Писмо од главниот уредник

Transcription

1 Писмо од главниот уредник ПОЧИТУВАНИ КОМИНТЕНТИ! Издавач РАФАЈЛОВСКИ КОНСАЛТИНГ Сметка во НЛБ Тутунска банка АД - Скопје Даночен број МК Главен и одговорен уредник Д-р Горан Рафајловски Уредник Јасмина Рафајловска Издавачки совет Вера Рафајловска М-р Трајан Николоски Д-р Горан Рафајловски Јанче Лековски Д-р Борче Давитковски Редакциски одбор Војко Рафајловски Јасмина Рафајловска Стојко Пауновски М-р Етем Исени Софија Јанчева Белчева Технички уредник Леополдина Гаќева Адреса ул. Орце Николов бр. 190 П. фах 710 Скопје reprezent@rafajlovski.com.mk Телефони Претплата: 02/ ; Економски совети: 078/ ; 078/ ; 078/ Правни совети: 078/ Факс 02/ Печати Носител на материјалните права на написите е издавачот. Забрането е препечатување, копирање и умножување на написите или нивни делови без претходно обезбедена согласност од издавачот. Во оче ку ва ње на фор ми ра ње на ста ро-нова та вла да во си ла вле зе еден од мо же би најваж ни те За ко ни што ди рект но ќе вли јае на се којд нев но то ра бо те ње. Тоа е За ко нот за фи нан си ска дис цип ли на! Тоа е де фи ни тив но пос лед на та, но најве ро јат но и нај важ на та ка ри ка што бе ше по треб на да се уре ди пла ќа ње то по ме ѓу делов ни те суб је кти ка ко во јав ни от та ка и во при ват ни от се ктор. Овој За кон пре диз ви ка огро мен број на пра ша ња кои ве ро јат но во идни на ќе изг ле да ат во о би ча е но, но се га претста ву ва ат ви стин ски проб лем за ком па ни и те. Во таа на сока и Ние ка ко Ра фај лов ски Кон сал тинг, По чи ту ва ни претп лат ни ци, како и секогаш ќе го усогласиме работењето согласно Законот и Ве мо ли ме и Вие да се прилагодите и да ги при фа тите до го во ри те што ќе Ви бидат испратени во на ред ни от пер и од. Ед на од најзначајните ста вки во Фи нан си ски те из ве штаи на производните и трговските друш тва, се За ли хи те. Сог лас но Ме ѓу народ ни от Сме тко водс твен Стан дард 2 и Од дел 13 од МСФИ за МСЕ Ви даваме како треба да се вреднуваат и пре зен ти раат во фи нан си ски те из ве штаи. Во делот на да но ци те, Ви даваме за рас пре дел ба на до би вка та и новините во однос на оданочувањето на дивидендата сог лас но но ви от Пра вил ник со кој се про пи шаа но ви обрас ци за прес ме тка на да но кот на до би вка, на ди ви ден да и дру ги рас пре дел би од до би вка та - ДД-ИД, И-ПД и ДД-И. Да но ци те ги за вр шу ва ме со при ме на та на член 32 точ ка 4 од За ко нот за ДДВ кој по себ но се акту е ли зи ра со но ва та да ноч на при ја ва, во која се вне се ни шест но ви по ли ња за при мен про мет из вр шен од да ноч ни об врзни ци кои не ма ат се ди ште во зем ја та. Ги раз ра бо ту ва ме и пла ти те и на до ме сто ци те. Те ма на овој број е вра ќа ње то на по ве ќе плате ни при до не си и пер со на лен да нок при по грешно прес ме тан из нос во МПИН обра зе цот. Во делот за работните односи Ви даваме за правото на користење на го ди шен од мор и обврската на работодавачот да им исплати на вработените ре грес за годишен одмор. На сме тко водс тво то се вра ќа ме, за постапките кои треба да ги применат банките и штедилниците за не нап ла те ни те по ба ру ва ња. Ја обра бо ту ва ме и но ва та Уред ба за опи си те на ка те го ри и те и ни воа та на ра бот ни ме ста на ад ми ни стра тив ни те служ бе ни ци. На кра јот се на вра ќа ме на ед на ста ра те ма од об ла ста на де лов но то пра во, а тоа е Кни га та на уде ли. По са ку вам да Ве ви дам во што по го лем број на прет стој ни от се ми нар ка де што ќе мо же ме директ но да раз ре ши ме дел од се којд нев ни те пробле ми со кои по сто ја но се су дру ва те, а најм но гу за при ме на та на но ви от За кон за фи нан си ска дис цип ли на. Со почит Д-р Горан Рафајловски REPREZENT JUNI 6/2014 1

2 Содржина АКТУЕЛНА ТЕМА Д-р Горан Рафајловски ПРИМЕНА НА ЗАКОНОТ ЗА ФИНАНСИСКА ДИСЦИПЛИНА СМЕТКОВОДСТВО Јасмина Рафајловска ЗАЛИХИ - МЕ ЃУ НА РО ДЕН СМЕТКОВОДСТВЕН СТАНДАРД 2 И ОД ДЕЛ 13 ОД МСФИ ЗА МСЕ ДАНОЦИ Вера Рафајловска ОДАНОЧУВАЊЕ НА ДИВИДЕНДА И ДРУГА РАСПРЕДЕЛБА ОД ДОБИВКАТА НОВИ ОБРАСЦИ: ДД-ИД, И-ПД, ДД-И Оливера Тасевска ПРИМЕН ПРОМЕТ ОД ДАНОЧЕН ОБВРЗНИК КОЈ Е РЕЗИДЕНТ ВО СТРАНСТВО ОД АСПЕКТ НА ДДВ ДЕЛОВНО ПРАВО Д-р Горан Рафајловски КНИГА НА УДЕЛИ ПЛАТИ И НАДОМЕСТОЦИ Иван Стојанов ВРА ЌА ЊЕ НА ПО ВЕ ЌЕ ПЛА ТЕ НИ ПРИ ДО НЕ СИ И ПЕР СО НА ЛЕН ДА НОК ПРИ ПОГ РЕШ НО ПРЕСМЕ ТАН ИЗ НОС ВО МПИН ОБ РА ЗЕ ЦОТ РАБОТНИ ОДНОСИ Биљана Николовска ПРАВО НА ГОДИШЕН ОДМОР И ЗАДОЛЖИТЕЛНА ИСПЛАТА НА РЕГРЕС ОСИГУРУВАЊЕ Ацо Димитровски СМЕТКОВОДСТВЕН И РЕГУЛАТОРЕН ТРЕТМАН НА СРЕДСТВАТА ШТО БАНКИТЕ И ШТЕДИЛНИЦИТЕ ГИ ПРЕЗЕМААТ ВРЗ ОСНОВА НА НЕНАПЛАТЕНИТЕ ПОБАРУВАЊА (I ДЕЛ) БУЏЕТИ И БУЏЕТСКИ КОРИСНИЦИ Бранислав Гулев НО ВА УРЕД БА ЗА ОПИ СИ ТЕ НА КА ТЕ ГО РИ И ТЕ И НИ ВО А ТА НА РА БОТ НИ ТЕ МЕС ТА НА АД МИ НИС ТРА ТИВ НИ ТЕ СЛУЖ БЕ НИЦИ ПРАШАЊА И ОДГОВОРИ ПРАШАЊА И ОДГОВОРИ ОД МСФИ И МСФИ ЗА МСЕ И ДАНОЧНАТА РЕГУЛАТИВА (МОЖНИ ИСПИТНИ ПРАШАЊА) CONTENT АКТУЕЛНА ТЕМА ПРИМЕНА НА ЗАКОНОТ ЗА ФИНАНСИСКА ДИСЦИПЛИНА За ко нот за фи нан сис ка дис цип ли на, веро јат но бе ше по след на та ка ри ка ко јаш то бе ше пот реб на за да се уре ди нав ре мено то пла ќа ње ме ѓу еко ном ски те опе рато ри од при ват ни от сек тор (де лов ни те суб јекти) и еко ном ски те опе ра то ри од при ват ни от сек тор и суб јек ти те од јав ниот сек тор, со цел да се по до бри нив но то фи нан сис ко ра бо тење. Овој За кон, иа ко во кра ток вре мен ски пе ри од пре диз ви ка го лем број на пра ша ња и не јас но тии кои на та му се којднев но со прак тич на та при ме на ќе се раз ре шу ваат...3 СМЕТКОВОДСТВО ЗАЛИХИ - МЕ ЃУ НА РО ДЕН СМЕТКОВОДСТВЕН СТАНДАРД 2 И ОД ДЕЛ 13 ОД МСФИ ЗА МСЕ Ед на од нај важ ни те и ма те ри јал но најз на чај ни ставки во фи нан си ските из ве штаи на друштвата кои вршат производна и трговска дејност се се ка ко за ли хи те, бидејќи имаат го ле мо влија ние за утвр ду ва ње на фи нан си ска та со стој ба, ка ко и за ре зул та ти те на ра бо те ње то на ед но друш тво...6 ДАНОЦИ ОДАНОЧУВАЊЕ НА ДИВИДЕНДА И ДРУГА РАСПРЕДЕЛБА ОД ДОБИВКАТА - НОВИ ОБРАСЦИ: ДД-ИД, И-ПД, ДД-И Со из ме ни те на За ко нот за да но кот на до бив ка е про пи ша но ода но чу ва ње на ди ви ден да та ис пла те на и на до маш но прав но лице. Ми нис те рот за фи нан сии до не се нов Пра вил ник со кој се про пиша ни но ви об рас ци за пресмет ка на дано кот на до бив ка на ди ви ден да и дру ги рас пре дел би од до бив ка та и тоа: Образец ДД-ИД, Образец И-ПД и Образец ДД-И...14 РАБОТНИ ОДНОСИ ПРАВО НА ГОДИШЕН ОДМОР И ЗАДОЛЖИТЕЛНА ИСПЛАТА НА РЕГРЕС Работникот неможе да се откаже од правото на годишен одмор, ниту пак работодавачот може користењето на годишниот одмор да го замени со соодветен надомест. Работодавачот има обврска на работникот да му исплати регрес во висина утврдена со колективен договор REPREZENT JUNI 6/2014

3 Актуелна тема ПРИМЕНА НА ЗАКОНОТ ЗА ФИНАНСИСКА ДИСЦИПЛИНА Д-р Горан РАФАЈЛОВСКИ Сог лас но член 20, За ко нот за фи нан сис ка дисцип ли на ("Служ бен вес ник на РМ", број 187/13), ста пи во си ла од 1 Мај 2014 го дина. За ко нот за фи нан сис ка дис цип ли на (во на тамош ни от текст: За ко нот), ве ро јат но бе ше по следна та ка ри ка ко јаш то бе ше пот реб на за да се уре ди нав ре ме но то пла ќа ње ме ѓу еко ном ски те опе ра тори од при ват ни от сек тор (де лов ни те суб јекти) и еко ном ски те опе ра то ри од при ват ни от сек тор и суб јек ти те од јав ни от сек тор, со цел да се по до бри нив но то фи нан сис ко ра бо тење. Ка ко и при ме на та на се кој нов за кон и при ме ната на овој За кон, иа ко во кра ток вре мен ски пе ри од пре диз ви ка го лем број на пра ша ња и не јас но тии кои на та му се кој днев но со прак тич на та при ме на ќе се раз ре шу ваат. Во про дол же ние Ви да ва ме од го во ри на нај чес то по ста ву ва ни те пра ша ња во врска со при ме на на Зако нот. 1. Да ли За ко нот за фи нан сис ка дис цип ли на се при ме ну ва и за до го во ри те склу че ни со де лов ни суб јек ти од стран ство, ка ко и до го во ри те склу че ни со фи зич ки ли ца - гра ѓани? Од го во рот е: не га ти вен. За ко нот за фи нан сис ка дис цип ли на не се приме ну ва за склу че ни до го во ри со де лов ни суб јек ти од стран ство, би деј ќи тие се ре гу ли ра ни со по себ ни за кон ски про пи си и про пи си донесени од На род на та Бан ка на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја, во кои се де фи ни ра ни ро ко ви те за из вршу ва ње на овие пла ќања. Ис то така, За ко нот за фи нан сис ка дис цип ли на не се при ме ну ва за склу че ни до го во ри со фи зич ки лица - гра ѓани. Овој За кон е lex specialis, кој што ги уре ду ва одно си те на пла ќа ње за де лов ни те тран сак ции ме ѓу еко ном ски те опе ра то ри од при ват ни от сек тор (тр гов ски друш тва, тр го вец по е ди нец, фи зич ки ли ца кои вр шат про фит на деј ност и се ре гис три рани), како и од но си те на пла ќа ње за де лов ни тран сак ции ме ѓу еко ном ски те опе ра то ри и суб јек ти те од јав ни от сек тор (ор га ни на држав на уп ра ва и еди ни ци на локал на та са мо уп рава, фон дови, агенции, ди рек ции, би роа, јав ни ус та но ви ос но ва ни од Ре пуб ли ка Маке до нија). Ка ко де лов ни тран сак ции сог лас но овој За кон се сме та ис по ра ка на стоки, да ва ње на ус лу ги и вршење на ра бо ти за од ре ден па ри чен на до мес ток. 2. Как ва до ку мен та ци ја е пот реб на за до след на при ме на на За ко нот за фи нан сис ка дис цип лина? Ка ко што прет ход но на ве дов ме овој За кон са мо ги уре ду ва од но си те во врска со пла ќа ња та на па рич ните по ба ру ва ња, односно долгувања и ка ко та ков са мо ги на до пол ну ва дру ги те за кон ски про писи, на при мер: За ко нот за об ли га ци о ни те од носи, смет ко вод стве ни те и да ноч ни те про пи си и други. Ка ко и до се га и на та му, за се ко ја де лов на трансак ци ја е пот реб но да се под гот ви со од вет на ве родос тој на до ку мен та ција: фак ту ра за из да де на сто ка и ис прат ни ца ка ко двос тран до ку мент де ка сто ка та е про да де на и при мена. Из да ва ње то на овие до кумен ти тре ба да би де врз ос но ва на склу чен до го вор ме ѓу де лов ни те суб јекти. Пок рај дру ги те од ред би, во до го во рот точ но тре ба да се на ве де ка ко ќе се врши фак ту ри ра ње то сог лас но овој За кон и во кој рок ќе се из врши пла ќа њето. За ус лу ги те тре ба да би де склучен до го вор ме ѓу де лов ни те суб јек ти и да се из да де фак тура. Во од ре де ни слу чаи за ус лу ги те мо же да би де до го во ре но да би де пот пи шан и ра бо тен на лог за из врше на та ус лу га од две те стра ни (на при мер: за сер вис ни ус лу ги и сл.). Ка ко и до се га и на та му, до ку мен та ци ја та за де ловни те тран сак ции ос та ну ва иста, но се на ла га склу чува ње на до го во ри, кои во из ми на ти от пе ри од рет ко се прак ти ку ваа. REPREZENT JUNI 6/2014 3

4 Актуелна тема 3. Да ли во фак ту ра та мо же да се ста ви рок на пла ќа ње 8, 15 или 30 де на за де лов ни тран сак ции по ме ѓу ком па нии од при ват ни от сек тор? Овој За кон не го од ре ду ва ми ни мал ни от рок на плаќа ње ту ку мак си мал ни от рок на пла ќа ње за де лов ни тран сак ции ме ѓу еко ном ски опе ра то ри од при ват ниот сек тор (ком па нии). Тоа значи, и на та му ос та ну ва можноста де лов ни те суб јек ти да се до го во рат кој ќе би де ро кот на пла ќа ње (на при мер: 8, 15, 30 или пове ќе де нови), но мак си мал ни от рок на пла ќа ње е 60 де на од из да ва ње то на фак ту рата. Во слу чај ко га ро кот на пла ќа ње не е ут врден за де лов на та тран сак ци ја или ко га до го во рот сод ржи ниш тав на од редба, во тој слу чај долж ни кот тре ба да го пла ти дол гот во рок од 30 де на од де нот ко га ја примил фак ту рата, од де нот ко га е при ме на сто ката, или е из врше на ус лу гата, или од де нот ко га е из вршен прегле дот (про вер ката) ако тоа е уре де но со до го во рот. Во член 5 став 3 од За ко нот е про пи шан ис клу чок, до кол ку по стои из рич на писме на сог лас ност од две те стра ни ро кот за пла ќа ње мо же да би де не по долг од 120 дена. Но овој рок за пла ќа ње не тре ба да би де ре дов на прак тика. 4. Да ли тре ба да се склу чи до го вор за ма ли из носи? Из да де на та фак ту ра мо ра да е пот кре пе на со до го вор. Ако сте по стојан до ба ву вач или до ве ри тел со еко ном ски опе ра тор од при ват ни от сек тор (ком панија) со ко ја има те кон ти ну и ра на ис по рака, тре ба да се склу чат го диш ни до го во ри врз ос но ва на кои ќе се фак ту ри ра или пак до кол ку се ра бо ти за сто ки ќе се из да ва ис прат ни ца потпишана од двете страни и да се из да де фак тура. Ако ста ну ва збор за еди неч ни на бав ки на ма ли изно си кои не се пов то ру ва ат нај доб ро е да се под гот ви до ку мент кој содржи одредби од до го вор, ис прат ни ца и фак тура. Вак ви мо де ли се поз на ти на се ка де во светот и не се тол ку теш ки за под гот ву вање. До вол но е во са ма та фак ту ра да на ве де те де ка е сог лас но За ко нот за фи нан сис ка дис цип ли на и од ред би те кои се од несу ва ат на об врските сог лас но овој За кон што тре ба да ги пре зе мат две те страни. Ос нов но е на са ми от до ку мент треба да пи шу ва: До го вор - Фак тура, а испратницата треба да биде засебен документ кој треба да ги содржи сите податоци за стоката (вид, количина, цена и други податоци). 5. Што ако долж ни кот не го пла ти дол гот во пла ни ра ни от рок? Ко га долж ни кот не ма да ја ис пол ни па рич на та обврска во ро ко ви те пред ви де ни со до го во рот и овој За кон, сог лас но член 12 од овој За кон, до ве ри те лот има пра во на па ри чен на до мес ток од де на ри и има пра во да пресме та и нап ла ти каз не на ка ма та во ви си на ут врде на со за ко н. До ве ри те лот, ис то така, тре ба да под не се туж ба до над ле жен суд, пред лог за из вршу ва ње до из врши тел или пред лог за пла тен на лог до но тар. Су дот, из вршите лот или но та рот има ат об врска писме но да ја из вес тат Упра ва та за јав ни при хо ди, со цел да се ут врди да ли се прек рше ни од ред би те од овој За кон од стра на на долж ни кот. Упра ва та за јав ни при хо ди во рок од 15 де на од при е мот на из вес ту ва ње то е долж на да из врши инспек цис ки над зор и да од лу чи да ли ќе под несе прек р шоч на при ја ва и ќе ут врди де ка кај должникот не ма пов ре да на овој За кон. При ме на та на чле нот 13, односно контролата од страна на Упра ва та за јав ни при хо ди кај долж ни кот за не на ми ре ни дол гови, ќе биде од 1 Ја ну а ри 2015 го дина. До кол ку се ут врди де ка се прек рше ни ро ко ви те, Упра ва та за јав ни при хо ди ќе под не се прек р шоч на при ја ва до над леж ни от суд. За сто рен прек р шок за не на ми ру ва ње на об врските во до го во ре ни те ро ко ви ќе се каз ни прав но то ли це со гло ба во из нос од до ев ра во де нар ска про тиввред ност, а од го вор но то ли це во прав но то лице од 750 до ев ра во де нар ска про тиввред ност. Тр го ве цот по е ди нец ќе се каз ни со гло ба од до ев ра во де нар ска про тиввред ност. 6. Да ли мо же да се спро ве де ком пен за ција, це сија, асигна ци ја и пре зе ма ње на долг? Наплата на долговите со ком пен за ција, це сија, асигна ци ја и пре зе ма ње на долг, де лов ни те суб јек ти мо жат да ја вршат ка ко пресмет ко вен на чин на плаќање. Ме ѓу тоа сог лас но член 16 став 2 од овој За кон, ис ти те не сме ат да се ко рис тат ка ко на чин на од ложу ва ње на роковите за пла ќа ње на дол го вите. На по ме ну ва ме де ка спо ред За ко нот за пла тен промет ис то та ка и еко ном ски те опе ра то ри од при ват ни от сек тор (ком па ни ите), кои има ат бло ки ра ни смет ки мо- 4 REPREZENT JUNI 6/2014

5 Актуелна тема жат нај доц на до 31 Де кем ври 2015 го ди на да вршат плаќање со ком пен за ција, це сија, асигна ци ја и пре зема ње на долг, но ис ти те не сме ат да се ко рис тат ка ко на чин на од ло жу ва ње на пла ќа ње на дол го вите. 7. Што со ста ри те дол гови? За ста ри те дол го ви не се при ме ну ва За ко нот за фи нан сис ка дис цип лина, би деј ќи сог лас но член 19 овој За кон се при ме ну ва на де лов ни тран сак ции ме ѓу еко ном ски те опе ра то ри од при ват ни от сек тор, од нос но ме ѓу суб јек ти те од јав ни от сек тор и еко ном ски те опера то ри од при ват ни от сек тор од 1 Мај 2014 го дина. За ста ри те дол го ви по ста пки те ќе се спро ве ду ва ат сог лас но дру ги те за кон ски про писи. 8. Да ли тре ба да се из да де за долж ни ца ако из но сот кoј се дол гу ва е по го лем од де нари? За долж ни ца та ка ко инстру мент за обез бе ду ва ње на пла ќа ња та е про пи ша на со За ко нот, за за долж ница. Сог лас но овој За кон из да ва ње то на за долж ни ца ако из но сот е по го лем од де на ри ќе се при ме ну ва од 1 Ја ну а ри 2015 го дина. 9. Как ви се сан кци и те ако до ве ри те лот за не нап ла те но то по ба ру ва ње не под не се туж ба до над ле жен суд, пред лог за из вршу ва ње до из врши тел или пред лог за пла тен на лог до но тар? Ве ро јат но во прак ти ка та ќе се слу чу ва долж ни кот да го пла ти на до мес то кот од де нари, за ра ди непо чи ту ва ње на до го во ре ни те ро ко ви за пла ќа ње и ќе ја при фа ти казнената ка ма та пресме та на од страна на до ве ри те лот. Оваа по ста пка се спро ве ду ва за се кој до го вор по е ди неч но или пак из да де на фак ту ра и ис та та не мо же да се нап ла ти са мо ед наш до кол ку е склу чен го ди шен до го вор. На овој на чин, долж ни кот и до ве ри те лот вр шат про дол жу ва ње на прет ход но до го во ре ни те ро ко ви за пла ќање. Сог лас но член 14 од За ко нот до кол ку Упра ва та за јав ни при хо ди при ре дов на или вон ред на контро ла кај де лов ни те суб јек ти ут врди прек ршу ва ње на од ред би те на овој За кон, ќе по ве де прек р шоч на по ста пка. За да не дој де до не до след на при ме на на За ко нот, сме там де ка е пот реб но да се во ве дат санкции и за до ве ри те лот, до кол ку по 60-иот или по 120- иот ден не постапи согласно член 12 од овој Закон. 10. Кои до ку мен ти се пот реб ни за да се спро ве де по ста пка пред Суд, Но тар и Из врши тел ко га долж ни кот не ма да ја ис пол ни па рич на та об врска во ро кот пред ви ден со За ко нот? Во член 12 од За ко нот за фи нан сис ка дис цип ли на да де ни се три мож нос ти за по ве ду ва ње на по ста пки ако долж ни кот не го пла ти дол гот во пред ви де ни от рок. 1. За под не су ва ње на туж ба до над ле жен суд (најчес то ко га се ра бо ти за до го вор за да ва ње на ус луги) пот реб ни се сле дни ве до ку менти: сос та ве на Туж ба во ко ја мо ра да го на ве де точни от на зив и се диш те то на долж ни кот, фо то ко пи ја од до го во рот, фо то ко пи ја од фак ту рата, Упла те на суд ска такса. 2. За под не су ва ње на пред лог за Пла тен на лог кај Но тар пот реб ни се след ни те до ку менти: Пред лог за пла тен на лог, те ков на сос тој ба на ДО ВЕ РИ ТЕ ЛОТ, те ков на сос тој ба на ДОЛЖ НИ КОТ, ф-ра ЗА ВЕ РЕ НА НА НО ТАР или ОРИ ГИ НАЛ, Испрат ни ца ЗА ВЕ РЕ НА НА НО ТАР или ОРИ ГИ- НАЛ, ИЗ ВОД ОД БАН КА за из врше но пла ќање, ана ли тич ка кар тица, Упла те на такса. 3. За под не су ва ње на Пред лог за из вршу ва ње до надле жен Из врши тел пот реб ни се след ни те до ку менти: Пред лог за из вршу вање, До го вор сос та вен ка ко но тар ски акт со пе чат за пра во с ил ност и из вршност. На по мена: Ова се до го во ри кои прет ход но се соста ве ни кај но тар во вид на но тар ски акт, ка де долж никот се сог ла сил де ка до ве ри те лот мо же да го нап ла ти сво е то по ба ру ва ње од До го во рот пре ку из врши тел во слу чај долж ни кот да не го пла ти дол гот во пред ви дени от рок. Во ва ков слу чај Долж ни кот, по ис те кот на ро кот за пла ќа ње на дол гот, од Но та рот за до го во рот до би ва кла узу ла за пра во с ил ност. По ис тек на 15 дена од де нот на пра во с ил нос та Но та рот на до го во рот ста ва кла узу ла на из вршност. На овој на чин до го во рот ста ну ва из вршна ис права, ко ја Вед наш мо же да се спро ве де кај из врши тел за при сил на нап лата. REPREZENT JUNI 6/2014 5

6 Сметководство ЗАЛИХИ - МЕ ЃУ НА РО ДЕН СМЕТКОВОДСТВЕН СТАНДАРД 2 И ОД ДЕЛ 13 ОД МСФИ ЗА МСЕ Јасмина РАФАЈЛОВСКА Ед на од нај важ ни те и ма те ри јал но најз на чај ни ставки во фи нан си ски те из ве штаи на друштвата кои вршат производна и трговска дејност се се како за ли хи те. Ка ко ќе би дат вред ну ва ни за ли хи те и ка ко ќе би дат пре зен ти ра ни во фи нан си ски те из ве штаи има го ле мо вли ја ние за утвр ду ва ње на фи нан си ска та со стој ба, ка ко и за ре зул та ти те на ра бо те ње то на ед но друш тво. Од овие при чи ни го ле мо вни ма ние на тоа ка ков трет ман ќе до би јат за ли хи те се по све ту ва од стра на на ме на џе ри те на друш тва та, ка ко и од стра на на ко рис ни ци те на фи нан си ски те изве штаи. Сме тко водс тве ни от трет ман на за ли хи те е про пи шан со Ме ѓу на род ни от Сме тко водс твен Стан дард 2 - Залихи (во натамошниот текст: МСС 2) кои го применуваат средните и големите друштва, и Оддел 13 од Меѓународниот Стандард за Финансиско Известување за Мали и Средни Ентитети (во натамошниот текст: Оддел 13) кои го применуваат малите и микро друштва. ДЕ ФИ НИ РА ЊЕ НА ЗА ЛИ ХИ ТЕ Сог лас но точ ка та 6 од МСС 2 и точ ка та 13.1 од Од дел 13: "За ли хи те се средс тва: а) кои се чу ва ат за про даж ба во ре дов но то рабо те ње; б) во про це сот на про из водс тво то на ме не то за про даж ба; или в) во об лик на су ро ви ни или по мош ни ма те ри јали кои се тро шат во про из водс тво то или во да ва ње то ус лу ги." Оваа де фи ни ци ја ја по твр ду ва кла си фи ка ци ја та на за ли хи те по од дел ни ста вки и тоа: су ро ви ни и ма те ри ја ли; про из водс тво во тек; го то ви про из во ди; тр гов ска сто ка; зем ји ште и дру га нед виж ност на ме не ти за про даж ба. Согласно точката 8 од МСС 2, во случај на даватели на услуги, залихите ги вклучуваат трошоците за услугите, како што се опишани во точката 19 за коишто друштвото сеуште ги нема признаено поврзаните приходи. Ко га се разг ле ду ва пра ша ње то за за ли хи те од ас пект на сме тко водс тве но то еви ден ти ра ње, по стои раз ли ка ме ѓу друш тва та кои вр шат про из вод на деј ност и друш тва та кои вр шат тр гов ска деј ност. Ме ѓу тоа и за два та ви да на де лов ни суб је кти од осо бе на важ ност се од го во ри те на не кол ку те ос новни пра ша ња: Кои тро шо ци тре ба да се вклу чат при вред нува ње то на за ли хи те? Кои прет по ста вки за дви же ње то на тро шо ци те тре ба да се ко ри стат? По ко ја вред ност за ли хи те тре ба да се при ка жат во фи нан си ски те из ве штаи (не то ре а ли за ци о на вред ност)? МСС 2 и Од дел 13 од МСФИ за МСЕ се сме тководс тве ни стан дар ди кои ги обра бо ту ва ат прет ход но на ве де ни те пра ша ња. МЕРЕЊЕ НА ЗАЛИХИТЕ Сог лас но точ ка та 10 од МСС 2 и точ киата 13.5 од Од дел 13, тро шо ци те на за ли хи те ги оп фа ќа ат: трошо ци те на на ба вка, тро шо ци те на кон вер зи ја и дру ги те тро шо ци во вр ска со за ли хи те. При иска жу ва ње то на би ло кој об лик на за ли хи те за про из водс тво, по себ но вни ма ние тре ба да се обр не на тро шо ци те на кон верзи ја. Тро шо ци те на кон вер зи ја ги оп фа ќа ат: ди рект ни те тро шо ци на тру дот што се од не сува ат на еди ни ца про из вод; и фикс ни те и ва ри ја бил ни те оп шти тро шо ци. Ди рект ни те тро шо ци се ко гаш се ва ри ја бил ни тро шо ци, би деј ќи се ус ло ве ни од обе мот на про изводс тво то, а се рас по ре ду ва ат по еди ни ца про из вод (при мер: пла ти на ра бот ни ци те во про из водс тво, директ ни те тро шо ци за су ро ви ни и ма те ри ја ли). 6 REPREZENT JUNI 6/2014

