Писмо од главниот уредник

Transcription

1 Писмо од главниот уредник Издавач рафајловски консалтинг Сметка во НЛБ Тутунска банка АД - Скопје Даночен број МК Главен и одговорен уредник Д-р Горан Рафајловски Уредник Јасмина Рафајловска Издавачки совет Вера Рафајловска М-р Трајан Николоски Д-р Горан Рафајловски Јанче Лековски Д-р Борче Давитковски Редакциски одбор Војко Рафајловски Јасмина Рафајловска Стојко Пауновски М-р Етем Исени Софија Јанчева Белчева Технички уредник Леополдина Гаќева Адреса ул. Орце Николов бр. 190 П. фах 710 Скопје reprezent@rafajlovski.com.mk Телефони Претплата: 02/ ; Економски совети: 078/ ; 078/ ; 078/ Правни совети: 078/ Факс: 02/ Печати Носител на материјалните права на написите е издавачот. Забрането е препечатување, копирање и умножување на написите или нивни делови без претходно обезбедена согласност од издавачот. Почитувани комитенти! Ех!, Зав рши ле тото! Ова бе ше вис тин ски топ ло и дол го лето. Се на де вам де ка ужи вав те и се од мо рив те зош то не че ка жеш ка есен. Огром ни от број на за кон ски из ме ни пре диз ви ка вед наш да ор га ни зи ра ме сове ту ва ње уш те на кра јот на ме сец сеп тем ври и топ ла препо ра ка е за Вас по чи ту ва ни прет платни ци да при сус тву ва те ка ко би ги по јас ни ле диле ми те што про из ле гу ва ат при нив на та практич на при мена. Ова се ствар но го ди ни на про ме ни на ко иш то си те ние ка тад нев но се при ла го ду ва ме и на порно ра бо тиме. Уште ед наш се на де вам де ка се од мо рив те за вре ме на лет ни те ме се ци и ис ти те уба во ги ис ко рис тив те ка ко би мо же ле со но ви си ли да ја заврши ме ста рата, а во ед но и да ја за поч не ме но ва та го дина. Во нај но ви от број на Реп ре зент за поч ну ва ме со вло жу ва ња та во по ве ќего диш ни на са ди сог лас но МСС 41 и Од дел 34 од МС ФИ за МСЕ, односно нивно вреднување и на чи нот на смет ко вод стве ното еви ден ти ра ње. Овој пат за да но ци те има ме многу! За поч ну ва ме со ис прав ка на да ноч на та при ја ва за да но кот на до да де на вред ност, а про дол жу ва ме со Из веш тај за пресмет ка на ДДВ во по ста пка на при сил на нап ла та и при сил но из вршу ва ње во слу ча и те ко га до ве ри те лот е стек ну вач на доб ро то и зав ршу ва ме со Ту рис тич ки те ус лу ги во сис те мот на да но кот на до да де на вред ност. Ка ко бом ба одек наа Из ме ни те на За ко нот за при до не си од за дол жи тел но соци јал но оси гу ру ва ње со при ме на од 01 Ав густ 2015 го ди на и пов тор но вра ќа њето на вис тин ски от пат во за кон ска та ре гу ла ти ва и по дел ба та на при хо ди те од ра бо тен од нос и ос та на ти те при ходи. За до вол ство ми е што при до не сов овие из ме ни да се нап ра ват по раз го во рот со на јод го вор ни от во Ми нис терство то за фи нан сии и во ед но му бла го да рам за раз би ра ње то што го по кажа. Про дол жу ва ме со по пол ну ва ње на МПИН пресмет ка за ос ло бо ду ва ње од при до не си и пер со на лен да нок врз ос но ва на но ви те мер ки за вра бо ту ва ње кои се зна ча ен че кор во по доб ру ва ње на мож нос ти те на ком па ни и те за но вов ра боте ни те ли ца и ос ло бо ду ва ња та што се пред ви де ни за нив. Уште ед на го ле ма бит ка е из во ју ва на на ве ќе прет ход но наз на че ни от соста нок, а тоа е ком плет но на ма лу ва ње на ви си на та на прек р шо ците, вис тинска уни фи ка ци ја на си те кон трол ни држав ни ор га ни во нов За кон за прек р шо ци при ла го ден сог лас но мож нос ти те на се ко ја ком па ни ја во Ре пуб ли ка Ма ке донија. Ова бе ше дол го го ди шен на пор и ве ро јат но за ра ди тоа што се га е вистин ско то вре ме ми нис тер ство то ги при фа ти и овие ба ра ња пред ло же ни од мо ја стра на во име на Сто пан ска та ко мо ра на Ре пуб ли ка Ма ке до нија. На кра јот зав ршу ва ме со нап ла та и пла ќа ње во ефек тив ни стран ски пари, ште дил ни ци ка ко по себ ни фи нан сис ки друш тва и тре зор ско то ра бо те ње кај Фон дот за здрав стве но оси гу ру вање. Ве оче ку вам на се ми на рите, Ве оче ку вам во го ле ма број ка зош то овие из мени зна чај но го ме ну ва ат до се гаш ни от се кој дне вен на чин на ра бо тење. Со почит Д-р Горан Рафајловски REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015 1

2 Содржина сметководство Вера Рафајловска ВЛО ЖУ ВА ЊА ВО ПО ВЕ ЌЕ ГО ДИШ НИ НА СА ДИ МСС 41 И ОД ДЕЛ 34 ОД МС ФИ ЗА МСЕ...3 Јасмина Рафајловска РЕЕКСПОРТ И ТРАНЗИТНИ РАБОТИ СМЕТКОВОДСТВЕН И ДАНОЧЕН АСПЕКТ...9 даноци м-р Трајан Николоски ИС ПРАВ КА НА ДА НОЧ НА ТА ПРИ ЈА ВА ЗА ДА НО КОТ НА ДО ДА ДЕ НА ВРЕД НОСТ Наташа Ристовска Из веш та ј за пресмет ка на ДДВво по ста пка на при сил на нап ла та и при сил но из вршу ва ње, во слу ча и те ко га до ве ри те лот е стек ну вач на доб рото - Обра зец ДДВ-ПНПИ/ДС Вера Рафајловска ТУРИСТИЧКИТЕ УСЛУГИ ВО СИСТЕМОТ НА ДДВ...23 плати и надоместоци Д-р Горан Рафајловски ИЗ МЕ НИ НА ЗА КО НОТ ЗА ПРИ ДО НЕ СИ ОД ЗА ДОЛ ЖИ ТЕЛ НО СО ЦИ ЈАЛ НО ОСИ ГУ РУ ВА ЊЕ СО ПРИ МЕ НА ОД 1 АВ ГУСТ 2015 ГО ДИНА...29 Иван Стојанов ПО ПОЛ НУ ВА ЊЕ НА МПИН ПРЕСМЕТ КА ЗА КО РИС ТЕ ЊЕ НА ОС ЛО БО ДУ ВА ЊЕ ЗА ПРИ ДО НЕ СИ И ПЕР СО НА ЛЕН ДА НОК ВРЗ ОС НО ВА НА НО ВИ ТЕ МЕР КИ ЗА ВРА БО ТУ ВАЊЕ...37 ДЕЛОВНО ПРАВО Биљана Николовска НОВ ЗА КОН ЗА ПРЕК Р ШО ЦИТЕ - сан кции за прав ни ли ца и тр гов ци по е динци ДЕВИЗНО РАБОТЕЊЕ Софија Јанчева Белчева НАПЛАТА И ПЛАЌАЊЕ ВО ЕФЕКТИВНИ СТРАНСКИ ПАРИ...48 БАНКИ И ШТЕДИЛНИЦИ Ацо Димитровски ШТЕ ДИЛ НИ ЦИ ТЕ КА КО ПО СЕБ НИ ФИ НАН СИС КИ ДРУШ ТВА...52 буџети и буџетски корисници Бранислав Гулев ТРЕ ЗОР СКО ТО РА БО ТЕ ЊЕ КАЈ ФОН ДОТ ЗА ЗДРАВ СТВЕ НО ОСИ ГУ РУ ВАЊЕ...57 КРАТКИ ИНФОРМАЦИИ...63 CONTENT...64 сметководство В Л О Ж У ВА ЊА ВО ПО ВЕ ЌЕ ГО ДИШ НИ НА СА ДИ - МСС 41 И ОД ДЕЛ 34 ОД МС ФИ ЗА МСЕ По ве ќе го диш ни те на са ди се би о лошки сред ства и се кла си фи ци ра ат ка ко дол го роч ни би о лош ки сред ства. Зем јодел ска та ак тив ност во од нос на дру га про из вод на ак тив ност е спе ци фич на по тоа што се врши тран сфор ма ци ја и соз да ва ње на до дат ни би о лош ки сред ства...3 РЕЕКСПОРТ И ТРАНЗИТНИ РАБОТИ СМЕТКОВОДСТВЕН И ДАНОЧЕН АСПЕКТ Ре ек спортот се де фи ни ра ка ко увоз на сто ка за ис та та да мо же да би де пов тор но из ве зена.чес то се по ста ву ва пра ша ње то да ли е мож но сто ка та ку пена во стран ство ди рек тно да се ис по рача на ку пу вач во стран ство, без сто ка та фи зич ки да дој де во Ма ке до нија. Си те оние кои мис лат де ка ва ков на чин на тр го ви ја не е доз во лен се во заб луда...9 даноци ИС ПРАВ КА НА ДА НОЧ НА ТА ПРИ ЈА ВА ЗА ДА НО КОТ НА ДО ДА- ДЕ НА ВРЕД НОСТ Мно гу чес то не со од вет но се ко рис тат тер ми ни те ис прав ка на да ноч на при јава и ис прав ка на да но кот на до да де на вред ност. Иа ко во два та слу чаи ста ну ва збор за ис прав ка ко ја за крај на цел е да но кот да се ко ре ги ра на со од вет но ниво, се пак овие ис прав ки суш тин ски се раз ли ку ваат...12 плати и надоместоци ИЗ МЕ НИ НА ЗА КО НОТ ЗА ПРИ ДО Не- СИ ОД ЗА ДОЛ ЖИ ТЕЛ НО СО ЦИ ЈАЛ НО ОСИ ГУ РУ ВА ЊЕ СО ПРИ МЕ НА ОД 1 АВ ГУСТ 2015 ГО ДИНА Од 1 Ав густ 2015 го ди на се уки на об врската за пресмет ка и пла ќа ње на при до не си од за дол жи тел но со ци јално оси гу ру ва ње при ис пла та та на на домес то ци те по ос нов на до го во ри за дело, ав тор ски до го во ри или дру ги до го вори, но ос та ну ва об врската за пресмет ка и пла ќа ње на при до не си са мо за ис пла те ни те па рич ни на до мес то ци на членови на органи на управување и управител REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

3 Сметководство ВЛО ЖУ ВА ЊА ВО ПО ВЕ ЌЕ ГО ДИШ НИ НА СА ДИ МСС 41 И ОД ДЕЛ 34 ОД МС ФИ ЗА МСЕ Вера рафајловска По ве ќе го диш ни те на са ди се би о лош ки средства. Со ог лед на тоа што вло жу ва ња та се вр шат во по долг вре мен ски пе риод, од нос но по ве ќе го дини, се кла си фи ци ра ат ка ко дол гороч ни би о лош ки сред ства. Зем јо дел ска та ак тив ност во од нос на друга про из вод на ак тив ност е спе ци фич на по тоа што се врши тран сфор ма ци ја и соз да ва ње на до дат ни би о лош ки сред ства, на при мер: др вја, сад ни ци и дру го и/или се про из ве ду ва ат зем јодел ски про из води, на при мер: овошје, грозје, леш ници, ба деми, мас лин ки и друго. Смет ко вод стве ни от трет ман на вло жу вања та во по ве ќе го диш ни на са ди до мо мен тот на прва та бер ба (со би ра њето) на пло до ви те е уре ден со: - МСС 41 - Зем јо дел ство (за го ле ми те и сред ни друш тва); и - Од дел 34 - Спе ци фич ни деј нос ти од МСФИ за МСЕ (за ма ли те и мик ро друштва). За про из вод ство то на зем јо дел ски те про изво ди се при ме ну ваат: - МСС 2 - За ли хи (за го ле ми те и сред ни друш тва); и - Од дел 13 - За ли хи од МС ФИ за МСЕ (за ма ли те и мик ро друш тва). Во ју ни 2014 го ди на Од бо рот за Ме ѓу на род ни Смет ко вод стве ни Стан дарди, во врска со пове ќе го диш ни те на са ди до не се из ме ни на МСС 16 - Нед виж ности, построј ки и оп ре ма и МСС 41 - Зем јо дел ство. Из ме на та се од не су ва на по ве ќе го диш ни те на са ди кои се де фи ни ра ни ка ко на са ди кои се ко рис тат за про из вод ство на зем јо дел ски произ води, за кои се оче ку ва да би дат но си те ли на про из вод ство во по ве ќе пресмет ков ни пе ри оди и за кои не се оче ку ва да се про да дат ка ко сад ни ци или да се со бе рат ка ко зем јо дел ски про из во ди (на при мер: дрва за гра ѓа и слично), ос вен во ис клу чи тел ни слу чаи. Овие на са ди до мо мен тот на да ва ње на први от ко мер ци ја лен род ќе се вред ну ва ат според мо де лот на тро шо кот на на бавка, од нос но мо де лот на ре ва ло ри за ци ја сог лас но МСС 16. Со из ме ни те тер ми нот "из градба" во МСС 16 ги оп фа ќа и си те ак тив нос ти кои се не оп ход ни за по ди га ње то на по ве ќе го диш ни те на са ди пред да се до не сат во сос тој ба за про из вод ство на зем јо дел ски про из води, од нос но да се во состој ба да да ва ат пло дови. Оваа из ме на на МСС 41 и МСС 16, тре ба да за поч не со при ме на од 1 Ја ну а ри 2016 го дина, но доз во ле на е и прет ход на при мена. Кај нас, овие из ме ни се уш те не се при фа те ни и об ја ве ни во "Служ бен вес ник на РМ". Во овој на пис Ви да ва ме упат ства со практич ни при ме ри за вло жу ва ња во по ве ќе го дишни на са ди за про из вод ство на зем јо дел ски произ во ди (пло до нос ни по ве ќе го диш ни на сади). П од по ве ќе го диш ни на са ди се под раз би раат: планта жи на др вја, овош ни дрва, ви но ва лоза, лешници, ба деми, мас линки, сад ни ци и друго. Во ре ви ди ра ни от МСС 41, во точ ка та 5 да де на е но ва де фи ни ци ја за по ве ќе го диш ни те на сади: "По ве ќе го ди шен на сад е жи во рас те ние кое: а) се ко рис ти за про из вод ство или за про мет со зем јо дел ско про из вод ство; б) се оче ку ва да про из ве ду ва по ве ќе од еден период; и в) има мно гу ма ла ве ро јат ност де ка ќе би де прода де но ка ко зем јо дел ско про из вод ство, ос вен ка ко от пад но дрво." Спо ред ре ви ди ра ни от МСС 41, во би о лош ки средства не се вклу чени: шуми, гр мушки, сад ни ци ка ко и соб ра ни те про из води: па мук, ше ќер на тр ска, а од REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015 3

4 Сметководство за ли хи те по бер ба та на пло до вите: па му чен ко нец, ше ќер, чај и пре ра бо те но овошје. На по мена: Ка ко што прет ход но ука жав ме овие из ме ни се уш те кај нас не се при фа тени. 1. ЗЕМ ЈИШ ТЕ И ПО ВЕ ЌЕ ГО ДИШ НИ НА САДИ Вло жу ва њaтa во по ве ќе го диш ни те на са ди при родно се пов рза ни со зем јиш те то на кое се на о ѓаат. Ме ѓу тоа, зем јиш те то и по ве ќе го диш ни те на са ди се сред ства кои тре ба да се еви ден ти ра ат од делно, ду ри и ако се на ба ве ни за едно. Од смет ко вод ствен ас пект оваа по дел ба е зна чајна, би деј ќи зем јиш те то не под ле жи на пресмет ка на амор ти за ција. Ток му за тоа при на бав ка та на зем јиште на кое има и по ве ќе го диш ни на сади, тре ба да се ут врди по себ но на бав на та вред ност на зем јиш те то и по себ но на бав на та вред ност на на са дите. Вло жу ва ња та во зем јиш тето, за ра ди по доб ру ва ње на фун кци о нал нос та во на са ди те (на при мер: из градба на пат, ог рада, ка на ли за на вод ну вање, сис те ми за заш ти та и слично), тре ба да се еви ден ти ра ат од дел но од зем јиш те то и на са ди те и тоа ка ко гра деж ни об јек ти или оп ре ма и за нив се при ме ну ва МСС 16 - Нед вижности, построј ки и оп ре ма (за го ле ми те и сред ни друш тва) или Од дел 17 - Нед виж ности, построј ки и оп ре ма од МС ФИ за МСЕ (за ма ли те и мик ро друш тва). Ако прет ход но наб ро е ни те вло жу ва ња се вр шат на ту ѓо зем јиш те (зе ме ни на са ди под за куп или са мо зе ме но зем јиш те под за куп), овие вло жу ва ња тре ба да се еви ден ти ра ат од дел но на смет ка та Вложу ва ња во ту ѓи нед виж нос ти и оп ре ма и сог лас но МСС 16 и Од дел 17 од МС ФИ за МСЕ под ле жат на пресмет ка на амор ти за ција. 2. ВРЕД НУ ВА ЊЕ НА ПО ВЕ ЌЕ ГО ДИШ НИ НА САДИ При по чет но то ме рење, ка ко и по по чет но то ме рење, вред нос та на по ве ќе го диш ни те на са ди се ут врду ва ка ко фер вред ност на ма ле на за тро шоци те за про дажба. Во тро шо ци за про даж ба спа ѓаат: пре воз, оси гу ру вање, по сре ду ва ње при про даж ба и слично. Но, за по ве ќе го диш ни те на са ди за кои не е мож но ве ро дос тој но да се ут врди нив на та про даж на вредност, што кај нас е нај чест слу чај, во тој слу чај по веќе го диш ни те на са ди се вред ну ва ат спо ред мо де лот на на бав на вред ност, од нос но по по чет но то ме рење: на бав на вред ност, на ма ле на за аку му ли ра на та аморти за ци ја и аку му ли ра на та за гу ба за ра ди обез вред нување. Тро шо ци те за на бав ка оп фа ќаат: тро шо ци за об ра бот ка на зем јиш те то за са де ње на сад ни ците, набав на вред ност на сад ни ците, тро шо ци за ра бот на та сила, за ѓу бриво, за пр скање, кро е ње и дру ги тро шо ци кои се непос ре дно пов рза ни со по ди га ње на на са ди те до мо мен тот на бер ба та на први от ко мер ци ја лен род. Овие тро шо ци се еви ден ти ра ат на смет ка та Би о лош ки сред ства во под го тов ка и тоа на по себ ни смет ки во за вис ност од ви дот на на са дите. Сред ни те и го ле ми те друш тва во тро шо ци те за набавка, ги вклу чу ва ат и ка ма ти те од кре ди тите, но са мо до мо мен тот на бер ба та на први от ко мер ци ја лен род, сог лас но МСС 23 - Тро шо ци за по зај му вање. На по мена: За ма ли те и мик ро друш тва сог лас но Од дел 25 - Тро шо ци за по зај му вање, од МС ФИ за МСЕ не е доз во ле но ка ма та та да се ка пи та ли зира. Ако од ре де ни ра боти, на при мер: орање, пот ко пување, са дење, пр скање, кро е ње и слич но се из вршува ат во соп стве на ре жија, во тој слу чај и овие тро шо ци се вклу чу ва ат во тро шо ци те за на бавка. По ста ва ње то на на са ди те во упот реба, од нос но по прва та бер ба на пло до вите, си те тро шо ци на при мер: за пот ко пу вање, пр скање, за ра бот на си ла за бер ба и дру го се еви ден ти ра ат ка ко рас ход во пе ри о дот во кој нас та ну ва ат и се вклу чу ва ат во це на та на чи не ње на зем јо дел ски те про из во ди - пло до вите. Ако зем јиш те то на кое се по дигна ти на са ди те е земе но под за куп и за куп ни на та е пла те на од нап ред за ед на го дина, пла ќа ње то се еви ден ти ра на смет ка та Од нап ред пла те ни тро шо ци или на смет ка та Оста на ти дол го роч ни по ба ру ва ња ако за куп нина та е пла те на за по ве ќе го дини, со тоа што се врши ало ци ра ње на од нап ред пла те на та за куп ни на ка ко тро шок во пе ри о дот за кој се од не сува. 2.1 При мер за по ди га ње на по ве ќе го ди шен на сад Кај нас, за ра ди по вол ни те кли мат ски ус ло ви нај често се вло жу ва во по ве ќе го диш ни на са ди за ја болка, круши, вишни, сливи, праски, ви но ва лоза, аро нија, леш ници, ба де ми и дру ги ви дови. Во про дол же ние е да ден При мер 1, за вло жу ва ња во на са ди на леш ници, ка ко нов вид на вло жу ва ња во по ве ќе го диш ни на сади. 4 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

5 Сметководство Ме ѓу тоа, смет ко вод стве ни от трет ман на вло жу вања та во би ло кој пло до но сен по ве ќе го ди шен на сад е иден ти чен ка ко во При мер 1. При мер 1: 1. Друш тво то А на ба ви ло зем јо дел ско зем јиш те од фи зич ко ли це НН де н. 2. Тро шо ци за но тар де н. 3. Да нок на про мет на нед ви жен имот де н. 4. Пла те но за на бав ка на зем јиш тето де н. 5. По фак ту ра за ог ра да на на са дите ( ДДВ) де н. 6. На ба ве ни сад ни ци за леш ници ( ДДВ) де н. 7. На ба вен е трак тор за фри зи ра ње и ѓуб рење ( ДДВ) де н. 8. На ба ве но е ѓу бри во и е пот ро шено ( ДДВ) де н. 9. Пла ти на вра бо тени де н. 10. Тро шо ци за амор ти за ци ја за трак тор ( х 10%) и за ог ра да ( х 10%) де н. 11. Пла те но по фак ту ри на до ба ву вачи де н. Врз ос но ва на по да то ци те во При мер 1, во смет ковод ство то на Друш тво то А спро ве де ни се сле дниве: КНИ ЖЕ ЊА: Вло жу ва ња во на са ди на леш ни ци кои се уш те не да ва ат плод Зем јо дел ско зем јиште Об врски спре ма до ба ву ва чи - НН Об врски спре ма до ба ву ва чи - но тар Об врски за да нок напро мет на нед ви жен имот За на бав ка на зем јо дел ско зем јиште Об врски спре ма до ба ву ва чи - НН Об врски спре ма до ба ву ва чи - но тар Об врски за да нок на про мет на нед ви жен имот Сметка Пла те но за на бав ка на зем јо дел ско зем јиште Оста на та оп рема Да нок на до да де на вред ност Об врски спре ма до ба ву ва чи - за ог рада По фак ту ра за ог рада На са ди на леш ни ци во под го товка Да нок на до да де на вред ност Об врски спре ма до ба ву ва чи - за сад ници По фак ту ра на ба ве ни сад ници Зем јо дел ска оп рема Да нок на до да де на вред ност Об врски спре ма до ба ву ва чи - за трак тор По фак ту ра за на бав ка на трак тор На са ди на леш ни ци во под го товка Да нок на до да де на вред ност Об врски спре ма до ба ву ва чи - за ѓу бриво По фак ту ра на ба ве но и пот ро ше но ѓубре На са ди на леш ни ци во под го товка Тро шо ци за пла ти на вра бо те ните Тро шо ци за амор ти за ција Тро шо ци во соп стве на ре жи ја за по ди га ње на на са ди на леш ници Об врски спре ма до ба ву ва чи - за ог рада Об врски спре ма до ба ву ва чи - за сад ници Об врски спре ма до ба ву ва чи - за ѓу бриво Об врски спре ма до ба ву ва чи - за трак тор Сметка Пла те но по фак ту ри на до ба ву вачи REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015 5

6 Сметководство Во врска со При мер 1, ги да ва ме сле дни ве по јасну вања: При ме рот е по ед нос та ве но да ден, би деј ќи цел та е да се при ка же вред ну ва ње то и еви ден ти ра њето на зем јиш те то и на на са ди те до мо мен тот на бер бата; Зем јиш те то е на ба ве но од фи зич ко ли це и не ма ДДВ. Ако на бав ка та бе ше од прав но ли це регис три ра но за ДДВ, ќе се ода но че ше по стап ка од 18%, а Друш тво то А ќе мо же ше да го од бие ДДВ; Во вло жу ва ња та во прва та го ди на се вклу чени тро шо ци те и тоа: за на бав ка на сад ни ци те ; за ѓу бри во кое е на ба ве но и ди рек тно пот ро шено; за пла ти на вра бо те ни те и за амор ти за ци ја по го диш на стап ка од 10%, за трак то рот и ог ра да та (( ) х 10%). До кол ку ѓу бри во то не бе ше пот ро ше но ќе се еви ден ти ра ше ка ко за лиха, а по тоа ка ко вло жу ва ње во на сади; На бав ка та на трак то рот, сад ни ци те на леш ни ци и ѓу бри во то се ода но че ни со пов лас те на да ночна стап ка од 5% сог лас но член 30 од За ко нот за ДДВ и Од лу ка та за ода но чу ва ње по пов лас те на да ноч на стапка; и Пе ри о дот на вло жу ва ње во на са ди те до бер ба та е 3 го дини, што зна чи и во на ред ни те две го дини ќе има вло жу вања, од нос но во вред нос та на на са ди те ќе се вклу чат си те тро шо ци кои непосре дно се пов рза ни со по ди га ње то на на са дите. 3. ВРЕД НУ ВА ЊЕ НА ЗЕМ ЈО ДЕЛ СКИ ПРО ИЗ ВОДИ Ре зул та тот од вло жу ва ња та во по ве ќе го диш ни те на са ди е, на при мер: трупци, дрве на гра ѓа или земјо дел ски про из вод, на при мер: овошје, леш ници, бадеми, лис ја и друго. Пло до вите, од нос но про из во ди те од би о лош ки те сред ства, по чет но се ме рат по фер вред ност нама ле на за тро шо ци те за про дажба, сог лас но МСС 2 - За ли хи (за го ле ми те и сред ни друш тва) и Од дел 13 - За ли хи од МС ФИ за МСЕ (за ма ли те и мик ро друш тва). Со ог лед на тоа што про из вод ство то на пло до вите, од нос но пло до вите, во о би ча е но се на ме не ти за продажба, ис ти те се кла си фи ци ра ат ка ко крат ко роч ни сред ства и се еви ден ти ра ат на смет ки те од гру пи те 60 и 63. Во про дол же ние е да ден При мер 2 за вло жу ва ња во про из вод ство то на леш ници. При мер 2: КНИ ЖЕ ЊА: Вло жу ва ња во про из вод ство на леш ници 1. По 3 го ди ни вло жу ва ња во на сади на леш ници, на са ди те се да де ни во упот реба де н. 2. Од прва та ко мер ци јал на бер ба на леш ни ци соб ра ни се кгр. 3. Це на та на чи не ње за ки лог рам не лу пе ни леш ни ци е де н. 4. Па зар на вред ност на ма ле на за про це нети тро шо ци за про даж ба на де нот на бер бата за ки лог рам е 120 де нари. Вред нос но усог ла су ва ње на за ли ха та ( кгр х 120 ден.) де н. 5. Про да де ни се кгр. не лу пе ни леш ници по це на од 180 ден. за ки лог рам ( ДДВ) де н. Врз ос но ва на по да то ци те во При мер 2, во смет ковод ство то на Друш тво то А спро ве де ни се сле дниве: На са ди на леш ници На са ди на леш ни ци во под го товка Да де ни на са ди на леш ни ци во упот реба Не дов рше но про из вод ство Рас по ред на тро шоци За рас по ред на тро шо ци за про из вод ство на леш ници Про из во ди на за лиха Не дов рше но про из вод ство Го то ви про из во ди по це на на чи нење 6 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

