Писмо од главниот уредник

Transcription

1 Писмо од главниот уредник Издавач РАФАЈЛОВСКИ КОНСАЛТИНГ Сметка во НЛБ Тутунска банка АД - Скопје Даночен број МК Главен и одговорен уредник Д-р Горан Рафајловски Уредник Јасмина Рафајловска Издавачки совет Вера Рафајловска М-р Трајан Николоски Д-р Горан Рафајловски Јанче Лековски Д-р Борче Давитковски Редакциски одбор Војко Рафајловски Јасмина Рафајловска Стојко Пауновски М-р Етем Исени Софија Јанчева Белчева Технички уредник Леополдина Гаќева Адреса ул. Орце Николов бр. 190 П. фах 710 Скопје reprezent@rafajlovski.com.mk Телефони Претплата: 02/ ; Економски совети: 078/ ; 078/ ; 078/ Правни совети: 078/ Факс 02/ Печати Носител на материјалните права на написите е издавачот. Забрането е препечатување, копирање и умножување на написите или нивни делови без претходно обезбедена согласност од издавачот. ПОЧИТУВАНИ КОМИНТЕНТИ! Нека ни е среќна Новата 2014 година. Ви посакувам да го поминете нејзиниот дочек во највесело расположение, а новогодишните празници во семејна атмосфера. Се надевам дека оваа нова година ќе ја донесе долгоочекуваната примена на Законот за вршење на сметководствени работи, со кој што нашата струка ќе прерасне во вистински еснаф. Тоа се желби, верувам на сите нас, па затоа да си ги посакаме, а истите и да ни се остварат. Голем дел од компаниите изминатава година сметаат дека ќе беше најдобро да се преспие, но за жал тоа ниту се случи, ниту може да се случи. Добро е што не ја преспавме годината, заради тоа што ни овозможи да се подготвиме за новата и како и секој човек на оваа планета да очекуваме да биде подобра. Да очекуваме дека еднаш веќе ќе застане светската економска криза, а со тоа и ќе се подобрат резултатите на нашето работење, па ќе можеме сé полесно и поизвесно да гледаме напред. Како дел од подготовките за примената на новиот Закон за вршење на сметководствените работи почнавме да објавуваме прашања и одговори кои што ќе бидат поставувани на испитите кој ќе се спроведат за звањето овластен сметководител и сметководител. Сигурно дека овие прашања нема да бидат во целост исти, но исто така е сигурно дека ваков ќе биде нивниот облик и изглед. На прв поглед овие прашања Ви изгледаат неразбирливи, но без грижа, тука сме ние да Ви помогнеме да ги разберете истите и да Ви ги разјасниме одговорите кои што произлегуваат од нив. Равајловски консалтинг не само што е 23 години на овој пазар, туку е исклучително одговорна компанија која не се труди да Ви ја разубави реалноста, туку да Ви ја прикаже таква каква што е и да Ве подготви за истата. Како и во секое списание, така и во ова ќе тргнеме со темите кои што во овој момент се најактуелни. Сега е време на пописи. Ќе ги обработуваме разликите по пописот како во компаниите, така и кај банките и штедилниците, друштвата за осигурување и реосигурување, буџетарите и буџетските корисници и непрофитните организации. Ја обработуваме ДДВ пријавата за последниот даночен период, како и даночните олеснувања кај приходите од имот и имотни права. Ви ги даваме обврските и роковите што мора да ги испочитувате до крајот на јануари 2014 година, казнените камати пресметани врз основа на задоцнетите обврски настанати при деловните трансакции. И уште еднаш да Ви посакам среќна и успешна 2014 година, да Ви посакам пред се многу здравје, среќа, љубов и да Ви посакам се што ќе помислите и посакате да Ви се оствари во Новата 2014 година. Со почит Д-р Горан Рафајловски REPREZENT DEKEMVRI 12/2013 1

2 Содржина СМЕТКОВОДСТВО Д-р Горан Рафајловски ЗАКОН ЗА ВРШЕЊЕ НА СМЕТКОВОДСТВЕНИ РАБОТИ Јасмина Рафајловска СМЕТКОВОДСТВЕН ТРЕТМАН НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИСОТ ДАНОЦИ Вера Рафајловска ДДВ ПРИЈАВА ЗА ПОСЛЕДЕН ДАНОЧЕН ПЕРИОД ЗА 2013 ГОДИНА Наташа Ристовска ДАНОЧНИ ОЛЕСНУВАЊА КАЈ ПРИХОДИТЕ ОД ИМОТ И ИМОТНИ ПРАВА (ЗАКУПНИНА) ДЕЛОВНО ПРАВО Иван Стојанов КАЗНЕНИ КАМАТИ ПРЕСМЕТАНИ ВРЗ ОСНОВА НА ЗАДОЦНЕТИ ОБВРСКИ НАСТАНАТИ ПРИ ДЕЛОВНИ ТРАНСАКЦИИ ПЛАТИ И НАДОМЕСТОЦИ М-р Александар Ивановски ДЕЛ ОД ПЛАТА ВРЗ ОСНОВА НА РАБОТНА УСПЕШНОСТ И ДОДАТОЦИ НА ПЛАТА РАБОТНИ ОДНОСИ Биљана Николовска, М-р Александар Ивановски ЗАДРШКА НА ПЛАТА - НАЛОГ ЗА ИЗВРШУВАЊЕ НАЛОГ ЗА ИЗВРШУВАЊЕ И АДМИНИСТРАТИВНА ЗАБРАНА БАНКИ Ацо Димитровски КНИЖЕЊА НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИС КАЈ БАНКИТЕ И ШТЕДИЛНИЦИТЕ ОСИГУРУВАЊЕ Ацо Димитровски КНИЖЕЊА НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИС КАЈ ДРУШТВАТА ЗА ОСИГУРУВАЊЕ И РЕОСИГУРУВАЊЕ БУЏЕТСКИ КОРИСНИЦИ И ФОНДОВИ Бранислав Гулев СПРОВЕДУВАЊЕ НА РАЗЛИКИТЕ КОНСТАТИРАНИ СО ПОПИС ВО СМЕТКОВОДСТВЕНАТА ЕВИДЕНЦИЈА КАЈ БУЏЕТИТЕ И БУЏЕТСКИТЕ КОРИСНИЦИ НЕПРОФИТНИ ОРГАНИЗАЦИИ М-р Александар Ивановски КНИЖЕЊА НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИС КАЈ НЕПРОФИТНИТЕ ОРГАНИЗАЦИИ РЕДОВНИ ПЕРИОДИЧНИ ОБВРСКИ Јасмина Рафајловска ОБВРСКИ И РОКОВИ ШТО ТРЕБА ДА СЕ ИСПОЧИТУВААТ ДО КРАЈОТ НА ЈАНУАРИ 2014 ГОДИНА ПРАШАЊА И ОДГОВОРИ ПРАШАЊА И ОДГОВОРИ ОД МСФИ И МСФИ ЗА МСЕ И ДАНОЧНАТА РЕГУЛАТИВА (МОЖНИ ИСПИТНИ ПРАШАЊА) CONTENT СМЕТКОВОДСТВО ЗАКОН ЗА ВРШЕЊЕ НА СМЕТКОВОДСТВЕНИ РАБОТИ Со Пред лог За ко нот за из ме ну ва ње и до пол ну ва ње на За кон за вр ше ње на сме тко водс тве ни ра бо ти пред ло же ни се из ме ни на За ко нот кои се од не су ва ат на на чи нот и по ста пката за по ла га ње на ис пи тот за до би ва ње на уве ре ние за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко води тел и пред ме ти те кои ќе се по ла гаат. Цел та на до не су ва ње на пред ло же ни те из ме ни е зго ле му ва ње на струч нос та на кан ди да ти те за до би ва ње на уве ре ние ка ко и унап ре ду ва ње на на чи нот и поста пката за по ла га ње на ис пи тот кои не беа до вол но оп фа те ни со За ко нот....3 ДАНОЦИ ДДВ ПРИЈАВА ЗА ПОСЛЕДЕН ДАНОЧЕН ПЕРИОД ЗА 2013 ГОДИНА Си те да ноч ни об врз ни ци регистрирани за целите на ДДВ не за вис но да ли соста ву ва ат ме сеч ни да ноч ни прес ме тки, три ме се ч ни да ноч ни прес ме тки, или годиш на да ноч на прес ме тка, нај доц на до 25 Ја ну а ри 2014 го ди на долж ни се до Упра ва та за јав ни при хо ди да до ста ват да ноч на при ја ва (Обра зец ДДВ-04) за пос лед ни от да но чен пер и од, од нос но за да ноч ни от пер и од ДЕЛОВНО ПРАВО КАЗНЕНИ КАМАТИ ПРЕСМЕТАНИ ВРЗ ОСНОВА НА ЗАДОЦНЕТИ ОБВРСКИ НАСТАНАТИ ПРИ ДЕЛОВНИ ТРАНСАКЦИИ Каз не ни те ка ма ти се про пи ша ни за тоа што во нај го лем слу чај по ста ве ни те ро ко ви за на ми ру ва ње на об врските про из ле зе ни од де лов ни те од но си не се по чи ту ва ат а со тоа друш тво то кое е дове ри тел мо же да се со о чи со на ру ше на лик вид ност и еко ном ска ак тив ност ПЛАТИ ДЕЛ ОД ПЛАТА ВРЗ ОСНОВА НА РАБОТНА УСПЕШНОСТ И ДОДАТОЦИ НА ПЛАТА Во ОКД П СОС, ут врде ни се кри те ри у ми и ме ри ла за ут врду ва ње на ра бот на та ус пеш ност и тоа: до ма ќин ски од нос; обем; ква ли тет; кре а тив ност и ин вен тив ност, ос тва ре на про дук тив ност, еко но мич ност; ефи кас ност и ко рис те ње на сред ства та за ра бо та и ра бот но то вре ме и дру ги кри те ри у ми ут врде ни со ко лек ти вен до го вор на ни во на деј ност REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

3 Сметководство ЗАКОН ЗА ВРШЕЊЕ НА СМЕТКОВОДСТВЕНИ РАБОТИ Д-р Горан РАФАЈЛОВСКИ Со Пред лог За ко нот за из ме ну ва ње и допол ну ва ње на За кон за вр ше ње на сме тководс тве ни ра бо ти пред ло же ни се из ме ни на За ко нот ("Служ бен вес ник на РМ", број 95/12) кои се од не су ва ат на на чи нот и по ста пката за по ла га ње на ис пи тот за до би ва ње на уве ре ние за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко во ди тел и пред ме ти те кои ќе се по ла гаат. Цел та на до не су ва ње на пред ло же ни те изме ни е зго ле му ва ње на струч нос та на кан ди дати те за до би ва ње на уве ре ние ка ко и унап реду ва ње на на чи нот и по ста пката за по ла га ње на ис пи тот кои не беа до вол но оп фа те ни со За ко нот. ПО ЛА ГА ЊЕ НА ИС ПИ Т ЗА СТЕК НУ ВА ЊЕ НА СТА ТУС СМЕТ КО ВО ДИ ТЕЛ И ОВ ЛАС ТЕН СМЕТ КО ВО ДИ ТЕЛ Пред лог из ме ни те на За ко нот го доп ре ци зи ра ат тер ми нот "ви со ко об ра зо ва ние од об лас та на еко номи ја та и биз ни сот", па та ка ов лас тен смет ко во ди тел или смет ко во ди тел тре ба за по ла га ње на ис пи тот да дос та ват уве ре ние за зав рше но "че ти ри го диш но ви соко об ра зо ва ние (VII/1 сте пен) од об лас та на еко но мија та или биз ни сот, од нос но зав рше ни сту дии спо ред Бо ло њска та дек ла ра ци ја и има 240 кре ди ти спо ред ев роп ски от кре дит-тран сфер сис тем (ЕКТС)". Ка ко ма ло пот се ту ва ње Ви го да ва ме чле нот 5 со ажу ри ра ни из ме ни за тоа што е пот реб но за стекнување со ста тус на сме тко во ди тел или ов ла стен сме тко во ди тел. Сог лас но одред би те на За ко нот, ста ту сот на сметко во ди тел, од нос но ов ла стен сме тко во ди тел стекну ва ли це кое по ло жи ло ис пит за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко во ди тел. Ис пи тот за до би ва ње на уве ре ние за сме тко во дител или ов ла стен сме тко во ди тел ќе го по ла гаат: 1. Ли ца ко и во прет ход ни от пе ри од се стек на ле со вре ме ни уве ре ни ја и 2. Ли ца та кои са ка ат да се стек нат со ста тус сметко во ди тел од нос но ов лас тен смет ко во ди тел. 1) Ли ца та кои се стек на ле со вре ме но уве ре ние за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко во ди тел до Ин сти тутот тре ба да под не сат ба ра ње за по ла га ње на ис пит со кое за дол жи тел но се под не су ва ат след ни те до ку менти: вре ме но уве ре ние за ов ла стен сме тко во ди тел, од нос но сме тко во ди тел из да де но од Ми нистерс тво то за фи нан сии и до каз за уп ла та на на до ме сто кот за по ла га ње на ис пи тот. 2) Ли ца та кои не се стек на ле со вре ме но уве ре ние, а кои са ка ат да се стек нат со ста тус на смет ко во ди тел од нос но ов лас тен смет ко во ди тел до Ин сти ту тот со ба ра ње за по ла га ње на ис пит за дол жи тел но ги подне су ва ат след ни те до ку менти: а) За стек ну ва ње на ста тус сме тко во ди тел - кон ба ра ње то се до ста ву ва: до каз (уве ре ние) за за вр ше но сред но еко номско обра зо ва ние или уве ре ние за за вр ше но че ти ри го диш но ви со ко об ра зо ва ние (VII/1 степен) од об лас та на еко но ми ја та или биз ни сот, од нос но зав рше ни сту дии спо ред Бо ло њска та дек ла ра ци ја и има 240 кре ди ти спо ред ев ропски от кре дит-тран сфер сис тем (ЕКТС), и до каз за уп ла та на на до ме сто кот за по ла га ње на ис пи тот. б) За стек ну ва ње уве ре ние за ов ла стен сме тко во дител - кон ба ра ње то за дол жи тел но се до ста ву ва: уве ре ние за за вр ше но че ти ри го диш но ви соко об ра зо ва ние (VII/1 сте пен) од об лас та на еко но ми ја та или биз ни сот, од нос но зав рше ни сту дии спо ред Бо ло њска та дек ла ра ци ја и има 240 кре ди ти спо ред ев роп ски от кре диттран сфер сис тем (ЕКТС); по твр да од Аген ци ја за вра бо ту ва ње за рабо тен стаж, по твр да од ра бо то да вач за нај мал ку три го ди ни ра бот но искус тво во вр ше ње на сметко водс тве ни ра бо ти, и до каз за уп ла та на на до ме сто кот за по ла га ње на ис пи тот. REPREZENT DEKEMVRI 12/2013 3

4 Сметководство Си те до ку мен ти се до ста ву ва ат во ори ги нал или во ко пи ја за ве ре на на но тар. Ли ца та кои се стек на ле со трај но уве ре ние не ма да по ла га ат ис пит, но за нив ос та ну ва об врската за обу ка за кон ти ну и ра но про фе си о нал но усов ршу ва ње и тоа: нај мал ку 90 ча са за пе ри од од три го дини, при што нај мал ку 20 ча са во те кот на ед на го ди на за смет ко во ди те ли и нај мал ку 120 ча са за пе ри од од три го дини, при што нај мал ку 30 ча са во те кот на ед на го ди на за ов лас те ни те смет ко во ди тели. Оваа об врска за кон ти ну и ра но про фе си о нал но усов ршу ва ње ја има ат и ли ца та кои се стек на ле со вре ме но уве ре ние за смет ко во ди тел од нос но ов ластен смет ко во ди тел. Со пред ло же ни те из ме ни Ин сти ту тот има уш те една об врска, име но Ин сти ту тот со ре ше ние ут врду ва да ли кан ди да тот ги ис пол ну ва ус ло ви те за по ла га ње на ис пи тот за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ково ди тел. Ко га Ин сти ту тот ќе го од бие ба ра ње то за по ла га ње на ис пи тот кан ди да тот, про тив ова ре ше ние мо же да по ве де уп ра вен спор пред над ле жен суд во рок од 30 де на од при е мот на ре ше ни ето. ПО ЛА ГА ЊЕ НА ИС ПИ Т Со пред лог из ме ни те на За ко нот уре де ни се предме ти те кои ќе се по ла гаат, ка ко и на чи нот и по ста пката на по ла га ње на ис пи тот. Ис пи тот за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко води тел се сос тои од два дела, прв дел (те о рет ски дел) и втор дел (прак ти чен при мер). 1. Прв дел од ис пи тот Пр ви от дел од ис пи тот го про ве ру ва те о рет ското зна е ње на кан ди да ти те и се по ла га писме но по елек трон ски пат, со од го ва ра ње на оп ре де лен број пра ша ња во вид на ре ша ва ње на елек трон ски тест на ком пју тер. Пр ви от дел од ис пи тот за смет ко во ди тел се по ла га по пред ме тите: Фи нан сис ко смет ко вод ство, Фи нан сис ко из вес ту вање, Де лов но право, да но чен сис тем и про фе си о нална етика. Пр ви от дел од ис пи тот за ов лас тен смет ко во ди тел се по ла га по пред ме тите: Фи нан сис ко смет ко вод ство, Фи нан сис ко из вес ту вање, Упра ву вач ко смет ко вод ство, Фи нан сис ки ме наџ мент, Ин фор ма ци о ни сис теми, Ре ви зи ја и сис те ми на внат реш на кон трола, Де лов но право, да но чен сис тем и про фе си о нална етика. Пр ви от дел од ис пи тот се по ла га по се кој од на веде ни те пред ме ти со пет оп ции за за ок ру жу ва ње од кои ед на та е точна, две се слични, и две се не точни. Вре ме то оп ре де ле но за од го ва ра ње на пра ша ња та из не су ва 120 ми ну ти за се кој од на ве де ни те пред мети. Ис пи тот го по ло жил кан ди дат кој со точ ни од го во ри на пра ша ња та од тес тот по сти гнал нај мал ку 70% од вкуп ни от број пред ви де ни по зи тив ни по ени. За вре ме на по ла га ње то на први от дел од ис питот на кан ди да тот не му се доз во лу ва ко рис те ње на за кони, за ко ни со ко мен тар и об јас ну вање, мо би лен те ле фон, пре нос ни ком пју тер ски уре ди и дру ги тех нички и ин фор ма тич ки сред ства, прет ход но под гот ве ни пред ме ти и слич но ни ту да кон так ти ра со дру ги канди да ти или лица, ос вен со ин фор ма ти ча рот до кол ку има тех нич ки проб лем со ком пју те рот. Во спро тив но на кан ди да тот не ма да му се доз во ли на та мош но пола га ње на ис пи тот во таа ис пит на се сија. Кан ди да тот мо ра да ги по ло жи си те ис пи ти од првиот дел во нај мно гу три по след о ва тел ни се сии. До кол ку кан ди да тот не го по ло жил први от дел од ис пи тот ќе се сме та дeка не го по ло жил ис пи тот. Ре зул та ти те од по ла га ње то на први от дел од ис питот дос тап ни се, вед наш по зав ршу ва ње на ис тиот, на ком пју те рот на кој кан ди да тот го по ла гал ис пи тот. Бро јот на пра ша ња та од први от дел од ис пи тот за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко во ди тел го пропи шу ва Ин сти ту тот. 2. Втор дел од ис пи тот Вто ри от дел од ис пи тот за смет ко во ди тел или овлас тен смет ко во ди тел се по ла га во рок од нај мал ку 15 де на по ус пеш но то по ла га ње на први от дел на ис пи тот. Вториот дел од ис пи тот ја про ве ру ва спо соб нос та на кан ди да тот од об лас та на смет ко вод ство то и приме на та на про пи си те во прак ти ката. Вто ри от дел на ис пи тот за смет ко во ди тел, од нос но ов лас тен смет ко во ди тел се сос тои од: Прак ти чен при мер и Пра ша ња кои тре ба кан ди да тот да ги од го во ри врз ос но ва на ана ли за та на прак тич ни от при мер и/или За да чи ко и тре ба кан ди да тот да ги ре ши врз ос но ва на ана ли за та на прак тич ни от при мер. По ла га ње то на вто ри от дел од ис пи тот се врши со про у чу ва ње на прак ти чен при мер од об лас та на пред- 4 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

5 Сметководство ме тот и од го ва ра ње на пра ша ња и/или ре ша ва ње на за да чи кои кан ди да тот тре ба да ги од го вори, од нос но ре ши врз ос но ва на прак тич ни от при мер, во вид на елек трон ско со ф твер ско ре ше ние. За да чи те кои се сос та вен дел на вто ри от дел од струч ни от ис пит се ре ша ва ат писме но на хар тија. За од го ва ра ње на пра ша ња та и/или ре ша ва ње на за да чи те од прак тич ни от при мер од вто ри от дел на ис пи тот кан ди да тот има вре ме од 120 ми нути. Ис пи тот го по ло жил кан ди датот кој по сти гнал нај мал ку 70% од вкуп ни от број пред ви де ни по зи тив ни по ени. Ре зул та ти те од по ла га ње то на вто ри от дел од испи тот на кан ди да тот му се дос тап ни нај доц на во рок од пет де на од де нот на по ла га њето. За вре ме на по ла га ње то на вто ри от дел од ис пи тот на кан ди да тот доз во ле но му е да ко рис ти за ко ни (без ко мен та ри и об јас ну вања) кои во елек трон ска вер зи ја се на о ѓа ат на ком пју те рот на кој кан ди да тот го по ла га ис пи тот, кал ку ла тор и пен кало. Не му е доз во ле но да кон так ти ра со дру ги канди да ти или лица, ос вен со ин фор ма ти ча рот до кол ку има тех нич ки проб лем со ком пју те рот. Во спро тив но на кан ди да тот не ма да му се доз во ли на та мош но пола га ње на ис пи тот во таа ис пит на се сија. Кан ди да тот мо ра вто ри от дел од ис пи тот да го поло жи во две по след о ва тел ни се сии по зав ршу ва ње то на те о рет ски от дел, во спро тив но ќе се сме та де ка ис пи тот не го по ло жил. 3. Обу ка та за пред ме ти те од прог ра ма та за по ла га ње на ис пит Ис пи тот за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко води тел се по ла га по зав ршу ва ње на обу ка та за се кој пред мет по о делно. Обу ка та за пред ме ти те од прог ра ма та за по ла гање на ис пит за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ково ди тел ја спро ве ду ва ат еду ка то ри ан га жи ра ни од Ин сти ту тот. Еду ка тор мо же да би де ли це кое има уни вер зи тет ско об ра зо ва ние и ра бот но ис кус тво од де сет го ди ни од со од вет на та об ласт за ко ја ќе држи пре да вања. Во спро ве ду ва ње то на обу ка та мо же да учес тву ва ат и приз на ти стру ч ња ци од прак са та од зем ја та и од стран ство. Обу ка та и ис пи тот за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко во ди тел се спро ве ду ва ат врз ос но ва на кон стати ра на пот ре ба од стра на на Ин сти ту тот, но нај мал ку ед наш го дишно. Ин сти ту тот со ог лас во дне вен пе чат и на сво ја та ин тер нет стра ни ца ги из вес ту ва за ин те ре си ра ни те кан ди да ти за вре ме то и мес то то на од ржу ва ње на обу ката, од нос но ис пи тот. До кол ку не се при ја ват нај мал ку пет кан ди дати, Ин сти ту тот мо же да не ја спро ве де обу ката, од нос но ис пи тот. За обу ка та и за по ла га ње на струч ни от ис пит, канди да тот пла ќа на до мес ток. Ако на до мес то кот не се уп ла ти на смет ка та од став (3) на овој член нај доц на 15 де на пред де нот оп ре делен за по че ток на обу ка та и ис пи тот, на кан ди да тот не ма да му се доз во ли по ла га ње на ис пи тот. 4. Прав но ли це кое го спро ве ду ва ис пи тот Ис пи тот за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко води тел се по ла га во прос то ри ја за по ла га ње на ис пит, по себ но оп ре ме на за по ла га ње на стру чен ис пит со ма те ри јално-тех нич ка и ин фор ма тич ка оп рема, ин тернет врска и оп ре ма за сни ма ње на по ла га њето. Прав но то ли це кое го спро ве ду ва ис пи тот е из брано од стра на на Ин сти ту тот и ис то то тре ба да би де ре гис три ра но во Цен трал ни от ре гис тар на Ре пуб ли ка Ма ке до нија. Ин сти ту тот поб лис ку ги про пи шу ва ус ло ви те кои тре ба да ги ис пол ни прав но то ли це кое го спро ве ду ва ис пи тот кои се од не су ва ат на ма те ри јално-тех нич ка та и ин фор ма тич ка та оп ре ма на прос то ри и те за по ла гање на ис пи тот. Прав но то ли це е за дол же но за сни ма ње на по лага ње то на ис пи тот, ка ко и не го во еми ту ва ње во жи во на ин тер нет стра ни ца та на Ин сти ту тот. 5. Ба за на пра ша ња и/или за да чи за ис пи тот Ин сти ту тот го вос поста ву ва единстве ни от електрон ски сис тем за по ла га ње на ис пи тот за смет ко води тел и ов лас тен смет ко во ди тел, а ба за та на пра ша ња ја под гот ву ва ат еду ка то рите. Пра ша ња та сод ржа ни во тес то ви те за по ла га ње на први от дел на струч ни от ис пит и нив ни те од го вори, прак тич ни от при мер и пра ша ња та кои про из ле гу ва ат од прак тич ни от при мер и нив ни те од го вори, ка ко и зада чи те и нив ни те ре ше нија, до кол ку се во елек трон ска форма, се чу ва ат во единстве ни от елек трон ски сис тем за по ла га ње на струч ни от ис пит. Во елек трон ски от сис тем е сод ржа но и по со чу вање на про пи си те и ли те ра ту ра та во кои се сод ржа ни од го во ри те на пра ша ња та од први от дел и вто ри от дел од ис пи тот за од ис пи тот за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко во ди тел. Елек трон ски от сис тем сод ржи и јав но дос тап на ба за од нај мал ку 500 пра ша ња од об лас та на пред ме ти те кои тре ба да се по ла га ат од кои нај мал ку 40% пра ша ња се од струч на та ли те ра ту ра за први от дел на ис пи тот, REPREZENT DEKEMVRI 12/2013 5

6 Сметководство ка ко и јав но дос тап на ба за од нај мал ку 50 прак тич ни при мери, пра ша ња и за да чи за вто ри от дел од ис пи тот за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко во ди тел. Елек трон ски от сис тем за по ла га ње на ис пи тот за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко во ди тел не може да доз во ли по стое ње на иден тич на сод ржи на на елек трон ски тест за први от дел од ис пи тот, од нос но прак ти чен при мер и пра ша ња и/или за да чи за вто риот дел од ис пи тот во ед на се си ја за по ве ќе од еден кан ди дат. 6. Пос та пка на по ла гање Струч ни те и ад ми нис тра тив ни те ра бо ти за пот реби те на спро ве ду ва ње на ис пи тот за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко во ди тел ги врши Ин сти ту тот. Кан ди да тот под не су ва ба ра ње за по ла га ње на ис пи тот. По одоб ру ва ње на ба ра ње то пре ку електрон ска пош та кан ди да тот се из вес ту ва за вре ме то и мес то то за по ла га ње на ис пи тот, нај доц на 8 де на пред по ла га њето. На кан ди да тот мо ра да му се овозмо жи да го по ла га ис пи тот во први от на ре ден тер мин од де нот на одоб ре но то ба рање. Kан ди да тот е дол жен пре ку елек трон ска пош та да го при ја ви учес тво то на ис пи тот во рок од 5 де на од до би ва ње то на из вес ту ва њето. Да ту мот и вре ме то на по ла га ње на ис пи тот се об јаву ва на ин тер нет стра ни ца та на Ин сти ту тот нај мал ку три де на пред од ржу ва ње то на ис пи тот. Во прос то ри ја та за по ла га ње на струч ни от ис пит, за вре ме на по ла га ње на ис пи тот се при сут ни двајца ов лас те ни прет став ни ци од Ин сти ту тот, чле но ви те на Ко ми си ја за спро ве ду ва ње на ис пи тот, еден прет ставник од Ми нис тер ство то за фи нан сии, еден прет став ник од Вла да та на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја на пред лог на Канце ла ри ја та на Прет се да те лот на Вла да та на Репуб ли ка Ма ке до ни ја и еден ин фор ма ти чар пред ло жен од Ми нис тер ство то за ин фор ма тич ко оп штес тво и ад ми нис тра ција. Пред по че то кот на по ла га ње то на ис пи тот, ов ластен прет став ник од Ин сти ту тот: Го ут врду ва иден ти те тот на кан ди да тот со увид на лич на карта или пат на ис пра ва; Му да ва на кан ди да тот прис та пен код, од нос но ло зин ка со кој му се одоб ру ва прис тап во електрон ски от сис тем. По одоб ру ва ње то на прис та пот, кан ди да тот доби ва елек трон ски тест, ком пју тер ски ге не ри ран, чи ја сод ржи на по слу ча ен из бор ја од ре ду ва со ф тве рот на елек трон ски от сис тем од ба зи те на пра шања. Пр ви от и вто ри от дел од ис пи тот за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко во ди тел сод ржат упат ство за начи нот на ре ша ва ње на ис тиот, за кое прет став ни кот на Ин сти ту тот да ва по јас ну вање, пред да за поч не по ла га ње то на ис пи тот. Тес то вите, пра ша ња та и за да чи те се ко рис тат и се да ва ат на кан ди да тот са мо за вре ме на по ла га ње то на ис пи тот за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ково ди тел. 7. Увид и писме на за бе леш ка до Ин сти ту тот Кан ди да тот кој не го по ло жил вто ри от дел од испи тот за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко во ди тел, ка ко и кан ди да тот кој сме та де ка од го во ри те не му се со од вет но бо ду вани, во рок од 3 де на мо же да из врши увид во сво јот ис пит и да ис пра ти писме на за бе лешка до Ин сти ту тот. Дос та ве ни те писме ни за бе леш ки ги раз гле ду ва Ко ми си ја та за спро ве ду ва ње на ис пи тот нај доц на во рок од 8 де на од де нот на при е мот на за бе леш ки те и мо же да нап ра ви ко рек ци ја на бро јот на ос во е ни бо до ви до кол ку ут врди де ка е нас та на та греш ка при бо ду ва њето. По ис те кот на ро кот за раз гле ду ва ње на за белеш ки те Ин сти ту тот на сво ја та ин тер нет стра ни ца об ја ву ва офи ци јал на лис та на кан ди да ти кои го по ло жи ле ис пи тот за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко во ди тел. 8. Оправ да но од ла га ње на ис пи тот Ако во те кот на обу ка та и по ла га ње то на ис пи тот за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко во ди тел нас та нат оп рав да ни при чи ни по ра ди кои кан ди да тот не мо же да при сус твува, од нос но по ла га (бо лест, по ро дил но от сус тво, шко лу ва ње во стран ство и слично), обу ка та и ис пи тот се од ла га ат за оп ре де ле но време, кое не мо же да би де по дол го од шест ме сеци. Ре ше ние за про дол жу ва ње на ис пи тот за смет ково ди тел или ов лас тен смет ко во ди тел до не су ва Ин ститу тот по мол ба на кан ди да тот. Мол ба та се под не су ва во рок од осум де на од прес та но кот на при чи ни те за од ла га ње на ис пи тот, но нај доц на во рок од шест ме сеци. Ако кан ди да тот не под не се мол ба за про дол жува ње на ис пи тот за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко во ди тел во оп ре де ле ни от рок ќе се сме та де ка ис пи тот не го по ло жил. Про тив ре ше ни е то кан ди да тот мо же да по ве де уп ра вен спор пред над леж ни от суд во рок од 30 де на од де нот на при е мот на ре ше ни ето. Во вак ви те слу чаи кан ди да тот не го по ла га оној дел од ис пи тот што прет ход но го по ло жил. 6 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