7 Сметководство ДРУШТВО ЗА ПРОИЗВОДСТВО ДРУШТВО ЗА ТРГОВИЈА Во Извештајот за финансиската состојба Во Извештајот за финансиската состојба (Би лан сот на со стој ба та) (Би лан сот на со стој ба та) За ли хи на су ро ви ни и ма те ри ја ли За ли хи на тр гов ска сто ка За ли хи на по лу про из во ди За ли хи на го то ви про из во ди За ли хи на биолошки средства* А. Тро шо ци на на ба вка А. Тро шо ци на на ба вка - фа ктур на вред ност (на бав на це на)** - фа ктур на вред ност (на бав на це на)* - увоз на ца ри на - увоз на ца ри на - дру ги увоз ни тро шо ци - дру ги увоз ни тро шо ци - да нок - ак ци за кои не мо жат да се вра тат - да нок - ак ци за кои не мо жат да се вра тат - тро шо ци на пре воз и оси гу ру ва ње - тро шо ци на пре воз и оси гу ру ва ње - дру ги тро шо ци кои ди рект но мо же да се до да дат на тро шоци те на на ба вка (уто вар, рас то вар, па ку ва ње и др.) ци те на на ба вка (уто вар, рас то вар, па ку ва ње и др.) - дру ги тро шо ци кои ди рект но мо же да се до да дат на тро шо- - тро шо ци за ка ма ти сог лас но точ ка та 17 од МСС 2*** - тро шо ци на мон та жа Б. Тро шо ци на кон вер зи ја Б. Тро шо ци на кон вер зи ја - пла ти на ра бот ни ци во про из водс тво то (ди ре ктен труд) - ало ци ра ни фикс ни оп шти тро шо ци на про из водс тво - ало ци ра ни ва ри ја бил ни оп шти тро шо ци - тро шо ци за кон тро ла на ква ли те тот на про из во ди те - пла ти на ра бот ни ци кои ра бо тат на уто вар и исто вар - амор ти за ци ја на транс порт ни средс тва - тро шо ци за инс пек ци ски кон тро ли В. Дру ги тро шо ци В. Дру ги тро шо ци - си те тро шо ци до ви си на до ко ја се на пра ве ни за ра ди дове ду ва ње на за ли хи те до по стој на та ло ка ци ја (на при мер: тро шо ци за ди зај ни ра ње на про из во дот за по себ ни ку пу ва чи, тро шо ци на скла ди ра ње кои се не оп ход ни во про из вод ни от про цес за на та мош на фа за на обра бо тка) - си те тро шо ци до ви си на до ко ја се на пра ве ни за ра ди дове ду ва ње на за ли хи те до по стој на та ло ка ци ја (на при мер: тро шо ци за скла ди ра ње не оп ход ни за да се про да де стока та) Тро шо ци кои не се вклу чу ва ат во вред но ста на за ли хи те ту ку се еви ден ти ра ат ка ко рас ход во пер и о дот во кој на ста на ле - не во о би ча е ни из но си на рас тур на ма те ри ја ли, труд или дру ги про из водс тве ни тро шо ци - тро шо ци за скла ди ра ње, освен оние тро шо ци кои се не опход ни во про из водс тве ни от про цес за на та мош на та фа за на обра бо тка - ад ми ни стра тив ни оп шти тро шо ци кои не при до не су ва ат да се до ве дат за ли хи те во по стој на та ло ка ци ја - тро шо ци на про даж ба - курс ни раз ли ки - тро шо ци за ка ма ти за по зај ме ни средс тва за ку пу ва ње на за ли хи те (освен од точ ка та 17 од МСС 2) - не во о би ча е ни из но си на рас тур, ка ло, рас и пу ва ње - тро шо ци за скла ди ра ње - ад ми ни стра тив ни оп шти тро шо ци кои не при до не су ва ат да се до ве дат за ли хи те во по стој на та ло ка ци ја - тро шо ци на про даж ба - курс ни раз ли ки - тро шо ци за ка ма ти за по зај ме ни средс тва за ку пу ва ње на за ли хи те - амор ти за ци ја на опре ма и нед виж но сти * Согласно точката 2 под в) од МСС 2 и точката 13.2 под в) од Оддел 13, овие стандарди се применуваат за биолошки средства кои се однесуваат на земјоделска активност и земјоделско производство во момент на жетвата. ** Тр гов ски те по пу сти и ра ба ти и слич ни ста вки ја на ма лу ва ат фа ктур на та вред ност, од нос но не се зе ма ат во тро шо ци на на ба вка та. *** Тро шо ци на по зај му ва ње, сог лас но МСС 23, ко га е не оп хо ден долг про цес на про из водс тво и под го то вка на за ли хи те за про даж ба. Согласно точката 13.7 од Оддел 13 трошоците за позајмување не се влкучуваат во набавната вредност, тие се расход во периодот кога настанале. Фикс ни те оп шти тро шо ци прет ста ву ва ат ин директ ни тро шо ци што има ат ре ла тив но фи ксен ка ра ктер во од нос на обе мот на про из водс тво (амор ти за ци ја на по строј ки и опре ма, из да то ци за пла ти на сер ви се ри, оста на ти ра бот ни ци, из нај му ва ње на про стор за произ вод ни по го ни и опре ма). Ва ри ја бил ни те оп шти тро шо ци на про из водс тво прет ста ву ва ат ин ди рект ни тро шо ци, кои се про менли ви и за ви сат од обе мот на про из водс тво (по мош ни су ро ви ни, тро шо ци за еле ктрич на енер ги ја, во да, гре е ње и слич но). Дру ги те тро шо ци се вклу чу ва ат во за ли хи те са мо до ви си на та до ко ја тие на ста на ле со нив но то до веду ва ње во по стој на та ло ка ци ја и ус ло ви. На при мер, мо же да се вклу чат во тро шо ци те на за ли хи те не про- из водс тве ни те оп шти тро шо ци или тро шо ци те за дизај ни ра ње на про из во дот за по себ ни ку пу ва чи. Кри те ри у ми за ало ка ци ја на оп шти те тро шо ци на тро шо ци на кон вер зи ја Кри те ри у ми те за ало ка ци ја на оп шти те тро шо ци на про из водс тво на тро шо ци на кон вер зи ја се про пи ша ни во точ ка та 13 од МСС 2 и во точ ка та 13.9 од Од дел 13. РАСПОРЕД НА ОПШТИТЕ ФИКСНИ ТРОШОЦИ НА ПОГОНИТЕ ЗА ПРОИЗВОДСТВО Оп шти те фикс ни тро шо ци на по го нот се збир ни трошо ци во кои се вклу че ни: амор ти за ци ја та на ос нов ни те REPREZENT JUNI 6/2014 7

8 Сметководство средс тва во по го нот, одр жу ва ње на згра ди те и опрема та, тро шо ци те на ме наџ мен тот и ад ми ни стра ци ја та. Тро шо кот на амор ти за ци ја обич но ја со чи ну ва нај го лема та ста вка на оп шти те фикс ни тро шо ци на по го нот. Спо ред стан дар ди те, оп шти те фикс ни тро шо ци на по го нот се вклу чу ва ат во тро шо ци те на про из водство за вис но од ос тва ре ни от нор ма лен ка па ци тет. При прес ме тка та на тро шо ци те на про из водс тво во те кот на го ди на та не се рас по ла га со ко неч ни го диш ни по да то ци за стап ка та на ос тва рен нор ма лен ка па ци тет и ос тва ре ни оп шти тро шо ци на по го нот. Мо же да се ко ри стат пла ни ра ни оп шти фикс ни тро шо ци на по гонот, но се пак прес ме тка та на крај од го ди на та се вр ши по фа ктич ки те тро шо ци. За ра ди тоа тре ба да се распо ла га и со по да то ци за прес ме тка та на до вр ше ни те про из во ди во раз лич ни го ди ни. Во прес ме тка та на про из водс тво то по треб но е ос тваре ни те оп шти фикс ни тро шо ци во по го нот да се рас по редат на про из водс тво то. Иск лу чу ва ње на дел од фикс ни те тро шо ци на по го нот кои се тре ти ра ат ка ко рас ход на пери о дот од тро шо ци те на про из водс тво мо же да се на пра ви и кај прес ме тка та на до вр ше но то про из водс тво. Рас по ре дот на оп шти те фикс ни тро шо ци на про из води те се пра ви сог лас но сме тко водс тве ни те по ли ти ки. При мер: Кри те ри у мот за пре нос на фикс ни те тро шо ци на по го нот кој е утвр ден со сме тко водс тве на по ли тика, се ос тва ре ни те ра бот ни ча со ви на ма ши ни те во по го нот, еви ден ци ја та од ра бот ни те на ло зи и ма те ри јал ни те кар ти ци. Од рас по ре дот на трошо ци те мо же да се ви ди де ка ос тва ре ни те оп шти фикс ни тро шо ци за периодот јануари - декември се де на ри. Вкуп но ра бот ни ча со ви на ма ши ни те ча со ви Про из вод А Про из вод Б Вкуп но Рас по ред на: Про из вод А х 98, Про из вод Б 969 х 98, Вкуп но РАСПОРЕД НА ОПШТИТЕ ВАРИЈАБИЛНИ ТРОШОЦИ НА ПОГОНОТ Оп шти те ва ри ја бил ни тро шо ци на по го нот ги опфа ќа ат след ни ве тро шо ци: ин ди рект ни ма те ри ја ли, ин ди рект ни пла ти, по тро ше на енер ги ја, раз лич ни услу ги и друго. За рас по ред на вкуп ни те оп шти тро шо ци на по го нот се од би ра кри те ри ум со кој рам но мер но ќе се то ва ри про из водс тво то. Кај друш тва та ка де што најз на ча ен е тех но ло шки отнор ма ти вен по тро шок тре ба да се опре де ли екви ва лентен од нос на ап сор би ра ни те тро шо ци на про из водс тво. При мер: Ус ло вен про из вод спо ред ви стин ски от од нос ме ѓу про из во ди те, утвр ден ка ко тех нич ки екви вален тен од нос на ко ли чи на та за: Про из вод А = 1,00 Про из вод Б = 1,15 Ко ли чи на на про из во ди: Про из вод А = еди ни ци Про из вод Б = еди ни ци На по ме на: Ор га нот на упра ву ва ње во сме тко водстве на та по ли ти ка го утвр ду ва кри те ри у мот за распо ре ду ва ње на оп шти те ва ри ја бил ни тро шо ци. Утвр ду ва ње на ус лов ни те еди ни ци про из вод: Про из вод А х ко еф Про из вод Б х ко еф 1, Вкуп но Рас по ред на тро шо ци те: Оп шти ва ри јабил ни тро шо ци по еди ни ца про из вод = Оп шти ва ри ја бил ни тро шо ци на по го нот = = 1,18 Број на еди ни ца про из во ди Про из вод А един. х 1, Про из вод Б един х 1, Вкуп но ТРОШОЦИ ЗА ПРОИЗВОДСТВО Оп шти фикс ни тро шо ци на по го нот по еди ни ца ра бо тен час на ма ши ни те = = 98, Вкуп ни те тро шо ци вклу че ни во про из водс тво то во периодот јануари - декември ка ко ко неч но рас по ре дени се врз ос но ва на след ни ве по да то ци: 8 REPREZENT JUNI 6/2014

9 Сметководство Опис За про из вод А Б Вкуп но 1. Ди рект ни ма те ри ја ли Ди рект ни пла ти Оп шти фикс ни тро шо ци на по го нот Оп шти ва ри ја бил ни трошо ци Тро шо ци на про из водс тво Оп шти тро шо ци на управа та и про даж ба та Вкуп но тро шо ци Кни же ње то на овие по да то ци изг ле да ва ка: КНИ ЖЕ ЊЕ: Про из водс тво во тек Рас по ред на директни тро шо ци Рас по ред на општи тро шо ци Тро шо ци на про из водс тво Тро шо ци за ма те ри ја ли (за ад ми ни стра ци ја,упра ва и про даж ба) Рас по ред на тро шо ци не по сред но врз то вар на вку пен при ход Тро шо ци на упра ва Во при ме рот е при ка жан крај ни от про мет, а до кол ку се вр ши кни же ње во те кот на прес ме тков ни от пер и од, на крај се кни жат са мо раз ли ки те. ПРЕСМЕТКА И КНИЖЕЊЕ НА ДОВРШЕНО ПРОИЗВОДСТВО При прес ме тка та на до вр ше но то про из водс тво има не кол ку пос ле до ва тел ни по стап ки: иск лу чу ва ње на тро шо ци те од за ли ха та на произ водс тво спо ред точ ки те 13 и 16 МСС 2 и точ ката од Од дел 13; изра бо тка на збир ни прес ме тки на до вр ше но то про из водс тво од се кој по гон; изра бо тка на кал ку ла ци ја за це на та на чи не ње на се кој про из вод сог лас но стан дар ди те; спо ре ду ва ње на утвр де на та це на на про из во дот со не то вред но ста ко ја мо же да се ре а ли зи ра. ИСКЛУЧУВАЊЕ НА ТРОШОЦИТЕ ОД ЗАЛИХИТЕ НА ПРОИЗВОДСТВО (СОГЛАСНО ТОЧКИТЕ 13 И 16 ОД МСС 2 И ТОЧКА ОД ОДДЕЛ 13) Спо ред точ ка та 16 од МСС 2 и точ ка од Од дел 13, под тро шо ци кои се иск лу чу ва ат од за ли хите и се приз на ва ат ка ко рас хо ди на пер и о дот во кој се на пра ве ни се по драз би ра ат на ста на ти от пре ку ме рен по тро шок на ма те ри ја ли и дру ги тро шо ци. Пре ку мерни те по тро шо ци се иск лу чу ва ат од тро шо ци те пред нив на рас пре дел ба на за ли хи те на про из водс тво. Во тој слу чај при прес ме тка та на про из водс тво се прават са мо евен ту ал ни те ко рек ции на пре ку мер ни от по тро шок. До кол ку е во пра ша ње не ос тва ру ва ње на нор мални от ка па ци тет, со од вет ни от дел од оп шти те фикс ни тро шо ци се иск лу чу ва од за ли хи те. Кај нај го лем број друш тва утвр ду ва ње то на преку мер ни от по тро шок се пра ви на крај на прес ме тковни от пер и од, па по тоа се иск лу чу ва од тро шо ци те на за ли ха на про из водс тво и се тре ти ра ка ко рас ход на пер и о дот. Ос но ва за прес ме тка на пре ку мер ни от по тро шок се ра бот ни те на ло зи, а прес ме тка та обич но се пра ви во со ра бо тка со тех нич ка та служ ба. При мер: КНИ ЖЕ ЊЕ: Прес ме тка на пре ку ме рен по тро шок на ма те ри јал за про из во дот А и Б 1. Утвр ден вку пен от пад кај ди рект ни от ма те ри јал (спо ред ра бо тен на лог) Пла ни ран (нор ми ран) от пад на ди ре ктен ма те ри јал По го лем от пад на ди ре ктен ма те ри јал Ку со ци, ка ло, рас тур, ра си пу ва ње и кр ше ње Про из водс тво во тек Пре ку ме рен от пад На по ме на: Опи ша на та по стап ка се при ме ну ва за се кој про из вод за кој се иска жу ва ат по себ ни те ви до ви на пре ку ме рен по тро шок. Пре ку мер ни от от пад за про из во дот А из не су ва 3.257, а за про из во дот Б REPREZENT JUNI 6/2014 9

10 Сметководство При мер: Прес ме тка на де лот на тро шо ци кои тре ба да се иск лу чат 1. Фикс ни тро шо ци по еди ни ца нор ма лен ка па ци тет Прес ме тка на фикс ни те тро шо ци кои се иск лу чу ва ат од за ли ха та на про из водс тво. По ра ди не ис пол ну вање на нор мал ни от ка па ци тет Друш тво то има об вр ска се ко ја го ди на да го утврду ва нор мал ни от ка па ци тет. Нор мал ни от ка па ци тет е про из водс тво то кое мо же да се ос тва ри ка ко про сек од не кол ку пос ле дова тел ни де лов ни пер и о ди. Ов де тре ба да се зе мат во пред вид пре ки ни те по треб ни за пла ни ра но одржу ва ње. Од ка жа но то про из ле гу ва де ка вкуп ни те оп шти фикс ни тро шо ци на по го нот мо же во це лост да се вклу чат во тро шо ци те на про из водс тво, до колку ос тва ре но то про из водс тво е приб лиж но ед на кво на нор мал ни от ка па ци тет. Ко га ос тва ре но то про изводс тво е по ма ло од нор мал ни от ка па ци тет, то гаш дел од оп шти те фикс ни тро шо ци се тре ти ра ат ка ко рас ход во пер и о дот. Прес ме ту ва ње то на де лот на ос тва ре ни те општи фикс ни тро шо ци кои се иск лу чу ва ат од тро шоци те на про из водс тво го при ка жу ва ме со след ни ов при мер: 1. Нор мал ни от ка па ци тет за период јануари - декември утвр ден со сме тко водс тве на по ли ти ка из не су ва збир но А+В Ос тва ре но про из водс тво збир но А+В Фикс ни тро шо ци на по го нот = Фикс ни тро шо ци = = 2,08 Нор ма лен ка па ци тет Приз на ти оп шти фикс ни тро шо ци во це на та на чи не ње: Про из вод А един. х 2, Про из вод Б един. х 2, Вкуп но КНИ ЖЕ ЊЕ: Оста на ти рас хо ди од ра бо те ње то Про из водс тво во тек Не и ско ри стен ка па ци тет За ед нич ки и спо ред ни про из во ди Во не кои про це си на про из водс тво, исто вре ме но се соз да ва ат по ве ќе од еден про из вод. До кол ку си те про из во ди имаат зна чај на вред ност исти те се име ну ва ат ка ко за ед нич ки про из во ди, а до кол ку са мо еден има зна чај на вред ност, во тој слу чај дру ги те се име ну ва ат ка ко спо ред ни про из во ди. Спо ред точ ка та 14 од МСС 2 и точ ка та од Од дел 13 ко га тро шо ци те на се кој од де лен за ед нич ки про из вод не мо жат пре циз но да би дат иден ти фи ку вани, се спро ве ду ва по стап ка на ра ци о нал на ало ка ци ја ме ѓу нив. Нај че сто ало ка ци ја та се пра ви врз ос но ва на нив ни те про даж ни це ни. При мер: Ало ка ци ја на тро шо ци на за ед нич ки про из во ди 1. Вкуп ни тро шо ци на про из во ди те А и Б до про цес на разд во ју ва ње Про даж ба на: - Про из вод А Про из вод Б Фикс ни тро шо ци за ос тва ре но про из водс тво 3. Де лот на фикс ни тро шо ци кој тре ба да се иск лу чи од тро шо ци те на про из водс тво = х 2,08 = = = Ало ка ци ја на тро шо ци те: Тро шо ци за про из вод А ( : ) х Тро шо ци за про из вод Б ( : ) х Да ли при ме на та на МСС 2 и на Од дел 13 доз волу ва це на та на чи не ње на про из во ди те да се форми ра са мо врз ос но ва на ди рект ни те тро шо ци? 10 REPREZENT JUNI 6/2014

11 Сметководство Ко га се иска жу ва ат за ли хи те во фи нан си ски те изве штаи кои се ко ри стат за ек стер ни по тре би, во тој слу чај не смее да се от ста пу ва од вклу чу ва ње то на си те тро шо ци спо ред одред би те на стан дар ди те. Тоа зна чи не мо же да се иска жу ва ат за ли хи те на не до вр ше но то про из водс тво и го то ви те про из во ди чи ја вред ност е утвр де на са мо врз ос но ва на ди ректни те тро шо ци. Ко га ста ну ва збор за из ве штаи за ин тер на упо треба, осо бе но за по тре би те на ме наџ мен тот, вред ну вање то на за ли хи те мо же да се вр ши са мо врз ос но ва на ди рект ни те тро шо ци. ТРОШОЦИ НА ЗАЛИХИТЕ НА ДАВАТЕЛОТ НА УСЛУГИТЕ Друш тво то да ва тел на ус лу ги те, сог лас но точ ка та 19 од МСС 2 и точ ка та од Од дел 13 во за ли хи те ќе ги вклучи тро шо ци те на работ ни ци те кои ди рект но се ан га жи ра ни во из вршу ва ње то на ус лу ги те, вклу чу вај ќи ги и пла ти те на ра бот ни ци те кои вр шат кон тро ла, ка ко и општи те тро шо ци што се во вр ска со ос нов на та деј ност. Не а ло ци ра ни те оп шти тро шо ци не се вклу чу ва ат во вред но ста на за ли хи те, ту ку се приз на ва ат ка ко рас ход во пер и о дот во кој на ста на ле. Во ус луж на деј ност, на при мер: изра бо тка на гра де жен про ект - за ли хи те ќе се иска жат во Извештајот за финансиската состојба (Би лан сот на со стој ба та), сè до ко неч на та изра бо тка на прое ктот. Тоа зна чи во вред но ста на за ли хите ќе се вклу чат си те тро шо ци на ра бот ни ци те кои ра бо тат на про е ктот, оп шти те тро шо ци на упра ва та, ка ко и трошо ци те на над зо рот. МЕТОДИ НА ВРЕДНУВАЊЕ НА ТРОШОКОТ НА ЗАЛИХИТЕ Спо ред МСС 2 и Од де лот 13 ме то дот на спе цифич на иден ти фи ка ци ја во о би ча е но се ко ри сти: на оние ви до ви за ли хи кои ре дов но ме ѓу себ но не се раз ме ну ва ат; на ку пе ни или про из ве де ни ма те ри ја ли за специ фич ни про е кти (при мер: до го вор за из градба, во сог лас ност со МСС 11, Оддел 23). МСС 2 и Оддел 13 при вред ну ва ње на тро шо ци те на за ли хи те ги пропишуваат следниве ме тоди: прв при вле гу ва ње прв при из ле гу ва ње (фи фо); или ме то дот на пон де ри ран про сек. Важ но: Тре ба да ука же ме де ка, си те друш тва тре ба да ко ри стат иста фор му ла при вред ну ва ње на тро шо ци те за си те за ли хи кои има ат слич на при ро да или при ме на. Раз ли ки те ме ѓу ге о граф ска та ло ци ра ност на различ ни те ор га ни за ци о ни де ло ви на друш тво то не се оправ ду ва ње за ко ри сте ње на раз лич ни ме то ди на вред ну ва ње на тро шо ци те. Прет ход но на ве де ни те ме то ди на вред ну ва ње на за ли хи те (фи фо и пон де ри ран про сек ), не се приме ну ва ат: на тро шо ци те на од дел ни те ви до ви на за ли хи кои ре дов но не се раз ме ну ва ат и сто ки те или ус лу ги те про из ве де ни и од во е ни за спе ци фич ни про е кти. За овие ви до ви за ли хи по себ но се иден ти фи ку ва ат нив ни те по е ди неч ни тро шо ци. При мер: Прес ме тка на тро шо ци на про да де ни учи но ци 1. Друш тво то Х во те кот на го ди на та ги на ба ви ло след ни те за ли хи: Ко ли чи на Це на Вкуп на вред ност На кра јот на го ди на та на за ли ха има про из ве де ни еди ни ци При хо дот од ре а ли за ци ја из не су ва де на ри Прес ме тка на тро шо ци на про да де ни учи но ци спо ред: а) ме тод фи фо, б) ме тод на про сеч ни це ни, и а) Тро шо ци на про да де ни учи но ци по ме тод фи фо При хо ди од про даж ба Тро шо ци на про из во ди рас по ло жи ви за про даж ба... ( ) За ли ха на кра јот на пер и о дот (800 х 80) Тро шо ци на про да де ни учи но ци...( ) Бру то до би вка REPREZENT JUNI 6/