7 Сметководство Про из во ди на за лиха При хо ди од вред нос но усог ла су ва ње на би о лош ки сред ства Вред ну ва ње на за ли ха та по па зар на вред ност По ба ру ва ња од ку пу вачи При хо ди од про дажба на про из води Об врски за ДДВ По фак ту ра про да де ни не лу пе ни леш ници Рас хо ди врз ос но ва на про да де ни про из води Про из во ди на за лиха По пресмет ка про да де ни про из води Во врска со При мер 2, ги да ва ме сле дни ве по јасну вања: При ме рот е по ед нос та ве но да ден и по да то ци те се прет поста вени, би деј ќи цел та е да се при ка же смет ко вод стве ни от трет ман на зем јо дел ски те про из во ди од по ве ќе го диш ни на сади; Со ста ва ње то на на са ди те во упот ре ба (прв ко мер ци ја лен род), на са ди те под ле жат на пресмет ка на амор ти за ција. Ако се прет пос тави де ка еко ном ско ис плат ли ви от пе ри од на ра ѓа ње е 15 го ди ни во тој слу чај го диш на та стап ка за амор ти за ци ја ќе би де 6,67%; Во При ме рот не се да де ни кни же ња по ви до ви на тро шо ци те за про из вод ство на леш ни ци те (за ѓу бриво, сред ства за заш тита, тро шо ци за ра бот на си ла за пр скање, бе рење, амор ти заци ја на на са ди те и амор ти за ци ја на оп ре ма та и дру ги тро шо ци), кои се непос ре дно пов рза ни со про из вод ство то на леш ни ците. Кни же ње то е да де но ка ко еден из нос ( ) и еви ден тира но е на смет ките: 6000/490; Ако леш ни ци те беа лу пе ни во це на та на чи не ње ќе се вклу чеа и тро шо ци те за лу пе ње и дру ги тро шоци; Во При ме рот е да де но вред нос но то усог ла сување, од нос но леш ни ци те на де нот на бер ба та се вред ну ва ни по па зар на та вред ност, на ма ле на за про це не ти те тро шо ци за про дажба. Сог лас но точ ка та 20 од МСС 2 - За лихи: "За ли хи те што вклу чу ва ат зем јо дел ски произ во ди ко иш то ен ти те тот ги жнее или бе ре од не го ви те би о лош ки сред ства, при ини цијал но то приз на ва ње се ме рат по нив на та објек тив на вред ност на ма ле на за про це не ти те тро шо ци за про даж ба на мес то то на жне е ње или бе рење. Ова е на бав на та вред ност на зали хи те на тој да тум ко га се при ме ну ва овој стан дард." Иста од ред ба е сод ржа на и во точ ка та 13.5 од Од дел 13 - За ли хи од МС ФИ за МСЕ; и Со про даж ба та еви ден ти ран е при ход, а расхо ди те врз ос но ва на про да де ните про из во ди се еви ден ти рани по про це не та та про даж на вред ност намалена за проценетите трошоци за продажба ут врде на на де нот на бер ба та во из нос од ( кгр х 120 ден.). 4. СУБ ВЕНЦИИ ЗА ПО ВЕ ЌЕ ГО ДИШ НИ НА САДИ Смет ко вод стве ни от трет ман за држав ни те поддршки - суб венции за би о лош ки те сред ства е уре ден со: - МСС 41 - Зем јо дел ство (за го ле ми те и сред ни друш тва), би деј ќи во МСС 20 - Смет ко водство за држав ни под дршки и обе ло де ну ва ње на држав на по мош, не се сод ржа ни држав ни те под дршки за би о лош ки те сред ства, и - Од дел 24 - Држав ни под дршки од МС ФИ за МСЕ (за ма ли те и мик ро друш тва). На по мена: Упат ство со прак тич ни при ме ри за суб венци и те во зем јо де ли е то се да де ни во спи сани е то Реп ре зент број 7-8/15, под нас лов: "Држав ни под дршки - суб венции МСС 20, МСС 41 и Од дел 24 од МС ФИ за МСЕ". Кај нас, сог лас но Прог ра ма та за ру ра лен раз вој, пре ку Агенци ја та за фи нан сис ка под дршка во зем јодел ство то и ру ра лен раз вој, се до де лу ва фи нан сис ка под дршка за по ди га ње на на са ди на леш ници. 5. РАС ХО ДУ ВА ЊЕ НА ПО ВЕ ЌЕ ГО ДИШ НИ НА САДИ Рас хо ду ва ње то на би о лош ки те сред ства, вклу чувај ќи ги по ве ќе го диш ни те на сади, мо же да се де фини ра ка ко по ста пка на де фи ни тив но ис клу чу ва ње на овие сред ства од упот реба. Тоа значи, ако би о лош ки те сред ства не мо жат да ос тва ру ва ат ид ни еко ном ски ко ристи, на при мер: по- REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015 7

8 Сметководство ве ќе го диш ни те на са ди не да ва ат еко ном ско ис плат лив род, од нос но пло до ви за про даж ба (ја болка, сливи, леш ни ци и дру ги пло дови) или ако не да ва ат до датни би о лош ки сред ства, на при мер: сад ни ци и друго, по ве ќе го диш ни те на са ди се рас хо ду ваат. При чи ни за тоа мо же да би дат: из ми нат еко ном ски век на на са дите, униш ту ва ње за ра ди ви ша си ла (поплава, по жар, су ша и слично). Про цен ка да ли по ве ќе го диш ни те на са ди тре ба да се рас хо ду ваат, би тре ба ло да нап ра ви струч на коми сија, да ги ут врди при чи ни те и да му пред ло жи на над леж ни от ор ган на друш тво то да до не се од лу ка за рас хо ду вање. Со ог лед на тоа што во нај го лем број слу чаи, пове ќе го диш ни те на са ди се стебла, тие во о би ча е но се се чат и про да ва ат ка ко от пад но дрво, гран ки и слично, а не от пи ша на та вред ност се еви ден ти ра ка ко рас ход. Во про дол же ние е да ден При мер 3, за рас хо ду вање на на са ди на леш ници. Ме ѓу тоа на иден ти чен на чин ка ко во При мер 3 се по ста пу ва и при рас хо ду ва ње то на дру ги те ви до ви на по ве ќе го диш ни на сади. При мер 3: Рас хо ду ва ње на на са ди на леш ници 1. Ко рис ни от век на на са ди те на леш ници е про це нет на 15 го дини. По три на е сет та та го ди на про це не то е де ка 50 на са ди по ра ди бо лест не да ваат еко ном ско ис плат лив род и тре ба да се за ме нат со но ви сад ници На бав на вред ност де н. Исправ ка на вред ност де н. Се гаш на вред ност де н. 2. Стеб ла та се про да де ни ка ко дрва за го ре ње ( ДДВ) ден. Врз ос но ва на по да то ци те во При мер 3, во смет ковод ство то на Друш тво то А спро ве де ни се сле дниве: КНИ ЖЕ ЊА: Не от пи ша на вред ност за рас хо ду ва ни на са ди на леш ници Аку му ли ра на амор ти за ци ја на би о лош ки сред ства На са ди на леш ници По Од лу ка рас хо ду ва ни на са ди на леш ници По ба ру ва ња од ку пу вачи При хо ди од про дажба на про из води Об врски за ДДВ Про да де ни стеб ла ка ко дрва за го рење Напомена: Ако сегашната вредност беше 0, во тој случај ќе се спроведе следново книжење 0194/1404. Кај нас вложувањата во повеќегодишни насади се евидентираат според трошокот за набавка, бидејќи нема регулиран пазар (берзи). Но, за земјоделските производи согласно согласно МСС 41 и Оддел 34, не се пропишани алтернативни модели за вреднување. Тоа значи, тие треба да се вреднуваат по пазарна вредност намалена за проценетите трошоци за продажба, односно по објективна вредност. Исклучок, би требало да се примени само во случај ако не постојат пазарни цени (на пример: недоволен број на производи, мала понуда на тие производи и слично). Бидејќи, земјоделските производи се многу специфични, а стандардите исклучиво бараат примена на вреднување по објективна вредност, при секоја проценка, значајно е да се постапи согласно на начелото на претпазливост, со цел земјоделските производи, односно биолошките средства да не бидат потценети, односно преценети. 8 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

9 Сметководство РЕЕКСПОРТ И ТРАНЗИТНИ РАБОТИ СМЕТКОВОДСТВЕН И ДАНОЧЕН АСПЕКТ Јасмина РАФАЈЛОВСКА Ре ек спортот се де фи ни ра ка ко увоз на сто ка за ис та та да мо же да би де пов тор но из ве зена. Чес то се по ста ву ва пра ша ње то да ли е мож но сто ка та ку пе на во стран ство ди рек тно да се ис по ра ча на ку пу вач во стран ство, без сто ката фи зич ки да дој де во Ма ке до нија. Си те оние кои мис лат де ка ва ков на чин на тр го ви ја не е доз во лен се во заб луда. Овој вид на тр го ви ја кај нас е доз во лен, со цел да се да де под дршка на друш твата, сто ка та ку пе на во стран ство, ди рек тно да ја ис по ра чу ва ат во дру га стран ска држа ва без таа да по ми ну ва низ Ма ке до нија, се со цел да се ос тва рат зна чај ни заш те ди во вре ме то на ис по рака, ка ко и да се на ма лат тро шо ци те за тран спорт и ца рин ски по ста пки. Во ос но ва пред ви де ни се два ви да на реек спорт. Пр ви от се од не су ва на слу ча и те ко га сто ка та вле гу ва на те ри то ри ја на Ре пуб ли ка Ма ке до нија, а вто ри от ко га сто ка та непос ре дно се ис по ра чу ва во дру га зем ја без да по ми не низ те ри то ри ја та на Ре пуб ли ка Ма ке до нија. Со од ред би те на Ца рин ски от за кон ("Службен вес ник на РМ", број 39/ /15) ут врде ни се оп шти те пра ви ла и по ста пки кои се при мену ва ат за сто ка та ко ја вле гу ва и из ле гу ва од ца рин ско то под рач је на Ре пуб ли ка Ма ке до нија. Во слу ча и те ко га сто ка та непос ре дно се ис по ра чу ва во дру га зем ја или ца рин ска те рито рија, а ис та та не по ми ну ва пре ку ца рин ско то под рач је на Ре пуб ли ка Ма ке до нија, не се спрове ду ва ца рин ска по ста пка. ВИ ДО ВИ НА РЕ ЕК СПОРТ Кај ви до ви те на ре ек спорт ќе тргне ме од ос нов на та по дел ба и тоа: а) Ку пу ва ње и про да ва ње на сто ка ко ја не по ми нува низ те ри то ри ја та на Ре пуб ли ка Ма ке до нија, б) Ку пу ва ње и про да ва ње на сто ка ко ја по ми ну ва низ те ри то ри ја та на Ре пуб ли ка Ма ке до нија. Во слу чаи ко га има ме ку пу ва ње на сто ка во странство и неј зи на непос ре дна про даж ба во стран ство без ис та та да по ми не низ те ри то ри ја та на Ре пуб ли ка Ма ке до нија, ста ну ва збор за кла сич но по сре ду вање. Во овие слу чаи ре ек спор те рот сло бод но мо же да ја од бе ре сто ка та ко ја ја ку пува, зем ја та про да вач и зем ја та ку пу вач. Кај ку пу ва ње то и про да ва њето на сто ка ко ја поми ну ва низ те ри то ри ја та на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја по стојат след ни те ви до ви на ре ек спорт: Ку пу ва ње и про да ва ње на сто ка ко ја по ми ну ва - тран зи ти ра низ ца рин ско то под рач је на Ре публи ка Ма ке до нија; Ку пе на та сто ка во стран ство да се ста ви во царин ски склад и пов тор но да се из везе. 1. КУ ПУ ВА ЊЕ И ПРО ДА ВА ЊЕ НА СТО КА КО ЈА НЕ ПО МИ НУ ВА НИЗ ТЕ РИ ТО РИ ЈА ТА НА РЕ ПУБ ЛИ КА МА КЕ ДО НИЈА Овој вид на тр гу вање, кој мо же да го на ре че ме реек спорт или пак по сре ду ва ње, го има во слу чаи ко га до маш но прав но ли це сто ка та ку пе на на те ри то ри ја на дру га држа ва или ца рин ска те ри то ри ја не мо ра да ја уве зу ва или тран спор ти ра во Ре пуб ли ка Ма ке до нија, ако врз ос но ва на до го вор оваа сто ка се ис по ра чу ва во дру га стран ска држава. При овој вид на тр гу ва ње друш тво то ста ну ва соп стве ник на сто ка та што ја ку пува во стран ство и ја фи нан си ра неј зи на та на бав ка се до мо мен тот на про дажба, од нос но нап ла та на сто ка та ис то во стран ство. Од ов де про из ле гу ва де ка сто ка та ку пе на во Холан ди ја мо же ди рек тно да се ис по ра ча во Гер ма нија. Важ но е да по стојат до го во ри во писме на фор ма и тоа еден со до ба ву ва чот, а друг со ку пу ва чот. Трго ве цот кој врши ва ков вид на ре ек спорт на бан ка та при пла ќа ње то од нос но нап ла тата, ос вен фак ту ри те ќе и ги при ло жи и до го во ри те за на бавка, од нос но про даж ба на сто ката. При овие пла ќа ња се ко рис ти ши фра та за увоз/из воз 112. REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015 9

10 Сметководство Во овој вид тр гу ва ње има ме три друш тва, од кои ед но то е са мо про да вач, дру го то е са мо ку пу вач, а тре то то и про да вач и ку пу вач од нос но по сре дник или ре ек спор тер. Друш тво то ре ек спор тер тре ба да вни ма ва и да да де то чен на лог на тран спор те рот при превзе ма ње то на прат ката, со упа ту ва ње кој е при мач на сто ка та за да мо же тој по да ток да би де за пи шан на то вар ни от лист. Пок рај фак ту ри те и до го во ри те за ку пу вање, од нос но про дажба, ва жен до ку мент кој тре ба да го има друш тво то ре ек спор тер е ко пи ја од то вар ни от лист од кој се гле да кој ја ис пра тил сто ка та и ка де таа е ис по ра чана. При мер 1: Друш тво то ЕК СИМ од Скоп је ку пу ва 20 то ни ком пот од ана нас од Friesland Foods од Хо ланди ја по це на од ЕУР и истиот го про да ва на Arburg од Гер ма ни ја по це на од ЕУР. Тро шо ци те за тран спорт се на то вар на друштво то ЕК СИМ и за ис ти те друш тво то до би ло фак ту ра за пре воз од LKW WALTER во из нос од ЕУР. КНИ ЖЕ ЊА: На бав на вред ност на про да де ни сто ки во тран зит Об врски спре ма до ба ву ва чи во стран ство за ре ек спорт на сто ки По фак ту ра на ба ве на сто ка за ре ек спорт Тран спортни ус лу ги во пат ни от со об ра ќај Об врски спре ма до ба ву ва чи те во стран ство за из врше ни ус лу ги По фак ту ра за из вршен пре воз По ба ру ва ња од ку пу ва чи во стран ство за ре ек спорт на сто ка При хо ди од про даж ба на сто ки во тран зит По фак ту ра за про да де на сто ка од ре ек спорт На по мена: Во При ме р 1 е зе мен курс на ев ро то 61,5 денари. Овие тран сак ции сог лас но За ко нот за да но кот на до да де на вред ност не се пред мет на ода но чу ва ње со ис тиот, за тоа што не е ис пол нет еден од ус ло ви те за пресме ту ва ње на ДДВ, од нос но про ме тот не се врши во зем јата. При мер 2: Друш тво то ЕК СИМ се об врзу ва да му обезбе ди на Arburg од Гер ма ни ја 20 то ни ком пот од ана нас од до ба ву ва чот Friesland Foods по це на од ЕУР, со што Friesland Foods се обврзу ва да му ис пла ти по сре днич ка про ви зи ја на ЕК СИМ во ви си на од 10% или ЕУР. КНИ ЖЕ ЊА: Оста на ти по ба ру ва њаод ку пу ва чи те во стран ство При хо ди од из врше ни ус лу ги во стран ство По фак ту ра за по сре днич ка про ви зија На по мена: Во При ме р 2 е зе мен курс на ев ро то 61,5 денари. Овие тран сак ции сог лас но член 24 став 1 точка 5 од За ко нот на да но кот на до да де на вред ност не се пред мет на ода но чу ва ње со ис тиот, за тоа што ко рис ни кот на ус лу га та има се диш те над вор од Ре пуб ли ка Ма ке до нија. Има слу чаи ко га ку пу ва чот на друш тво из воз ник од Ма ке до ни ја е ре ек спор тер, и друш тво то из воз ник до би ва на лог сто ка та да ја ис по ра ча во не ко ја тре та зем ја кај крај ни от ку пу вач. Иа ко во овој слу чај ста нува збор за кла си чен из воз, се пак из воз ни кот тре ба да во ди смет ка сто ка та да стиг не кај крај ни от ку пу вач. Во овие слу чаи доб ро е пок рај на ло гот кој се да ва на тран спор те рот за крај на та дес ти на ци ја на сто ка та и во из воз на та фак ту ра да стои крај ни от ко рис ник. При мер 3: Из воз ни кот ХУЗ му про да ва на ку пу ва чот Делта од Срби ја ПВЦ во рол ни во из нос од 775 ЕУР. Ку пу ва чот Делта му да ва на лог на из возни кот сто ка та да ја ис по ра ча на сво јот ку пец во Dominikis од Гр ција. 10 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

11 Сметководство КНИ ЖЕ ЊА: По ба ру ва ња од ку пу ва чи во стран ство за из воз на доб ра При хо ди од про даж ба на доб ра во стран ство По фак ту ра за из воз на стока На по мена: Во При ме р 3 е зе мен курс на ев ро то 61,5 денари. Из во зот на доб ра сог лас но член 24 став 1 од Зако нот за да нок на до да де на вред ност е ос ло бо ден од да нок на до да де на вред ност со пра во на од бив ка на прет ход ни от да нок. Во слу чаи ко га до маш но прав но ли це ку пу ва сто ка од стран ство и ис та та врз ос но ва на до го вор се ис пора чу ва во дру га стран ска држава, со тоа што сто ка та по ми ну ва низ ца рин ска та те ри то ри ја на Ре пуб ли ка Маке до ни ја има ме ре ек спорт со по ми ну ва ње на ца рин ска ли нија. Во овие слу чаи сог лас но чле но ви те 105 до 109-а од Ца рин ски от за кон се спро ве ду ва тран зит на ца рин ска по ста пка. Тран зит на та по ста пка овоз мо жу ва дви же ње на сто ка та од ед на до дру га точ ка во рам ки на ца рин ското под рач је на Ре пуб ли ка Ма ке до нија, при што сто ка та не под ле жи на пла ќа ње на увоз ни или дру ги да вачки. Ова зна чи де ка сто ка та ќе се при ја ви на ца рин ски те ор га ни при влез на ца рин ско то под рач је на Ре пуб ли ка Ма ке до нија, ка де се под не су ва тран зи тен до ку мент со кој сто ка та се упа ту ва до гра нич на та ца рин ска ис постава за ра ди на пуш та ње на те ри то ри ја та на Ре пуб ли ка Ма ке до нија. При овој вид на ре ек спорт при пла ќа ње то на фак ту ра та од до ба ву ва чот, ка ко и при нап ла та та од ку пу ва чот се ко рис ти ши фра та 640 ре ек спорт. Да ноч ни от трет ман ка ко и кни же ња та се ис ти ка ко и ко га сто ка та не по ми ну ва низ ца рин ска та те ри то ри ја на Ре пуб ли ка Ма ке до нија. Ку пе на та сто ка во стран ство да се ста ви во ца рин ски склад и пов тор но да се из везе 2. КУ ПУ ВА ЊЕ И ПРО ДА ВА ЊЕ НА СТО КА КО ЈА ПО МИ НУ- ВА НИЗ ТЕ РИ ТО РИ ЈА ТА НА РЕ ПУБ ЛИ КА МА КЕ ДО НИЈА Ку пу ва ње и про да ва ње на сто ка ко ја са мо по мину ва - тран зи ти ра низ Ре пуб ли ка Ма ке до нија Во слу ча и те ко га сто ка та ку пе на од стран ство се внесу ва на ца рин ска та те ри то ри ја на Ре пуб ли ка Ма ке до нија, за ра ди смес ту ва ње по сле кое сто ка та ќе би де ис по ра чана во дру га стран ска држа ва сог лас но Ца рин ски от за кон се спро ве ду ва по ста пката на ца рин ско ус кла диш ту вање. Оваа сто ка до де ка е смес те на во ца рин ски склад сог ласно член 121 од Ца рин ски от за кон мо же да е пред мет на во о би ча е ни фор ми на ра ку ва ње за неј зи но за чу ву ва ње, по до бру ва ње на изг ле дот или па зар ни от ква ли тет или за неј зи на под го то вка за ди стри бу ци ја или пре про даж ба. Фор ми те на ра ку ва ње со сто ка та мо ра од на пред да ги одо бри ца рин ски от ор ган кој го одре ду ва на чи нот под кој тие мо жат да се вр шат. И кај овој тип на ре ек спорт при пла ќа ње то се ко рис ти ши фра та за ре ек спорт 640. Овие тран сак ции сог лас но член 24 став 1 точка 2 од Зако нот за да но кот на до да де на вред ност се ос ло бо дени од ДДВ со пра во на од бив ка на прет ход ни от да нок. На крај се ка ко тре ба да наг ла си ме де ка да ноч ни от и смет ко вод стве ни от ас пект на ре ек спортни те ра бо ти е дос та ед нос та вен. Кај овие ви до ви на ра бо ти пот реб но е поз на ва ње на над во реш но тр гов ско то ра бо те ње и на Ца рин ски от за кон за да мо жат да би дат ис по чи ту ва ни си те про це ду ри што ќе овоз мо жи сто ка та несме та но да ста са до крај на та дес ти на ција. REPREZENT SEPTEMVRI 9/