7 Сметководство СМЕТКОВОДСТВЕН ТРЕТМАН НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИСОТ Јасмина РАФАЈЛОВСКА Во прет ход ни от број на спи са ни е то Ре презент, ви да дов ме упат ства за по пи сот на средства та и об вр ски те за 2013 го ди на, од ас пект на под го то вки те, из го тву ва ње то на прав ни те акти и из вр шу ва ње то на фи зич ки от по пис. Во овој број ви да ва ме об јас ну ва ње за усог ла су ва ње то на сме тко водс тве на та со фа ктич ка та со стој ба на средс тва та и об вр ски те утвр де на со по писот ка ко и кни же ња та на раз ли ки те по по пи сот за 2013 го ди на. Да ноч ни те об врз ни ци ре ги стри ра ни за це лите на ДДВ, има ат об вр ска на раз ли ки те (ку со ците) утвр де ни со по пи сот да прес ме та ат да нок и да го при ја ват во пос лед на та да ноч на при ја ва (ме сеч на, од нос но три ме сеч на, а за до бро волно ре ги стри ра ни те да ноч ни об врз ни ци го диш на да ноч на при ја ва) за 2013 го ди на, ко ја до УЈП треба да ја до ста ват електронски преку системот е-даноци нај доц на до 25 Ја ну а ри 2014 го ди на. Ре зул та тот на по пис ни те ко ми сии при спрове ду ва ње то на ре дов ни от го ди шен по пис, е да ја утвр дат ре ал на та со стој ба на имо тот на суб је ктот, што нај че сто ре зул ти ра со раз ли ки (ку сок или ви шок), кои за дол жи тел но тре ба да се кни жат во сме тко водс тво под 31 Де кем ври 2013 го ди на. ШТО СОДРЖИ ИЗВЕШТАЈОТ ЗА ИЗВРШЕНИОТ ПОПИС? Ко ми си ја та за по пис го со ста ву ва из ве шта јот за из вр ше ни от по пис кој со др жи: по да то ци за да ту мот на по че ток и за вр шу ва ње на по пи сот; прег лед на ма те ри јал ни те (фи зич ки те) и вреднос ни те раз ли ки ме ѓу фа ктич ка та и сме тко водстве на та со стој ба и при чи ни те за раз ли ки те; прег лед на сме тко водс тве на та вред ност на средс тва та и об вр ски те чи ја фа ктич ка вред ност на де нот на по пи сот не е утвр де на, со со од вет ни образ ло же ни ја; за бе ле шки и об јас ну ва ња во вр ска со утвр дени те раз ли ки да де ни од ли ца та кои ра ку ва ат со средс тва та, од нос но кои се за дол же ни со ма тери јал ни те (фи зич ки те) и па рич ни те вред но сти; пред ло зи за ли кви да ци ја на утвр де ни те раз ли ки (пре би ва ње на ку со ци те и ви шо ци те на ста на ти врз ос нова на за ме на на исти и слич ни ви дови, од нос но средс тва и вред ност, на чи нот на на до ме сту ва ње на ку со ци те и при хо ду ва ње на ви шо ци те, от пис на за ста ре ни те по ба ру ва ња, при хо ду ва ње на за ста ре ни те об вр ски и оста на ти за бе ле шки и пред ло зи. Из ве шта јот за из вр ше ни от по пис, за ед но со по писни те ли сти и актот на од го вор но то ли це на тр го ве цот за по стап ки те за усог ла су ва ње на сме тко водс тве на та со фа ктич ка та со стој ба на средс тва и об вр ски кои се предмет на пописот се до ста ву ва за кни же ње до ли це то на кое тр го ве цот го до ве рил во де ње то на тргов ски те кни ги и со ста ву ва ње то на го диш на та сме тка и фи нан си ски те из ве штаи, за ра ди усог ла су ва ње на сме тко водс тве на та со фа ктич ка та со стој ба на средства та и об вр ски те. УСОГЛАСУВАЊЕ НА СМЕТКОВОДСТВЕНАТА СО ФАКТИЧКАТА СОСТОЈБА Усог ла су ва ње то на сме тко водс тве на та со фа ктичка та со стој ба на средс тва та и об вр ски те утвр де на со по пи сот оп фа ќа: усог ла су ва ње на фи зич ка та со стој ба и сме тководс тве на та вред ност на средс тва та еви ден тира ни во сме тко водс тве ни еви ден ции во те кот на прес ме тков ни от пер и од со фа ктич ка та со стој ба утвр де на со по пи сот; усог ла су ва ње на сме тко водс тве на та вред ност на средс тва та и об вр ски те утвр де на со евиден ти ра ње на де лов ни те на ста ни во ана ли тички те еви ден ции за по ба ру ва ња од ку пу ва чи те, об вр ски спре ма до ба ву ва чи те, иско ри сте ни и одо бре ни кре ди ти и за е ми, при ме ни и да де ни REPREZENT DEKEMVRI 12/2013 7

8 Сметководство аван си и дру го до де нот на по пи сот со нив на та фа ктич ка вред ност утвр де на со по пи сот и усог ла су ва ње на вред но ста на средс тва та и об вр ски те со при ме на на ме тод раз ли чен од ме то дот на исто ри ски тро шок (вред ност утвр дена со при ме на на ме тод на тро шок на за ме на, ди скон ти ра на вред ност, не то ре а ли за ци о на вред ност, вред ност утвр де на спо ред по да то ци на актив ни па за ри и дру го). Усог ла су ва ње то на сме тко водс тве на та со фактич ка та со стој ба на по пи ша ни те средс тва и об вр ски се вр ши во за вис ност од утвр де ни те при чи ни за несог ла су ва ње ме ѓу сме тко водс тве на та и фа ктич ка та со стој ба. По стап ки те на усог ла су ва ње вклу чу ва ат: ис пра вка на гре шка во слу ча и те ко га со по писот се иден ти фи ку ва ни по греш но прок ни же ни де лов ни на ста ни, де лов ни на ста ни прок ни же ни врз ос но ва на не ве ро до стој на сме тко водс твена до ку мен та ци ја или де лов ни на ста ни за кои е утвр де но де ка не се слу чи ле до да ту мот на по пи сот; еви ден ти ра ње на иден ти фи ку ва ни те, а не прокни же ни де лов ни на ста ни на ста на ти до да ту мот на по пи сот; еви ден ти ра ње на иден ти фи ку ва ни те, а не прокни же ни де лов ни на ста ни на ста на ти по да ту мот на по пис, ако исти те во сог лас ност со сме тководс тве ни те про пи си се ко ре ктив ни де лов ни на ста ни; еви ден ти ра ње на утвр де ни те, а не е ви ден ти ра ни ка ло, рас тур, де фект и крш на средс тва та кои по сво и те ка ра кте ри сти ки или по ра ди тех ничко-тех но ло шки те спе ци фич но сти на ра бот ни от про цес на тр го ве цот под ле жат на та ков вид на за гу би; от пис и ис пра вка на вред но ста на сом ни тел ни те и спор ни по ба ру ва ња; от пис на за ста ре ни те и дру ги те неп ла те ни обвр ски за кои е утвр де но де ка не ма да до ве дат до од лив на па рич ни средс тва или на дру ги еко ном ски ко ри сти; еви ден ти ра ње на прес ме та ни те курс ни раз ли ки, не ре а ли зи ра ни до би вки или за гу би од фи нанси ски те средс тва и фи нан си ски те об вр ски и дру ги про пи ша ни по стап ки. Усог ла су ва ње то на сме тко водс тве на та со фа ктичка та со стој ба со еви ден ти ра ње на ку со ци те и ви шоци те, по пра ви ло, се вр ши са мо во слу ча и те ко га со при ме на та на не ко ја од прет ход но на ве де ни те по стапки не е мож но да се от стра ни су штин ска та при чи на за утвр де но то не сог ла су ва ње. Обе мот на раз ли ки те (ку со ци или ви шо ци) за ви си од по ве ќе фак то ри, но ка ко нај зна чај ни се: фи зич ки от обем на де ло вни те про ме ни - из врше ни на бав ки и про да ж би; ин тен зи те тот на про ме ни те - за че с те ност на на ба вки те и про даж би те; ус ло ви те на скла ди ра ње - ко ри сте ње на адеква тен прос тор и ав то ма ти зи ра ност во ма ни пули ра ње то и транс пор тот; струч но ста на ка да рот; при ро да та на до бра та што се пред мет на ра боте ње и слич но. КНИ ЖЕ ЊА НА РАЗ ЛИ КИ ТЕ ПО ПО ПИС КАЈ ТР ГОВ СКИ ТЕ ДРУШ ТВА Сме тко водс тво то е долж но да из вр ши кни же ње на раз ли ки те утвр де ни со по пи сот (ку сок, ви шок, рас ходу ва ње) врз ос но ва на од лу ки те ус во ени од ор га нот на упра ву ва ње, ка ко и по пис ни те ли сти кои се при лог кон од лу ки те. Исто та ка, е долж но да го пре сме та и уп ла ти да нокот на ку со ци те во про пи ша ни те ро ко ви. Важно: На по ме ну ва ме де ка тре ба да се обр не по себ но вни ма ние на вре ме то на утвр ду ва ње то на ку со ци те по по пис. За да ноч ни от трет ман на ку соци те да де но е во написот под нас лов "ДДВ при ја ва за пос лед eн да но чен пер и од за 2013 го ди на" во ова спи са ние. Раз ли ки по по пис на по сто ја ни средс тва Со ог лед на спе ци фич но сти те на по сто ја ни те средства (ос нов ни сред ства), кои се ја ву ва ат во об лик на ма те ри јал ни и не ма те ри јал ни сред ства, ко ми си ја та за по пис врз ос но ва на утвр де ни те при чи ни тре ба да пред ло жи на ор га нот на упра ву ва ње на чиј то вар ќе пад не ку со кот (на пра вно то ли це или на од го вор но то ли це). Исто та ка со по пи сот мо же да се утвр ди ствар на та со стој ба, од нос но не мож но ста ос нов ни те сред ства да се ко ри стат, а тоа зна чи да се рас хо ду ва ат. До рас хо ду ва ње мо же да дој де за ра ди: 8 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

9 Сметководство уни шту ва ње пре диз ви ка но од ви ша си ла; тех нич ка или еко ном ска за ста ре ност на средства та од нос но про из во ди те. Исто та ка, пред да се из вр шат кни же ња та за разли ки те по по пис на ос но вни те сред с тва, тре ба да се пре сме та амор ти за ци ја та. При мер 3: Ку сок на опре ма врз то вар на од го вор но то ли це 1. На бав на вред ност Ис пра вка на вред ност Се гаш на вред ност ДДВ ( х 18%) При мер 1: Ку сок на опре ма врз то вар на прав но то ли це 1. На бав на вред ност Ис пра вка на вред ност Се гаш на вред ност ДДВ ( х 18%) Ку со ци Аку му ли ра на амор ти за ци ја на ма те ри јал ни те средс тва По строј ки и опре ма Об вр ски за ДДВ По од лу ка број... При мер 2: Ви шок на опре ма 1. Про це не та на бав на вред ност Про це не та ис пра вка на вред ност Про це не та се гаш на вред ност Ку соци Аку му ли ра на амор ти за ци ја на ма те ри јал ни те средс тва По строј ки и опре ма По ба ру ва ња од вра бо те ни те за ку со ци на средс тва и надомест на штета Приходи од наплатени пенали, казни и штети Об вр ски за ДДВ По од лу ка број... При мер 4: Рас хо ду ва ње на опре ма уни ште на од ви ша си ла, ко ја е на до ме сте на од друш тво за оси гу ру ва ње 1. На бав на вред ност Ис пра вка на вред ност Се гаш на вред ност По строј ки и опре ма Аку му ли ра на амор ти за ци ја на ма те ри јал ни те средс тва Ви шо ци По од лу ка број Аку му ли ра на амор ти за ци ја на ма те ри јал ни те средс тва По ба ру ва ња за премии за надомест ште ти По строј ки и опре ма По од лу ка број Сме тка По ба ру ва ња за премии за на до ме ст на ште ти Наплатена штета REPREZENT DEKEMVRI 12/2013 9

10 Сметководство При мер 5: Аку му ли ра на амор ти за ци ја на ма те ри јал ни те средс тва За ли ха на отпад и расходувани материјали Загуби врз основа на расходувања и загуби од продажба на нематеријални и материјални средства По строј ки и опре ма По од лу ка број... При мер: Рас хо ду ва ње на опре ма ко ја се про це ну ва ка ко от па ден ма те ри јал 1. На бав на вред ност Ис пра вка на вред ност Се гаш на вред ност Про це не та вред ност ка ко от па ден ма те ри јал Раз ли ки при по пи сот на си тен ин вен тар Ку сок на си тен ин вен тар на за ли ха и во упо тре ба 1. Ку сок на си тен ин вен тар на за ли ха врз то вар на прав но то ли це ДДВ ( х 18%) Ку сок на си тен ин вен тар да ден во упо тре ба (100% от пис) врз то вар на од го вор но то ли це. Ин вен та рот е ко ри стен 1 го ди на - на бав на вред ност вред ност по ко ја мо же да се на ба ви во мо мен тот на ку сок ДДВ (5.000 х 18%) Ку сок на си тен ин вен тар да ден во упо тре ба (100% от пис) врз то вар на прав но то ли це ДДВ (6.000 х 18%) Ку со ци Си тен ин вен тар на за ли ха Об вр ски за ДДВ По од лу ка број По ба ру ва ња од вра бо те ни те за ку со ци на средс тва и надомест на штета Приходи од наплатени пенали, казни и штети Об вр ски за ДДВ Вред нос но усог ла су ва ње на за ли хи те на си тен ин вен тар, ам ба ла жа и авто гу ми Си тен ин вен тар во упо тре ба По од лу ка број Ку со ци Вред нос но усог ла су ва ње на за ли хи те на си тен ин вен тар, ам ба ла жа и авто гу ми Си тен ин вен тар во упо тре ба Об вр ски за ДДВ По од лу ка број... При мер 1: Раз ли ки по по пис на су ро ви ни и ма те ри ја ли Ку сок на ма те ри ја ли врз то вар на прав но то ли це 1. На бав на вред ност без ДДВ ДДВ ( х 18%) Ку со ци Су ро ви ни и ма те ри ја ли на за ли ха Об вр ски за ДДВ По од лу ка број REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

11 Сметководство При мер 2: Ку сок на ма те ри ја ли еви ден ти ра ни по пла ќа ње то При мер 4: Ви шок на ма те ри ја ли кои се во дат по план ски це ни 1. План ска це на на ма те ри ја ли те На бав на це на на ма те ри ја ли те От ста пу ва ње од план ска та це на Су ро ви ни и ма те ри ја ли на за ли ха От ста пу ва ње од це ни те на су ро ви ни те и ма те ри ја ли те Ви шо ци По од лу ка број Ку со ци От ста пу ва ње од стандардни це ни на су ро ви ни те и ма те ри ја ли те Су ро ви ни и ма те ри ја ли на за ли ха По од лу ка број... При мер 3: Ку со ци Су ро ви ни и По од лу ка број По ба ру ва ња Ку сок на ма те ри ја ли врз то вар на од го вор но то ли це 1. На бав на вред ност ДДВ (8.000 х 18%) ма те ри ја ли од вра бо те ни те на за ли ха за ку со ци на средс тва и надомест на штета Приходи од наплатени пенали, казни и штети Об вр ски за ДДВ По од лу ка број... При мер 1: Раз ли ки по по пис на про из во ди на за ли ха На про из во ди те кои се во дат по про даж на це на ко ми си ја та ги утвр ди ла след ни ве раз ли ки: 1. Ви шок на го то ви про из во ди: - из нос по про даж на це на без ДДВ из нос на це на на чи не ње Ку сок врз то вар на прав но то ли це: - из нос по про даж на це на без ДДВ из нос на це на на чи не ње ДДВ (3.000 х 5%) Ку сок врз то вар на од го вор но то ли це - из нос по про даж на це на без ДДВ из нос на це на на чи не ње ДДВ (1.800 х 5%)...90 Раз ли ки по по пис на го то ви про из во ди Про из во ди на за ли ха От ста пу ва ње од стандардни це ни на про из во ди те Ви шо ци По од лу ка број Ку со ци От ста пу ва ње од стандардни це ни на про из во ди те Про из во ди на за ли ха Об вр ски за ДДВ По од лу ка број... REPREZENT DEKEMVRI 12/

12 Сметководство Ку со ци От ста пу ва ње од стандардни це ни на про из во ди те Про из во ди на за ли ха По ба ру ва ња од вра бо те ни те за ку со ци на средс тва и надомест на штета Приходи од наплатени пенали, казни и штети Об вр ски за ДДВ...90 По од лу ка број... При мер 2: Кусоци От ста пу ва ње од стандардните це ни на про из водс тво Про из водс тво По од лу ка број... При мер: Ка ло на не до вр ше но про из водс тво во сог лас ност со утвр де ни те нор ма ти ви. Ма те ри ја ли те се во дат по план ски це ни Раз ли ки по по пис на тр гов ска сто ка во склад Со по пи сот се утвр де ни след ни ве раз ли ки на сто ки во склад кои се во дат по про даж ни це ни 1. Ви шок на сто ки: - про даж на вред ност без ДДВ раз ли ка во це ни Ку сок на сто ки врз то вар на прав но то ли це: - про даж на вред ност без ДДВ раз ли ка во це ни на бав на вред ност ДДВ (8.000 х 18%) Ку сок на сто ки врз то вар на од го вор но то ли це: - про даж на вред ност без ДДВ раз ли ка во це ни на бав на вред ност ДДВ (3.200 х 18%) Сто ки на за ли ха Раз ли ка во це ни те на сто ки те Ви шо ци По од лу ка број Ку со ци Раз ли ка во це ни те на сто ки те Сто ки на за ли ха Об вр ски за ДДВ По од лу ка број Ку со ци Раз ли ка во це ни те на сто ки те По ба ру ва ња од вра бо те ни те за ку со ци на средс тва и надомест на штета Сто ки на за ли ха Приходи од наплатени пенали, казни и штети Об вр ски за ДДВ По од лу ка број... При мер 1: Раз ли ки по по пис на по ба ру ва ња и об вр ски По од лу ка та за по пис по ба ру ва њата за кои во прет ход ни от пер и од е из вр ше на ис пра вка на вред но ста, де фи ни тив но се от пи шу ва ат би деј ќи не мо жат да се нап ла тат Вред нос но усог ла су ва ње на по ба ру ва ња та од ку пу ва чи те По ба ру ва ња од ку пу ва чи те во зем ја та По од лу ка број REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

13 Сметководство При мер 2: По од лу ка та за по пис се от пи шу ва ат об вр ски те по ста ри од една го ди ни 2. Ку сок врз то вар на од го вор но то ли це: - про даж на вред ност со вкал ку ли ран ДДВ раз ли ка во це ни на бав на вред ност вкал ку ли ран ДДВ 5% об вр ски за ДДВ (3.000 х 5%) Ви шок на сто ки: - про даж на вред ност без ДДВ про даж на вред ност со вкал ку ли ран ДДВ раз ли ка во це ни на бав на вред ност вкал ку ли ран ДДВ 18% Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та При хо ди од от пис на об вр ски од неповрзани друштва По од лу ка број... Раз ли ки по по пис на сто ки во про дав ни ца Кај фи зич ки от ку сок точ но се утвр ду ва ко ја сто ка ја не ма. Кај фи нан си ски от ку сок не е по зна то кои сто ки не до с та су ва ат. Фи нан си ски от ку сок се утвр ду ва во ма ло про даж ба та, би деј ќи во нај чест слу чај про давни ци те се за дол жу ва ат фи нан си ски (без ана ли тич ка еви ден ци ја по ви до ви на сто ки), па не е поз на то кој про из вод не до ста су ва. За овој ку сок се за дол жу ва од го вор но то ли це. При мер 1: Со по пи сот во про дав ни ца утвр де ни се след ни ве раз ли ки 1. Ку сок врз то вар на прав но то ли це: - про даж на вред ност со вкал ку ли ран ДДВ раз ли ка во це ни на бав на вред ност вкал ку ли ран ДДВ 5% об вр ски за ДДВ (3.000 х 5%) Ку со ци Раз ли ка во це ни на сто ки Вкал ку ли ран ДДВ Сто ки во про дав ни ца Об вр ски за ДДВ По од лу ка број Ку со ци Раз ли ка во це ни те на сто ки те Вкал ку ли ран ДДВ По ба ру ва ња од вра бо те ни те за ку со ци на средс тва и надомест на штета Сто ки во про дав ни ца Приходи од наплатени пенали, казни и штети Об вр ски за ДДВ По од лу ка број Сто ки во про дав ни ца Ви шо ци Раз ли ка во це ни те на сто ки те Вкал ку ли ран ДДВ По од лу ка број... REPREZENT DEKEMVRI 12/

14 Даноци ДДВ ПРИЈАВА ЗА ПОСЛЕДЕН ДАНОЧЕН ПЕРИОД ЗА 2013 ГОДИНА Вера РАФАЈЛОВСКА Согласно член 39 од Законот за данокот на додадена вредност ("Службен весник на РМ", број 44/ /12, во натамошниот текст Законот за ДДВ) периодот за кој даночниот обврзник прес ме тува и плаќа данок на додадена вредност е даночен период (месечен, тримесечен или годишен). Даночната при јава за пос ледниот да ночен период е со се ма иста како и оста на ти те даночни при јави за дру ги те даночни пери о ди. Но таа има и допол ни тел ни фун кции. ПОД НЕ СУ ВА ЊЕ НА ДА НОЧ НИ ТЕ ПРИ ЈА ВИ Си те да ноч ни об врз ни ци регистрирани за целите на ДДВ не за вис но да ли сос та ву ва ат ме сеч ни да ноч ни прес ме тки, три ме се ч ни да ноч ни прес ме тки, или го дишна да ноч на прес ме тка, нај доц на до 25 Ја ну а ри 2014 го ди на долж ни се до Упра ва та за јав ни при хо ди да до ста ват да ноч на при ја ва (Обра зец ДДВ-04) за пос ледни от да но чен пер и од, од нос но за да ноч ни от пер и од. Исто та ка и да ноч ни те об врз ни ци кои се ре гистри ра ни ка ко еден да но чен об врз ник (по вр за ни лица) нај доц на до 25 Ја ну а ри 2014 го ди на долж ни се до Упра ва та за јав ни при хо ди да до ста ват да ноч на при ја ва (Обра зец ДДВ-04) за пос лед ни от да но чен пер и од. Ко га да ноч ни от об врз ник пре ста ну ва со извр шу вање на сво ја та сто пан ска деј ност во те кот на го ди на та (член 41 став 4) то гаш, да ноч ни от об врз ник е: "Дол жен да под не се да ноч на при ја ва во рок од 25 де на по ис те кот на ка лен дар ски от ме сец, во кој пре ста нал со деј но ста". УЛО ГА ТА НА ДА НОЧ НА ТА ПРИ ЈА ВА ЗА ПОС ЛЕД НИ ОТ ДА НО ЧЕН ПЕ РИ ОД Да ноч на та при ја ва за пос лед ни от да но чен пе ри од има одре де ни до пол ни тел ни функ ции во од нос на да ноч ни те при ја ви во те кот на го ди на та. Спе ци фич ни те фун к ции на при ја ва та за пос лед ниот да но чен пе ри од се ја ву ва ат во след ни ве слу чаи: ко га се при ме ну ва чле нот 7 од Пра вил ни кот за спро ве ду ва ње на За ко нот за да но кот на до даде на вре д ност ("Служ бен вес ник на РМ", број 65/ /06, во на та мош ни от текст: Пра вил ни кот) во од нос на по дел ба та на прет ход ни те да но ци, ко га се вр ши фак тич ко раз гра ни чу ва ње на даноч ни те ос но ви и дол гу ва ни от да нок (во тек на го ди на по бру то прин цип), ко га се вр ши иска жу ва ње на по ве ќе или по малку при ја вен да нок, за кој е доз во ле но од ло же но ис ка жу ва ње, и ко га се при ја ву ва ат про ме ти или дол гу ва ни дано ци кои не мо жат да се опре де лат ко га нас тана ле. Да ноч ни те об врз ни ци има ат пра во на од би вка на прет ход ни те да но ци, до кол ку се ис пол не ти ус ло ви те за та ква од би вка. Ме ѓу дру ги те ус ло ви, по треб но е на ба вка та да е из вр ше на во рам ки те на сто пан ска та деј ност, од нос но со цел ост ва ру ва ње на про ме ти кои се ода но чи ви и да ва ат пра во на од бив ка, или пак се ос ло бо де ни, но со пра во на од би вка. 1. Ме ѓу тоа, кај дел на да ноч ни об врз ни ци кои из вршу ва ат раз лич ни пр о ме ти, по стои мож ност, одре де ни на ба вки, или ка ко чес то се ко рис ти тер ми нот "влез ни пр о ме ти", да би дат на ме не ти за извр шу ва ње на промет со пра во на од бив ка на прет ход ни те да но ци, но и за про мет кој не да ва пра во на од бив ка на пре т ходни те да но ци. Во вак ви слу чаи, да ноч ни от об врз ник е дол жен да из вр ши по дел ба на прет ход ни от да нок и да го "од бие са мо оној дел од прет ход ни от да нок, кој от па ѓа на про ме тот со пра во на од бив ка на претход ни от да нок" (член 36 од За ко нот за ДДВ). По дел ба та на овие да ноци, нај че сто е до ста ед ностав на и ис та та се из вр шу ва врз ос но ва на на че ло то на еко ном ска по вр за ност со де лот на про ме тот со пра во, или со де лот на про ме тот без пр аво на од бив ка (ост варен во исти от да но чен пе ри од или во не кој по доц не жен). Докол ку ова не е мож но, да ноч ни от об врз ник мо же да из вр ши "про цен ка ко ја ќе од го ва ра на фак тич ка та 14 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

15 Даноци си ту а ци ја" ко ја е про пи ша на во член 7 став 4 од Правил ни кот. Про цен ка та се вр ши врз ос но ва на кри те ри уми про пи ша ни во Пра вил ни кот, и тоа со ста ва ње во со од нос на про ме тот кој да ва пра во на од би вка на прет ход ни те да но ци во од нос на ос та на ти те ви до ви про мет. Во овој слу чај не е фа ктич ката си ту а ци ја, ту ку е про це не та ситу а ци ја ко ја е нај блис ку до фак ти ч ка та. Во слу чаи ко га не мо же да се ис ко ри стат два та прет ход но на ве де ни на чи ни за по дел ба на пре т ходни те да но ци, се ко ри сти мож но ста од чле нот 7 став 6 од Пра вил ни кот: "да ноч ни от об врз ник мо же при прес мет ка на да но кот за да ноч ни те пер и оди од ка лен дар ска та го ди на при вре ме но да ја вр ши подел ба та спо ред сос тој ба та во из ми на та та ка лен - дар ска го ди на или спо ред пред ви де ни от со од нос во те ков на та ка лен дар ска го ди на". На ве де на та одред ба од Пра вил ни кот е ис клу чок, а не пра ви ло. Мо же да се вр ши при вре ме на по дел ба са мо во слу чаи ко га не мо же да се из вр ши по дел бата ни ту пре ку фа ктич ка та еко ном ска по вр за ност на про ме тот, ни ту со ко рис те ње то на клу чот за про цен ка ко ја ќе би де нај бли ску до фа ктич ка та сос тој ба. Оваа мож ност, ка ко ис клу чок мо же да се ко ри сти во те кот на да ноч ни те пер и о ди во те кот на ед на ка лен дар ска го ди на, па за тоа се ба ра и све ду ва ње на фа ктич ка та со стој ба со пос лед на та да ноч на при ја ва. Ко ри сте ње то на да но чна та при ја ва за пос ле дниот да но чен пер и од за све ду ва ње на по дел ба та на прет ход ни те да но ци на ре ал на та по дел ба, од нос но по вр за ност на де ло ви те од про ме ти те што да ва ат или не да ват пра во на од би вка на прет ход ни те да но ци, ка ко што на ве дов ме прет ход но, се со др жи во чле нот 40 став 3 од За ко нот за ДДВ. Иста одред ба има и во Упат ство то за по пол ну ва ње на да ноч на та при ја ва на да но кот на до да де на вред ност - акт на Ми ни сте рот за фи нан сии бр /1 од го ди на, во под нас ло вот "Из го тву ва ње на ДДВ - При ја ва та за пос лед ни от да но чен пер и од": "Сог лас но член 40, став 3 од За ко нот за ДДВ, ако за це ли на ода но чу ва ње то би ле ре ша вач ки окол но сти те од одре де на ка лен дар ска го ди на кои мо жат да се ут вр дат са мо при вре ме но во те кот на иста та, да ноч ни от об врз ник е дол жен да из вр ши ко неч на прес ме тка на да но кот кој се дол жи од таа ка лен дар ска го ди на во по след на та да ноч на прија ва од ка лен дар с ка та го ди на, во слу ча ите ко га: да ноч ни от об врз ник го при ме ну ва чле нот 7, ста - во ви те 4, 5 и 6 од Пра вил ни кот...". Не нав ле гу вај ќи во тоа зо што се пи ша ни и ставо ви те 4 и 5, ко га во нив се ра бо ти за про цен ка на фак тич ка та си ту аци ја, со на ве ду ва ње то на ста вот 6 се до об јас ну ва ре али за ци ја та на За ко нот за ДДВ и Пра вил ни кот. 2. Вто ра при чи на ко ја мо же да до ве де до спе цифич но ко ри сте ње на при ја ва та за пос лед ни от да но чен пер и од во од нос на прет ход ни те при ја ви е, раз ли ка та во фак тич ка та со стој ба во од нос на иска жа ни те со стој би во прет ход ни те при ја ви врз ос но ва на разд во ју ва ње на да ноч ни те ос но ви врз ос но ва на вле зот на сто ки те. Име но, да ноч ни от об врз ник, врз ос но ва на свое ба ра ње, а по ра ди не ма ње на опре ма и не мож ност да вр ши разд во ју ва ње на да ноч ни те ос но ви спо ред даноч ни те ста п ки, мо же да до бие одоб ре ние од Уп ра вата за јав ни при хо ди, тоа разд во ју ва ње да го вр ши врз ос но ва на вле зот на сто ки те (член 16 од Пра вил ни кот). По ед но ста ве на та пос тап ка мо же да се при ме ну ва ограни че но: во од дел ни по друж ни ци, фи ли ја ли или дру ги ор га ни за ци они об ли ци. На кра јот од го ди на та, мож но е да се по ја ват одре де ни раз ли ки по ме ѓу та ка прес ме ту ва ни те да ноч ни ос но ви (а врз ос но ва на тоа и да но ци) и фак тич ки те да ноч ни ос но ви. До кол ку се по ја ват та кви раз ли ки, тие се иска жу ва ат во при ја ва та за пос лед ни от да ночен пер и од. Ова пра во, во суш ти на се од не су ва са мо на за должи тел но ре ги стри ра ни те да ноч ни об врз ни ци. Би деј ќи да ноч ни от пер и од кај до бро вол но ре ги стри ра ни те изне су ва ед на го ди на, тие не ма ат "при ја ва за пос ле ден да но чен пер и од" и кај нив си те про ме ни се иска жу ва ат во таа при ја ва. На по ме на: Со во ве ду ва ње то на фи скал ни те апа рати за ре гист ри ра ње на го то вин ски те пла ќа ња мал број на да ноч ни об врз ни ци ја ко ри стат оваа мож ност. 3. Во при ја ва та за по след ни от да но чен пер и од се вр ши и иска жу ва ње на по ве ќе или по мал ку при ја вен да нок, за кој е доз во ле но од ло же но иска жу ва ње. Со одред ба та на член 41-а, всуш ност се оза ко ни ја одреде ни деј с тви ја кои се из вр шу ваа сог лас но Упат ство то за при ме на на За ко нот за ДДВ - акт на Ми нис те рот за фи нан сии бр /1 од го ди на (по главје 102), а кои во прак ти ка та зна чи тел но го оле с ну ваа ра бо те ње то. Во ста вот 2 на чле нот 41-а е пропишано: "По ис к лу чок од став 1 на овој член, да ноч ни от об врз ник е дол жен да из вр ши ис пра вка на не точ ната или не це лос на та да ноч на при ја ва во пос лед на та REPREZENT DEKEMVRI 12/