12 Сметководство б) Тро шо ци на про да де ни учи но ци по ме тод на про сеч ни це ни Про се чен тро шок за еди ни ца про из вод : = 70,53 При хо ди од про даж ба Тро шо ци на про из во ди рас по ло жи ви за про даж ба... ( ) За ли ха на кра јот на пер и о дот (800 х 70,53) Тро шо ци на про да де ни учи но ци...( ) Бру то до би вка Спо ред бен прег лед Фи фо Про сеч ни тро шо ци При ход од про даж ба Тро шо ци на про из во ди рас поло жи ви за про даж ба ( ) ( ) За ли ха на кра јот на пер и о дот Тро шо ци на про да де ни учи но ци ( ) ( ) Бру то до би вка НЕТО РЕАЛИЗАЦИОНА ВРЕДНОСТ Сог лас но точ ка та 9 од МСС 2 и точ ка 13.4 од Од дел 13: "За ли хи те тре ба да се вред ну ва ат или спо ред вкуп ни те тро шо ци или спо ред не то вред но ста што мо же да се ре а ли зи ра, во за вис ност од тоа ко ја е по ни ска." Сог лас но стан дар ди те не то ре а ли за ци о на та вред ност (не то вред ност што мо же да се ре а ли зи ра), прет ста ву ва оче ку ва на про даж на це на, при нор мално ра бо те ње на друш тво то на ма ле на за оче ку ва ни те тро шо ци за за вр шу ва ње и оче ку ва ни те тро шо ци неоп ход ни за да се ре а ли зи ра про даж ба та. Стан дар ди те ука жу ва ат де ка не то ре а ли за ци о на та вред ност тре ба да се при ме ни врз ста вка по ста вка на за ли ха, иа ко пра ви иск лу чок за оние си ту а ции каде по сто јат гру пи на по вр за ни про из во ди или слич ни ста вки кои мо жат збир но да се вред ну ва ат. Де фи ни ци ја та на не то ре а ли за ци о на та вред ност ја пра ви експ ли цит на пре по ра ка та: на ма ле на про цене та про даж на вред ност, единс тве но за "тро шо ци те за комп ле ти ра ње и тро шо ци те на ста на ти со цел да се ре а ли зи ра про даж ба та." При мер: Ста вка Тро шо ци Про це не та про даж на це на Тро шо ци за за вр шува ње По ни ска од тро шо ци те или не то ре а ли заци о на вредност А 4,00 5,00 1,00 4,00 Б 8,00 8,00 1,60 6,40 В 12,00 20,00 2,00 12,00 Г 10,00 12,00 4,00 8,00 Д 2, 00 2,40 0,50 1,90 Во по ве ќе зем ји се упо тре бу ва тер ми нот: "по ни ска од тро шо ци те или па за рот" нас про ти тер ми нот во стан дар ди те по ни ска од тро шо ци те или не то ре а лиза ци о на та вред ност. Раз ли ки те во тер ми но ло ги ја та би има ле ма ло или ника кво вли ја ние, би деј ќи па за рот во о би ча е но се де фи ни ра опе ра тив но ка ко тро шо ци на за ме на или не то ре а ли за цио на вред ност. Ме ѓу тоа ед на зна чај на раз ли ка е де ка па зарот во о би ча е но се де фи ни ра ка ко за ви сен, кој при ка жу ва рам ка на вред но сти, ба зи ра на не са мо на тро шо ци те за комп ле ти ра ње и про даж ба на до бра та, ту ку исто та ка, во одре де ни слу чаи и на оче ку ван или нор ма лен про фит кој тре ба да би де за ра бо тен од про даж ба та. До кол ку оче ку ва ни от или нор мал ни от праг на про фит (до би вка) при про даж ба та на за ли хи те не се зе ме ни во прес ме тка та, ек стре мен про фит или за губа би мо же ле да се приз на ат во ид ни те пер и о ди ка ко пос ле ди ца на не комп лет на та при ме на на кон цеп тот на не то ре а ли за ци о на вред ност. При ме на та на овие прин ци пи е при ка жа на пре ку едно ста вен при мер. Во при ме рот, тро шо ци те на за ме на би се иско ри сти ле ка ко при мар на опе ра тив на де фи ни ци ја на вред но ста на за ли хи те ко га из но сот е по ни зок од те ков ната вред ност опре де ле на спо ред исто ри ски те тро шо ци. Тро шо ци те на за ме на прет ста ву ва ат ре ле вант но ме ри ло на ид ни те ко ри сти на за ли хи те отка ко зголе му ва ње то или на ма лу ва ње то во на бав на та це на, ге не рал но го ус ло ву ва по вр за но то зго ле му ва ње или на ма лу ва ње на про даж на та це на. При мер: Ставка Тро шо ци Тро шоци на за ме на Про це не та про даж на це на Тро шоци за за вр шува ње Нор ма лен про цент на профит А 4,00 3,60 5,00 1,00 24% Б 8,00 3,20 8,00 1,60 24% В 12,00 13,20 20,00 2,00 18% Г 10,00 9,50 12,00 4,00 20% Д 2,00 2,10 2,40 0,50 12,5% 12 REPREZENT JUNI 6/2014

13 Сметководство Не то ре а ли за ци о на та вред ност за ста вка та А дефи ни ра на сог лас но МСС 2 и Оддел 13 е 4,00 ден. (5,00-1,00), про це не та про даж на це на на ма ле на за тро шо ци те за комп ле ти ра ње и про даж ба. Вред но ста е ед на ква на исто ри ски те тро шо ци, кои су ге ри ра ат де ка не е по треб но при ла го ду ва ње. Ме ѓу тоа, ако не се еви ден ти ра ни при ла го ду ва ња, про фи тот ос тва рен од про даж ба та во на ред ни от пери од ќе би де 0 ден. (5,00-4,00-1,00), што би би ло не при род но ни ска не то про фит на мар ги на, нас про ти искус тво то од 24% мар ги на. За да се обез бе ди нормал на мар ги на, во из нос од 1,20 ден. (5,00 х 24%), за ли хи те ќе тре ба да се от пи шат до 2,80 ден. (5,00-1,00-1,20). Ме ѓу тоа, фа ктич ки те тро шо ци за за мена на за ли хи те е поз на то де ка се 3,60 де на ри, што во крај на ли ни ја ука жу ва де ка нор мал на про фит на мар ги на од 24% не мо же да се ос тва ри под те ковни те ус ло ви. Го ре на ве де но то ука жу ва зо што опре де ле ни изго тву ва чи на стан дар ди и сме тко водс тве ни те о ре тича ри до не ле зак лу чок де ка за ли хи те тре ба да би дат при ка жа ни по вред ност по ни ска од тро шо ци те или од па за рот, ка де па за рот се де фи ни ра ка ко тро шо ци на за ме на на пред ме ти со нај ви со ки гор ни и нај ни ски дол ни вред но сти, ка де гор на та гра ни ца прет ста ву ва не то ре а ли за ци о на вред ност (НРВ) (на при мер за ста вка та А (5,00-1,00 = 4,00 ден.), до де ка дол на та гра ни ца прет ста ву ва НРВ на ма ле на за нор мал на профит на мар ги на (на при мер: за ста вка та А [4,00 - (5,00 х 24%)] = 2,80. Со упо тре ба на овој при стап, из но сот на про фит кој ќе би де приз нат во пер и од на по доц неж на про даж ба, без оста на ти те про ме ни на па за рот по де нот на из весту ва ње, не ма да би де мно гу ви сок или ни зок. Тро шо ци Ставка Тро шо ци на за мена НРВ (гор на гра ница) НРВ (дол на гра ница) Па зар По ни ска од трошо ци те или пазар А 4,00 3,60 4,00 2,80 3,60 3,60 Б 8,00 3,20 6,40 4,48 4,48 4,48 В 12,00 13,20 18,00 14,40 14,40 12,00 Г 10,00 9,50 8,00 5,60 8,00 8,00 Д 2,00 2,10 1,90 1,60 1,90 1,90 До кол ку тро шо ци те на за ме на ја над ми нат гор на та гра ни ца (ка ко што е слу ча јот со ста вки те Г и Д), горна та гра ни ца ста ну ва па зар на вред ност ко ја ќе би де спо ре ду ва на со исто ри ски те тро шо ци. До кол ку тро шо ци те на за ме на се по ни ски од дол на та гра ни ца (ка ко што е слу ча јот со ста вки те Б и В) дол на та гра ни ца се ко ри сти ка ко па зар на вред ност ко ја ќе се спо ре ду ва на та му со исто риски те тро шо ци. Ме ѓу тоа спо ред стан дар ди те, не то ре а ли за ци о ни те вред но сти би би ле спо ре де ни ди рект но со исто ри ските тро шо ци. Тоа зна чи дру ги те вред но сти во та бе ла та не ма по тре ба да би дат разг ле да ни. ОБЕЛОДЕНУВАЊА ВО ФИНАНСИСКИТЕ ИЗВЕШТАИ Сог лас но точ ка 36 од МСС 2 и точ ка од Од дел 13 во фи нан си ски те из ве штаи тре ба да се об ја ват: сме тко водс тве ни те по ли ти ки усво е ни за вред нува ње то на за ли хи те вклу чу вај ќи ги и ме то ди те за вред ну ва ње на по тро шо кот; вкуп ни от сме тко водс твен из нос на за ли хи те и сме тко водс тве ни от из нос во по год ни те кла сифи ка ции за друш тво то; сме тко водс тве ни от из нос на за ли хи те за ло же ни за обез бе ду ва ње на об вр ски те; из но сот на за ли хи те приз на ен ка ко рас ход во те кот на пер и о дот; из но сот на за гу би те за ра ди обез вред ну ва ње на за ли хи те приз на е ни или вра те ни на зад во до бивка та или за гу ба та. Точ ка 36 од МСС 2 уште пред ви ду ва и об ја ву ва ње на: из но сот на се кое на ма лу ва ње на вред но ста на за ли хи те приз на е ни ка ко рас ход во пер и о дот во кој што е приз на ен ка ко при ход, и окол но сти те или на ста ни те што ре зул ти ра ат во ану ли ра ње на на ма лу ва ње то на вред но ста на за ли хи те, што про из ле гу ва ат од зго ле му ва ње на не то ре а ли за ци о на та вред ност, кои тре ба да би дат приз на е ни ка ко на ма лу ва ње на из но сот на за ли хи те приз на ен ка ко рас ход во пер и о дот во кој на ста на ло ану ли ра ње то. РАЗЛИКИ ВО СМЕТКОВОДСТВЕНИОТ ТРЕТМАН ПОМЕЃУ МСС 2 И ОДДЕЛ 13 Оддел 13 е составен на поедноставен јазик и вклучува значително помало упатство и насоки во врска со тоа како да се применат принципите во однос на МСС 2; Оддел 13 не дозволува трошоците за позајмување да се вклучат во набавната вредност и тие трошоци се евидентираат како расход во периодот во кој настануваат, додека во точката 17 од МСС 2 во ограничени околности согласно МСС 23 трошоците за позајмување можат да се вклучат во набавната вредност на залихите. REPREZENT JUNI 6/

14 Даноци ОДАНОЧУВАЊЕ НА ДИВИДЕНДА И ДРУГА РАСПРЕДЕЛБА ОД ДОБИВКАТА НОВИ ОБРАСЦИ: ДД-ИД, И-ПД, ДД-И Вера РАФАЈЛОВСКА Со измените на член 36-г став 4 од За ко нот за из ме ни те и до пол ну ва ња та на За ко нот за да но кот на до бив ка ("Служ бен вес ник на РМ", број 13/14), е про пи ша но ода но чу ва ње на ди виден да та ис пла те на и на до маш но прав но лице. Ми нис те рот за фи нан сии до не се Пра вил ник за из ме ну ва ње и до пол ну ва ње на Пра вил ни кот за на чи нот на пресме ту ва ње и уп ла ту ва ње на да но кот на до бив ка и спре чу ва ње на двој ното ос ло бо ду ва ње или двој но то ода но чу ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 72/14, во на тамош ни от текст: Из ме ни те на Пра вил ни кот за да но кот на до бивка), со кој се про пи ша ни но ви об рас ци за пресмет ка на да но кот на до бив ка на ди ви ден да и дру ги рас пре дел би од до бив ка та и тоа: Обра зец ДД-ИД - Пресмет ка на да но кот на ис пла те на ди ви ден да и дру га рас пре дел ба од добив ката; Обра зец И-ПД Обра зец ДД-И - Из ја ва за пла тен да нок на ис пла те на ди ви денда; - Из веш тај за уп ла те ни от данок по зад ршка. Ис то така, со из ме ни те на Пра вил ни кот за да но кот на до бив ка се про пи ша ни и но ви те обрасци: Обра зец ДБ - Да но чен би ланс за ода ночу ва ње на неп риз на ти рас ходи, Обра зец ДБ-ВП - Да но чен би ланс на вку пен при ход; Из ме ни те на Пра вил ни кот за да но кот на добивка, вле гоа во си ла од 7 Мај 2014 го дина. Во овој на пис Ви да ва ме упат ства со практич ни при ме ри за ода но чу ва ње на ис пла те на ди ви ден да и дру ги ис пла ти од до бив ка та во 2014 го дина, на но ви те об расци. 1. ДИ ВИ ДЕНДА/НА ДО МЕСТ НА ВЛО ЖУ ВА ЧИТЕ По одоб ру ва ње на го диш на та смет ка и фи нан сиски те из веш таи со Од лу ка та за рас пре дел ба на до бивката, Со би рот на сод руж ници, од нос но Соб ра ни е то на ак ци о не ри го оп ре де лу ва ат де лот кој им се до де лу ва на сод руж ни ците, од нос но ак ци о не ри те во фор ма на ди ви денда, спо ред пра ва та што ги да ва уде лот, однос но спо ред ро дот и кла са та на ак ци ите. На чи нот на пла ќа ње на ди ви ден да го ут врду ва Со би рот на содруж ници, од нос но Соб ра ни е то на ак ци о нери. Ако е до не се на Од лу ка за ис пла та на ди ви денда, ис та та мо ра да се ис пла ти нај доц на во рок од 9 месе ци по зав ршу ва ње то на де лов на та го ди на (член 487 став 5 од За ко нот за тр гов ски те друш тва). На пример, до не се на е Од лу ка за ис пла та на ди ви ден да за 2013 го дина, и ис та та тре ба да се ис пла ти нај доц на до сеп тем ври 2014 го дина. До кол ку е до не се на Од лука, а ди ви ден да та не се ис пла ти во рок од 9 ме се ци по зав ршу ва ње то на де лов на та го дина, по ис те кот на овој рок, на из носот на ди ви ден да та ко ја тре ба да им се ис пла ти на ак ци о не рите, од нос но сод руж ни ците, се пресме ту ва за кон ска (каз нена) ка ма та до де нот на ис пла та та на ди ви ден дата. Важно: Тре ба да на по ме не ме де ка не по стои времен ско ог ра ни чу ва ње за рас пре дел ба на те ков на - та и не рас пре де ле на та до бив ка од прет ход ни години. Со би рот на сод руж ници, од нос но Соб ра ни е то на ак ци о нери, мо жат ко га ќе од лу чат да до не сат Од лу ка од не рас пре де ле на та (аку му ли ра ната) добив ка да се ис пла ти ди ви денда. Аванс на ди ви ден да врз ос но ва на ве ро јат на до бивка Со до го во рот за друш твото, од нос но со ста тутот, мо же да се ов лас ти ор га нот на уп ра ву ва ње на друш тво то во те кот на де лов на та го ди на врз 14 REPREZENT JUNI 6/2014

15 Даноци ос но ва на пе ри о дич ни фи нан сис ки из веш таи - Биланс на сос тој ба та (Из веш тај за фи нан сис ка та сос тојба) и Би ланс на ус пех (Из веш тај за до бив ка или за губа), за трите, шесте, од нос но де вет те месеци, пот врде ни од ов лас те ни ре ви зори да донесе одлука, на сод руж ни ците, од нос но ак ци о не рите да се ис пла ти аванс на име на ди ви денда. На по мена: Во новиот Обра зе ц ДД-ИД за ис пла та на аван сна ди ви ден да за те ков на та го ди на се по полну ва ат ред ни те бро е ви од 21 до 25, од нос но оз на ки те за АОП 22 до 26. Дру ги ис пла ти од до бив ката Под дру ги ис пла ти од до бив ка та се под раз би ра ат сле дни ве ис пла ти на: лик ви да ци о нен ос та ток, кој ос та ну ва по на ми рува ње на до ве ри те лите, кој се рас пре де лу ва на сод руж ни ците, од нос но ак ци о не рите, во из нос по го лем од за пи ша на та ос нов на глав нина; ис пла ти на сод руж ни ци те кои ис та пу ва ат од друш тво то во из нос по ви сок од за пи ша ни от удел во ос нов на та глав нина, под ус лов да се из врши на ма лу ва ње на ос нов на та глав ни на (за пи ша ни от ка пи тал), и ко га вло гот на ли це то што ис та пу ва не се пре зема; из дво ју ва ње од до бив ка та за на ме ни те по основ на до пол ни тел ни из да тоци, врз ос но ва на од лу ка на сод руж ни ците, од нос но ак ци о не ри те (ис пла ти на лич ни при ма ња на соп стве ни ците, кои не се на то вар на тро шо ци те на ра бо те њето и не се пресме та ни во бру то пла тата, ту ку се ис ка жу ва ат на то вар на до бив ка та за фи нан сиска та го ди на по си те ода но чу ва ња - не то до бив ка на ме не ти за лич ни при ма ња на соп стве ни ци те во па ри или во на тура; пла ти од до бив ката, учес тво во до бив ка та на чле но ви те од уп ра вен од бор и слично; рас пре дел би од до бив ка та со кои се врши зго лему ва ње на ос нов на та глав ни на на друш тво то (испла ти во удел, од нос но во ак ции на друш твото); про ме на на смет ко вод стве на та вред ност на делов ни от имот и на об врските (про цен ка по фер вред ност), ко га се зго ле му ва ос нов на та глав нина и тоа зго ле му ва ње е за пи ша но во Тр гов ски от ре гис тар; и пре об раз ба или ста тус ни про ме ни на друш тво то (спо ју вање, при со е ди ну вање, по делба). 2. ОДА НО ЧУ ВА ЊЕ НА ДИ ВИ ДЕН ДА СО ДА НОК НА ДО БИВКА Ди ви ден да та ис пла те на во па ри чен или не па ри чен об лик се ода но чу ва во мо мен тот на ис пла тата. Ди ви ден да та ко ја е ста ве на во рас пре дел ба на удели или ак ции се ода но чу ва на де нот на за пи шу ва ње то на зго ле му ва ње то на уде лот од нос но бро јот и из но сот на ак ци и те во Тр гов ски от ре гис тар. Да нок на до бив ка се пресме ту ва на ди ви ден да рас пре де ле на од до бив ка та по го диш на та смет ка за 2009, 2010, 2011, 2012 и 2013 и тоа: ис пла те на на прав но ли це (ре зи дент или нере зи дент на Ре пуб ли ка Ма ке до нија, од нос но до маш но или стран ско прав но лице); ис пла те на на фи зич ко ли це (ре зи дент или нере зи дент на Ре пуб ли ка Ма ке до нија, од нос но до маш но или стран ско фи зич ко лице). Пресмет ка та на да но кот се врши на но ви от Образец ДД-ИД. Важно: Во пресмет ка та на да но кот, не вле гува из но сот на ди ви ден да та кој е рас пре де лен од не рас пре де ле на та до бивка, од нос но ре зер ви кои мо жат да се рас пре де лат, од нос но кои ги над ми ну ваат за кон ски те ре зер ви и ре зер ви те рас пре де ле ни со до го во рот на друш твото, од нос но ста ту тот, ос тва рени со сос тој ба на го дина, би деј ќи ис ти от би л ода но чен. Но во во 2014 го ди на е тоа што се ода но чу ва ди виден да та ис пла те на на до маш но прав но лице. Ис плату ва чот на ди ви ден да на при ма те лот на ди ви ден да - до маш но прав но лице, дол жен е да му го дос тави но ви от Обра зец И-ПД - Из ја ва за пла те ни от да нок на ис пла те на ди ви денда. Оваа об врска е со цел да се од бег не двој но то ода но чу вање. Имено, при ма те лот на ди ви ден да - до маш но то прав но лице, ко га ќе испла ќа ди ви денда, ќе го на ма ли из но сот за при хо ди те од ди ви ден да ос тва ре ни со учес тво во ка пи та лот на до маш но то прав но ли це кои ве ќе се ода но че ни со да нок на до бив ка кај ис пла ту ва чот. Со ог лед на тоа што оваа но ви на се при ме ну ва од 2014 го дина, прима те лот на ди ви ден да на ма лу ва ње то за из но сот на при хо ди те од ди ви ден да ос тва ре ни во ка пи та лот на дру го до маш но прав но ли це ќе го ко рис ти при ис плата на ди ви ден да во 2015 го ди на или до кол ку ис пла ќа аван сна ди ви ден да за 2014 го ди на ќе го ис ко рис ти во 2014 го дина. Ко га при ма те лот на ди ви ден да ќе до не се REPREZENT JUNI 6/

16 Даноци Од лу ка да ис пла ти ди ви ден да, до УЈП за ед но со Образе цот ДД-ИД ќе го при ло жи и Обра зе цот И-ПД - Из ја ва за пла тен да нок на ис пла те на ди ви денда. Упла та та на да но кот на ис пла те на та ди ви ден да се врши на след на ва уп лат на сметка: Уплатна сметка ОДА НО ЧУ ВА ЊЕ НА ДИ ВИ ДЕН ДА НА СТРАН СКО ПРАВ НО ЛИЦЕ Сог лас но член 29-б од За ко нот за да но кот на до бивка, при хо ди те од ди ви ден да при тран сфе рот на ди ви ден дата на стран ско прав но ли це се ода но чу ва ат по стап ка од 10% со да нок на до бив ка по од бив ка, ос вен ако по и на ку не е ре гу ли ра но со Ме ѓу на род ни те до го во ри за од бег ну ва ње на двој но то ода но чу вање. До маш но то прав но ли це за да ис пла ти ди ви ден да е долж но од УЈП да по ба ра да но чен иден ти фи ка ци о нен број (ЕДБ) за стран ското прав но ли це - при ма тел на при хо ди од ди ви денда. Ба ра ње то за до де лу ва ње на ЕДБ се под не су ва на Обра зе цот УЈП-РДО - При ја ва за ре гис тра ци ја на да но чен об врз ник, до Ре ги о нал на та ди рек ци ја во ко ја при па ѓа ис пла ту ва чот спо ред сво е то се диште, или до Ди рек ци ја та за го ле ми да ноч ни об врз ници. Упла та та на зад ржа ни от да нок на до бив ка од диви ден да се врши на след на ва уп ла та на сметка: Уплатна сметка Назив на уплатна сметка Да нок на ис пла те на ди ви денда и дру га рас пре дел ба од до бив ките Назив на уплатна сметка Зад ржан да нок на при ход од ди ви денди, пла тен на странски прав ни лица Приходна шифра Приходна шифра Важно: Испла ту ва чот на при хо ди те од ди ви ден да на стран ско прав но лице, кое е ре зи дент на држа ва со ко ја Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја има склу че но до го вор за од бег ну ва ње на двој но то ода но чу вање, пред ис плата на ди ви ден да та е дол жен да обез бе ди за ве рен Обра зец ЗД-О/ДИ - Ба ра ње за олес ну ва ње од нос но ос ло бо ду ва ње од да нок на ди ви денда, од под рач на та еди ни ца на УЈП. Обра зе цот ЗД-О/ДИ се сос та ву ва во че ти ри приме ро ци и тоа: први от при ме рок за под не си те лот на ба ра њето; вто ри от при ме рок за над леж ни от да но чен ор ган во стран ство; тре ти от при ме рок за ис пла ту вачот и чет вртиот при ме рок за УЈП. Обра зе цот ЗД-О/ ДИ, од под не си те лот на ба ра ње то - не ре зи дент, се заве ру ва од над леж ни от да но чен ор ган на држа ва та чии ре зи дент е. Еден при ме рок од Обра зе цот зад ржу ва над леж ни от да но чен ор ган во стран ство, а ос та на тите три за ве ре ни при ме ро ци со це лос но пот пол нен ти по да тоци, за ед но со проп рат на до ку мен та ција, подне си те лот на ба ра ње то ги дос та ву ва до до маш но то прав но ли це - ис пла ту вач. До маш но то прав но ли це - ис пла ту вач, пред ис плата та на при хо дот три те при ме ро ци од Обра зе цот ги дос та ву ва до над леж на та ре ги о нал на ди рек ци ја на УЈП. УЈП спро ве ду ва кон трола, го за ве ру ва Образе цот, зад ржу ва еден при ме рок, а ос та на ти те два при ме ро ка ги вра ќа на ис пла ту ва чот. Испла ту ва чот зад ржу ва еден при ме рок и дру ги от при ме рок го ис праќа на стран ско то прав но лице. УЈП из да ва одоб ре ние за да ноч но ос ло бо ду ва ње или олес ну ва ње, сог лас но со од вет ни от до го вор за од бег ну ва ње на двој но то ода но чу вање. На место, Обра зе цот ЗД-О/ДИ, до УЈП мо же да се дос тави Обра зе цот ЗД-ДО - Ба ра ње за да ноч но ос ло бо ду вање, до кол ку не се пла ќа да нок по задршка сог лас но до го во рот за од бег ну ва ње на двојно то ода но чу ва ње и до кол ку за ед но со Ба ра ње то се дос тави пот врда за ре зи ден тен ста тус за ве ре на од над леж ни от да но чен ор ган во стран ство. Ако ис пла ту ва чот пред ис пла та та на ди ви ден да та не ја спро ве де прет ход но на ве де на та по ста пка, должен е да го пресме та зад ржа ни от да нок по стап ка од 10% и да го плати. До кол ку по доц на ги обез бе ди со од вет ни те до ку мен ти има пра во на вра ќа ње на пла те ни от да нок во рок од 3 го дини. На по мена: Де тал ни упат ства со прак тич ни при мери и прег лед на да ноч ни те ста п ки од Ме ѓу на род ни те до го во ри за од бег ну ва ње на двој но то ода но чу ва ње Ви се да де ни во спи са ни е то Реп ре зент 10/13 под нас лов: "Да нок на при ход пла тен на стран ски прав ни ли ца - зад ржан да нок". Тран сфе рот на ди ви ден да е сло бо ден. За да се изврши тран сфер на ди ви ден да та на стран ско то прав но лице, ис пла ту ва чот на ди ви ден да, сог лас но член 9 од За ко нот за де виз но то ра бо те ње е дол жен на бан ка та да и при ложи: до каз за упис во Ре гис та рот на ди рек тни ин вес тиции кој се во ди во Цен трал ни от ре гис тар на РМ; 16 REPREZENT JUNI 6/2014

17 Даноци до каз за под ми ре ни об врски спре ма држа ва та од УЈП; до каз за соп стве нос та на ак ци и те (од Цен тра лен депо зи тар за хар тии од вред ност) или уде ли (Ре ше ние од Цен трал ни от ре гис тар на РМ; Од лу ка за рас пре дел ба за ис пла та на ди виденда. 4. ОДА НО ЧУ ВА ЊЕ НА ДИ ВИ ДЕН ДА НА ФИ ЗИЧ КИ ЛИЦА Сог лас но член 47, 75 и 76 од За ко нот за пер со нален да нок на до ход ("Служ бен вес ник на РМ", број 80/ /13), при ис пла та та на ди ви ден да ка ко и на дру ги ис пла ти од до бив ка та на фи зич ко ли це (до машно и стран ско) се ода но чу ва со пер со на лен да нок на до ход во мо мен тот на ис пла та та со при ме на на да ночна стап ка од 10% на бру то из нос, од нос но 11,1111% на не то из нос. Упла та та на пер со нал ни от да нок на до ход се врши на след на ва уп лат на сметка: Уплатна сметка Назив на уплатна сметка Да нок на до ход на при ход од ди ви ден да и дру ги при хо ди ос тва ре ни со учес тво во добив ката Приходна шифра Важно: До кол ку при ма те лот на при хо дот од ди ви ден да кој се ода но чу ва со да нок по од бивка е да но чен ре зи дент на стран ска држа ва со ко ја Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја има склу че но до го вор за одбег ну ва ње на двој но то ода но чу вање, во тој слу чај се спро ве ду ва по ста пка сог лас но член 75-а до 75-в од За ко нот за пер со на лен да нок на до ход. Испла ту ва чот (до маш но то прав но ли це) е дол жен пред да ја ис пла ти ди ви ден да та да по ба ра од УЈП дано чен иден ти фи ка ционен број (ЕДБ) со под не су ва ње Обра зе цот УЈП-РДО - При ја ва за ре гис тра ци ја на да но чен об врз ник. Да ноч но то ос ло бо ду ва ње или по нис ка та да ноч на стап ка про пи ша на со со од вет ни от до го вор, се при мену ва са мо до кол ку пред ис пла тата, УЈП тоа го одо бри врз ос но ва на ба рање. Со но ви от Пра вил ник, за на чи нот на пресмет ка на да ноч но то ос ло бо ду ва ње или олес ну ва ње сог лас но Ме ѓу на род ни те до го во ри за двој но то ода но чу ва ње за при хо дот кој го ос тва ру ва стран ско то фи зич ко ли це ("Служ бен вес ник на РМ", број 32/14), про пи ша ни се сле дни ве но ви об расци: Обра зец Б-ОДД/ВП - Ба ра ње за олес ну ва ње од нос но ос ло бо ду ва ње на да нок на до ход по ви до ви на при ход, и Обра зец Б-ОДД - Ба ра ње за ос ло бо ду ва ње од да нок на до ход. Обра зе цот Б-ОДД/ВП, под не си те лот на ба ра ње то - не ре зи дент го сос та ву ва во че ти ри при ме роци. Чети ри те при ме ро ци ги за ве ру ва над леж ни от да но чен ор ган на држа ва та ка де фи зич ко то ли це е ре зи дент и еден при ме рок зад ржува, а трите примероци ги доставува до поднесителот. До маш ни от ис пла тувач три те при ме ро ци ги дос та ву ва до над леж на та Ре ги о нал на ди рек ци ја на УЈП. УЈП врши про вер ка и ги за ве рува. Еден при ме рок зад ржу ва и два приме ро ка ги вра ќа на ис пла ту ва чот. Испла ту ва чот еден при ме рок зад ржу ва за свои пот реби, а дру ги от го дос та ву ва до под не си те лот на ба ра ње то - странско то фи зич ко лице. Ако до маш ни от ис пла ту вач пред ис пла та та на ди ви ден да та има пот врда за ре зи ден тни от ста тус на стран ско то фи зич ко то лице, за ве ре на од над лежни от да но чен ор ган во стран ство, и ако за ди ви ден дата е про пи ша но ос ло бо ду ва ње од данок, сог лас но со од вет ни от до го во р за од бег ну ва ње на двој но то одано чу вање, во тој слу чај го под не су ва Обра зе цот Б-ОДД - Ба ра ње за ос ло бо ду ва ње од да нок на до ход. На по мена: Де тал ни упат ства со прак тич ни при ме ри Ви се да де ни во спи са ни е то Реп ре зент 5/14 под наслов: "Да ноч но ос ло бо ду ва ње или олес ну ва ње сог лас но Ме ѓу на род ни те до го во ри за од бег ну ва ње на двој но то ода но чу ва ње при пресме ту ва ње на пер со нал ни от данок на при хо дот кој го ос тва ру ва стран ско фи зич ко ли це - не ре зи дент на Ре пуб ли ка Ма ке до нија". 5. СОС ТА ВУ ВА ЊЕ НА НО ВИ ОТ ОБ РА ЗЕЦ ДД-ИД Во но ви от Об ра зе ц - ДД-ИД за дол жи тел но се вне су ва ат по да то ци те за: единствен да но чен број, скра тен на зив и ад ре са на вис тин ско се диш те за кон такт и да но чен пе ри од (го ди на од ко ја се врши рас пре дел ба та - на при мер: ис пла та на ди ви ден да од 2010 го ди на во оз на че ни те по ли ња се вне сува: ). За се ко ја го ди на на ис пла та се сос та ву ва по се бен об ра зец. REPREZENT JUNI 6/