12 Даноци ИС ПРАВ КА НА ДА НОЧ НА ТА ПРИ ЈА ВА ЗА ДА НО КОТ НА ДО ДА ДЕ НА ВРЕД НОСТ М-р Трајан НИКОЛОСКИ Мно гу чес то не со од вет но се ко рис тат тер мини те ис прав ка на да ноч на при ја ва и ис прав ка на да но кот на до да де на вред ност. Иа ко во два та слу чаи ста ну ва збор за исправ ка ко ја за крај на цел е да но кот да се ко реги ра на со од вет но ниво, се пак овие ис прав ки суш тин ски се раз ли ку ваат. Во овој на пис нај нап ред ќе ги раз јас ни ме раз ли ки те по ме ѓу овие два тер мина, а по тоа ќе се зад ржи ме на ис прав ка та на да ноч на та при јава. 1. Раз ли ка ме ѓу ис прав ка на да но кот и ис прав ка на да ноч на та при јава Со ис прав ка та на да но кот (дол гу ван или претхо ден), се врши и ко рек ци ја на да но кот за ра ди проме на на фак тич ка та сос тој ба ко ја нас та на ла во не кој сле ден да но чен пе риод, по да ноч ни от пе ри од во кој бил ут врден и ис ка жан да но кот. Во овој слу чај, да но кот ко га е пресме ту ван, ис ка жан и при ја вен, во це лост од го ва рал на фак тич ка та сос тој ба на ода ночи ва та тран сак ци ја (про мет). Но, во не кој по доц не жен да но чен пе ри од из врше ни се про ме ни кои вли ја ат на ода но чи ви от нас тан или во пог лед на обе мот или во пог лед на не го ва та под леж ност на ода но чу вање. Во овие слу чаи се врши ис прав ка на да но кот (дол гу ван или прет хо ден), но не со ис прав ка на да ноч на та прија ва за да ноч ни от пе ри од ко га е из вршен про ме тот - то гаш тој бил со се ма ис прав но пресме тан, ис ка жан и при ја вен, ту ку ис прав ка та на да но кот се пра ви во пе ри о дот ко га нас та на ла про ме ната. До кол ку про мена та е нас та на та во ис ти от да но чен пе риод, во тој слу чај се при ја ву ва "ко ре ги ра ниот" да нок, од нос но да но кот кој од го ва ра на из врше на та про ме на - што зна чи точ ни от да нок. Суш тин ски гле дано, има два слу ча ја ко га се врши ис прав ка на да но кот: а) Ко га се про ме ни да ноч на та ос но ва по сле извршу ва ње то на про ме тот или по сле пла ќа ње то на да но кот при увоз сог лас но член 22 од За ко нот за да но кот на до да де на вред ност ("Служ бен вес ник на РМ", брoj 44/99 129/15, во на та мошни от текст: За ко нот за ДДВ), и б) Ко га се про ме нат окол нос ти те во пог лед на прво бит на та упот ре ба на од ре де но ин вес тици о но сред ство, во ро ко ви те ут врде ни сог лас но член 37 од ис ти от за кон. Во први от слу чај, да ноч на та ос но ва се про ме ни ла по ра ди нас тан кој до пол ни тел но вли ја ел на про ме тот, од нос но уво зот. Про ме на на да ноч на та ос но ва мо же да нас та не по ра ди вра ќа ње на доб рото, по ниш тува ње на до го во рот или по ра ди ме ну ва ње на цени те од ко га е из вршен про ме тот. Во ва ков слу чај, би деј ќи да ноч на та ос но ва е про ме нета, мо ра да се про ме ни и дол гу ва ни от да нок, од нос но прет ход ни от да нок кај оној кој ја из вршил на бав ка та или го пла тил при уво зот. Во вто ри от слу чај, од нос но кај пре на ме на та на ин вес ти цис ки те сред ства, до а ѓа до про ме на во обе мот на ко рис те ње то на пра во то за од бив ка на прет ход ни от да нок, по ра ди про ме на во ко рис те ње то на сред ство то од нос но не го во оту ѓу ва ње или зе ма ње за соп стве на пот ро шу вачка. Пре на ме на на ин вес ти цис ко то средство по стои во слу чај ко га се ме ну ва ат ус ло ви те за ко рис те ње на пра во то на од бив ка на прет ход ни от да нок - да ноч ни от об врз ник по ве ќе не ги ис пол ну ва ус ло ви те за од бив ка на прет ход ни от да нок, или пак не ос тва ру вал пра во на од бив ка во го ди на та на прва упот ре ба а со про ме на та ги ис пол нил ус ло ви те и се стек нал со пра во на од бивка, па за тоа мо ра да из врши ис прав ка на прет ход ни от да нок и тоа за де лот кој от паѓа на це ли от иден пе ри од на сле де ње на ко рис те ње то (до ис те кот на 5-та та од нос но 10-та та го дина). Про ме на на окол нос ти те во пог лед на од бив ката на прет ход ни от да нок по стои ко га во не ко ја од на ред ни те 5, од нос но 10 го ди ни ќе се по ја ви пови сок или по ни зок прет хо ден да нок за од би ва ње од оној кој мо жел да се од бие во прва та го ди на на упот ре ба на ин вес ти цис ко то добро. 12 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

13 Даноци Од се то по го ре из не се но мо же да се зак лу чи дека, ис прав ка та на да но кот е об врска на да ноч ни от об врзник за усог ла су ва ње со но ва та фак тич ка та сос тојба, со чие ис пол ну ва ње се по чи ту ва пра во то на да ноч ни от об врз ник да дол гу ва и пла ти онол ку да нок, кол ку е про пи ша но со да ноч ни от за кон - но ис тов ре ме но и да по ба ру ва онол ку кол ку му сле дува. Кај ис прав ка та на да ноч на та при ја ва за со одве тен да но чен пе ри од не ста ну ва збор за про ме ни кои нас та на ле во пог лед на да ноч на та ос но ва за из врше ни от про мет или увоз, или пак ко рис те ње то на ос нов ни те сред ства, ту ку не со од вет но и во нај голем број на слу чаи не точ но при ја ву ва ње на да но кот за со од вет ни от да но чен пе риод. Пот ре ба та од ис прав ка на да ноч на та при јава, произ ле гу ва пред се од деј стви ја кои ги пре зе мал или кои про пуш тил да ги пре зе ме са ми от да но чен об врз ник. Во овој слу чај не се врши усог ла су ва ње со но ва фактич ка сос тојба, ов де не ма до пол ни тел на про ме на по из врше ни от про мет или про ме на во од нос на прва упот реба, па да се из врши усог ла су вање. Во овој случај ста ну ва збор за при ја ву ва ње на дол гу ван да нок ( а со тоа и да ноч на ос нова) и /или прет хо ден да нок, кој не бил при ја вен или бил де лум но при ја вен, во да ночна та при ја ва за со од вет ни от да но чен пе риод. Во овој слу чај да но ци те би ле нас та на ти и по стоеле, но би ле про пуш те ни да би дат при ја вени, а со тоа пла те ни или по ба ра ни за вра ќање. Са мо во мно гу рет ки слу чаи, мо же да се ја ви пот ре ба на ис прав ка на да ноч на при јава, ко ја не е по след ица на од не су ва ње то на да ноч ни от об врз ник ту ку на за кон ски те од ред би за трет ма нот на од ре де на да ноч на тран сак ција. При чи ни те за при ја ву ва ње на не точ ни или не целос ни про мети, а со тоа и на да но ци или прет ход ни да ноци, мо жат да би дат од нај раз лич на при рода: лоша ор га ни за ци ја на ра бо та та кај да ноч ни от об врз ник, об ра бот ка на до ку мен та ци ја та на по ве ќе ло ка ции, го лем обем на про ме ти во од ре ден да но чен пе риод, не до во лен или нес тру чен ка дар и сл. Во овие слу чаи не ста ну ва збор за на мер но за та ју ва ње да нок - да ночни от об врз ник не би пра вел ис прав ка на да ноч на та при јава, до кол ку имал на ме ра да го за таи дол гу ва ниот да нок или пак да го при ка же по го лем прет ход ни от да нок. Ов де нај чес то ста ну ва збор за не мар ност или не мож ност во од ре ден да но чен пе ри од да се обезбе ди и об ра бо ти це ло куп на та да ноч на еви денци ја за со од вет ни от да но чен пе риод. 2. Исправ Ка на да ноч на та при ја ва спо ред За Ко нот за ДДВ Во За ко нот за ДДВ, чле нот 41-а го ре гу ли ра подне су ва ње то на ис пра ве на та (ко ре ги рана) да ноч на та при јава. Во овој е про пи шано: "(1) До кол ку да ноч ни от об врз ник ут врди де ка прија вил не точ но или не це лос но про мети, да но ци или прет ход ни да но ци во од ре де на да ноч на при ја ва за со од вет ни от да но чен пе ри од дол жен е да из врши ис прав ка на да ноч на та при ја ва за тој да но чен пери од и тоа нај доц на до ро кот за дос та ву ва ње на го диш на та сметка. Исправ ка та не се врши пре ку ис ка жу ва ње на раз ли ки те во из но сите, ту ку пре ку ис ка жу ва ње на це лос ни те из носи. (2) По ис клу чок од ста вот 1 на овој член, да ночни от об врз ник е дол жен да из врши ис прав ка на не точ на та или не це лос на та да ноч на при ја ва во по след на та да ноч на при ја ва од ка лен дар ска та го ди на на ко ја се од не су ва греш ката, до кол ку се ра бо ти за по ве ќе или по мал ку при ја вен да нок во да де ни от да но чен пе ри од кој е по мал од 1% од при ја ве ни от да нок." Ако доб ро се пог лед не овој член, се за бе ле жу ва де ка суш ти на та за врше ње на ис прав ка на да ноч ната при ја ва се сод ржи во први от став (1). Во вто ри от став (2) се да ва са мо ис клу чок за ма ли те из но си на дол гу ван или по ба ру ван да нок (под 1%), кој мо же да се при ја ви во по след на та да ноч на при ја ва од ка лендар ска та го дина, без при тоа да се врши ис прав ка за со од вет ни от да но чен пе ри од од таа го дина. Во ста вот еден (1) се сод ржат пет бит ни елемен ти за врше ње то на ис прав ка на ве ќе под не се на да ноч на при јава: се ко гаш ко га се при ја ве ни не точ ни или не целос ни про мети, да но ци или прет ход ни да но ци во од ре де на да ноч на при ја ва за тој да но чен пе ри од се врши ис прав ка на при ја вата, ут врду ва ње то на не точ ни те или не це лос ни те про мети, да но ци или прет ход ни да ноци, кои пре диз ви ку ва ат пот ре ба за ис правка, го врши са ми от да но чен об врз ник, врше ње то на ис прав ка на да ноч на та при ја ва не е мож ност, по точ но не е право, ту ку за кон ска об врска за да ноч ни от об врз ник, ис прав ка та се врши со под не су ва ње на но ва - це лос но по пол не та и ис пра ве на да ноч на прија ва за со од вет ни от да но чен пе риод, REPREZENT SEPTEMVRI 9/

14 Даноци под не су ва ње то на но ва та ис пра ве на да ноч на при ја ва мо ра да се из врши нај доц на до ро кот за под не су ва ње на го диш на та сметка. Да го зе ме ме се га При мер 1, но во раз ли чен да но чен пе риод, по точ но во раз лич ни ка лен дар ски години. При мер 1: При мер 2: Друш тво то Ма ке до ни ја АД од Скоп је е ре гистри ран да но чен об врз ник за це ли те на ДДВ, кој при па ѓа на гру па та на го ле ми да ноч ни об врз ници. На 28 Ав густ 2015 го ди на од ко мер ци јал на та служ ба до би е ни се две фак ту ри за из врше ни про даж би во те кот на ју ли 2015 го ди на (со датум на ис по ра ка 20 и 24 Јули). За доц ну ва ње то во дос та ва та на фак ту ри те би ло по јас не то со ко рис те ње на го ди шен од мор од стра на на одго вор но то лице. Во овие две фак ту ри сод ржан е про мет во из нос од де на ри (да ноч на ос нова) и да нок на до да де на вред ност во из нос од де нари. Би деј ќи да ноч на та при ја ва за ме сец ју ли би ла под не се на на 24 Ав густ 2015 го дина, на 1 Сеп тем ври дос та ве на е ис прав ка на да ноч на при ја ва за ме сец јули. Во ис пра ве на да ноч на при ја ва про ме не ти се из но си те на поле то 01 - зго ле мен е из но сот на ода но чи ви от про мет со оп шта та да ноч на стап ка за де на ри и на по ле то 02 - зго ле мен е из но сот на ДДВ со из нос од де нари. Сог лас но со проме на та на по ле то 02 из врше но е зго ле му ва ње и на из но сот на по ле 17 (вку пен ДДВ) и на по ле 28 (дол гу ван да нок). Во При мер 1, со се ма ис прав но по ста пил да ночни от об врз ник Ма ке до ни ја АД со под не су ва ње то на ис прав ка та на да ноч на та при ја ва за ме сец јули. Тој са ми от ут врдил де ка во при ја ва та за ме сец ју ли не е при ја вен про ме тот во из нос од де нари, а со тоа дош ло и до на ма лу ва ње на дол гу ва ни от да нок од де нари. Упра ва та за јав ни при хо ди ја прифа ти ла ис пра ве на та да ноч на при ја ва и го за дол жи ла да ноч ни от об врз ник Ма ке до ни ја АД со зго ле ме ни от из нос на дол гу ван да нок. Во При мер 1, со се ма ко рек тно и за ко ни то е одне су ва ње то на да ноч ни от об врз ник, па единстве на "сан кција" за не го е за дол жу ва ње то со ка мата. Ма кедо ни ја АД ќе би де за дол же на со ка ма та од прво битно то дос пе ва ње на овој да нок за пла ќа ње (25 Ав густ) до де нот на не го во то пла ќање. Друш тво то Ма ке до ни ја АД од Скоп је е ре гистри ран да но чен об врз ник за це ли те на ДДВ, кој при па ѓа на гру па та на го ле ми да ноч ни об врз ници. На 28 Ав густ 2015 го ди на од ко мер ци јал на та служ ба до би е ни се две фак ту ри за из врше ни про даж би во те кот на ју ли 2014 го ди на (со датум на ис по ра ка 20 и 24 Јули). За доц ну ва ње то во дос та ва та на фак ту ри те би ло по јас не то со ко рис те ње на го ди шен од мор од стра на на од го вор но то ли це во тој пе риод, а по тоа и напуш та ње на ра бо тата. Во овие две фак ту ри сод ржан е про мет во из нос од де на ри (да ноч на ос нова) и да нок на до да де на вред ност во из нос од де нари. Би деј ќи да ноч на та при ја ва за ме сец ју ли 2014 го ди на би ла под не се на пред ед на го ди на (на 24 Ав густ 2014 го дина), на 1 Сеп тем ври 2015 го ди на дос та ве на е ис прав ка на да ноч на при ја ва за ме сец ју ли 2014 го дина. Во ис пра ве на да ноч на при ја ва про ме не ти се из носи те на по ле то 01- зго ле мен е из но сот на одано чи ви от про мет со оп шта та да ноч на стап ка за де на ри и на по ле то 02 - зго ле мен е из но сот на ДДВ со из нос од де нари. Сог лас но со про ме на та на по ле то 02 из врше но е зго ле му ва ње и на из но сот на по ле 17 (вку пен ДДВ) и на по ле 28 (дол гу ван да нок). Во прак ти ка та ва ков при мер, иа ко рет ко се пак мо же да се случи. Ако доб ро се пог лед не ста вот (1) на чле нот 41-а кој по го ре го ци ти равме, вак во по стапу ва ње на да ноч ни от об врз ник не е доз во лено. Тој не мо же да под не се ис прав ка на да ноч на та при јава за ме сец ју ли 2014 го дина. Тој мо жел да под не се ис прав ка (ис пра ве на да ноч на при јава) до кра јот на фев ру а ри 2015 го дина. Ова зна чи де ка и Упра ва та за јав ни при хо ди несмее да ја при фа ти вак ва та ис пра вена да ноч на при јава. Ова зна чи дека, Упра ва та за јав ни при хо ди тре ба да се от ка же од овој да нок, од нос но да му го по да ри на да ноч ни от об врз ник. Упра ва та за јав ни при хо ди има уш те ед на мож ност - за ко ја по ната му ќе се про из не се ме и ќе да де ме при мер, но ов де 14 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

15 Даноци ќе кон ста ти ра ме де ка за кон ска та од ред ба за врше ње на ис прав ка та е не со од ветна. Суш тин ски, се ко гаш ко га да ноч ни от об врз ник сам при ја ву ва де ка дош ло до на ма лу ва ње на да но кот (помал дол гу ван или по го лем прет хо ден да нок) и тре ба да се из врши ис правка, држа ва та тре ба да го овоз мо жи тоа. Впро чем и фун кци ја та на Упра ва та за јав ни при ходи е нап ла та на дол гу ва ни те да но ци и обез бе ду ва ње сред ства за фун кци о ни ра ње на држа вата. 3. Исправ ка на да ноч на та при ја ва спо ред За ко нот за да ноч на по ста пка За над ми ну ва ње на проб ле мот кој се ја ву ва со при ме на та на чле нот 41-а од За ко нот за ДДВ, мо же и тре ба да се ко рис тат чле но ви те 3 и 56 од За ко нот за да ноч на по ста пка ("Служ бен вес ник на РМ", број 13/ /15, во на та мош ни от текст: ЗДП). Имено, во чле нот 3 став 1 од ЗДП, е про пи шано: "(1) Овој за кон има пре димс тво пред дру ги те даноч ни за ко ни." Со ог лед што овој За кон (ЗДП) има пре дим ство во при ме ната, а и сод ржи од ред ба со ко ја се ре гу ли ра под не су ва ње то на ис прав ка на да ноч на при јава, тоа и не це лос на та и ог ра ни чу вач ка од ред ба од За ко нот за ДДВ мо же да се над мине. Имено, во чле нот 56 од ЗДП, ка де е ре гу ли ра но под не су ва ње то на ис прав ка та на да ноч на та при ја ва е про пи шано: "(1) До кол ку да ноч ни от об врз ник пред исте кот на ро кот за за ста ру ва ње утвр ди де ка да ноч ната при ја ва ко ја ја до ста вил до Упра ва та за јав ни при хо ди е не ви сти ни та, по греш на или не це лос на и за ра ди тоа мо же да дој де или дош ло до на ма лува ње на да но кот, во тој слу чај мо ра да под не се ко ре ги ра на да ноч на при ја ва. (2) До кол ку да ноч ни от об врз ник пред исте кот на ро кот за за ста ру ва ње утвр ди, де ка да ноч на та при ја ва ко ја ја до ста вил до Упра ва та за јав ни прихо ди е не ви сти ни та, по греш на или не це лос на и за ра ди тоа мо же да дој де или дош ло до зго ле мува ње на да но кот, во тој слу чај мо же да под не се ис пра вка на при ја ва та спо ред по себ ни те да ноч ни за ко ни или да при ме ни по стап ка за прав ни ле ко ви сог лас но овој за кон. (3) Об вр ска та од ста вот (1) на овој член, ва жи и за прав ни от нас лед ник." Со од ред би те од овој член се нор ми ра по себ на об врска за да ноч ни от об врз ник со ко ја се до пол ну ваат по стоеч ки те об врски за под не су ва ње на да ноч на при јава. Под не су ва ње то на ис прав на да ноч на при јава, од нос но ис прав ка та на да ноч на та при јава, е во ко рист на да ноч ни от об врз ник. Со ис прав ка та на да ноч на та при јава, се при ја ву ва да нок на до да де на вред ност кој од го ва ра на фак тич ка та сос тојба, а со тоа се за должу ва со да нок, онол ку кол ку што за кон ски треба. Во ин те рес на за ко ни то ода но чу вање, об врската за висти ни тост на по да то ци те во да ноч на та при ја ва по стои и по под не су ва ње то на да ноч на та при јава. Ис то така, по стои об врска за врше ње ис прав ка ко га да ноч ни от об врз ник под нел пог реш на да ноч на при ја ва или без ви на или по ра ди неб реж ност Исправ ка на да ноч на та при ја ва ко га дош ло до на ма лу ва ње на ДДВ Во ста вот (1) на чле нот 56 од ЗДП кој по го ре го ци ти равме, ста ну ва збор за си ту а ци ја во ко ја мо жело да дој де или дош ло до на ма лу ва ње на да но кот. Зна чи не мо ра да дош ло до на ма лу ва ње на да но кот (да ноч на та по след ица се уш те не е нас та пена), довол но е да по стои мож ност за на ма лу ва ње на дано кот, па да ноч ни от об врз ник да под не се ис правка, од нос но ис пра ве на да ноч на при ја ва за тој да но чен пе риод. Во слу чаи ко га дош ло или мо же ло да дој де до на ма лу ва ње на да но кот, или по и на ку ка жа но ко га тре ба да се при ја ви по го лем да нок во од нос на прво бит но при ја ве ниот, да ноч ни от об врз ник мо ра да под не се ис прав ка на да ноч на та при јава. Исправ ка та на при ја ва та е за дол жи тел на се до ро кот на зас та ру вање. 2 Вак ва та од ред ба од ста вот (1) на овој член е во спро тив ност со чле нот 41-а, со ко ја се ог ра ни чу ва пе ри о дот на под не су ва ње на ис прав ка та до ро кот за под не су ва ње на го диш на та сметка. Би деј ќи ЗДП има пре дим ство пред За ко нот за ДДВ, тоа и ро кот за задол жи тел но под не су ва ње на ис прав ка та значај но се 1 Под не су ва ње то на пог реш на да ноч на при ја ва со умисла, при што до а ѓа до на ма лу ва ње на да но кот прет ста ву ва кри вич но дело - да ноч но за та ју вање. 2 Ро кот за зас та ру ва ње то е про пи шан во чле нот 110 од ЗДП. Рокот из не су ва 5 го дини, од нос но 10 за да ноч но за та ју вање, кол ку што е и ап со лут на та зас та ре ност. Зас та ру ва ње то за поч ну ва по ис те кот на го ди на та во ко ја нас та на ла фак тич ка та сос тојба. REPREZENT SEPTEMVRI 9/

16 Даноци про дол жу ва и се ог ра ни чу ва со зас та ру ва њето, а не со ро кот за пре да ва ње на го диш на та сметка. Имај ќи ја пред вид оваа од редба, ис прав ка та на да ноч на та при ја ва од При мер 2 кој прет ход но го раз гле ду вавме, мо ра да би де при фа те на од Упра ва та за јав ни при ходи. Таа е под не се на по ро кот за пре да ва ње на го диш на та смет ка (по 28 Фев ру ари), но да ле ку пред ро кот за зас та ру ва ње (кра јот на 2019 го дина). При мер 3: Друш тво то Ви сог рад ба АД од Скоп је е регис три ран да но чен об врз ник за це ли те на да нокот на до да де на вред ност. Во те кот на 2009 и 2010 го дина, гра ди стан бе на згра да (ста нови) за на та мош на про дажба. Гра де ње то е зав рше но и поч ну вај ќи од 1 Април 2010 го ди на за поч ну ва со про дажба, од нос но пре да ва ње на аван сно пла тени те ста нови. Од вкуп но 30 ста нови, 3 нај го ле ми ста на ос та ну ва ат неп ро да де ни во први те пет го дини, од нос но се до ју ли 2015 го дина. На 15 Ју ли се про да де ни по це на ко ја е за 5% по нис ка од по сти гната це на за прет ход ни те ста нови. Три те ста на за фа ќа ат 31 % од вкуп ни от простор на згра дата. Иа ко из гле да за чу ду вач ки да се гра дат ста но ви кои не ма да би дат про да де ни пет го дини, се пак, ва ков при мер во прак ти ка та е мо жен. Сог лас но ис клу чо кот од член 23 точ ка 1 од За ко нот за ДДВ са мо про ме тот на 27 ста но ви под ле жел на ода но чу ва ње и бил ода но чен со пов лас те на та стапка, а про ме тот на овие три ста на кој е из вршен во ју ли 2015 го ди на е ос ло бо ден од да нок. Но, вак во то ос ло бо ду ва ње не да ва пра во на од бив ка на прет ход ни от да нок. Да ноч ни от об врз ник Ви сог рад ба АД во те кот на град ба та го од би ва ла прет ход ни от да нок сод ржан во на бав ки те за из град ба на ста но вите. Ви со- г рад ба има ла пра во на од бив ка на прет ход ни от да нок во тој пе ри од - таа ста но ви те ги гра де ла за про даж ба (впро чем таа нап ла ту ва ла и аван си за не кои ста нови), па нор мал но е да го од би ва тој да нок. Се по ста ву ва пра ша њето: Ка ко да по ста пи Ви сог рад ба АД? Да ли да из врши ис прав ка на од бив ка та на претход ни от да нок или пак ис прав ка на да ноч на та при јава? До кол ку врши ис прав ка на прет ход ни от да нок, то гаш за кој дел и за кој пе риод? До кол ку врши ис прав ка на при ја вата, то гаш ко га и ко ја при ја ва тре ба да ја ис пра ви и за кој из нос да ја ис права? Ако доб ро се раз гле да При мер 3 ќе се за бе ле жи де ка во слу ча јов, ка ко што на ве довме, ста но ви те Висог рад ба АД ги гра де ше за про дажба. Ста но ви те за Ви сог рад ба АД се тр гов ска сто ка - тие не се ин вес тицис ки добра, од нос но не се дел од по стоја ни от ка пи тал на Ви сог рад ба АД, па спо ред тоа не мо же да се врши ис прав ка на прет ход ни от да нок сог лас но член 37 од За ко нот за ДДВ. Ви сог рад ба не ја сме ни ла нив на та на мена, од нос но не го про ме ни ла нив но то прво бит но ко рис те ње - таа во оп што не ги ко рис те ла за не как ва на мена, ос вен за про дажба. Да ли во овој слу чај дошло, евен ту ал но до проме на на да ноч на та ос но ва и по тој ос нов на да но кот? Од го во рот е не га ти вен. Точ но е де ка Ви сог рад ба ги про да ла ста но ви те за по нис ка це на од 5%, но тоа не е про ме на по из вршени от про мет за да има про ме на во да ноч на та ос но ва и да но кот - таа про даж ба та ја из врши ла по на ма ле на та цена. Впро чем, ов де не мо же ни ка ко да ста не збор за про ме на на да ноч на та ос но ва и да но кот, би деј ќи овој про мет ка ко што наг ла сив ме и по го ре е из вршен во пе ри од по ис те кот на пет те го ди ни и е ос ло бо ден од да нок. Од се то прет ход но из не се но мо же да се зак лу чи дека, Ви сог рад ба АД тре ба да из врши ис прав ка на при ја ва та во ко ја ќе го ко ре ги ра прет ход но од би е ни от прет хо ден да нок. Да ли Ви сог рад ба мо же да из врши ис прав ка на при ја ва та или мо ра да из врши ис правка? Од го во рот е: мо ра да из врши ис прав ка на прија ва та - спо ред чле нот 56 став 1, во овој слу чај дош ло до зго ле му ва ње на прет ход ни от да нок, а со тоа и до на ма лу ва ње на да но кот и тоа во рам ки те на ро кот за зас та ру вање 3, па по стои об врска за под не- 3 Ро кот од 5 го ди ни за први от про мет е ис те чен, но ро кот од 5 годи ни за зас та ру ва ње на да но кот, а со тоа и за под не су ва ње на ис прав ка се уш те не е ис те чен. 16 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