16 Даноци да ноч на при ја ва од ка лен дар ска та го ди на на ко ја се од не су ва греш ка та, до кол ку се ра бо ти за по ве ќе или по мал ку при ја вен да нок во да ноч ни от пер и од кој е по мал од 1% од при ја ве ни от да нок." И во овој слу чај, ва кво то усо гла су ва ње во да ноч ната при ја ва во пос лед ни от да но чен пер и од (ме сец или три ме сеч је), мо жат да го ко рис тат са мо за дол жи тел но ре гис три ра ни те да ноч ни об врз ни ци. Един стве но тие под не су ва ат по ве ќе од ед на да ноч на при ја ва. До бровол но ре ги стри ра ни те да ноч ни об врз ни ци кои има ат еден един ст вен да но чен пер и од кој се изед на чу ва со ка лен дар ска та го ди на, вак во усог ла су ва ње ни ту можат, ни ту е по треб но да ко ри стат. 4. Пос лед на функ ци ја на при ја ва та за пос лед ни от да но чен пе ри од е, иска жу ва ње на про ме ти и дол гу ва ни да но ци кои не мо жат со си гур ност да се утвр дат ко га на ста на ле во те кот на ка лен дар ска та го ди на, од носно во кој да но чен пер и од, од таа го ди на. До кол ку за одре де ни про ме ти се знае вре ме то на извр шу ва ње, а со тоа и на ста ну ва ње на да ноч ни от долг, во тој слу чај, нив но то прес ме ту ва ње и при ја ву ва ње мо ра да се извр ши во рам ки те на тие да ноч ни пер и о ди. Ов де, во су шти на ста ну ва збор за ку со ци, кои има ат трет ман на про мет, а кои се утвр ду ва ат со по пи сот на кра јот од го ди на та. За си те ку со ци, за кои се знае ко га нас та на ле, или пак би ле утвр де ни во не кој друг да но чен пер и од (при мер во но ем ври кај да но чен об врз ник со ме се чен да но чен пер и од) не припа ѓа ат, ни ту пак мо же да при па ѓа ат на про ме ти кои се иска жу ва ат во пос лед на та да ноч на при ја ва. Из вр шу ва ње то на ре дов ни те го диш ни по пи си има за цел утвр ду ва ње на ре ал на та со стој ба на имо тот на да ноч ни от об врз ник. Со ог лед на тоа што ре дов ни те по пи си на имо тот на да ноч ни от об врз ник се из вр шува ат нај мал ку ед наш го диш но - нај че сто на кра јот на де кем ври и со со стој ба на 31 Де кем ври (член 473 од За ко нот за тр гов ски те друш тва "Служ бен вес ник на РМ", број 28/ /13), нор мал но е да се оче ку ва да се по ја ват раз ли ки по ме ѓу ствар на та и кни го водстве на та со стој ба. Обе мот на раз ли ки те (ку со ци или ви шо ци) за ви си од по ве ќе фак то ри, но ка ко најз на чај ни се: фи зич ки от обем на де лов ни те про ме ни - из вр ше ни на ба вки и про даж би, ин тен зи те тот на про ме ни те - за чес те ност на на ба вки те и про даж би те, ус ло ви те на скла диш те ње - ко ри сте ње на аде ква тен про стор и авто ма ти зи ра ност во ма ни пу ли рање то и транс пор тот, струч но ста на ка да рот, при ро да та на до бра та кои се пред мет на ра бо те ње и сл. Не е са мо жел ба на да ноч ни от об врз ник за да утвр ди со што ре ал но рас по ла га, ту ку е за кон ска об вр ска да се утвр ди ре ал на та со стој ба, ка ко и да се утвр ди раз ли ка та во од нос на она што би тре ба ло да го има тој. Во За ко нот за ДДВ не ма по себ ни одред би за вр ше ње на по пи си те, но за тоа во член 40 став 1 е пропишано: "да ноч ни от об врз ник го прес ме ту ва да но кот на до да де на вред ност за со од вет ни от дано чен пе ри од спо ред вкуп но из вр ше ни от про мет, до кол ку во тој пер и од на ста нал да но чен долг" спо ред член 31 на За ко нот за ДДВ. Од оваа одред ба јас но про из ле гу ва де ка тре ба да се из вр ши прес ме ту ва ње на да но кот на до да де на вред ност са мо доколку е из вр шен про мет и до кол ку на ста нал да нок. Со дру ги збо ро ви ка жа но, да но кот мо жел да на ста не са мо за про мет чии мо мент на извр шу ва ње бил во тој да но чен пер и од. Се по ста ву ва пра ша ње то: Да ли утвр де ни от ку сок, од нос но рас ход со го диш ни от по пис се сме та за из вр шен про мет и да ли нас та ну ва да нок, ко га нас та ну ва и ко га тре ба да се прес ме та, при ја ви и пла ти? Би са ка ле да на по ме не ме де ка, под рас ход за даноч ни це ли, по точ но ка жа но за да но кот на до да де на вред ност, се ко гаш се мис ли на фи зич ки от рас ход ка ко: ка ло, рас тур, кр ше ње и рас и пу ва ње. Рас хо дот ка ко нама лу ва ње на вред нос та на средс тва та (амор ти за ци ја и от пи си) е тро шков на ка те го ри ја и не ма зна че ње за да но кот на до да де на вред ност. Ка ло то ка ко рас ход, зна чи фи зич ка за гу ба, од носно гу бе ње во те жи на та, обе мот или по вр ши на та кај до бра та пре диз ви ка но од су ше ње, ис па ру ва ње или со би ра ње. Од ре де ни до бра, по ра ди нив ни от хе мис ки со став, од нос но го ле мо то при сус тво на во да, во о бича е но се под лож ни на ис па ру ва ње и су ше ње. При сус тво то на теч но сти те, ви со ки те тем пе ра ту ри и на чи нот на пре ра бо тка и ам ба ла жи ра ње, мо жат да до ве дат до зна чи тел но ка ло кај одре де ни до бра (пример: овош је, зе лен чук и сл.). Ра сту рот е за гу ба на сто ка та за ра ди фи зич ки те својс тва на до б ро то исто то да се рас ту ра или раз ле ва. Ра сту рот во о би ча е но се ја ву ва при пре па ку ва ње то и раз ме ру ва ње то на до бра та. Ра си пу ва ње то е за гу ба ко ја нај че сто на ста ну ва ка ко ре зул тат на скла ди ште ње то или ма ни пу ла ци ја та со до бра та, а се ма ни фес ти ра со про ме на на одре де ни својс тва - фи зич ки, хе ми ски, ге о ме три ски, би оло шки или 16 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

17 Даноци дру ги својс тва на до бро то. Ва ква та про ме на до ве ду ва до рас и пу ва ње, од нос но тру ле ње, ври ење, згус ну ва ње, отров ност, лош ми рис, не функ ци о нал ност и сл. До бра та на ме не ти за ис хра на по ра ди рас и пу вање то мо жат да ста нат не са мо не у по треб ли ви, ту ку и штет ни по здрав је то, а тех нич ки те до бра де лум но или це лос но не функ ци о нал ни. Кр шот е за гу ба ко ја на ста ну ва кај одре де ни добра ка ко пос ле ди ца на фи зич ки от и хе ми ски от со став на исти те. По ра ди при ро да та на доб ра та да би дат крш ли ви (стак ло, ке ра ми ка и сл.) и нев ни ма тел но то ма ни пу ли ра ње, пре ве зу ва ње или про из водс тво, се ја ву ва кр ше ње на до бра та и не мож ност за нив но пона та мош но ко ри сте ње. Рас хо дот, мо же да се ја ви и во са ми от про цес на про из водс тво. Вак ви от рас ход е поз нат под име то "тех но ло шки рас ход". Овој рас ход нај мал ку за ви си од вол ја та на да ноч ни от об врз ник. По ра ди при ро да та на до бра та или по ра ди ко рис те на та тех но ло ги ја на про из вод ство, за дол жи тел но се по ја ву ва за гу ба на до бра та. Впро чем, за овој рас ход по сто јат утвр де ни нор ма ти ви, кои во одре де ни окол но сти пос то ја но се проверуваат. Ва ква за гу ба има ме во го лем број случаи и иста та е со се ма нор мал на - ду ри и по ве ќе од тоа, таа е нор ми ра на ка ко нор мал на про из водс тве на за гу ба, со точ но утвр де ни нор ми - про из вод ст ве ни ре цеп ту ри, кои по ка жу ва ат за кој ква ли тет и под ка кви ус ло ви кол ку тре ба да се оче ку ва за гу ба. Важно: Министерот за финансии врз основа на Законот за данокот на добивка донесе Правилник за нормирани износи на кало, растур, крш и расипување на стоки и одделни производи утврдени за секоја соодветна гранка за даночни цели ("Службен весник на РМ", број 106/13). Во Правилникот се пропишани нормирани износи на кало, растур, кршење и расипу вање во трговијата, угостителството, градежни ш твото, земјоделството, прехранбената индустрија, производ ство на тутун и преработки од тутун и нафта и нафтени деривати. Нормираните износи пропишани во овој Правилник може да се користат како дозволено ниво на кало, растур, крш и расипување и за данокот на додадена вредност. Со оглед на тоа дека Правилникот ќе се применува од 1 Јануари 2014 година, за 2013 година друштвата ќе мораат документирано да докажуваат за калото, растурот, кршот и расипувањето, во спротивно ќе мора да пресметаат и платат данок на додадена вредност. Ку со кот на до бра, во о би ча е но се де фи ни ра ка ко не до ста ток на доб ра. Овој не до ста ток на до бра мо же да би де оправ дан или не оп рав дан. Ка ко не о прав дан ку сок се сме та гу бе ње то на до бра та кое е пре диз вика но од нев ни ма ние, ло шо чу ва ње или пак не струч но ра ку ва ње. Ку со кот кој на ста ну ва по ра ди не пред вид ли ви дејстви ја, се де фи ни ра ка ко оправ дан ку сок. Овој ку сок на ста ну ва ка ко пос ле ди ца на ви ша си ла, про вал ни краж би и во е ни су ди ри. За ви ша си ла се сме та елемен тар на та не по го да ма ни фе с ти ра на ка ко: зем јо трес, поп ла ва, по рој, по жар, су ша, олу ја, град, лиз га ње на зем ји ште, епи де ми ја на бо ле сти на жи ви на, ште ти од рас ти тел ни штет ни ци и рас ти тел ни бо ле сти. Пред мет на ода но чу ва ње мо же да би де са мо нео прав да ни от ку сок. Единс тве но за не о прав да ни от ку сок, мо же да се прет по ста ву ва де ка е по тро шу вач ка на до бра та. Ко га е мо мен тот на нас та ну ва ње на овој про мет? Со ог лед на тоа што во овие слу чаи ста ну ва збор за ис по ра ка на доб ра, или по точ но за са мо ис по ра ка, те шко е да се ка же ко га е тој мо мент. Гу бе ње то на до бра та мо же ло да на ста не во те кот на це ла та го дина - во би ло кој ден, но исто то е са мо кон ста ти ра но то гаш ко га е из вр шен по пи сот. За тоа, сме та ме де ка мо мен тот на про ме тот тре ба да би де во мо мен тот на вр ше ње на по пи сот. Со ог лед на тоа што ку со кот не мо же точ но да се утвр ди ко га на ста нал (до кол ку мо же да се ут вр ди, тогаш мо ра да се из вр ши ис пра вка на со од вет на та даноч на при ја ва за тој да но чен пер и од ко га тре ба ло да би де прес ме тан и при ја вен), се сме та де ка на ста нал на де нот на по пи шу ва ње то. Доколку се че ка, за ку со ци те кои има ат трет ман на про мет, да би дат при ка жа ни во по доц неж ни те да ночни при ја ви, пос ле усво ју ва ње то на из ве шта и те (кои се из вр ши ле пос ле 31 Де кем ври), во тој слу чај се вр ши за доц не то при ја ву ва ње. Имај ќи го ова пред вид, да ноч ни те об врз ни ци ќе мо ра на вре ме но да се ор га ни зи ра ат, ка ко би мо же ле до рокот за под не су ва ње на да ноч на та при ја ва (25 Ја ну а ри 2014 го ди на), да би дат из вр ше ни по пи си те, да би дат утвр де ни ку со ци те и при ја ве ни дол гу ва ни те да но ци. Се она што го ка жав ме за доб ро вол но ре ги стри рани те да ноч ни об врз ни ци, чии да но чен пер и од е ед на ка лен дар ска го ди на ва жи и за иска жу ва ње то на проме тот, од нос но да но кот врз ос но ва на ку со кот. Важно: Согласно став 1 од член 41-а од Законот за ДДВ: "Доколку даночниот обврзник утврди дека REPREZENT DEKEMVRI 12/

18 Даноци пријавил неточно или нецелосно промети, даноци или претходни даноци во одредена даночна пријава за соодветниот даночен период должен е да изврши исправка на даночната пријава за тој даночен период и тоа најдоцна до рокот за доставување на годишната сметка. Исправката не се врши преку искажување на разликите во износите, туку преку искажување на целосните износи". ПРА КТИ ЧЕН ПРИ МЕР ЗА СО СТА ВУ ВА ЊЕ НА ДА НОЧ НА ТА ПРИ ЈА ВА ОБ РА ЗЕЦ ДДВ-04 ЗА ПОС ЛЕД НОТ ДА НО ЧЕН ПЕ РИ ОД ОД 2013 ГО ДИ НА При ме рот се од не су ва на да но чен об врз ник кој со ста ву ва да ноч на при ја ва ме сеч но. На чи нот на сос та ву ва ње е иден ти чен и за да ноч ни те об врз ни ци кои сос та ву ва ат три ме сеч ни да ноч ни при ја ви, ка ко и за оние кои ќе со ста ват го диш на да ноч на при ја ва, од нос но но во ре ги стри ра ни те до бро вол ни да ноч ни об врз ни ци. Пример: Да ноч на при ја ва за ме сец де кем ври 2013 го ди на (по с ле ден да но чен пер и од) 1. Друш тво то Макпродукт ДОО - Скоп је врши тр гов ска и ус луж на деј ност 2. Ре ги стри ран е за це ли те на ДДВ и е ме се чен да но чен об врз ник 3. За ли хи те на сто ки ги во ди по на бав на це на 4. Во да ноч ни от пер и од во ме сец де кем ври 2013 го ди на извр ше ни се след ни ве: I. ВЛЕЗ НИ ТРАН САК ЦИИ Faktura/ Red. carinska deklaracija MAKPRODUKT DOO - Skopje br. Data Broj Naziv, sedi{te, ime i prezime, `iveali{te EDB/ EMBG Iznos na Danofaktura ~na DDV Vkupno Vid na dobra/usluga bez DDV stapka Dano ~en ob vrznik Alatnica - Ohrid MK % nabavena stoka D Mak-trans - Skopje MK % prevoz na stoka D Ekonomiks - Skopje MK % kancelariski materijal D Toplifikacija - Skopje MK % parno greewe D Automobile SK - Skopje MK % nabaven patni~ki avtomobil D /4 Rafajlovski konsalting - Skopje MK % konsultantski uslugi D ECD Prokter&Gembel % uvoz na detergenti D Vitaminka - Prilep MK % prehranbeni proizvodi D Makedonska po{ta - Skopje MK PTT uslugi N* Elektri~ar - Skopje EMBG izvr{ena popravka N/R** Eurokompozit - Skopje MK % kone~na faktura*** Vkupno * Н - не е об врз ник за ДДВ; ** Н/Р - не ре гист ри ран за ДДВ *** Аванс на та фа кту ра из не су ва ( ДДВ) 18 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

19 Даноци MAKPRODUKT DOO - Skopje Dano~en obvrznik (naziv/ime i prezime) bul. Jane Sandanski br. 43/2 Skopje Adresa (mesto, ulica i broj) [ifra na dejnost MK Dano~en broj Evidencija na vlezni fakturi (NABAVKI I UVOZ) za period od do godina Pregled 1 (vo denari) Br. na f-ra Red. Data ili br. car. dek lar. Dobavuva~ Vkupna vrednost DDV vo nabavki DDV pri uvoz Dano- Naziv, sedi{te, ime i Nabavna ~en prezime i `iveali{te (so DDV) broj 18% 5% 18% 5% bez pravo na osnova danok osnova danok osnova danok osnova danok odbivka Alatnica - Ohrid MK Mak-trans - Skopje MK Ekonomiks - Skopje MK Toplifikacija-Skopje MK Automobile SK - Skopje MK /4 Rafajlovski konsalting MK... - Skopje ECD Prokter&Gembel Vitaminka - Prilep MK Makedonska po{ta - Skopje MK Elektri~ar - Skopje EMBG Eurokompozit - Skopje MK Vkupno Вкуп но ДДВ (ко ло на ) II. ИЗ ЛЕЗ НИ ТРАН САК ЦИИ Faktura/ carinska MAKPRODUKT DOO - Skopje Red. deklaracija br. Iznos na Dano- Naziv, sedi{te, ime i prezime, `iveali{te EMBG EDB/ Data Broj faktura ~na bez DDV stapka DDV Vkupno Vid na dobra/usluga Baumarket - Skopje MK % prodaden ma{inski alat /U Dedeko - Skopje MK % zakup na deloven prostor Tineks - Skopje MK % prodaden detergent ECD Leon - Bugarija prodaden ma{inski alat /U Videoteks - Skopje MK % marketin{ki uslugi Vero - Skopje MK % prodadeni prehranbeni proizvodi Vkupno REPREZENT DEKEMVRI 12/

20 Даноци III. СО ПО ПИ СОТ НА ГО ДИ НА ДРУШ ТВО ТО ГИ УТВР ДИ ЛО СЛЕД НИ ВЕ РАЗ ЛИ КИ ку сок на тр гов ска сто ка А - врз то вар на да но чен об врз ник ( ДДВ 18%) ку сок на тр гов ска сто ка А - врз то вар на од го вор но ли це ( ДДВ 18%) ви шок на тр гов ска сто ка Б MAKPRODUKT DOO - Skopje Dano~en obvrznik (naziv/ime i prezime) bul. Jane Sandanski br. 43/2 Skopje Adresa (mesto, ulica i broj) [ifra na dejnost MK Dano~en broj Evidencija na izlezni fakturi (PRODA@BI I IZVOZ) za period od do godina Pregled 2 (vo denari) Br. na Red. f-ra ili Data br. car. deklar. Oslobodena Kupuva~ DDV Vrednost proda`ba Naziv, sedi{te, na pro da`ba so DDV na od- So pravo Dano ~en ime i prezime i broj `iveali{te bivka Bez pravo na odbivka 18% 5% Osnova Danok Osnova Danok Vkupno DDV Baumarket, Skopje MK /U Dedeko, Skopje MK Tineks, Skopje MK ECD Leon, Bugarija /U Videoteks, Skopje MK Vero, Skopje MK Vkupno (1 do 6) Po popis Vkupno (7 + 8) MAKPRODUKT DOO - Skopje Dano~en obvrznik (naziv/ime i prezime) bul. Jane Sandanski br. 43/2 Skopje Adresa (mesto, ulica i broj) [ifra na dejnost MK Dano~en broj IV. ДА НОК ВO АВАНС НА ФА КТУ РА ВРЗ ОС НО ВА НА КО ЈА Е ОД БИ ЕН ДА НОКOT ВО ПРЕТ ХО ДЕН ДА НО ЧЕН ПЕ РИ ОД (ИСП РА ВКА НА ДА НОК ПРЕ КУ РЕ ДЕН БРОЈ 14 ОД ОБ РА ЗЕЦ ДДВ - 04) Evidencija na ostanati danoci, prethodni danoci i danoci za odbivawe za period od do godina Pregled 3 Red.br. Data F. dokument Vid na dokument i danok Iznos na danok /A Avansna faktura od Eurokompoziti Vkupno (vo denari) 20 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

21 Даноци Врз ос но ва на де лов ни те транс ак ции за влез ни те ис пол ну ва ња во те кот на да ноч ни от пер и од, за ме сец де кем ври 2013 го ди на во сме тко водс тво то ќе се спрове дат след ни ве: КНИ ЖЕ ЊА: Сто ки на за ли ха ДДВ по влезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та На ба вка на сто ки и пре воз за исти те по ре ка пи ту ла ци ја бр По тро шен кан це ла ри ски ма те ри јал ДДВ по влезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та На ба вка на кан це ла ри ски ма те ри јал по ф-ра бр Трошоци за енер ги ја ДДВ по влезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та За топ лин ска енер ги ја по фа кту ра од Топ ли фи ка ци ја бр Патнички возила Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та За на ба вка на пат нич ки авто мо бил по фа кту ра бр Оста на ти не ма те ри јал ни тро шо ци ДДВ по влезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та За при ме на кон сал тинг ус лу га по фа кту ра бр Сто ки на за ли ха ДДВ пла тен при увоз на до бра Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во странс тво Об вр ски за ца ри ни и ца рин ски да вач ки За из вр шен увоз на де тер ген ти по кал ку ла ци ја бр Сто ки на за ли ха ДДВ во влезни фактури по повластена даночна стап ка Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та За из вр ше на на ба вка на пре хран бе ни про из во ди Транс порт ни ус лу ги Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та За по штен ски ус лу ги за ме сец... по ф-ра бр Ус лу ги за одр жу ва ње и за шти та Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та За из вр ше на по пра вка по ф-ра бр Сто ки на за ли ха ДДВ по влезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та По ко неч на ф-ра бр ДДВ за аванси Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та Побарувања за дадени аван си во земјата За за тво ра ње аванс да ден во прет хо ден да но чен пер и од Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та Сме тка Пла те но по ко неч на ф-ра од Еу ро ком по зит На по ме на: Во пра кти ка та еви ден ти ра ње то на даноч на та ос но ва за влез ни от да нок од дел но по да ноч ни стап ки се вр ши и пре ку сме тки те од гру па та 99 или друга соодветна евиденција. Врз ос но ва на де лов ни те транс ак ции за из лез ни те ис пол ну ва ња во да ноч ни от пер и од во сме тко водс твото ќе се спро ве дат след ни те: REPREZENT DEKEMVRI 12/

22 Даноци КНИ ЖЕ ЊА: По ба ру ва ња од ку пу ва чи те во зем ја та При хо ди од про даж ба на стоки оданочиви со оп шта да ноч на стап ка Об вр ски за ДДВ по излезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Про да ден ма шин ски алат (ф-ра "Ба у мар кет" - Скоп је) На бав на вред ност на про да де ни добра (сто ки) во земјата Сто ки на за ли ха По прес ме тка за про даж ба на ма шин ски алат По ба ру ва ња од ку пу ва чи те во зем ја та При хо ди од на ем ни ни Об вр ски за ДДВ по излезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Де ло вен про стор во за куп (фа кту ра Де де ко - Скоп је) По ба ру ва ња од ку пу ва чи те во зем ја та При хо ди од про даж ба на стоки оданочиви со оп шта да ноч на стап ка Об вр ски за ДДВ по излезни фактури по оп шта да ноч на стап ка За про да ден пра шок за пер е ње (ф-ра Ти некс - Скоп је) На бав на вред ност на про да де ни добра (сто ки) во земјата Сто ки на за ли ха По прес ме тка за про да де на до бра По ба ру ва ња од ку пу ва чи те во странс тво При хо ди од про даж ба на добра (стоки) во странство За из ве зен ма шин ски алат (ф-ра Ле он Бу га ри ја, ЕЦД...) На бав на вред ност на про да де ни добра (сто ки) во странство Сто ки на за ли ха По прес ме тка на из воз за ма шин ски алат По ба ру ва ња од ку пу ва чи те во зем ја та При хо ди од про даж ба на до бра и ус лу ги по оп шта да ноч на стап ка Об вр ски за ДДВ по излезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Мар ке тин шка ус лу га (ф-ра Ви де о текс - Скоп је) По ба ру ва ња од ку пу ва чи те во зем ја та При хо ди од про даж ба на стоки оданочиви со пов ла сте на да ноч на стап ка Об вр ски за ДДВ по излезни фактури по пов ла сте на да ноч на стап ка За про да де ни пре хран бе ни про из во ди На бав на вред ност на про да де ни добра (сто ки) во земјата Сто ки на за ли ха По прес ме тка за про да де ни до бра Врз ос но ва на усво е ни те ре зул та ти од по пи сот на еви ден ти ра ни се след ни ве: КНИ ЖЕ ЊА: Ку со ци по попис Сто ки на за ли ха Об вр ски за ДДВ за ку сок по оп шта да ноч на стап ка Ку сок по по пис По ба ру ва ња од вра бо те ни те за ку со ци Оста на ти при хо ди од работењето Об вр ски за ДДВ за ку сок по оп шта да ноч на стап ка Ку сок по по пис Сто ки на за ли ха Ви шо ци Ви шок по по пис 22 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

23 Даноци Об вр ски за ДДВ по излезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Об вр ски за ДДВ по излезни фактури по пов ла сте на стап ка Об вр ски за ДДВ за ку сок по оп шта да ноч на стап ка ДДВ по оп шта да ноч на стап ка ДДВ по пов ла сте на стап ка ДДВ пла тен при увоз на до бра ДДВ за аванс и Об вр ски за плаќање на ДДВ за да но чниот пер и од По да ноч на при ја ва за де кем ври Напомена: На крај од овој напис даден е составен Образец ДДВ - 04 за месец декември 2013 година врз основа на податоците во овој Пример. СО СТА ВУ ВА ЊЕ НА ОБ РА ЗЕ ЦОТ ДДВ 04 ПРО МЕТ НА ДОБ РА И УС ЛУ ГИ Во по ли ња та 1 - Ода но чив про мет по оп шта даноч на стап ка и 3 - Ода но чив про мет по пов ла сте на да ноч на ста пка се вне су ва ат да ноч ни те ос но ви без да нок на до да де на вред ност на ода но чи ви от про мет на до бра и ус лу ги (про мет) од во е но спо ред да ноч ни стап ки, кој го вр ши да но чен об врз ник во зем ја та, за на до ме сток, во рам ки те на не го ва та сто пан ска деј ност (член 2 точ ка 1 од ЗДДВ). При тоа се при ја ву ва ат и ра ти те и ка па ри те кои се нап ла те ни во со од вет ни от да но чен пе ри од. Ако проме тот бил из вр шен во со од вет ни от да но чен пе ри од, но се уште не е или не е це лос но нап ла тен на до местот за не го, се при ја ву ва и на до ме стот кој тре ба да се нап ла ти. Во слу чај на бру то-еви ден ци ја спо ред член 52 став 3 од ЗДДВ, се вр ши по дел ба на бру то-из но си те за це ли на прес мет ка на да но кот на до да де на вредност на да ноч ни те ос но ви и на да но кот и исти те се вне су ва ат од во е но спо ред да ноч ни стап ки во по лиња та 1 и 3. Во по ле то 5 - Про мет ос ло бо ден од да нок со пра во на од би вка на прет хо ден да нок се вне су ва осо бе но след ни от про мет ос ло бо ден од да нок со пра во на од би вка на прет ход ни да но ци: из воз (член 24 точ ка 1 и 2 од ЗДДВ); ме ѓу на ро ден транс порт на до бра и дру ги ус лу ги спо ред член 24 точ ка 3 од ЗДДВ; ра бо ти врз до бра за из воз (член 24 точ ка 4 од ЗДДВ); по сре ду ва ње во про ме тот од член 24 точ ка 5 од ЗДДВ; про ме тот на зла то и дру ги бла го род ни ме та ли спре ма цен трал ни те бан ки (член 24 точ ка 6); про ме тот, мо ди фи ка ци ја та, по пра вка та, одр жува ње то, чар те рин гот и из нај му ва ње то на ле та ла кои се ко ри стат во ме ѓу на род ни от ко мер ци ја лен воз ду шен со о бра ќај ка ко и ис по ра ка та, из нај мува ње то, по пра вка та и одр жу ва ње то на до бра та кои слу жат за опре му ва ње на ле та ло то (член 24 точ ка 7); про ме тот на до бра и ус лу ги кои се во вр ска со на ми ру ва ње на не по сред ни те по тре би на ле тала та (член 24 точ ка 8); ме ѓу на ро ден воз ду шен пре воз на пат ни ци во воз душ ни от со обра ќај за воз ду хоп лов ни претпри ја ти ја со се ди ште во странс тво са мо во случај на ре ци про ци тет (член 24 точ ка 9). Во по ле то 6 - Про мет ос ло бо ден од да нок без пра во на од би вка на прет хо ден да нок се вне су ва осо бе но про ме тот спо ред член 23 од ЗДДВ ос ло боден од да нок, без пра во на од би вка на прет ход ни да но ци: из да ва ње под за куп на об јек ти и про сто рии за стан бе ни це ли; одре де ни ви до ви на бан кар ски и фи нан си ски про мет (на при мер про мет со за кон ски средс тва за пла ќа ње, одо бру ва ње на кре дит или кре дит но по сре ду ва ње); ус лу ги на ле ка ри, за ба ри, заб ни тех ни ча ри или од об ла ста на дру ги ме ди цин ски про фе сии; ме ѓу на ро ден пре воз на ли ца (освен со ле та ла - член 24 точ ка 9 од ЗДДВ). ВЛЕЗ НИ ИС ПОЛ НУ ВА ЊА СО ПРА ВО НА ОД БИ ВКА Од би вка та на прет ход ни да но ци му се одо бру ва на да ноч ни от об врз ник, са мо ако на ба ве ни те или уве зе- REPREZENT DEKEMVRI 12/

24 Даноци ни те до бра или при ме ни те ус лу ги ги ко ри сти за це ли на не го ва та сто пан ска деј ност (член 34 став 1 точ ка 1 од ЗДДВ). Спо ред член 35 точ ка 1 од ЗДДВ, прет ход ни те дано ци се ис клу чу ва ат од пра во то на од би вка, доколку при ме ни те до бра или ус лу ги се ко рис тат за вр ше ње про мет ос ло бо ден од да нок без пра во на од би вка на прет ход ни да но ци. Ако при ме ни те до бра или ус лу ги се ко ри стат са мо де лум но за про мет ос ло бо ден од да нок, мо же во поли ња та 9 и 11 да се вне се са мо оној дел од из но сот кој мо же да се од бие (член 36 од ЗДДВ, член 7 од Правилникот). По крај тоа, пра во то на од би вка на прет ход ни дано ци спо ред член 35 точ ки 2 и 7 од ЗДДВ, осо бе но се иск лу чу ва за: на ба вка, про из водс тво, увоз на ве ло си пе ди, мо тор ни во зи ла со по мал ку од че ти ри тр ка ла, во зи ла за пре воз на пат ни ци, кои по крај се диште то на во за чот, има ат нај мно гу до осум се дишта и чи ја нај го ле ма ма са не над ми ну ва 3500 кг (ка те го ри ја М1), иск лу чу вај ќи ги во зи ла та за ком би ни ран пре воз, ле та ла и плов ни об је кти (за иск лу чо ци те, ви ди член 35 точ ка 2 ре че ни ца 2 од ЗДДВ); из да то ци за ре пре зен та ци ја на прет при ја ти е то или сопс тве ни кот (го сте ње, по да ро ци, од мор, рек ре а ци ја и раз о но да); на ба вка или увоз на фри жи де ри, ау дио и ви део апа ра ти, те пи си и умет нич ки пред ме ти, со кои се опре му ва ат сопс тве ни те ад ми ни стра тив ни про сто рии; из да то ци за пре воз на ли ца; из да то ци за сме сту ва ње во хо те ли или слич ни ин сти ту ции и за ис хра на; ДДВ кој го дол гу ва из да ва чот на фа кту ра та според член 55 став 1 или 2 од ЗДДВ. Во по ле то 9 - Вле зен про мет се вне су ва ат влезни те про ме ти без ДДВ од фа кту ри до би е ни од дру ги да ноч ни об врз ни ци, за кои по стои пра во то на од би вка и кои се из да де ни во сог лас ност со член 53 од ЗДДВ (член 33 став 2 точ ка 1, ка ко и член 34 став 1 и 2 од ЗДДВ). Во по ле то 11 - Увоз се вне су ва из нос на из вр ше ниот увоз со пра во на од би вка на прет ход ни от да нок (без уво зен ДДВ). При тоа тре ба да се има пред вид де ка пра во на од би вка по стои, при ис пол не тост на оста нати те ус ло ви, са мо за пла те ни от уво зен ДДВ до ка жан пре ку ца рин ски до ку мен ти (член 33 став 2 точ ка 3 и член 34 став 1 точ ка 2 од ЗДДВ). Ако ца рин ски от ор ган одо брил про дол жу ва ње на ро кот за пла ќа ње спо ред член 10 од Правилникот, увоз ни от ДДВ мо же да се од бие уште со ДДВ-при ја ва та за да ноч ни от пер и од во кој за поч ну ва про дол жу ва ње то на ро кот за пла ќа ње на увоз ни от ДДВ. Во по ле то 14 - Оста на ти да но ци, прет ход ни дано ци и из но си за од би ва ње се вне су ва ат: да ноч ни из но си кои се дол жат спо ред член 32 точ ка 4 од ЗДДВ. Ако да ноч ни от об врз ник, кој не ма ни ту ед но се ди ште, ни ту по друж ни ца во РМ, ос тва ру ва ода но чив про мет, при ма те лот на до бро то или ко рис ни кот на ус лу га та е об вр зан да го прес ме та ДДВ, да го при бе ле жи из но сот на да но кот на фак ту ра та и исти от да го при ја ви и пла ти (член 32 точ ка 4 од ЗДДВ). Со ис пол нува ње на оста на ти те ус ло ви од ЗДДВ, да но кот иска жан во по ле то 14 мо же да се од бие ка ко прет хо ден да нок и се иска жу ва во по ле то 10 (член 6 од Правилникот). Да ноч на та ос но ва за овој да нок кој се од бива ка ко прет хо ден се вне су ва во по ле то 9. Да но ци те спо ред член 32 точ ка 4 од ЗДДВ ги пла ќа ат си те да ноч ни об врз ни ци, ду ри и мали те да ноч ни об врз ни ци (член 51 став 3 од ЗДДВ) ка ко и ор га ни те и дру ги те јав но прав ни те ла од член 10 став 1 од ЗДДВ. Дол гу ва ни от да нок мо же, во слу чај на ис пол не тост на остана ти те ус ло ви од ЗДДВ, да се од бие це лос но или де лум но ка ко прет хо ден да нок (член 6 од Правилникот); не ов ла сте но истак нат ДДВ спо ред член 55 став 1 од ЗДДВ. Не ов ла сте но истак на ти от ДДВ во фак ту ри се пла ќа во рок од 5 ра бот ни де на. Да ноч ни те об врз ни ци се долж ни не ов ла сте но истак на ти от ДДВ (нај че сто при про даж ба на приват ни до бра) да го на ве дат во ДДВ - при ја ва та за да ноч ни от пе ри од во кој е из да де на фа кту ра та и исти от да го пла тат; од дел но истак нат по го лем да нок од дол гу ва ни от спо ред ЗДДВ (член 55 став 2 од ЗДДВ). Ако од фа кту ри те про из ле гу ва по го лем из нос на данок, за кон ски дол гу ва ни от ДДВ се при ја ву ва во по ле 2 или 4, а ви шо кот на да но кот во по ле 14. Истак на ти от по го лем да нок мо же да е ре зул тат на гре шка во прес ме ту ва ње то или да нас та нал за ра ди при ме на на оп шта та да ноч на стап ка за 24 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