18 Даноци Об врз ни ци те со по се бен да но чен ста тус кои не се обврзници на данок на добивка: заш тит ни те друш тва, сто пан ски те еди ни ци во рам ки те на ус та но ви те за из вршу ва ње на сан кции, од нос но каз не но поправни те ус та но ви или ко рис ни ци на тех но лош ко ин дус трис ки раз вој ни зони, оз на чу ва ат со "Х" во на ве де но то по ле. Из но си те се ис ка жу ва ат во де нари, без дени. Обра зе цот ДД-ИД се дос та ву ва до да ноч на та канце ла ри ја на УЈП или во елек трон ска фор ма преку: По да то ци те за ис пла те на та ди ви ден да за де ловна та го ди на се вне су ва ат на: А. По да то ци за из врше на та рас пре делба На ред. брoj 1 - Се искажува из нос на до бив ка та ос тва ре на во прет ход на та го ди на од ко ја е ис пла тена ди ви ден да (на при мер: за ис пла та на ди ви ден да во 2014 се вне су ва ос тва ре на та до бив ка за 2013 година). На ред. брoj 2 - Се искажува из нос на пре не се на не рас пре де ле на до бив ка од нос но ре зер ви те кои можат да се рас пре де лу ваат, од нос но кои ги над ми нува ат за кон ски те ре зер ви и ре зер ви те оп ре де ле ни со до го во рот за друш твото, од нос но со ста ту тот, ако се пок ри е ни за гу би те од прет ход ни те го дини, ос тва ре на со сос тој ба на го дина (по себ на ана ли тич ка смет ка на 9505 и 9405). На ред. брoj 3 - Се искажува из нос на пре не се на не рас пре де ле на до бив ка од нос но ре зер ви те кои можат да се рас пре де лу ваат, од нос но кои ги над ми нува ат за кон ски те ре зер ви и ре зер ви те оп ре де ле ни со до го во рот за друш тво то од нос но со ста ту тот, ако се пок ри е ни за гу би те од прет ход ни те го дини, ос тва ре на по го дина (по себ на ана ли тич ка смет ка на при мер: 9506 и 9406). (На овој ре ден број не се вне су ва из но сот на оства ре на та до бив ка од прет ход на го ди на ис ка жан на ред ни от број 1). На ред. брoj 4 - Во оз на че ни те по ли ња се вне су ва "X" во за вис ност од тоа ка ко се ис пла ту ва ди ви дендата: во пари, во уде ли или ак ции. Б. Утврду ва ње на да ноч на та ос но ва и на да но кот На ред. брoj 5 - Се ис ка жу ва ис пла те на та диви ден да од: до бив ка та ос тва ре на во прет ход на та го дина, или ис пла те на ди ви ден да од пре не се на та не рас пре де ле на до бив ка од нос но ре зер ви те кои можат да се рас пре де лу ваат, од нос но кои ги над ми нува ат за кон ски те ре зер ви и ре зер ви те оп ре де ле ни со до го во рот за друш твото, од нос но со ста ту тот, ако се пок ри е ни за гу би те од прет ход ни те го дини, ос тва ре на по го дина, од нос но ре ден број 5 = ре ден број 1 или ре ден број 5 = ре ден број 3. На ред. брoj 6 - При хо ди од ди ви ден ди ос тва ре ни со учес тво во ка пи та лот на до маш но прав но ли це одано че ни со да нок на до бив ка кај ис пла ту ва чот. На ред. брoj 7 - Се ис ка жу ва из но сот на да ноч на та ос но ва (ре ден број 5 - ре ден број 6). На ред. брoj 8 - Се ис ка жу ва из но сот на пресмета ни от да нок (ре ден број 7 Х 11,1111%). В. На ма лу ва ње на пресме та ни от да нок (збир од ред. бр ) На ред. брoj 9 - На ма лу ва ње на да но кот се врши сог лас но од ред би те на член 33 од ЗДД, за из но сот на сраз мер ни от дел на учес тво на стран ско то ли це во вкуп ни от ка пи тал на друш тво то ут врден на го дина, до кол ку вло жу ва ње то е ос тва ре но пред го дина. (Овој ре ден број се по пол ну ва са мо при рас пре дел ба на до бив ка та од 2009 го дина); На ред. брoj 10 - Се ис ка жу ва из нос на пла те ни от да нок на ос тва ре ни те при хо ди од ди ви ден ди од не рези ден тни ли ца врз ос но ва на учес тво во ка пи та лот, но не по ве ќе од из но сот на да но кот што би се до бил со при ме на на про пи ша на та да ноч на стап ка во ЗДД; На ред. брoj 11 - Се ис ка жу ва из но сот на да но кот кој го пла тил под руж ни ца та во стран ство под ус лов ос тва ре на та до бив ка та да е вклу че на во при хо ди те на ма тич но то прав но ли це во Ре пуб ли ка Ма ке до нија, но не по ве ќе од из но сот на да но кот што би се до бил со при ме на на про пи ша на та стап ка во ЗДД. Г. Из нос на да нок за пла ќа ње (се впи шу ва до кол ку ред. бр. 8 - из но сот ис ка жан под В 0) Д. По себ ни по да то ци На ред. брoj 12 - Се ис ка жу ва из нос на смет ко водстве на та до бив ка пред ода но чу ва ње од прет ход на та го ди на ис ка жа на во Би лан сот на ус пех ("БУ") кон годиш на та смет ка сос та ве на за прет ход на та го дина (На пример: При исплата на дивиденда во 2014 година се искажува добивката за 2013 година. 18 REPREZENT JUNI 6/2014

19 Даноци На ред. брoj 13 - Се ис ка жу ва из нос на смет ковод стве на за гу ба пред ода но чу ва ње од прет ход на та го ди на ис ка жа на во "БУ" кон го диш на та смет ка соста ве на за прет ход на та го дина. На ред. брoj 14 - Се ис ка жу ва из нос на да нок утврден во Да ноч ни от би ланс ("ДБ") сос та вен за претход на та го дина. На ред. брoj 15 - Се ис ка жу ва из но сот на до бив ка та по ода но чу ва ње од прет ход на та го ди на ко ја се до би ва ка ко раз ли ка ме ѓу из но сот на смет ко вод стве на та добив ка пред ода но чу ва ње и из но сот на да нок ут врден во Да ноч ни от би ланс ("ДБ") сос та вен за прет ход на та го дина, од нос но ред.бр ред.бр. 14. На ред. брoj 16 - Се ис ка жу ва из но сот на за гу ба та по ода но чу ва ње од те ков на та го ди на ко ја се до би ва ка ко збир на из но сот на смет ко вод стве на за гу ба пред ода но чу ва ње од прет ход на та го ди на и из но сот на данок ут врден во "ДБ" сос та вен за прет ход на та го дина, од нос но ред.бр ред.бр. 14. На ред. брoj 17 - Се ис ка жу ва из нос на пре не сена та не рас пре де ле на до бив ка и ре зер ви кои мо жат да се рас пре де лу ваат, од нос но кои ги над ми ну ва ат за кон ски те ре зер ви и ре зер ви те оп ре де ле ни со до гово рот за друш твото, од нос но со ста ту тот ос тва ре ни по го дина. (Овој реден број не го сод ржи из но сот на до бив ка та ос тва ре на во прет ход на та го ди на - из но сот од ред.бр.1). На ред. брoj 18 - Се ис ка жу ва из но сот на пре не се ни непок ри е ни за гу би ос тва ре ни по го дина. (Овој реден број не го сод ржи из но сот на до бив ка та ос тваре на во прет ход на та го ди на - из но сот од ред.бр.1). На ред. брoj 19 - Се ис ка жу ва из но сот на пре не сени не рас пре де ле ни до бив ки и на ре зер ви што мо жат да се рас пре де лу ваат, на ма ле ни за из но сот на ис кажа ни те непок ри е ни за губи, из но сот на за кон ски те резер ви и на ста ту тар ни те ре зер ви ут врде ни со до го вор од нос но ста тут на друш тво то ут врде ни со сос тој ба на го дина. На ред. брoj 20 - Се ис ка жу ва из но сот на пре не се ни непок ри е ни за гу би ут врде ни со сос тој ба на го ди на кои се пре не су ва ат на те рет на не рас пре де лени те до бив ки ос тва ре ни по 2008 го дина. Испла тен аванс на ди ви ден да за те ков на та го ди на На ред. брoj 21 - Се ис ка жу ва зби рот од ис пла те ните аван си на ди ви ден да за првото, вто ро то и тре то то три ме сеч је од те ков на та го дина, (збир на ред. бр. 22, 23 и ред. бр. 24). На ред. брoj 22 - Се ис ка жу ва из но сот на ис плате ни от аванс на ди ви ден да за прво то три ме сеч је (ја ну а ри - март во го ди ната). На ред. брoj 23 - Се ис ка жу ва из носот на ис плате ни от аванс на ди ви ден да за вто ро то три ме сеч је (ап рил - ју ни во го ди ната). На ред. брoj 24 - Се ис ка жу ва из но сот на ис пла тени от аванс на ди ви ден да за тре то то три ме сеч је (ју ли - сеп тем ври во го ди ната). На ред. брoj 25 - Се ис ка жу ва из но сот на да нок за пла ќа ње на ис пла тен аванс на ди ви ден да во те ковна та го ди на кој се до би ва ко га из но сот на ред. бр. 21 ќе се пом но жи со 11,1111%. Дру ги ис пла ти од до бив ка та На ред. брoj 26 - Се ис ка жу ва из но сот на вкуп ни те дру ги ис пла ти од до бив ка та во те ков на та го ди на доби ен ка ко збир од ред. бр. 27, 28 и 29. На ред. брoj 27 - Се ис ка жу ва из но сот на испла ти те од ут врде ни от лик ви да ци о нен ос та ток (кој ос та ну ва по на ми ру ва ње на до ве ри те лите) кој се рас пре де лу ва на сод руж ни ци те од нос но на ак цио не ри те во из нос по го лем од за пи ша ни от ос но вен ка пи тал. На ред. брoj 28 - Се ис ка жу ва из но сот на ис пла ти те на сод руж ни ци те од нос но на ак ци о не ри те (кои ис тапу ва ат од друш твото) во из нос по ви сок од за пи ша ниот ка пи тал, во слу ча и те ко га се на ма лу ва ос нов на та глав ни на на друш твото. На ред. брoj 29 - Се ис ка жу ва из но сот на дру ги те ис пла ти од до бив ка та во кои осо бе но спа ѓа ат ис плати те по ос нов на об врските за лич ни при ма ња на соп стве ни ци те кои не се на те рет на тро шо ци те од ра бо те ње то и не се пресме та ни во бруто-пла тата, ту ку се ис ка жу ва ат на те рет на до бив ка та за фи нан сис ка та го ди на по си те ода но чу ва ња - нето-до бив ка на ме не та за лич ни при ма ња на соп стве ни ците. Се ис ка жу ва ат и си те дру ги ис пла ти од до бив ката, кон вра бо те ни те и кон соп стве ни ци те на ка пи та лот, кои не се пресмета ни во бруто-пла тата. На ред. брoj 30 - Се ис ка жу ва из но сот на да но кот на дру ги те ис пла ти од до бив ка та во те ков на та го ди на кој се до би ва ко га из но сот на ред. бр. 26 ќе се пом ножи со 11,1111%. REPREZENT JUNI 6/

20 Даноци 6. ПРАК ТИЧ НИ ПРИ МЕ РИ ЗА ОДА НО ЧУ ВА ЊЕ НА ДИ ВИ ДЕНДА Пример 1: 1. По го диш на та смет ка за 2013 го ди на Друш тво то Макпро мет АД Скоп је ос тва ри ло до бив ка пред ода но чу ва ње (Обра зец БУ) Да нок на неп риз на ти рас ходи (Обра зец ДБ) На 12 Мај 2014 Соб ра ни е то на ак ци о не ри до не ло од лу ка за рас пре дел ба на до бив ка та по ода но чу ва ње во из нос од де нари за: - Законски ре зер ви 5% Аку му ли ра на до би вка Ди ви ден да на: ак ци о не р - до маш но прав но лице (Тргојуг ДОО) ак ци о нер стран ско прав но ли це од Гр ци ја (до би ен е да но чен иден ти фи ка цис ки број - ЕДБ) ак ци о не ри домашни фи зич ки ли ца Вкуп но Врз ос но ва на податоците од При мер 1, во Табела 1 направена е пресметката за даноците и износот на дивиденда за исплата и во смет ко вод ство то се спрове де ни книжења без прикажување на курсните разлики и користење на преодната девизна сметка (1039), со цел да се поедностави примерот. Табела 1: Ак ци о нер е и стран ско прав но ли це од држава со ко ја Ре пуб ли ка Ма кедо ни ја не ма склу че но до го вор за одбег ну ва ње на двој но ода но чу ва ње Ак ци о нери Бру то ди ви ден да Да нок на до би вка (кол. 2 х 10%) КНИ ЖЕ ЊЕ: Во 2014 го дина До би вка од те ков на та го ди на За др жа на (аку му ли ра на до би вка) Пре нос во не рас пре де ле на до би вка Задр жа на (аку му ли ра на до би вка) За кон ски ре зер ви Об вр ска за ди ви ден да на до маш но прав но ли це Об вр ска за ди ви ден да на стран ско прав но ли це Об вр ска за ди ви ден да на фи зич ки ли ца Об вр ска за да нок на до би вка Об вр ска за да нок пла тен на стран ско прав но ли це Об вр ска за пер со на лен да нок По рас пре дел ба за го диш на сме тка Об вр ска за ди ви ден да на до маш но прав но ли це Об вр ска за ди ви ден да на фи зич ки ли ца Об вр ска за да нок на до би вка Об вр ска за да нок пла тен на стран ско прав но ли це Об вр ска за пер со на лен да нок Сме тка За исп ла те на ди ви ден да и платени даноци Девизна сметка Сметка Откупени девизи Об вр ска за ди ви ден да на стран ско прав но ли це Девизна сметка Исплатена дивиденда на странско правно лице Ди ви ден да на ма ле на за да нок на до би вка (кол. 2 - кол. 3) Да нок на до бив ка по задр шка (кол. 4 х 10%) Пер со на лен да нок (кол. 4 х 10%) Не то ди ви ден да (кол. 4 - кол. 5 - кол. 6) До маш но прав но ли це Стран ско прав но ли це Фи зич ки ли ца - до машни Вкуп но REPREZENT JUNI 6/2014

21 Даноци Во врска со При мер 1 ги да ва ме сле дни ве по јасну вања: За стран ското правно ли це - пресме тан е да нок на до бив ка и да нок на до бив ка по зад ршка по стап ка од 10%, би деј ќи Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја со Ре пуб ли ка Гр ци ја не ма склу че но До го вор за од бег ну ва ње на двој но то ода но чу вање. За до маш ното прав но ли це - пресме тан е да нок на до бив ка на ди ви денда. За фи зич кото ли це (до маш но) - пресме тан е да нок на до бив ка и пер со на лен да нок на ди виденда. ПРЕСМЕТКА на данок на исплатена дивиденда и друга распределба од добивката Посебен даночен статус Заштитни друштва ТИРЗ Казнено поправни домови * Пополнува Управа за јавни приходи Единствен даночен број Датум и број на прием Скратен назив и адреса на вистинско седиште за контакт Телефон Макпромет АД - Скопје ул. Васил Ѓоргов бр Скопје од до Рок за поднесување Даночен период е-пошта info@makpromet.com.mk Исправка на ДД-ИД ИСПЛАТЕНА ДИВИДЕНДА ЗА ДЕЛОВНАТА ГОДИНА без дени А. Податоци за извршената распределба 1. Од добивката остварена во претходната година, Од пренесена нераспределена добивка остварена со состојба на година Од пренесена нераспределена добивка остварена по година Вид и износ на исплатената дивиденда Пари Удели Акции Б. Утврдување на даночната основа и на данокот 5. Износ на исплатена дивиденда (ред.број 5 = ред.број 1 или ред.број 5= ред.број 3) Приходи од дивиденди остварени со учество во капиталот на домашно правно лице оданочени со данок на добивка кај исплатувачот. 7. Даночна основа (ред.број 5 - ред.број 6 ) Износ на пресметан данок (ред.број 7 *11,1111%) В. Намалување на пресметаниот данок ( ред. бр ) Намалување на данокот за сразмерниот дел на учество на странското лице во вкупниот капитал на друштвото утврден на година, доколку вложувањето е остварено пред година * се пополнува само при распределба на добивката од 2009 година Износ на данокот платен на реализираните приходи од дивиденди од нерезидентни лица (задржан данок), но не повеќе од износот на данокот по пропишаната стапка во ЗДД Данокот кој го платила подружницата во странство за добивката вклучена во приходите на матичното правно лице во РМ, но не повеќе од износот на данокот по пропишаната стапка во ЗДД Г. Износ на данок за плаќање (ред. бр. 8 износ од В 0) Д. Посебни податоци 12. Сметководствена добивка пред оданочување од претходната година Сметководствена загуба пред оданочување од претходната година 14 REPREZENT JUNI 6/

22 Даноци 14. Износ на данок утврден во Даночниот биланс ( ДБ ) составен за претходната година Добивка по оданочување од претходна година (ред.бр ) Загуба по оданочување од претходна година (ред.бр ) Пренесената нераспределена добивка и резерви кои можат да се распределуваат остварени по година Пренесени непокриени загуби остварени по година Износ на пренесени нераспределени добивки и на резерви што можат да се распределуваат, намалени за износот на искажаните непокриени загуби, износот на законските резерви и на статутарните резерви утврдени со договор односно статут на друштвото утврдени со состојба на година Износ на пренесени непокриени загуби утврдени со состојба на година кои се пренесуваат на терет на нераспределените добивки остварени по 2008 година ИСПЛАТЕН АВАНС НА ДИВИДЕНДА ЗА ТЕКОВНАТА ГОДИНА 21. Вкупно исплатен аванс на дивиденди во тековната година( ред. бр ) Исплатен аванс на дивиденда за првото тримесечје, од јануари до март во годината Исплатен аванс на дивиденда за второто тримесечје, од април до јуни во годината Исплатен аванс на дивиденда за третото тримесечје, од јули до септември во годината Износот на данок за плаќање на исплатен аванс на дивиденда во тековната година (ред. бр. 21 х 11,1111 %) 26 ДРУГИ ИСПЛАТИ ОД ДОБИВКАТА 26. Вкупни други исплати од добивката во тековната година ( ред. бр ) Исплати од ликвидационата маса на субјектите кои престануваат да постојат, извршени над вредноста на запишаниот капитал Износ на зголемената вредност на оснивачкиот влог над номиналниот кој се исплатува на содружниците кои истапуваат од друштвото Други исплати од добивката Износот на данок на другите исплати од добивката во тековната година (ред. бр. 26 х 11,1111%) 31 ДД-ИД ЕДБ на исплатувач на дивиденда Назив и седиште на исплатувач на дивиденда Макпромет АД - Скопје ул. Васил Ѓоргов бр Скопје ИЗЈАВА за платен данок на исплатена дивиденда На распределената дивиденда по основ на добивка за година е пресметан и платен данок на: ЕДБ на примател на дивиденда: Назив на примател на дивиденда: Тргојуг ДОО - Скопје ул. Првомајска б.б Скопје Износ на дивиденда: Износ на платен данок: денари денари Место и датум, Скопје Потпис на овластено лице, НН 22 REPREZENT JUNI 6/2014

23 Даноци Пример 2: Сод руж ни ци се стран ско прав но и фи зич ко ли це од зем ји со кои Репуб ли ка Ма ке до ни ја има склу че но до го вор за од бег ну ва ње на двој но ода но чу ва ње 1. Во основната главнина на друш тво то Мак но ва ДОО - Скопје, сод руж ни ците учествуваат: - Стран ско прав но ли це - Но ва ДОО Заг реб... 60% - Стран ско фи зич ко ли це - Ханс Ко лин од Ав стри ја... 20% До маш но фи зич ко ли це - Стоја нов Ва сил... 20% 2. На 20 Мај 2014 Со би рот на сод руж ни ци до нел Од лу ка за усво ју ва ње на го диш на та смет ка за 2013 го дина: - До бив ка пред ода но чу вање (Обра зец БУ) Да нок на неп риз на ти рас ходи (Обра зец ДБ) До бив ка по ода но чу вање До не се на е Од лу ка до бив ка та за 2013 го ди на да се рас пре де ли во не рас пре де ле на до бивка До не се на е Од лу ка не рас пре де ле на та до бив ка по 2009 го ди на во из нос од де на ри да се рас пре де ли за ди ви ден да и тоа од до бив ка та за 2010 го ди на во из нос од: Пред ис пла та та на ди ви ден да та за не ри зи ден тите: - За стран ско то прав но ли це - Но ва ДОО Заг реб обез бе ден е да но чен иден ти фи ка ци о нен број (ЕДБ), Обра зец ЗДО-О/ДИ за ве рен од над ле жен да но чен ор ган во Хрват ска и од УЈП и од УЈП до би е но е Ре ше ние за да ноч но олеснување. - За стран ско то фи зич ко ли це - Ханс Ко лин обез бе ден е да но чен иден ти фи ка ци о нен број (ЕДБ), до би е на е пот врда за ре зи ден тен ста тус од над леж ни от да но чен ор ган од Ав стри ја и за ед но со Обра зец Б-ОДД дос таве ни се до УЈП. Врз ос но ва на податоците од При мер 2, во Табела 2 направена е пресметката за даноците и износот на дивиденда за исплата и во смет ко вод ство то се спро веде ни книжења без прикажување на курсните разлики, Сод руж ници Бру то ди ви денда Да нок на до би вка (кол. 2 х 10%) Ди ви ден да на ма ле на за да нок на до би вка (кол. 2 - кол. 3) Да нок на до бив ка по задршка (кол. 4 х 10%) Пер со на лен да нок (кол. 4 х 10%) Не то ди ви ден да (кол. 4 - кол. 5 - кол. 6) Стоја нов Ва сил - До маш но фи зич ко лице Но ва ДОО Заг реб - Стран ско прав но ли це * Ханс Ко лин - Стран ско фи зич ко ли це со цел да се поедностави. Во Пример 2 книжањата за откуп на девизите спроведени се со користење на преодната девизна сметка (1039). Табела 2: Вкуп но REPREZENT JUNI 6/

24 Даноци КНИ ЖЕ ЊЕ: Во 2014 го дина До би вка од те ков на та го ди на За др жа на (аку му ли ра на до би вка) Пре нос на до би вка од 2013 го ди на во не рас пре де ле на до бивка Задр жа на (аку му ли ра на до би вка) Об вр ска за ди ви ден да на до маш но фи зич ко ли це Об вр ска за ди ви ден да на стран ско прав но ли це Об вр ска за ди ви ден да на стран ско фи зич ко ли це Об вр ска за да нок на до би вка Об вр ска за да нок пла тен на стран ско прав но ли це Об вр ска за пер со на лен да нок Рас пре дел ба на до бив ка од 2010 го ди на за ди ви денда Об вр ска за ди ви ден да на до маш но фи зич ко ли це Об вр ска за да нок на до би вка Об вр ска за да нок пла тен на стран ско прав но ли це Об вр ска за пер со на лен да нок Сме тка Исп ла те на ди ви ден да на домашно физичко лице и пла те ни да ноци Де виз на пре од на сметка Сме тка За от куп на де визи Де виз на сметка Де виз на пре од на От ку пе ни де визи сметка Об вр ска за ди ви ден да на стран ско прав но ли це Об вр ска за ди ви ден да на стран ско фи зич ко ли це Де виз на сметка Испла те на ди ви денда на странско правно и физичко лице Врз ос но ва на по да то ци те во При мер 2 ги да ва ме сле дни ве по јас ну вања: За до маш но то фи зич ко ли це - пресме тан е данок на до бив ка и пер со на лен да нок; За стран ско то прав но ли це - пресме тан е данок на до бив ка и да нок на до бив ка по зад ршка по стап ка од 5%, бидејќи учеството во капиталот од Но ва ДОО Заг реб е 60%. Сог лас но До го во рот склу чен ме ѓу Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја и Ре пуб ли ка Хрват ска до кол ку процен тот на учес тво во ка пи та лот кај до маш но то прав но ли це е нај мал ку 25% дивидендата се оданочува по стапка од 5%; За стран ско то фи зич ко ли це - Ханс Ко лин пресме тан е да нок на до бивка, но не е пресметан пер со на лен да нок, би деј ќи во До го во рот склу чен ме ѓу Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја и Ав стри ја за учес тво во ка пи та лот од нај мал ку 10% да ночна та стап ка е ну ла (0), од нос но дивидендата не подлежи на ода но чу вање. Во продолжение, врз основа на податоците од Пример 2, се дадени составени обрасци и тоа: Обра зец ДД-ИД Обра зец ЗДО-ДИ Обра зец Б-ОДД - Пресмет ка на да но кот на ис пла те на ди ви ден да и дру га рас пре дел ба од добив ката (скратена форма); - Барање за олеснување, односно ослободување од данок на дивиденда (составен за странското правно лице) - Барање за ослободување од данок на доход (составен за странското физичко лице) 24 REPREZENT JUNI 6/2014