17 Даноци су ва ње на ис пра ве на да ноч на при ја ва во ко ја ќе се на ма ли прет ход ни от да нок (во При мер 3 це лос но ќе се ис клу чи за три те стана). Се по ста ву ва пра ша њето: За кој из нос на прет хо ден да нок тре ба да се врши ис прав ка во при ја вата? Ви сог радба, стан бе на та згра да ја гра де ла во те кот на 13 ме се ци и за це ло вре ме го од би ва ла це ло куп ни от да нок сод ржан во на бав ки те за гра де ње на стан бе ната зграда. Таа, во вре ме то на гра де њето, не мо же ла ни да прет пос тави де ка дел од ста но ви те не ма да се про да дат во пе ри од од пет го дини, па за тоа ја вршела од бив ката. Гле да но од ас пект на ју ли 2015 го дина, Ви сог рад ба из врши ла про мет кој под ле жи на ода но чу ва ње (првата про даж ба на 27 стана, од нос но 69% од стан бе на та пов ршина) и про мет ос ло бо ден од да нок без пра во на од бив ка (прва та про даж ба на 3 стана, од нос но 31% од стан бе на та пов ршина). Тоа зна чи де ка за 31% од прет ход ни от да нок кој ве ќе е од биен, мо ра да се из врши ис прав ка на да ноч на та при јава. По дел ба та на прет ход ни от да нок на из нос кој мо же да се од бие и на из нос кој не мо же да се од бие, ќе се из врши спо ред со од но сот на из врше ни те про мети. Тоа нај лес но и нај точ но мо же да се пресме та спо ред пов рши на та на ста но ви те кои има ат пра во на од бив ка во од нос на пов рши на та на ста но ви те кои не ма ат пра во на од бивка. Во При мер 3, ве ќе ре ков ме де ка тој со од нос е 69% спре ма 31%. Но, нас та ну ва еден проб лем: Исправ ка та на да ноч на та при ја ва за кој да но чен пе ри од да се врши? Прет ход ни от да нок, ка ко што ви дов ме прет ход но е од би ван за це ли от пе ри од на гра де ње (13 ме сеци, од нос но три на е сет да ноч ни пе ри оди) Спо ред ста вот 1 на чле нот 41-а од За ко нот за ДДВ, ка ко и спо ред чле нот 56 од ЗДП, ис прав ка та на при ја ва та се пра ви за да ноч ни от пе ри од ко га би ла под не се на да ноч на при ја ва во ко ја се при ја ве ни не точ ни или не це лос ни про мети, да но ци или прет ход ни да ноци, од нос но ко га дос та ве на та при ја ва би ла не вис ти ната, пог реш на или не це лос на и дош ло или мо же ло да дој де до на ма лува ње или зго ле му ва ње на да но кот. Во слу ча јов, Висог рад ба АД има ла пра во на од бив ка на прет ход ни те да но ци во да ноч ни те пе ри о ди (три на е сет месеци) ко га ги при ја ву ва ла - таа со се ма ис прав но ги вне ла претход ни те да но ци во при ја вата. Што ќе се слу чеше, ако на при мер Ви сог рад ба АД ги про да де ше три те ста на во март 2015 го дина? Од го во рот е: Таа ќе ос тва ре ше ода но чив прв про мет со пов лас те на да ноч на стап ка од 5%. Вакви от про мет ќе и да де ше пра во на од бив ка на претход ни от да нок. Се кој про мет, на ста но вите, по сле 31 Март 2015 го дина, не за вис но да ли е прв про мет, е ос ло бо ден од да нок на до да де на вред ност, но и од то гаш се гу би пра во то на од бив ка на прет ход ни от да нок. Спо ред се то прет ход но из не сено, про из ле гу ва де ка ап рил е први от да но чен пе ри од во кој мо же да се оства ри ос ло бо ден про мет на ста но вите, а со тоа и да се из гу би пра во то на од бив ка на ДДВ, па за тоа Ви сог радба АД тре ба да из врши ис прав ка на при ја ви те за соод вет ни те да ноч ни пе ри о ди ко га е ко рис те но пра во то на од бив ка на ДДВ, во да ноч ни от пе ри од ап рил 2015 го дина. Би ло как во по ста пу ва ње со ста но ви те по сле 31 Март 2015 го ди на - про даж ба или из нај му ва ње е ос ло бо де но од да нок, па за тоа сме та ме де ка то гаш тре ба да се из врши ис прав ка на при ја вата. Тре ба да на по ме не ме дека, во до се гаш на та практи ка мно гу рет ко мо же да има слу чај на за доц не та прва про даж ба по сле пет та та го дина, а се уш те да не е нас та пе но зас та ру ва ње то за да но кот и на прет ходни от да нок. При мер 4: Со кон тро ла кај да ноч ни от об врз ник Ви со- г рад ба АД од Скопје, во да ноч ни от пе ри од август 2015 го дина, кон ста ти ра но е де ка е прија вен и прв про мет на стан кој е ос ло бо ден од да нок на до да де на вред ност сог лас но член 23 од За ко нот за ДДВ. Нап ла те ни те да но ци по основ на при ме ни аван си се ис ка жа ни ка ко по ве ќе пла тен да нок по аван сни фак тури, па ис ти те се по ба ра ни за вра ќање. Со кон тро ла на те рен е кон ста ти ра но де ка ста нот е из гра ден и го тов за пре да ва ње на 1 Април 2010 го дина, но по ра ди не це лос но пла ќа ње од ло же но е пре да ва ње то на ку пу ва чот. Ста нот е пре да ден на ку пу ва чот на ко рис те ње на 1 Фев ру а ри 2011 го ди на ко га доп ла тил уш те 10% од вред носта, од нос но ко REPREZENT SEPTEMVRI 9/

18 Даноци га пла тил вкуп но 90%. Ста нот е пре да ден со за пис ник, но не е фак ту ри ран и не е из вршен пра вен пре нос се до ав густ 2015 го ди на ко га се доп ла те ни ос та на ти те 10%. Упра ва та за јав ни при хо ди ја за дол жи ла Ви сог рад ба со да нок на дода де на вред ност од 5% за ста нот за да ноч ни от пе ри од фев ру а ри 2011 го ди на (вклу чу вај ќи го и да но кот пла тен по аван сни те фак тури). Упра ва та за јав ни при хо ди со се ма ис прав но поста пи ла во При мер 4, би деј ќи про ме тот е из вршен во фев ру а ри 2011 го дина. Во фев ру а ри 2011 го ди на Ви сог рад ба му го ста ви ла на рас по ла га ње ста нот на ку пу ва чот. Од то гаш ку пу ва чот рас по ла га со ста нот - впро чем, тој и се все лил во ста нот. Тоа што е од ло жен прав ни от пре нос се до ав густ 2015 го ди на не ја ме ну ва суш ти на та на из врше ни от про мет. Во овој слу чај Управа та за јав ни при хо ди Ви сог рад ба ќе ја за дол жи и со ка ма та за неп ла те ни от да нок од 25 Март 2011 го ди на (прво бит на дос пе а ност за пла ќа ње на дол гу ва ни от да нок). При мер 5: Друш тво то Ви сог рад ба АД од Скоп је е ре гистри ран да но чен об врз ник за це ли те на да но кот на до да де на вред ност. Во те кот на 2012 и 2013 го дина, гра ди стан бе на згра да за соп стве ни цели. Гра де ње то е зав рше но и поч ну вај ќи од 1 Април 2013 го ди на об јек тот го из нај му ва за стан бе ни цели, а по тоа на 1 Ав густ 2015 го дина го про дава. Во овој При мер 5, сос тој ба та е со се ма раз лич на од онаа во При мер 3 и 4. Ов де Ви сог рад ба АД, знае де ка стан бе ни от об јект кој го гра ди ќе го из нај мува. Прет ход ни те да но ци кои се сод ржа ни во на бав ка та на ма те ри ја ли те и ко рис те ни те ус лу ги за из град ба на згра да та во те кот на 2012 и 2013 го дина, не се од би вани (член 35 точ ка 1 од За ко нот за ДДВ). Сос тој ба та се ме ну ва со про даж ба та на згра да та во те кот на ав густ 2015 го дина. То гаш е из вршен прв про мет на стан бена зграда, кој под ле жи на ода но чу ва ње и е ода но чив со пов лас те на та да ноч на стап ка од 5%. Вак ва та продаж ба прет ста ву ва из ме на на окол нос ти те во пог лед на од бив ка та на прет ход ни от да нок, кои, за да ноч ниот пе ри од на про дажба, до ве ду ва ат до ис прав ка на од бив ка та на прет ход ни от да нок и тоа во ко рист на Ви сог рад ба АД. Ова зна чи де ка мо ра да се из врши ис прав ка на прет ход ни от да нок за пе ри о дот од 1 Август 2015 го ди на се до 31 Март 2023 го ди на (член 37 став 3 од За ко нот за ДДВ). Ов де не ста ну ва збор за ис прав ка на да ноч на при јава, ту ку ис прав ка на да нок. 3.2 Исправ ка на да ноч на та при ја ва ко га дош ло до зго ле му ва ње на да но кот Во први те три При мер 1, 2 и 3, ста ну ва ше збор за си ту а ции во кои е дој де но до на ма лу ва ње на да но кот на до да де на вред ност. Што ќе се слу чи ако дош ло или мо же ло да дој де до зго ле му ва ње на да но кот на до да де на вред ност, или по и на ку ка жа но да ноч ни от об врз ник при ја вил по го лем дол гу ван да нок или по мал прет хо ден данок од оној кој тре ба ло да го при јави? Спо ред чле нот 41-а од За ко нот за ДДВ и во овој слу чај да ноч ни от об врз ник е дол жен да под не се исправ ка на да ноч на та при ја ва и тоа нај доц но до ро кот за под не су ва ње на го диш на та сметка, од нос но за даноч ни те пе ри о ди од оваа го дина, мо же да се под не се ис прав ка до кра јот на фев ру а ри во на ред на та го дина. За раз ли ка од За ко нот за ДДВ спо ред ста вот (2), на ци ти ра ни от член 56 од ЗДП, да ноч ни от об врз ник може да из врши ис прав ка на да ноч на та при ја ва и да дос тави ис прав на да ноч на при ја ва за тој пе риод. Во овој слу чај се ра бо ти за мож ност, а не за за дол жител на об врска за да ноч ни от об врз ник. Под не сува ње то на ис пра ве на та да ноч на при ја ва мо же да се врши спо ред пра ви ла та на За ко нот за ДДВ, од нос но нај доц на до 28 Фев ру а ри на ред на та го ди на или пак да се ко рис ти пра вен лек, од нос но да се по ве де по ста пка сог лас но ЗДП, да се по ба ра ис правка, се ка ко до кол ку да ноч но то ре ше ние не е ко нечно. Ова зна чи дека, да ноч ни от об врз ник мо же да подне се ис прав ка са мо за да ноч ни пе ри о ди од ка лендар ска та го дина, но до кра јот фев ру а ри во на ред ната го дина. По ис те кот на овој рок мо же да под не се са мо ба рање, за про ме на на соп стве на та да ноч на при јава, од нос но вра ќа ње во по ра неш на та сос тој ба и доз во лу ва ње за ис прав ка на да ноч на та при ја ва или ба ра ње за пов то ру ва ње на по ста пката и тоа до ро кот за зас та ру вање. До кол ку би де при фа те на од УЈП, со ре ше ние ќе се ут врди со од вет ни от да нок. 18 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

19 Даноци При мер 6: Друш тво то Ма ке до ни ја АД од Скоп је е ре гистри ран да но чен об врз ник за це ли те на ДДВ, кој при па ѓа на гру па та на го ле ми да ноч ни об врз ници. По ра ди пред ме тот и обе мот на ра бо та ор га ни зиран е по те ри то ри ја лен принцип на це ла та те рито ри ја на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја - пок рај глав на та уп ра ва во Скоп је има 30 под руж ници. Во те кот на март 2015 го дина, от кри е на е греш ка во да ноч ната при ја ва за ме сец де кем ври 2014 го дина. Имено, при ја вен е дво ен про мет во из нос од де на ри и по ве ќе при ја вен да нок на до да де на вредност во из нос од де нари. Упра ва та за јав ни при хо ди из врши ла кон тро ла кај да ноч ни от об врз ник и го кон ста ти ра ла ис ти от наод. ос но ва на ба ра ње на Упра ва та за јав ни при хо ди сог лас но член 52 став 4 од ЗДП, За кон ски те зас тап ни ци на да ноч ни те об врз ни ци што на чел но или прив ре ме но не мо жат да по стапу ва ат са мос тојно, на при мер, во си те слу чаи на за кон ско зас тап ниш тво ка ко за ма ло лет ни ли ца и во дру ги слу чаи на при нуд но зас тап ниш тво ка ко при из вршу ва ње на тес та мент, ста ра тел на нас лед ник и при нуд на уп рава, при лик ви да ци ја на друш тва и во сте чај на по ста пка (член 21 став 1 од ЗДП), Прав ни от нас лед ник на да ноч ни от об врз ник. Ов де се мис ли на си те прав ни нас лед ни ци што нас та пува ат по си ла на за кон, ка ко на при мер, во слу чај на нас лед ство или при ста тус ни про ме ни (при поју вање, спо ју вање). Упра ва та за јав ни при ходи, во При мер 6 од лу чи ла со над во реш на кон тро ла да ја про ве ри фак тич ка та сос тој ба кај Ма ке до ни ја АД. Таа мо же ис то ка ко и кај ре дов ни те да ноч ни при ја ви да из врши бр за или ре дов на кон тро ла за да но кот на до да де на вред ност. Кон тро ла та мо же да ја врши се до ис те кот на пе ри о дот за зас та ру ва ње ( во рок од 5 од нос но 10 го ди ни за даноч но за та ју вање, по ис те кот на го ди на та за да ноч ни пе ри о ди од го ди ната). Со кон тро ла та Упра ва та мо же да ут врди со се ма раз лич на сос тој ба од онаа ко ја ја при ја вил да ноч ни от об врз ник. Ов де са ка ме да на по ме не ме дека, под не су ва ње то на но ва да ноч на при ја ва за не кој прет хо ден да но чен пе ри од со цел да се по ба ра вра ќа ње на по ба ру вани от да нок, не прет ста ву ва ис прав ка на при ја ва во смис ла на член 41-а од За ко нот за ДДВ и член 56 од ЗДП. Во овој слу чај не се врши ни как ва ис прав ка ни ту во да ноч ни те ос нови, ни ту во ис ка жа ни те да ноци, би деј ќи ни ту дош ло ни ту мо же ло да дој де до на ма лува ње или зго ле му ва ње на да но ците. 4. КОЈ ПОД НЕ СУ ВА ИС ПРАВ КА НА ДА НОЧ НА ПРИ ЈАВА Об врската за под не су ва ње на ис прав ка на да ночна та при ја ва за ДДВ се од не су ва на си те оние кои се об врза ни за под не су ва ње да ноч ни при ја ви: Да ноч ни от об врз ник во рам ки те на об врската за под не су ва ње да ноч на при ја ва што про из ле гу ва од За ко нот за ДДВ (член 41, 41-а и 41-б), или врз АКТУЕЛНО КОМПЛЕТНО ЕДНОСТАВНО ЗА ПРИМЕНА ЕЛЕКТРОНСКА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ Специјална ЗБИРКА НА ПРОПИСИ за овластени сметководители и сметководители E - ЗБИРКА НА ПРОПИСИ НАЈНОВО ЕЛЕКТРОНСКАТА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ Ви е неопходна за секојдневното работење како и за полагање на испитот за стекнување со трајно уверение за овластен сметководител и сметководител. Збирката на прописи е поделена во 4 главни групи: 1 ДАНОЦИ, ПРИДОНЕСИ, ПЛАТИ И ТАКСИ 2 3 ДЕЛОВНО ПРАВО И 4 РАБОТНИ ОДНОСИ СМЕТКОВОДСТВО И РЕВИЗИЈА СМЕТКОВОДСТВЕНИ И РЕВИЗОРСКИ СТАНДАРДИ За само денари ГОДИШНО со вклучен ДДВ добивате пристап до ЕЛЕКТРОНСКАТА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ, како и телефонски консултации за правни прашања. REPREZENT SEPTEMVRI 9/

20 Даноци ИЗ Веш ТА ј за пресмет КА на ДДВ во ПО СТА ПКА на ПРИ СИл НА НАП ла ТА и ПРИ СИл НО ИЗ ВРшу ВА ње, во слу ча И Те КО га ДО Ве РИ Те лот е стек Ну ВАч на доб РОТО ОбРА Зец ДДВ-ПНПИ/ДС Наташа РИСТОВСКА Врз ос но ва на член 53 став 13 од За ко нот за да но кот на до да де на вред ност, ми нис те рот за фи нан сии про пи ша Пра вил ник за фор ма та и сод ржи на та на Из веш та јот за пресмет ка на да нок на до да де на вред ност во по ста пка на при сил на нап ла та и при сил но из вршу вање, во слу ча и те ко га до ве ри те лот е стек ну вач на доб рото, објавен во "Служ бен вес ник на РМ", број 143/15. Из веш та јот за пресмет ка на да но кот на до да де на вред нос т во по ста пкa на при сил на нап ла та и при сил но из вршу вање, се из гот ву ва на Oб ра зе цот ДДВ-ПНПИ/ДС. По оп шир но за по ста пката на ода но чу ва ње на про ме тот на доб ра во по ста пка на при силна нап лата, од нос но при сил но из вршу вање, мо же да про чи та те во списанието Реп ре зент број 2/2015 го дина. Во слу чај на про мет на нед ви жен имот во по ста пка за при сил на нап ла та и про мет на дви жен и нед вижен имот во по ста пка за при сил но из вршу вање, ко га да но чен об врз ник - долж ник е ре гис три ран за це ли те на ДДВ, а до ве ри тел е стек ну вач на доб рото, суб јектот над ле жен за при сил на нап лата, од нос но при сил но из вршу ва ње има об врска во име и за смет ка на должни кот да го пресме та да но кот на до да де на вред ност за про ме тот на доб ра та кои се пред мет на про даж ба во по ста пка на при сил на нап ла та или из вршу вање. Суб јек тот над ле жен за по ста пката за при сил на наплата, од нос но при сил но из вршу ва ње е дол жен Из веш тајот ДДВ-ПНПИ/ДС за ед но со из гот ве ни от акт кој е ос нов за стек ну ва ње на соп стве ност на движ ни те и нед виж ните добра, да ги дос тави до долж ни кот и до до ве ри те лот ка ко стек ну вач на доб рото. Овој Извештај служи како документ за евиденција, а должникот и доверителот ќе го пријават во ДДВ пријавата како reverse charge. Сос та ву ва ње на Из веш та јот за пресмет ка на да нок на до да де на вред ност во по ста пка на при сил на нап ла та и при сил но из вршу вање Во Из веш та јот за дол жи тел но се вне су ва ат по да тоци за под но си те лот / суб јек тот над ле жен за по ста пката за при сил на нап лата, од нос но при сил но из вршу вање: да но чен број на суб јек тот над ле жен за по ста пката; скра тен на зив и ад ре са на вис тин ско се диш те за контакт; те ле фон; е-пошта; да тум на из да вање; мес то на из да вање; број; де лов на банка; и тран сак цис ка сметка. Во по ле то "Број", суб јек тот над ле жен за при сил на нап ла та го вне су ва ар хив ски от број на Из веш та јот, а суб јек тот над ле жен за при сил но из вршу ва ње го вне сува бро јот под кој е за ве де но ба ра ње то за из вршу вање. По да то ци за по ста пката - Вид на по ста пка - се оз на чу ва по ле то со вне сува ње на зна кот "x" пред ви дот на по ста пката ко ја е спро ве дена. - Вид на акт - се вне су ва ви дот на ак тот кој e ос нов за стек ну ва ње со соп стве ност на движ ни те и недвиж ни те добра - Број на акт - Да тум на акт - да ту мот ко га е до не сен ак тот. По да то ци за суб јек тот кој е долж ник во по ста пката (врши тел на про мет) - Да но чен број за ДДВ на врши те лот на про ме тот - да ноч ни от број за да но кот на до да де на вред ност 20 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

21 Даноци (ДДВ) на суб јек тот кој е долж ник во по ста пката, однос но врши те лот на про ме тот. - Скра тен на зив и ад ре са на вис тин ско се диш те за кон такт на врши те лот на про ме тот - на зи вот, ад ре са та на вис тин ско се диш те за кон такт, е-пош та и те ле фон на врши те лот на про ме тот. По да то ци за до ве ри те лот кој е стек ну вач во по ста пката (при ма тел на про мет) - Да но чен број / ЕМ БГ на при ма те лот на про метот (до ве ри те лот) - вне се те го Да ноч ни от број, од нос но Единстве ни от ма ти чен број на гра ѓа ни нот (ЕМБГ) на до ве ри те лот кој е стек ну вач во по стапката, од нос но при ма те лот на про ме тот. - Скра тен на зив / Име и пре зи ме и ад ре са на вистин ско се диш те / жи ве а лиш те за кон такт на прима те лот на про ме тот (до ве ри те лот) - на зи вот, од нос но име то и пре зи мето, ад ре са та на вис тин ско се диш те од нос но жи ве а лиш те за кон такт, е-пош та и те ле фон на при ма те лот на про ме тот (до ве ри телот). По да то ци за про ме тот - Опис - ви дот на из врше ни от про мет. - Ко ли чи на - ко ли чи на та на из врше ни от про мет во за вис ност од ви дот на про ме тот. - Пос тигната крај на це на (со вклу чен ДДВ) - пости гната та крај на це на на доб ро то во спро ве де на та по ста пка за при сил на нап лата, од нос но при сил но из вршу вање, во ко ја е вклу чен да но кот на до да де на вред ност. - Да ноч на ос но ва - да ноч на та ос но ва за да но кот на до да де на вред ност за из врше ни от про мет, ко ја прет ста ву ва по сти гната та крај на це на на доб рото на ма ле на за да но кот на до да де на вред ност, пресме тан со при ме на на пресмет ков на стап ка утврде на врз ос но ва на про пи ша на та да ноч на стапка. - Да ноч на стап ка - про пи ша на та да ноч на стап ка за да но кот на до да де на вред ност за из врше ни от про мет. - Да нок на до да де на вред ност - из но сот на да нокот на до да де на вред ност кој тре ба да се пла ти за из врше ни от про мет. - Вкуп но - вкуп ни от из нос на да но кот на до да де на вред ност кој тре ба да се пла ти за из врше ни от промет. При ме на на пре не су ва ње на да но чен долг (член 32-а став 1 точ ка 3 од За ко нот за ДДВ) При при ме на на пре не су ва ње на да но чен долг, оз на че те го по ле то со вне су ва ње на зна кот "X". Ко га до ве ри те лот се стек ну ва со нед ви жен имот во по стапка на при сил на нап ла та и со дви жен и нед ви жен имот во по ста пка за при сил но из вршу вање, и долж ни кот и до ве ри те лот се ре гис три ра ни за це ли те на ДДВ, во тој слу чај се при ме ну ва пре не су ва ње на да но чен долг. Об врска за при ја ву ва ње и пла ќа ње на пресме та ни от да нок има до ве ри те лот ка ко стек ну вач на доб рото. Ко га до ве ри те лот кој не е ре гис три ран за це ли те на ДДВ, се стек ну ва со нед ви жен имот во по ста пка на при сил на нап ла та и со дви жен и нед ви жен имот во по ста пка за при сил но из вршу вање, во тој слу чај не се при ме ну ва пре не су ва ње на да но чен долг. Об врска за при ја ву ва ње и пла ќа ње на пресме та ни от да нок има да ноч ни от долж ник. Во про дол же ние, по ра ди по лес но раз би ра ње ќе на ве де ме при мер за пресме та ни от да нок од стра на на суб јек тот што ја во ди по ста пката, во слу чај сог ласно член 32-а став 1 точ ка 3 од За ко нот за да нок на до да де на вред ност, се при ме ну ва пре не су ва ње на да но чен долг. При мер 1: Из врши те лот Ми лан Анев ски од Скоп је врз ос но ва на ба ра ње за спро ве ду ва ње на из вршува ње од до ве ри те лот Ко мер ци јал на Бан ка АД од Скопје, зас но ва но на из вршна ис пра ва - дого вор за за лог број 111 од 2012 го ди на, про тив долж ни кот Сов ре мен дом АД од Скоп је за извршу ва ње во вред ност од де на ри на 19 Август 2015 го ди на но си Зак лу чок И.бр. 11/15 за про даж ба со ус но јав но на да ва ње на след ниот пред мет: То вар но мо тор но во зи ло мар ка Ман, број на ша си ја KFCLI123456, про из ве де но во 2008 го дина, со по чет на це на од де нари. Сог лас но зак лу чо кот од ржа но е јав но на да вање на 4-ти Септември и е по сти гната е це на од де нари. Нај по во лен по ну ду вач е Флет ДОО - Скопје. REPREZENT SEPTEMVRI 9/

22 Даноци ИЗВ ЕШТ А Ј за пресметка на данок на додадена вредност во постапка на присилна наплата и присилно извршување ДДВ И/ДС Даночен број на субјектот надлежен за постапката Скратен назив и адреса на вистинско седиште за контакт на субјектот надлежен за постапката МК Извршител Милан Аневски ул. Аминта 3-ти бр Скопје Датум на издавање Место на издавање Број Телефон Деловна банка Комерцијална Банка е-пошта Трансакциска сметка ПОДАТОЦИ ЗА ПОСТАПКАТА Вид на постапка Присилна наплата Присилно извршување Вид на aкт Број на aкт Заклучок за извршена продажба И.бр. 11/15-2 Датум на акт ПОДАТОЦИ ЗА СУБЈЕКТОТ КОЈ Е ДОЛЖНИК ВО ПОСТАПКАТА ВРШИТЕЛ НА ПРОМЕТ Даночен број за ДДВ на вршителот на прометот МК Скратен назив Адреса на вистинско седиште за контакт на вршителот на прометот Современ Дом АД - Скопје ул. Даскал Камче 3-2/6, 1000 Скопје е-пошта info@sovremendom.mk Телефон ПОДАТОЦИ ЗА ДОВЕРИТЕЛОТ КОЈ Е СТЕКНУВАЧ ВО ПОСТАПКАТА ИМАТЕЛ НА ПРОМЕТ Даночен број / ЕМБГ на примателот на прометот (доверителот) МК Скратен назив / Име и презиме ФЛЕТ ДОО - Скопје ул. Орце Николов 180, 1000 Скопје flat@yahoo.com Адреса на вистинско седиште / живеалиште за контакт на примателот на прометот (доверителот) е-пошта Телефон ПОДАТОЦИ ЗА ПРОМЕТОТ Опис Количина Постигната крајна цена (со вклучен ДДВ) Даночна основа Даночна стапка Данок на додадена вредност Товарно возило МАН брoj на шасија KFCLI % ПРИМЕНА НА ПРЕНЕСУВАЊЕ НА ДАНОЧЕН ДОЛГ (член 32-а став 1 точка 3 од ЗДДВ) Вкупно: ,00 Пренесување на даночен долг Потпис и печат на субјектот надлежен за постапката REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