25 Даноци про мет кој под ле жи на пов лас те на та да ноч на стап ка. Чле нот 55 став 2 од ЗДДВ се при ме нува и во слу чај, ако се ис так не ДДВ во фак ту ри за про мет ос ло бо ден од да нок или за про мет кој не под ле жи на ода но чу ва ње (на при мер про мет во стра нс тво). Ако се из вр ши ис пра вка на фа кту ра та пре ку из да ва ње или до ста ва на уред на фа к ту ра, во тој слу чај от па ѓа да ноч ни от долг спо ред член 55 став 2 од ЗДДВ за да ночни от пер и од на ис прав ка та (член 55 став 3 од ЗДДВ); да ноч ни из но си кои се дол жат спо ред член 31 став 2 од ЗДДВ. Во слу ча и те ко га пла ќа ње то е из вр ше но пред из вр шу ва ње то на про ме тот, на ста на ти от ДДВ долг за при ме но то пла ќа ње (при мен ав анс) во да ноч ни от пер и од се ис кажу ва ка ко по зи ти вен из нос во по ле то 14; да ноч ни из но си кои се по ба ру ва ат спо ред член 33 став 2 точ ка 2 од ЗДДВ (да ден аванс). Во слу ча и те ко га пла ќа ње то е из вр ше но пред из вр шу ва ње то на про ме тот, ДДВ за пла те ниот аванс, а врз ос но ва на при ме на та аванс на фак ту ра сог лас но член 53 од ЗДДВ, се по бару ва пре ку иска жу ва ње на не га ти вен из нос во по ле то 14; ис пра вка на од би вка та на прет ход ни да ноци спо ред член 37 од ЗДДВ. Сог лас но член 61 став 2 од ЗДДВ одред би те од член 37 на овој За кон се при ме ну ва ат врз ин ве сти ци о ни средс тва кои да ноч ни от об врз ник ги на ба вил или про из вел по го ди на. Во пр ва та го ди на на упо тре ба на ин вес ти ци о но то до бро мо же да дој де до про ме на на окол но сти те ме ро дав ни за од бив ка та на прет ход ни от данок, а след стве но на тоа и до ис прав ка на од би вка та на прет ход ни от да нок, доколку ста ну ва збор за слу чаи спо ред член 37 став 4 од ЗДДВ. Во тие слу чаи по дел ба та на прет ход ни от данок кој на ста нал при на ба вка та или пр о из водс тво то на ин вес ти ц и оно то сре д ство се вр ши спо ред чл ен 36 од ЗДДВ за таа го ди на. За го ди ни те кои сл е дат по кал ен дар с ка та го ди на на пр ва упо тре ба ис пр авка та на пре т ход ни от да нок ќе се вр ши спо ред од ред би те од член 37 од ЗДДВ. Во по ле то 15 - Да но чен долг/по ба ру ва ње се вне сува се вкуп ни от из нос на дол гу ван или по ба ру ван ДДВ до би ен ка ко ре зул тат од по ли ња та 8, 13 и 14. Из но сот на ДДВ од по ле 15 кој се дол гу ва од нос но по ба ру ва не прет ста ву ва из нос кој тре ба да го пла ти или да се вра ти на ба ра ње на да ноч ни от об врз ник. Се ко гаш треба да се зе мат пред вид по ба ру ва ња та од прет ход ни да ноч ни пер и о ди. Дол гу ва ни от ДДВ да ноч ни от об врз ник е дол жен да го уп ла ти во ро ко ви те про пи ша ни во член 43 став 2 од ЗДДВ. ДДВ по ба ру ва ња та се пре не су ва ат на след ни от да но чен пер и од. Из но сот на по ба ру ва ње то се на ма лу ва за за ос та на ти те да но ци и ка ма ти за заос та на ти те да но ци. Доколку да ноч ни от об врз ник по ба ра исп ла та на по ба ру ва ње то, во по ле то пред по ле 15 го ста ва знакот "Х". Исп ла та та на по ба ру ва ње то се вр ши во рок од 30 де на по де нот на под не су ва ње то на ДДВ - прија ва та. Со ог лед на тоа што ро кот на под не су ва ње то ка ко и на чи нот на со ста ву ва ње на да ноч на та прија ва е ист и за ме сеч ни те и три ме се чни те да ноч ни об врз ни ци, а и за го диш ните да ноч ни об врз ни ци, во про дол же ние е да ден при мер на да ноч на при ја ва за пер и од де кем ври 2013 го ди на според податоците од Примерот. REPREZENT DEKEMVRI 12/

26 Даноци Д А Н О Ч Н А П Р И Ј А В А на данокот на додадена вредност ДДВ-04 Д А Н О Ч Н А П Р И Ј А В А на данокот на додадена вредност ДДВ-04 *Пополнува Управа за јавни приходи број за ДДВ Скратен назив и адреса на вистинско седиште за контакт Телефон е-пошта ПРОМЕТ НА ДОБРА И УСЛУГИ Оданочив промет по општа даночна стапка Даночна основа без ДДВ "без де ни" ДДВ 01 7,539, ,357,092 Оданочив промет по повластена даночна 03 1,400, ,000 стапка Промет ослободен од да нок со пра во на одбивка на претходен да нок 05 1,200,600 Промет ослободен од да нок без пра во 06 0 на од би вка на претходен данок Вкупно ( ) 07 10,140,000 Вкупен ДДВ (02+04) 08 1,427,092 ВЛЕЗНИ ИСПОЛНУВАЊА СО ПРАВО НА ОДБИВКА Влезен промет Увоз MK МАКПРОДУКТ бул. Јане Сандански бр. 43/ Скопје 02/ makprodukt@yahoo.com Датум и број на прием од до Рок за поднесување Исправка на Даночен период 01/12/ /12/ /01/ ,676, ,045, ,300, ,000 Датум и број на прием ОСНОВ ЗА ИСКАЖУВАЊЕ НА ПОДАТОК ВО ПОЛЕ 14 ОД ДДВ ПРИЈАВАТА 1. Да ноч ни из но си кои се дол жат спо ред член 32 точ ка 4 од ЗДДВ 2. Да ноч ни из но си кои се дол жат спо ред член 31 став 2 од ЗДДВ 9, Да ноч ни из но си кои се дол жат спо ред член 55 став 1 од ЗДДВ-неовластено истакнат ДДВ 0 4. Да ноч ни из но си кои се дол жат спо ред член 55 став 2 од ЗДДВ-одделно истакнат поголем данок од долгуваниот 0 5. Да ноч ни из но си кои се по ба ру ва ат спо ред член 33 став 2 точ ка 2 од ЗДДВ 0 6. Ис пра вка на од би вка на прет ход ни да но ци спо ред член 37 од ЗДДВ 0 7. Даночни износи кои се должат или побаруваат заради промена на даночна стапка или поништување на договор 0 8. Даночни износи кои се побаруваат по издадени сертификати од НАТО сили 0 9. ДДВ содржан во добра на залиха наменети за натамошна продажба пред регистрација на даночниот 0 об врз ник за це ли на ДДВ-обра зец ДДВ-05/1 Вкупно 9,763 Даночните обврзници кои се регистрираат за целите на ДДВ, а кои имаат добра на залиха наменети за натамошна продажба, за да го остварат правото на одбивка на претходниот ДДВ содржан во истите, го пополнуваат образецот ДДВ-05/1 и го доставуваат како прилог кон даночната пријава на ДДВ (образец "ДДВ-04" за првиот даночен период ИЗВЕСТУВАЊЕ ЗА ДАНОКОТ НА ДОДАДЕНА ВРЕДНОСТ ДДВ-05/1 СОДРЖАН ВО ЗАЛИХИ НА ДОБРА НАМЕНЕТИ ЗА НАТАМОШНА ПРОДАЖБА ПРЕД РЕГИСТРАЦИЈА ЗА ЦЕЛИТЕ НА ДДВ 0 Претходни даноци за одбивање (10+12) 13 1,279,680 Со состојба на Останати даноци, претходни даноци и износи за одбивање ДАНОЧЕН ДОЛГ/ ПОБАРУВАЊЕ *Ако барате враќање на данокот внесете "Х" пред полето , ,175 Вкупен износ на претходен данок кој се бара да се одбие 0 ДДВ според општата даночна стапка од 18% 0 ДДВ според повластена даночна стапка од 5% 0 15 Број на периодични финансиски извештаи од одобрените фискални системи на опрема за регистрирање на готовински плаќања Вкупно 0 26 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

27 Даноци ДАНОЧНИ ОЛЕСНУВАЊА КАЈ ПРИХОДИТЕ ОД ИМОТ И ИМОТНИ ПРАВА (ЗАКУПНИНА) Наташа РИСТОВСКА Сог лас но член 32 од За ко нот за пер со на лен да нок на до ход ("Служ бен вес ник на РМ", број 80/ /12, во на та мош ни от текст: За ко нот), под при хо ди од имот и имот ни пра ва се по дразби ра ат при хо ди те што об врз ни кот ги ос тва ру ва од из да ва ње под за куп или под за куп на зем јиште, стан бе ни или де лов ни про сто рии, га ра жи, про сто рии за од мор и ре кре а ци ја, опре ма, превоз ни средс тва и друг вид на имот. Истите има ат трет ман на при хо ди од имот и имот ни пра ва за кои се пред ви де ни да ноч ни олес ну ва ња при утвр ду ва ње то на да ноч на та ос но ва, пре ку кои иста та мо же да се на ма ли со ко ри сте ње на норми ра ни тро шо ци. Во про дол же ние ви даваме прес ме тка та на пер со нал ни от да нок на при хо ди од имот и имотни пра ва за кои е про пи ша но на ма лу ва ње на да ноч на та ос но ва во сог лас ност со чле но вите 34 и 34-а од За ко нот. Да но чен об врз ник на пер со на лен да нок за при хо ди од имот и имот ни пра ва, е фи зич ко ли це (при ја ве но - не при ја ве но) кое ос тва ру ва при ход од имот и имот ни пра ва (за куп ни на) не за вис но од тоа да ли при хо ди те се во па ри, дру ги до бра, ус лу ги или друг вид на ус лу ги. Во член 76 од За ко нот, е про пи ша но де ка акон та ци и те на да но кот на до ход за при хо ди од имот и имот ни (за куп ни) пра ва на кои да но кот на до ход, се пла ќа по од би вка, ја прес ме ту ва и уп ла ту ва исп ла ту ва чот за се кој об врз ник и за се кој по е ди неч но исп ла тен при ход. Утвр ду ва ње и пла ќа ње на акон та ци и те на да но кот на до ход за при хо ди те од имот и имот ни пра ва се вр ши: по од би вка - до кол ку исп ла ту ва чот на при хо ди (заку по при ма чот) во ди де лов ни кни ги; по ре ше ние на УЈП - до кол ку за ку по при ма чот и за ку по да ва чот се фи зич ки ли ца. Ос но ва за прес ме ту ва ње на да но кот прет ста ву ва не то при хо дот кој се до би ва ко га ед но го диш ни от из нос на ос тва ре ни от при ход во го ди на та за ко ја се утвр ду ва да но кот, ќе се на ма ли за тро шо ци те за одр жу ва ње и упра ву ва ње, за ед но го диш на та амор ти за ци ја и за дру гите тро шо ци кои би ле нуж ни за ос тва ру ва ње на при хо дот. Во при хо ди од имо ти и имот ни пра ва се вклу чу ва ат и вред но сти те на си те да ва ња и ус лу ги на кои се об вр зал за ку пе цот, од нос но под за ку пе цот да ги из вр ши за сме тка на за ку по да ва чот (адап та ци ја, ре но ви ра ње, вгра ду ва ње опре ма, ин ста ла ции итн), при што тре ба да се пра ви разли ка по ме ѓу т.н ин ве сти ци о но вло жу ва ње (по драз би ра по дол го трај но по до бру ва ње на об је ктот) и те ков но вложу ва ње (сит ни по пра вки, мо ле ри су ва ње и дру го). Тро шо ци те со кои се на ма лу ва да ноч на та ос но ва се приз на ва ат во ви си на на ствар но на пра ве ни те трошо ци или т.н. нор ми ра ни тро шо ци. За приз на ва ње на ствар ни те тро шо ци за даночни цели да ноч ни от об врз ник тре ба да може направените трошоци до ку мен ти ра но да ги до ка же. На Да ноч ни от об врз ник, му се приз на ва ат след ните да ноч ни олес ну ва ња: 25% од ви си на та на при хо дот при из да ва ње под закуп на не о пре ме ни стан бе ни и де лов ни про сто рии; 30% од ви си на та на при хо дот при из да ва ње под закуп на опре ме ни стан бе ни и де лов ни про сто рии ствар ни те тро шо ци, до ку мен ти ра но до ка жа ни (по ба ра ње на об врз ни кот). Фи зич ко то ли це кое ос тва ру ва при хо ди од имот и имот ни пра ва, сог лас но член 71 и 73 од За ко нот, по т реб но е за се кој од нив да под не се Акон та тив на да ноч на при ја ва, на Обра зе цот ПДД-АДП/ПИ, во рок од 15 де на од де нот на за поч ну ва ње на ос тварување то на при хо ди те до УЈП на чи ја те ри то ри ја се на о ѓа имо тот. Исп ла ту ва чот (прав но то ли це) е дол жен нај доц на до 15 Фе вру а ри на ред на та го ди на до УЈП да го до ста ви Обра зе цот ПДД-ГИ, во кој ќе ги вне се и по да то ци те за бру то из но сот и пла те ни от пер со на лен да нок на на до место кот за за куп што му го исп ла тил на фи зич ко то ли це. Ос тва ре ни те при хо ди врз оваа ос но ва фи зич ко то ли це ги при ја ву ва во Го диш на та да ноч на при ја ва на Обра зецот ПДД-ГДП ко ја се до ста ву ва до УЈП нај доц на до 15 Март во те ков на та го ди на за прет ход на та го ди на. Во про дол же ние да ва ме при мер за до го вор за закуп, прег лед за ко е фи ци ен ти те за пре тва ра ње на не то REPREZENT DEKEMVRI 12/

28 Даноци исп ла те ни от из нос во бру то из нос, прес ме та ни те стап ки за ди рек но прес ме ту ва ње на пер со нал ни от да нок на до ход и при мер за на чи нот на прес ме тка на да ноч ни те олес ну ва ња кај при хо ди те од имот и имот ни пра ва. ИМ од Скоп је со стан на ул. бр., ЕМБГ ка ко за ку по да вец; и Друш тво то Имко ДООЕЛ Скоп је, за ста пу вано од Упра ви те лот ка ко за ку пец на ден 2013 го ди на склу чи ја ДО ГО ВОР ЗА ЗА КУП Член 1 За ку по да ве цот го да ва под за куп, а за ку пе цот го зе ма под за куп де лов ни от про стор во об је ктот кој се на о ѓа во Скоп је на ул. бр. со си те про сто рии што му при па ѓа ат со по вр ши на од 300 м 2 (на та му: об је ктот). Член 2 До го во рот за за куп се склу чу ва со вре ме на тра е ње од 3 го ди ни и тоа од 2013 го ди на до 2016 го ди на. Член 3 За ко ри сте ње на об је ктот за ку пе цот на за ку по да ве цот ќе му пла ќа за куп ни на во не то из нос од де на ри ме сеч но. Ви си на та на за куп ни на та од став 1 на овој член за вре ме на до го во ре ни от пер и од не се ме ну ва. За куп ни на та ќе се пла ќа на транс ак ци ска сме тка број из да де на од Тутунска бан ка АД - Скоп је, по исте кот на ме се цот нај доц на до 15-ти во на ред ни от ме сец. Член 4 За ку по да ве цот се об вр зу ва об је ктот да го пре да де во со стој ба ко ја спре ма ва жеч ки те про пи си е по доб на за кори сте ње нај доц на до 2013 го ди на. Член 5 За вре ме за кое е склу чен до го во рот тро шо ци те за: пар но гре е ње, еле ктрич на енер ги ја, во да, те ле фон и одр жу ва ње на за ед нич ки про сто рии па ѓа ат врз то вар на за ку пе цот. Тро шо ци те од став 1 на овој член до де нот на от почну ва ње на за ку пот ка ко и оште ту ва ње то и де фе кти те кои се ре зул тат на амор ти за ци ја на об је ктот па ѓа ат врз то вар на за ку по да ве цот. Член 6 До кол ку за ку пе цот не се при др жу ва кон сво и те об вр ски од до го во рот или за вре ме на ко ри сте ње на об је ктот, исти от не го чу ва и го оште ту ва, или не ги пла ќа ре дов но сме тки те за ко му нал ни те ус лу ги од член 5 на овој до го вор, за ку пода ве цот има пра во да го рас ки не до го во рот ед но стра но и да ја нап ла ти ште та та. Член 7 По исте кот на до го во ре ни от рок, за ку по да ве цот е сог ласен до кол ку го из да ва исти от про стор по исте кот на овој за куп да го по ну ди пр венс тве но на го ре на ве де ни от за ку пец. До го во рот мо же да би де про дол жен со склу чу ва ње на Анекс на овој до го вор и тоа пред исте кот на ро кот утвр ден во овој до го вор. Член 8 До кол ку дој де до про ме на на ов ла сте но то ли це кај заку пе цот, за ку пе цот се об вр зу ва на вре ме но да го из ве сти за ку по да ве цот. Член 9 Без прет ход на сог лас ност на за ку по да ве цот, за ку пе цот не смее да го да ва об је ктот во под за куп или да вр ши бит ни пре пра вки. До кол ку за ку по да ве цот се сло жи на одре де ни пре пра вки, за тоа ќе се склу чи Анекс кој ќе би де со ста вен дел на овој до го вор. Член 10 За вре ме тра е ње то на до го во рот за ку по да ве цот не смее да склу чу ва дру ги до го во ри во вр ска со овој об јект и ќе го шти ти за ку пе цот од евик ци ја. Член 11 Да но кот кој про из ле гу ва од овој до го вор е врз то вар на за ку пе цот. Член 12 До кол ку за ку по да ве цот во одре ден пер и од има на ме ра да го про да де об је ктот, пр венс тво на ку пу ва ње му се да ва на за ку пе цот. Член 13 Во слу чај на спор над ле жен е су дот спо ред ло ка ци ја та на об је ктот. Член 14 Овој до го вор е со ста вен во пет ед на кви при ме ро ци, од кои по два на до го во ре ни те стра ни и еден за но та рот ка де што ќе би де за ве рен. За за ку по да вец Ред. бр ИМ На до мест При хо дот ос тва рен од из да ва ње под за куп или под за куп на нед виж но сти, опре ма и дру ги средс тва (не о- пре ме ни) При хо дот ос тва рен од из да ва ње под за куп или подза куп на опреме ни стан бе ни и де лов ни про сто рии (како тро шок се зе ма пред вид и абе ње то на опре ма та) % на да ноч но на ма лува ње 25% од бру то при хо дот 30% од бру то при хо дот За за ку пец Имко ДООЕЛ - Скоп је За пре твара ње на бру то из нос (не то из нос: ко е фици ент) - I на чин За ди рект но прес ме ту вање на пер сона лен да нок (не то из нос X прес ме тана стап ка) - II на чин 0,925 8, % 0,930 7, % 28 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

29 Даноци При мер 1: 1. Фи зич ко ли це ИМ и Друш тво то Имко ДООЕЛ Скоп је (прав но ли це), склу чи ле до го вор за за куп на опре ме ни де лов ни про сто рии во пер и од од 3 го ди ни. 2. Ме се чен из нос на за куп ни на Спо ред до го во рот ПДД не е прес ме тан во за куп ни на та и го уп ла ту ва прав но то ли це - за ку по при ма чот Прес ме тка та на пер со нал ни от да нок на до ход е из вр ше на на след ни ов на чин: Ред. бр. Имко ДООЕЛ - Скоп је Скоп је ПРЕСМЕТКА за пер со на лен да нок на до ход за при ход од имот и имот ни пра ва за ме сец Ноември 2013 го ди на Име и Прези ме Прихо ди Тро шоци (кол. 3 x 30%) Ос но ва за ПДД (кол. 3 - кол. 4) ПДД (кол. 5 x 10%) За исп ла та (кол.3- кол.6) ИМ I На чин: Не то из но сот од де на ри да се поде ли со ко е фи ци ен тот 0,930 од нос но прес ме тка та е из вр ше на на след ни от на чин: За пре тва ра ње на не то из нос во бру то из нос (не то из нос : прес ме тан ко е фи ци ент) - I на чин Бру то износ (кол. 1/ Ко е- Ко е- фи циент на ент на ме тан фи ци- Прес- кол. 4) или (не то износ: пре- да но кот приз нати троци ент ко е фи- на дохошо ци с ме тан кое фи ци ент) Не то из нос до гово рен за испла та Из нос на ПДД (кол.5 - кол.1) ,10 0,30 0, II На чин: Со при ме на на прес ме та на стап ка од 7, % е из вр ше на на след ни от на чин: Не то из нос до гово рен за испла та Прес ме тка на пер со на лен да нок ко га е до го во рен не то из нос За пре тва ра ње на не то из нос во бру то из нос (не то из нос x прес ме та на стап ка) - II на чин Ко е- Ко е фици Из нос фи циент ент на на на призна Прес ме та- ПДД да но кот ти на стап ка (кол.1 на дохоци тро шо- x кол.4) Бру то из нос (кол.1 + кол.5) ,10 0,30 7, % Кни же ње кај за ку пе цот ко га е до го во рен не то из нос: На ем ни ни за нед виж но сти Об вр ски спре ма до ба ву ва чи - фи зич ки ли ца Об вр ски за пер со на лен да нок За куп ни на за ме сец Но ем ври 2013 го ди на за ИМ При мер 2: Во овој слу чај по да то ци те се зе ме ни од пр ви от пример и прес ме тка та на ПДД е мно гу по ед но став на. Ред. бр. Имко ДООЕЛ - Скоп је Скоп је ПРЕСМЕТКА за пер со на лен да нок на до ход за при ход од имот и имот ни пра ва за ме сец Ноември 2013 го ди на Име и Прези ме При ходи Прес ме тка на пер со на лен да нок ко га е до го во рен бру то из нос Тро шоци (кол. 3 x 30%) Ос но ва за ПДД (кол. 3 - кол. 4) ПДД (кол. 5 x 10%) За испла та (кол. 3 - кол. 6) ИМ Кни же ње кај за ку пе цот ко га е до го во рен бру то из нос: На ем ни ни за нед виж но сти Об вр ски спре ма до ба ву ва чи - фи зич ки ли ца Об вр ски за пер со на лен да нок За куп ни на за ме сец Но ем ври 2013 го ди на за ИМ На по мена: Сог лас но пред ло же ни те из ме ни на За ко нот за пер со на лен да нок на до ход ро кот за поднесување на Образецот ПДД-ГИ се предвидува да биде на 31 Јануари (наместо 15 Февруари). REPREZENT DEKEMVRI 12/

30 Деловно право КАЗНЕНИ КАМАТИ ПРЕСМЕТАНИ ВРЗ ОСНОВА НА ЗАДОЦНЕТИ ОБВРСКИ НАСТАНАТИ ПРИ ДЕЛОВНИ ТРАНСАКЦИИ Иван СТОЈАНОВ Во За ко нот за об ли га ци о ни те од но си ("Служ - бен вес ник на РМ", број 18/ /09) се уреду ва ат каз не ни те ка ма ти кои про из ле гу ва ат од нас та на ти де лов ни од но си врз ос но ва на тр гов ски до го во ри по ме ѓу тр гов ци и ли ца на јав но то пра во и де лов ни од но си нас та на ти во до го во ри те во кои ба рем ед но то ли це не е тр говец. За овие ви до ви на тр гов ски до го во ри за коно да ве цот пред ви дел де ка пок рај глав ни цата, долж ни кот кој ќе за доц ни со ис пол ну ва ње на па рич на та об врска да дол гу ва пок рај глав ни цата и каз не на ка мата. Каз не ни те ка ма ти се про пиша ни за тоа што во нај го лем слу чај по ста ве ни те ро ко ви за на ми ру ва ње на об врските про из лезе ни од де лов ни те од но си не се по чи ту ва ат, а со тоа друш тво то кое е до ве ри тел мо же да се со о чи со на ру ше на лик вид ност и еко ном ска ак тив ност. ЗОО про пи шу ва раз лич ни ста п ки на до го вор ни и за тез ни ка мати, во за вис ност од тоа да ли тр гов ски те до го во ри од нос но делов ни те од но си нас та ну ва ат по ме ѓу тр гов ци и ли ца на јав но то пра во или дру ги суб јекти. ВИ СИ НА НА СТА П КАТА НА КАЗ НЕ НА КА МАТА Сог лас но чле нот 266-а од За ко нот за об ли га ци о ни од но си ста п ката на каз не на ка ма та се оп ре де лу ва за се кое по лу го дие и тоа во ви си на на ка мат на та стап ка об ја ве на од На род на та бан ка на Ре пуб ли ка Ма ке дони ја (ре фе рен тна стапка), што ва же ла на по след ни от ден од по лу го ди е то што му прет хо де ло на те ков но то по лу го дие, зго ле ме на за де сет про цен тни по е ни (10%) во тр гов ски те до го во ри и до го во ри те ме ѓу тр гов ци и ли ца на јав но то право, од нос но зго ле мена за осум про цен тни по е ни (8%) во до го во ри те во кои ба рем ед но ли це не е тр го вец. Ви до ви на до го вор ни од носи Тр говци Та бе ла 1: За тез на ка мата Об ја ве на ре фе рен тна стап ка + 10% Тр гов ци и ли ца на јав но то право Об ја ве на ре фе рен тна стап ка + 10% Оста на ти ви до ви до го вор ни од носи Пе ри од на при мена Об ја ве на ре фе рен тна стап ка + 8% Та бе ла 2: Ста пки на каз не ни ка ма ти за 2013 го дина Ре ферен тна ка мат на стап ка Каз не на ка мата во тр говски те до го вори и до го во ри ме ѓу тр гов ци и ли ца на јав но то пра во (р.бр %) Каз не на ка мата во до го вори те во кои ба рем ед но то ли це не е тр го вец (физич ко лице) (р.бр.2 + 8%) ,75% 13,75% 11,75% ,50% 13,50% 11,50% Каз не на ка ма та ко га па рич на та об врска е из ра зе на во стран ска ва лута Ко га па рич на та об врска во нас та на ти те ме ѓу себни од но си е из ра зе на или оп ре де ле на во стран ска ва лута, ста п ката на каз не на ка ма та се оп ре де лу ва за се кое по лу го дие и тоа во ви си на на ед но ме сеч на та ЕУ РИ БОР за ев ра што ва же ла на по след ни от ден од по лу го ди е то што му прет хо де ло на те ков но то по лу годи е то зго ле ме но за де сет про цен тни по е ни (10%) во тр гов ски те до го во ри и до го во ри те ме ѓу тр гов ци и ли ца на јав но то право, од нос но зго ле ме на за осум про цен тни по е ни (8%) во до го во ри те во кои ба рем ед но то ли це не е тр го вец. 30 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

31 Деловно право Пе ри од на при мена Та бе ла 3: Об ја ве на ЕУ РИ БОР стап ка Каз не на ка ма та во тр гов ски те до го во ри и до го во ри ме ѓу тр гов ци и ли ца на јавно то пра во (р.бр %) Каз не на ка ма та во до го во ри те во кои ба рем ед но то ли це не е тр го вец (фи зич ко лице) (р.бр.2 + 8%) ,109% 10,109% 8,109% ,123% 10,123% 8,123% До кол ку во тр гов ски те до го во ри и до го во ри те ме ѓу тр гов ци те и ли ца на јав но то право, до ве ри те лот се во ди сог лас но на че ла та на со вес ност и чес ност однос но по стои ед нак ва вред ност на за ем ни те да ва ња и спра вед ли воста, и не по стои нес раз мер ме ѓу пра ва та и об врските на до го вор ни те стра ни мо же да се до го во ри и по ви со ка стап ка од ста п ката на за кон ска та каз не на ка ма та што ва же ла на де нот на склу чу ва ње на до гово рот, но нај мно гу до 50% по ви со ка од ут врде на та за кон ска каз не на ка мата. НА ЧИН НА ПРЕСМЕТ КА НА КАЗ НЕ НА ТА КА МА ТА Пресмет ка та на каз не на та ка ма та се врши со при ме на на де курзив ни от ка ма тен ме тод на ста са на глав ни на без до да ва ње на каз не на та ка ма та на главни ната. Пресмет ка на каз не на ка ма та за пе ри од по долг од ед на го дина Ко га ста ну ва збор за пресмет ка на каз не на ка ма та за пе ри од по долг од ед на го ди на из но сот на дол гу вана та каз не на ка ма та се до би ва та ка што про из во дот до би ен со мно же ње на глав ни ната, ста п ката на казне на ка ма та и бро јот на го ди ни те на за доц ну ва ње ќе се по де ли со бро јот 100. К = G x Y x P 100 При што: К = Каз не на ка мата G = Глав нина P = Стапка на каз не на ка мата Y = Број на го ди ни за кои се пресме ту ва ка ма тата Пресмет ка на каз не на ка ма та за пе ри од пок ра ток од ед на го дина Ко га пресмет ка та се врши за пресмет ко вен пе ри од по кус од ед на го дина, из но сот на дол гу ва на та каз не на кама та се до би ва та ка што про из во дот до би ен со мно же ње на глав ни ната, ста п ката на каз не на та ка ма та и бро јот на де но ви те на за доц ну ва ње ќе се по де ли со бро јот од нос но со бро јот ко га го ди на та е прес тапна. К = За прес тап на го дина: К = G x D x P G x D x P При што: К = Каз не на ка мата G = Глав нина P = Стапка на каз не на ка мата D = Број на де но ви за кои се пресме ту ва ка ма тата При мер 1: Друш тво то "Тр го тим ДОО" Скоп је на го ди на про да ло тр гов ска сто ка на Друш тво то "Из воз ДО ОЕЛ" во из нос од де нари. Спо ред до го во рот пла ќа ње то тре ба ло да се из врши на го дина. Ку пу ва чот сто ка та ја пла тил со за доц ну ва ње на го ди на (за доц ну ва ње од 20 дена). Ре фе рен тна та ка мат на стап ка об ја ве на од стра на на НБРМ за пе ри о дот ко га е нас та на то за доц ну ва ње то и за кој тре ба да се пресме та за тез на ка ма та из не су ва 3,50%. За тоа што се ра бо ти за тр гов ски до го вор по ме ѓу тр гов ци виси на та на каз не на та ка ма та ќе из не су ва 13,50% (10% + 3,50%). К = Пе ри од на пресмет ка на каз не на ка мата Прес ме тка на затезна камата за договори меѓу правни лица x 20 x 13,50 = де нари Ка мат на лис та бр. Број на де но ви Ос новица Стапка на каз не на ка ма та Каз не на ка мата до ,50% Вкупно REPREZENT DEKEMVRI 12/

32 Деловно право При мер 2: Друш тво то Топ ли на ДОО Скоп је е ис по ра чател на топ лин ска енер ги ја на фи зич ко то ли це Де јан Де ја нов. За ме сец Ок том ври 2013 ис поставе на е смет ка во из нос од де на ри со рок на пла ќа ње го дина. Ко рис ни кот на ус луга та смет ка та ја пла тил на го ди на (за доц ну ва ње 63 дена). Би деј ќи ста ну ва збор за тр гов ски до го вор поме ѓу фи зич ко ли це и тр го вец, ви си на та на ста п- ката на каз не на ка ма та за овој пе ри од из не су ва 11,50% (3,50% + 8%). К = Пе ри од на пресмет ка на каз не на ка мата x 63 x 11, Ка мат на лис та бр. Број на де но ви Ос новица = 79 де нари Стапка на каз не на ка ма та Каз не на ка мата до ,50% 79 Вкупно При мер 3: Друш тво то "Мо би ДО ОЕЛ" Скоп је на го ди на про да ло тр гов ска сто ка на Друш тво то "Ка за ДОО " во из нос од денари. Спо ред до го во рот пла ќа ње то тре ба ло да се из врши на го дина. Ку пу ва чот дел од дол гот во из нос де на ри го пла тил на го ди на со за доц ну ва ње од 5 де на а ос та то кот од дол гот на го ди на со за доц ну ва ње од 15 дена. К = К = Прес ме тка на затезна камата за долг на физичко лице кон правно лице Прес ме тка на затезна камата за договори меѓу правни лица кога лицето плаќа дел од долгот x 5 x 13, = 277 де нари x 10 x 13,50 = 425 де нари Пе ри од на пресмет ка на каз не на ка мата Ка мат на лис та бр. Број на де но ви Ос новица Стапка на каз не на ка ма та Каз не на ка мата до ,50% до ,50% 425 ОС ТА НА ТИ ВИ ДО ВИ НА ОБ ЛИ ГА ЦИ О НИ ОД НОСИ За дру ги те ви до ви на об ли га ци о ни од но си за ко но даве цот пред ви дел пресмет ка на каз не на ка ма та со приме на на каз не на та ка мат на стап ка за до го во ри те во кои ба рем ед но ли це не е тр го вец за со од вет на та ва лута. Нај чес то овие ви до ви на па рич ни об врски про из ле гу ваат врз ос но ва на при чи ну ва ње на штета, ра бо то вод ство без на лог, стек ну ва ње без ос нов, ед нос тра ни из ја ви на вол ја и дру ги об ли га ци о ни од но си уре де ни со по себ ни за кони, ка ко што е, на при мер, из дршката. СТА СА НОСТ НА ОБ ВРСКАТА ЗА ПЛА ЌАЊЕ Опре де лу ва ње то на ста са нос та на об врската за пла ќа ње на каз не на та ка ма та се оп ре де лу ва сог лас но пра ви ла та пред ви де ни во ЗОО. До кол ку ста са нос та не е оп ре де ле на на овој на чин, а ста ну ва збор за по бару ва ње од про ме тот на сто ки и ус лу ги по ме ѓу тр гов ци или тр гов ци и ли ца на јав но то право, об врската за пла ќа ње на каз не на та ка ма та вта су ва 30 де на од денот на при ем на фак ту ра та или со од вет но то ба ра ње за ис плата. Ко га де нот на при е мот на фак ту ра та или со од вет но то ба ра ње не мо же да се оп ре де ли со си гурност ка ко рок за ста са ност на об врската за пла ќа ње се сме та пе ри о дот од 30 де на по при е мот на сто ки те или ус лу ги те или ако долж ни кот ја при ми фак ту ра та или со од вет но то ба ра ње за ис пла та пред при е мот на сто ки те или ус лу гите, 30 де на од при е мот на сто ки те или ус лу гите. До кол ку до ве ри те лот и долж ни кот се до го во ри ле и пред ви де ле по ста пка за при ем или потврду ва ње со ко ја се ут врду ва со об раз нос та на сто ки те или ус лу ги те а долж ни кот ја при мил фак ту ра та или со од вет но то ба ра ње за ис пла та пред или на де нот на при е мот или пот врду ва њето, ро кот за од кој поч ну ва да те че об врската за пла ќа ње на каз не на та ка ма та е 30 де на од де нот на при е мот од нос но пот врду ва њето за со об раз ност. Овој рок не мо же да би де по долг од 30 дена. 32 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