25 Даноци ПРЕСМЕТКА на данок на исплатена дивиденда и друга распределба од добивката Посебен даночен статус Заштитни друштва ТИРЗ Казнено поправни домови * Пополнува Управа за јавни приходи Единствен даночен број Датум и број на прием Скратен назив и адреса на вистинско седиште за контакт Телефон Макнова ДОО - Скопје бул. Партизански Одреди бр Скопје од до Рок за поднесување Даночен период е-пошта info@maknova.com.mk Исправка на ДД-ИД ИСПЛАТЕНА ДИВИДЕНДА ЗА ДЕЛОВНАТА ГОДИНА без дени А. Податоци за извршената распределба 1. Од добивката остварена во претходната година, Од пренесена нераспределена добивка остварена со состојба на година Од пренесена нераспределена добивка остварена по година Вид и износ на исплатената дивиденда Пари Удели Акции Б. Утврдување на даночната основа и на данокот 5. Износ на исплатена дивиденда (ред.број 5 = ред.број 1 или ред.број 5= ред.број 3) Приходи од дивиденди остварени со учество во капиталот на домашно правно лице оданочени со данок на добивка кај исплатувачот. 7. Даночна основа (ред.број 5 - ред.број 6 ) Износ на пресметан данок (ред.број 7 *11,1111%) В. Намалување на пресметаниот данок ( ред. бр ) Намалување на данокот за сразмерниот дел на учество на странското лице во вкупниот капитал на друштвото утврден на година, доколку вложувањето е остварено пред година * се пополнува само при распределба на добивката од 2009 година Износ на данокот платен на реализираните приходи од дивиденди од нерезидентни лица (задржан данок), но не повеќе од износот на данокот по пропишаната стапка во ЗДД Данокот кој го платила подружницата во странство за добивката вклучена во приходите на матичното правно лице во РМ, но не повеќе од износот на данокот по пропишаната стапка во ЗДД Г. Износ на данок за плаќање (ред. бр. 8 износ од В 0) Д. Посебни податоци 12. Сметководствена добивка пред оданочување од претходната година Сметководствена загуба пред оданочување од претходната година Износ на данок утврден во Даночниот биланс ( ДБ ) составен за претходната година Добивка по оданочување од претходна година (ред.бр ) Загуба по оданочување од претходна година (ред.бр ) Пренесената нераспределена добивка и резерви кои можат да се распределуваат остварени по година Пренесени непокриени загуби остварени по година Износ на пренесени нераспределени добивки и на резерви што можат да се распределуваат, намалени за износот на искажаните непокриени загуби, износот на законските резерви и на статутарните резерви утврдени со договор односно статут на друштвото утврдени со состојба на година Износ на пренесени непокриени загуби утврдени со состојба на година кои се пренесуваат на терет на нераспределените добивки остварени по 2008 година REPREZENT JUNI 6/

26 Даноци 5 NOVA DOO - ZAGREB VLAŠKA br. 26 VLAŠKA br. 26 REPUBLIKA HRVATSKA +385 (0) (0) MAKNOVA DOO - SKOPJE SKOPJE 02/ dividenda Skopje Petar Stojanovski Jure Grbavac IV Vrbik 6, Zagreb +385 (0) Dogovor za osnovanje na drustvo i Odlukа 26 REPREZENT JUNI 6/2014

27 Даноци ини о а инан ии Б А Р А Њ Е за ослободување од данок на доход REQUEST for exemption from income tax Б-ОДД *Пополнува Управа за јавни приходи / Filled by the Public Revenue Office Датум и број на прием Date and number of admission ПОДАТОЦИ ЗА ПРИМАТЕЛОТ НА ПРИХОДОТ/ INFORMATION FOR THE RECIPIENT OF THE INCOME Име и презиме Name and surname Адреса на живеалиште / престојувалиште Address of domicile / residence Резидентна држава на примателот Resident country of the recipient ЕДБ за странско физичко лице во Р.Македонија TIN for foreign individual in R. Macedonia ПОДАТОЦИ ЗА ИСПЛАТУВАЧОТ НА ПРИХОД/ INFORMATION FOR THE PAYER OF INCOME Назив и правна форма / Registered name and Legal form Седиште / Headquarters ЕДБ / TIN ПОДАТОЦИ ЗА ПРИХОДОТ / INFORMATION FOR THE INCOME Dividenda ИЗЈАВА НА ИСПЛАТУВАЧОТ / STATEMENT BY THE PAYER Под кривична и материјална одговорност изјавувам / Under criminal and material responsibility I declare Примателот на приходот е стварен корисник на приходот / The recipient of income is the beneficiary owner of the income Податоците се вистинити, точни и потполни / The information is accurate, correct and complete Адреса / Address Датум / Date ПОДАТОЦИ ЗА ПОДНОСИТЕЛОТ НА БАРАЊЕТО / ПОЛНОМОШНИКОТ DATA ON THE SUBMITTER OF THE REQUEST/ AUTHORIZED PERSON Име и презиме Petar Stojanovski Name and surname ПРИЛОЗИ ATTACHMENTS Hans Kolin Вид на приход / Type of income Место / Place Износ на приход / Amount of income Телефон / Phone Shopenhauerstrasse 12-14, 1180 WIEN +43/1/ Republika Avstria Maknova DOO Skopje bul. Partizanski Odredi br. 80 Skopje Skopje Petar Stojanovski Телефон / Phone Датум на плаќање / Date of payment Потпис на управител или полномошник / Signature of manager or/authorized person Прилог овластување / Authorization in addition Телефон / Phone bul. Kliment Ohridski Certificate of Evidensce of Resident Status * На барање на УЈП потребно е да се поднесат и други докази за правата и погодностите по меѓународните договори Other evidence for rights and benefits from the international agreements should be submitted on request of the PRO * Пополнува УЈП / Filled by PRO ОДОБРЕНИЕ ЗА ДАНОЧНО ОСЛОБОДУВАЊЕ Управата за јавни приходи го разгледа Барањето и прилозите кон него, изврши увид во доказите и евиденциите со кои располага и го одобри Барањето за даночно ослободување согласно Меѓународниот договор за одбегнување на двојно оданочување склучен помеѓу Република Македонија и... бр.... од... година. Датум / Date APPROVAL FOR TAX EXEMPTION The PRO has reviewed the request and its attachments, conducted an insight to the evidence and records available and approved the Request for tax exemption pursuant to international agreement on avoidance of double taxation concluded between the Republic of Macedonia and... No.... from... Место / Place Потпис и печат / Signature and Stamp REPREZENT JUNI 6/

28 Даноци ПРИМЕН ПРОМЕТ ОД ДАНОЧЕН ОБВРЗНИК КОЈ Е РЕЗИДЕНТ ВО СТРАНСТВО ОД АСПЕКТ НА ДДВ Оливера ТАСЕВСКА Примената на член 32 точка 4 од Законот за ДДВ, посебно се актуелизира со новата даночна пријава, односно Образецот ДДВ - 04 во кој се внесени 6 нови полиња за примен промет извршен од даночни обврзници кои немаат седиште во земјата. Во овој напис, поконкретно ќе се задржиме на случаите кога примателите на прометот извршен од даночни обврзници кои се резиденти во странство, постануваат даночни должници. Во член 32 точка 4, како даночен должник е дефиниран: "примателот на доброто или корисникот на услугата, доколку истиот е даночен обврзник или институција во смисла на член 10 став 1 од овој закон, во случај на промет, извршен од страна на даночен обврзник, кој нема ниту седиште, ниту подружница во Република Македонија. Во тие случаи, обврската за пресметување на данокот (член 40), за поднесување даночна пријава (член 41), за плаќање на данокот (член 43) и за плаќање камата во случај на задоцнето плаќање на данокот (член 44) паѓа на товар на даночниот должник". Од цитираната законска одредба јасно се гледа дека станува збор за долгување данок, од страна на оној кој го примил исполнувањето (прометот), а не од оној кој го извршил исполнувањето. За да може да стане збор за пренесување на даночните обврски од вршителот на прометот на примателот на прометот, мора да бидат исполнети три услова: 1. Да постои промет кој подлежи на оданочување и е оданочив; 2. Прометот да го извршил даночен обврзник кој нема во Република Македонија ниту седиште, ниту подружница и 3. Примателот на прометот да е даночен обврзник или институција во смисла на член 10 став 1 од Законот. Прв услов. За тоа, што претставува промет кој е предмет на оданочување, дадено е во членот 2 став 1 од Законот за ДДВ, во кој е пропишано: "Предмет на оданочување со данокот на додаде на вредност е: 1. Прометот на добра и услуги (во натамошниот текст: промет) кој се врши со надоместок во земјата од страна на даночниот обврзник во рамките на неговата стопанска дејност". Со оглед на подолгиот период на примена на Законот за ДДВ, сметаме дека, нема потреба подетално да го разгледуваме прометот кој е предмет на оданочување. Втор услов. Даночниот обврзник кој го врши прометот да не е резидент на РМ, односно тој да е резидент во странство, или како што е пропишано во Законот за ДДВ: "даночен обврзник, кој нема ниту седиште, ниту подружница во Република Македонија." Како фактичко седиште на даночниот обврзник, за даночни цели се смета, седиштето од каде тој ја врши (претежно) својата стопанска дејност. Ако стопанската дејност се врши на повеќе места, тогаш одлучувачки за утврдување на фактичкото седиште е местото во кое се наоѓа деловната управа. Фактичкото седиште најчесто е истото она кое е запишано во оснивачкиот акт на даночниот обврзник и пријавено во Tрговскиот регистар, но тоа не мора секогаш да е истото во кое се извршува дејноста, односно во кое се наоѓа управата. Подружницата, гледана од аспект на данокот на додадена вредност, претставува дел од едно единствено претпријатие единствениот претприемачки потфат (единство на економски активности). За подружница од аспект на данокот се смета секоја постојана деловна единица или деловен објект кои служат за вршење на стопанската дејност на даночниот обврзник. Подружницата подразбира постоење на одредена структура која овозможува со одредена самостојност, самостојно вршење на промет. Од сето ова што претходно го изнесовме, можеме да заклучиме дека, само даночни обврзници кои немаат 28 REPREZENT JUNI 6/2014

29 Даноци фактичко седиште или подружница на територијата на важење на Законот за ДДВ (Република Македонија), може да се сметаат за странски вршители на прометот. Тре ба да по тенци ра ме де ка за це ли те на при ме на на чле нот 32 точ ка 4, ме ро да вен е ста ту сот на да ноч ни от об врз ник, ка ко не ре зи дент, во мо мен тот на из вршу вање на про ме тот. Да ли пред из вршу ва ње то на про ме тот или по тоа, тој да но чен об врз ник, не ма се диш те ни ту под руж ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја не e важно. Трет ус лов. За пре нос на да ноч ни от долг, ка ко што прет ход но на ве дов ме е: при ма те лот на ис пол ну вање то да е да но чен об врз ник или јав но прав но те ло во смис ла на член 10 став 1 од За ко нот за ДДВ. Да ноч ни от об врз ник е де фи ни ран во чле нот 9 од за ко нот, ка ко "ли це кое трај но или прив ре ме но са мостој но врши сто пан ска деј ност, не за вис но од це лите и ре зул та ти те од оваа деј ност". Не за вис но од тоа да ли се ра бо ти за прав но или фи зич ко ли це или пак за здру жу ва ње на лица, до кол ку по стоја но или прив ре ме но врши ис пол ну ва ња за на до мес ток и тоа са мос тојно, тој е да но чен об врз ник. Ов де тре ба да на по ме не ме дека, во оп што не е важно да ли да ночни от об врз ник е ре гис три ран или не за це ли те на да но кот на до да де на вред ност за да ста не да но чен долж ник. Значи, об врските за пресме ту вање, при јаву ва ње и пла ќа ње на да но кот и пла ќа ње на ка ма та во слу чај на за доц ну ва ње со пла ќа ње то на да но кот, по дед нак во се од не су ва ат и на ре гис три ра ни те и на не ре гис три ра ни те да ноч ни об врз ни ци - од ред ба та од чле нот 32 точ ка 4 не пра ви раз ли ка по ме ѓу да ноч ни те об врз ници. Раз ли ка та се ја ву ва са мо кај пра во то на од бив ка на так ви от да нок. Ин сти ту ци и те од чле нот 32 точ ка 4, во чле нот 10 став 1 се де фи ни ра ни како: "држав ни ор гани, ор га ни на еди ни ци те на ло кална та са мо уп ра ва и дру ги јавно прав ни тела". Ме ѓу тоа, спо ред овој став, овие инс ти ту ции "не се да ноч ни об врз ни ци за оној дел од нив ни те деј ности, што се ог ра ни чу ва на из вршу ва ње то на јав ни функции." Од од ред бaта на член 10 став 1 и член 32 став 4, про из ле гу ва де ка држав ни те ор гани, ор га ни те на еди ни ци те на ло кал на та са мо уп ра ва и дру ги те јав но - прав ни те ла и то гаш ко га не се да ноч ни об врз ници - ко га не из вршу ва ат про мет, но се при ма те ли на про мет од да но чен об врз ник кој не ма се диш те или под руж ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до нија, се да ноч ни долж ници. Сега, ко га ги по јас нив ме ус ло ви те за пре не су вање на да ноч ни те об врски (пресме ту ва ње на да но кот, при ја ву ва ње и пла ќа ње на да но кот, ка ко и пла ќа ње на ка ма та во слу чај на за доц не то пла ќа ње на да нокот), во про дол же ние ќе да де ме не кол ку при ме ри кои нај чес то се срет ну ва ат во прак ти ка та во слу чај ко га при ма те лот е да но чен долж ник. При мер 1: Друш тво Под го рец Д.О.О. од Заг реб Ре публи ка Хрват ска, има прет став ниш тво во Ре публи ка Ма ке до ни ја во Скопје. По ра ди зат во ра ње на прет став ниш твото, Под го рец го про да ва и де лов ни от прос тор. Со по сти гна ти от до говор, де лов ни от прос тор во Скоп је е про да ден на друш тво то Мла дост од Скопје, кое се за ни ма ва со тр го ви ја на тек стил, за це на од ЕУР, од нос но де на ри (сог лас но член 20 од За ко нот за ДДВ х 61,70 = ). Под го рец Д.О.О. му из да ва фак ту ра на Младост, без ис ка жу ва ње на да но кот на до да де на вред ност. Под го рец, не ма под руж ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до нија, а Мла дост е ре гис три ран да но чен об врз ник за це ли те на ДДВ. Во При мер 1, се ис пол не ти ус ло ви те за при ме на на чле нот 32 точ ка 4 од За ко нот за ДДВ: 1. Пос тои про мет кој е пред мет на ода но чу вање. Де лов ни от прос тор е нед виж ност ко ја се на о ѓа во Скопје, од нос но на те ри то ри ја та на ва же ње на За ко нот за ДДВ (член 13 точ ка 1). Про даж бата на де лов ни от прос тор, прет ста ву ва пре не сува ње на пра во то на рас по ла га ње од Под го рец на Мла дост, па спо ред тоа е ис пол нет ус ло вот од член 2 став 1 и член 3 став 1 од За ко нот за ДДВ. 2. Под го рец е да но чен об врз ник од Ре пуб ли ка Хрват ска (Заг реб), и во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја не ма ни ту се диште, ни ту под руж ница. 3. При ма тел на про ме тот е Мла дост од Скопје. Тој е да но чен об врз ник и е ре гис три ран за це ли те на ДДВ. Де лов ни от прос тор го на ба вил за врше ње на сво ја та сто пан ска деј ност. 1 Бидејќи нема продажен курс на НБ, се користи средниот курс REPREZENT JUNI 6/

30 Даноци Со ог лед на ис пол не тос та на си те ус ло ви од За ко нот за ДДВ, Мла дост од Скоп је е дол жен на до би е на та факту ра да пресме та да нок на до да де на вред ност во из нос од де на ри ( х 18% = ). Во про дол же ние да де на е фак ту ра та од Под го рец со пресме та ни от ДДВ од Мла дост: PODGOREC D.O.O. za proizvodnju I trgovinu Telefon: Novi Zagreb-Mihovljanska 95 telefax: OIB: podgorec@medjimurje.hr IBAN: HR Erste&Steiermarkische bank d.d Zagreb Mladost D.O.O Zagreb Bul.J.Sandanski. br. 321/1 Ugovor 123/23-1 од Skopje Nacin placanja: Makedonija Prema Ugovoru 123/23-1 R. br. 1 Opis Kol. Cijena Poslovni prostor 72 m2 prema Imoten eur list br. 122/2 KO Aerodrom KP 1777 Ukupno za platiti: PDV nije obrzcunat Oznaka oparatera: N.N. Racun: 231/14 Direktor: O.N. На по мена: Пре не се на да ноч на об врска, сог лас но член 32 точ ка 4, од За ко нот за ДДВ. Да ноч на ос нова: ЕУР х 61,70 = де нари ДДВ: х 18% = де нари Мла дост во Обра зе цот ДДВ 04, на по ле то 09 ќе вне се да ноч на ос но ва во из нос од де нари, а на по ле 10 ќе вне се да нок во из нос од де нари. Об врската за пресме ту вање, при ја ву ва ње и пла ќа ње на да но кот ос та ну ва на при ма те лот на ис пол ну ва ње то (во При мер 1 Мла дост), не за висно од тоа да ли на бав ка та е за це ли на сто пан ска та деј ност или за дру ги цели. Ме ѓу тоа, во При мер 1, Мла дост, де лов ни от простор ку пен од Под го рец ќе го ко рис ти ис клу чи во за своја та сто пан ска деј ност и би деј ќи ги ис пол ну ва ус ло ви те од чле но ви те 33 и 34 од За ко нот за ДДВ, ќе има пра во на од бив ка на прет хо ден да нок. Фак ту ра та во овие слу чаи, иа ко не ма не кои од ос нов ни те еле менти, таа ги ис пол ну ва ус ло ви те од чле нот 20 став 3 на Пра вил ни кот за спро ве ду ва ње на За ко нот за да но кот на до да де на вред ност ("Службен вес ник на РМ", број 65/ /06). Во овој став е про пи шано: во фак ту ри за про мет, за кој при ма те лот на доб ро то или ко рис ни кот на ус лу га та го дол гу ва да но кот спо ред член 32 точ ка 4, от па ѓа об врската на на ве ду ва ње на се рис ки от број и на да ноч ни от број од член 53 став 10 точ ка 1 и 2 ка ко и на по да то ци те спо ред член 53 став 10 точ ка 7 до 10 од За ко нот за ДДВ. Значи, во При мер 1, Мла дост, пок рај дол гу ва ни от да нок, ќе има пра во да го ис ка же и прет ход ни от да нок во Обра зе цот ДДВ 04 и тоа: на по ле то 20 ќе ис ка же да ноч на ос но ва на вле зен про мет во из нос од де нари, а на по ле то 21 ќе ис ка же прет хо ден да нок во из нос од де нари. Крај ни от ре зул тат ќе би де 0 (нула). При мер 2: Друш тво то Мар ке тинг -ТН од Заг реб е спе ци ја ли зи ра но за ис пи ту ва ње на па за рот и рек лама. За пот ре би те на Мак лек од Скоп је из врши ло ис пи ту ва ње на хрват ски от па зар, за снаб де нос та и пот ре би те од хи ги ен ски про изводи, од нос но мож нос та за пла си ра ње на пас ти за заби, са пуни, шам по ни и де тер генти. Ела бора тот, со си те ин фор ма ции за мож нос ти те за пласман на хи ги ен ски те про из во ди на Мак лек, заед но со фак ту рата, Мар ке тинг -ТН ги дос тавил на Мак лек. Фак ту ра та гла си на из нос од ЕУР, од нос но де на ри ( х 61,70 = ). Во ис та та не ма пресме та но ДДВ. Мар ке тинг -ТН не ма под руж ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до нија. На по ме ну ва ме де ка и Мак лек е ре гис три ран да но чен об врз ник за це ли те на ДДВ, а во Ре публи ка Хрват ска не ма под руж ница. Во При мер 2, ста ну ва збор за врше ње ус луга. Мар ке тинг -ТН из вршил ис пи ту ва ње на хрват ски от па зар, а до би е ни те ин фор ма ции од ис пи ту ва ње то му ги дос тавил на Мак лек. Мак лек е тој го по ба рал ис пи ту ва ње то дал на лог, а Мар ке тинг -ТН е тој кој ја из вршил ус лу гата. Мес то то на врше ње то на ус лу гата, сог лас но член 14 став 3 точ ка 5 е во Скопје. Во овој став е про пи шано: "По ис клу чок од став 1 на овој член, за мес то на про ме тот на ус лу га та се сме та мес то то во кое ко рис ни кот на ус лу га та има вис тин ско се диш те или под руж ни ца за кои ус лу га та би ла вис тин ски 30 REPREZENT JUNI 6/2014

31 Даноци из врше на или, до кол ку так во мес то не по стои, не го во то по стоја но жи ве а лиш те или прес то ју валиште, ко га се ра бо ти за след ни те ус луги: Услу ги на елек трон ска об ра бот ка на по да тоци и да ва ње ин фор ма ции, вклу чу вај ќи и know how и ек спер тиза" Со ог лед на тоа што мес то то на врше ње то на ус луга та е во Скоп је (РМ), нор мал но е што Мар ке тинг -ТН не пресме тал да нок на до да де на вред ност. И во Пример 2, ка ко и во При мер 1 кој прет ход но го по јас нивме, Мак лек, тре ба да го пресме та да но кот на до да де на вред ност по оп шта та да ноч на стап ка и ис ка же со напо ме на на до би е на та фак тура. Да но кот на до да де на вред ност ќе из не су ва де нари. Мак лек во Обра зе цот ДДВ 04 на по ле то 09 ќе ја ис ка же да ноч на та ос нова, а на по ле 10 да но кот. Со ог лед на тоа што за таа ус лу га има пра во на од бивка на прет хо ден да нок на по ле 20 ќе ис ка же вле зен про мет ( ), а на по ле то 21 прет хо ден да нок ( ). При мер 3: Друш тво Мар ке тинг -ТН од Заг реб е спе ци јали зи ра но за ис пи ту ва ње на па за рот и рек лама. За пот ре би те на Мак лек од Скоп је из врши ло испи ту ва ње на хрват ски от па зар, за снаб де нос та и пот ре би те од хи ги ен ски про из води, од нос но мож нос та за пла си ра ње на пас ти за заби, сапуни, шам по ни и де тер генти. Ела бо ра тот, со си те ин фор ма ции за мож нос ти те за пласман на хи ги ен ски те про из во ди на Мак лек, за ед но со факту рата, Мар ке тинг -ТН ги дос тавил на Мак лек. Фак ту ра та гла си на бру то из нос од ЕУР ( ЕУР ЕУР да нок), од нос но де на ри ( х 61,70 = ). Мар ке тинг -ТН не ма под руж ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до нија. На по ме ну ва ме де ка и Мак лек е ре гис три ран да но чен об врз ник за це ли те на ДДВ ка ко ме сечен да но чен об врз ник, а во Ре пуб ли ка Хрват ска не ма под руж ница. Во што се раз ли ку ва При мер 3, во од нос на При мер 2? Во При мер 3 е се исто, са мо што Мар ке тинг -ТН од Заг реб, на мер но или слу чај но на Мак лек му пресметал и да нок на до да де на вред ност по стап ка од 25% ( х 25% = ЕУР). Се по ста ву ва пра шање: Ка ко да по ста пи Мак лек? Очиг лед но е де ка Мар ке тинг -ТН по ста пил спро тивно на За ко нот и пресме тал да нок. Нај ве ро јат но Мак лек ќе ба ра да се из врши ис прав ка на фак ту ра та или пак да се до бие но ва ис прав на фак ту ра без по себ но иска жу ва ње на да но кот на до да де на вред ност. Ме ѓу тоа, се до де ка не се до бие ис прав ка (одобре ние) или не се за ме ни фак ту ра та со но ва фак тура, во ко ја ќе се изос тави да но кот на до да де на вред ност, Мак лек ос та ну ва да но чен долж ник за пресме та ни от да нок на таа ос нова. Мак лек, во овој слу чај да но кот на до да де на вредност е дол жен да го пресме та на вкуп ни от на до месток (за ед но со пресме та ни от да нок) и тој ќе из не су ва де на ри ( х 18% = ). До кол ку Мар ке тинг -ТН, му дос тави одоб ре ние на Мак лек, во тој слу чај се при ме ну ва член 55 став 3, од нос но член 22 став 1 од За ко нот за ДДВ. До кол ку пак во ис ти от да но чен пе ри од Мар ке тинг - ТН ја за ме ни фак ту ра та со но ва фак тура, но без по себно ис ка жан ДДВ, во тој слу чај Мак лек ќе го пресме та да но кот на до да де на вред ност на но ва та фак тура, во ко ја е ис ка жа на не то вред нос та на из врше на та ус луга. Во овој слу чај да ноч на ос но ва прет ста ву ва на до мес токот во смис ла на член 16 став 1 од За ко нот за ДДВ. Ва ка пресме та ни от да нок, кој се дол гува, мо же да се од бие ка ко прет хо ден, во ис ти от пе ри од во кој се при ја ву ва ка ко дол гу ван. При мер 4: Адво кат ска та канце ла ри ја А од Рим Ре публи ка Ита лија, ја зас та пу ва фир ма та Б од Скопје (Ре пуб ли ка Ма ке до нија) и ù да ва со ве ти во спо рот за соп стве ност на де ло вен прос тор во Скоп је про тив фир ма та В од Мин хен (Гер ма нија), пред ме ѓу на ро ден суд во Лон дон (Ан глија). За из врше ни те ад во кат ски ус лу ги А од Рим ис поставил фак ту ра на Б во из нос од ЕУР, без пресме ту ва ње на да нок на до да де на вред ност. Си те суб јек ти се да ноч ни об врз ни ци за цели те на ДДВ ре гис три ра ни во сво и те земји, а ад во кат ска та канце ла ри ја А, не ма под руж ници. REPREZENT JUNI 6/

32 Даноци Во При мер 4, ако доб ро го ана ли зи раме, ќе ви ди ме де ка ста ну ва збор за ус лу га из врше на од ита ли јан ски да но чен об врз ник (А го врши зас та пу ва ње то и ги да ва прав ни те со вети), на ма ке дон ски да но чен об врз ник (Б го дал на ло гот за зас та пу вање, од нос но ја по барал ус лу гата), про тив гер ман ски да но чен об врз ник (В е ту же на та фир ма во врска со соп стве нос та на де лов ни от прос тор во Скопје), за спор кој се во ди во суд во Ан глија. Се по ста ву ва пра ша њето: Ка де е из врше на ус лу гата? Пред да од го во ри ме на пра ша ње то за мес то то на из вршу ва ње на ус лу гата, да ви ди ме од што се сос тои ус лу га та на ад во кат ска та канце ла рија. Во При мер 4 ус лу га та е зас та пу ва ње во спо рот и со ве ту ва ње зна чи ос нов на та ус луга, ос нов ни от про мет е зас тапу ва ње на ту жи те лот Б во спрот за соп стве нос та врз нед виж нос та во Скопје, а спо ред на та ус лу га е прав но со ве ту вање. Во овој слу чај со ве ту ва њето, ка ко ус лу га е спо ре ден про мет и ја де ли суд би на та на ос нов на та ус лу га зас та пу ва њето. Но, не за вис но од тоа што во При мер 4, прав но то со ве ту ва ње се ја ву ва ка ко спо ре ден про мет, ду ри да се ја ву ва ше ка ко ос но вен про мет, не ма да има ше ни как ва раз лика. За два та ви да про мет, мес то то на из вршу ва ње е во се диш те то на ко рис ни кот на услу гата, од нос но во Скоп је (Ре пуб ли ка Ма ке до нија). Имено, спо ред чле нот 14 став 3 точ ка 4, деј нос та на ад во ка тот, по точ но ус лу ги те на ад во ка тот се сме та де ка се из врше ни во мес то то ка де ко рис ни кот на него ви те ус лу ги има вис тин ско се диш те или под руж ница. Би деј ќи во При мер 4, Б има вис тин ско се диш те во Скоп је (Ре пуб ли ка Ма ке до нија), а не ма под руж ни ца во стран ство кон ко ја би мо же ла да се под ре ди ус лугата, во овој слу чај мес то то на врше ње то на ус лу га та за зас та пу ва ње и со ве ту ва ње е во Скопје. При ма те лот на ус лу га та Б е дол жен да го пресме та да но кот на до да де на вред ност, да го при ја ви и да го плати. Во Обра зе цот ДДВ 04 на по ле то 09 ќе ис ка же да ноч на ос но ва во из нос од де на ри ( х 61,70 = ), а на по ле то 10 да но кот на до даде на вред ност во из нос од де на ри ( х 18% = ). Ис тов ре ме но Б, ка ко ре гис три ран да но чен об врзник кој ги ис пол ну ва ус ло ви те за од бивка, овој да нок, во ис та та да ноч на при ја ва за со од вет ни от да но чен пе риод, мо же да го ис ка же ка ко прет хо ден да нок, однос но на по ле то 20 ќе ис ка же вле зен про мет во из нос од де нари, а на по ле то 21 да но кот во из нос од де нари. Важно: Овде, би са ка ле да на по ме не ме де ка за раз ли ка од ад во кат ски те ус луги, кои се да ва ат при во де ње то на спо ро ви те за нед виж ности, кај нај голе ми от број на дру ги ус лу ги пов рза ни со нед вижнос ти те (ус лу ги на ко рис тење, ус лу ги со из град ба и од ржу вање, ус лу ги на стек ну ва ње или от ту ѓу ва ње и сл.), мес то то на из вршу ва ње на ус лу га та е во мес то то ка де се на о ѓа нед виж носта. При мер 5: Ми нис тер ство то за фи нан сии склу чи ло дого вор со фир ма та Про мо од Бел град (Ре пуб ли ка Србија) за под го тов ка на рек лама, уре ду ва ње и из ра бот ка на рек ла мен ма те ри јал, за при до бивки те од ре гис три ра ње то на зем јо дел ци те за да ноч ни це ли и ко рис те ње то на суб венци и те од држа вата. Фир ма та Про мо ка ко ре гис три ран да но чен об врз ник за ДДВ во Бел град, по це лос но зав ршена та ус луга, на Ми нис тер ство то за фи нансии, му дос тави ла фак ту ра на из нос од ЕУР, без пресме ту ва ње на ДДВ. Про мо не ма под руж ни ца на под рач је то на Ре пуб ли ка Ма кедо нија. За раз ли ка од прет ход ни те слу чаи, во При мер 5 има ме инс ти ту ци ја ко ја го при ма про ме тот (ја корис ти ус лу гата), но не е ре гис три ра на за це ли те на ДДВ. Но да ви диме, да ли рек лам на та ус луга, ов де под ле жи на ода но чу вање, од нос но да ли е пред мет на ода но чу вање. Промо, ка ко срп ски да но чен об врз ник из вршил рек лам на ус лу га за на до мес ток на Ми нистер ство то за фи нан сии во рам ки те на сво ја та деј ност. Услу га та е из врше на во Скоп је зна чи на те ри то ри ја та на ва же ње на За ко нот за ДДВ (ту ка е се диш те то на Ми нис тер ство то за фи нан сии ка ко ко рис ник). Услу га та не е ос ло бо де на од да нок и не се ода но чу ва со повлас те на да ноч на стапка. Оваа ус лу га се ода но чу ва со оп шта та да ноч на стапка. За овој про мет, сог лас но член 32 точ ка 4, да но чен долж ник е Ми нис тер ство то за фи нан сии ка ко инс ти туци ја во смис ла на член 10 став 1 од За ко нот за ДДВ, ко ја го при ма про ме тот (ја ко рис ти ус лу гата) од Про мо 32 REPREZENT JUNI 6/2014