23 Даноци ТУРИСТИЧКИТЕ УСЛУГИ ВО СИСТЕМОТ НА ДДВ Вера рафајловска При вр ше ње то ту ри стич ки ус лу ги важ но е пр во да се опре де ли ви дот на ту ри стич ки те услу ги, согласно Законот за данокот на додадена вредност ("Службен весник на РМ", број 44/ /15, во натамошниот текст: Законот за ДДВ), би деј ќи од ас пект на тоа: ќе се при ме ну ва ат одред би те од член 38 од За ко нот за ДДВ, т.н. це лос на при ме на на по себ ни те одред би за тур-опе ра то ри; не ма да се при ме ну ва ат одред би те од член 38 од За ко нот за ДДВ за тур-опера то ри, ту ку ќе се при ме ну ва ат оп шти те одред би од За ко нот за ДДВ или ќе има де лум на при ме на на по себ ните одред би за ода но чу ва ње и де лум на приме на на оп шти те одред би на За ко нот за ДДВ. ме сто то на оваа ус лу га се утвр ду ва спо ред член 14 став 1 од За ко нот за ДДВ (ме сто то ка де е се ди ште то на вр ши те лот на ус лу га та); да ноч на ос но ва на ус лу га та на тур-опе ра то рот прет ста ву ва раз ли ка та ме ѓу из но сот кој го пла ќа пат ни кот за ту ри стич ко то па ту ва ње и из но сот кој го пла ќа тур-опе ра то рот за прет ход ни те тури стич ки ус лу ги; тур-опе ра то рот мо же да ноч на та ос но ва да ја утвр ду ва: - за се ко ја ус лу га од дел но или - за од дел ни гру пи на ту рис тич ки ус лу ги, или - за си те ту рис тич ки ус лу ги за ед но да де ни во рам ки те на одре ден да но чен пер и од; да но кот на до да де на вред ност не е со ста вен дел на да ноч на та ос но ва; тур-опе ра то рот не е ов ла стен да го од бие ка ко прет хо ден да нок, да но кот на до да де на вредност кој му е од дел но истак нат во фа кту ра та за из вр ше ни те прет ход ни ту рис тич ки ус лу ги. 1. ЦЕЛОСНА ПРИМЕНА НА ПОСЕБНИТЕ ОДРЕДБИ ЗА ТУР-ОПЕРАТОРИ При опре де лу ва ње то на ту ри стич ки те ус лу ги за кои ќе се при ме ну ва ат по себ ни те одред би за туропе ра то ри не е би тен ви дот на ту ри стич ка та ус лу га ту ку на чи нот на ор га ни за ци ја та на ис пол ну ва ње то на ту ри стич ка та ус лу га. Це лос на при ме на на по себ ни те одред би од член 38 од За ко нот за ДДВ за тур-опе ра то ри те ва жат са мо за ту ри стич ки ус лу ги на да но чен об врз ник кој: - на ста пу ва спре ма пат ни ци те во свое име, и исто вре ме но, - при из вр шу ва ње то на ус лу га та при ма до бра и ус лу ги од тре ти ли ца кои се од не по сред на пол за за пат ни ци те. Во ва ков слу чај: ту ри стич ки те ус лу ги да де ни од стра на на туропе ра то рот се сме та ат за ед на единс тве на услу га; ЕВИДЕНЦИСКИ ОБВРСКИ Еви ден ци ски те об вр ски за тур-опе ра то ри те кои це лос но ги ко ри стат по себ ни те одред би од член 38 од За ко нот за ДДВ се про пи ша ни во член 9 од Правил ни кот за спро ве ду ва ње на За ко нот за ДДВ. Тур-опе ра то рот за ра ди утвр ду ва ње на да ноч на та ос но ва е дол жен да ги еви ден ти ра след ни те по да то ци: 1. Из но сот кој ту ри стич ки от пат ник го пла ќа за ту ри стич ка та ус лу га или да ноч на та ос но ва во слу чај на бесп лат но да ва ње на ус лу га спре ма сопс тве ни ци те на влог, спре ма чле но ви и спрема нив бли ски ли ца, ка ко и спре ма вра бо те ни те и ним бли ски ли ца; 2. Из но си те кои тур-опе ра то рот ги пла ќа за прет ходни те ту ри стич ки ус лу ги; 3. Бру то мар жа та, од нос но раз ли ка та ме ѓу: - из но сот кој ту ри стич ки от пат ник го пла ќа за ту ри стич ка та ус лу га или да ноч на та ос но ва во слу чај на бесп лат но да ва ње на ус лу га спрема соп стве ни ци те на влог, спре ма чле но ви и REPREZENT SEPTEMVRI 9/

24 Даноци спре ма нив бли ски ли ца, ка ко и спре ма врабо те ни те и ним бли ски ли ца, и - из но си те кои тур-опе ра то рот ги пла ќа за претход ни те ту ри стич ки ус лу ги; 4. Да ноч на та ос но ва. За бе ле шка 1: До кол ку на ста нат до пол ни тел ни из ме ни во пог лед на из но си те што тур-опе ра то рот е дол жен да ги еви ден ти ра, тој е дол жен да ги еви денти ра и та ка про ме не ти те из но си. За бе ле шка 2: Не е доз во ле но од дел но иска жу вање на да но кот на до да де на вред ност во фа кту ри те за ту ри стич ки те ус лу ги кои тур-опе ра то рот ги из да ва ко га за ту ри стич ка та ус лу га ко ри сти ту ѓи пре дис полну ва ња, а ту ри стич ка та ус лу га ја вр ши во свое име и за сво ја сме тка. ТУРИСТИЧКИ УСЛУГИ Ка ко ту ри стич ки ус лу ги кои мо жат да под лег нат под при ме на та на по себ ни те одред би за тур-опе ра то ри осо бе но се сме та ат: - пре во зот на ту ри сти, ка ко што се пре во зот до место то на ту ри стич ки от пре стој и на зад, транс фер, из ле ти и слич но; - сме сту ва ње на ту ри сти те во хо те ли, пан си о ни, ле ту ва ли шта и слич но; - ис хра на за ту ри сти те во хо те ли или ре сто ра ни; - при друж ба на ту ри сти те од стра на на во дич; - спро ве ду ва ње то ма ни фе ста ции за ин фор ми ра ње или за ба ва на ту ри сти те, ка ко што се по се та на ту ри стич ки ло ка ции со во дич, по се та на му зеи и зна ме ни то сти, по се ти во те а тар и слич но. При при ме на та на по себ ни те одред би за тур-опера то ри не е бит но да ли ту ри стич ки те ус лу ги се вр шат во рам ки те на одре де но па ту ва ње во зем ја та или во странс тво. НАСТАПУВАЊЕ ВО СВОЕ ИМЕ Одред би те од член 38 од За ко нот за ДДВ за тури стич ки те ус лу ги ва жат во де лот, во кој да ноч ни от об врз ник (тур-опе ра то рот) на ста пу ва спре ма ту ри стот (при ма тел на ис пол ну ва ње то) во свое име и со тоа вр ши сопс твен про мет, при што до а ѓа до на ста пу ва ње на два прав ни од но си, од нос но до двој на раз ме на на про ме ти ка ко што е при ка жа но: Prevoznik Prevoz na turisti Hotelier Turisti~ki vodi~ Smestuvawe i ishrana Razgleduvawe znamenitosti Tur operator Turisti~ki aran`man Primatel na ispolnuvaweto - turist Muzej Vleznica Ка ко ќе опре де ли ме де ка тур-опе ра то рот иста пу ва во свое име спре ма ту ри сти те? Се сме та де ка се ко гаш ко га ор га ни за тор на ту ристич ки па кет аранж ман е са мо стој но од го во рен за бес пре кор ни от тек на ту ри стич ко то па ту ва ње, исти от ста пу ва во не по сре ден пра вен од нос со ту ри стот и во тој слу чај на ста пу ва спре ма ту ри сти те во свое име. И не са мо ко га се во пра ша ње ту ри стич ки те па кет аранж ма ни, ту ку и во слу чаи на ис пол ну ва ње на по е динеч ни ус лу ги кои прет ход но ги на ве дов ме, тур-опе ра то- 24 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

25 Даноци рот е тој кој ги но си од лу ки те, од нос но тој кој за ста ну ва нас про ти ко рис ни кот на ис пол ну ва ње то. Тур-опе ра торот ја пра ви по ну да та и прес мет ка та за ус лу га та. Тој не по сре ду ва, ту ку на ста пу ва во свое име. ЕДИНСТВО на УСЛУГИТЕ Спо ред одред би те од член 38 ту ри стич ки те ус лу ги из вр ше ни од стра на на тур-опе ра то рот се сме та ат, не за вис но од член 3 до 8 од За ко нот за ДДВ, за ед на единс тве на ус лу га. Ова зна чи де ка си те ту ри стич ки ус лу ги из вр ше ни спре ма ту ри стот (при ма те лот на ис пол ну ва ње то) во рам ки те на спро ве ду ва ње то на одре де но па ту ва ње, до би ва ат трет ман на ед на единс тве на ус лу га. По ра ди тоа одре де ни да ноч ни пов ла сти ци кои евен ту ал но по сто јат за од дел ни со став ни де ло ви на це ло куп на та ус лу га на тур-опе ра то рот, не мо жат да се ко ри стат при ода но чу ва ње то на единс тве на та ус лу га. При мер: Ослободувањата за влезните услуги на тур-операторот не се битни за даночната основа Ту ри стич ки аранж ман ле ту ва ње во странство. Ако па ке тот на ту рис тич ки от аранж ман оп фа ќа и ме ѓу на ро ден ави он ски пре воз до ме стото на ле ту ва ње то, иа ко ме ѓу на род ни те ле то ви се ос ло бо де ни од да нок на до да де на вред ност, ова по е ди неч но ос ло бо ду ва ње е ире ле вант но, за тоа што ос но ва та за ода но чу ва ње е раз лика та ме ѓу из но сот кој го пла ќа пат ни кот за ту ри стич ко то па ту ва ње и на до ме стот што тур-опе ра то рот го пла ќа за од дел ни те ис полну ва ња што ја чи нат ус лу га та. МЕСТО на ТУРИСТИЧКАТА УСЛУГА Ме сто то на вр ше ње на единс тве на та ту ри стич ка ус лу га на тур-опе ра то рот се утвр ду ва спо ред член 14 став 1 од За ко нот за ДДВ, од нос но: - ус лу га та се из вр шу ва во ме сто то во кое туропе ра то рот има свое фа ктич ко се ди ште или по друж ни ца, од ка де што ту ри стич ка та ус лу га фа ктич ки се из вр шу ва. Ва ква та де фи ни ци ја за ме сто то на ус лу га та има при о ри тет на при ме на не за вис но од тоа ка де фа ктички се из вр шу ва ат по е ди неч ни те со став ни де ло ви од единс тве но то ту ри стич ко ис пол ну ва ње (пре воз, сместу ва ње, ис хра на, разг ле ду ва ње на зна ме ни то сти, по се ти на опе ри, нат пре ва ри итн.). МЕСТО на ТУРИСТИЧКАТА УСЛУГА КОГА таа се ВРШИ ПРЕКУ ПОДРУЖНИЦА на Тур-ОПЕРАТОР При опре де лу ва ње то на ту ри стич ки те ус лу ги кон одре де на по друж ни ца ме ро дав но е ме стото на седи ште то на из вр шу ва ње то на про даж ба та на ту ристич ко то па ту ва ње, а не ме сто то на соз да ва ње то на па ту ва ње то. Тоа зна чи де ка ако ту ри стич ко па ту ва ње се про да ва од стра на на по друж ни ца се сме та де ка ту ри стич ко то па ту ва ње е из вр ше но во ме сто то во зем ја та ка де е по друж ни ца та. При мер: Место на услугата за туристички аранжмани во странство продадени преку странска подружница во земјата Стран ски тур-опе ра тор про да ва ту ри стички па ту ва ња пре ку свои по друж ни ци во Ма ке дони ја, кои ту ри стич ки па ту ва ња се офор ме ни во странс тво пре ку на ба вка и спо ју ва ње на прет ход ни те ту ри стич ки ус лу ги. Ме сто то на ус лу га та ќе би де Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја за тоа што по друж ни ца та е во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја и про даж ба та на ту ри стич ко то па ту ва ње се вр ши во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја. Не за вис но од тоа ка де е ос мис ле но ту ри стич ко то па ту ва ње и не за вис но од тоа ка де ќе би де ор га низи ра но и из вр ше но (во зем ја та или странс тво), со са мо то тоа што по друж ни ца та во Ре пуб ли ка Маке до ни ја ја вр ши про даж ба та на ко рис ни ци те, тоа зна чи и ме сто то на из вр шу ва ње е во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја. ДАНОЧНА ОСНОВА Ко га тур-опе ра то рот во вр ше ње то на ту ри стич ка та ус лу га на ста пу ва во свое име и за сво ја сме тка да ночна та ос но ва на единс тве на та ус лу га се прес ме ту ва ка ко што е да де но во след ни ов: REPREZENT SEPTEMVRI 9/

26 Даноци При мер: Ту ри стич ка аген ци ја Скоп је-турс ор га низи ра ту ри стич ко па ту ва ње за Гр ци ја за 50 пат ни ци. За овој аранж ман е при ме но де на ри (50 х 6.000). Из но сот врз ос но ва на влез ни фа кту ри кој ту ри стич ка та аген ци ја го пла ќа е денари. Прес ме тка та се вр ши на следни ов на чин: 1. При мен из нос одту ри стич ки те пат ни ци Из нос на прет ход ни ту ри стич киус лу ги врз ос нова на влез ни ф-ри, вклу чу вај ќи ма ке дон скии стран ски да нок Бру то раз ли ка Прес ме та на стап ка за ДДВ... 15,254% 5. Об вр ска за ДДВ ( х 15,254%) Да ноч на ос но ва (ред. бр. 3 - ред. бр. 5) КНИ ЖЕ ЊЕ: Утврдување на даночнаоснова согласно член 38 од Законот за ДДВ Па рич ни средс тва во бла гај на При хо ди од про даж ба на до бра и ус лу ги За про да де ни ту ри стич ки аранж ма ни Оста на ти ус лу ги /221 - Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та/странс тво По при ме ни фа кту ри за влез ниту ри стич ки ис пол ну ва ња При хо ди од про даж ба на до бра ус лу ги Об вр ски за ДДВ Све ду ва ње на да ноч на та ос но ва од бру то нане то прин цип на кра јот на да ноч ни от пер и од ЗАБРАНА на ОДБИВКА на ПРЕТХОДНИ ДАНОЦИ Ко га тур-опе ра то рот во вр ше ње то на ту ри стич ка та ус лу га на ста пу ва во свое име и за сво ја сме тка: - не е доз во ле на од би вка на прет ход ни от да нок за при ме ни те прет ход ни ту ри стич ки ус лу ги. За бе ле шка: За бра на та за од би вка на прет ход ни да но ци не се од не су ва на влез ни те ис пол ну ва ња кои не прет ста ву ва ат прет ход ни ту ри стич ки ус лу ги: на бавка на кан це ла ри ски ма ши ни и ма те ри ја ли, из нај му вање то кан це ла ри ски про сто рии, те ле ко му ни ка ци ски те тро шо ци, дру ги влез ни ис пол ну ва ња кои не ма ат ка рактер на прет ход ни ту рис тич ки ис пол ну ва ња. За бра на та на од би вка на прет ход ни да но ци ва жи и за тур-опе ра то ри ре зи ден ти во странс тво кои ко ристат прет ход ни ту ри стич ки ус лу ги во зем ја та, со што при ва кви слу чаи се из зе ма мож но ста за вра ќа ње на прет ход ни от да нок во рам ки те на по себ ни по стап ки пред ви де ни во член 46 од За ко нот за ДДВ, а кои се од не су ва ат на мож но ста на вра ќа ње на да но кот на до да де на вред ност врз ос но ва на ре ци про ци тет и по себ но ба ра ње спре ма да ноч ни об врз ни ци кои нема ат се ди ште или по друж ни ца во зем ја та и кои не из вр шу ва ат ни ка ков про мет во неа или кои не дол жат да нок за про ме тот из вр шен спре ма нив. ПРЕСМЕТКА на ОБВРСКАТА за ДАНОКОТ Сог лас но одред би те на став 3 од член 38 од За конот за ДДВ, тур-опе ра то рот кој вр ши ту ри стич ки ус лу ги во свое име и за сво ја сме тка (са мо стој но иста пу ва во вр ше ње то на ту ри стич ки те ус лу ги), прес ме тка та на да ноч на та ос но ва (мар жа та), врз ко ја се зас но ва и прес ме тка та на да ноч на та об вр ска мо же да ја вр ши: 1. Од дел но за се кое ту ри стич ко ис пол ну ва ње; 2. За одре де ни гру пи на ту ри стич ки ус лу ги; 3. За си те ту ри стич ки ус лу ги во те кот на одре ден пер и од (се зо на) на ед но ме сто на крај на дести на ци ја или во одре де но по драч је на крај на де сти на ци ја; 4. Во еден збир за си те ту ри стич ки ус лу ги из врше ни во те кот на одре ден да но чен пер и од (кален дар ска го ди на), но са мо под ус лов си те тие да спа ѓа ат во ту ри стич ки ус лу ги кои пот па ѓа ат под по себ ни те одред би за тур-опе ра то ри. Не за вис но да ли тур-опе ра то рот ќе из бе ре да го вр ши прес ме ту ва ње то на да ноч на та ос но ва (мар жата) за се кое ту ри стич ко ис пол ну ва ње од дел но или тоа ќе го пра ви по не кој од олес не ти те по стап ки за утврду ва ње то на да ноч на та ос но ва (да ноч на та мар жа), тур-опе ра то рот мо ра да под не су ва да ноч на при ја ва за се кој да но чен пер и од. Ако при под не су ва ње то на да ноч на та при ја ва за опре де лен пер и од сé уште не е утвр де на ви си на та 26 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

27 Даноци на мар жа та за ту ри стич ки те ус лу ги ре а ли зи ра ни во тој да но чен пер и од: - доз во ле но е во да ноч ни те при ја ви ка ко да ноч на ос но ва да се иска же про це нет из нос кој се утврду ва врз ос но ва на кал ку ла ци и те или искус твата од из ми на ти те го ди ни. Во тој слу чај све ду ва ње то на фа ктич ка та со стој ба ќе се вр ши со пос лед ни от да но чен пер и од од ка лендар ска та го ди на. Во слу чај на аванс ни пла ќа ња за ту ри стич ки па тува ња, за ра ди по ед но ста ву ва ње доз во ле но е да ночна та ос но ва, од нос но де лот што прет ста ву ва мар жа да се утвр ди по пат на про цен ка ко ја од го ва ра на фа ктич ка та си ту а ци ја. 2. КОГА не се ПРИМЕНУВААТ ПОСЕБНИТЕ ОДРЕДБИ ЗА ТУР-ОПЕРАТОРИ? Одред би те на член 38 од За ко нот за ДДВ не се при ме ну ва ат за да ноч ни те об врз ни ци кои: - при вр ше ње то на ту ри стич ки те ус лу ги ко ри стат сопс тве ни средс тва; - вр шат по сре ду ва ње во ту ри стич ки ус лу ги, при што иста пу ва ат во ту ѓо име и за ту ѓа сме тка. ТУРИСТИЧКИ УСЛУГИ со СОПСТВЕНИ СРЕДСТВА Во де лот во кој да ноч ни от об врз ник вр ши ту ри стички ус лу ги со ан га жи ра ње сопс тве ни средс тва, ка ко на при мер сопс тве ни пре воз ни средс тва, хо тел, при дружба на ту ри сти те од стра на на вра бо тен ту ри стич ки во дич и слич но се при ме ну ва ат оп шти те одред би од За ко нот за ДДВ. Во ва ков слу чај пра ви ло е де ка: - да ноч на ос но ва прет ста ву ва на до ме стот што се при ма за из вр ше на та ус лу га; - це лос но се ко ри сти пра во то на од би вка на прет ход ни те да но ци. Тоа значи се при ме ну ва ат оста на ти те оп шти одредби од За ко нот за ДДВ, ка ко и за се кој друг да но чен об врз ник. При ком би ни ра ни па ту ва ња во зем ја та и во странство, ко га се из вр шу ва со сопс тве ни средс тва на одано чу ва ње под ле жат са мо со од вет ни те по е ди неч ни ту ри стич ки ус лу ги из вр ше ни во зем ја та, при што се применуваат след ни ве одред би во пог лед на опреде лу ва ње то на ме сто то на ус лу га та: 1. Ме сто то на ус лу ги те се опре де лу ва спо ред место то на се ди ште то на вр ши те лот на ус лу га та (член 14 став 1 од За ко нот за ДДВ), за: - ис хра на та (пре да ва ње на ја де ња и пи ја ла ци за кон су ма ци ја на са мо то ме сто); - при друж ба та на ту ри сти те од стра на на вра боте ни ту ри стич ки во ди чи; 2. За пре воз ни от про мет ме сто то е спо ред дел ница та на ко ја се вр ши пре во зот (член 14 став 2 точ ка 1 од За ко нот за ДДВ), со тоа што ме ѓу народ ни от пре воз на ли ца е ос ло бо ден од да нок спо ред член 23 точ ка 19 или спо ред член 24 точ ка 9 од За ко нот за ДДВ; 3. За сме сту ва ње то на ту ри сти ме сто то ка де што се на о ѓа нед виж но ста (член 14 став 2 точ ка 2 од За ко нот за ДДВ). ПОСРЕДУВАЊЕ во ТУРИСТИЧКИ УСЛУГИ По сре ду ва ње то кај ту ри стич ки те ус лу ги по драз бира дејс тву ва ње во ту ѓо име и за ту ѓа сме тка. Ода но чу ва ње то се вр ши спо ред оп шти те одред би од За ко нот за ДДВ. За бе ле шка: По сре ду ва ње то во пре во зот на ли ца во ме ѓу на род ни от воз ду шен соо бра ќај е ос ло бо де но од да нок спо ред одред би те на член 24 од За ко нот за ДДВ. Ме сто то на про ме тот во слу чај на по сред нич ки услу ги е ме сто то во кое е из вр ше но по сре ду ва ње то. Сог лас но член 14 став 2 точ ка 2 од За ко нот, по среду ва на та ус лу га на: - сме сту ва ње се вр ши во ме сто то ка де што се нао ѓа нед виж но ста; - по сре ду ва на та ус лу га на обез бе ду ва ње ис хра на се вр ши спо ред ме сто то ка де што е ре зи дент хоте ли е рот. ПОСРЕДУВАЊЕ за ПРЕВОЗ на ЛИЦА во Ме ЃУ на РОД ни ОТ ВОЗДУШЕН СООБРАЌАЈ По сре ду ва ње то во пре во зот на ли ца во ме ѓу на родни от воз ду шен со о бра ќај е ос ло бо де но од да нок на до да де на вред ност со одред би те на чле нот 24 точ ка та 5 од За ко нот за ДДВ. Ова да ноч но ос ло бо ду ва ње не се при ме ну ва ако ту ри стич ка та аген ци ја отку пи ла одре ден број на авио - би ле ти и исти те ги про да ва со са мо стој но утвр ду вање на це на та. Во ва ков слу чај зна чи не ста ну ва збор REPREZENT SEPTEMVRI 9/

28 Даноци за по сре ду ва ње во про даж ба та на авио-би ле ти за ме ѓу на ро ден воз ду шен пре воз на пат ни ци, од нос но за про мет на ус лу ги ос ло бо де ни од да нок. 3. ДЕЛУМНА ПРИМЕНА НА ПОСЕБНИТЕ ОДРЕДБИ ЗА ТУР-ОПЕРАТОРИ Де лум на при ме на на по себ ни те одред би за туропе ра то ри со исто вре ме на при ме на и на оп шти те одред би на За ко нот за ДДВ на ста ну ва во слу чај на по сто е ње на ме шо ви ти ту ри стич ки ус лу ги ко га даноч ни от об врз ник вр ши ту ри стич ки ус лу ги де лум но со ко ри сте ње на прет ход ни ту ри стич ки ус лу ги, а де лум но со сопс тве ни средс тва. Во овие слу чаи се при ме ну ва член 38 од За ко нот за ДДВ са мо во оној дел, во кој да ноч ни от об врз ник ко ри сти прет ход ни ту ри стич ки ус лу ги. За ра ди раз лични от трет ман на две те гру пи на ис пол ну ва ња, мо ра да се из вр ши по дел ба на единс тве на та ту ри стич ка це на на ту ри стич ки от аранж ман. При мер 1: Мешовит туристички аранжман Тур-опе ра тор про да ва ле ту ва ње во сопс твен хо тел. Пре во зот го вр ши со аранж ман на трето ли це. Сме сту ва ње то и ис хра на та под ле жат на општи те одред би од За ко нот за ДДВ, а пре во зот на по себ ни те одред би од член 38 од За ко нот за ДДВ. Кај ме шо ви ти ту ри стич ки ус лу ги, кои тур-опе ра торот ги из вр шу ва де лум но со ко ри сте ње на прет ход ни ту ри стич ки ус лу ги и де лум но со ан га жи ра ње сопстве ни средс тва, за це ли на прес ме тка на мар жа та се из зе ма ат ту ри стич ки те ус лу ги из вр ше ни со сопстве ни сред ства (сопс твен про мет) и тоа на чел но во про цен ту а лен со од нос кон прет ход ни те ту ри стич ки ус лу ги. При тоа, сопс тве ни от про мет се прес ме ту ва во виси на на тро шо ци те на пра ве ни за таа цел за ед но со да но кот на до да де на вред ност. При мер 2: Утврдување на даночната основа (нето маржата) за делот од услугата за кој се применуваат посебните одредби за тур-оператори во случај на мешовит туристички промет 1. Ту ри стич ки от аранж ман де лум но е из вр шен со сопс тве ни средс тва, а де лум но со ко ри сте ње на ту ри стич ки пре дис пол ну ва ња 2. Вкуп ни от при ход од аранж ма нот из не су ва Тро шо ци те за де лот од ус лу га та што е из вр ше на: - со сопс тве ни средс тва ту ри стич ки те пре дис пол ну ва ња за кои се до би е ни фа кту ри Утвр ду ва ње на да ноч на та ос но ва (не то мар жа та) за де лот од ус лу га та за кој се при ме ну ва ат по себ ни те одред би за тур-опе ра то ри е да ден во про дол же ние: Ред. бр. Опис Из нос 1. Тро шо ци за де лот од ту ри стич ки от аранжман што се из вр шу ва со сопс тве ни средс тва за ед но со да но кот на до да де на вред ност Влез ни ту ри стич ки ис пол ну ва ња од дру ги (во бру то из нос) Вкуп но тро шо ци за ме шо ви ти от ту ри стич ки аранж ман Ко е фи ци ент на тро шо ци те за де лот што се вр ши со сопс тве ни средс тва (ред. бр. 1 : ред. бр. 3) 0,35 5. На до мест за ту ри стич ки от аранж ман (вку пен при ход од кон крет ни от ту ри стич ки аранж ман) На ма лу ва ње за при хо дот ос тва рен со ко ри сте ње на сопс тве ни средс тва (ред. бр. 5 х ред. бр. 4) Оста ток од на до ме сто кот за ту ри стич ки от аранж ман за кој се при ме ну ва ат по себ ни те одред би за тур-опе ра то ри (ред. бр. 5 - ред. бр. 6) Раз ли ка - бру то мар жа (ред. бр. 7 - ред. бр. 2) ДДВ во раз ли ка та (ред. бр. 8 х 15,254%) Да ноч на ос но ва (не то мар жа та) за де лот од ус лу га та за кој се при ме ну ваа по себ ни те одред би за тур-опе ра то ри во слу чај на ме шан ту ри стич ки про мет (ред. бр. 8 - ред. бр. 9) REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