33 Плати и надоместоци ДЕЛ ОД ПЛАТА ВРЗ ОСНОВА НА РАБОТНА УСПЕШНОСТ И ДОДАТОЦИ НА ПЛАТА М-р Александар ИВАНОВСКИ Ед но од ос нов ни те пра ва на ра бот ни кот кое про из ле гу ва од ра бот ни от од нос и кое се ут врду ва при склу чу ва ње то на до го во рот за вра бо ту вање, е пра во то на пла та за из врше ната ра бо та ко ја е сос та ве на од три дела: ос нов на плата, дел од пла та за ра бот на ус пеш ност и до да то ци на плата. Ос нов на пла та, ка ко таа е де фи ни ра на и кои се сос тав ни те де ло ви на пла тата, е уреде но со: За ко нот за ра бот ни те од но си ("Служ бен вес ник на РМ", број 62/ /13, во ната мош ни от текст: ЗРО); За ко нот за ми ни мал на пла та ("Служ бен вес ник на РМ", број 11/12, во на та мош ниот текст: ЗМП); За кон за при до не си од за дол жи тел но соци јал но оси гу ру ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 142/ /13, во на та мошни от текст: ЗПЗСО); За кон за пер со нал ни от да нок на доход ("Служ бен вес ник на РМ", број 80/ /12, во на та мош ни от текст: ЗПДД); За кон за ис пла та на пла ти те во Ре пуб лика Ма ке до ни ја ("Служ бен вес ник на РМ", број 70/ /12, во на та мош ни от текст: ЗИПРМ); За кон за држав ни те служ бе ни ци ("Службен вес ник на РМ", број 59/ /13, во на та мош ни от текст: ЗДС); За кон за из вршу ва ње на Бу џе тот за 2013 го ди на ("Служ бен вес ник на РМ", број 171/12, во на та мош ни от текст: ЗИБ); Оп шти от ко лек ти вен до го вор за при ватни от сек тор на сто пан ство то ("Служ бен вес ник на РМ", број 84/ /12, во на тамош ни от текст: ОКД П СОС); 1 Оп шти от ко лек ти вен до го вор за јав ни от сек тор ("Служ бен вес ник на РМ", број 10/08 и 85/09, во на та мош ни от текст: ОКДЈС); Ко лек тив ни до го во ри на ни во на гранка; Ко лек тив ни до го во ри на ни во на ра бо тода вач; Упат ство за на чи нот на пресме ту ва ње и пла ќа ње на акон та ци и те на пер со нал ни от да нок на до ход по од бивка; Пра вил ник за на чи нот на ут врду ва ње на из но сот на сред ства та за ис пла та на плати, сос та ву ва ње на пресмет ки те и дос та ву ва ње на тие пресмет ки до УЈП и Оп шти ак ти на прав но то лице. ДЕЛ ОД ПЛА ТА ВРЗ ОС НО ВА НА РА БОТ НА УС ПЕШ НОСТ Ра бот на та ус пеш ност на ра бот ни кот сог лас но ЗРО, се оп ре де лу ва зе мај ќи ги пред вид до ма ќин ски от однос, ква ли те тот и обе мот на врше ње то на ра бо тата, за ко ја ра бот ни кот го склу чил до го во рот за вра бо тување. Во ОКД П СОС, ут врде ни се кри те ри у ми и ме ри ла за ут врду ва ње на ра бот на та ус пеш ност и тоа: до ма ќин ски од нос; обем; ква ли тет; кре а тив ност и ин вен тив ност, ос тва ре на про дуктив ност, еко но мич ност; ефи кас ност и ко рис те ње на сред ства та за рабо та и ра бот но то вре ме и дру ги кри те ри у ми ут врде ни со ко лек ти вен до говор на ни во на деј ност. Ра бот на та ус пеш ност сог лас но ОКД П СОС се мери, од нос но про це ну ва за по е динци или гру пи ра бот ни ци спо ред од нап ред ут врде ни кри те ри у ми и ме ри ла со кои ра бот ни кот тре ба да би де за поз нат. Ра бот ни кот кој го во ди и ор га ни зи ра про це сот на ра бо та ја оце ну ва ра бота та на ра бот ни кот и ги ут врду ва не го ви те ре зул тати. REPREZENT DEKEMVRI 12/

34 Плати и надоместоци Во рам ки те на кри те ри у мот обем на из врше ни ра боти, мо же да се под ве дат нор ми те ут врде ни за од дел ни ра бот ни места, пре ку кои обе мот мо же најлес но да се из мери, од нос но об јек тив но да се оцени. До кол ку во ко лек тив ни те до го во ри на ни во на деј ност или ра бо то да вач не би дат ут врде ни по де тал ни кри тери у ми и ме ри ла за од дел ни кри те ри уми, оцен ка та за ра бот на та ус пеш ност ќе би де суб јек тивна. Во ОКДЈС, на ве де но е де ка дел од пла та та врз осно ва на ус пеш ност се ут врду ва врз ос но ва на: вон ред но и нат про сеч но оп то ва ру ва ње на работ ни кот; зго ле мен обем на ра бота; пред вре ме но и ква ли тет но из вршу ва ње на рабо тите. Ме ри ла та и кри те ри у ми те за оцен ка на ра бот на та ус пеш ност, ОКДЈС упа ту ва да се ут врдат со ко лек тивни до го во ри на ни во на деј ност. Во за вис ност од из врше на та оцен ка на ос тва ре ни те ре зул та ти врз ос но ва на на ве де ни те кри те ри уми, основ на та пла та на ра бот ни кот мо же да се на ма ли или да се зго ле ми за со од ве тен про цент. Во про дол же ние да ден е при мер на пресмет ка на бо нус на пла та та за де кем ври 2013 го дина. При мер 1: Р. бр. Прес ме тка на пла та и бо нус на плата 1. Бру то пла та на ра бот ни кот До да ток за 5 го ди ни ра бо тен стаж ( х 0,5% х 5) Бо нус на пла та Вкуп на пла та (р. бр. 1 + р. бр. 2 + р. бр. 3) Опис Стапка Плата Бонус Вкупно Бру то плата При до нес за за дол жи телно ПИО 18% При до нес за за дол жи телно здрав стве но оси гу рување 7,30% До пол ни те лен при до нес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру ва ње за слу чај на пов ре да на ра бо та и про феси о нал но за бо лу вање 0,50% При до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај на нев ра бот ре ност (при до нес за вра бо ту вање 1,20% Р. бр. Опис Стапка Плата Бонус Вкупно Вкуп ни при до неси 27% Бру то пла та на ма ле на за при до не си 7= Лич но ос ло бо ду вање Да ноч на ос но ва за пресметка на пер со на лен да нок на до ход Пер со на лен да нок 10% Не то пла та 11= Сог лас но член 117, став 4 од ЗРО про пи ша на е и об врска за ра бо то да ва чот на ра бот ни кот да му ис пла ти бо нус во ви си на од ед на про сеч на пла та во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја во слу чај ко га ра бот ни кот рабо тел 150 ча са по дол го од пол но то ра бот но време, а не от сус тву вал по ве ќе од 21 ден во те кот на го ди на та кај ис ти от ра бо то да вач, пок рај до да то кот. Во про дол же ние да ден е при мер на пресмет ка на бо нус на пла та та за де кем ври 2013 го ди на сог лас но член 117 став 4 од ЗРО. При мер 2: Р. бр. Прес ме тка на пла та и бо нус сог лас но член 117 од ЗРО 1. Бру то пла та на ра бот ни кот До да ток за 10 го ди ни ра бо тен стаж ( х 0,5% х 10) Вкуп на пла та (ред. бр. 1 + ред. бр. 2) Бо нус на пла та врз ос но ва на член 117 став 4 од ЗРО Вкуп на бру то пла та (ред. бр. 3 + ред. бр. 4) Опис Стапка Плата Бонус Вкупно Бру то плата При до нес за за дол жи телно ПИО 18% При до нес за за дол жи телно здрав стве но оси гу рување 7,30% До пол ни те лен при до нес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру ва ње за слу чај на пов ре да на ра бо та и про феси о нал но за бо лу вање 0,50% REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

35 Плати и надоместоци Р. бр. Опис Стапка Плата Бонус Вкупно При до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај на нев ра бот ре ност (при до нес за вра бо ту вање 1,20% Вкуп ни при до неси 27% Бру то пла та на ма ле на за при до не си 7= Лич но ос ло бо ду вање Да ноч на ос но ва за пресметка на пер со на лен да нок на до ход Пер со на лен да нок 10% Не то пла та 11= Во про дол же ние да ден е при мер на пресмет ка на три на е сет та пла та за 2013 го ди на ка ко ре зул тат на мож нос та на ра бо то да ва чот да ја ис пла ти сог лас но од лич ни те ре зул та ти од ра бо те ње то во те кот на годи на та и да ја вклу чи во зав ршна та смет ка за 2013 го дина. При мер 3: Прес ме тка на 13-та пла та 1. Бру то пла та на ра бот ни кот Р. Опис Стапка Износ бр Бру то плата При до нес за за дол жи тел но ПИО 18% При до нес за за дол жи тел но здравстве но оси гу ру вање 7,30% До пол ни те лен при до нес за за дол жител но здрав стве но оси гу ру ва ње за слу чај на пов ре да на ра бо та и профе си о нал но за бо лу вање 0,50% При до нес за за дол жи тел но оси гу рува ње во слу чај на нев ра бот ре ност (при до нес за вра бо ту вање) 1,20% Вкуп но при до неси 27% Бру то пла та на ма ле на за при до не си 7= Лич но ос ло бо ду вање 0 9. Да ноч на ос но ва за пресмет ка на персо на лен да нок на до ход Пер со на лен да нок 10% Не то пла та 11= На по мена: При по пол ну ва ње то на МПИН при ја ва та за три на е сет та та пла та на по ле то 1.3. Вид на об врска се ста ва ши фра та пла та по ос нов на де лов на ус пеш ност на ра бо то да ва чот, ка ко и при пресмет ката не е зе ме но лич но то ос ло бо ду вање, би деј ќи тоа е ис ко рис те но при пресмет ка та на пла ти те во те кот на це ла та ка лен дар ска го ди на за си те 12 ме сеци. 2 ДО ДА ТО ЦИ НА ПЛА ТА И НА ЧИН НА НИВ НО ПРЕСМЕ ТУ ВАЊЕ До да то ци те на пла та ка ко пра во се ут врде ни со од ред би те од член 106, став 3 од ЗРО, сог лас но кој ис ти те се оп ре де лу ва ат за по себ ни те ус ло ви при работа, кои про из ле гу ва ат од рас по ре дот на ра бот но то вре ме и тоа за ра бо та во смени, ра бо та во по де ле но ра бот но време, ноќ на ра бота, ра бо та на де жур ство, сог лас но за ко нот, про дол же на ра бота, ра бо та на ден на не де лен од мор, ра бо та во праз ни ци оп ре де ле ни со за кон и до да ток за ра бо тен стаж. Ви си на та на до дато ци те од нос но про цен тот на зго ле му ва ње на пла тата за од дел ни на до мес то ци се ут врде ни со оп шти те ко лек тив ни до го во ри од нос но Оп шти от ко лек ти вен до го вор за при ват ни от сек тор од об лас та на сто панството, Оп шти от ко лек ти вен до го вор за јав ни от сек тор на РМ, ка ко и по ве ќе то ко лек тив ни до го во ри на нив но на деј ност кои ги пре зе ма ат ис ти те из но си (про центи) за ви си на та на од дел ни до да тоци. Сог лас но член 23 од ОКД П СОС, ос нов на та пла та се зго ле му ва со до да то ци за пла та ко га ра бот ни кот ра бо ти во ус ло ви по теш ки од нор мал ни те за оп ре де лено ра бот но мес то (непо вол ни вли ја ни ја на око ли ната, упот ре ба на од дел ни заш тит ни сред ства сог лас но про пи си те и ра бо ти из ло же ни на по себ ни окол ности). Ис ти от член упа ту ва на при ме на на Ко лек тив ни те дого во ри на ни во на деј ност/ра бо то да вач, спо ред кои се ут врду ва ат по теш ки те ус ло ви за ра бо та од нормал ни те за од дел ни ра бот ни мес та и из но сот на зголе му ва ње то на пла та та по тој ос нов кој не за ви си од ви си на та на пла та та на ра бот ни кот, ту ку се ут врду ва во единствен из нос за си те ра бот ни ци што ра бо тат во тие по теш ки ус ло ви на ра бота. Ка ко ос но ва за зго ле мува ње на ос нов на та пла та на ра бот ни кот, во ОКД П СОС се на ве дени: пре кув ре ме на та ра бота, ра бо та та ноќе, ра бо та та во три смени, на ден на не де лен од мор, на праз ни ци и не ра бот ни де но ви и по се бен до да ток за ра бо тен стаж, за кои се ут врде ни со од вет ни про цен ти на зго ле му ва ње на ос нов на та плата. Со ОКДЈС ка ко до да то ци на пла та се на ве де ни до да то ци те кои про из ле гу ва ат од рас по ре дот на работ но то вре ме сог лас но ЗРО (пре кув ре ме на ра бота, REPREZENT DEKEMVRI 12/

36 Плати и надоместоци ра бо та ноќе, ра бо та во три смени, ра бо та на ден на не де лен од мор и на праз ни ци и не ра бот ни де но ви и по се бен до да ток за ра бо тен стаж), за кои се ут врдени со од вет ни про цен ти на зго ле му ва ње на ос нов на та плата. Ви си на та на до да то ци те на пла та во јав ни от сек тор ут врде ни сог лас но ОКДЈС се на по нис ко ни во од до да то ци те на пла та за при ват ни от сек тор ут врде ни сог лас но ОКД П СОС. Ред. ЗРО (член 106, број став 4) 6. До да ток за рабо тен стаж 7. Ра бо та на дежур ство 8. Ра бо та во по деле но ра бот но време ОКД П СОС 0,5% за се ко ја годи на ра бо тен стаж (член 25) Не е пред ви дено Не е пред ви дено ОКДЈС 0,5% за се ко ја го ди на ра бо тен стаж, а најмно гу 20% (член 18) Не е пред ви дено Не е пред ви дено 3.1. На чин на пресмет ка на до да то ци те за плата До да то ци те на пла та ме ѓу себ но не се ис клу чу ва ат и ис ти те се до да ва ат на ос нов на та пла та на ра бот никот, од нос но пла та та на ра бот ни кот се зго ле му ва во за вис ност од по ми на ти те ча со ви по од дел ни ос но ви за кои е пред ви ден до да ток на плата, од нос но ра бо тен стаж за до да ток за ра бо тен стаж. До кол ку ра бот ни кот ра бо тел во ус ло ви ко га му сле ду ва ат не кол ку од дел ни до да тоци, тој има пра во на си те до да то ци ис тов реме но (при мер: ако ра бо ти во сме на но ќе и ос та нал пре кув ре мено, ра бот ни кот има пра во на до да то ци по си те три ос нови). До да то кот за стаж се пресме ту ва по 0,5% од ос нов на та па ла та за се ко ја го ди на на пол нет стаж со тоа што во ОКДЈС вкуп ни от про цент се ог рани чу ва на нај мно гу 20%. Во про дол же ние во Та бе ла та број 1, Ви ги презен ти ра ме до да то ци те на пла та и ви си на та на се кој до да ток од делно. Во та бе ла та не се пре зен ти ра ни до да то ци те за пла та за по теш ки ус ло ви за ра бо та кои сог лас но ОКД П СОС тре ба да се ут врдат со КД на ни во на деј носта/ра бо то да вач. Ред. ЗРО (член 106, број став 4) ОКД П СОС 1. Про дол же на Пре кув ре ме на работа: +35% по час ра бо та (пре кувре мена) 2. Ноќ на ра бота Ра бо та ноќе: +35% по час 3. Ра бо та во смени 4. Ра бо та на ден на не де лен од мор 5. Ра бо та на празник и не ра ботни де нови Ра бо та во три смени: +5% по час (са мо за ефек тив но по ми нато ра бот но вре ме во смени) Ра бо та на ден на неде лен од мор: +50% по час Ра бо та на праз ник и не ра бот ни де нови: +50% по час ОКДЈС Пре кув ре ме на работа: +29% по час Ра бо та ноќе: +29% по час Ра бо та во три смени: +4% по час (са мо за де но ви те ко га ра боти во вто ра и тре та смена) Ра бо та на ден на неде лен од мор: +29% по час Ра бо та на праз ник и не ра бот ни де нови: +42% по час Про дол же на ра бо та (пре кув ре ме на ра бота): Ра бо то да ва чот мо же да му на ло жи на ра бот ни кот пре кув ре ме на ра бо та са мо во оп ре де ле ни слу чаи сог лас но ЗРО (чле но ви те ) и ис та та не мо же да би де по дол га од 8 ча са не дел но од нос но 190 часо ви го дишно. Ноќ на ра бота: Ка ко ноќ на ра бо та се сме та ра боте ње то во ноќ но вре ме во пе ри од од 22,00 ча сот до 6,00 ча сот на ред ни от ден. По ра ди те жи на та на ноќ но то ра бо тење, пок рај до да то кот на пла та по овој ос нов, ЗРО пред ви ду ва и по себ на заш ти та на ра бот ни ци те кои ра бо тат ноќ но вре ме (член 128 од ЗРО). Ра бо та во смени: Ра бо то да ва чот мо же да во ве де ра бо та во смени, што под раз би ра ме тод на ор га низи ра ње на ра бо та та во сме ни во ко ја ра бот ни ци те се сме ну ва ат ед но под ру го на ис то ра бот но мес то во сог лас ност со од ре ден план, кое мо же да би де конти ну и ра но или со пре кини, вклу чу вај ќи ја пот ре ба та ра бот ни ци те да ра бо тат во раз лич но вре ме во да ден пе ри од на де но ви или не дели. Спо ред пот ре би те на ра бот ни от про цес, ра бо то да ва чот мо же да во ве де ра бо та во две или три смени, а на ра бот ни ци те има об врска да им ис пла ти до да ток на па та за ча со ви те по ми на ти на ра бо та во смени. Ра бо та на ден на не де лен од мор: Ден на не делен од мор, сог лас но член 134 од ЗРО, по пра ви ло е не де ла или друг ден во не де лата. Ме ѓу тоа ко га про це сот на ра бо та се од ви ва неп ре ки нато, ра бо тода ва чот сог лас но пла нот за ра бота, го оп ре де лу ва де нот на не де лен од мор за се кој ра бот ник од делно. Ако ра бот ни кот ра бо ти на ден на не де лен од мор, рабо то да ва чот е дол жен да му оп ре де ли друг ден ка ко ден на не де лен од мор. Ра бо та на праз ник и не ра бот ни де нови: Ра бота та на праз ник и не ра бот ни де но ви прет ста ву ва посе бен ос нов за ис пла та на до да ток на плата, би деј ќи тој ден сог лас но за кон е не ра бо тен ден за ра бот ни кот, за кој до би ва на до мест на плата.спе ци фич нос та кај овој до да ток на пла та е во тоа што ра бот ни кот кој ра- 36 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

37 Плати и надоместоци бо ти на праз ник или не ра бо тен ден, има пра во пок рај на до мес то кот на пла та и пра во на пла та (днев ница) зго ле ме на за 50% (зна чи за ча со ви те по ми на ти на рабо та на праз ник и не ра бо тен ден сог лас но за ко нот, на ра бот ни кот тре ба да му се пресме та пла та во ви си на од 150% за ча со ви те по ми на ти на ра бо та тој ден. До да ток за ра бо тен стаж: Овој до да ток е ут врден ка ко пра во во два та оп шти ко лек тив ни до го вори, со тоа што во ОКДЈС е ог ра ни чен вкуп ни от про цент на ис пла та врз оваа ос нова. Ра бо та во де жур ство и ра бо та во по де ле но работ но време: Oвие до да то ци на пла та се спо ме на ти во ЗРО, но за ис ти те се уш те се оче ку ва да се ут врди ви си на та од нос но про цен тот од плата, во по ста пка за усог ла су ва ње на оп шти те ко лек тив ни до го вори. При мер 1: 3.2. Прак тич ни при ме ри за пресмет ка на до да то ци од плата Прес ме тка на додаток на плата за прекувремена работа 1. Бру то пла та на ра бот ни кот До да ток за 10 го ди ни ра бо тен стаж ( х 0,5% х 10) Вкуп на пла та (ред. бр. 1 + ред. бр. 2) Број на ча со ви во ме се цот часа 5. Број на пре кув ре ме ни ча со ви...15 часа Пресметка: : 176 = 72,19 (72,19 х 15) х 1,35 = Вкуп но бру то пла та = Пресмет ка на нај нис ка та ос но ви ца за придо не си за ра бот ни кот со пре кув ре ме ни ча со ви на ра бота: 1. Нај нис ка ос но ви ца за при до не си Нај нис ка ос но ви ца за при до не си по час ( / 176 часа)... 86,92 3. Нај нис ка ос но ви ца за при до не си за ра бот ни кот со пре кув ре ме ни ча со ви на ра бо та {86,92 х (176+15)} Р. бр. Опис Стапка Плата Најни ска основица Доплата на придонеси Бру то плата При до не си за за дол жител но ПИО 18% При до нес за за должи тел но здрав стве но оси гу ру вање 7,30% При до нес за за должи тел но оси гу ру ва ње во слу чај на нев ра боте ност (при до нес за вра бо ту вање) 1,20% До пол ни те лен при донес за за дол жи тел но здрав стве но оси гуру ва ње во слу чај на пов ре да на ра бо та и про фе си о нал но за болу ва ње 0,50% Вкуп но при до не си 6 = % Вкуп на доп ла та на при до неси Бру то пла та на ма ле на за при до неси 8 = Лич но ос ло бо ду вање Да ноч на ос но ва за пресмет ка на ПДД 10 = Пер со на лен да нок на до ход 10% 10% Не то пла та 12 = На по мена: Во при ме рот Бру то пла та та на ра ботни кот е под ми ни мал на та ос но ви ца за пла ќа ње на при до не си ко ја за 2013 го ди на из не су ва де на ри за ра бо та со пол но ра бот но време. Ту ка би ис так на ле де ка по стои раз ли ка по ме ѓу нај нис ка та ос но ви ца за ра бо та со пол но ра бот но вре ме и со пре кув ре ме ни ча со ви на ра бота. Нај нис ка та ос но ви ца за пресме ту вање и пла ќа ње на при до не си за ра бот ник кој ос тва ру ва пре кув ре ме ни ча со ви ра бо та во ме се цот, се до би ва со мно же ње на бро јот на од ра бо те ни ра бот ни ча со ви и вред нос та на нај нис ка та ос но ви ца по час. Вред нос та на нај нис ка та ос но ви ца по час за вра бо те ни те кои оства ру ва ат пре кув ре ме ни ча со ви ра бо та во ме се цот се ут врду ва ко га нај нис ка та ос но ви ца ко ја за 2013 го ди на REPREZENT DEKEMVRI 12/

38 Плати и надоместоци из не су ва де на ри се де ли со бро јот на ра бот ни ча со ви во ме се цот сог лас но за кон. Во на ши от при мер : 176 х (176+15) = де нари. При мер 2: Прес ме тка на додаток на плата за работа на празник и неработен ден 1. Бру то пла та на ра бот ни кот До да ток за 10 го ди ни ра бо тен стаж ( х 0,5% х 10) Вкуп на пла та (ред. бр. 1 + ред. бр. 2) Број на ча со ви во ме се цот часа 5. Ра бо та во праз ни к...16 часа Пресметка: : 176 = 140,20 (140,20 х 16) х 1,50 = Вкуп но бру то пла та = Р. Опис Стапка Износ бр Бру то плата При до не си за за дол жи тел но ПИО 18% При до нес за за дол жи тел но здравстве но оси гу ру вање 7,30% При до нес за за дол жи тел но оси гуру 4 ва ње во слу чај на нев ра бо те ност (при до нес за вра бо ту вање) 1,20% 336 До пол ни те лен при до нес за за должи 5 тел но здрав стве но оси гу ру ва ње во слу чај на пов ре да на ра бо та и про фе си о нал но за бо лу ва ње 0,50% Вкуп но при до не си 6 = % Бру то пла та на ма ле на за при до неси 7 = Лич но ос ло бо ду вање Да ноч на ос но ва за пресмет ка на ПДД 9 = Пер со на лен да нок на до ход 10% 10% Не то пла та 11 = При мер 3: Прес ме тка на додаток на плата за работа ноќе и ден на неделен одмор 1. Бру то пла та на ра бот ни кот До да ток за 10 го ди ни ра бо тен стаж ( х 0,5% х 15) Вкуп на пла та (ред. бр. 1 + ред. бр. 2) Број на ча со ви во ме се цот часа 5. Ра бо та во на ден на не де лен од мор и но ќе од 22,00 до 6,00 ча сот...8 часа 6. Ра бот ни кот ко рис тел друг ден на не де лен од мор Пресметка: : 176 = 167,97 167,97 х 8 = х 0,50 = х 0,35 = 470 Вкуп но бру то пла та = Р. Опис Стапка Износ бр Бру то плата При до не си за за дол жи тел но ПИО 18% При до нес за за дол жи тел но здравстве но оси гу ру вање 7,30% При до нес за за дол жи тел но оси гуру 4 ва ње во слу чај на нев ра бо те ност (при до нес за вра бо ту вање) 1,20% 368 До пол ни те лен при до нес за за должи 5 тел но здрав стве но оси гу ру ва ње во слу чај на пов ре да на ра бо та и про фе си о нал но за бо лу ва ње 0,50% Вкуп но при до не си 6 = % Бру то пла та на ма ле на за при до неси 7 = Лич но ос ло бо ду вање Да ноч на ос но ва за пресмет ка на ПДД 9 = Пер со на лен да нок на до ход 10% 10% Не то пла та 11 = На по мена: При по пол ну ва ње то на МПИН при јавата, до да то ци те на пла та за ра бо та на праз ник или не ра бо тен ден, за ра бо та на ден на не де лен од мор и ра бо та но ќе не се ис ка жу ва по себно, на не кое издво е но поле, ту ку ис ти те се ис ка жу ва ат збир но со ос нов на та пла та на по ле то 3.7 Из нос на ефек тив на ра бота. 38 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

39 Работни односи ЗАДРШКА НА ПЛАТА - НАЛОГ ЗА ИЗВРШУВАЊЕ НАЛОГ ЗА ИЗВРШУВАЊЕ И АДМИНИСТРАТИВНА ЗАБРАНА Биљана НИКОЛОВСКА М-р Александар ИВАНОВСКИ Зад ршка на ис пла ќа ње то на пла та има ме ко га ра бот ни кот му при чи нил ште та на ра бо тода ва чот и ис та та ште та та тре ба да ја на до мести, или ко га ра бот ни кот се ја ву ва ка ко долж ник на тре ти ли ца по ос нов на из вршно ре ше ние или ко га по ос нов на зе мен кре дит од бан ка пот пишал вра ќа ње на кре ди тот со ад ми нис тра тив на заб рана. Ра бо то да ва чот во овие си ту а ции може да из врши зад ржу ва ње и по рам ну ва ње на ис пла ќа ње то на пла та на ра бот ни кот са мо во за кон ски оп ре де ле ни слу чаи. На чи нот на задржу ва ње и по рам ну ва ње на ис пла ќа ње то на пла та е ре гу ли ран со За ко нот за ра бот ни те одно си ("Служ бен вес ник на РМ", брoj 62/ /13) и За ко нот за из вршу ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", брoj 35/ /11). ЗАД РЖУ ВА ЊЕ И ПО РАМ НУ ВА ЊЕ НА ИС ПЛА ЌА ЊЕ ТО НА ПЛАТА Сог лас но чле нот 111 од За ко нот за ра бот ни те од но си ра бо то да ва чот мо же да го за др жи исп ла ќа ње то на пла тата са мо во за кон ски опре де ле ни те слу чаи што зна чи де ка ова пра во на ра бо то да ва чот е ог ра ни чено. Огра ни чу вање то се од не су ва ка ко на ос но вот за зад ршка на пла та та ка и на ви си на та на из но сот кој мо же да се зад ржи од плата. За ко нот за ра бот ни те од но си пред ви дел де ка ако во до го во рот за вра бо ту ва ње ра бот ни кот и ра бо то да ва чот ут врди ле дру ги на чи ни на за др жу ва ње на ис пла ќа ње то на пла тата, вак ви те од ред би ќе би дат ниш тавни. За да мо же ра бо то да ва чот сво и те по ба ру ва ња кон ра бот ни кот да ги по рам ни со сво ја та об вр ска за испла та на пла та та, пот реб на е сог лас ност од ра бот ни кот во писме на форма. Писме на та сог лас ност несмее да би де да де на па у шал но пред нас та ну ва ње на по ба рува ње то на ра бо то да ва чот. Нај често, ра бо то да ва чот има по ба ру ва ња врз ос но ва на при чи не та ште та од стра на на ра бот ни кот. НА ДО МЕСТ НА ШТЕ ТА На до мес тот на ште та е ре гу ли ран во чле но ви те 156 и 157 од За ко нот за ра бот ни те од носи. Ко га работ ни кот при из вршу ва ње на сво и те ра бот ни за да чи на ра бот но то мес то или во врска со ра бо та та на мер но или од те шка не бреж ност му пре диз ви ка ште та на рабо то да ва чот, дол жен е таа ште та да му ја на до мести. Ко га ра бот ни кот на мер но пре диз ви кал ште тата, тој е све сен де ка со не го во то од не су ва ње ќе нас та не штета. Ко га ште та та нас та ну ва за тоа што ра бот ни кот про пуш тил да превзе ме оп ре де ле ни деј стви ја за тоа што сме тал де ка не ма да нас та не штета, ве ли ме де ка ште та та нас та на ла од теш ка неб реж ност на ра бот никот. Во два та слу чи ра бот ни кот тре ба да ја на до мести ште тата. Ра бот ни кот и ра бо то да ва чот се га има ат долж нич ко до ве ри тел ски од нос. Ра бо то да ва чот има по ба ру ва ње од ра бот ни кот кое мо же да го пре бие со об врската за ис пла та на плата. Ште та та мо же да би де пре диз ви ка на од по ве ќе ра бот ни ци, то гаш се кој од нив е од го во рен за оној дел на ште та та што го пре диз ви кал. Ко га не мо же да се ут врди де лот од ште та та што го пре диз ви кал се кој ра бот ник по од делно, на до мес тот на ште та се де ли на ед нак ви де ло ви по ме ѓу овие ра бот ници. Обе ште ту ва ње то мо же да се опре де ли во па у- ша лен из нос, са мо ако ут врду ва ње то на ште та та прет ста ву ва го лем тро шок, а штет ни те дејс тви ја на ра бот ни кот и ви си на та на па у шал но то обе ште ту ва ње се опре де ле ни со ко ле кти вен до го вор. Во прак са та ште та та нај лес но се во о чу ва со вршење на по пис на кра јот на го ди на та или со сос та ву ва ње на ко ми си ја за кон тро ла на ра бо та та на ра бот ни ци те. Ко га уп ра ви те лот или ко ми си ја та ќе ут врдат де ка ра бот ник сто рил штета, на записник ја кон ста ти раат сос тој ба та и ја ут врду ва ат ви си на та на ште тата. Управи те лот донесува ре ше ние во кое ја ут врду ва ви сина та на ште та та во па рич ен из нос, за се кој ра бот ник по о делно. За да мо же да ја на до мес ти ште тата, од нос но да го пре бие сво е то по ба ру ва ње со об врската за ис пла- REPREZENT DEKEMVRI 12/