33 Даноци кој не е ре зи дент на Ре пуб ли ка Ма ке до нија. Во овој слу чај, об врската за пресме ту ва ње на да но кот, при јаву ва ње и пла ќа ње е на да ноч ни от долж ник и при ма телот на ус лу гата, од нос но Ми нис тер ство то за фи нан сии на Ре пуб ли ка Ма ке до нија. Тоа што Ми нис тер ство то за фи нан сии не е ре гис три ран да но чен об врз ник за це ли те на ДДВ, не го ос ло бо ду ва од из вршу вање на об врските од чле нот 32 точ ка 4 - нап ро тив, об врската мо ра да се по чи тува. Ми нис тер ство то за фи нан сии не ма пра во на од бив ка ва ка пресме та ниот, при ја вен и пла тен да нок на до да де на вред ност, би дејќи тој има трет ман на кра ен пот ро шу вач. Со се ма ис та си ту а ци ја ќе имав ме и до кол ку намес то Ми нис тер ство то за фи нан сии, ка ко при ма тел на про ме тот се ја ве ше друг да но чен об врз ник кој не е ре гис три ран за це ли те на ДДВ. При мер 6: Гра деж на та фир ма Нис ког рад ба од Скопје, склу чи ла до го вор со гер ман ска та фир ма HGM од Мин хен (Гер ма нија), за из нај му ва ње три ин жине ри за пе ри од од че ти ри ме сеци. Нис ког радба, ин жи не ри те ги ан га жи ра три ме се ци на из град ба на ту не ли те на па тот Ки че во - Охрид, а еден ме сец на гра деж ни ра бо ти во ТИ РЗ Бу нар џик крај Скопје. За из нај ме ни те ра бот ници, HGM и ис пос тавила фак ту ра на Нис ког рад ба во из нос од ЕУР, без пресме ту ва ње на ДДВ. HGM не ма подруж ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до нија. Две те фир ми се ре гис три ра ни за це ли те на ДДВ. Во При мер 6 не ста ну ва збор за врше ње на инжи нер ски ус лу ги од чле нот 14 став 3 точ ка 4, ту ку за обез бе ду ва ње (из нај му вање) пер со нал од чле нот 14 став 3 точ ка 6 од За ко нот за ДДВ. Во овој слу чај место то на из вршу ва ње то на ус лу га та се ут врду ва спо ред член 14 став 3 прва ре че ни ца на За ко нот за ДДВ. Ова зна чи де ка мес то то на врше ње то на вак ва та ус лу га на из нај му ва ње на ин жи не ри те е во Скопје, а спо ред тоа, овој про мет под ле жи на ода но чу ва ње спо ред од ред би те на За ко нот за ДДВ. Овој про мет ќе би де ода но чен со оп шта та да ноч на стап ка од 18%. Нис ког радба, ка ко ко рис ник на ус лу га та и да ночен об врз ник со се диш те во зем јата, долж на е да го пресмета, при ја ви и пла ти да но кот за до да де на вредност, сог лас но член 32 точ ка 4. Се по ста ву ва пра ша њето: Да ли ан га жи ра ње то на ин жи не ри те од Нис ког рад ба да ра бо тат во ТИ РЗ Бу нар џик ја ме ну ва сос тој бата? Од го во рот е: не га ти вен. Нис ког рад ба во овој промет на ус лу ги е ко рис ник на ус лу га та и долж на е да го при ме ни чле нот 32 точ ка 4 од За ко нот за ДДВ. Тоа, што Нис ког рад ба из вршу ва про мет (гра деж ни ра боти) во ТИ РЗ Бу нар џик, е со се ма друг про мет ме ѓу неа и друг на ра ча тел, од нос но друг ко рис ник на неј зи на та ус луга, кој ов де не е пред мет на раз гле ду вање. При мер 7: Помеѓу друштвото Максолар од Струмица и друштво Solar од Холандија постои сопственичка поврзаност. На барање на Максолар, Solar и става на располагање еден месец стручно лице за поставување на систем за алтернативна енергија во куќата на претседателот на управниот одбор на Максолар. Трошоците за превоз и сместување на стручното лице во износ од денари се на товар на Максолар. Во Пример 7, стручното лице од страна Solar од Холандија не се користи за стопанската дејност на Максолар туку се користи за приватни цели. Во овој случај постои промет кој е без надоместок, но кој е изедначен со прометот за надоместок. Или поинаку кажано, овде постои промет кој е предмет на оданочување на услуга согласно член 6 став 3 од Законот за ДДВ. Ова значи дека, Максолар ќе мора да го пресмета данокот на додадена вредност, да го пријави и плати како даночен должник. Се поставува прашањето: Што ќе биде даночната основа за пресметување на данокот? Согласно член 19 став 1 точка 2 од Законот за ДДВ, даночна основа претставуваат направените трошоци за извршената услуга. Во Пример 7 даночната основа изнесува денари (тоа што е платено за стручното лице), а данокот е денари ( REPREZENT JUNI 6/

34 Даноци х 18% = ). Овие износи Максолар во Образецот ДДВ-04 ќе ги искаже на полето 9 ( ), а на полето 10 (19.800) за соодветниот даночен период. Би деј ќи во нај го лем број на слу чаи сог лас но член 32 став 4 од За ко нот за ДДВ, при ма те лот на про метот е да но чен долж ник за при ме ни ус луги, во продол же ние да де ни се нај ка рак те рис тич ни те ус лу ги за кои мес то то на из вршу ва ње то на ус лу га та се сме та Ре пуб ли ка Ма ке до нија, од нос но овие ус лу ги под ле жат на ода но чу вање: а) Услу ги на по ле то на рек ла ма та и ра бо та со јавноста: рек ла мен кон сал тинг, рек лам ни под го тов ки и пла ни ра ње на реклама, рек лам но уре ду вање, рек лам но про из вод ство, ор га ни зи ра ње рек лама, спро ве ду ва ње рек лама. б) Бан кар ски и фи нан сис ки ус лу ги и ус лу ги на осигу ру ва ње и ре о си гу ру вање; в) Превзе ма ње об врски за де лум но или це лос но воз држу ва ње од врше ње на не кое деј ствие или трпе ње на не кое деј ствие; г) Пра вен, еко ном ски и тех нич ки кон сал тинг: ус лу ги на но та ри (са мос тој ни со ве то дав ни ус луги, но не и за вер ка на до ку мен ти за недвиж ности), ус лу ги на ад во ка ти (си те ус лу ги ти пич ни за про фе си јата), ре ви зор ски ус лу ги (си те ус лу ги ти пич ни за про фе си јата), ус лу ги на да ноч ни со вет ни ци (си те ус лу ги ти пич ни за про фе си јата), ус лу ги на ин жи не ри (си те ус лу ги ти пич ни за про фе си ја та ис клу чу вај ќи ги оние кои се поврза ни со из град ба и од ржу ва ње на нед ви жен имот), ус лу ги на веш ти ли ца (ос вен оние пов рза ни со нед виж ности), ус лу ги на пре ве ду ва чи и тол ку вачи. д) Услу ги на елек трон ска об ра бот ка на по да то ци и да ва ње ин фор ма ции, вклу чу вај ќи know how и ек спер тиза: елек трон ско, ма ну ел но и ме ха нич ко ме мори рање, кон вер ти рање, пов рзу ва ње и об работ ка на по да тоци, ста ва ње на рас по ла га ње на ин фор ма ции, ста ва ње на рас по ла га ње (пре не су вање) на ко мер ци јал ни про це ду ри и ис кус тва (knowhow); ѓ) Обез бе ду ва ње пер со нал (из нај му вање); е) Из нај му ва ње на дви жен имот, ос вен на си те ви до ви пре воз ни сред ства; ж) Те ле ко му ни ка цис ки ус луги: ус лу ги со кои се овоз мо жу ва и обез бе ду ва пре нос, еми ти ра ње или при ем на сигнали, писмо, слика,тон или ин фор ма ции од се ка ков вид пре ку ка бел, ра ди об ра нови, оп тич ки или дру ги елек тро маг нет ски ме ди уми, от ста пу ва ње и до де лу ва ње ко рис нич ки права спре ма инс ти ту ции за пре нос, еми ту ва ње или прием, обез бе ду ва ње ка бел ски ка па ци те ти или фрек венции пов рза ни со ка па ци те ти за емиту вање, ус лу ги на кон тро ла и над зор пов рзан со доде ле ни те ка па ци те ти за еми ту вање. з) Пре нос и от ста пу ва ње ав тор ски права, па тенти, ли ценци, заш тит ни зна ко ви и дру ги слич ни права. Пок рај прет ход но на ве де ни те ус луги, мо же да се по ја ват и дру ги ус луги, кај кои мес то то на из вршу ва њето е во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја и за кои ко рис ни кот на ус лу га та тре ба да го пресме та ДДВ (при мер, ако странски да но чен об врз ник из вршу ва ус лу ги тес но врза ни за не ко ја нед виж ност ко ја се на о ѓа во зем јата). На крај, тре ба да на по ме не ме де ка при ма те лот на про ме тот, до колку, од би ло ко ја при чина, се сом не ва во ре зи ден тнос та на да ноч ни от об врз ник кој го извршу ва про ме тот кон него, нај доб ро е да му по ба ра пот врда из да де на од УЈП, со кое ќе до ка же де ка изврши те лот на про ме тот во зем ја та има се диш те или пак под руж ница, а со тоа ќе се ос ло бо ди од об врската за пресме ту вање, при ја ву ва ње и пла ќа ње на да но кот на до да де на вред ност. АКТУЕЛНО КОМПЛЕТНО ЕДНОСТАВНО ЗА ПРИМЕНА ЕЛЕКТРОНСКА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ НАЈНОВО 34 REPREZENT JUNI 6/2014

35 Деловно право КНИГА НА УДЕЛИ Д-р Горан РАФАЈЛОВСКИ Во Законот за трговските друштва ("Службен весник на РМ", број 28/ /14, во натамошниот текст: ЗТД), за друштвата со ограничена одговорност изричито е пропишана обврска за водење на книга на удели. Управителот на друштвото е одговорен за ажурно водење на книгата на удели и за точноста на податоците внесени во книгата на удели. Управителот е лично и неограничено одговорен на друштвото, на содружниците и на доверителите за штетата причинета за неточно и неажурно водење на книгата на удели. Книгата на удели е јавна книга и секој има право на увид ако докаже дека има правен интерес. Друштвото со ограничена одрговорност е трговско друштво во кое едно или повеќе физички или правни лица учествуваат со по еден влог во однапред договорена основна главнина на друштвото. Влоговите на содружниците можат да бидат со различна големина. Согласно член 167 став 2 од ЗТД, друштвото со ограничена одговорност може да има најмногу 50 содружника. Уделот на содружникот во друштвото се определува според големината на влогот што го презел содружникот, освен ако со договорот на друштвото поинаку не е определено. Содружникот може да има само еден удел во друштвото. Ако содружникот преземе друг удел, неговиот удел се зголемува за преземениот удел. Согласно член 202 од ЗТД, повеќе сопственици може да имаат еден удел, но се смета како да е еден содружник. Своите права може да ги остваруваат преку заеднички записник, а за обврските што произлегуваат од уделот одговараат солидарно. Со договорот за друштвото може да се определи обврска, друштвото на содружниците да им издаде потврда за удел. Потврдата за удел се издава како препис на состојбата запишана во книгата за удели. Потврдата за удел издадена на содружник во друштвото не е хартија од вредност. За правата и обврските на содружниците во врска со уделите, Ви дадовме детални упатства во следниве написи: "Удел и промена на сопственост на удел" во списанието Репрезент број 10/12; "Зголемување на основната главнина на ДООЕЛ и ДОО" во списанието Репрезент 7-8/13; и "Намалување на основната главнина на друштво со ограничена одговорност", во списанието Репрезент број 5/14. Во продолжение Ви даваме кои податоци треба да се внесат во книгата на удели и чија е одговорноста за водење на книгата на удели. 1. ОБВРСКА ЗА ВОДЕЊЕ НА КНИГА НА УДЕЛИ Водењето на книгата на удели и запишувањето на релевантните податоци во неа е една од првите обврски на Управителот и тоа веднаш штом основањето на друштвото ќе биде запишано во Трговскиот регистар. Но, често во практиката се заборава на оваа обврска, бидејќи вообичаено еден од содружниците е и управител. Законот за трговските друштва не ја пропишал формата на книгата на удели. Тоа може да се води поврзано или компјутерски. Со договорот на друштвото се одредува начинот на водење на книгата на удели. Управителот е одговорен за ажурно водење на книгата на удели и за точноста на податоците внесени во книгата на удели. Во член 601 став 1 точките 4 и 5 од ЗТД е пропишана глоба од 1500 до 3000 евра во денарска противвредност за прекршок на друштвото: ако управителот не води книга на удели, односно книгата на удели не ја води ажурно и точно; и ако врз основа на одлука на судот, во рок од три дена од денот на приемот на решението, управителот не ја изврши одлуката и не го внесе уписот во книгата на удели. Со глоба од 1000 евра во денарска противвредност за прекршок ќе му се изрече и на одговорното лице во друштвото. REPREZENT JUNI 6/

36 Деловно право 2. ПОДАТОЦИ КОИ СЕ ВНЕСУВААТ ВО КНИГАТА НА УДЕЛИ Сите податоци релевантни за секој поединечен удел задолжително се внесуваат во книгата на удели. Во книгата на удели согласно член 195 став 1 од ЗТД, задолжително се внесуваат општите податоци за содружникот во зависност од тоа дали е физичко или правно лице. За содружник - физичко лице (домашно или странско): името и презимето; ЕМБГ; број на пасош, односно број на лична карта или друга исправа за утврдување на идентитетот - важечка во неговата земја и неговото државјанство; и местото на живеење. За содружник - правно лице (домашно или странско): назив на фирмата; седиште; ЕМБС. Покрај овие податоци (за физичко и правно лице) се внесуваат и следниве податоци: датум на кој станал содружник; износот на влогот што содружникот го презел и го уплатил или презел обврска да го уплати; начинот и времето на уплатите; дополнителните доплати што ги уплатил; опис и изјава за договорена вредност на непаричен влог што е внесен или презел обврска да го внесе во иднина; сите обврски што го товарат уделот; бројот на гласовите што ги има при донесување на одлуките на содружниците како и посебните права и должности што произлегуваат од уделот. Во книгата на удели, без одлагање се внесуваат сите измени во поглед на извршените уписи, како и поделбата и оптоварувањето на уделот. Исклучувањето и истапувањето на содружник, промена на сопственикот на уделот во врска со претварањето на удел во пари, како и преземањето нови влогови, намалување на влоговите и враќање на дополнителните доплати, управителот ги запишува без одлагање и без пријава, а другите измени, оптоварувања и поделби само врз основа на уредна пријава на кој било од содружниците. Во рок од три дена од денот на извршената измена во книгата на удели, управителот е должен да поднесе пријава за измена на уписот во Трговскиот регистар, ако со ЗТД е определено дека податокот што е внесен во книгата на удели треба да се запишува во Трговскиот регистар. 3. ДЕЈСТВО НА УПИСОТ ВО КНИГАТА НА УДЕЛИ Книгата на удели е релевантен извор за податоците на секој поединечен удел, односно за правата и обврските инкорпорирани во него, како и за односот на содружникот во однос на друштвото, токму за тоа во член 156 став 1од ЗТД е пропишано: "Во однос на друштвото, содружник на друштвото е само оној кој е запишан во книгата на удели" Со цел да се отстранат проблемите кои можат да настанат заради неажурност на управителот во исполнувањето на обврската за водење книга на удели, во член 196 став 2 е пропишано: "Се смета дека уписот во книгата на удели е извршен на денот кога на друштвото ќе му пристигне пријава за упис, ако тоа ги исполнува условите што се бараат за таков упис, без оглед на времето кога уписот вистински е извршен. Пријавата се поднесува во пишана форма" Ако управителот одбие да изврши упис во книгата на удели во рок од осум дена од денот на поднесувањето на пријавата, содружникот, односно друго лице кое има правен интерес може, по истекот на овој рок, да поднесе предлог до судот да донесе одлука за упис во книгата на удели. По правосилноста на решението на судот, управителот е должен, во рок од три дена од денот на приемот на решението, да ја изврши одлуката и да изврши упис во книгата на удели. 4. ПРИМЕР НА КНИГА НА УДЕЛИ Во продолжение Ви даваме едноставен пример, кој може да им помогне на содружниците како треба да изгледа книгата на удели. Напоменуваме дека секое друштво има свои специфичности во содружничките односи, како и правата и обврските што произлегуваат од уделите, и затоа согласно договорот за друштвото и ЗТД треба да биде пропишана книгата на удели. 36 REPREZENT JUNI 6/2014

37 Деловно право При мер: 1. На година, содружниците Даскалов Милан и Апостолов Влатко основале друштво со ограничена одговорност Санмак ДОО - Скопје. Со договорот за друштвото секој содружник вложил паричен влог во износ од денари. Според договорот правото на глас и распределбата на добивката е во еднакви делови: 50% и 50%. 2. На година, содружниците од остварената добивка по годишната сметка донеле одлука да ги зголемат влоговите во износ од денари. Зголемувањето на основната главнина е запишано во Трговскиот регистар. За распределбата на добивката платен е данок на добивка и персонален данок. 3. На година, содружниците се согласиле да пристапи нов содружник Милановски Љубе со влог од денари. Пристапувањето на новиот содружник е запишано во Трговскиот регистар. 4. На година, содружникот Даскалов Милан истапил, а неговиот удел по половина го откупиле содружниците Апостолов Влатко и Милановски Љубе. Промената на сопственоста на уделите е запишана во Трговскиот регистар. САНМАК ДОО - СКОПЈЕ КНИГА НА УДЕЛИ од до Р. бр. Име и презиме Место на живеење ЕМБГ 1 Даскалов Милан 2 Апостолов Влатко 3 Милановски Љубе Атинска бр. 20 Скопје Илинденска б.б. Скопје Партизанска бр. 43 Скопје Бр. на л.к. Датум на основање или пристапување Датум на истапување Забелешка Купен удел од Даскалов Милан Купен удел од Даскалов Милан Датум Опис на состојбата и промени Содружник 1 Даскалов Милан Учество % Содружник 2 Апостолов Влатко Учество % Содружник 3 Милановски Љубе Учество % Вкупно (2+4+6) во денари Вкупно (3+5+7) Основни влогови % % % Зголемување на % влоговите Вкупна состојба % % Влог на нов содружник Вкупна состојба ,5% ,5% % % Продаден удел на Милановски Љубе и Апостолов Влатко од Даскалов Милан Вкупна состојба ( ) % % % Управител: REPREZENT JUNI 6/ М.П

38 Плати и надоместоци ВРА ЌА ЊЕ НА ПО ВЕ ЌЕ ПЛА ТЕ НИ ПРИ ДО НЕ СИ И ПЕР СО НА ЛЕН ДА НОК ПРИ ПОГ РЕШ НО ПРЕСМЕ ТАН ИЗ НОС ВО МПИН ОБ РА ЗЕ ЦОТ Иван СТОЈАНОВ Во слу чај на по ве ќе пресме та ни и уп ла те ни при до не си, УЈП има про пи ша но по ста пка ко ја овоз мо жу ва об врз ни кот за пресмет ка и уп ла та на при до не си те или об врз ни кот за пла ќа ње да по ве де по ста пка за вра ќа ње на по ве ќе уп ла тени те сред ства на смет ка та на об врз ни кот или да пресме та ав то мат ско вра ќа ње на сред ства та пре ку на ма лу ва ње на об врската за пла ќа ње на при до не си те и пер со нал ни от да нок за на редни от ме сец. за пла ќа ње на при до не сот и пер со нал ни от да нок за на ред ни от ме сец. Овој из нос во дек ла ра ци ја та за при ем по нап ра ве на ис прав ка (Вид на об врска 103) се при ка жу ва ка ко Ав то мат ско вра ќа ње на сред ства. Во овој слу чај не се врши ис пла та на сред ства во го то ви па ри ту ку из но сот се од би ва од ме сеч ни от из нос на при до нес во "Дек ла ра ци ја та за при ем во на ред ни от ме сец". Ав то мат ско вра ќа ње на сред ства мо же да би де нап ра ве но са мо за ли це кои се уш те ра бо ти кај об врз ни кот за пресмет ка и уп ла та на при до нес за тоа што ис ти от за ис то то ли це мо ра да нап ра ви МПИН пресмет ка за на ред ни от ме сец за да ис ко рис ти враќа ње на по ве ќе пла те ни те сред ства. ВО КОИ СЛУ ЧАИ МО ЖЕ ДА СЕ БА РА ПОВ РАТ НА ПО ВЕЌЕ/ПОГ РЕШ НО ПЛА ТЕН ПРИ ДО НЕС И ПЕР СО НА ЛЕН ДАНОК? Об врз ни кот за пресмет ка и уп ла та на при до нес или об врз ни кот за пла ќа ње на при до нес мо же да се ја ви ка ко ба ра те л за вра ќа ње на по веќе/пог реш но пла тен при до нес и пер со на лен да нок на до ход во след ни ве слу чаи: 1. Ко га об врз ни кот за пресмет ка и уп ла та по греш ка пресме тал и уп ла тил при до нес и пер со на лен данок за об врз ник за пла ќа ње кој по ве ќе не ра бо ти кај него; 2. Ко га об врз ни кот за пресмет ка и уп ла та под нел ис прав ка на МПИН пре ку "Вид на об врска 103" за еден об врз ник за пла ќање; 3. Ко га има два па ти пла тен при до нес и пер со на лен да нок на до ход врз ос но ва на еден ист фо лио број; 4. Ко га пог реш но пла те ни от при до нес и пер со на лен данок про из ле гу ва од нап ра ве на греш ка на бан ката. АВ ТО МАТ СКО ВРА ЌА ЊЕ НА СРЕД СТВА Ав то мат ско то вра ќа ње на сред ства та прет ста вува из нос за кој ав то мат ски се на ма лу ва об врската При мер 1: Пла та та на ра бот ни кот Е.Д за ме сец Април 2014 го ди на во бру то из нос из не су ва де нари. Од го вор ни от кај ра бо то да ва чот при пресмет ка та на пла та та нап ра вил греш ка и во МПИН пресмет ка та за ли це то Е.Д пресме тал и уп ла тил при до не си на бру то из нос од де нари. По уви де на та греш ка од го вор ни от за пресмет ка на пла та та кај ра бо то да ва чот нап равил ис прав ка на пресмет ка та и под нел МПИН пресмет ка со "Вид на об врска 103" са мо за ли це то за кое е нап ра ве на грешка. Р. бр. Опис Стапка Из нос (погреш но пресмета на плата) Из нос 1. Бру то плата При до нес за задол жи тел но ПИО При до нес за за дол жи тел но здрав стве но осигу ру вање Раз лика во при донеси 18% ,3% REPREZENT JUNI 6/2014

39 Плати и надоместоци Р. бр Опис До пол ни те лен при до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај пов ре да и про фе си о нал но за бо лу ва ње При до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај на нев рабо те ност (при донес за вра бо тување) Вкуп ни при донеси Бру то пла та нама ле на за придо не си (7=1-6) Лич но ос ло бо дување Да ноч на ос но ва за пресмет ка на пер со на лен данок на до ход Пер со на лен да нок Не то пла та (11=1-6-10) Стапка Из нос (погреш но пресмета на плата) Из нос Раз лика во при донеси 0,5% ,2% % % По пол ну ва ње на МПИН пресмет ка та за ис прав ка на пла тата: По ле Вид на об врска По ле Вид на об врз ник Во по ле 3.0 до по ле 3.4-ц се по пол ну ва ат по да то ци за оси гу ре ни кот и тоа: ЕМБГ, Пре зиме, Име и Број на де лов на еди ница, Оз на ка на под рач на та еди ни ца за из да ва ње на пот врди за пла тен при до нес за здрав стве но оси гу ру вање, Оз на ка на оп шти на та на об врз ни кот за пла ќа ње на при до не си и пер со на лен да нок; По ле Тра е ње на стаж во де нови По ле Ефек тив на ра бо та - ча сови По ле Из нос за ефек тив на ра бота По ле Ос но ви ца за пресме ту ва ње на при до нес - бру то пла та во вку пен из нос По ле При до нес за за дол жи тел но ПИО По ле При до нес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру вање По ле До пол ни те лен при до нес за здрав стве но оси гу ру вање По ле При до нес за оси гу ру ва ње во слу чај на нев ра бо те ност По ле Пер со на лен да нок на до ход По ле Ши фра за вид на стаж на оси гу ру вање По ле Не то плата По ле Ефек тив на не то плата... 0 При под не су ва ње на пресмет ка та за пла та за месец мај во Дек ла ра ци ја та за при ем пресме та ни те и пла те ни при до не си кои ка ко раз ли ка про из ле гу ва ат од пресмет ка та во на ред ни от ме сец ќе би дат при кажа ни ка ко "Из нос кој се од би ва од ме сеч ни от из нос на при до неси". Р. бр Опис При до нес за задол жи тел но ПИО При до нес за за дол жи тел но здрав стве но осигу ру вање До пол ни те лен при до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај пов ре да и про фе си о нал но за бо лу ва ње При до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај на нев рабо те ност (при донес за вра бо тување) Пер со на лен да нок Вкуп но при доне си и пер со нален да нок Стапка Износ на пресмета ни при донеси Из нос кој се одбива Раз лика за доплата 18% ,3% ,5% ,2% % REPREZENT JUNI 6/