29 Плати и надоместоци ИЗ МЕ НИ НА ЗА КО НОТ ЗА ПРИ ДО НЕ СИ ОД ЗА ДОЛ ЖИ ТЕЛ НО СО ЦИ ЈАЛ НО ОСИ ГУ РУ ВА ЊЕ СО ПРИ МЕ НА ОД 1 АВ ГУСТ 2015 ГО ДИНА Д-р Горан РАФАЈЛОВСКИ Со Из ме ни те и до пол ну ва ња та на За ко нот за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 129/15, во на та мош ни от текст: Из ме ни те на За ко нот): 8 Од 1 Ав густ 2015 го ди на се уки на об врската за пресметка и пла ќа ње на при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње при ис пла та та на на до мес то ци те по ос нов на до го во ри за дело, ав тор ски до го во ри или дру ги дого вори, ос вен за од ре де на ка те го ри ја при ма те ли на надо мест; 8 Имено, и по 1 Ав густ 2015 го ди на ос та ну ва об врската за пресмет ка и пла ќа ње на при до не си од за дол жи тел но соци јал но оси гу ру вање, са мо за ис пла те ни те па рич ни надо мес то ци на из вршен член на од бор на ди рек тори, член на уп ра вен од бор, од нос но уп ра ви тел, и тоа во тр гов ско друш тво, до кол ку не се оси гу ра ни по ос нов на ра бо тен од нос и са мов ра бо ту вање. Во врска со пресмет ка та и об врската за пла ќа ње на при доне сите, по ос нов на до го во ри за дело, ав тор ски до го во ри или дру ги до го вори, се до не соа и из ме ни на дру ги за ко ни и тоа: 8 Из ме ни и до пол ну ва ња на За ко нот за ра бот ни те од но си ("Служ бен вес ник на РМ", број 129/15); 8 Из ме ни и до пол ну ва ња на За ко нот за пен зис ко и ин ва лидско оси гу ру ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 129/15); и 8 Из ме ни и до пол ну ва ња на За ко нот за здрав стве но то осигу ру ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 129/15). Со ог лед на тоа што, од по че то кот на оваа го ди на се до несоа по ве ќе из ме ни на за ко ни те кои го уре ду ваа пра ша ње то за пресмет ка та и об врската за пла ќа ње на при до не си те по ос нов на до го во ри за дело, ав тор ски до го во ри и дру ги до го вори, на кра јот на овој на пис Ви да ва ме та бе лар ни прег ле ди по пе ри о ди на при ме на на ва жеч ки те про пи си од по че то кот на го ди ната, однос но как ви беа об врските на ис пла ту ва чите, ка ко и на при ма тели те на на до мес то ци те по ос нов на до го во ри за дело, ав тор ски до го во ри или дру ги до го вори. На по мена: Во на пи сот го ко рис ти ме тер ми нот "дру ги до говори" за на до мес то ци те кои не се по ос нов на до го во ри за де ло и ав тор ски до го вори, иа ко де фи ни ци ја та за ис ти те е из бри шана. 1 ДО ГО ВО РИ ЗА ДЕЛО, АВ ТОР СКИ ДО ГО ВО РИ И ДРУ ГИ ДО ГО ВО РИ НА КОИ ОД 1 АВ ГУСТ НЕ СЕ ПЛА ЌА АТ ПРИ ДО НЕСИ Со бри ше ње то на точ ки те 17, 18 и 19 од член 4, точ ки те 13, 14 и 15 од член 7, точ ки те 16, 17 и 18 од член 10, точ ки те 13 и 14 од член 13, ка ко и точ ки те 15, 16 и 17 од член 14 од За ко нот за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но осигу ру ва ње (во на та мош ни от текст: ЗПЗСО), се уки ну ваа од ред би те за де фи ни ци ите, ка те го ри и те на обврз ници, ос но ви ци те за пресмет ка на при до не си те и об врз ни ци те за пла ќа ње на при до не си те по ос нов на до го во ри за дело, ав тор ски дого во ри или дру ги до го вори, чи ја при ме на за поч на од 1 Ав густ 2015 го дина. Зна чај но е да се на по мене, де ка со бри ше ње то на точ ка та 19 од член 4 од ЗПЗСО, од нос но со бри ше ње то на де фи ни ци ја та за т.н. "дру ги до го вори", се нама ли оп фа тот на об врз ни ци за пресмет ка и пла ќа ње на при доне си и се ог ра ни чи са мо на ед на ка те го рија, а тоа се чле но ви на ор га ни на уп ра ву ва ње и уп ра вител во тр гов ско друш тво кои не се вра бо тени. Во точ ка та 19 од член 4 ко ја бе ше во при ме на до 31 Ју ли 2015 го дина, беа оп фа те ни го лем број на об врз ници, со де фи ни ра ње то на т.н. "дру ги до го вори": REPREZENT SEPTEMVRI 9/

30 Плати и надоместоци "Друг до го вор прет ста ву ва се кој вид на до говор или друг акт, без ог лед на нив на та фор ма и вид, со кој се оп ре де лу ва на до мес то кот за из вршу ва ње на фи зич ка и/или ин те лек ту ал на ра бота, вклу чу вај ќи и из вршу ва ње на фун кци ја на име ну ва но или из бра но лице, уп ра ви тел или чле ну ва ње во ор ган на уп ра ву ва ње и над зор во тр гов ски те друш тва, ор ган на уп ра ву ва ње и над зор на држав ни и јав ни инс ти ту ции и ус тано ви (агенции, ди рек ции, фон дови, ре гу ла тор ни тела, јав ни прет при ја тија, инс ти тути, за во ди и слично), учес тво и чле ну ва ње во дру ги ор гани, од бори, со вети, ко ми сии, ко ми тети, ус та нови, те ла и слично". Тоа значи, спо ред Из ме ни те на За ко нот: 1. Испла ту ва чот за прет ход но на ве де ни те ос но ви на на до мес то ци од 1 Ав густ 2015 го ди на има об врска да пресме та и пла ти са мо пер со на лен да нок, сог лас но За ко нот за пер со на лен да нок на до ход, но не и при до неси, ос вен за од ре де на кате го ри ја на об врз ници. Со Из ме ни те на За ко нот е уре дено, де ка об врската за пресмет ка и пла ќа ње на при до не си по ос нов на до го во ри за дело, ав тор ски до го во ри и дру ги до го во ри за ви си од тоа да ли на до мес то ци те се ис пла те ни пред 31 Ју ли или по 31 Ју ли 2015 година. Тоа значи, ако на до мес то ци те се ис пла тени по 31 Јули, од нос но од 1 Ав густ 2015 го дина, не се пресме ту ва ат при до не си не за вис но од тоа да ли се од не су ва ат на до го во ри склу че ни пред или по 31 Ју ли 2015 го ди на и тоа за на до мес тоци: По ос нов на до го вор за де ло и/или ав тор ски до го вор, не за вис но да ли при ма те лот е вра боте но или нев ра бо те но лице, и По ос нов на дру ги до го вори, не за вис но да ли при ма те лот на на до мес то кот е вра бо те но или нев ра бо те но лице, ос вен за па рич ни те ис плати на чле но ви на ор га ни на уп ра ву ва ње или уп ра ви тел во тр гов ско друш тво, до кол ку не се оси гу ра ни по ос нов на ра бо тен од нос или са мов ра бо ту вање. Важно: До го во рот за де ло не мо же да би де за мена за до го вор за ра бота. Ра бо то да ва чот не мо же да склу чу ва до го вор за де ло со нев ра бо те но лице, кое ќе го ан га жи ра за ра бо ти кои се деј ност на ра бо то да ва чот. Имено, во член 252 од За ко нот за ра ботни те од но си де цид но е да де но кои дру ги до го вори, ос вен до го во рот за ра бо та рабо то да ва чот мо же да ги склучи: "Ра бо то да ва чот мо же со оп ре де ле но ли це да склу чи до го вор по ра ди врше ње ра бо ти кои се над вор од деј нос та на рабо то да ва чот, а кои има ат за пред мет са мос тој на из ра бот ка или поправ ка на оп ре де ле ни пред мети, са мос тој но извршу ва ње на оп ре де ле на фи зич ка или ин те лек ту ал на ра бота. До го во рот од став 1 на овој член мо же да се склу чи и за кул турно-умет нич ки ра бо ти со ли це кое врши кул тур но уметнич ка деј ност". За врше ње на ра бо ти од деј нос та на ра бо то да ва чот, За ко нот за ра бот ни те од но си да ва мож ност до го во рот за рабо та да би де склу чен на не оп ре де ле но или оп ре де ле но време, со пол но ра бот но вре ме или за пок рат ко од пол но то ра ботно време, во за вис ност од пот ре би те на ра бо то да ва чот. 2. Прав но то ли це - ис пла ту вач за на до мес то ци те по ос нов на до го вор за дело, ав тор ски до го вор и дру ги до го во ри кои ќе ги ис пла ти по 31 Јули, од нос но од 1 Ав густ 2015 го дина, до УЈП не ма об врска да дос та ву ва Обра зец МИ-Д/ИН - Ме сечен из веш тај за до го во ри за де ло и/или ав тор ски до го во ри или дру ги до го вори. На по мена: Обра зе цот МИ-Д/ИН нај доц на до 20 Ав густ 2015 го дина, ис пла ту ва чот е дол жен да го дос тави до УЈП за на до мес то ци те ис пла те ни до 31 Ју ли 2015 го дина. 3. Фи зич ко то ли це - при ма те лот за на до мес то кот по ос нов на до го вор за дело, ав тор ски до го вор или друг до го вор, кој го при мил по 31 Ју ли 2015 го дина, не ма об врска до ФПИО да дос та ву ва При јава. 4. Од 1 Ав густ 2015 го ди на прес та наа да ва жат и од ред би те за каз ни за ра ди непод не су ва ње на Обра зе цот МИ-Д/ИН и При ја ва та до ФПИО. 2 НА ДО МЕС ТО ЦИ НА УП РА ВИ ТЕЛ И ЧЛЕ НО ВИ НА ОР ГА НИ НА УП РА ВУ ВА ЊЕ ЗА КОИ И ПО 31 ЈУ ЛИ 2015 ГО ДИ НА СЕ ПРЕСМЕ ТУ ВА АТ ПРИ ДО НЕСИ Сог лас но но ви те точ ки 1-а во член 7 и член 10 од ЗПЗ СО и по 31 Ју ли 2015 го дина, об врз ник за 30 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

31 Плати и надоместоци пла ќа ње на при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње (за здрав стве но оси гу ру ва ње по стапка од 7,3% и пен зис ко и ин ва лид ско оси гу ру ва ње по стап ка од 18%), е са мо ка те го ри ја та на из вршен член на од бор на ди рек то ри во тр гов ско друштво, член на уп ра вен од бор во тр гов ско друш тво, од нос но уп ра ви тел во тр гов ско друш тво, до колку не е оси гу ран по ос нов на ра бо тен од нос или са мов ра бо ту вање. Ново, за овие на до мес то ци во од нос на прет ходни те од ред би од ЗПЗ СО е: 8 Испла ту ва чот - прав но то ли це е об врз ник за пресмет ка и пла ќа ње на при до не си те (на место фи зич ко то ли це са мо за себе); 8 Испла ту ва чот е дол жен МПИН Пресмет ка та до УЈП да ја дос тави пред ис пла та та на надо мес то кот, пре ку на лог за пла ќа ње ПП53 на на чин и по ста пка ут врде ни со За кон (на мес то фи зич ко то ли це до 10-ти во те ков ни от ме сец за ис пла те ни те на до мес то ци во прет ход ни от ме сец); 8 Нај нис ка та ос но ви ца согласно член 15 од ЗПЗСО за пресме ту ва ње и пла ќа ње на при доне си не мо же да би де по нис ка од 50% од просеч на та пла та по ра бот ник во Ре пуб ли ка Ма кедо нија, об ја ве на во ме сец ја ну а ри во те ков на та го ди на спо ред по да то ци те на Држав ни от за вод за ста тис тика, односно денари (на мес то раз ли ка та ко ја бе ше про пи ша на за од дел ни те ка те го рии на об врз ници). Нај ви со ка та ме сеч на ос но ви ца за пресмет ка на при до не сите, ос та ну ва иста, а тоа е два на е сет просеч ни плати, од нос но де нари. 3 НАЈ ВИ СО КА ОС НО ВИ ЦА ЗА ПРЕСМЕТ КА НА ПРИ ДО НЕ СИ ЗА ДО ПОЛ НИ ТЕЛ НА РА БОТА Но во е тоа што, нај ви со ка ме сеч на ос но ви ца од два на е сет про сеч ни пла ти е про пи ша на и за до полни тел на та ра бота. До пол не ти от став 1 од член 16 гласи: "Нај ви со ка та ме сеч на ос но ви ца за пресме ту ва ње и уп ла та на при до не си за при ма ња та од ра бо тен од нос од еден об врз ник за пресмет ка и уп ла та на при до не си те е из но сот од два на е сет про сеч ни плати". Тоа значи, до кол ку ед но ли це е во ра бо тен од нос и врши до пол ни тел на ра бо та кај друг ра бо то да вач, во тој слу чај нај ви со ка та ме сеч на ос но ви ца до ко ја се пресме ту ва ат при до неси, се ут врду ва по е ди неч но за се ко ја ис пла та (12 про сеч ни пла ти за пла та од ра бо тен од нос и 12 про сеч ни пла ти за до пол ни тел на ра бота). 4 НА ЧИН НА ПРЕСМЕТ КА НА ПРИ ДО НЕ СИ ТЕ ЗА НА ДО МЕС ТОК НА ЧЛЕН НА ИЗ ВРШЕН ОД БОР НА ДИ РЕК ТОРИ, ЧЛЕН НА УП РА ВЕН ОД БОР, ОД НОС НО УП РА ВИ ТЕЛ ВО ТР ГОВ СКО ДРУШ ТВО ДО КОЛ КУ НЕ Е ОСИ ГУ РАН ПО ОС НОВ НА РА БО ТЕН ОД НОС И СА МОВ РА БО ТУ ВАЊЕ 4.1 Под не су ва ње на МПИН пресметка МПИН пресмет ка та од стра на на об врз ни кот - испла ту ва чот на па рич ни от на до мес ток се врши со попол ну ва ње на сле дни ве по лиња: Дел 1 - Ме сец за кој се пресме ту ва ат и пла ќа ат при до не си те и пер со нал ни от да нок По ле 1.1 Се вне су ва ме се цот во кој ис пла ту ва те на до мес ток По ле 1.2 Се вне су ва го ди на та во ко ја ис пла ту ва те на до мес ток По ле 1.3 Вне су ва те ши фра 820 По ле 1.4 Вне су ва те ши фра 180 Ме сеч на просеч на плата По ле 1.5 Сис тем ски се ге не ри ра па ра ме тар за просеч на пла та / не вне су вате Сис тем ски ге не ри ра на вред ност/ не внесу вате Дел 2 - Иден ти фи ка ци ја на об врз ни кот за пресме ту ва ње и уп ла та на при до не си те и пер со нал ни от да нок По ле 2.1 Вне су ва те ЕДБ на ис пла ту ва чот По ле 2.16 Вне су ва те ЕМ БС на ис пла ту ва чот По ле 2.2 Вне су ва те на зив на ис пла ту ва чот Во ос та на ти те по ли ња 2.3, 2.4, 2.5, 2.12, 2.13, 2.6, 2.7, 2.8, 2.9, 2.10, 2.11, 2.14 Ги вне су ва те по да то ци те за те ле фон ски број, факс, кон такт лице, ад реса, на селе но место, град, е-маил, од нос но ги по пол ну ва те си те по лиња. Дел 3 - Иден ти фи ка ци ја на об врз ни кот за пла ќа ње на при до не си и пер со на лен да нок По ле 3.0 По пол ну ва те ре ден број ЕМ БГ на из вршен член на од бор на дирек тори, член на уп ра вен од бор, од нос По ле 3.1 но уп ра ви тел По ле 3.2 Пре зиме По ле 3.3 Име REPREZENT SEPTEMVRI 9/

32 Плати и надоместоци По ле 3.4 Вне су ва те три ну ли (000) Број на де лов на еди ни ца за из да ва ње на По ле 3.4б си ни карто ни (во коп че то по мош од обра зе цот МПИН има те лис та на ва лид ни ши ф ри на де лов ни еди ници) По ле 3.4ц Вне су ва те оз на ка на оп шти на та ка де лице то има жи ве а лиште/прес то ју ва лиште По ле 3.7 Вне су ва те не то на до мес ток Вне су ва те из но сот на бру то на до мес токот По ле 3.14 од нос но ос но ви ца та за пла ќа ње на при до неси По ле 3.15 Пресме ту ва те при до нес за ПИО по стапка од 18% По ле 3.40 Пресме ту ва те при до нес за ФЗО по стапка од 7,3% По ле 3.46 Пресме ту ва те ПДД По ле 3.17 Вне су ва те ши фра 0050 По ле 3.30 Вне су ва те ши фра 1 По ле 3.13 Го вне су ва те из но сот на не то на до мест о к от По ле 3.31 Се вне су ва из но сот на не то за ис плата По ле 3.32 Се вне су ва број на тран сак цис ка сметка * Оста на ти те по ли ња од кли ен тски от со ф твер НЕ СЕ ПО ПОЛ НУ ВААТ. Напомена: УЈП би требало да изврши измени во клиентскиот софтвер на МПИН пресметката во случај кога месечниот надоместок е под минималната основица или треба да се изврши измена на член 15 став 1 од ЗПЗСО. 4.2 Под не су ва ње на ис прав ка на МПИН пресмет ка од стра на на прав но то ли це - ис пла ти тел Прав но то ли це - ис пла ти тел има мож ност за исправ ка на по да то ци те за пресме та ни те и пла те ни при до не си за ППИО и ПЗО, пер со нал ни от да нок и не то на до мес то кот за из вршен член на од бор на дирек то ри во тр гов ско друш тво, член на уп ра вен од бор во тр гов ско друш тво, од нос но уп ра ви тел во тр гов ско друш тво. Исправ ка та на по да то ци те од под не се на та и пла те на МПИН пресмет ка се врши со под не су ва ње на МПИН пресмет ка со вид на об врска 821 и вид на об врз ник 180 са мо за ли цето/ли ца та за кои се ко реги ра ат по да то ците. Пот реб но е да се по пол нат сле дни ве по ли ња од кли ен тски от со ф твер (образец МПИН): Дел 1 - Ме сец за кој се пресме ту ва ат и пла ќа ат при до не си те и пер со нал ни от да нок Се вне су ва ме се цот за кој врши те По ле 1.1 ис прав ка на по да то ците Се вне су ва го ди на та за ко ја врши те По ле 1.2 ис прав ка на по да то ците По ле 1.3 Вне су ва те ши фра 821 По ле 1.4 Вне су ва те ши фра 180 Ме сеч на просеч на плата про сеч на пла та / не вне су вате Сис тем ски се ге не ри ра па ра ме тар за Сис тем ски ге не ри ра на вред ност/ не внесу вате По ле 1.5 Дел 2 - Иден ти фи ка ци ја на об врз ни кот за пресме ту ва ње и уп ла та на при до не си те и пер со нал ни от да нок По ле 2.1 Вне су ва те ЕДБ на ис пла ту ва чот По ле 2.16 Вне су ва те ЕМ БС на ис пла ту ва чот По ле 2.2 Во ос та на ти те по ли ња 2.3, 2.4, 2.5, 2.12, 2.13, 2.6, 2.7, 2.8, 2.9, 2.10, 2.11, 2.14 Вне су ва те на зив на ис пла ту ва чот Ги вне су ва те по да то ци те за те ле фон ски број, факс, кон такт лице, ад реса, на селе но место, град, е-маил, од нос но ги по пол ну ва те си те по лиња. Дел 3 - Иден ти фи ка ци ја на об врз ни кот за пла ќа ње на при до не си и пер со на лен да нок По ле 3.0 По пол ну ва те ре ден број По ле 3.1 ЕМБГ По ле 3.2 Пре зиме По ле 3.3 Име По ле 3.4 Вне су ва те три ну ли (000) Број на де лов на еди ни ца за из да ва ње на си ни карто ни (во коп че то по мош од обра зе цот МПИН има те лис та на ва лид ни По ле 3.4б ши ф ри на де лов ни еди ници) По ле 3.4ц По ле 3.7 По ле 3.14 Вне су ва те оз на ка на оп шти на та ка де лице то има жи ве а лиште/прес то ју ва лиште Вне су ва те не то на до мес ток Вне су ва те из но сот на бру то на до мес токот од нос но ос но ви ца та за пла ќа ње на при до неси По ле 3.15 Пресме ту ва те при до нес за ПИО по стапка од 18% По ле 3.40 Пресме ту ва те при до нес за ФЗО по стапка од 7,3% По ле 3.46 Пресме ту ва те ПДД По ле 3.17 Вне су ва те ши фра 0050 Се вне су ва ши фра 400 до кол ку во месе цот По ле 3.23 за ли це то прв пат се под не су ва пресметка По ле 3.30 Вне су ва те ши фра 1 По ле 3.13 Го вне су ва те из но сот на не то на до мест о к от По ле 3.31 Се вне су ва из но сот на не то за ис плата По ле 3.32 Се вне су ва број на тран сак цис ка сметка * Оста на ти те по ли ња од кли ен тски от со ф твер НЕ СЕ ПО ПОЛ НУ ВААТ. 32 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

33 Плати и надоместоци 5 ПРИ МЕ Р ЗА ПРЕСМЕТ КА НА ПРИ ДО НЕ СИ ЗА НА ДО МЕС ТОК НА ЧЛЕН НА ИЗ ВРШЕН ОД БОР НА ДИ РЕК ТОРИ, ЧЛЕН НА УП РА ВЕН ОД БОР, ОД НОС НО УП РА ВИ ТЕЛ ВО ТР ГОВ СКО ДРУШ ТВО, ДО КОЛ КУ НЕ Е ОСИ ГУ РАН ПО ОС НОВ НА РА БО ТЕН ОД НОС И СА МОВ РА БО ТУ ВАЊЕ Во про дол же ние Ви да ва ме При мер за пресмет ка на при до не си те за ис пла тен па ри чен на до мес ток во ме сец ав густ 2015 го ди на на член на уп ра вен од бор во тр гов ско друш тво коj не е оси гу ра н по ос нов на рабо тен од нос и са мов ра бо ту вање. На по мена: На иден ти чен на чин ка ко во При мерот ќе се из врши пресмет ка и за из вршен член на од бор на ди рек то ри во тр гов ско друш тво и за управител во трговско друштво кој не е оси гу рен по ос нов на ра ботен од нос и са мов ра бо ту вање. При мер: Друш тво то Адинг ДОО, Скоп је на ли це то СС во ме сец ав густ 2015 го ди на му ис пла ти ло на до мест за член на уп ра вен одбор во друштво то во из нос од де на ри - нето. СС не е оси гу рен по ос нов на ра бо тен од нос и са мовра бо ту вање. Пред ис пла та та на на до мес то кот Друштво то Адинг ДОО, Скоп је (ис пла ту вач), до УЈП дос тави ло МПИН пресмет ка со сле дни ве по да тоци: СС член на управен одбор (нев ра бо тен) Стапка Из нос 1. Бру то на до мест При до нес за ПИО 18% При до нес за ФЗО 7,3% Вкуп но при до неси 25,3% Пер со на лен да нок ( х 11,1111%) На до мест на член на управен одбор во трговско друштво кој не е вработен 11,1111% Не то на до мес ток ( ) Врз ос но ва на по да то ци те во При мерот, ис пла ту вачот Адинг ДОО, Скоп је ја дос тавил МПИН пресмет ката за ли це то СС - член на уп ра вен одбор во трговско друштво (нев ра бо тен): По ле 1.1 По ле 1.2 Ме сец во кој ис пла ту ва те на до мес ток Го ди на во ко ја ис пла ту ва те на до мес ток По ле 1.3 Ши фра 820 По ле 1.4 Ши фра 180 По ле 2.1 ЕДБ на ис пла ту ва чот По ле 2.16 ЕМ БС на ис пла ту ва чот Во ос та на ти те по ли ња од 2.3 до 2.14 Се по пол ну ва ат си те по лиња По ле По ле 3.1 ЕМ БГ на из вршен член на од бор на ди рек тори, член на уп ра вен од бор, од нос но уп ра ви тел По ле 3.2 Пре зиме С По ле 3.3 Име С По ле По ле 3.4б По ле 3.4ц Број на де лов на еди ни ца за из да ва ње на си ни картони Оз на ка на оп шти на ка де ли це то има жи ве а лиште/ прес то ју ва лиште По ле 3.7 Не то на до мес ток По ле 3.14 Бру то на до мес ток, од нос но ос но ви ца за пла ќа ње при донеси По ле 3.15 При до нес за ПИО 18% По ле 3.40 При до нес за ФЗО 7,3% По ле 3.46 ПДД По ле 3.17 Ши фра 0050 По ле 3.30 Ши фра 1 По ле 3.13 Не то на до мес ток По ле 3.31 Из нос на не то за ис плата REPREZENT SEPTEMVRI 9/