40 Работни односи та на плата, ра бо то да ва чот мо ра да има сог лас ност од ра бот ни кот во писме на фор ма (член 111 став 2). Со сог лас носта, ра бот ни кот всушност приз на ва де ка е ви но вен за нас та на та ште та и е сог ла сен на до мес тот на ште та што го дол жи кон ра бо то да ва чот да би де зад ржан од не го ва та не то плата. Ако ра бот ни кот не ја да де оваа сог лас ност се сме та де ка ра бот ни кот не е ви но вен за нас та на та та штета, а ра бо то да ва чот тре ба да по ве де суд ска по ста пка за да го до ка же тоа. Ко га ра бот ни кот на ра бо та му пре диз ви ка ште та на тре то ли це, ра бо то да ва чот му ја на до мес ту ва ште та та на тре то то лице, а по тоа из но сот што го надо мес тил го по ба ру ва од ра бот ни кот кој ја пре диз викал ште тата. Ра бо то да ва чот има ог ра ни чу ва ње кол кав па ри чен из нос мо же да му зад ржи на ра бот ни кот. Тоа ог ра ничу ва ње е ре гу ли ра но во За ко нот за из вршу ва ње ка де во член 105 е ут врде но де ка зад ршка та на пла та мо же да се спро ве де до из нос на ед на тре ти на од пла та та на ра бот ни кот. Ова ог ра ни чу ва ње по стои ка ко зашти та на ра бот ни кот-долж ник и не го ва та ег зис тенција. На овој на чин со зад ршка на 1/3 од пла тата, се вра ќа дол гот на рати, а ег зис тенци ја та на ра бот ни кот не е на ру шена. Зад ршка та на из нос во ви си на на 1/3 од пла та та на ра бот ни кот-долж ник ќе трае се до ко неч но на до мес ту ва ње на ште тата. За ко нот за ра бот ни те од но си (член 82 став 1 точ ка 5) пред ви ду ва от каз на ра бот ник без от ка зен рок ако сто ри краж ба или во вр ска со ра бо та та на мер но или од крај но нев ни ма ние пре диз ви ка ште та на ра бо то дава чот. От каз со от ка зен рок (член 81 став 1 точ ка 8) мо же да до бие и ра бот ник кој вед наш не го из вес тил ра бо то да ва чот за нас та на та штета, греш ка во ра боте ње то или за губа. Со ва ка по ста ве ни те од редби, ра бо то да ва чот има мож ност на из бор да ли на ра бот ни кот ќе му да де от каз или ќе го зад ржи на ра бота. Ова пред се ќе за ви си од ви си на та на при чинeта та штета, ка ко нас та на ла штета та и кол ка ва е од го вор нос та на ра бот ни кот. При мер: Во про дав ни ца број 5 на Друш тво то за тр го вија ТЕК СТИЛ ДОО Скоп је при из врше на три ме сеч на кон тро ла со по пис, ут врден е ку сок во ка са та во из нос од де на ри за пе ри од од го ди на до го дина. Ку со кот во ка са мож но е да нас та нал со краж ба на тре ти ли ца (ку пу вачи) кои не би ле при ме те ни од стра на на ра бот нич ките. Во про дав ни ца та ра бо тат 4 работ нички. Ко ми си ја та не мо же да ут врди точ но во ко ја смена, од нос но ко ја ра бот нич ка е од го вор на за нас та на та та штета. Ко ми си ја та сос та ву ва за пис ник ка де ут врду ва де ка ште та та нас та нала со крај но нев ни ма ние на че ти ри те ра бот нички. Упра ви те лот по тоа но си ре ше ние во кое ја утврду ва ви си на та на ште та та во па рич ни из носи, за се ко ја ра бот нич ка по е ди неч но и ги за дол жу ва ра бот нич ки те да ја на до мес тат ште тата. Ра бот нич ки те се ко ја по е ди неч но да ва ат из ја ва за сог лас ност со која ра бо то да ва чот може да им врши зад ршка на 1/3 од пла та и на тој на чин ќе ја на до местат ште тата. Врз ос но ва на член 111 и член 156 од За ко нот за ра бот ни те од но си ("Службен весник на РМ", број 62/05) Упра ви те лот на Друш тво то за ДОО/ ДО О ЕЛ Скоп је на ден 2013 го дина, го до не се след ното: РЕ ШЕ НИЕ за на до мест на штета Се ут врду ва ште та пре диз ви ка на со теш ка небрежност при ра бо те ње то од стра на на ра бот ни ци те од, од, од и од, вра бо те ни во Друш тво за ДОО/ДО О ЕЛ Скопје, про дав ни ца број, 5 во ви си на од де нари. Се за дол жу ва ат ра бот ни ците: 1. од, со жи ве а лиш те на ул,, со ЕМБГ 2. од, со жи ве а лиш те на ул,, со ЕМБГ 3. од, со жи ве а лиш те на ул,, со ЕМБГ 4. од, со жи ве а лиш те на ул,, со ЕМБГ да му ја на до мес тат пре диз ви ка на ште та на ра бо тода ва чот и тоа се кој ра бот ник од дел но из нос во ви си на од де нари. Ште та та ќе се на до мес ти на на чин што ра бо то да ва чот сво е то по ба ру ва ње од пре диз ви ка на та ште та кон ра бот ници те ќе го пре бие со сво ја та об врска за ис пла та на плата, од нос но со зад ржу ва ње на из нос од 1/3 од пла та та на работ ни кот по о дел но до ко неч на та ис пла та на ште тата. 40 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

41 Работни односи Образло же ние Сог лас но од ред би те од член и 156 од За конот за работ ни од носи, ра бот ни ци те од, од, од и од, со теш ка неб реж ност при ра бо те ње то му пре диз ви каа ште та на ра бо то да ва чот во ви си на од де нари. (да се опи ше пов ре да та и нас та нот ка ко нас тана ла ште та та и што про пуш ти ле ра бот ни ци те да нап ра ват пред да нас та на ла ште тата) Во про дав ни ца та број 5 за ро ба та се за дол же ни горес по ме на ти те ра бот нички, па од при чи ни што не мо же да се ут врди ко ја од ра бот нич ки те ја пре диз ви ка ла штетата, ра бо то да ва чот од лу чи ште та та да ја на до мес тат си те ра бот нич ки на ед нак ви де ло ви по де на ри се ко ја од нив. По ра ди на ве де ни те при чини, ра бо то да ва чот од лу чи ка ко во дис по зи ти вот на ова ре ше ние. ПРАВ НА ПО УКА: Про тив ова ре ше ние ра бот ни кот има пра во на при го вор до уп ра ви те лот на друш твото, во рок од 8 де на од де нот на при е мот на ис тото. Скоп је го ди на Дос та ве но до: - ра бот ни кот - ар хива - смет ко вод ство Упра ви тел СПРО ВЕ ДУ ВА ЊЕ НА ИЗ ВРШНО РЕ ШЕ НИЕ (НА ЛОГ ЗА ИЗ ВРШУ ВАЊЕ) Во од дел 5 од За ко нот за из вршу ва ње пред ви де ни се по себ ни одред би за из вршу ва ње врз пла та и врз дру ги па рич ни при ма ња. Ова се од не су ва на си ту а ции ко га ра бот ни кот по дру ги ос но ви се ја ву ва ка ко должник на фи зич ки и прав ни лица. Ка ко дру ги ос но ви ка де ра бот ни кот се ја ву ва ка ко долж ник се сме та ат дол го ви на ра бот ни кот за неп ла те ни сметки, долж ничко-дове ри тел ски од но си кои има ле суд ска зав ршница, а по тоа и из вршу ва ње пре ку из врши тел ка ко и ис пла та на за кон ска из дршка. Из врши те лот со на ло гот за из вр шу ва ње врз пла та, опре де лу ва за бра на на опре де лен дел од пла та та и му на ло жу ва на ра бо то да вачот кој на ра бот ни кот-должни к му ја исп ла ту ва пла та та, па рич ни от из нос за кој е на ло же но из вр шу ва ње то да му го исп ла ти на смет ка на из врши те лот. Ра бо то да ва чот е дол жен да по ста пи по на ло гот за из вршу ва ње и да за поч не со пре нос на сред ствата со ис пла та та на на ред на та не ис пла те на пла та на работ ни кот она ка ка ко што е оп ре де ле но во на ло гот за из вршу вање. Имено, за за кон ска из дршка на ра бот ни кот мо же да му се зад ржу ва до ед на по ло ви на од пла тата, а по си те дру ги ос но ви по ед на тре ти на од пла тата. Ако во те кот на спро ве ду ва ње на из вршу ва ње то на ра бот ни кот му се зго ле ми пла та та, из вр шу ва ње то ќе се спро ве ду ва и врз зго ле му ва ње то на пла та та. Об врски на ра бо то да ва чот ИЗ ЈАВА-СОГ ЛАС НОСТ Јас, со ад ре са на ул. бр. со ЕМБГ, вра бо тен во Друш тво то за ДОО Скоп је под пол на мо рал на од го вор ност, ИЗЈА ВУ ВАМ де ка сум сог ла сен/на ра бо то да ва чот да из врши по рам ну ва ње на ште та та во ви си на од што му ја пре диз викав, ут врде на со Ре ше ние бр. од го дина, и не го ва та об врска за ис пла та на палта. Сог ла сен сум из но сот од де на ри што прет ста ву ва 1/3 од мо ја та пла та да би де зад ржан почну вај ќи со ис пла та та на пла та за 12 ме сец 2013 го ди на па се до ко неч но то на ми ру ва ње на ште та та во ви си на на де нари. Работник За ко нот за из вршу ва ње во чле но ви те 131 до 134, го пред ви ду ва на чи нот на спро ве ду ва ње на на ло гот за из вршу ва ње врз пла та: 1. Ко га има по ве ќе на ло зи за из вршу ва ње и 2. Ко га има про ме ни во ста ту сот на вра бо ту ва ње то на ра бот ни кот. 1. Ко га кај ра бо то да ва чот ќе ста са нов на лог за из вршу вање, а ра бо то да ва чот ве ќе спро ве ду ва претхо ден на лог за из вршу вање, ра бо то да ва чот е дол жен сраз мер но да ги из вршу ва при ме ни те на лози. Ова зна чи де ка ра бо то да ва чот ќе про дол жи со за пи ра ње на пла та од први от на лог и ќе за поч не со за пи ра ње на пла та од но ви от на лог, а из но си те ќе би дат сраз мер ни за два та на ло га и нив ни от збир не мо же да ја над ми не ви си на та на ед на тре ти на од пла та та на ра бот ни кот. Ко га кај ра бо то да ва чот ќе ста са пре су да за закон ска из дршка и ако пра во на за кон ска из др шка, спре ма ист долж ник има ат по ве ќе ли ца, а вкуп ни от REPREZENT DEKEMVRI 12/

42 Работни односи из нос на нив ни те по ба ру ва ња го над ми ну ва де лот од пла та та кој мо же да би де пред мет на из вр шу ва ње и кој из не су ва ед на по ло ви на од пла та та на ра бот ни кот, из вр шу ва ње то се спро ве ду ва во ко рист на се кој прима тел на за кон ска та из дршка сраз мер но на ви си на та на нив ни те по ба ру ва ња. Во прак са во на ло гот за из вршу ва ње или во пресу да та за за кон ска из дршка ве ќе се на ве де ни процен ти те или из но си те по кои ра бо то да ва чот тре ба да по стапи. 2. Во те кот на спро ве ду ва ње то на из вршу ва њето, ако на ра бот ни кот-долж ник му прес та не ра бот ни от од нос по би ло кој ос нов, ра бо то да ва чот има об врска за вак ва та про ме на на ста ту сот на ра бот ни кот да го из вес ти из врши те лот без од ла гање. Ако ра бот ни кот пре ми нал од еден кај друг ра бо то да вач, први от рабо то да ва ч е дол жен без од ла га ње со пре по ра ча на пра тка да го до ста ви на ло гот за из вр шу ва ње до рабо то да вачот кај ко го долж ни кот зас но вал ра бо тен од нос и за тоа да го из ве сти из вр ши те лот. На ло гот за из вршу ва ње има деј ство спре ма вто ри от ра бо то да вач од де нот на дос та ву ва ње на ис тиот. Од го вор ност за про пу ште но за пи ра ње и исп ла та на при стиг на ти ра ти Ра бо то да вачот е дол жен ре дов но да го спро ве ду ва на ло гот за из вр шу ва ње од нос но ут врде ни от из нос на зад ршка на пла та од на ло гот за из вршу ва ње да го упла ќа на смет ка та на из врши те лот. Ако ра бо то да вачот не го спро ве ду ва ре дов но на ло гот за из вр шу ва ње, из вр ши те лот со на лог ќе му на ло жи на но си те лот на плат ни от про мет кај кој се во ди сме тка та на ра бо тода вачот,па рич ни от из нос во ви си на та на си те про пуште ни рати, за кој е из да ден на лог за из вршу вање, да го ис пла ти на по себ на та смет ка на из врши те лот. Ако за ра ди нес про ве ду ва ње то на на ло гот за из вршу ва ње де лум но или це лос но до ве ри те лот прет рпи штета, ра бо то да ва чот е од го во рен за так ва та штета. ЗА БРА НА ПО СОГ ЛАС НОСТ ОД ДОЛЖ НИ КОТ (АД МИ НИ СТРА ТИВ НА ЗА БРА НА) Сог лас но За ко нот за из вршу вање, за бра на та ставе на на пла та та на долж ни кот по не го ва сог лас ност (ад ми ни стра тив на за бра на) има прав но дејс тво на на лог за из вр шу ва ње врз пла та. Ад ми ни стра тив на забра на од пла та слу жи ка ко обез бе ду ва ње или от пла та на рати, ко га ра бот ни кот-долж ник по ди га кре дит од Банка. При по ди га ње на кре дит, ра бот ни кот-долж ник да ва сог лас ност де ка ра бо то да ва чот ме сеч но ќе му зад ржу ва од ре ден из нос на сред ства, кој не мо же да би де по го лем од ед на тре ти на од не го ва та плата, и ис ти те ќе ги преф рла во Бан ка та од ко ја ра бот ни котдолж ник по дигнал кре дит. Си те пра ви ла и об врски што се од не су ва ат за спро ве ду ва ње на на ло гот за из вршу ва ње се од не су ва ат и на ад ми нис тра тив на та заб ра на осо бе но ко га кај ра бо то да ва чот ќе прис тигнат по ве ќе ад ми нис тра тив ни заб рани. Во продолжение е даден пример за задршка на плата. При мер: 1. Пла та ко ја му сле ду ва на ра бот ни кот Зад ршка на пла та врз ос нова на нап ра ве на ште та Р. Опис Стапка Износ бр Бру то плата При до нес за за дол жи тел но ПИО 18% При до нес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру вање 7,30% До пол ни те лен при до нес за за дол жи телно здрав стве но оси гу ру ва ње за слу чај на пов ре да на ра бо та и про фе си о нал но за бо лу вање 0,50% При до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај на нев ра бот ре ност (при до нес за вра бо ту вање) 1,20% Вкуп но при до неси 6 = % Бру то пла та на ма ле на за при до не си 7 = Лич но ос ло бо ду вање за денови на работа Да ноч на ос но ва за пресмет ка на пер со нален да нок на до ход Пер со на лен да нок 10% 10% Не то пла та за деновите на работа 11 = По пол ну ва ње на об ра зе цот МПИН Пополнувањето на МПИН образецот е стандардно како при пресметка на плата со тоа што пресметаната задршка се прикажува на полето 3.31 од МПИН образецот, каде што износот на пресметана нето плата во нашиот случај денари се намалува за износот на пресметаната задршка и се внесува износ од денари. На по мена: Овој на чи нот на пресме ту ва ње на задршка на пла та мо же да се при ме ни и ко га има ме на лог за из вршу ва ње или ад ми нис тра тив на заб рана. 42 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

43 КНИЖЕЊА НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИС КАЈ БАНКИТЕ И ШТЕДИЛНИЦИТЕ Бан ки те и ште дил ни ци те ре ги стри ра ни за ДДВ, има ат об вр ска на ку со ци те утвр де ни со по пи сот да прес ме та ат да нок и да го при ја ват во пос лед на та да ноч на при ја ва за 2013 го ди на. Кни же ње то на раз ли ки те по по пи сот за ви си од тоа да ли истите се од не су ва ат на сред ствата кои слу жат за вр ше ње на деј но ста или не и да ли бан ките и ште дил ни ците се ре ги стри ра ни ДДВ об врз ни ци или не, а име но: раз ли ки те што се по ја ву ва ат кај де лот од средс тва та што слу жат за вр ше ње на деј но ста не под ле жат на ода но чу ва ње, би деј ќи сог ласно член 23 точ ка 5 од За ко нот за ДДВ, кај овие средс тва не е из вр ше но вра ќа ње на влез ни от ДДВ, а тоа зна чи де ка се ра бо ти за ко неч но пла тен ДДВ, па во ид ни на на овие средс тва не е мож но да се прес ме ту ва ДДВ врз би ло ко ја ос но ва (ку сок, рас ход, про даж ба и слич но); раз ли ки те што се по ја ву ва ат кај де лот од средс тва та што не се по вр за ни со из вр шу ва ње на бан кар ска та деј ност под ле жат на ода но чува ње со ДДВ (про мет со мо не ти и банк но ти со ну миз ма тич ка вред ност, злат ни ци и сре брени ци, вр ше ње де по ра бо ти, нап ла та на ту ѓи по ба ру ва ња, по сред нич ки ус лу ги по до де ле ни кре ди ти, хи по те ки); раз ли ки те што се по ја ву ва ат со по пи сот (ку со ци, рас ход) не се то ва рат со ДДВ до кол ку бан ка та или ште дил ни ца та не е ре ги стри ран ДДВ об врз ник. При мер 1: Ацо ДИМИТРОВСКИ Утвр ден ку сок на опре ма Ако опре ма та за вр ше ње бан кар ска деј ност што се ја ви ла ка ко ку сок на кра јот на го ди на та ги има след ни ве вред но сти: На бав на вред ност Ис пра вка на вред но ста Се гаш на вред ност Аку му ли ра на амор ти за ци ја Дру ги тро шо ци На бав на вред ност Ку сок на опре ма утвр ден со по пис на го ди на До кол ку по пис на та ко ми си ја утвр ди од го вор но ли це за на ста на ти от ку сок то гаш по крај прет ход но при ка жано то кни же ње ќе се из вр ши и до пол ни тел но кни же ње за за дол жу ва ње на исто то (дол жи сме тка Дру ги по ба ру ва ња од пер со на лот на бан ка та со де на ри и по ба ру ва сме тка Дру ги при хо ди со де на ри). Во пред но то кни же ње не е иска жа на об вр ска за ДДВ, би деј ќи се ра бо ти за ку сок на опре ма ко ја слу жи за вр ше ње на бан кар ска деј ност. До кол ку во претход ни от при мер се ра бо те ше за опре ма што не е за вр ше ње на бан кар ска деј ност бан ка та ќе прес ме та и уп ла ти де на ри ДДВ, при што ос но ви ца за прес ме тка ќе би де се гаш на та вред ност на опре ма та, за што ќе го спро ве де след но во: Да но ци и при до не си од при хо дот Дру ги тро шо ци Ис пра вка на вред но ста на средс тва та за ра бо та На бав на вред ност Об вр ски за да но ци, при до не си и дру ги да вач ки Ку сок на опре ма што не слу жи за вр ше ње бан кар ска деј ност утвр ден со по пис на го ди на За бе ле шка: Докол ку има ку сок кај опре ма што не слу жи за вр ше ње на деј но ста и ко ја е це лос но от пи шана, то гаш за це ли те на ДДВ ќе се зе ме вред но ста по ко ја би мо же ла да се на ба ви иста та ква ста ра опре ма REPREZENT DEKEMVRI 12/

44 Банки на па за рот во мо мен тот на на ста ну ва ње (утвр ду ва ње) на ку со кот. При мер 2: Ор га нот ја при фа тил су ге сти ја та и до нел од лу ка иден тич на на пред ло гот од по пис на та ко ми си ја, па се спро ве ду ва след но во: Дру ги тро шо ци Аку му ли ра на амор ти за ци ја Тро шок за не от пи ша на та вред ност на опре ма та за рас ход со го ди на Аку му ли ра на амор ти за ци ја На бав на вред ност Рас хо ду ва ње на опре ма со од лу ка на ор га нот на бан ка та Во при ме рот се да де ни кни же ња без прес ме ту ва ње на ДДВ, би деј ќи се ра бо ти за опре ма што слу жи за врше ње на деј но ста, а до кол ку се ра бо ти за опре ма што не слу жи за деј но ста на бан ка та, ќе се прес ме та и уп ла ти ДДВ во из нос од де на ри (633/201), а ос но ви ца за прес ме тка е не от пи ша на та вред ност ( де на ри). При мер 3: Рас хо ду ва ње на опре ма што слу же ла за вр ше ње на деј но ста на бан ка та По ра ди фи зич ка до тра е ност и тех но ло шка за ста ре ност, по пис на та ко ми си ја да ла пред лог да се рас хо ду ва дел од опре ма та за ко ја во сметко водс тве на та еви ден ци ја по сто јат след ни те по ка за те ли: На бав на вред ност Ис пра вка на вред но ста Се гаш на вред ност Ку сок на опре ма пре зе ме на врз ос но ва на ре а ли зи ра ње на хи по те ка По пис на та ко ми си ја кон ста ти ра ла ку сок на опре ма, пре зе ме на врз ос но ва на ре а ли за ци ја на хи по те ка. Опре ма та би ла оста ве на на чу ва ње во ма га ци нот на фир ма та "Фа зан" на ко ја бан ка та уред но и пла ќа ла ле жа ри на. На бав на та вред ност на опре ма та на де нот на презе ма ње то од хи по те кар ни от долж ник ( ) из несу ва ла де на ри, до де ка про це не та та вред ност на де нот на пре зе ма ње то (на ма ле на за оче ку ва ни те тро шо ци на про даж ба) из не су ва ла де на ри. За на ве де ни от ку сок се спро ве ду ва ат след ни ве: Дру ги тро шо ци Опре ма пре зе ме на врз ос но ва на не нап ла те ни по ба ру ва ња За ку сок на опре ма пре зе ме на со ре а ли за ци ја на хи по те ка Исто вре ме но утвр де ни от ку сок зго ле мен за ДДВ во из нос од де на ри ( х 18%) се фа ктури ра на фир ма та "Фа зан" за што се кни жи: По ба ру ва ња од до маш ни кли ен ти Дру ги при хо ди Об вр ски за да но ци, при до не си и дру ги да вач ки По ба ру ва ње од "Фа зан" врз ос но ва на утвр ден ку сок на опре ма оста ве на на чу ва ње За бе ле шка: Сог лас но Од лу ка та за сме тко водс твени от и ре гу ла тор ни от трет ман на пре зе ме ни те средства врз ос но ва на не нап ла те ни по ба ру ва ња ("Служ бен вес ник на РМ", број 79/07) на де нот на пре зе ма ње то, средс тва та се во ве ду ва ат во де лов ни те кни ги на банка та по по чет на сме тко водс тве на вред ност, а тоа е по ма ли от из нос од про це не та та вред ност на де нот на пре зе ма ње (на ма ле на за оче ку ва ни те тро шо ци на про даж ба ка ко: из да то ци за но тар, да но ци и слич но) и на бав на та вред ност (по оп шир но за ова ви ди во Ре презент бр. 4/2008). Од на ве де ни те при чи ни ка ко по чет на сме тко водс тве на вред ност на опре ма та се зе ма из носот од де на ри (кол ку што из не су ва по ни ска та про це не та вред ност), на ме сто де на ри (кол ку што из не су ва по ви со ка та на бав на вред ност). 44 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

45 Осигурување КНИЖЕЊА НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИС КАЈ ДРУШТВАТА ЗА ОСИГУРУВАЊЕ И РЕОСИГУРУВАЊЕ Ацо ДИМИТРОВСКИ Да ноч ни те об врз ни ци ре ги стри ра ни за це ли те на ДДВ, има ат об вр ска на раз ли ки те (ку со ци те) утвр де ни со по пи сот да прес ме та ат да нок и да го при ја ват во пос лед на та да ноч на при ја ва (ме сечна, од нос но три ме сеч на) за 2013 го ди на. ПРИМЕРИ ЗА КНИЖЕЊЕ НА КУСОЦИ При мер 1: Ку сок на опре ма Со по пи сот е утвр ден ку сок на ед на ма ши на за чи с те ње на чев ли мар ка "Астра" ко ја би ла по ставе на на влез на та вра та на оси гу ри тел но то друштво со цел одр жу ва ње на оп шта та хи ги е на (зна чи не ста ну ва збор за ку сок на опре ма што слу жи за деј но ста на оси гу ри тел но то друш тво). На бав на та вред ност на ма ши на та е дена ри и иста та е це лос но от пи ша на. За ку со кот не е утвр де на од го вор ност на конкрет но ли це. Це на та по ко ја тол ку ста ра ма ши на од ист вид би мо же ла да се на ба ви на па за рот из не су ва дена ри. Об вр ска за ДДВ ќе се прес ме та на таа ос но ви ца и ќе из не су ва 720 де на ри (4.000 х 18%) Ку со ци Ис пра вка на вред но ста на средс тва та за ра бо та Опре ма Об вр ски за ДДВ Ку сок на опре ма (ма ши на за чи сте ње чев ли Астра) утвр де но со по пи сот на Докол ку се до не се од лу ка со ку со кот да се то ва ри од - го вор но то ли це, во тој слу чај се спро ве ду ва след но во: Дру ги по ба ру ва ња од ра бот ни ци Ис пра вка на вред но ста на средс тва та за ра бо та Опре ма Об вр ски за ДДВ По ба ру ва ње од ли це то НН за утвр ден ку сок на опре ма сог лас но од лу ка на ор га нот За бе ле шка: Да ноч на та ос но ва за прес ме ту ва ње на да но кот на до да де на вред ност кај ку сок и рас хо ду ва ње на опре ма што е це лос но от пи ша на, е на бав на та вредност на исто та ква ста ра опре ма на па за рот во мо ментот на утвр ду ва ње то на ку со кот, т.е. це на та ко ја би се пла ти ла при по втор на на ба вка на до бра та, а тоа зна чи де ка за це ли те на ДДВ е бит на фа ктич ка та со стој ба на до бра та, а не нив на та сме тко водс тве на со стој ба. При мер 2: Ако со по пи сот се кон ста ти ра ку сок на опре ма што слу же ла иск лу чи тел но за вр ше ње на деј но ста на оси гу ри тел но то друш тво (ус лу ги на оси гу ру вање и ре о си гу ру ва ње) со глас но член 23 точ ка 6 од За ко нот, не ма об вр ска за прес ме ту ва ње на ДДВ на иста та, до кол ку при на ба вка та на иста та би ло иск лу че но пра во то на од би вка на прет ход ни от данок сог лас но член 35 точ ка 1 од исти от За кон. Ова го оне воз мо жу ва двој но то оп то ва ру ва ње со ДДВ, па ако прет по ста ви ме на бав на та вред ност да изне су ва де на ри, от пи сот де на ри, а се гаш на та вред ност де на ри, ќе сле ду ва: Ку со ци Ис пра вка на вред но ста на средс тва та за ра бо та Опре ма Ку сок на опре ма за ра бо та, утвр ден со по пи сот на го ди на REPREZENT DEKEMVRI 12/

46 Осигурување При мер 1: Ку сок на ма те ри ја ли Со по пи сот е утвр ден ку сок на ма те ри јал до биен од отку пе ни ха ва ри са ни мо тор ни во зи ла со цел за на та мош на про даж ба (т.е. за деј ност што не е ос ло бо де на од ДДВ спо ред член 23 точ ка 6 од Зако нот), во вред ност од де на ри, со што според по пис на та ко ми си ја не ма ос но ва да се то ва ри кон крет но ли це. Се утвр ду ва и об вр ска за ДДВ во из нос од де на ри ( х 18%) Ку со ци Ма те ри ја ли на склад Об вр ски за ДДВ Ку сок на ма те ри ја ли, утвр ден со по пи сот на го ди на За бе ле шка: Кај ку со кот на дру ги те ма те ри ја ли (канце ла ри ски ма те ри ја ли, обрас ци и слич но) кои слу жат за вр ше ње на деј но ста не се прес ме ту ва ДДВ. При мер 1: Ку сок на си тен ин вен тар Со по пи сот е утвр ден ку сок на си тен ин вен тар во упо тре ба (раз но ви ден алат за одр жу ва ње и поп равка на ин ста ла ци и те и дру га та опре ма во де лов ни от об јект), чи ја на бав на вред ност е де на ри, исправ ка та на вред но ста е де на ри, а се гаш на та (не от пи ша на та) вред ност из не су ва де на ри. Спо ред ми сле ње то на ко ми си ја та овој ку сок тре ба да пад не врз то вар на оси гу ри тел но то друш тво, а ДДВ ќе се прес ме та на се гаш на та вред ност ( х 18%) Ку со ци Ис пра вка на вред но ста на сит ни от ин вен тар Си тен ин вен тар во упо тре ба Об вр ски за ДДВ Ку сок на си тен ин вен тар утвр ден со по пи сот на го ди на Докол ку по на о дот од по пис на та ко ми си ја се до не се од лу ка од ор га нот со ку со кот да се то ва ри од го вор но то ли це, во тој слу чај се спро ве ду ва след но во: Ку со ци Ис пра вка на вред но ста на сит ни от ин вен тар Си тен ин вен тар во упо тре ба Дру ги по ба ру ва ња од ра бот ни ци Дру ги во нред ни при хо ди Об вр ски за ДДВ За дол жу ва ње на ли це то НН за утвр ден ку сок со по пис по од лу ка... При мер 2: Ако прет по ста ви ме де ка кај прет ход ни от пример, уш те при до да ва ње то на сит ни от ин вен тар во упо тре ба ис ти от се от пи шу ва 100% (а од де нот на да ва ње то на ис ти от во упо тре ба до по пи сот по ми нала 1 го ди на), то гаш за утвр ду ва ње на об вр ска та за ДДВ тре ба да се ут вр ди вред но ста по ко ја тој мо же да се на ба ви во мо мен тот на ку со кот, ако тој из нос е де на ри, то гаш об вр ска та за ДДВ из не су ва де на ри ( х 18%): Ку сок Ис пра вка на вред но ста на сит ни от ин вен тар Си тен ин вен тар во упо тре ба Об вр ски за ДДВ Ку сок на си тен ин вен тар утвр ден со по пи сот на го ди на Докол ку со прет ход ни от ку сок се то ва ри од го ворно то ли це, ќе се спро ве де след но во: Дру ги по ба ру ва ња од ра бот ни ци Ис пра вка на вред но ста на сит ни от ин вен тар Си тен ин вен тар во упо тре ба Дру ги во нред ни при хо ди Об вр ски за ДДВ За дол жу ва ње на ли це то А.М. за утвр ден ку сок на си тен ин вен тар За бе ле шка: За ку со кот на си тен ин вен тар кој слу жи за извр шу ва ње на деј но ста не се прес ме ту ва ДДВ. 46 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

47 Буџети и буџетски корисници СПРОВЕДУВАЊЕ НА РАЗЛИКИТЕ КОНСТАТИРАНИ СО ПОПИС ВО СМЕТКОВОДСТВЕНАТА ЕВИДЕНЦИЈА КАЈ БУЏЕТИТЕ И БУЏЕТСКИТЕ КОРИСНИЦИ Бранислав ГУЛЕВ Пра вил ни кот за смет ко вод ство за бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци ("Служ бен вес ник на РМ", број 28/03, 62/06, 8/09, 175/11, 101/13) пропишу ва об врска Из веш та јот за из врше ни от по пис за ед но со ак тот на од го вор но то ли це на бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци да се доста ву ва ат до сек то рот/од де ле ни е то за смет ковод ство за ра ди еви ден ти ра ње на раз ли ки те и усог ла су ва ње на смет ко вод стве на та со фактич ка та сос тој ба ут врде на со по пи сот, нај доц на два е сет де на пред крај ни от рок про пи шан за дос та ву ва ње на зав ршна та сметка. При усог ла су ва ње на смет ко вод стве на та и фак тич ка та сос тој ба пот реб но е да се об рне вни ма ние при еви ден ти ра ње на кон ста ти ра ниот ку сок и ви шок на сред ствата, по ба ру ва ња та и об врските, по чи ту вај ќи го и при ме ну вај ќи го смет ко вод стве но то на че ло на па рич но ис ка жува ње на при хо ди те и рас хо дите. Ед на од нај чес ти те греш ки при усог ла су вање то е да ва ње то на пог реш ни от трет ман на рас хо ду ва ни те сред ства и нив но по ис то вету ва ње со ку со кот. Рас хо ду ва ни те сред ства тре ба да се зад ржат во смет ко вод стве на та еви денци ја се до де ка ис ти те не би дат оту ѓени, да де ни ка ко до на ци ја или униш тени. Бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци се должни да во дат смет ко вод ство, да сос та ву ва ат и под не су ва ат фи нан сис ки из веш таи сог лас но За ко нот за смет ко вод ство за бу џе ти те и буџет ски те ко рис ници, при ме ну вај ќи ги смет ковод стве ни те принци пи и на че ла на точ ност, вис ти ни тост, си гур ност, се оп фат ност, бла говре ме ност, ажур ност, што под раз би ра пот ре ба та од пот врду ва ње и усог ла су ва ње на смет ковод стве на та сос тој ба со сос тој ба та ут врде на со по пи сот. За ко нот за смет ко вод ство за бу џе ти те и бу џетски те ко рис ни ци и Пра вил ни кот за смет ко вод ство на бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци да ва ат од го вор на не кол ку зна чај ни пра ша ња пов рза ни со по пи сот на сред ствата, по ба ру ва ња та и об врските. Со цел ус пешно да се из врши усог ла су ва ње на смет ко вод стве на та со фак тич ка та сос тојба, пот реб но е да се спро ве дат не кол ку зна чај ни че кори: Да се фор ми ра ат пот ре бен број ко ми сии за по пис со цел да би дат оп фа те ни си те ви до ви сред ства, по ба ру ва ња и об врски; Ко ми си и те за по пис се долж ни це лос но да ги по пол нат по пис ни те лис ти и ис ти те да ги потпи шат и вред нос но да ги ут врдат ма те ри јал ни те раз ли ки (ку сок и ви шок); Из веш та јот за из врше ни от по пис за ед но со ак тот на од го вор но то ли це на бу џе ти те и буџет ски те ко рис ни ци да се дос та ву ва ат до секто рот/од де ле ни е то за смет ко вод ство за ра ди еви ден ти ра ње на раз ли ки те и усог ла су ва ње на смет ко вод стве на та со фак тич ка та сос тој ба ут врде на со по пи сот, нај доц на два е сет де на пред крај ни от рок про пи шан за дос та ву ва ње на зав ршна та сметка. Во прак са та дос та чес то не се по чи ту ва ат од редби те од За ко нот и Пра вил ни кот кои се од не су ва ат за по пи сот, од при чи на што се слу чу ва ат слу чаи ко га бу џет ски те ко рис ни ци ќе из вршат по пис на средствата, по ба ру ва ња и об врските, ме ѓу тоа ис ти от не се усог ла су ва со смет ко вод стве на та еви денци ја од раз лич ни при чина, но нај чес то за ра ди не це лос на смет ко вод стве на еви денција, ка ко ре зул тат на неспро ве ден дел бен би ланс, не е ви ден ти ра ни по стоја ни сред ства до би е ни ка ко до на ци ја и слично. На ве де ното до ве ду ва да не се де фи ни ра ат раз ли ки те што се ут врду ва ат при усог ла су ва ње на смет ко вод стве на та со фак тич ка та сос тојба. Чле нот 29 од Пра вил ни кот про пи шу ва об врска со по пи сот да се ут врди сос тој ба та на си те сред ства, по ба ру ва ња и об врски, без ис клу чок, но во прак са та REPREZENT DEKEMVRI 12/