40 Плати и надоместоци ВРА ЌА ЊЕ НА СРЕД СТВА НА СМЕТКА Во слу чаи ко га об врз ни кот за пресмет ка и уп лата на при до не си и пер со на лен да нок на до ход са ка по ве ќе уп ла те ни те сред ства да му би дат вра те ни од нос но уп ла те ни на смет ка а не пре би е ни во наред ни от ме сец пот реб но е да под не се "Ба ра ње за пов рат на по ве ќе уп ла те ни сред ства за при до не си и пер со на лен да нок" - Обра зец БПС до да ноч на та канце ла ри ја на УЈП или по елек трон ски пат пре ку e-tax сис те мот на УЈП. Ба ра ње то за пов рат на по ве ќе уп ла те ни сред ства и пер со на лен да нок се под не су ва во след ни ве слу чаи: 1. Ко га об врз ни кот за пресмет ка и уп ла та по греш ка пресме тал и уп ла тил при до нес и пер со на лен данок за об врз ник за пла ќа ње кој по ве ќе не ра бо ти кај него; 2. Ко га об врз ни кот за пресмет ка и уп ла та под нел ис прав ка на МПИН пре ку "Вид на об врска 103" за еден об врз ник за пла ќање; 3. Ко га има два па ти пла тен при до нес и пер со на лен да нок на до ход врз ос но ва на еден ист фо лио број; 4. Ко га не ма од би ва ње на акон та ци и те при ко неч на та пресмет ка и 5. Ко га пог реш но пла те ни от при до нес и пер со на лен да нок про из ле гу ва од нап ра ве на греш ка на банката. За ед но со Ба ра ње то во при лог се дос та ву ва и: Ко пи ја од на ло гот за пла ќа ње со кој е из врше но пла ќа њето; Ко пи ја од днев ни от из вод за про ме ни и сос тој ба на смет ка та на об врз ни кот (ба ра те лот). При мер 2: Од го вор но то ли це за пресмет ка на пла та кај друш тво то Тр гоп ром ДОО на ра бот ни кот Ни ко ла Пет ров пог реш но му пресме тал и уп ла тил при доне си за ме сец мај на бру то ос но ви ца во из нос од де нари. Пла та та на ра бот ни кот во бру то из нос из не су ва де нари. На ли це то Ни ко ла Пет ров ра бот ни от од нос во друш тво то му завршил на 31 Мај. Друш тво то за по ве ќе пла те ни те при до не си и пер со на лен да нок под не сол "Ба ра ње за пов рат на по ве ќе уп ла те ни те сред ства за при до не си и пер со на лен да нок". Р. бр. Опис Стапка Из нос (погреш но пресмета на плата) Из нос 1. Бру то плата При до нес за задол жи тел но ПИО При до нес за за дол жи тел но здрав стве но осигу ру вање До пол ни те лен при до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај пов ре да и про фе си о нал но за бо лу ва ње При до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај на нев рабо те ност (при донес за вра бо тување) Вкуп ни при донеси Бру то пла та нама ле на за придо не си (7=1-6) Лич но ос ло бо дување Да ноч на ос но ва за пресмет ка на пер со на лен данок на до ход Пер со на лен да нок Не то пла та (11=1-6-10) Раз лика во при донеси 18% ,3% ,5% ,2% % % АКТУЕЛНО КОМПЛЕТНО ЕДНОСТАВНО ЗА ПРИМЕНА ЕЛЕКТРОНСКА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ НАЈНОВО 40 REPREZENT JUNI 6/2014

41 Плати и надоместоци Министерство за финансии БАРАЊЕ ЗА ПОВРАТ НА ПОВЕЌЕ УПЛАТЕНИ СРЕДСТВА ЗА ПРИДОНЕСИ И ПЕРСОНАЛЕН ДАНОК БПС * Пополнува Управата за јавни приходи Регионална дирекција Влезен печат и датум Архивски број Назив на барателот *обврзник за пресметка и уплата Адреса на барателот *обврзник за пресметка и уплата ТРГОПРОМ бул. Партизански одреди бр. 145 ЕДБ/ЕМБГ Лице за контакт Ивица Стојановски Телефон за контакт 02/ Фолио број * за поднесување на повеќе ФОЛИО броеви доставете нов образец БПС Датум на уплата Период за кој се однесува повратот на придонесите и персоналниот данок Причина за поврат на средствата за придонеси и персонален данок д д м м г г г г 01/04/ /05/2014 Погрешно пресметана плата за лице кое не е повеќе во работен однос Бр. ИДЕНТИФИКАЦИЈА НА ОБВРЗНИЦИ ЗА ПЛАЌАЊЕ ЕМБГ Обврзници за плаќање за кои се врши поврат на придонеси и персонален данок Презиме Име Износ на ПДД ПИО/Придонес за бенефициран стаж ИЗНОС НА ПРИДОНЕСИ Здравствено Дополнителен придонес за здравство Вработување Петров Никола 730,00 1, Вкупно *за внесување на повеќе од 5 обврзници за плаќање, доставете спецификација во прилог на ова Барање. 730,00 1, Потребни документи кои треба да ги доставите во прилог: 1. Фотокопија од налогот за плаќање со кој е извршено плаќањето; 2. Фотокопија од дневниот извод за промени и состојба на сметката на обврзникот (барателот), од денот кога е извршена уплатата; 3. Друго Скопје д д м м г г г г Датум на поднесување Место на поднесување Потпис М.П. 1/1 * Образецот е објавен на веб страницата на УЈП и важи од година REPREZENT JUNI 6/

42 Работни односи ПРАВО НА ГОДИШЕН ОДМОР И ЗАДОЛЖИТЕЛНА ИСПЛАТА НА РЕГРЕС Биљана НИКОЛОВСКА Правото на годишен одмор е загарантирано со Уставот на Република Македонија, ("Службен весник на РМ", број 52/91), па од тука користењето на годишниот одмор и правата кои произлегуваат од него мора да биде исклучиво во согласност со закон, а тоа е Законот за работните односи ("Службен весник на РМ", број 62/ /13) во натамошниот текст: ЗРО и Општиот коле договор за приватниот сектор од областа на стопанството ("Службен весник на РМ", број 88/ /13) во натамошниот текст: ОКДПСОС. Според ова на работникот и работодавачот не им е дозволено договарање во однос на плаќање на годишниот одмор без користење на истиот. Работникот неможе да се откаже од ова право, ниту пак работодавачот може користењето на годишниот одмор да го замени со соодветен надомест. Годишниот одмор мора да се искористи. Од оваа година трговските друштва задолжително мора да го исплаќаат надоместот за регресот за годишен одмор. Ова всушност значи дека работодавачот има обврска на работникот да му обезбеди користење на годишен одмор и да му исплати регрес во висина утврдена со ОКДПСОС. НАЧИН НА СТЕК НУ ВАЊЕ Правото на користење на годишен одмор работникот го стекнува ПРИ ПРВОТО ВРАБОТУВАЊЕ, откако ќе ги исполни следните услови: да работи непрекинато од најмалку 6 месеци без оглед дали е вработен со полно работно време или пократко од полното и непрекинатото работење од најмалку 6 месеци да е кај ист работодавач. Од моментот на стек ну ва ње на пра во на ко ри сте ње на го ди шен од мор, ра бот ни кот до пен зи о ни ра ње има пра во на ко ри сте ње на полн го ди шен од мор, без ог лед на тоа да ли це ло вре ме ра бо ти кај еден ра бо то да вач или имал про ме на на ра бо то да ва чот. Во слу чај на работ ни кот да му пре ста не ра бот ни от од нос пред исте кот на овој рок од 6 ме се ци, при по втор но то вра бо ту ва ње кај друг ра бо то да вач ро кот за поч ну ва да те че од но во за тоа што ус ло вот е не пре ки на та ра бо та од нај мал ку 6 ме се ци кај ист ра бо то да вач. На по ме на: По греш но е мис ле ње то де ка ус ло вот од 6 ме се ци не пре ки на та ра бо та, за стек ну ва ње на пра во то на го ди шен од мор, се од не су ва на се кое наред но вра бо ту ва ње на ра бот ни кот. При мер: Ра бот ни кот се вра бо тил кај ра бо то да ва чот во ме сец Мај 2014 го ди на. Ова вра бо ту ва ње на ра бот ни кот не му е пр во вра бо ту ва ње. Ра бо тода ва чот има пра кса го диш ни от од мор за си те вра бо те ни да се ко ри сти во ме сец Ју ли и Август. Ра бо то да ва чот на ра бот ни кот вра бо тен во мај тре ба да му да де ре ше ние за ко ри сте ње на полн го ди шен од мор. Ра бо то да ва чот пр во тре ба да му по ба ра по твр да за иско ри стен или не и ско ри стен го ди шен од мор од прет ход ни от ра бо то да вач или по твр да де ка ра бот ни кот не бил вра бо тен во прет ход ни от пер и од. Погрешно е на овој работник да му се пресметува пропорционален дел од годишен одмор или да се чека да поминат 6 месеци за да му се даде решение со полн годишен одмор. Овој работник правото на годишен одмор го стекнал при своето прво вработување. Право на пропорционален дел од годишен одмор има работник: на кој пред истекот на условот непрекината работа од 6 месеци му престанал работниот однос или условот непрекината работа од 6 месеци зафаќа пеиод во две календарски години. Про пор ци о на лен дел од го диш ни от од мор се прес мету ва та ка што за се кој ме сец ра бо та ра бот ни кот до би ва 42 REPREZENT JUNI 6/2014

43 Работни односи ре ше ние за ко ри сте ње на го ди шен од мор во тра е ње од 2 де на. При мер 1: Ра бот ни кот прв пат се вра бо ту ва во фе вру а- ри 2014 го ди на, по исте кот на 3 ме се ци ра бот ни от од нос му пре ста ну ва од опре де ле ни при чи ни. Пред пре ста но кот на ра бот ни от од нос ра бо то да ва чот на ра бот ни кот тре ба да му да де Ре ше ние за ко ристе ње на про пор ци о на лен дел од го диш ни от од мор во вре ме тра е ње од 6 ра бот ни де на. При мер 2: Ра бот ни кот прв пат се вра бо ту ва во но ември 2013 го ди на, ра бот ни от од нос не пре стану ва. Во мај 2014 ра бот ни кот се стек ну ва со пра во на полн го ди шен од мор. Ра бо то да ва чот на овој ра бот ник ќе му да де ре ше ние за ко ри сте ње на про пор ци о на лен дел од го диш ни от од мор во вре ме тра е ње од 4 ра бот ни де на за Но ем ври и Де кем ври 2013, а за 2014 го ди на ќе му да де реше ние за полн го ди шен од мор. РЕГРЕС ЗА ГОДИШЕН ОДМОР Со измените на ОКДПСОС, исплатата на регресот за годишен одмор стана задолжителна обврска за работодавачите од приватниот сектор. Овој надомест започнува да се исплаќа за годишниот одмор за 2014 година. Право на регрес за годишен одмор има работникот кој работел најмалку 6 месеци во календарската година кај ист работодавач. Напомена: Работник кој не го исполнува овој услов само го губи правото на надомест (регрес) а не и правото на користење на годишен одмор кое го сетекнал при првото вработување. Висината на надоместот неможе да биде помала од 40% од основицата (просечната месечна нето плата по работник во Република Македонија исплатена во последните три месеци). Работодавачот пред да ги донесе решенијата за користење на годишен одмор треба да донесе одлука за исплата на регрес ако надоместот го исплаќа за сите вработени одеднаш. Висината на регресот за годишен одмор се пресметува според основицата која важи на денот на донесување на Одлуката. Работодавачот може надоместот за регрес да го исплаќа на секој работник пооделно во зависнос од тоа кога тој работник го користи годишниот одмор. Во тој случај треба да донесе решение за регрес и решение за годишен одмор за секој вработен поединечно или во Решението за годишен одмор да го утврди и надоместот за регрес. Регресот за годишен одмор се исплатува еднаш во текот на годината, но најдоцна до 30 Јуни наредната година. Крајниот рок за исплатата на регресот е поврзан со правото на работникот за користење на годишниот одмор. Согласно Законот за работните односи, работникот треба да го искористи вториот дел од годишниот одмор најдоцна до 30 јуни наредната година. Регресот за годишен одмор се исплаќа одеднаш без оглед на тоа дали работникот го користел годишниот одмор одеднаш или само првиот дел. КО РИ СТЕЊЕ Ко ри сте ње то на го диш ни от од мор по пра ви ло се ко ри сти во те кот на ка лен дар ска та го ди на (од до 31.12), или во два де ла од кои пр ви от дел во тра е ње од нај мал ку 12 ра бот ни де но ви до кра јот на ка лен дар ска та го ди на, а оста то кот до 30 Ју ни наред на та го ди на. По исклучок докол ку го диш ни от од мор не бил искори стен во те кот на ка лен дар ска го ди на по ра ди отсуство пре диз ви ка но од бо ле ду ва ње или по вре да, по родил но отсус тво или отсус тво по ра ди не га и чу ва ње де те, ра бот ни кот има пра во на ко ри сте ње на це ли от го ди шен од мор до 30 Ју ни на ред на та го ди на. При мер: Ра бот ни кот по ра ди бо ле ду ва ње не бил во со стој ба да го иско ри сти го диш ни от од мор во те кот на ка лен дар ска та 2014 го ди на. Бо ле ду вање то за вр ши ло на кра јот на ме сец ја ну а ри 2015 го ди на. Овој ра бот ник це ли от го ди шен од мор мо же да го иско ри сти до 30 Ју ни 2015 го ди на. ЗРО опре де лу ва иск лу чок за ра бот ник кој ра бо ти во странс тво, во це лост да го иско ри сти го диш ни от од мор до кра јот на ид на та ка лен дар ска го ди на (за из ми на- REPREZENT JUNI 6/

44 Работни односи та та го ди на), ако та ка е опре де ле но во ко ле ктив ни от до го вор на ра бо то да ва чот. ЗРО го утвр ду ва ко ри сте ње то на го диш ни от од мор ко га ра бот ни кот склу чу ва до го вор за вра бо ту ва ње со друг ра бо то да вач. По пра ви ло ра бот ни кот го ко ристи го диш ни от од мор кај ра бо то да ва чот кај ко го го стек нал пра вото за ко ри сте ње го ди шен од мор, освен ако по и на ку не се до го во ри ле во до го во рот за ра бо та. Ра бо то да ва чот при пре ста нок на ра бот ни от однос дол жен е на ра бот ни кот да му из да де по твр да за иско ри сте ни от или за не и ско ри стен или за дел од иско ри стен го ди шен од мор. При мер: Ра бот ни кот ра бо ти кај еден ра бо то да вач до сеп тем ври 2014 го ди на, а по тоа пре ми ну ва кај друг ра бо то да вач. Во ва ков слу чај ра бот ни кот тре ба да го ко ри сти го диш ни от од мор кај пр виот ра бо то да вач. Ако кај пр ви от ра бо то да вач ра бот ни кот: - го иско ри стил го диш ни от од мор, - го иско ри стил пр ви от дел од го диш ни от од мор, то гаш ра бо то да ва чот ќе му да де по твр да за иско ри стен, иско ри стен дел од го диш ни от одмор. Вто ри от дел од го диш ни от од мор ра бот никот ќе го иско ри сти кај дру ги от ра бо то да вач до го ди на. На овој на чин се оне воз мо жу ва ра бот ни кот два па ти да ко ри сти го ди шен од мор за иста ка лен дар ска го ди на ко га пре ми ну ва од еден кај друг ра бо то да вач. ОПРЕДЕЛУВАЊЕ Ра бо то да ва чот при опре де лу ва ње на ко ри сте ње на го ди шен од мор со Ре ше ние, мо ра да ги зе ме во пред вид: по тре би те на ра бот ни от про цес, (ко га про це сот на ра бо та овоз мо жу ва ко ри сте ње на го ди шен одмор), мож но сти те за од мор и ре кре а ци ја на ра бот ни кот (ко ри сте ње во ле тен пер и од) се меј ни те об вр ски на ра бот ни кот (во вре ме ко га тој е опре де лен за брач ни от дру гар). ЗРО му да ва пра во на ра бот ни кот са мо еден ден од го диш ни от од мор да мо же да го ко ри сти по сво ја жел ба, ако тоа по се ри оз но не го за гро зу ва про це сот на ра бо та, но со прет ход но из ве сту ва ње на ра бо то да ва чот. Напомена: Со оваа одредба од ЗРО се менува досегашната пракса на работниците по потреба кога сакаат да земат денови од годишен одмор. Решение за годишен одмор со кое се пресметуваат 5,6 или 9 работни дена како прв дел од годишен одмор е спротивно на закон и подлежи на санкција (глоба). Дол жи на та и на чи нот на ко ри сте ње на го ди шен одмор во об ла ста на обра зо ва ни е то и на у ка та, за ра ди спе ци фи ки те на ра бо та та во овие об ла сти, се уре ду ва со по себ ни те про пи си од об ла ста на обра зо ва ни е то и на у ка та. ТРАЕЊЕ Дол жи на та на го диш ни от од мор е опре де ле на во член 137 и 138 од ЗРО. Ра бот ни кот има пра во на платен го ди шен од мор од нај мал ку 20 ра бот ни де на, а најм но гу 26 ра бот ни де на (ако е тоа опре де ле но со ко ле кти вен до го вор или до го вор за вра бо ту ва ње). Зго ле ме но тра е ње на го диш ни от од мор од уште 3 де на има ат одре де на ка те го ри ја ра бот ни ци: по во зра сен ра бот ник (57 го ди ни за же на и 59 го ди ни за маж), ин ва лид, ра бот ник со 60% те лес но оште ту ва ње, ра бот ник кој не гу ва и чу ва де те со те лес ни оштету ва ња. Зго ле ме но тра е ње на го диш ни от од мор од уште 7 де на има ра бот ник пом лад од 18 го ди ни. Ра бо то да ва чот го опре де лу ва тра е ње то на го дишни от од мор (се мис ли на пер и од од нај мал ку 20 до најм но гу 26 ра бот ни де но ви) во за вис ност од: вре ме тра е ње то на ра бот ни от од нос, ус ло ви те за ра бо та и дру ги кри те ри у ми утвр де ни со ко ле кти вен договор. ОКДПСОС ги утвр ду ва кри те ри у ми те. Тра е ње то на го диш ни от од мор на ра бот ни кот се опре де лу ва врз ос но ва на: 1. Вре ме то по ми на то во ра бо тен од нос (минат труд) (до 26 ра бот ни де на); 2. Сло же но ста на ра бо ти те на ра бот но то ме сто (по ве ќе од 26 ра бот ни де на); 3. Ус ло ви те за ра бо та (до 26 ра бот ни де на); 4. Здрав стве на та со стој ба на ра бот ни кот (по ве ќе од 26 ра бот ни де на); 44 REPREZENT JUNI 6/2014

45 Работни односи 5. Ра бот ник пом лад од 18 го ди ни (по ве ќе од 26 ра бот ни де на). ОКДПСОС утвр ду ва де ка ра бот ни ци те кои ра бо тат во иск лу чи тел но те шки ус ло ви за ра бо та тра е ње то на го диш ни от од мор мо же да се зго ле ми над про пи шани те 26 де на со ко ле кти вен до го вор на ни во на гран ка од нос но одел. ПРЕСМЕТУВАЊЕ НА ДЕНОВИ ЗРО утвр дува де ка ка ко ден на го ди шен од мор се сме та секој работен ден кој спо ред рас по ре дот на ра бот но то вре ме кај рабо то да вачот е одре ден ка ко ра бо тен ден. Ова про из ле гу ва од сло бо да та на ра бото да ва чот за ор га ни зи ра ње на ра бот но то вре ме, ка де те жи на та на ус ло ви те за ра бо та, деј но ста ко ја ја обаву ва и дру ги фа кто ри го на ло жу ва ат тоа. При мер: Ра бо то да ва чот го рас по ре дил ра бот но то вре ме 6 де на во не де ла та, ова зна чи де ка ра ботни ци те днев но ра бо тат по мал ку од 8 ча са, па от ту ка са бо ти те се ра бот ни де но ви кои се пресме ту ва ат во де но ви те од го ди шен од мор. За ра бот ни ци те кои ра бо тат во сме ни, ако сме ни те се по 8 ча са днев но са бо ти те не ма да вле зат во прес ме тка та на де но ви за го ди шен од мор. Де но ви кои не се пресметуваат во де но ви од го дишен од мор се: праз ни ци те, са бо ти те и не де ли те и слобод ни те де но ви, отсус тва та по ра ди бо ле ду ва ње, ка ко и дру ги те слу чаи на оправ да но отсус тво од ра бо та. Ов де мо ра ме да на по ме не ме де ка За ко нот за праз ни ци те во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја ("Служ бен весник на РМ", број 21/98 и 16/07) ги де ли праз ни ци те на др жав ни и вер ски. Са мо др жав ни те праз ни ци кои па ѓа ат во ден не дела на ред ни от ден (по не дел ник) се сме та за не ра бо тен ден што не е слу чај со вер ски те праз ни ци. При мер: При прес ме ту ва ње на го диш ни от од мор ра бото да ва чот мо ра да во ди сме тка за ве ро ис по веста на ра бот ни кот за пра вил но да ги прес ме та де но ви те од го ди шен од мор. ЛИ СТА НА ПРАЗ НИ ЦИ ЗА 2014 ГО ДИ НА Датум За си те гра ѓа ни на РМ 01 Ја ну а ри (среда) Но ва Го ди на 07 Ја ну а ри (вторник) Бо жик 21 Април (по не дел ник) Ве лиг ден 01 Мај (четврток) Ден на тру дот Празник 24 Мај (сабота) Св. Ки рил и Ме то диј 28 Јули (понеделник) Ра ма зан Ба јрам 02 Август (сабота) Ден на Ре пуб ли ка та 08 Сеп тем ври (понеделник) Ден на не за вис но ста 11 Октом ври (сабота) Ден на на род но то во ста ние 23 Октом ври (четврток) Ден на ВМРО 08 Де кем ври (понеделник) Св. Кли мент Охрид ски За гра ѓа ни те од пра вос лав на ве ро ис по вед 06 Ја ну а ри (понеделник) Бад ник 19 Ја ну а ри (недела) Во ди ци 18 Април (пе ток) Ве ли ки Пе ток 06 Ју ни (пе ток) Ду хов ден 28 Август (четврток) Го ле ма Бо го ро ди ца За гра ѓа ни те од ка то лич ка ве ро ис по вед 21 Aприл (по не дел ник) Ве лиг ден 01 Но ем ври (сабота) Праз ни кот на си те свет ци 25 Де кем ври (четврток) Пр ви от ден на Бо жик За гра ѓа ни те од мус ли ман ска ве ро ис по вед 04 Октом ври (сабота) Кур бан Ба јрам За при пад ни ци на ал бан ска та за ед ни ца во РМ 22 Но ем ври (сабота) Ден на Ал бан ска та аз бу ка За при пад ни ци на срп ска та за ед ни ца во РМ 27 Ја ну а ри (понеделник) Све ти Са ва За при пад ни ци на ром ска та за ед ни ца во РМ 08 Април (вторник) Ме ѓу на ро ден ден на Ро ми те За при пад ни ци на вла шка та за ед ни ца во РМ 23 Мај (петок) На ци о на лен ден на Вла си те За при пад ни ци на евреј ска та за ед ни ца во РМ 04 Октомври (са бо та) Јом Ки пур За при пад ни ци на бош њач ка та за ед ни ца во РМ 28 Сеп тем ври (недела) Ме ѓу на ро ден ден на Бош ња ци те За при пад ни ци на тур ска та за ед ни ца во РМ 21 Де кем ври (недеча) Ден на на ста ва на тур ски ја зик За ко ри сте ње то на го диш ни от од мор, ра бо то да вачот е дол жен на ра бот ни кот да му из да де ре ше ние за го ди шен од мор во кое ќе ја опре де ли дол жи на та на го диш ни от од мор, на чи нот на ко ри сте ње и пер и о- дот во кој ќе го ко ри сти. REPREZENT JUNI 6/

46 Работни односи На работодавачот останува да избере дали на работникот ќе му даде решение за користење на годишен одмор и решение за исплата на регрес или ќе му даде решение кое ќе ги содржи елементите и на користењето на годишниот одмор и на исплатата на регресот. Во секој случај работодавачот мора да доднесе Одлука за регрес. Напомена: Ако на работникот му е утврдено право на исплата на регрес со решението за користење на прв дел на годишен одмор, а на работникот работниот однос му престане пред искористување на вториот дел на годишен одмор и надоместот не му е исплатен, тогаш со исплатата на последната плата му се исплаќа надоместот за регрес за годишен одмор во целост. Овој работник има право на користење на втор дел од годишен одмор кај вториот работодавач. Во потврдата за искористен прв дел од годишен одмор треба да се назначи и тоа дека работникот примил регрес за годишен одмор. ГО ДИ ШЕН ОД МОР ЗА НЕПОЛНО РАБОТНО ВРЕМЕ Ра бот ни кот кој зас но вал ра бо тен од нос за не пол но ра бот но вре ме, пра ва та и об вр ски те од ра бо тен од нос ги ос тва ру ва про пор ци јал но на вре ме то за кое склучил до го вор за вра бо ту ва ње. ЗРО за овие ра бот ни ци опре де лу ва пра во на го ди шен од мор од нај мал ку 10 ра бот ни де но ви. При мер: Ра бот ни кот кој ра бо ти со ра бот но вре ме по кра тко од пол но то ра бот но вре ме кај двај ца или по ве ќе ра бо то да ва чи и ис пол ну ва фонд од 40 ча сов на ра бот на не де ла, пра во то на ко ристе ње на го ди шен од мор тре ба да го ре гу ли ра во до го во рот за ра бо та. Овој ра бот ник мо же да ос тва ри 20 де на го ди шен од мор во исто вре ме (ако та ка е до го во ре но во до го во ри те за ра бота со ра бо то да ва чи те) ЗРО ја про пи шу ва са мо нај ни ска та рам ка за ко ри сте ње на го ди шен од мор од 10 де на. Сме та ме де ка оваа рам ка се од не су ва ко га ра бот ни кот ра бо ти са мо кај еден ра бо то да вач. НА ДО МЕ СТОК НА ПЛА ТА Со ог лед де ка го диш ни от од мор сог лас но ЗРО е платен од мор, ра бо то да ва чот е дол жен на ра бот ни кот да му пла ти на до ме сток на пла та за де но ви те ко га не ра бо ти по ра ди ко ри сте ње на го ди шен од мор. Ви си на та на на доме сто кот из не су ва про сеч на та пла та на ра бот ни кот испла те на во пос лед ни те 12 ме се ци, а до кол ку не при мал пла та во на ве де ни от пер и од, му сле ду ва на до ме сток во ви си на на ми ни мал на та пла та. Иста та ос но ви ца ја опреде лу ва и Општиот колективен договор од приватниот сектор во областа на стопанството, до де ка Оп шти от ко ле кти вен до го вор за јав ни от се ктор ка ко ос но ви ца за пла ќа ње на на до мест за го ди шен од мор ја утвр ду ва просеч на та пла та на ра бот ни кот исп ла те на во пос лед ни те три ме се ци, ако по и на ку не е утвр де но со за кон. ПЛАЌАЊЕ НА НЕИСКОРИСТЕН ГОДИШЕН ОДМОР Со одред би те од член 145 став 1 ра бот ни кот има право на на до мест на не и ско ри сте ни от дел од го диш ни от од мор пред пре ста нок на ра бот ни от од нос, ако прет ходно по ба рал ко ри сте ње на го ди шен од мор, а не му бил овоз мо же но ко ри сте ње на го ди шен од мор, а ра бот ни от од нос му пре ста нал не по не го ва ви на и вол ја. Исп ла та та на не и ско ри стен дел од го диш ни от одмор со овој член е утвр де на са мо во не кол ку слу чаи. Па та ка на ра бот ни ци те кои што за ми ну ва ат во пен зи ја по си ла на за кон и при от пу шта ње на ра бот ни ци те од де лов ни при чи ни (тех но ло шки ви шок) се га мо же да им се исп ла ти за не и ско ри сте ни от дел од го диш ни от одмор. Во овие слу чаи пре ста но кот на ра бот ни от од нос не е ни ту по ви на ни ту по вол ја на ра бот ни кот. За да се исп ла ти не и ско ри стен дел од го ди шен од мор тре ба да ис пол ни три ус ло ви и тоа: ра бот ни кот да по ба ра ко ри сте ње на дел од го дишен од мор, а тоа да не му би де овоз мо же но; да по стои пре ста нок на ра бот ни от од нос; пре ста но кот на ра бот ни от од нос да не е по ви на и вол ја на ра бот ни кот. За си те дру ги си ту а ции во вр ска со не по чи ту ва ње то на за кон ска та ре гу ла ти ва за пла ќа ње то за не и ско ристен го ди шен од мор оста ну ва мож но ста за обе ште тува ње по суд ски пат. Во ЗРО во вр ска со го диш ни от од мор са мо ов де се спом ну ва де ка ра бот ни кот тре ба пис ме но да по ба ра ко ри сте ње на го ди шен од мор. САНК ЦИИ Со цел да се за јак не од го вор но ста на ра бо то да вачот за обез бе ду ва ње на ова устав но за га ран ти ра но 46 REPREZENT JUNI 6/2014