34 Плати и надоместоци 6 ОБ ВРСКИ НА ИС ПЛА ТУ ВА ЧОТ, ПРИ МА ТЕ ЛОТ И ФПИО ПО ОС НОВ НА ДО ГО ВОР ЗА ДЕЛО, АВ ТОР СКИ ДО ГО ВОР ИЛИ ДРУГ ДО ГО ВОР ОД 1 ЈА НУ А РИ 2015 ГО ДИ НА И НА ТАМУ Мно гу те из ме ни на ЗПЗСО, во ре ла тив но кра ток вре мен ски пе риод, соз да доа ди ле ми во од нос на него ва та при мена. Во про дол же ние Ви да ва ме Та бе ла 1, 2 и 3 прег леди за при ме на та на ЗПЗ СО од 1 Ја ну а ри 2015 го ди на и на таму, по ос нов на ис пла те ни на до мес то ци за до говор за дело, ав тор ски до го вор или друг до го вор, и тоа: ТА БЕ ЛА 1 - За пе ри о дот од 1 Ја ну а ри до 28 Фев руа ри 2015 го дина Ка рак те рис тич но за овој пе ри од е тоа што не ма ше про пи ша но нај ви со ка ме сеч на ос но вица. Тоа зна чи за овој пе ри од пресмет ка та на при до не си те за ис плате ни те на до мес то ци се врше ше на вкуп ни от из нос. ТА БЕ ЛА 2 - За пе ри о дот од 1 Март до 31 Ју ли 2015 го дина Ка рак те рис тич но за овој пе ри од е тоа што бе ше про пи ша на нај ви со ка ме сеч на ос но ви ца и тоа: 1. За при ма ња та од ра бо тен од нос (плата) е из но сот од 12 про сеч ни плати, од нос но из но сот од де на ри ( х 12); 2. За при ма ња та по ос нов на до го вор за де ло и/или ав тор ски до го вор или друг до го вор ос тва ре ни во те ков ни от ме сец е из но сот од 12 про сеч ни пла ти од нос но из но сот од де на ри ( х 12); На по мена: Нај ви со ка та ос но ви ца се ут врду ваше од дел но за при ма ња та на об врз ни кот за плаќа ње на при до не си те од ра бо тен од нос (плата) и од дел но за при ма ња та по ос нов на до го вор за де ло и/или ав тор ски до го вор или друг до го вор, со кои се оп ре де ле ни на до мес то ци за из врше на ра бо та ос тва ре ни во те ков ни от ме сец. 3. За са мов ра бо те но ли це е из но сот од 8 про сечни плати, од нос но из но сот од де на ри ( х 8), со ог лед на тоа де ка се са мов рабо те ни и са мос тој но вр шат деј ност. ТА БЕ ЛА 3 - За пе ри о дот по 31 Ју ли 2015 го ди на и на таму Ка рак те рис тич но за овој пе ри од е тоа што ос та нува во при ме на нај ви со ка та ме сеч на ос но вица, но се од не су ва и за доп л ни тел на ра бота, и тоа: 1. За при ма ња та од ра бо тен од нос (плата) е из но сот од 12 про сеч ни плати, од нос но из но сот од де на ри ( х 12) и до пол ни тел на ра бота. На по мена: Нај ви со ка та ос но ви ца се ут врду ва оддел но за при ма ња та од ра бо тен од нос (плата) и од дел но за при ма ња та за до пол ни тел на ра бота. 2. За ис пла тен па ри чен на до мес ток на из вршен член на од бор на ди рек то ри во тр гов ско друштво, член на уп ра вен од бор во тр гов ско друштво, од нос но уп ра ви тел во тр гов ско друш тво, до кол ку не е оси гу ран по ос нов на ра бо тен од нос и са мов ра бо ту ва ње е из но сот од 12 про сеч ни плати, од нос но из но сот од де на ри ( х 12); 3. За са мов ра бо те но ли це е из но сот од 8 про сеч ни плати, од нос но из но сот од де на ри ( х 8), со ог лед на тоа де ка се са мов ра бо те ни и са- мос тој но вр шат деј ност. АКТУЕЛНО КОМПЛЕТНО ЕДНОСТАВНО ЗА ПРИМЕНА ЕЛЕКТРОНСКА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ ПИСИ Специјална ЗБИРКА НА ПРОПИСИ за овластени сметководители и сметководители E - ЗБИРКА НА ПРОПИСИ НАЈНОВО ЕЛЕКТРОНСКАТА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ Ви е неопходна за секојдневното работење како и за полагање на испитот за стекнување со трајно уверение за овластен сметководител и сметководител. Збирката на прописи е поделена во 4 главни групи: 1 ДАНОЦИ, ПРИДОНЕСИ, ПЛАТИ И ТАКСИ 2 3 ДЕЛОВНО ПРАВО И 4 РАБОТНИ ОДНОСИ СМЕТКОВОДСТВО И РЕВИЗИЈА СМЕТКОВОДСТВЕНИ И РЕВИЗОРСКИ СТАНДАРДИ За само денари ГОДИШНО со вклучен ДДВ добивате пристап до ЕЛЕКТРОНСКАТА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ, како и телефонски консултации за правни прашања. 34 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

35 Плати и надоместоци Об врска на ис пла ту ва чот, при ма те лот и Фон дот за пен зис ко ин ва лид ско оси гу ру ва ње (ФПИО) во од нос на при до не си те за ис пла те ни те на до мес то ци по ос нов на до го вор за де ло и/или ав тор ски до го вор или друг до го вор во пе ри о дот од 1 Ја ну а ри до 28 Фев ру а ри 2015 го дина. При ма тел на на до мес то кот - фи зич ко лице 1. Ли це во ра бо тен од нос 2. Са мов ра бо те но лице 3. Пен зи о нер 4. Нев ра бо те но лице 5. Ли це кое кај ист ра бо тода вач или прав но ли це кое има ор га ни за циска, соп стве нич ка или уп раву вач ка пов рза ност со ра бо то да ва чот, пок рај пла та та при ма и надо мес ток по ос нов на до го вор за де ло и/или ав тор ски до го вор или друг до го вор Об врска на ис пла ту ва чот на на до мес то кот - прав но лице На вкуп ни от из нос на на домес то кот да пресме та пер сона лен да нок сог лас но За ко нот за пер со на лен да нок на до ход Со ис пла та та на на до мес то кот да го пла ти пер со нал ни от да нок До Упра ва за јав ни при хо ди да дос тави Обра зец МИ-Д/ ИН - Ме се чен из веш тај за до го во ри те за дело, ав тор ски до го во ри и дру ги до го во ри со кои е ут врден на до мес ток за из врше на ра бота, нај доц на до 20-ти во ме се цот за претход ни от ме сец На вкуп ни от из нос на на домес то кот да пресме та пер сона лен да нок сог лас но За ко нот за пер со на лен да нок на до ход Со ис пла та та на на до мес то кот да го пла ти пер со нал ни от да нок До Упра ва за јав ни при хо ди да дос тави Обра зец МИ-Д/ ИН - Ме се чен из веш тај за до го во ри те за дело, ав тор ски до го во ри и дру ги до го во ри со кои е ут врден на до мес ток за из врше на ра бота, нај доц на до 20-ти во ме се цот за претход ни от ме сец Да дос тави МПИН пресметка До Упра ва за јав ни при хо ди да дос тави Обра зец МИ-Д/ ИН - Ме се чен из веш тај за до го во ри те за дело, ав тор ски до го во ри и дру ги до го во ри со кои е ут врден на до мес ток за из врше на ра бота, нај доц на до 20-ти во ме се цот за претход ни от ме сец Об врска на при ма те лот на на до мес то кот - фи зич ко лице До ФПИО нај доц на 5 де на по при е мот на на до мес токот да дос тави При ја ва за из но сот на при ме ни от на домес ток по ос нов на до говор за де ло и/или ав тор ски до го вор или друг до го вор, до кол ку при ме ни от на до месток е над из но сот од де нари По до би е на та дек ла ра ци ја од ФПИО да ги уп ла ти пресмета ни те при до неси До ФПИО нај доц на 5 де на по при е мот на на до мес токот да дос тави При ја ва за из но сот на при ме ни от на домес ток по ос нов на до говор за де ло и/или ав тор ски до го вор или друг до го вор, до кол ку при ме ни от на до месток е над из но сот од де нари По до би е на та дек ла ра ци ја од ФПИО да ги уп ла ти пресмета ни те при до неси ТА БЕ ЛА 1 Об врска на ФПИО Да дос тави МПИН пресмет ка за при доне си те на ос но ви ца од раз ли ка та ме ѓу вкуп ни от из нос на ос тва ре ни те на до мес то ци прет ход но на ма ле ни за приз на тите тро шо ци ут врде ни во За ко нот за пер со на лен да нок на до ход за ав торски до го во ри и из но сот од де нари До при ма те лот на надо мес то кот да дос тави дек ла ра ци ја за пла ќање на при до не си те Да дос тави МПИН пресмет ка за при доне си те на ос но ви ца од раз ли ка та ме ѓу вкуп ни от из нос на ос тва ре ни те на до мес то ци прет ход но на ма ле ни за приз на тите тро шо ци ут врде ни во За ко нот за пер со на лен да нок на до ход за ав торски до го во ри и из но сот од де нари До при ма те лот на надо мес то кот да дос тави дек ла ра ци ја за пла ќање на при до не си те REPREZENT SEPTEMVRI 9/

36 Плати и надоместоци Об врска на ис пла ту ва чот, при ма те лот и Фон дот за пен зис ко ин ва лид ско оси гу ру ва ње (ФПИО) во од нос на при до не си те за ис пла те ни те на до мес то ци по ос нов на до го вор за де ло и/или ав тор ски до го вор или друг до го вор во пе ри о дот од 1 Март до 31 Ју ли 2015 го дина. ТА БЕ ЛА 2 При ма тел на на до мес то кот - фи зич ко лице 1. Ли це во ра бо тен од нос 2. Са мов ра бо те но лице 3. Пен зи о нер 4. Нев ра бо те но лице 5. Ли це кое кај ист ра бо тода вач или прав но ли це кое има ор га ни за циска, соп стве нич ка или уп раву вач ка пов рза ност со ра бо то да ва чот, пок рај пла та та при ма и надо мес ток по ос нов на до го вор за де ло и/или ав тор ски до го вор или друг до го вор Об врска на ис пла ту ва чот на на до мес то кот - прав но лице На вкуп ни от из нос на на до место кот да пресме та пер со на лен да нок сог лас но За ко нот за персо на лен да нок на до ход Со ис пла та та на на до мес то кот да го пла ти пер со нал ни от данок До Упра ва за јав ни при хо ди да дос тави Обра зец МИ-Д/ИН - Ме се чен из веш тај за до го во рите за дело, ав тор ски до го во ри и дру ги до го во ри со кои е утврден на до мес ток за из врше на ра бота, нај доц на до 20-ти во ме се цот за прет ход ни от ме сец На вкуп ни от из нос на на до место кот да пресме та пер со на лен да нок сог лас но За ко нот за персо на лен да нок на до ход Со ис пла та та на на до мес то кот да го пла ти пер со нал ни от данок До Упра ва за јав ни при хо ди да дос тави Обра зец МИ-Д/ИН - Ме се чен из веш тај за до го во рите за дело, ав тор ски до го во ри и дру ги до го во ри со кои е утврден на до мес ток за из врше на ра бота, нај доц на до 20-ти во ме се цот за прет ход ни от ме сец Да дос тави МПИН пресметка До Упра ва за јав ни при хо ди да дос тави Обра зец МИ-Д/ИН - Ме се чен из веш тај за до го во рите за дело, ав тор ски до го во ри и дру ги до го во ри со кои е утврден на до мес ток за из врше на ра бота, нај доц на до 20-ти во ме се цот за прет ход ни от ме сец Об врска на при ма те лот на на до мес то кот - фи зич ко лице До ФПИО нај доц на до 5-ти во ме се цот за прет ход ни от да дос тави При ја ва за из носот на при ме ни от на до месток по ос нов на до го вор за де ло и/или ав тор ски до го вор или друг до го вор, до кол ку при ме ни от на до мес ток е над из но сот од де нари По до би е на та дек ла ра ци ја од ФПИО да ги уп ла ти пресмета ни те при до неси До ФПИО нај доц на до 5-ти во ме се цот за прет ход ни от да дос тави При ја ва за из носот на при ме ни от на до месток по ос нов на до го вор за де ло и/или ав тор ски до го вор или друг до го вор, до кол ку при ме ни от на до мес ток е над из но сот од де нари По до би е на та дек ла ра ци ја од ФПИО да ги уп ла ти пресмета ни те при до неси Об врска на ФПИО Да дос тави МПИН пресмет ка за при доне си те на ос но ви ца од раз ли ка та ме ѓу вкуп ни от из нос на ос тва ре ни те на до мес то ци прет ход но на ма ле ни за приз на тите тро шо ци ут врде ни во За ко нот за пер со на лен да нок на до ход за ав торски до го во ри и из но сот од де нари До при ма те лот на надо мес то кот да дос тави дек ла ра ци ја за пла ќа ње на при до не си те Да дос тави МПИН пресмет ка за при доне си те на ос но ви ца од раз ли ка та ме ѓу вкуп ни от из нос на ос тва ре ни те на до мес то ци прет ход но на ма ле ни за приз на тите тро шо ци ут врде ни во За ко нот за пер со на лен да нок на до ход за ав торски до го во ри и из но сот од де нари До при ма те лот на надо мес то кот да дос тави дек ла ра ци ја за пла ќа ње на при до не си те Об врска на ис пла ту ва чот и при ма те лот за при до не си те по ос нов на ис пла те ни те на до мес то ци на извршен член на од бор на ди рек тори, член на уп ра вен од бор, од нос но уп ра ви тел на тр гов ско друш тво во пе ри о дот по 31 Ју ли 2015 го ди на и на таму. ТА БЕ ЛА 3 Об врска на ис пла ту ва чот на на до мес то кот - При ма тел на на до мес то кот - фи зич ко лице прав но ли це - тр гов ско друш тво Из вршен член на обор на ди рек то ри во тргов ско друш тво, член на уп ра вен од бор во тр гов ско друш тво, од нос но уп ра ви тел во тр гов ско друш тво, до кол ку не е оси гу рен по ос нов на ра бо тен од нос и са мов ра бо ту вање Пред ис пла та на на до мес то кот до УЈП да дос тави МПИН пресметка До кол ку на до мес то кот е под нај нис ка та ос но ви ца пресмет ка та на при до не си те да ја из врши на нај нис ка та ос но вица, од нос но 50% од про сеч на та пла та по ра бот ник во РМ об ја ве на во ме сец ја ну а ри те ков на та го ди на ( денари) 36 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

37 Плати и надоместоци ПО ПОЛ НУ ВА ЊЕ НА МПИН ПРЕСМЕТ КА ЗА КО РИС ТЕ ЊЕ НА ОС ЛО БО ДУ ВА ЊЕ ЗА ПРИ ДО НЕ СИ И ПЕР СО НА ЛЕН ДА НОК ВРЗ ОС НО ВА НА НО ВИ ТЕ МЕР КИ ЗА ВРА БО ТУ ВАЊЕ Иван СТОЈАНОВ Сог лас но из ме ни те на За ко нот за вра бо ту вање и оси гу ру ва ње во слу чај на нев ра бо те ност, об ја ве ни во "Служ бен вес ник на РМ", број 56/15, се до не соа из ме ни кои овоз мо жу ва ат ос ло боду ва ње од пла ќа ње на при до не си и пер со на лен да нок за вра бо ту ва ње на од ре де ни ка те го рии на нев ра бо те ни ли ца со прет ход но под не су вање на ба ра ње до Агенци ја та за вра бо ту вање. Тие ка те го рии на нев ра бо те ни ли ца се: 1. Нев ра бо те ни ли ца до 35 го диш на воз раст. 2. Нев ра бо те ни ли ца од 35 до 50 го диш на воз раст. 3. Нев ра бо те ни ли ца над 50 го диш на возраст и ли ца од ран ли ви те ка те го рии. Под ран ли ви ка те го рии се под раз би раат: а. Да се ро ди тел на 3 или по ве ќе де ца или са мох ра ни ро ди те ли кои прет ход ни те 3 ме се ци се нев ра бо тени; б. Да се ро ди те ли на де ца со преч ки во раз во јот кои се ко рис ни ци на до да ток нај мал ку 3 ме сеци; в. Да се при ма те ли на со ци јал на по мош; г. Да се де ца без ро ди те ли или ро ди телска грижа; д. Да се жрт ви на се меј но на сил ство; ѓ. Да се ин ва лид ни ли ца со ут врде на инва лид ност; е. Да се ли ца со ут врде на на ма ле на работ на спо соб ност или про фе си о нал на нес по соб ност за ра бота; ж. Да се про фе си о нал ни вој ни ци на кои им прес та нал ра бот ни от од нос, соглас но За ко нот за служ ба во АРМ. 4. Нев ра бо те ни ли ца над 58 го диш на возраст. Ра бо то да ва чи те за да мо жат да ги ис ко ристат ослободувањата пропишани во За ко нот, при вра бо ту ва ње на ли ца од на ве де ни те кате го рии пот реб но е да спро ве дат по ста пка за ос ло бо ду ва ње ко ја де тал но за ед но со мож ности те и ус ло ви те за ос ло бо ду ва ње се оп фа те ни во на пи сот "Осло бо ду ва ње од при до не си и дано ци за но ви вра бо ту вања" об ја вен во Реп резент брoj 5/2015. Во овој на пис ќе се зад ржи ме на на чи нот на пресмет ка на пла та та и на чи нот на по пол ну ва ње на МПИН пресмет ка та за овие ви до ви на но ви вра бо ту вања. ПРАК ТИЧ НИ ПРИ МЕ РИ ЗА ПРЕСМЕТ КА НА ПЛАТА За да мо жат ра бо то да ва чи те да ги ко рис тат но ви те ос ло бо ду ва ња по до би ва ње на ре ше ни е то од Агенција та за вра бо ту вање, пот реб но е при пресмет ка та на пла та та да дос та ват МПИН пресмет ка до УЈП. Овие но во вра бо те ни ли ца се вклу чу ва ат во ре дов на та месеч на пресмет ка на пла та со тоа што во по ле то 3.23 од МПИН об ра зе цот се вне су ва ат след ни те ши ф ри на ос ло бо ду ва ња во за вис ност од ка те го ри ја та во ко ја при па ѓа нев ра бо те но то лице: Ши фра во по ле 3.23 Опис 301 нев ра бо те но ли це до 35 го ди ни воз раст нев ра бо те но ли це на воз раст од 35 до 50 го дини нев ра бо те но ли це на воз раст над 50 го дини нев ра бо те но ли це на воз раст над 58 го дини 305 нев ра бо те но ли це со со ци ја лен ри зик REPREZENT SEPTEMVRI 9/

38 Плати и надоместоци При мер 1: Друш тво то Прог рес од Би то ла под не ло бара ње до Агенци ја та за вра бо ту ва ње и до би ло ре ше ние за ос ло бо ду ва ње од при до не си од задол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње и пер со на лен да нок за нев ра бо те но до 35 го диш на воз раст, кое до де нот на вра бо ту ва ње то не ма ло прет ход но зас но ван ра бо тен од нос. Друш тво то под не су ва МПИН пресмет ка за ме сец ав густ. Р. бр. Опис Стапка Из нос 1. Бру то плата При до нес за за дол жи тел но ПИО При до нес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру вање До пол ни те лен при до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај пов ре да и про фе си онал но за бо лу ва ње При до нес за за дол жи телно оси гу ру ва ње во слу чај на нев ра бо те ност (при до нес за вра бо ту вање) 18% ,3% ,5% 125 1,2% Вкуп ни при до неси 27% Бру то пла та на ма ле на за при до не си (7=1-6) Лич но ос ло бо ду вање Да ноч на ос но ва за пресмет ка на пер со на лен да нок на до ход Пер со на лен да нок 10% Не то пла та (11=1-6-10) По пол ну ва ње на об ра зе цот МПИН: Во по ле 3.0 до по ле 3.4-ц се по пол ну ва ат по да то ци за оси гу ре ни кот и тоа: ЕМБГ, Пре зиме, Име и Број на де лов на еди ница, Оз на ка на под рач на та еди ница за из да ва ње на пот врди за пла тен при до нес за здрав стве но оси гу ру вање, Оз на ка на оп шти на та на об врз ни кот за пла ќа ње на при до не си и пер со на лен да нок; По ле Тра е ње на стаж во де нови По ле Ефек тив на ра бо та - ча сови По ле Из нос за ефек тив на ра бота По ле Ос но ви ца за пресме ту ва ње на при до нес - бру то пла та во вку пен из нос По ле При до нес за за дол жи тел но ПИО По ле При до нес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру вање По ле До пол ни те лен при до несза здрав стве но оси гу ру вање По ле При до нес за оси гу ру ва ње вослу чај на нев ра бо те ност По ле Пер со на лен да нок на до ход По ле Ши фра за вид на стаж на оси гу ру вање По ле Оз на ка на над ле жен ор ган об врз ник за пресмет ка и уп ла та на при до нес По ле Ча со ви за кои пла ќа над ле жен ор ган По ле Ос но ви ца за пресмет ка на при до нес кој го пла ќа над ле жен ор ган По ле Не то плата По ле Ефек тив на не то плата Из но сот на ос ло бо ду ва ње то од пла ќа ње на при доне си те и/или ПДД се при ка жу ва во Дек ла ра ци ја та за при ем во де лот "Рефун ди ра ње на при до не си и ПД" и тоа во се ко ја ко ло на по е ди неч но по вид на при до нес и пер со на лен да нок на до ход. Збир ни от из нос од делот "Рефун ди ра ње на при до не си и ПД" го на ма лу ва пресме та ни от из нос за пла ќа ње во по ле то "Вку пен из нос на со ци јал ни при до не си и пер со на лен да нок". При мер 2: Друш тво то Да-Ма ДОО Ка ва дарци, под не ло ба ра ње до Агенци ја та за вра бо ту ва ње и до би ло ре ше ние за ос ло бо ду ва ње од при до не си од за должи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње за нев ра бо те но ли це до 50 го диш на воз раст, кое во по след ни те 15 го дини, 11 го ди ни би ло нев ра бо те но и се воде ло во еви денци ја та на нев ра бо те ни ли ца во Агенци ја та за вра бо ту ва ње на РМ. Друш тво то под не су ва МПИН пресмет ка за ме сец ав густ. 38 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

39 Плати и надоместоци Р. бр. Опис Стапка Из нос 1. Бру то плата При до нес за за дол жи тел но ПИО При до нес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру вање До пол ни те лен при до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај пов ре да и про фе си о нално за бо лу ва ње При до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај на невра бо те ност (при до нес за врабо ту вање) 18% ,3% ,5% 150 1,2% Вкуп ни при до неси 27% Бру то пла та на ма ле на за придо не си (7=1-6) Лич но ос ло бо ду вање Да ноч на ос но ва за пресмет ка на пер со на лен да нок на до ход Пер со на лен да нок 10% Не то пла та (11=1-6-10) По пол ну ва ње на об ра зе цот МПИН: Во по ле 3.0 до по ле 3.4-ц се по пол ну ва ат по да то ци за оси гу ре ни кот и тоа: ЕМБГ, Пре зиме, Име и Број на де лов на еди ница, Оз на ка на под рач на та еди ница за из да ва ње на пот врди за пла тен при до нес за здрав стве но оси гу ру вање, Оз на ка на оп шти на та на об врз ни кот за пла ќа ње на при до не си и пер со на лен да нок; По ле Тра е ње на стаж во де нови По ле Ефек тив на ра бо та - ча сови По ле Из нос за ефек тив на ра бота По ле Ос но ви ца за пресме ту ва ње на при до нес - бру то пла та во вку пен из нос По ле При до нес за за дол жи тел но ПИО По ле При до нес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру вање По ле До пол ни те лен при до несза здрав стве но оси гу ру вање По ле При до нес за оси гу ру ва ње во слу чај на нев ра бо те ност По ле Пер со на лен да нок на до ход По ле Ши фра за вид на стаж на оси гу ру вање По ле Оз на ка на над ле жен ор ганоб врз ник за пресмет ка и уп ла та на при до нес По ле Ча со ви за кои пла ќа над ле жен ор ган По ле Ос но ви ца за пресмет ка на при до нес кој го пла ќа над ле жен ор ган По ле Не то плата По ле Ефек тив на не то плата Из но сот на ос ло бо ду ва ње то од пла ќа ње на придо не си те ќе се при ка же во Дек ла ра ци ја та за при ем во де лот "Рефун ди ра ње на при до не си и ПД" и тоа во се ко ја ко ло на по е ди неч но по вид на при до нес. Збирни от из нос од де лот "Рефун ди ра ње на при до не си и ПД" го на ма лу ва пресме та ни от из нос за пла ќа ње во по ле то "Вку пен из нос на со ци јал ни при до не си и персо на лен да нок". ВИ СИ НА НА ОС ЛО БО ДУ ВА ЊЕ ОД ПРИ ДО НЕ СИ И ПЕР СО НА ЛЕН ДА НОК Сог лас но од ред би те од За ко нот, ос ло бо ду ва ње то од пла ќа ње на при до не си те и ПДД на ме сеч на ос но ва се од не су ва до из но сот на про сеч на та бруто-пла та за прет ход на та го ди на об ја ве на од Држав ни от за вод за ста тис тика, а раз ли ка та над про сеч на та бруто-пла та за при до не си те и ПДД ја пресме ту ва и пла ќа ра бо то дава чот. Из но сот на про сеч на та бру то пла та ис пла те на во 2014 го ди на (по да ток за мак си мал но ос ло бо ду ва ње кое се ко рис ти во 2015 го дина) сог лас но со оп ште ни е то на ДЗС из не су ва При мер 3: Пресмет ка на пла та и по пол ну ва ње на МПИН при ја ва ко га бру то пла тата е по ви со ка од про сеч на та бру то пла та за прет ход на та го дина Друш тво то До ка Трејд ДОО Скопје, под не ло ба ра ње до Агенци ја та за вра бо ту ва ње и до би ло ре ше ние за ос ло бо ду ва ње од при до не си од за должи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње за нев ра бо те но ли це над 58 го диш на воз раст, кое во по след ни те 2 го ди ни би ло нев ра бо тено. Ра бо то да ва чот од лу чил пла та та на но вов ра бо те ни от ра бот ник да из несу ва во де на ри во бру то из нос. Ра бо то да вачот под не су ва МПИН пресмет ка за ме сец ав густ. REPREZENT SEPTEMVRI 9/