48 Буџети и буџетски корисници чес то па ти со по пи сот се оп фа ќа ат дел од ис тите, та ка што не це лос но спро ве де ни от по пис не мо же точ но и це лос но да ги де фи ни ра кон ста ти ра ни те раз ли ки утврде ни со по пи сот. При спро ве ду ва ње то на по след на та фа за на попи сот и усог ла су ва ње то на фак тич ка та со смет ковод стве на та сос тој ба тре ба да се има пред вид де ка бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци го во дат смет ковод ство то со при ме на на смет ко вод стве ни от сис тем, спо ред кој: При хо ди те и рас хо ди те се ис ка жу ва ат во сметко вод стве на та еви денци ја и во Би лан сот на при хо ди и рас хо ди спо ред смет ко вод стве но то на че ло на па рич но ис ка жу вање; Сред ствата, по ба ру ва њата, об врските и из вори те се ис ка жу ва ат во смет ко вод стве на та евиденци ја и во Би лан сот на сос тој ба на пресметков на ос нова, спо ред но ми на лен из нос, од нос но на бав на вред ност. Врз ос но ва на из не се но то про из ле гу ва де ка бу џет ски те ко рис ници, при усог ла су ва ње то на смет ко вод стве на та со фи зич ка та сос тој ба тре ба да има ат пред вид на след ното: Ку со кот или ви шо кот на по стоја ни сред ства не пре диз ви ку ва ис ка жу ва ње на рас ход од нос но при ход, за ра ди прет ход но на ве де но то смет ковод стве но на че ло на па рич но ис ка жу ва ње на рас хо дите, од нос но при хо дите, а пред се за ра ди фак тот што при пла ќа ње на фак ту ра та на до ба вува чот за на ба ве но то по стоја но сред ство, ис ка жан е рас ход за из но сот кол ку што е вред нос та на по стоја но то сред ство. До кол ку при ку со кот на постоја но то сред ство се ис ка же рас ход тоа би би ло не ос но ва но два па ти ис ка жу ва ње на рас хо ди те за ис то по стоја но сред ство. Од дру га страна, ви шо кот кон ста ти ран при по пи сот не тре ба да прет ста ву ва при ход, од при чи на што при се кое на ба ву ва ње или до би ва ње на по стоја но сред ство за ис ти от из нос се зго ле му ва смет ка та за по стојани те сред ства и смет ка та за из во ри те на средствата. Врз ос но ва на из не се но то про из ле гу ва кон ста та ци ја та де ка ут врде ни те не у сог ла се нос ти по ме ѓу фак тич ка та и смет ко вод стве на та сос тој ба из ра зе ни во ку со ци или ви шо ци кај бу џет ски те ко рис ни ци не ма ат вли ја ние на фи нан сис ки от ре зул тат, но ис ти те се мно гу зна чај ни за ре ал но и об јек тив но ис ка жу ва ње на сос тој би те во финан сис ки от из веш тај Би ланс на сос тојба; Иста е сос тој ба та при ку со кот или ви шо кот на за ли хи те на ма те ри јали, ре зерв ни де лови, си тен ин вен тар и тр гов ска стока, за кои не мо же да би де ис ка жан вон ре ден рас ход или вон ре ден при ход, од при чи ни те кои се на ве де ни за по стоја ни те сред ства. Имено, при пла ќа ње то на об врските спре ма до ба ву ва чи те за на бав ка на за ли хи се ис ка жу ва рас ход за це ли от из нос на фак ту ра та од нос но вред нос та на за ли хите, та ка што докол ку при ку со кот се ис ка же рас ход, тоа би би ло два па ти ис ка жу ва ње на рас ход за ис та за лиха, со што не ре ал но би бил ис ка жан фи нан сис ки от ре зул тат од стра на на бу џет ски от ко рис ник; Усог ла су ва ње то на по ба ру ва ња та и об врските ис ка жа ни во смет ко вод стве на та еви денци ја со фак тич ка та сос тој ба не тре ба да пре диз ви ка ис ка жу ва ње на вон ред ни при хо ди или вон редни рас ходи, за ра ди смет ко вод стве но то на че ло на па рич но ис ка жу ва ње на рас хо дите, од нос но при хо дите, при што ова усог ла су ва ње ќе има вли ја ние са мо во Би лан сот на сос тојба. ПРИ ЧИ НИ ЗА КОН СТА ТИ РА НИ ТЕ РАЗ ЛИ КИ ПО МЕ ЃУ ФАК ТИЧ КА ТА И СМЕТ КО ВОД СТВЕ НА ТА СОС ТОЈБА Имај ќи го пред вид до се гаш но то ис кус тво мо же да се кон ста ти ра де ка не у сог ла се нос та на смет ко водстве на та и фак тич ка та сос тој ба е ре зул тат на об јектив ни и суб јек тив ни при чини. Се ка ко де ка до ми ни ра ат суб јек тив ни те при чи ни ка ко ре зул тат на не од го вор ни от од нос кон ра бо та та од стра на на ко ми си ја та за по пис и од стра на на од го вор ни от смет ко во ди тел. Имено, ка ко ре зул тат на суб јек тив ни от фак тор се срет ну ва ат след ни те сос тојби: Не е ви ден ти ран при ем на за ли ха на тр гов ска стока, ма те ри јали, ре зерв ни де ло ви или си тен ин вен тар, та ка што ко ми си ја та на по пис ќе конста ти ра по го ле ма ко ли чи на на за ли ха за те че на во ма га цин ски те прос то рии во од нос на смет ковод стве на та еви денција; За ра ди прет ход но на ве де но то не ре ал но се иска жу ва сос тој ба та на об врските спре ма до ба вува чите, та ка што при по пи сот ќе се кон ста ти ра сос тој ба на об врски по го ле ма од онаа ис ка жа на во смет ко вод стве на та еви денција; Не е ви ден ти ра но по стоја но сред ства до би е но од до ма шен или стран ски до на тор, а за кое смет- 48 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

49 Буџети и буџетски корисници ко вод стве ни от сек тор не ма до би е но со од ве тен до ку мент и еви ден ти ран во смет ко вод стве на та до ку мен та ција; Не це лос но спро ве де ни от по пис од стра на на ко ми си ја та за по пис пре диз ви ку ва за бу на при по го ле ма смет ко вод стве на сос тој ба на средства та во од нос на фак тич ка та сос тојба, Не це лос но спро ве ден по пис со кој не се опфа те ни си те сред ства, по ба ру ва ња и об врски. Осо бе но е чес та по ја ва та ко га не се врши по пис на по ба ру ва ња та и об врските, со што се на малу ва тран спа рен тнос та во пре зе ме ни те мер ки за оние зас та ре ни и не нап ла те ни по ба ру вања, што прет ста ву ва за гу ба на па рич ни сред ства, Пог реш но по пи шу ва ње на ту ѓи сред ства кои се на о ѓа ат во прос то ри и те на суб јек тот, при што пог реш но се при ка жу ва ви шок за неш то што не е соп стве ност на суб јек тот. За ра ди це лос но им пле мен ти ра ње на ре зул та ти те од из врше ни от по пис на сред ствата, по ба ру ва ња та и об врските, пот реб но е Из веш та јот за по пис да го ут врди: На чи нот на спро ве ду ва ње на кон ста ти ра ни те кусо ци во смет ко вод стве на та еви денција, со предлог за ку со кот да се за дол жи од го вор но то ли це или да би де на то вар на бу џет ски от ко рис ник; На чи нот на спро ве ду ва ње на ут врде ни от ви шок во смет ко вод стве на та еви денција; Вкуп ни от из нос на от пи ша ни те зас та рени, а не нап ла те ни по ба ру ва ња од ко ми тен тите, врабо те ни те и дру ги суб јекти; На чи нот на пре би ва ње на од дел ни ку со ци со оддел ни ви шоци, до кол ку се од не су ва ат на слич ни средства и со слич на вред ност. Имај ќи пред вид де ка по пи сот го спро ве ду ва ат по ве ќе ко ми сии, се ко ја од ис ти те тре ба да из гот ват по е ди неч ни из веш таи во кои ќе би дат ис ка жа ни конста ти ра ни те раз лики, ка ко и пред ло зи те за на чи нот на на до мес ту ва ње на ут врде ни от ку сок, или на чи нот на усог ла су ва ње на по ба ру ва ња та и об врските. Врз ос нова на из веш та и те од по е ди неч ни те ко ми сии за по пис, Цен трал на та по пис на ко ми си ја из гот ву ва зби рен Из веш тај на си те по е ди неч ни из веш таи и по пис ни лис ти од си те ко ми сии за по пис. Збир ни от из веш тај се дос та ву ва до од го вор но то ли це или до ор га нот на уп ра ву ва ње кој из гот ву ва ко неч на од лука, од нос но ре ше ние во кое се де фи ни ра ни си те зак лу чоци, однос но на чи ни на превзе ма ње мер ки за на до мес ту ва ње на кон ста ти ра ни те ку соци, ви си на та на от пи ша ни те не нап ла те ни по ба ру вања, со об разло же ни ја за причи ни те за евен ту ал ни те от пи шу вања. Из веш та јот за из врше ни от по пис за ед но со ре ше нија та од ор га нот на уп ра ву ва ње се дос та ву ва до сметко вод стве на та служ ба за ра ди кни же ње на раз ли ки те и усог ла су ва ње на смет ко вод стве на та со фак тич ка та сос тој ба ут врде на со по пи сот, и тоа нај доц на два е- сет де на пред ро кот про пи шан за дос та ву ва ње на зав ршна та сметка. ПРИ МЕ РИ ЗА СПРО ВЕ ДУ ВА ЊЕ НА КОН СТА ТИ РА НИ РАЗ ЛИ КИ ВО СМЕТ КО ВОД СТВЕ НА ТА ЕВИ ДЕНЦИЈА При мер 1: Бу џет ски от ко рис ник има еви ден ти ра но граде жен об јект во смет ко вод стве на та еви денци ја за кој не ма обез бе де но со од ве тен до каз за сопстве ност: Држа вен - ја вен ка пи тал Аку му ли ра на амор ти за ци ја Гра деж ни об јек ти Вон би лан сна ак ти ва (гра деж ни об јекти) Вон би лан сна па си ва Во вон би лан сна та еви денци ја се еви ден ти ра се гаш на та вред ност, ко ја е ос но ва за на ред ни те пресмет ки на амор ти за ција. При мер 2: Из врше на е краж ба на дел од оп ре ма та во де лов ни те прос то рии. Краж ба та е при ја ве на на над леж ни те ор гани, из гот вен е за пис ник и е кон ста ти ра на краж бата. За ра ди нег ри жа од стра на на чу ва рот, од го вор но ли це за чу ва ње на оп ре мата, до не се на е од лу ка со ко ја се то ва ри ли це то за на до мес ту ва ње на ште тата: На бав на вред ност Исправ ка на вред нос та до де нот на ку со кот Се гаш на вред ност REPREZENT DEKEMVRI 12/

50 Буџети и буџетски корисници Држа вен - ја вен ка пи тал Аку му ли ра на амор ти за ци ја Опре ма По ба ру ва ња од вра бо те ни те Дру ги па сив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња На ред на та го ди на ко га ќе се нап ла тат по ба ру вања та од вра бо те но то ли це ќе се спро ве де след но то кни жење: Смет ка Дру ги не да ноч ни при хо ди Дру ги па сив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња По ба ру ва ња од вра бо те ни те При мер 3: За ра ди вон ред на сос тојба/поп ла ва во прос тори и те на бу џет ски от ко рис ник е униш те на опре мата. Из вршен е увид од над леж ни те ор гани, из гот вен е за пис ник за из врше ни от увид, и врз ос но ва на ис ти от из врше но е ис к ни жу ва ње на униш те на та оп рема. Спо ред од лу ката, ште тата ќе би де врз то вар на бу џет ски от ко рис ник: На бав на вред ност Исправ ка на вред нос та до де нот на ште тата Се гаш на вред ност Де ло вен фонд Аку му ли ра на амор ти за ци ја Опре ма При мер 4: Ко ми си ја та за по пис на по стоја ни те сред ства кон ста ти ра ла ви шок на оп рема, ка ко ре зул тат на не нав ре ме но еви ден ти ра ње на до би е на оп ре ма по ос нов на до на ција, во из нос од де нари. Врз ос но ва на до ку мен ти те пресме та на е амор ти заци ја од де нот на ста ва ње во упот реба: Опре ма Држа вен - ја вен ка пи тал Држа вен - ја вен ка пи тал Аку му ли ра на амор ти за ци ја При мер 5: Кон ста ти ран е ку сок на си тен ин вен тар во упот реба, за кој се за дол же ни вра бо те ни те кај бу џет ски от ко рис ник. Из но сот на ку со кот на сит ни от ин вен тар из не су ва де на ри и спо ред од лу ка та на од го вор но то ли це овој ку сок тре ба да се на до мес ти врз то вар на вра бо тени те лица: Оста нат ка пи тал Си тен ин вен тар во упот ре ба По ба ру ва ња од вра бо те ни те Дру ги па сив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња При на до мес ту ва ње то на ку со кот од стра на на вра бо те ни те ли ца тре ба да се спро ве де след но то кни жење: Смет ка Дру ги не да ноч ни при хо ди Дру ги па сив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња По ба ру ва ња од вра бо те ни те REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

51 Буџети и буџетски корисници При мер 6: При мер 7: Ко ми си ја та за по пис на за ли хи те кон ста тира ла ку сок на ре зерв ни де ло ви во ма га цин ски от прос тор во из нос од де на ри и спо ред ко ми си ја та ку со кот е ре зул тат на не до вол на гри жа на од го вор но то лице/ма га ци о не рот. Доне се на е од лу ка спо ред ко ја ку со кот на ре зерв ни де ло ви да би де врз то вар на ма га ци о не рот: Оста нат ка пи тал Ма те ри ја ли на за ли ха По ба ру ва ња од вра бо те ни те Дру ги па сив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња При на до мес ту ва ње то на ку со кот од стра на на ма гаци о не рот тре ба да се спро ве де след но во кни жење: Смет ка Дру ги не да ноч ни при хо ди Дру ги па сив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња По ба ру ва ња од вра бо те ни те При мер 6: По ве ќе ис ка жа ни по ба ру ва ња во смет ко водстве на та еви денци ја за из нос од де нари, за ра ди еви ден ти ра ни фак ту ри кои се од не сува ат за на ред на та го дина, а по мал ку ис ка жа ни об врски за из нос од де на ри за ра ди не е ви ден ти ра на фак ту ра од до ба ву ва чот за на бав ка на оп рема: Дру ги па сив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња По ба ру ва ња од ку пу ва чи во зем ја та Дру ги ак тив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња Об врски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та По мал ку ис ка жа ни по ба ру ва ња во смет ко водстве на та еви денци ја за из нос од де на ри за ра ди не е ви ден ти ра но по ба ру ва ње за из врше ни ус лу ги во ме сец де кем ври, а по ве ќе ис ка жа ни обврски за из нос од де на ри за ра ди пог реш но еви ден ти ра ње на об врски по ос нов на ка ма ти во по го лем из нос од по да то кот на ве ден во ка матна та листа: По ба ру ва ња од ку пу ва чи во зем ја та Дру ги па сив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња Дру ги крат ко роч ни фи нан сис ки об врски Дру ги ак тив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња На ве де ни те смет ко вод стве ни тран сак ции тре ба да се спро ве ду ва ат сог лас но од ред би те од член 18 од За ко нот за смет ко вод ство то на бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ници, при што при хо ди те не се ис ка жу ва ат во мо мен тот на еви ден ти ра ње на по ба ру ва ња та од врабо те но то лице, ту ку на ред на та го ди на ко га ќе се напла тат по ба ру ва ња та и ко га ќе се еви ден ти ра при ли вот на па рич ни те сред ства. За ра ди вре мен ско од ло же но при ка жу ва ње на при хо ди те во пе ри о дот ко га ќе рефлек ти ра ат при лив на па рич ни сред ства на смет ка та на бу џет ски от ко рис ник, се при ме ну ва смет ка та Дру ги па сив ни вре мен ски разгра ни чу вања. Ка ко пот кре па де ка прет ход но на ве де ни те принципи во ис ка жу ва ње на рас хо ди те и при хо ди те се приме не ти е рам но те жа та и усог ла се нос та по ме ѓу сос тој ба та на па рич ни те сред ства на смет ка та на бу џет ски от ко рис ник и ви шо кот на при хо ди над рас ходи, кој на кра јот на го ди на та се еви ден ти ра на смет ка та Дел од ви шо кот на при хо дот пре несен во на ред на та го дина. REPREZENT DEKEMVRI 12/

52 Непрофитни организации КНИЖЕЊА НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИС КАЈ НЕПРОФИТНИТЕ ОРГАНИЗАЦИИ М-р Александар ИВАНОВСКИ Со пописот сог лас но член 16 од За ко нот за сметковод с тво на не про фит ни те ор га ни за ции ("Служ бен вес ник на РМ", број 24/03, У. бр. 20/05 во 80/05 и 17/11) и одредбите од член 30 до 36 од Правилникот за сметководство на непрофитните организации ("Службен весник на РМ", број 42/ /11), се утврдува фактичката состојба на паричните средства, хартиите од вредност, материјалните и нематеријалните средства кои се во употреба, вон употреба и во подготовка, мате ријалите, резервните делови, ситниот инвентар, побарувањата и обврските. Прав ни те суб је кти кои при па ѓа ат на оваа гру па тре ба да из вр шат усог ла су ва ње на со стој бата на средс тва та и нив ни те из во ри иска жа ни во сме тко водс тво то со фа ктич ка та со стој ба што се утвр ду ва со по пис на 31 Де кем ври 2013 го ди на. Исто така, на посебна пописна листа треба да се утврди фактичката состојба на средствата од други субјекти кои се наоѓаат кај непрофитната организација како и на сопствените средства на непрофитната организација кои се наоѓаат кај други субјекти на ден година, а за кои не се добиени пописни листи од истите. Не про фит ни те ор га ни за ции кои вр шат кни жар ска или биб ли о те кар ска деј ност за нив ни те спе цифич ни средс тва (кни ги, до ку мен ти, фил мо ви, фо то си, ар хив ска гра ѓа и слич но) мо жат да из вр шат по пис во рок кој што не е по долг од пет го ди ни. Не про фит ни те ор га ни за ции фор ми ра ат ко ми сии за по пис ко и по за вр шу ва ње то на по пи сот из го тву ваат из веш тај, кој за ед но со по пис ни те ли сти се до ста ву ва во сме тко водс тво то нај доц на до 8 Фе вру а ри 2014 го дина, од нос но 20 де на пред до ста ву ва ње на го диш ни те сметки. Врз ос но ва на из ве шта јот за по пис ор га нот на упра ву ва ње на не про фит на та ор га ни за ци ја до не су ва одлука со кој се кон ста ти ра на чи нот на ли кви да ци ја на утвр де ни те ку со ци и на чи нот на кни же ње на утвр де ни те ви шо ци по по пи сот и исти от се до ста ву ва во сме тководс тво то нај доц на до 8 Фе вру а ри 2014 го ди на за да се спро ве де евиденција. Врз ос но ва на ела бо ра тот за по пис во сме тководс тво то се спро ве ду ва ат кни же ња та за утвр де ни те ку со ци, од нос но ви шо ци на ма те ри ја ли те и дру ги те средс тва, от пис на по ба ру ва ња та и об вр ски те и рас ходу ва ње то на до тра е ни те и не у по треб ли ви средс тва. Спо ред За ко нот за сме тко водс тво на не про фит ните ор га ни за ции и Пра вил ни кот за сме тко вод ство то на не про фит ни те ор га ни за ции, овие суб је кти го при мену ва ат сме тко водс тве но то на че ло на мо ди фи ци ра но на ста ну ва ње на де лов ни те про ме ни за приз на ва ње на при хо ди те и рас хо ди те. Во про дол же ние се да де ни при ме ри за ку сок и вишок на ос нов ни средс тва, а за обрт ни те средс тва се да де ни при ме ри за на ба вка та, ка ко и за ку сок, од нос но ви шок на овие средс тва со цел да се при ка же на чинот на еви ден ти ра ње на овие средс тва. Во да де ни те при ме ри не про фит на та ор га ни за ци ја не е об врз ник за це ли те на ДДВ. До кол ку овие ор га ни за ции вр шат стопански дејности кои се ода но чи ви, во тој слу чај тие се об врз ници за ДДВ и за утвр де ни те ку со ци по по пис ќе има ат об вр ска да прес ме та ат и пла тат ДДВ. OS NOV NI SREDS TVA Ку сок на опре ма врз то вар на де лов ни от фонд При мер 1: Врз ос но ва на из вр ше ни от по пис утвр ден е кусок на опре ма што на ста нал под деј ство на ви ша си ла со след на та сме тко водс тве на вред ност: на бав на вред ност от пи ша на вред ност се гаш на вред ност Де ло вен фонд Ис пра вка на вред но ста на ма те ри јал ни те средс тва Опре ма и дру ги ма те ри јал ни средс тва По од лу ка брoj REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

53 Непрофитни организации При мер 2: Ку сок на опре ма врз то вар на од го вор но то ли це Врз ос но ва на из вр ше ни от по пис утвр ден е ку сок на опре ма за што е од го вор но вра бо те но то ли це со след на та сме тко водс тве на вред ност: на бав на вред ност от пи ша на вред ност се гаш на вред ност По ба ру ва ња од ра бот ни ци Дру ги ПВР За дол жу ва ње на од го вор но то ли це Де ло вен фонд Ис пра вка на вред но ста на ма те ри јал ни те средс тва Опре ма и дру ги ма те ри јал ни средс тва По од лу ка број... КНИ ЖЕ ЊЕ ВО 2014 ГО ДИ НА Жи ро сме тка По ба ру ва ња од ра бот ни ци По из вод од бан ка бр Дру ги ПВР Дру ги при хо ди Еви ден ци ја на при хо дот При мер 3: Ви шок на опре ма по из вр шен по пис Врз ос но ва на из вр ше ни от по пис утвр де но е де ка по стои ви шок на опре ма кој по пред лог на ко ми си ја та за про цен ка ја има след на та про це нета вред ност: про це не та на бав на вред ност про це не та ис пра вка на вред но ста се гаш на вред ност Опре ма и дру ги ма те ри јал ни средс тва Ис пра вка на вред но ста на ма те ри јал ни те средс тва Де ло вен фонд Утвр ден ви шок по од лу ка број... OBRT NI SREDS TVA Пред да се из вр ши кни же ње на ку со ци те и ви шоци те на обрт ни те средс тва не про фит ни те ор га ни зации тре ба да вни ма ва ат де ка тре ба да го при ме нува ат сметководст веното начело на модифицирано настанување на делов ните промени, од нос но на баве ни те и потрошени сред ства во 2013 го ди на кои се пла те ни до го ди на се кни жат ка ко тро шок на кла са 4, од нос но се приз на ваат ка ко рас ход во 2014 го ди на. Обрт ни те средс тва кои се до би е ни на по да рок или ка ко до на ци ја се кни жат ди рек но на кла са 4 и се одобру ва кон то Де ло вен фонд. При мер 1: Ку сок на ма те ри ја ли врз то вар на де лов ни от фонд На ба вен е ма те ри јал во ма га цин на за ли ха по фа кту ра број 5 во вред ност од де на ри. Фак ту ра та е пла те на вед наш. Врз ос но ва на из вр ше ни от по пис за 2013 го ди на утвр ден е ку сок на ма те ри ја ли во из нос од де на ри и спо ред од лу ка та се то ва ри де лов ни от фонд Дру ги АВР До ба ву ва чи По фа кту ра бр Добавувачи Жи ро сме тка Пла те на ф-ра број Потрошени материјали Други АВР Пла те ни материјали Ма те ри ја ли на за ли ха Деловен фонд На ба ве ни ма те ри ја ли Де ло вен фонд Ма те ри ја ли на за ли ха По од лу ка број... REPREZENT DEKEMVRI 12/

54 Непрофитни организации При мер 2: Ку сок на ма те ри ја ли врз то вар на од го вор но то ли це Врз ос но ва на из вр ше ни от по пис за 2013 го ди на утвр ден е ку сок на ма те ри ја ли во из нос од де на ри за кој се то ва ри од го вор но то ли це По ба ру ва ња од ра бот ни ци Дру ги ПВР За дол жу ва ње на од го вор но то ли це Де ло вен фонд Ма те ри ја ли на за ли ха По од лу ка број... КНИ ЖЕ ЊЕ ВО 2014 ГО ДИ НА Жи ро сме тка По ба ру ва ња од ра бот ни ци По из вод од бан ка бр Дру ги ПВР Дру ги при хо ди Еви ден ци ја на при хо дот Ви шок на ма те ри ја ли по из вр ше ни от по пис При мер 3: По по пи сот за 2013 го ди на утвр ден е ви шок на ма те ри ја ли во из нос од де на ри Ма те ри ја ли на за ли ха Де ло вен фонд Утвр ден ви шок на ма те ри ја ли по од лу ка број Исправка на вредноста на ситниот инвентар Си тен ин вен тар во упо тре ба Утвр ден ку сок по од лу ка број... При мер 5: Ку сок на си тен ин вен тар врз то вар на од го вор но то ли це Со по пи сот на сит ни от ин вен тар на кра јот на го дина та утвр ден е ку сок на сит ни от ин вен тар во упо тре ба во вред ност од де на ри. Со од лу ка на ор га нот на упра ву ва ње се то ва ри од го вор но то ли це По ба ру ва ња од ра бот ни ци Дру ги ПВР За дол жу ва ње на од го вор но то ли це Исправка на вредноста на ситниот инвентар Си тен ин вен тар во упо тре ба По од лу ка број... КНИ ЖЕ ЊЕ ВО 2014 ГО ДИ НА Жи ро сме тка По ба ру ва ња од ра бот ни ци По из вод од бан ка нап ла тен ку сок од ра бот ник Дру ги ПВР Дру ги при хо ди Еви ден ци ја на при хо дот Ви шок на си тен ин вен тар При мер 4: Ку сок на си тен ин вен тар врз то вар на непрофитната организација При мер 6: Со по пи сот на сит ни от ин вен тар на кра јот на го дина та, утвр ден е ви шок во вред ност од де на ри. Со по пи сот на сит ни от ин вен тар на кра јот на го ди на та утвр ден е ку сок на си тен ин вен тар во употре ба во вред ност од де на ри. Со Од лу ка та на ор га нот на упра ву ва ње се то ва ри непрофитната организација Си тен ин вен тар на залиха Де ло вен фонд Утвр ден ви шок по од лу ка број REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

55 Редовни периодични обврски ОБВРСКИ И РОКОВИ ШТО ТРЕБА ДА СЕ ИСПОЧИТУВААТ ДО КРАЈОТ НА ЈАНУАРИ 2014 ГОДИНА Јасмина РАФАЈЛОВСКА Прав ни те ли ца до кра јот на 2013 го ди на и во ја нуа ри 2014 го ди на, тре ба да ис по чи ту ва ат по ве ќе обв р с ки и ро ко ви повр за ни со сво ето ра бо те ње. За дел од нив са мо по тсе ту ва ме, а за дел да ва ме упатства во овој број на Реп ре зент. Ка ко позна чај ни би ги на гла си ле: До не су ва ње Од лу ки за спро ве ду ва ње на по пи сот со сос тој ба на 31 Де кем ври 2013 го ди на Об врз ни ци: Си те прав ни ли ца и фи зич ки ли ца вр ши те ли на деј ност Рок: Де кем ври 2013 го ди на Над леж ност за од лу чу ва ње: Ор га нот на управу ва ње (Обра бо те но во на пи сот "Поп ис на средс тва та и об вр ски те за 2013 го ди на" во спи са ни е то Репре зент број 11/13) Из бор на ре ви зо ри за де лов на та 2013 го ди на Об врз ни ци: Си те суб је кти што сог лас но ЗТД се долж ни сво и те фи нан си ски из ве штаи да ги под ложат на ре ви зи ја Рок: Кра јот на 2013 го ди на Над леж ност за од лу чу ва ње: Со би рот на со дружни ци кај ДОО, од нос но со бра ни е то на акци о не ри кај АД Из ме ни или до пол ну ва ња на сме тко водс тве ни те по ли ти ки за 2014 го ди на Об врз ни ци: Си те суб је кти кои се долж ни сме тководс тво то да го во дат сог лас но ЗТД Рок: Кра јот на 2013/по че ток на 2014 го ди на Над леж ност за од лу чу ва ње: Ор га нот на управу ва ње (Општ акт што тре ба да го из гот ви ком па нија та во за вис ност од спе ци фи ки те на сво ја та деј ност ка ко и од ефе кти те што са ка ат да се пос тиг нат во Фи нан си ски те из веш таи) До не су ва ње Од лу ка за ви си на та на бла гај нич ки от ма кси мум за 2014 го ди на Об врз ни ци: Си те прав ни ли ца и фи зич ки ли ца вр ши те ли на деј ност Рок: Де кем ври 2013 го ди на Над леж ност за од лу чу ва ње: Ор га нот на управу ва ње Барање за паушално плаќање на персоналниот данок на до ход - Образец ПДД-П (за остварување на правото за 2014 година) Об врз ни к: Физичко лице кое ги исполнува критериумите утврдени со член 31 од Законот за персонален данок на доход Рок: година До ста ву ва ње: До УЈП Барање за паушално оданочу ва ње на остварени приходи од земјоделска дејност - Образец ПДД-П3 Об врз ни к: Физичко лице кое остварува приходи од земјоделска дејност чиј вкупен приход не надминува износ од денари (согласно член 31-а од Законот за персонален данок на доход) Рок: година (за остварување на правото за 2013 година) До ста ву ва ње: До УЈП Обра зец МПИН - Месечна прес метка на интегрирана плата Об врз ни ци: Исп ла ту ва чот на лич ни при ма ња - пла ти за ме сец де кем ври 2013 го ди на Рок: Нај доц на до 10 Ја ну а ри 2014 го ди на До ста ву ва ње: До УЈП При ја ва за ре ги стра ци ја за ДДВ - Обра зец ДДВ-01 об врз ни ци за 2014 го ди на Об врз ни ци: Си те кои не би ле ре ги стри ра ни за цели те на ДДВ, а во 2013 го ди на ос тва ри ле вку пен бру то про мет над ден. Рок: 15 Ја ну а ри 2014 го ди на Над леж ност за од лу чу ва ње: Ов ла сте но то ли це При ја ва за до бро вол на ре гис тра ци ја за ДДВ обврз ни ци Об врз ни ци: Си те што са ка ат до бро вол но да се реги стри ра ат, а во 2013 го ди на не ос тва ри ле вку пен про мет над денари Рок: 15 Ја ну а ри 2014 го ди на Над леж ност за од лу чу ва ње: Ов ла сте но то ли це Ба ра ње за отповикување на регистрација за ДДВ - Обра зец ДДВ-01Б Об врз ни ци: Суб је кти кои доб ро вол но се ре ги стрираа во 2008 го ди на и са ка ат да се де ре гист ри ра ат во 2014 го ди на Рок: 15 Ја ну а ри 2014 го ди на REPREZENT DEKEMVRI 12/