47 Работни односи пра во на ра бот ни кот, за не по чи ту ва ње на одред би те што се од не су ва ат на обез бе ду ва ње пра во на го ди шен од мор на ра бот ни кот, ЗРО пред ви ду ва и пре кр шоч ни каз ни: за ра бо то да ва чот во ви си на од до евра во де нар ска про тив вред ност за ра бо то да ва чотправ но ли це, од нос но до евра за ра бо то давач - фи зич ко ли це и 500 до евра за Ди ре кто рот, од нос но дру го од го вор но ли це во прав но то ли це. Овие пре кр шоч ни каз ни се од не су ва ат и во слу чај ко га ра бо то да ва чот не му из да де ре ше ние за го дишен од мор на ра бот ни кот. ПЕНЗИОНИРАЊЕ И ГОДИШЕН ОДМОР Ко га ра бот ни от од нос пре ста ну ва за ра ди пен зи о нира ње, тре ба да се вни ма ва на ко ри сте ње то на го дишни от од мор, име но, ра бот ни кот мо ра да го иско ри сти го диш ни от од мор пред де нот на на вр шу ва ње на го дини те на ста рост. Ра бот ни кот кој за ми ну ва во пен зи ја има пра во на го ди шен од мор и ако за ми ну ва ње то во пен зи ја е во пр ви от ме сец од го ди на та (Ја ну а ри). Ако тер ми нот за пен зи о ни ра ње е мно гу кра ток па ра бот ни кот не мо же да го иско ри сти го диш ни от од мор, во тој слу чај ра бо то да ва чот е дол жен на ра бот ни кот да му исп ла ти на до ме сток на не и ско ри сте ни от дел од го диш ни от од мор, под ус лов ра бот ни кот прет ход но да по ба рал ко ри сте ње на го ди шен од мор. Напомена: Ако ра бо то да ва чот ра бо ти спро тив но на одред би те од за ко нот, освен со пре кр шоч на та санк ци ја се со о чу ва и со туж ба од работникот за обе ште ту ва ње за не и ско ри стен го ди шен од мор и неисплатен регрес. До Упра ви те лот на друш тво то ДООЕЛ/ДОО БАРАЊЕ за користење на годишен одмор од работникот Како вра бо тен во Друш тво то ДООЕЛ/ДОО Скоп је на ра бот но ме сто, ба рам да ми се одо бри ко ри сте ње на го ди шен од мор за 201_ го ди на, во тра е ње од 12 (или 20) ра бот ни де но ви. Во сог лас ност со мо и те се меј ни по тре би годиш ни от од мор би са кал да го ко ри стам во ме сец Ју ни/ју ли/август. Ра бот ник Врз ос но ва на член 35 став 1 али неа 7 од Општи от ко лек ти вен до го вор за при ват ни от сек тор од об лас та на сто пан ство то ("Служ бен вес ник на РМ", број 88/ /13) Управи те лот или Управ ни от од бор на Друш тво то за ДО ОЕЛ/ДОО Скоп је на ден 2014 го дина, ја до не се след ната: ОД ЛУКА за ис пла та на рег ре сот за го ди шен од мор На си те вра бо те ни во Друш тво то за ДО ОЕЛ/ДОО Скопје, им се утврдува право на ис пла та на рег рес за го дишен од мор за 2014 година, во ви си на на на до мест од де на ри по вра бо тен. Регресот за годишен одмор ќе биде исплатен најдоцна до година. (прва варијанта) Регресот за годишен одмор ќе биде исплаќан на секој работник пооделно во зависност од времето на користење на годишниот одмор на работникот. (втора варијанта) ОБ РАЗЛО ЖЕ НИЕ Оваа Од лу ка та е до не се на сог лас но За ко нот, со што ра бо то да ва чот ја ис пол ну ва об врската за ис пла та на рег рес за го ди шен од мор на вра боте ни те кои се вра бо те ни нај мал ку 6 ме се ци во друш твото. Ви си на та на из но сот не е по мал од ут врде ни от из нос од 40% од ос но ви ца та ко ја претста ву ва про сеч на ме сеч на пла та по ра бот ник во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја ис пла те на во по след ни те три ме сеци. При пресмет ка та на ви си на та на из но сот за регрес за го ди шен од мор зе ме на е ос но ви ца та ко ја прет ста ву ва про сеч на ме сеч на пла та по ра бот ник во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја ко ја ва жи на де нот на до не су ва ње на оваа од лука. Со до не се на та од лу ка се за поз на е ни си те врабо тени. Од лу ка та ста пу ва во си ла со де нот на неј зи ното до не су вање. Дос та ве но до: Упра ви тел - смет ко вод ство - Ар хива Име и пре зиме REPREZENT JUNI 6/

48 Работни односи Врз ос но ва на член 137, 138 став 1 и 139 од За ко нот за ра бот ни те од но си ("Служ бен вес ник на РМ", 62/ /14) и член 35 став 1 алинеа 7 од Општиот колективен договор за приватниот сектор од областа на стопанството ("Службен весник на РМ", број 88/ /13) Упра ви те лот на Друш тво то за ДООЕЛ/ ДОО Скоп је на ден 2014 го ди на, го до не се след но во: РЕШЕНИЕ за ко ри сте ње го ди шен од мор и исплата на регрес На ра бот ни кот, вра бо тен во Друш тво то за ДООЕЛ/ДОО Скоп је на ра бот но ме сто. 1. Му се одо бру ва ко ри сте ње на го ди шен одмор за 2014 го ди на, во тра е ње од 20 ра бот ни де но ви. 2. Му се утврдува пра во на исплата на регрес за годишен одмор за 2014 година, во висина на износ од денари. 3. Регресот за годишен одмор ќе биде исплатен најдоцна до година. Ра бот ни кот ќе го ко ри сти го диш ни от од мор на два де ла од кои пр ви от дел од 12 де на почну вај ќи од 2014 го ди на зак луч но со 2014 го ди на, а оста то кот од 8 де на по потреба до 30 Ју ни 2015 го ди на. Ра бот ни кот е дол жен да се ја ви на ра бо та по за вр шу ва ње то на го диш ни от од мор, од нос но на ден 2014 го ди на. ОБРАЗЛОЖЕНИЕ Во сог лас ност со по тре би те на ра бот ни от процес, ка ко и мож но сти те за од мор и ре кре а ци ја на ра бот ни кот и не го ви те се меј ни об вр ски, Упра вите лот на Друш тво то ДООЕЛ/ДОО Скоп је од лу чи ка ко во дис по зи ти вот на ре ше ни е то. Правото и времетраењето на годишниот одмор е утврдено во согласност со одредбите од Законот за работни односи, актите на работодавачот и потребите на процесот на работа. Решението за исплата на регрес за годишен одмор е донесена согласно Законот, со што работодавачот ја исполнува обврската за исплата на регрес за годишен одмор на вработените кои се вработени најмалку 6 месеци во друштвото. Висината на износот не е помал од утврдениот износ од 40% од основицата која претставува просечна месечна плата по работник во Република Македонија исплатена во последните три месеци. При пресметката на висината на износот за регрес за годишен одмор земена е основицата која претставува просечна месечна плата по работник во Република Македонија која важи на денот на донесување на оваа одлука. Прав на по у ка: Против ова Решение работникот има право на приговор до Управителот на друштвото во рок од осум дена од приемот на Решението. До ста ве но до: ДООЕЛ/ДОО - ра бот ни кот Упра ви тел - ар хи ва име и пре зи ме По ба ра ње на ра бот ни кот од Скоп је, а врз ос но ва на член 64 од За ко нот за ра бот ни одно си ("Служ бен вес ник на РМ", 62/05) Упра ви те лот на Друш тво то ДООЕЛ/ДОО - Скоп је на ден го ди на, ја из да де след на ва: ПОТВРДА за иско ри стен го ди шен од мор Упра ви те лот на Друш тво то ДООЕЛ/ ДОО - Скоп је потврдува дека работникот на работно место, го има искористено правото на годишен одмор за 201_ година во целост. Исто така на работникот му е исплатен регрес за годишен одмор во висина на износ од денари. Потврдата се издава да му послужи на работникот за негови потреби. До ста ве но до: - ра бот ни кот - ар хи ва Упра ви тел 48 REPREZENT JUNI 6/2014

49 Работни односи Врз ос но ва на член 137, 138 став 1 и 139 од За ко нот за ра бот ни те од но си ("Служ бен вес ник на РМ", 62/05) Упра ви те лот на Друш тво то за ДООЕЛ/ДОО Скоп је на ден 2014 го ди на, го до не се след но во: РЕШЕНИЕ за користење на прв дел од годишен одмор На работникот вработен во Друштвото за ДООЕЛ/ ДОО Скопје, на работно место му се одобрува користење на годишен одмор за 201_ година, во траење од 20 работни денови. Работникот ќе го користи годишниот одмор на два дела од кои првиот дел од 12 дена почнувајќи од 2014 година заклучно со 2014 година, а остатокот од 8 дена по потреба до година. Работникот е должен да се јави на работа по завршувањето на годишниот одмор, односно на 2014 година. ОБРАЗЛОЖЕНИЕ Во согласност со потребите на работниот процес, како и можностите за одмор и рекреација на работникот и неговите семејни обврски, Управителот на Друштвото ДООЕЛ/ДОО Скопје одлучи како во диспозитивот на решението. Правото и времетраењето на годишниот одмор е утврдено во согласност со одредбите од Законот за работни односи, актите на работодавачот и потребите на процесот на работа. Прав на по у ка: Против ова Решение работникот има право на приговор до Управителот на друштвото во рок од осум дена од приемот на Решението. До ста ве но до: ДООЕЛ/ДОО - ра бот ни кот Упра ви тел - ар хи ва име и пре зи ме Врз ос но ва на член 137, 138 став 1 и 139 од За ко нот за ра бот ни те од но си ("Служ бен вес ник на РМ", 62/05) Упра ви те лот на Друш тво то за ДООЕЛ/ДОО Скоп је на ден 2014 го ди на, го до не се след но во: РЕШЕНИЕ за користење на втор дел од годишен одмор На работникот вработен во Друштвото за ДООЕЛ/ ДОО Скопје, на работно место му се одобрува користење на втор дел од годишен одмор за 201_ година, во траење од 8 работни денови. Вториот дел од годишниот одмор во траење од 8 работни дена, работникот ќе го користи почнувајќи од 2014 година заклучно со 2014 година. Работникот е должен да се јави на работа по завршувањето на годишниот одмор, односно на 2014 година. ОБРАЗЛОЖЕНИЕ Работникот го користеше првиот дел од годишниот одмор во месец август 2013 година во траење од 12 работни дена. Согласност утврдениот годишен одмор од 20 работни дена со Решение број од 201_ година на работникот му остануваат за користење уште 8 дена од годишниот одмор за 201_ година. Во согласност со потребите на работниот процес Управителот на Друштвото за ДООЕЛ/ ДОО Скопје одлучи како во диспозитивот на решението. Прав на по у ка: Против ова Решение работникот има право на приговор до Управителот на друштвото во рок од осум дена од приемот на Решението. До ста ве но до: ДООЕЛ/ДОО - ра бот ни кот Упра ви тел - ар хи ва име и пре зи ме REPREZENT JUNI 6/

50 Банки СМЕТКОВОДСТВЕН И РЕГУЛАТОРЕН ТРЕТМАН НА СРЕДСТВАТА ШТО БАНКИТЕ И ШТЕДИЛНИЦИТЕ ГИ ПРЕЗЕМААТ ВРЗ ОСНОВА НА НЕНАПЛАТЕНИТЕ ПОБАРУВАЊА (I ДЕЛ) Ацо ДИМИТРОВСКИ Проблемот со наплатата на ненаплатените побарувања е стар колку и банките, односно е неизбежно составен дел од банкарското работење. Овој проблем посебно се актуелизира во периодот кога светот е зафатен со економска криза бидејќи тогаш го достигнува својот врв и е основна причина за лошото работење и затварање на дел од банките. Од тие причини централните банки во земјите од светот носат редица одлуки и прописи со кои се настојува проблемот што не е можно да се реши барем да се минимизира и сведе во разумни граници. Во Република Македонија оваа задача и е доверена на Народната Банка. Таа редовно донесува посебни одлуки и со променлив успех се справува со овој проблем, бидејќи нема трајно решение (за ова сведочат бројните одлуки во последните години што не се задржале подолг период, а претрпеле бројни измени и дополнувања). Најновата Одлука за сметководствениот и регулаторниот третман на средствата преземени врз основа на ненаплатени побарувања ("Службен весник на РМ", број 50/13), заедно со Упатството за спроведување на Одлуката за сметководствениот и регулаторниот третман на средствата преземени врз основа на ненаплатени побарувања ("Службен весник на РМ", број 107/13) покажува како банките и штедилниците треба да се справуваат со овој проблем почнувајќи од 1 Декември 2013 година. Во насока на практичната примена на наведената одлука во написот се дава и сметководственото евидентирање на овие средства. ШТО СЕ СМЕТА ЗА ПРЕЗЕМЕНО СРЕДСТВО ПО ОСНОВ НА НЕНАПЛАТЕНИ ПОБАРУВАЊА? Под преземени средства врз основа на ненаплатени побарувања се смета оној дел од имотот на должникот што се состои од: земјиште, згради, станови, деловен простор, опрема и слично. Тука не влегуваат преземените хартии од вредност (акции, обврзници, записи) и уделите, бидејќи утврдувањето на почетната вредност и на вкупното оштетување кај истите не се врши според одлуката наведена во уводниот дел, туку според Методологијата за утврдување и вреднување на сметководствените ставки и за подготовка на финансиските извештаи. ПОЧЕТНО ПРИЗНАВАЊЕ НА ПРЕЗЕМЕНОТО СРЕДСТВО Во моментот на преземање на средството (моментот кога е стекнат правниот основ за упис на сопственоста на банката над преземеното средство) се спроведуваат следните операции: 1. Преземеното средство се евидентира во билансот на банката по почетна сметководствена вредност, а тоа е помалиот износ меѓу: Проценетата пазарна вредност на средството на денот на преземање, намалена за очекуваните трошоци на продажба што треба да паднат на товар на банката (на пример: нотарски трошоци, данок на имот и сл.). Проценката на вредноста се врши од страна на овластен проценител (ако станува збор за средство со вредност помала од денари истото може да го стори и самата банка), и Набавната вредност на преземеното средство (наведена во актот донесен од надлежниот орган во врска со правната основа за стекнување право на сопственост од страна на банката). 2. Во билансот на состојба се искажува оштетување од минимум 20% од почетната сметководствена 50 REPREZENT JUNI 6/2014

51 Банки вредност на преземеното средство. 3. Нето вредноста на преземеното средство се утврдува како разлика меѓу почетната сметководствена вредност и искажаното оштетување. 4. За делот од побарувањето што не е покриен (наплатен) со преземеното средство, дозволено е банката да изврши отпис на товар на приходите (64100/5хх99). 5. Се затвара (искнижува) исправката на вредноста/ посебната резерва од билансот на состојбата за тоа средство (ова не се однесува на отписот на делот од побарувањето што не е наплатен со преземеното средство). Во праксата најчесто износот на затворената исправка на вредноста/посебната резерва е поголем од пресметаното оштетување (20% од почетната сметководствена вредност), а разликата меѓу нив ја претставува ревалоризационата резерва (истата е дел од дополнителниот капитал на банката). ПОСЛЕДОВАТЕЛНО МЕРЕЊЕ НА ПРЕЗЕМЕНОТО СРЕДСТВО Најмалку еднаш годишно се врши проценка на вредноста на преземеното средство, а во билансот на успех се искажува загуба за оштетување што е најмалку еднаква на поголемиот износ меѓу: негативната разлика меѓу проценетата вредност и нето вредноста на преземеното средство, и 20% од нето-вредноста на преземеното средство. Во периодот меѓу две процени на вредноста на преземеното средство во билансот на успех се искажува дополнителен износ на загуба за оштетување, што е еднаков на негативната разлика меѓу нето-вредноста и износот на објавената намалена продажна цена на преземеното средство. Доколку банката не успее да го продаде преземеното средство во рок од 5 години по датумот на неговото преземање, должна е на крајот од петтата година да ја сведе нето-вредноста на преземеното средство на нула ("0"). МЕРЕЊЕ НА ЗАТЕЧЕНИТЕ ПРЕЗЕМЕНИ СРЕДСТВА Средствата преземени до 10 Април 2013 година имаат ист третман како и средствата преземени по 11 Април 2013 година (ден на влегување во сила на новата Одлука), а тоа значи дека еднаш годишно се врши проценка на вредноста на истите и во билансот на успех се признава загуба за оштетување, а во периодот меѓу 2 проценки во билансот на успех се признава и дополнителен износ на загуба за оштетување. Нето-вредноста на средствата преземени до 1 Јануари 2010 година, доколку не бидат продадени до 1 Јануари 2017 година, на 1 Јануари 2017 година ќе се сведе на нула ("0"). За средствата преземени во периодот од 1 Јануари 2010 година до 11 Април 2013 година, првото признавање на загубата за оштетување треба да се спроведе најкасно до 1 Јануари 2014 година. Нето-вредноста на средствата преземени од 1 Јануари 2010 година, а што не се продадени до 1 Јануари 2018 година, на 1 Јануари 2018 година ќе се сведе на нула ("0"). РЕГУЛАТОРЕН ТРЕТМАН Нето-вредноста на преземените средства се користи при утврдувањето на лимитите од член 78 став 6 и 7 од Законот за банки (но само доколку истите не ги продаде во рок од 3 години од нивното стекнување). УПРАВУВАЊЕ СО ПРЕЗЕМЕНИТЕ СРЕДСТВА За управување со преземените средства, банките треба да донесат соодветни интерни акти во кои ќе бидат регулирани прашањата во врска со продажбата на средствата и особено планот за продажба (продажната цена, дозволено отстапување, начин на продажба, максимален период за продажба, наоѓање на купувач), следење на неговото спроведување и на пазарните движења и услови под кои планот може да се промени, како и надлежностите на лицата за неговото спроведување и известување за истото. Одлуката за продажба заедно со планот за продажба на преземеното средство се носи во периодот од 3 месеци по преземање на истото. Најмалку квартално Управниот одбор доставува извештаи до Надзорниот одбор во врска со преземените средства со податоци за износот и видот на средствата, активностите за продажба, реалноста на планот за продажба (со предлози за промена и причините за тоа), износот на продадените средства и сл. REPREZENT JUNI 6/

52 Банки Во врска со износот на вкупното оштетување на преземените средства извештај се пополнува барем еднаш годишно. КНИЖЕЊА ВО ВРСКА СО ПРОМЕНИТЕ КАЈ ПРЕЗЕМЕНИТЕ СРЕДСТВА ПО ОСНОВ НА НЕНАПЛАТЕНИ ПОБАРУВАЊА При мер: По основ на даден, а не вратен кредит, банката има побарување од фирмата Елтон во вкупен износ од денари од кое денари е по основ на дадениот кредит (главница), а денари е по основ на пресметана неплатена камата. При одобрувањето на кредитот банката како обезбедување од заемопримачот Елтон добила хипотека во форма на недвижност. Покасно пресметала исправка на вредноста по основ на главницата во износ од денари ( х 70%) и исправка на вредноста на нефункционалното побарување по основ на камата (нефункционална) во износ од денари. На денот на преземањето на средството од страна на банката, овластениот проценител утврдил дека проценетата пазарна вредност на истото изнесува денари (што е помала од набавната вредност) и таа е земена како почетна сметководствена вредност: КНИ ЖЕ ЊЕ: (1) 06х1 - Почетна сметководствена вредност хх90 - Сомнителни и спорни побарувања - главница х90 - Сомнителни и спорни побарувања - камата Преземање на средството и затварање на сомнителното и спорно побарување од фирмата Елтон Паралелно со предното книжење се спроведува и книжење со кое се затвара и исправката на вредноста за тоа побарување: КНИ ЖЕ ЊЕ: (2) 5хх99 - Исправка на вредноста на сомнителни и спорни побарувања - главница х99 - Исправка на вредноста на сомнителни и спорни побарувања - камати х8 - Оштетување Ревалоризациона резерва и останати разлики од вреднувањето на други ставки Затварање на исправката на вредноста на затвореното побарување, со преземање на средството и издвојување на оштетување (20% од почетната сметководствена вредност) и ревалоризациона резерва Во нашиот Пример дел од своето побарување во износ од денари банката не е во можност да го наплати ( ) и затоа се одлучува да го отпише на товар на приходите: КНИ ЖЕ ЊЕ: (3) Исправка на вредноста на кредитите и пласманите (загуба поради оштетување) хх99 - Исправка на вредноста на сомнителни и спорни побарувања (побарување врз основа на главница) Дополнителна исправка на вредноста за остатокот на побарувањето од фирмата Елтон, што не е затворено со преземеното средство За отпис на преостанатиот неотплатен дел од побарувањето во износ од денари (евидентирана исправка од денари намалена за денари = денари зголемена за отписот од денари) следува: 52 REPREZENT JUNI 6/2014

53 Банки КНИ ЖЕ ЊЕ: (4) 5хх99 - Исправка на вредноста на сомнителни и спорни побарувања по основ на главница хх90 - Сомнителни и спорни побарувања по основ на главница Отпис на преостанатиот ненаплатен дел на побарувањето од фирмата Елтон Паралелно со ова делот од побарувањето што е отпишан се евидентира во вонбилансната евиденција со следното: КНИ ЖЕ ЊЕ: (5) Отпишани побарувања по кредити Отпишани побарувања по кредити Искажување на отпишаниот дел од побарувањето од фирмата Елтон на вонбилансна евиденција По истекот на 1 година од преземањето на средството, банката извршила нова проценка на вредноста и утврдила дека истата опаднала и изнесува денари и утврдила нова загуба за оштетување во износ од денари, што го претставува поголемиот износ меѓу 20% од нето - вредноста на преземеното средство ( х 20% = ) и разликата меѓу проценетата вредност и нето - вредноста ( = ) за што се спроведува: КНИ ЖЕ ЊЕ: (6) Исправка на вредноста (загуби поради оштетување) на преземените средства врз основа на ненаплатени побарувања х8 - Оштетување Загуба за оштетување утврдена со проценката на преземеното средство од фирмата Елтон - една година по преземањето Забелешка: Загуба за оштетување (доколку средството не се продаде) ќе се книжи секоја година, а на крајот на петтата година бидејќи вредноста на преземеното средство треба да се сведе на нула, ќе се докнижи износот со кој вредноста на средството и загубата за оштетувањето ќе се изедначат (т.е. се сведува на нула). Тоа во нашиот пример би изгледало вака: при преземањето загубата за оштетување беше , по првата година , по втората година , по третата година , по четвртата година и по петтата година денари (вкупно денари). По истекот на 14 месеци од стекнувањето на средството банката успеала да најде купувач (фирмата Ален) и да му го продаде истото за сума од денари, при што ќе искаже и капитална добивка во износ од денари со следното: КНИ ЖЕ ЊЕ: (7) Купувачи (Ален) х8 - Оштетување х1 - Почетна сметководствена вредност Капитална добивка реализирана од продажба на средствата Продажба на преземеното средство на фирмата Ален по ф-ра ХХ Забелешка: 1. Дали со продажбата ќе се оствари капитална добивка (659) или капитална загуба (639) зависи од постигнатата продажна цена на преземеното средство. Добивката или загубата се јавува како разлика меѓу продажната вредност (во нашиот случај денари) и нето - вредноста на истото ( = ). 2. Капитална загуба (639) ќе има ако преземеното средство се продаде по цена пониска од денари, а книжењето ќе биде со ставот: 120, 06х8, 639/06х1. 3. Доколку банката го задржи за свои потреби преземеното средство (на пример за деловен простор), должна е да го искнижи преземеното средство и износот на оштетувањето од билансот на состојба. REPREZENT JUNI 6/

54 Банки При продажбата на преземеното средство, паралелно со претходното книжење се врши и книжење со кое се искнижува ревалоризационата резерва и исправката на вредноста за тоа средство: КНИ ЖЕ ЊЕ: (8) Ревалоризациона резерва и останати разлики од вреднувањето на други ставки Исправка на вредноста (загуба поради оштетување) на останатите нефинансиски средства/ослободување на исправката на вредноста (загуба поради оштетување) Затварање на ревалоризационата резерва и ослободување на исправката на вредноста за средството продадено на фирмата Ален Забелешка: 1. Искнижување на ревалоризационата резерва може да се врши и кога преземеното средство не е продадено, а тоа е случај кога Собранието на банката ќе донесе Одлука за издвојување на дел од тековната добивка во резерви или во нераспределена (задржана) добивка во висина на износот на издвоената ревалоризациска резерва за преземеното средство. Одлуката на Собранието на банката ќе се прокнижи со ставот: Добивка за годината Задржана добивка/ограничена за распределба на акционерите и паралелно со тоа се врши и книжење идентично со книжењето (8), а приходот од ослободената ревалоризациона резерва се искажува во годината во која е донесена Одлуката на Собранието. 2. Делот од добивката по оданочување издвоен во резерви или во задржана нераспределена а добивка (заради ослободување на ревало-ризационата резерва) е позиција од основниот капитал, што не може да се откупува, повлекува или исплаќа (од страна или во полза на акционерите на банката). 3. Ако преземеното средство се пренамени во основно средство на банката (за свои потреби т.е. во функција на работењето на банката) се спроведуваат книжењата од точка (8) со искнижување на преземеното средство и оштетувањето (06х8/06х1) и евидентирање на основното средство (02 - Недвижности и опрема). Основното средство (02) ќе се евидентира по пониската вредност меѓу: последната важечка проценка од овластен проценител, и почетната сметководствена вредност (на денот на преземање). За разликата меѓу вака утврдената вредност и нето-вредноста на денот на пренамена ќе се искнижи исправката на вредноста (64251). Врз основа на наведените книжења состојбата на одделните сметки на кои се водат средствата добиени по основ на ненаплатените побарувања е следна: 06х1 - Почетна сметководствена вредност (1) (7) (7) 06х8 - Оштетување (2) (6) 5хх90 - Сомнителни и спорни побарувања по основ на главницата П.С (1) (4) 15х90 - Сомнителни и спорни побарувања по основ на камата П.С (1) 54 REPREZENT JUNI 6/2014

55 Банки 5хх99 - Исправка на вредноста на сомнителни и спорни побарувања по основ на главница (2) (4) П.С (3) 15х99 - Исправка на вредноста на сомнителни и спорни побарувања по основ на камати (2) П.С Ревалоризациска резерва и останати разлики од вредноста на други ставки (8) (2) Исправка на вредноста на кредити и пласмани (загуба заради оштетување) (3) Отпишани побарувања по кредити (5) Отпишани побарувања по кредити (5) Исправка на вредноста (загуба поради оштетување) на преземени средства од ненаплатени побарувања (6) Капитална добивка реализирана од продажба на преземените средства (7) Купувачи (7) Исправка на вредноста (загуба поради оштетување) на останатите нефинансиски средства/ослободување на исправката на вредноста (загуба поради оштетување) (8) ПОСТАПКА КАЈ ОТПИШАНИТЕ ПОБАРУВАЊА ЕВИДЕНТИРАНИ НА ВОНБИЛАНСНА ЕВИДЕНЦИЈА Сметководственото евидентирање на отпишаните побарувања евидентирани на сметките за вонбилансна евиденција, што се затвараат со преземеното средство, во поглед на признавањето на преземеното средство, оштетувањето и ревалоризациската резерва е идентично со досега прикажаните книжења од примерот со истовремено затварање на сметките од вонбилансната евиденција. REPREZENT JUNI 6/