56 Редовни периодични обврски Над леж ност за од лу чу ва ње: Ов ла сте но ли це Обра зец ДДВ-04 Об врз ни ци: Месечните ДДВ об врз ни ци за ме сец де кем ври 2013 го ди на, тримесечните ДДВ об врзни ци за пер и о дот октом ври-де кем ври 2013 го ди на и до бро вол но ре ги стри ра ни те да ноч ни об врз ни ци за пер и од ја ну а ри - де кем ври 2013 го ди на Рок: Нај доц на до 25 Ја ну а ри 2014 го ди на До ста ву ва ње: Обра зе цот ДДВ-04 до УЈП (преку електронскиот систем e-tax), а вир ма ни те за плаќа ње до но си те лот на пла тен про мет Напомена: Во прилог на ДДВ пријавата, друшт вото е должно да достави периодични Финансиски извештаи од одобрените фискални апарати на опрема за регистрирање на готовинските плаќања. Обра зец АКЦ-ММ Об врз ни ци: Про из во ди те ли те на ми не рал ни масла за ме сец де кем ври 2013 го ди на Рок: Нај доц на до 15 Ја ну а ри 2014 го ди на До ста ву ва ње: Обра зе цот до Ца рин ска упра ва, а вирма ни те за пла ќа ње до но си те лот за пла тен про мет Обра зец АКЦ-ПА Об врз ни ци: Има те ли те на ак циз на доз во ла за патнич ки авто мо би ли за ме сец де кем ври 2013 го ди на Рок: Нај доц на до 15 Ја ну а ри 2014 го ди на До ста ву ва ње: Обра зе цот до Ца рин ска упра ва, а вир ма ни те за пла ќа ње (Обра зец ПП 50) до но сите лот на пла тен про мет Обра зец АКЦ-ААП Об врз ни ци: Про из во ди те ли те на пи во, ка ко и про из во ди те ли те на ви но и пен ли во ви но до кол ку има ат до би е но ак циз на доз во ла Рок: Нај доц на до 15 Ја ну а ри 2014 го ди на До ста ву ва ње: Обра зе цот до Ца рин ска упра ва Скоп је, а вир ма ни те за пла ќа ње до но си те лот на пла тен про мет Обра зец МИ - Ме се чен из вештај за транс ак ции со странс тво Об врз ни ци: Ре зи ден ти кои не се ов ла сте ни бан ки, а има ат отво ре но сме тка во странс тво и ре зи ден ти кои во ра бо те ње то вр шат нап ла та и пла ќа ње во ефе к тив ни стран ски па ри Рок: 20 Ја ну а ри 2014 го ди на До ста ву ва ње: До НБРМ Обра зец ДД-07 - Барање за даночно осло бо дување за воведен фискален систем на опрема Об врз ни ци: Правни лица обврзници на данок на добивка за набавка и воведување до 10 фискални апарати Рок: 20 Ја ну а ри 2014 го ди на Обра зец КИ ПО за пос лед ни от квар тал за 2013 го ди на октом ври - де кем ври Об врз ни ци: Са мо ре зи ден ти опре де ле ни од НБРМ кои од ко мер ци јал но то ра бо те ње со не ре зи ден ти има ат по ба ру ва ња и об вр ски кои не по сред но на стану ва ат во транс ак ци и те со не ре зи ден ти, без ог лед на чи ја сме тка е склу че на транс ак ци ја та Рок: Нај доц на до 30 Ја ну а ри 2014 го ди на До ста ву ва ње: До НБРМ Обра зец ДИ Об врз ни ци: Прав ни и фи зич ки ли ца кои во те кот на 2013 го ди на се стек на ле или поч на ле да ко ристат не дви жен имот Рок: Нај доц на до 31 Ја ну а ри 2014 го ди на До ста ву ва ње: Обрас ци те се до ста ву ва ат до општин ска та ад ми ни стра ци ја, администрацијата на оп шти ни те во гра дот Скоп је и ад ми ни стра ци ја та на гра дот Скоп је ка де што се на о ѓа имо тот Обра зец: Прес ме тка на пла та та, при до не си те од пла та и на до ме сто ци те на пла та за из ми ната та го ди на Об врз ник: Ра бо то да ва чот е дол жен да му из даде на ра бот ни кот пис ме на прес ме тка на пла та та, при до не си те од пла та и на до ме сто ци те на пла та за из ми на та та го ди на, од ко ја се гле да прес ме тка та и пла ќа ње то на да но ци те и при до не си те Рок: 15 Февруари 2014 го ди на. На по мена: Сог лас но пред ло же ни те из ме ни на За ко нот за пер со на лен да нок на до ход из ме не ти се од ре де ни ро ко ви про пи ша ни за дос та ву ва ње на да ноч ни при ја ви пов рза ни со пер со нал ни от да нок на до ход а кои сог лас но од ред би те ќе има ат приме на од го ди на и тоа: До 15 Ја ну а ри (на мес то 15 Фев ру ари) ис плату ва чот е дол жен на фи зич ко то ли це да му дос тави зби рен по да ток (пот врда) за пла те ни от да нок и при до неси; До 31 Ја ну а ри (на мес то 15 Фев ру ари) ис плату ва чот е дол жен до УЈП да дос тави Обра зец ПДД- ГИ; До 1 Ја ну а ри ис пла ту ва чот кој врши от куп на цврст от пад е дол жен до УЈП да дос тави годи шен из веш тај за ис пла те ни при хо ди; До 31 Ја ну а ри ис пла ту ва чот кој врши от куп на зем јо дел ски про из во ди дол жен е до УЈП да достави го ди шен из веш тај за ис пла те ни при ходи; До 31 Ја ну а ри ор га ни за то рот на зе лен па зар на го ле мо и ма ло дол жен е до УЈП да дос та ват го ди шен из веш тај за ко рис ни ци те на про дажни те места. 56 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

57 Редовни периодични обврски 15 ЈАНУАРИ 2014 ГОДИНА КРАЕН РОК ЗА ДОСТАВУВАЊЕ НА ПРИЈАВАТА ЗА РЕГИСТРАЦИЈА НА ДДВ ОБВРЗНИЦИ Oдред би те од За ко нот за да но кот на до да де на вред ност се од не су ва ат на си те фи зич ки ли ца, прав ни ли ца и здру же ни ја кои ос тва ру ва ат при хо ди во рам ки те на са мо стој на сто пан ска де јност и тоа: про из водст вена, тр го в ска, за на ет чи ска или вр ши те ли на деј ност, ру дарс тво, зем јо де лие, шу мар ство, да ва ње под за куп на ма те ри јал ни и не ма те ри јал ни доб ра и дру го. Да ноч ни те об врз ни ци за це ли те на да но кот на дода де на вред ност кои има ат се ди ште, по друж ни ца, посто ја но жи ве а ли ште или прес то ју ва ли ште во зем ја ва се долж ни да се ре ги стри ра ат за це ли те на да но кот на до да де на вред ност. Об вр ска та за ре ги стра ци ја на да ноч ни те об врз ни ци е про пи шана во: За ко нот за да но кот на до да де на вред ност ("Служ бен вес ник на РМ", број 44/ /12, во на та м о ш ни от текст: За ко нот за ДДВ); Пра вил ник за фор ма та и содр жи на та на при јава та за регис тра ци ја за да но кот на до да де на вред ност ("Служ бен вес ник на РМ", број 166/10, во на та мош ни от текст: Пра вил ник за ре гис траци ја на ДДВ); Пра вил ник за на чи нот на при ме на на За ко нот за ДДВ кај ли ца со сопс тве нич ка, ор га ни за ци ска или упра ву вач ка по вр за ност кои мо жат или на кои им е на ло же но да се ре ги стри ра ат ка ко еден да но чен об врз ник ("Служ бен вес ник на РМ", број 22/ /12, во на та мош ни от текст: Пра вил ник за по вр за ни ли ца). PRIJAVA ZA PRESTANOK NA REGISTRACIJA Ако вкуп ни от про мет во пет та та ка лен дар ска го дина не го над ми ну ва из но сот од де на ри, даноч ни от об врз ник мо же по исте кот на овој ро к, до УЈП да под не се при ја ва за от по ви ку ва ње на ре ги стра ци ја за да но кот на до да де на вред ност, од нос но на јдоц на до се де ре гист ри ра ат да ноч ни те об врз ни ци кои до бро вол но се ре ги стри ра ле. DANO^EN OBVRZNIK ЕДБ/ЕМБГ на об врз ни кот Об врз ни ци те-фи зич ки ли ца кои вр шат ре ги стри рана деј ност (ка ко за на ет чии, тр гов ци-пое дин ци и сл.), прав ни ли ца и здру же ни ја на ли ца, го впи шу ва ат Единстве ни от да но чен број, до би ен од УЈП при опш та та ре гис тра ци ја на да ноч ни те об врз ни ци. При мер: Об врз ни ци те-фи зич ки ли ца кои не вр шат ре ги стрира на деј ност, го впи шу ва ат Единс тве ни от ма ти чен број на гра ѓа ни нот (ЕМБГ), од лич на та кар та. При мер: Скра тен на зив/име и пре зи ме на об врз ни кот Об врз ни ци те-фи зич ки ли ца кои вр шат ре ги стрира на деј ност, прав ни ли ца и здру же ни ја на ли ца го на ве ду ва ат на зи вот (фир ма та) што во о би ча е но го ко ри стат во се кој днев но то ра бо те ње. При мер: Мак-Пром екс порт-им порт ДОО - Скоп је Об врз ни ци те-фи зич ки ли ца кои не вр шат ре ги стрира на деј ност, го на ве ду ва ат сво е то име и пре зи ме. При мер: Пе тар Ко стов ски Адре са на ви стин ско то се ди ште за кон такт Се на ве ду ва пол на та адре са (ул и ца, број, по штенски број и на се ле но ме сто) на ви стин ско то се диш те (ло ка ци ја та на ко ја пре теж но се вр ши деј но ста и ко ја не мо ра да е иста со адре са та на с е ди ште то од судска та ре ги стра ци ја). Об врз ни ци те - фи зич ки лица кои не вр шат ре ги стри рана деј ност, ја на ве ду ва ат адре са та на живе а лиште то. Бро е ви те на те ле фо нот/те ле фак сот се впи шу ва ат за ед но со ка рак те ри стич ни от број на гра дот. При мер: Ва сил Гла ви нов 15/ Скоп је 02/ На по ме на: На оваа адре са УЈП ќе ги до ста ву ва при ја ви те за ДДВ, ре ше ни ја та, из ве сту ва ња та и друго. Не точ но ста на овој по да ток мо же да пре диз ви ка не на вре ме но ин фор ми ра ње на об врз ни кот и др у ги пос ле ди ци по не го во то ра бо те ње. OP[TI PODATOCI Прав на фор ма Об врз ни ци те-фи зич ки ли ца кои вр шат ре ги стри- REPREZENT DEKEMVRI 12/

58 Редовни периодични обврски ра на деј ност, прав ни ли ца и здру же ни ја на гра ѓа ни ја впи шу ва ат ор га ни за ци о на та фор ма (овој по да ток обич но се со др жи во пол ни от на зив на да ноч ни от об врз ник). При мер: Друш тво со огра ни че на од го вор ност (ДОО) Об врз ни ци те-фи зич ки ли ца кои не вр шат ре ги стрира на деј ност, впи шу ва ат "фи зич ко ли це". Пре теж на деј ност (ши фра и опис) Об врз ни ци те-фи зич ки ли ца (кои вр шат ре ги стрира на деј ност ка ко за на ет чии, тр гов ци-по е дин ци и сл.), прав ни ли ца и здру же ни ја на ли ца ги на ве ду ваат ши фра та (спо ред На ци о нал на та кла си фи ка ци ја на деј но сти те) и опи сот на пре теж на та деј ност што ја вр шат. При мер: Тр го ви ја на го ле мо со кан це ла ри ски ма ши ни и опре ма Об врз ни ци те-фи зич ки ли ца кои не вр шат ре ги стрира на деј ност, го на ве ду ва ат опи сот на сто пан ска та деј ност што ја вр шат и за ра ди ко ја се ре ги стри ра ат за ДДВ. При мер: Из нај му ва ње на де ло вен про стор PODATOCI ZA TRANSAKCISKA SMETKA Во по ле то "31" се впи шу ва тран сакциската смет ка на да ноч ни те об врз ни ци кај но си те лот на пла тен про мет или во Ми ни стерс тво то за фи нан сии до кол ку сме тка та на да ноч ни от об врз ник е бло ки ра на. Да ноч ни от об врзник во по ле то "32" го впи шу ва на зи вот и се ди ште то на но си те лот на пла тен про мет ка де има отво ре но сме тка или Ми ни стер ство то за фи нан сии. При мер: Сто пан ска бан ка А.Д. - Скоп је На по ме на: Од на ве де на та смет ка об врз ни кот ќе ги уп ла ќа дол гу ва ни от да нок на до да де на вред ност и евен ту ал ни те ка ма ти и каз ни, а УЈП на неа ќе го вра ќа по ве ќе пла те ни от да нок. Не точ нос та на овој по да ток мо же да пре диз ви ка не на вре ме но ин фор ми ра ње на Уп ра ва та за из вр ше ни те уп ла ти, по ра ди што ќе би дат зас ме ту ва ни ка ма ти, доц не ње при вра ќа ње то на по ве ќе пла те ни от да нок и дру го. PODATOCI ZA REGISTRACIJA NA DDV Да тум на по че ток на вр ше ње на сто пан ска та деј ност Се впи шу ва да ту мот од ко га об врз ни кот за поч нал со вр ше ње на сто пан ска та деј ност. При мер: Вку пен ос тва рен/прет по ста вен про мет Вку пен про мет прет ста ву ва збир на ода но чи ви от про мет, вклу чу вај ќи го да но кот на до да де на вред ност кој от па ѓа на не го и на про ме тот ос ло бо ден од да нок со пра во на од би ток на прет ход ни от да нок, ос тва рен во из ми на та та ка лен дар ска го ди на. Ако об врз ни кот се ре ги стрира при от поч ну ва ње со вр ше ње на сто пан ска деј ност во те кот на кален дар ска та го ди на, вкуп ни от про мет се опре де лу ва врз ос но ва на про це не ти от про мет до кра јот на ка лен дар ска та го ди на. Ако да ноч ни от об врз ник ја вр ши сво ја та деј ност са мо во еден дел од ка лен дар ска та го ди на, фак тички от вку пен про мет се прес ме ту ва на ни во на вку пен про мет за це ла та ка лен дар ска го ди на. При мер: Ли це то "А" отво ра авто ме ха ни чар ска ра бо ти л ни ца на 1 Ју ни 2013 го ди на. Тој го про це ну ва оче ку ва ни от вку пен промет (вклу чу вај ќи го дол гу ва ни от ДДВ) за ју ни - де кем ври 2013 го ди на на де н. Од ова про из ле гу ва про се чен месе чен про мет од де н., од нос но вку пен го ди шен про мет од де н. Ли це то "А" е обвр за но за ре гист ра ци ја и ја под не су ва при ја ва та за ре гис т ра ци ја нај доц на до 15 Ју ни 2013 го ди на. До бро вол на ре ги стра ци ја Об врз ни ци те чиј вку пен про мет не над ми ну ва де на ри, и кои до бро вол но се ре ги стри ра ат за да но кот на до да де на вред ност, го оз на чу ва ат ова по ле со. Об врз ни ци те за кои ре гис тра ци ја та е за дол жи тел на не впи шу ва ат ни што. PODATOCI ZA OVLASTENO LICE Во оваа ру бри ка се наведуваат податоците за овластениот потпис ник на образецот и него вото својство (функција) во друшт вото, од нос но податоците за сметковод ст веното биро овластено за водење на сметководството, односно соста вување на образецот ДДВ REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

59 Редовни периодични обврски Mak Promet eksport-import DOO - Skopje Vasil Glavinov Skopje Centar 02/ Dru{tvo so ograni~ena odgovornost (DOO) Trgovija na golemo so tekstil Stopanska banka AD - Skopje Vasko Petrovski Vasko Petrovski Upravitel h Vasko Petrovski Vasil \orgov 10/ Skopje / REPREZENT DEKEMVRI 12/

60 Редовни периодични обврски РЕГИСТРАЦИЈА НА ПОВРЗАНИ ЛИЦА ЗА ЦЕЛИТЕ НА ДДВ Ре ги стра ци ја та на по вр за ни ли ца овоз мо жу ва две или по ве ќе ли ца за це ли те на ДДВ да се при ја ват ка ко ед но ли це кое под ле жи на ода но чу ва ње, од нос но да би де еден да но чен об врз ник т.н. прет став ник на по вр за но то ли це. Тоа зна чи ед но од ли ца та во по врза ни те ли ца се одре ду ва за ни вен прет став ник. Прет став ни кот на по вр за ни те ли ца е од го во рен за ре ги стра ци ја на гру па та, за по пол ну ва ње и под не сува ње на единс тве на ДДВ при ја ва во име на це ла та гру па, од нос но за си те по вр за ни ли ца. ВИДОВИ РЕГИСТРАЦИЈА Ре ги стра ци ја та за ДДВ за по вр за ни те ли ца мо же да би де: до бро вол на или служ бе на. УСЛОВИ ЗА РЕГИСТРАЦИЈА До бро вол но или служ бе но ка ко по вр за но ли це мо же да се ре ги стри ра ли це кое ги ис пол ну ва след ни ве ус ло ви: да е ре ги стри ра но за це ли те на ДДВ (до бровол но или за дол жи тел но); да не вр ши про мет по ве ќе од 40% од вкуп ни от про мет во претход на та го ди на, кој е ос ло бо ден од ДДВ без пра во на од би вка; да би де ор га ни за ци ски, сопс тве нич ки и упра вувач ки по вр за но со дру ги ли ца, а тоа зна чи: сопс тве нич ка по вр за ност - ед но ли це да по се ду ва во дру го ли це нај мал ку 25% учес тво во ка пи та лот или нај мал ку 25% од пра во то на си те по вр за ни ли ца; ор га ни за ци ска по вр за ност - ко га ед но или по ве ќе по вр за ни ли ца ди рект но или ин ди рект но по се ду ва ат не кое од по вр за ни те ли ца; упра ву вач ка по вр за ност - ко га ед но ли це го кон троли ра упра ву ва ње то на се кое ли це во по вр за но то ли це или по ве ќе ли ца кои ра бо тат спо ред до го вор и го кон тро лира ат упра ву ва ње то на си те по вр за ни ли ца. ДОБРОВОЛНА РЕГИСТРАЦИЈА По вр за ни те ли ца докол ку од лу чат за 2014 го ди на да се ре ги стри ра ат за це ли те на ДДВ ка ко еден да ночен об врз ник, во тој слу чај прет став ни кот на по вр за ното ли це нај доц на до 15 Ја ну а ри 2014 го ди на до Ре гио нал на та ди рек ци ја на УЈП во ко ја се на о ѓа не го во то се ди ште тре ба да под не се При ја ва за ре ги стра ци ја на ДДВ на по вр за ни ли ца (Обра зец ДДВ-01 ПЛ). За ба ра ње то за ре ги стра ци ја та на по вр за но ли це УЈП од лу чу ва во рок од 90 де на од не го во то под не су ва ње. УЈП од лу чу ва врз ос но ва на кон тро ла кај да ноч ни те обврз ни ци кои тре ба да би дат ли ца во по вр за но то ли це. Со ре ги стра ци ја та ка ко по вр за но ли це, прет ставни кот на по вр за но то ли це до би ва ДДВ број. УЈП за ре ги стра ци ја та на по вр за но то ли це му из дава Ре ше ние за ре ги стра ци ја за ДДВ на по вр за ни ли ца (Обра зец ДДВ-02/1ПЛ). Ре ше ни е то се до ста ву ва до прет став ни кот и до си те чле но ви на по вр за но то ли це. Зна чај но е да се на по ме не де ка со ре ги стри ра ње то се пре ки ну ва ре ги стра ци ја та за ДДВ на се кое по вр за но ли це. Ре ги стра ци ја та се пре ки ну ва на ист да тум ко га от поч ну ва да де лу ва по вр за но то ли це. Си те не го ви чле но ви, вклу чу вај ќи го и прет став ни кот има ат об вр ска да под не сат ДДВ при ја ви за пос лед ни от да но чен пер и од или за дел од да ноч ни от пер и од (три ме сеч ни и го диш ни да ноч ни об врз ни ци) ко га де лу ва ле ка ко са мо стој ни ДДВ об врз ни ци. Ако во по вр за но то ли це има ли ца со се ди ште од дру ги ре ги о нал ни ди рек ции нив ни те ДДВ до си е ја се пре не су ва ат во ре ги о нал на та ди рек ци ја на прет ставни кот. Се кое по вр за но ли це се ре ги ст ри ра ка ко го лем да но чен об врз ник и под не су ва ме сеч ни да ноч ни при ја ви. На по ме на: Ако да ноч ни от об вр з ник за поч нал со вр ше ње на деј ност во те кот на ка лен дар ска та го ди на при ја ва та се под не су ва во рок од 15 де на од по че то кот на вр ше ње на деј ност. СЛУЖБЕНА РЕГИСТРАЦИЈА Ако при кон тро ла та за ДДВ да ноч ни от инс пе ктор, утвр ди пос то е ње на одре де на сопс тве нич ка, ор га ни заци ска или упра ву вач ка повр за ност ме ѓу од дел ни ли ца, кои се по себ ни да ноч ни об врз ни ци ре ги стри ра ни за ДДВ, со ре ше ние ќе им на ло жи да се ре ги стри ра ат ка ко еден да но чен об врз ник, до кол ку кај овие ли ца утвр ди на рушу ва ње на да ноч ни те прин ци пи или мож ност за нив но на ру шу ва ње. Слу ча и те на на ру шу ва ње на да ноч ни те прин ци пи се ре гу ли ра ни во член 3 од Пра вил ни кот за при ме на на Зако нот за ДДВ за повр за ни ли ца. Во слу чај на служ бе на ре гист ра ци ја ка ко по вр за но ли це, при ја ва та за ре ги стра ци ја ја по пол ну ва да ноч ниот инс пе ктор. Ако по вр за ни те ли ца са ми не од лу чат кој ќе би де прет став ни кот, сог лас но стек на ти те соз на ни ја тоа ќе го на пра ви да ноч ни от инс пе ктор. Си те дру ги дејс тва се из вр шу ва ат ка ко кај до бро волна та ре ги стра ци ја. 60 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

61 Прашања и одговори ПРАШАЊА И ОДГОВОРИ ОД МСФИ И МСФИ ЗА МСЕ И ДАНОЧНАТА РЕГУЛАТИВА (МОЖНИ ИСПИТНИ ПРАШАЊА) Во овој број на спи са ни е то Реп ре зент продол жу ваме со рубриката пра ша ња и од го во ри во ко ја се об ја вени сет на пра ша ња за про вер ка на Ва ше то зна е ње и кои при тоа ќе Ви по могнат при под го тов ка на прес тој ни те ис пи ти кои ќе тре ба да ги по ла га те за да се стек не те со лиценци за смет ко во ди тел и ов лас тен смет ко води тел. Пра ша ња та се сос та ву ва ни врз ос но ва на про пи ша ни те МСС/МС ФИ и МС ФИ за МСЕ, како и од пропишаната даночна регулатива. ПРАШАЊА 1. Ма ке дон ско друш тво до би ло кре дит од сво јот сод руж ник кој по се ду ва 90% од ка пи та лот во друш твото. Сод руж ни кот е стран ска де лов на бан ка од зем ја со ко ја Ре пуб ли ка Ма ке до нија не ма склу че но до го вор за избег ну ва ње на двој но то ода но чу вање. Са мо ед но од сле дниве твр де ња во врска со ода но чу ва ње то на пресметаната ка ма та е точно: А) Из но сот на пресме та на та ка ма та ќе се одано чи со да нок на до бив ка и да нок по од бив ка (задржан да нок) Б) Из но сот на пресме та на та ка ма та ќе се ода но чи са мо со да нок на до бивка В) Из но сот на ис пла те на та ка ма та ќе се ода но чи са мо со да нок по од бив ка (зад ржан да нок) Г) Со да нок на до бив ка ќе се ода но чи из но сот на пресме та на та ка ма та на де лот од кре ди тот кој го над ми ну ва трик рат ни от из нос на учес тво то на бан ка та во ка пи та лот на друш твото 2. Да ноч на ос но ва за ДДВ при про даж ба на доб ра по пат на ли ци та ци ја е: А) Нај ви со ка та по ну де на цена Б) Про сеч на та це на од си те по ну ду ва чи на ли цита ци јата В) Пос тигната та це на на про да де но то добро Г) Ни ту ед но од прет ход ните 3. За кои од сле дни ве ви до ви на при ход ис платен спре ма фи зич ко лице, ис пла ту ва чот маке дон ско ак ци о нер ско друш тво не тре ба да пресмета, зад ржи и уп ла ти пер со на лен да нок на до ход: А) Испла та за за куп на нед виж ност Б) Ка пи тал на до бив ка ос тва ре на од фи зич ко ли це при ис пла та на от куп на соп стве ни ак ции од фи зич ко лице В) Испла та на плати Г) Испла та на па рич на по мош на ли це нев ра боте но во друш твото 4. Ко ј од сле дни ве ис ка зи е точен? А) Тол ку ва ње то на фи нан сис ки те из веш таи на друш тво то што ко рис ти ко е фи ци енти/про цен ти е са мо ко ри сен за по тенци јал ни вло жу ва чи Б) Ко е фи ци ентите/про цен ти те врз ос но ва на исто рис ки по да то ци мо же да ја пред ви дат ид на та ус пеш ност во ра бо те ње то на друш твото В) Ана ли за та на фи нан сис ки те из веш таи ка де се ко рис тат ко е фи ци енти/про цен ти обез бе ду ва ко рис ни ин фор ма ции ко га се спо ре ду ва ат со оние од прет ход но то ра бо те ње или про се ци те во ин дус три јата Г) Ра ко вод ство то на ен ти те тот не ма да ја про це ни ус пеш нос та во ра бо те ње то на друш тво то кој ко рис ти ко е фи ци енти/про цен ти 5. Тр го ви ја ДОО стек ну ва 80% од ак ци о нер ски от капитал со пра во на глас во друш тво то "Фар ма АД". "Фар ма АД" го по се ду ва след ни ов ак цио нер ски ка пи тал на да ту мот на стек ну вање: во де нари Обич ни ак ции Аку му ли ра на до бивка На бав на та вред ност на вло жу ва ње то из не су ва де на ри и об јек тив на та вред ност на не кон тро ли ра но то учес тво при стек ну ва ње то из не су ва ла де нари. Кол ку из не су ва гуд ви лот при стек ну вањето? А) Б) REPREZENT DEKEMVRI 12/

62 Прашања и одговори В) Г) Сле дни ве тран сак ции се од не су ва ат на тро шокот за елек трич на енер ги ја на "Про мет ДОО" за го ди на та што зав ршу ва на 31 Де кем ври 2013 го дина: де на ри Сал до на од нап ред пла те ни рас хо ди на Тро шо ци за електрична енер ги ја во те ков на та го дина Ка ма та за за доц не то пла ќа ње на смет ки те Кој из нос тре ба да би де еви ден ти ран ка ко трошок за елек трич на енер ги ја во Би лан сот на ус пех (Из веш та јот за се оп фат на до бивка) за годи на та што зав ршу ва на 31 Де кем ври 2013? А) Б) В) Г) На која од из врше ни те ус лу ги треба да се пресме та ДДВ: А) Услу га на ре ви зи ја на ра бо те ње то на ма кедон ско прав но ли це на ра ча на од мал цин ски ак ци о нер на ис то то друштво со се диш те во Ав стрија Б) Услу га на пра вен со вет во врска со по тенци јално ку пу ва ње на гра деж но зем јиш те во Ре пуб лика Ма ке до ни ја из врше на за стран ско друш тво без се диш те или под руж ни ца во РМ. В) Под го тов ка на ски ци за мод ни кре а ции за прав но ли це без се диш те или под руж ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до нија Г) Услу га на дла бин ска фи нан сис ка ана ли за изврше на во РМ од стра на на ре гис три ран ДДВ об врз ник за на ра ча тел и ко рис ник на ус лу га та стран ско прав но ли це без под руж ни ца во РМ 8. Стек ну ва ње то на хар тии од вред ност без на домес ток се сме та ат за дру ги ви до ви на при ход. Кое од след ни те твр де ња за ода но чу ва ње на вак ви те при хо ди е точно: А) При ход од бес плат но при ме ни ак ции под ле жи на пер со на лен да нок на до ход во слу чај на ис ти от да не е пла тен да нок на имот за по дарок Б) За бес плат но при ме ни те ак ции се дол жи и персо на лен да нок на до ход и да нок на по да рок В) За бес плат но при ме ни те ак ции се дол жи из нос на да нок ут врден ка ко раз ли ка по ме ѓу по ви соки от пер со на лен да нок на до ход и по нис ки от да нок на имот за по да рок Г) Ни ту ед но од прет ход ните 9. Друш тво то "Маг нет ДОО" пред шест го ди ни се стек нал со 70% од обич ни от ак ци о нер ски ка пи тал на друш тво то "Бар ни ДОО". След на ва ин фор ма ци ја се од не су ва на "Бар ни ДОО" за го ди на та што зав ршу ва на 31 Де кем ври де нари При хо ди од про дажба Тро шо ци за про дажба Ад ми нис тра тив ни тро шоци Да ноци Ко ја е до бив ка та што се при пи шу ва на не контро ли ра но то учес тво во кон со ли ди ра ни от Извеш тај за се оп фат на до бив ка (Би ланс на ус пех и Оста на та се оп фат на до бивка? A) Б) В) Г) Сле дни ве по да то ци се из ва до ци од фи нан сиски те из веш таи на "Ар го ДОО": де нари До бив ка пред ка ма та и да нок Ка мата (1.600) Да нок (3.300) Не то до бивка Ос нов на глав нина Ре зерви Об врски за за еми Кол кав пов рат на ан га жи ра ни от ка пи тал ќе има друш тво то "Ар го ДОО"? A) 15% Б) 29% В) 24% Г) 12% 11. Кол ку ќе из не су ва да ноч на та ос но ва за да нок на до бив ка ако друш твото: Зе ма ло де ви зен кре дит од стран ско друш тво пов рза на стра на кое не е ди рек тен ак ци о нер во друш тво то во де нар ска про тиввред ност од де нари 62 REPREZENT DEKEMVRI 12/2013

63 Прашања и одговори Ка ма та та се пресме ту ва на го диш но ни во по стап ка од 11% EURIBOR ста п ката из не су ва 7% го дишно Друш тво то не ма дру ги тро шо ци кои би влија е ле на да ноч на та ос но ва неп риз на ти расхо ди ни ту из но си на неп риз на ти рас хо ди од прет ход ни пе ри о ди кои мо же да се ко рис тат ка ко да но чен кре дит во те ков на та го дина А) МКД Б) МКД В) МКД Г) МКД 12. На 31 Де кем ври 2013 го ди на еви ден ти ра на е раз ли ка од де на ри по ме ѓу вкуп ни от износ на стра на та дол жи и стра на та по ба ру ва во ана ли тич ки от бру то би ланс. Кој од сле дни ве слу чаи е при чи на за еви денти ра на та раз лика? A) Про мет во из нос од не бил еви ден ти ран во днев на та кни га на про мети. Б) Вра те ни те про из во ди во из нос од де на ри не би ле еви ден ти ра ни на стра на та дол жи во ана ли тич ки от бру то би ланс В) При ме ни по пус ти во из нос од де на ри не би ле еви ден ти ра ни на стра на та дол жи во ана ли тич ки от бру то би ланс Г) Сал до то на жи ро смет ка во ана ли тич ки от бру то би ланс не се сог ла су ва со бан кар ски от из вод во из нос од де нари 13. Ка пи тал на до бив ка не се пла ќа за про даж ба на нед ви жен имот кој об врз ни кот го про да ва ако ме ѓу де нот на стек ну ва ње то и де нот на про даж ба та из ми нале: А) Ед на го дина Б) Де сет го дини В) Три го дини Г) Се дум го дини 14. Сал до то на смет ка та - мо тор ни те во зи ла на ед на ком па ни ја се еви ден ти ра на 31 Де кем ври 2013 ка ко што следи: Мо тор ни во зила- на бав на вред ност де нари По чет но Сал до Амор ти за ција Зго ле му вања Сал до на Кое по чет но сал до ќе тре ба да би де при ка жано на смет ка та - мо тор ни во зила, во след ни от пе ри од на ? А) должи Б) должи В) по ба рува Г) по ба рува Пра ша ње бр. 1 - В Пра ша ње бр. 2 - В Пра ша ње бр. 3 - Б Пра ша ње бр. 4 - В Пра ша ње бр. 5 - Б ОДГОВОРИ Набавна вредност Не кон тро ли ра но учес тво Ак ции ( ) Аку му ли ра на до бивка ( ) Пра ша ње бр. 6 - А Сал до на Тро шо ци за електрична енер ги ја Ка ма та пресметана во сметките за електрична енергија Пра ша ње бр. 7 - Б Пра ша ње бр. 8 - А Пра ша ње бр. 9 - А ( ) x 30% = Пра ша ње бр В Добивка пред камати Поврат на и даноци ангажиран капитал = Ангажиран капитал Ангажиран капитал = Главнина + Нетековни обврски Поврат на = / = 24% ангажиран капитал Пра ша ње бр В x 11% = x 8% = = Пра ша ње бр В Пра ша ње бр В Пра ша ње бр А REPREZENT DEKEMVRI 12/