40 Плати и надоместоци Р. бр. Опис Стапка Из нос Про сечна бру то плата 1. Бру то плата При до нес за за дол жи тел но ПИО При до нес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру вање До пол ни те лен при до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај повре да и профе си о нал но за бо лу ва ње При до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај на нев ра бо те ност (при до нес за вра бо ту вање) Вкуп ни при до неси Бру то пла та на ма ле на за при до не си (7=1-6) Лич но ос ло боду вање Раз ли ка за допла та на при донеси 18% ,3% ,5% ,2% % По пол ну ва ње на об ра зе цот МПИН: Во по ле 3.0 до по ле 3.4-ц се по пол ну ва ат по да то ци за оси гу ре ни кот и тоа: ЕМБГ, Пре зиме, Име и Број на де лов на еди ница, Оз на ка на под рач на та еди ница за из да ва ње на пот врди за пла тен при до нес за здрав стве но оси гу ру вање, Оз на ка на оп шти на та на об врз ни кот за пла ќа ње на при до не си и пер со на лен да нок; По ле Тра е ње на стаж во де нови По ле Ефек тив на ра бо та - ча сови По ле Из нос за ефек тив на ра бота По ле Ос но ви ца за пресме ту ва ње на при до нес - бру то пла та во вку пен из нос По ле При до нес за за дол жи тел но ПИО По ле При до нес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру вање По ле До пол ни те лен при до нес за здрав стве но оси гу ру вање По ле При до нес за оси гу ру ва ње во слу чај на нев ра бо те ност По ле Пер со на лен да нок на до ход По ле Ши фра за вид на стаж на оси гу ру вање По ле Оз на ка на над ле жен ор ган об врз ник за пресмет ка и уп ла та на при до нес По ле Ча со ви за кои пла ќа над ле жен ор ган По ле Ос но ви ца за пресмет ка на при до нес кој го пла ќа над ле жен ор ган По ле Не то плата По ле Ефек тив на не то плата Во овој слу чај во дек ла ра ци ја та за при ем сис те мот ав то мат ски ќе го пресме та из но сот на при до нес за кој на ра бо то да ва чот му е ут врде но пра во на ос ло бо дува ње со тоа што за при до не си те кои се пресме та ни над из но сот на про сеч на та бру то пла та ќе се вклу чат за пла ќа ње во На ло гот ПП Да ноч на ос нова за пресметка на пер со нален да нок на до ход Пер со на лен да нок Не то пла та (11=1-6-10) % АКТУЕЛНО КОМПЛЕТНО ЕДНОСТАВНО ЗА ПРИМЕНА ЕЛЕКТРОНСКА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ НАЈНОВО 40 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

41 Деловно право НОВ ЗА КОН ЗА ПРЕК Р ШО ЦИТЕ - сан КЦИИ за ПРАВ НИ ли ЦА и ТР гов ЦИ ПО Е динци Биљана НИКОЛОВСКА Но ви от За ко н за Прек р шо ци те ("Служ бен весник на РМ", број 124/15, во на та мош ни от тек ст: За ко нот) вле зе во си ла и при ме на од 8 Ав густ 2015 го дина. Прек р шоч на та по ста пка ка ко и до се га ја водат над леж ни те су до ви и прек р шоч ни те ор гани. Спо ред За ко нот, прек р шоч ни ор га ни надлеж ни за из ре ку ва ње на прек р шоч ни сан кции се: држав ни те ор гани, ор га ни те на држав на та уп ра ва или ор га ни за ци и те и дру ги те ор га ни што вр шат јав ни ов лас ту вања. Со но ви от За кон е из врше но доп ре ци зи ра ње на над леж нос ти те на прек р шоч ни те ор га ни со што е уни фи ци ра на по ста пката ко ја тие ја во дат. Ре гу ли ра на е и прав на та заш ти та од нос но над леж ност од втор сте пен, за си те прек р шо ци из ре че ни од прек р шоч ни те ор га ни се га ќе има Држав на та ко ми си ја за од лу чу ва ње во второсте пен во об лас та на инспек цис ки от над зор и прек р шоч на та по ста пка. Во ве ден е нов уни фи ци ран сис тем на од меру ва ње на ви си на та на прек р шоч на та сан кцијаглоби, кој ќе овоз мо жи на прав ни те и фи зич ки те ли ца да им би де од ме ре на со од вет на каз на врз ос но ва на 3 кри те ри у ми и тоа: a вку пен при ход ос тва рен во прет ход на та фис кал на го дина, a про сеч ни от број на вра бо те ни врз ос но ва на сос тој ба та на кра јот на ме се цот за месе цот во кој е сто рен прек р шо кот, и a прет ход но по ве де ние на сто ри те лот. Вак во то ре ше ние е по вол но за сто ри те ли те на прек р шо ци те во споредба со досегашниот начин на казнување каде со ис та ви си на на гло ба бе а казнувани и прав ни ли ца кои ос тва ру ваа ог ром ни при хо ди во те кот на го ди ната и на оние со ми нимал ни при ходи. Со новиот начин на казнување ќе се по сти гне сраз мер ност во сан кци о ни ра њето. За кон за прек р шо ци те е усог ла сен со ма тери јал ни те за ко ни со кои се про пи ша ни сан кции за прек р шо ци од по о дел ни об ласти, а инспекцис ки те ор га ни ве ќе се на те рен со при ме на на но ви от на чин на из ре ку ва ње на глоби. ПРЕК Р ШОК Прек р шо кот е про тивправ но де ло чии обе леж ја се оп ре де ле ни со за кон и за кое е про пи ша на прек р шочна сан кција. Обе леж ја та на про тивправ но то де ло кое прет ста ву ва прек р шок се ут врде ни во по ве ќе ма тери јал ни за кони. Ма те ри јал ни те за ко ни со кои е пропи шан прек р шо кот упа ту ва ат на при ме на на За ко нот за прек р шо ци те во од нос на прек р шоч на та по ста пка што ја во дат су до вите, од нос но прек р шоч ни те ор гани, а осо бе но за на чи нот на од ме ру ва ње на гло би те за прав ни те ли ца од нос но тр гов ци те по е динци. Од го ВОР НОСТ НА ПРАВ НО ЛИЦЕ Прав но то ли це е од го вор но за прек р шок из вршен за ра ди ос тва ру ва ње ко рист за прав но то лице: со из вршу ва ње на деј ствие, од нос но про пуш тање на из вршу ва ње на деј ствие, или со про пуш та ње на дол жен над зор од стра на на над леж ни от ор ган или на од го вор но то ли це во прав но то ли це, или со деј ствие или про пуш та ње на дру го ли це кое би ло ов лас те но да по ста пу ва од име то на правно то лице, во рам ки те на сво јот над зор, или ко га тоа ги пре че ко ри ло сво и те ов лас ту вања. Од го вор ност на прав но то ли це за сто рен прек р шок не ја ис клу чу ва од го вор нос та на сто ри те лот на прек р шо кот (од го вор но то ли це во прав но то лице). Прав но ли це кое е во сте чај од го ва ра за прек р шок из вршен пред за поч ну ва ње то на сте чај на та по ста пка и мо же да му се из ре че са мо по себ на мер ка на конфис ка ци ја на имот и од зе ма ње на пред мети. Стран ско прав но ли це од го ва ра за прек р шок из вршен на те ри то ри ја та на Ре пуб ли ка Ма ке до нија. ПРЕК Р ШОЧ НИ САН КЦИИ ЗА ПРАВ НИ ЛИ ЦА И ТР го ВЕЦ ПО Е ди НЕЦ Со За ко нот се пред ви де ни не кол ку ви до ви на прекр шоч ни сан кции за прав ни ли ца и тр го вец по е ди нец и тоа: REPREZENT SEPTEMVRI 9/

42 Деловно право опо мена, гло ба, и прив ре ме на заб ра на за врше ње од дел на дејност. Опо мена Опо ме на та се из ре ку ва на мес то гло ба та ко га се ра бо ти за по ле сен прек р шок. Ка ко по ле сен прек р шок се сме та прек р шок сто рен под осо бе но олес ни тел ни окол ности: ако прек р шо кот се сос тои од не ис пол ну ва ње на про пи ша на та об врска, а сто ри те лот пред до несу ва ње то на од лу ка та за прек р шок, ја ис пол нил про пи ша на та об врска, или ако со прек р шо кот е на не се на штета, а сто ри те лот ја от стра нил или ја на до мес тил на не се на та ште та пред до не су ва ње то на од лу ка та за прек р шок. Глоба Гло ба та се про пи шу ва и из ре ку ва ка ко глав на санкција. Про пи ша ни се ми ни ма лен и мак си ма лен из нос на гло ба кој во вид на сан кци ја мо же да им се из ре че на сто ри те ли те на прек р шо кот и тоа: за прав но ли це из ре че на та гло ба не мо же да би де по мал од 200 евра, ни ту по го лем од ев ра во де нар ска про тиввред ност, за тр го вец по е ди нец из ре че на та гло ба не мо же да би де по ма ла од 50 ев ра ни ту по го ле ма од ев ра во де нар ска про тиввред ност. Me ѓу тоа да де на е мож ност со За ко нот со кој се пропи шу ва прек р шо кот да се про пи ше и по ви со ка гло ба од оп ре де ле на та со овој За кон. Гло ба до двој ни от из нос од мак си му мот или гло ба во сраз мер со ви си на та на при чи не та та ште та мо же да се про пи ше за прек р шо ци сто ре ни од ко рис то љу бие или за прек р шо ци со кои се пре диз ви ку ва по го ле ма имот на штета, но нај мно гу до два е сет кра тен из нос од мак си му мот про пи шан со овој За кон. Ви си на та на гло бата, со За ко нот со кој се пропи шу ва прек р шо кот, се из ра зу ва во фик сен из нос. Фик сни от из нос на про пи ша на та гло ба е не оп хо ден, за ра ди про цен ту ал но то од ме ру ва ње на гло ба та според од ре де ни кри те ри уми. Во ве ду ва ње то на но ви от на чин на од ме ру ва ње то на ви си на та на гло ба та ја от стра ну ва нес раз мер носта во каз ну ва њето. Се га за ист прек р шок на прав ни те ли ца ќе им би де од ме ру ва на раз лич на ви си на на глоба во за вис ност од ос тва ре ни те при хо ди и бро јот на вра бо те ни ли ца во друш твата. За ко ни те кои ги про пи шу ва ат прек р шо ци те од своја та об ласт, про пи шу ва ат гло би во фик сни из носи, а од ме ру ва ње то на ви си на та на гло би те за прав ни те ли ца и тр гов ци те по е динци се врши сог лас но овој За кон, ка ко про цент од про пи ша ни от из нос на гло бата сог лас но след ни те кри те ри у ми кој но сат раз лич ни про центи. 1) Кри те ри у мот вку пен при ход ос тва рен во претход на та фис кал на го дина мо же да до не се нај мно гу 70% од про пи ша на та гло ба и тоа на след ни ов на чин: од 0 до де на ри - 10%, од до де на ри - 20%, од до де на ри - 30%, од до де на ри - 40%, од до де на ри - 50%, од до де на ри - 60%, и над де на ри - 70%. Во слу чај прав но то ли це од нос но тр го вец по е ди нец да не ма под не се но го диш на смет ка за прет ход на та фис кал на го ди на во ЦРМ про цен тот ќе се ут врду ва спо ред про сеч ни от вку пен при ход на ни во на деј ност ко ја ја врши сто ри те лот на прек р шо кот. 2) Кри те ри у мот про се чен број на вра бо тени врз ос но ва на сос тој ба та на кра јот на прет ход ни от ме сец во од нос на ме се цот во кој е сто рен прек р шо кот носи нај мно гу до 20% од про пи ша на та гло ба и тоа на след ни ов на чин: од 0 до 9 вра бо те ни - 5%, од 10 до 49 вра бо те ни - 10%, од 50 до 249 вра бо те ни - 15% и над 250 вра бо тен - 20%. 3) Кри те ри ум прет ход но по ве де ние на сто ри телот но си нај мно гу 10% од про пи ша на та гло ба и тоа во за вис ност да ли има или не ма из ре че ни пра во с ил ни прек р шоч ни сан кции. Прек р шоч ни от ор ган во ди еви денци ја за сто ри тели те на прек р шок и за из ре че ни те глоби. За се кое на ред но пов то ру ва ње на ист прек р шо к гло ба та се зго ле му ва за по 10%, но не по ве ќе од виси на та на двок рaт ни от из нос од про пи ша на та гло ба за вре мен ски пе ри од од пет го дини. Од ме ру ва ње то на ви си на та на гло ба та прет ставу ва збир на си те про цен ти од кри те ри у ми те до бие ни во за вис ност од ка те го ри ја та во ко ја вле гу ва сто ри те лот на прек р шо кот. 42 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

43 Деловно право При мер: Фир ма та ГО РИ ТРЕЈД ДОО сто ри ла прек ршок сог лас но За ко нот за тр го ви ја член 57 став 1 точ ка 4 со кој е пред ви де на гло ба од евра. Име но друш тво то врше ло тр гов ска деј ност без да ги ис пол ни ми ни мално-тех нич ки те ус ло ви за врше ње на тр го ви ја сог лас но член 22 став 1 од За ко нот за тр го вија. При инспек цис ки над зор, инспек то рот го кон ста ти рал прек р шо кот, составил за пис ник и на сто ри те лот му пред ло жил из да ва ње на прек р шо чен пла тен на лог. Од ме ру ва ње то на ви си на та на гло ба та ќе се из врши на след ни от на чин: Вку пен при ход ос тва рен во прет ход на та фис кал на го ди на на ова друш тво из не су ва де нари, што во про цен ти из не су ва 30% од пред ви де на та глоба. Про се чен број на вра бо те ни во друш тво то е 38 вра бо те ни што во про цен ти из не су ва 10% од пред ви де на та глоба. На друш тво то до се га не му е из ре че на право с ил на прек р шоч на сан кци ја што во про цен ти из не су ва 0% од пред ви де на та глоба. Ин спек то рот сог лас но кри те ри у ми те за опре де лу ва ње на ви си на та на гло ба та ќе ут врди гло ба во ви си на од ев ра што прет ста ву ва 40% од пред ви де на та глоба. Из но сот од 40% од пред ви де на та гло ба прет ста ву ва збир на процен ти и тоа: 4 30% по ос нов вку пен при ход ос тва рен во прет ход на та фис кал на го дина, 4 10% по ос нов про се чен број на вра бо те ни, и 4 0% по ос нов прет ход но по ве де ние на стори те лот. На сто ри те лот му е пред ло жен прек р шо чен пла тен на лог, кој ако би де при фа тен од стра на на друш тво то, ви си на та на гло ба та за друштво то ќе из не су ва по ло ви на од ут врде на та гло ба од нос но из нос од 800 евра. Гло ба та за од го вор но то ли це во прав но то ли це ќе из не су ва 30% од од ме ре на та гло ба на прав но то лице, ев ра, и ќе из не су ва 480 евра. До кол ку од го вор но то ли це во прав но то ли це го пот пи ше прек р шоч ни от пла тен на лог гло ба та ќе из не су ва 240 евра. Зна чи гло ба та за друш тво то ќе из не су ва 800 евра, а за уп ра ви те лот 240 евра, до кол ку се пот пи шат два та прек р шоч ни плат ни на лога. Ако прек р шоч ните плат ни на ло зи не се при фа тат или во пред ви де ни от рок друш тво то не ја пла ти оваа гло ба инспек то рот ќе под не се ба ра ње за по ве ду ва ње прек р шоч на по ста пка пред над ле жен суд. Во тој слу чај гло ба та за друш тво то ќе изне су ва евра, а за уп ра ви те лот 480 евра. Со За ко нот за тр го ви ја е пред ви де на надлеж ност за во де ње на прек р шоч на по ста пка и на прек р шоч на ко ми си ја и на Су дот за прекр шо ци во за вис ност од те жи на та на сто рени от прек р шок. На по мена: Гло ба во про цен ту а лен из нос кој изне су ва до 2% од вкуп ни те при хо ди на прав но то ли це во прет ход на та фи нан сис ка го ди на мо же да се пропи ше за: прек р шо ци од об лас та на заш ти та на кон куренци ја, нај теш ко ка те го ри зи ра ни те прек р шо ци од облас та на жи вот на та сре ди на, и прек р шо ци од дру ги об лас ти оп ре де ле ни со закон. За од дел ни прек р шо ци од об лас та на елек трон ски ко му ни ка ции, мо же да се про пи ше гло ба до 10% од вкуп ни те при хо ди на прав но то ли це во прет ход на та фи нан сис ка го дина. Прив ре ме на заб ра на за врше ње од дел на деј ност, про фе си ја или долж ност Заб ра на та на врше ње на про фе сија, деј ност или долж ност ка ко сан кци ја се из ре ку ва за ед но со гло ба та или ка ко са мос тој на сан кци ја во слу ча и те оп ре де ле ни со за кон. Оваа сан кци ја се из ре ку ва ка ко на прав но то ли це од нос но тр го ве цот по е ди нец та ка и на сто рите лот на прек р шо кот од го вор но то ли це во прав но то лице. Ко га сан кци ја та прив ре ме на заб ра на за врше ње на од дел на деј ност се из ре ку ва на прав но то ли це од носно тр го вец по е ди нец во од лу ка та за заб ра на мо ра да се на ве де деј нос та чие врше ње се заб ра нува. На по мена: Со за ко нот со кој се про пи шу ва прек р шо кот, мо же да се про пи ше за дол жи тел но из ре ку ва ње на сан кци ја заб ра на за врше ње на од дел на деј ност на прав но ли це од нос но тр го вец по е ди нец за ед но со про пи ша на та гло ба за пред ви де ни от прек р шок. REPREZENT SEPTEMVRI 9/

44 Деловно право Оваа сан кци ја се из ре ку ва ако по стои опас ност со врше ње то на так ва деј ност прав но то ли це од нос но тр го вец по е ди нец да из врши пов торно: прек р шок опа сен за жи во тот или здрав је то на лу ѓе то, или прек р шок со кој мо же да се на не се имот на ште та на друг. Оваа сан кци ја ис то та ка се из ре ку ва ако на правно то ли це од нос но тр го вец по е ди нец во по след ни те 2 го ди ни му е из ре че на прек р шоч на сан кци ја по ра ди ист или сли чен прек р шок. Прек р шоч ни от ор ган мо же заб ра на та да ја из ре че во тра е ње од нај мал ку 3 де на до нај мно гу 30 дена. Су дот мо же заб ра на та да ја из ре че во тра е ње кое не мо же да би де пок рат ко од 3 ме се ци ни ту по дол го од 3 го дини. Заб ра на та за врше ње на про фе сија, деј ност или долж ност ко га е из ре че на на од го вор но то ли це во прав но то ли це мо же да се за ме ни со па ри чен на домес ток са мо во слу чаи ко га ист прек р шок е сто рен за прв пат. Па рич ни от на до мес ток кој сто ри те лот е должен да го пла ти во рок од 3 де на од де нот ко га му е оп ре де лен со акт на над леж ни от ор ган, прет ста ву ва дво ен из нос од из но сот на од ме ре на та гло ба за прек р шо кот про пи шан со за кон. Ако сто ри те лот не го пла ти па рич ни от на до мес ток во рок од 3 дена, заб ра на та ќе се ре а ли зира. ЗАБ Р ЗА НИ ПО СТА ПКИ Над леж ни те држав ни ор га ни ов лас те ни за по веду ва ње на прек р шоч на по ста пка се долж ни да му пред ло жат на сто ри те лот на прек р шо кот ед на од заб р за ни те по ста пки пред да под не сат ба ра ње за по ве ду ва ње на прек р шоч на по ста пка. Заб р за на по ста пка мо же да се пред ло жи са мо ко га тоа е оп ре де ле но во за ко нот со кој е оп ре де лен прек р шо кот. Заб р за на по ста пка е по ста пка со ко ја се по сти гну ва сог лас ност на сто ри те лот на прек р шо кот и над леж ните ор гани: за от стра ну ва ње на штет ни те по след ици на сто ре ни от прек р шок, и за спре чу ва ње на пов тор но врше ње на прек р шо ци, и за избег ну ва ње на во де ње прек р шоч на по стапка пред над леж ни от суд, од нос но прек р шо чен ор ган. Во суш ти на со заб р за ни те по ста пки се на ма лу ва ат тро шо ци те за во де ње на прек р шоч на по ста пка и ви сина та на гло бата. Ко га сто ри те лот (прав но ли це од носно тр го вец по е ди нец и од го вор но то ли це во прав но то лице) ќе го прими-пот пи ше ман да тниот пла тен на лог или прек р шо чен пла тен на лог, со са ми от пот пис се сме та де ка сто ри те лот го приз нал сто ре ни от прек р шок, па од тие при чи ни не ма пот ре ба од во де ње на прек р шоч на по ста пка од нос но до ка жу ва ње на ви на та на сто ри те лот. Заб р за ни те по ста пки се за дол жи тел ни ако се оп реде ле ни со за ко нот со кои се оп ре де лу ва прек р шо кот. Ко га над ле жен ор ган по вел ба ра ње за по ве ду ва ње на по ста пка, без прет ход но да пред ло жил ед на од заб р за ни те по ста пки, Су дот од нос но прек р шоч ни от ор ган кој ја во ди прек р шоч на по ста пка ќе му го вра ти ба ра ње то на ор га нот за да се спро ве де ед на од забр за ни те по ста пки. Постојат два ви да на заб р за ни по ста пки и тоа: ман дат на по ста пка со из да ва ње на ман да тен пла тен на лог, и по ста пка за из да ва ње на прек р шо чен пла тен на лог. Овлас те ни от ор ган за по ве ду ва ње на прек р шоч на по ста пка сос та ву ва за пис ник за кон ста ти ран сто рен прек р шок и да ва пред лог за заб р за на по ста пка. Ако пред ло гот за заб р за на по ста пка е при фа тен од стори те лот, во за пис ни кот ос вен бит ни те еле мен ти на прек р шо кот и на чи нот на из вршу ва ње ќе се на ве ду ва де ка на сто ри те лот му е из да ден ман да тен пла тен на лог од нос но прек р шо чен пла тен на лог. Ман да тен пла тен на лог Ви си на та ман да тен пла тен на лог се про пи шу ва со за ко нот со кој се про пи шу ва прек р шо кот ко ја не мо же да би де по го лем од ев ра во де нар ска про тиввред ност за прав но ли це од нос но ев ра во де нар ска про тиввред ност за тр го вец по е ди нец. Ман дат ни от пла тен на лог кој на сто ри те лот на прек р шо кот му се вра чу ва ги сод ржи след ни те пода тоци: бит ни те еле мен ти на прек р шо кот, на зив, се диш те и да но чен број од нос но име, ад ре са ЕМ БГ за од го вор но то ли це во прав но то лице, мес то то и вре ме то на сто ру ва ње на прек р шо кот, прав на та ква ли фи ка ци ја на прек р шо кот, 44 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

45 Деловно право из но сот на гло бата, број на смет ка та за пла ќање, прав на по ука, ка ко и дру ги по да то ци во сог лас ност со за кон со рок од 8 де на од де нот на вра чу ва ње то на ман дат ни от пла тен на лог да ја пла ти гло ба та во оп ре де лени от из нос. На по мена: Ако сто ри те лот доб ро вол но не ја плати гло ба та ман дат ни от пла тен на лог има си ла на извршна ис пра ва и служ бе но то ли це ќе го дос тави до ор га нот над ле жен за при сил но из вршу ва ње за не го во из вршу вање. Ман да тен пла тен на лог е пред ви ден во след ни те за кони: За ко нот за ак ци зите За ко нот за уп ра ву ва ње со от па дот За ко нот за во дите За ко нот за вра бо ту ва ње то и оси гу ру ва ње во случај на нев ра бо те ност За ко нот за еви денци и те од об лас та на тру дот За ко нот за држа вен па за рен инспек то рат За ко нот за ин дус трис ка та соп стве ност За ко нот за заш ти та на пот ро шу ва чите За ко нот за без бед ност во со об ра ќа јот За ко нот за за на ет чис ка та деј ност За конoт за јав на чис тота За ко нот за ко му нал ни те деј ности За ко нот за без бед ност и здрав је при ра бота За ко нот за здрав стве на заш тита За ко нот за пре воз во пат ни от со об ра ќај За ко нот за ос нов но то об ра зо ва ни е За ко нот за сред но то об ра зо ва ние Прек р шо чен пла тен на лог Ви си на та прек р шоч ни от пла тен на лог из не су ва по ло ви на од ви си на та на из ре че на та гло ба ко ја е про пи ша на со за ко нот со кој се про пи шан прек р шо кот. Прек р шоч ни от пла тен на лог сод ржи: на зив, се диш те и да но чен број од нос но име, ад реса ЕМ БГ за од го вор но то ли це во прав но то лице, мес то то и вре ме то на сто ру ва ње на прек р шо кот, прав на та ква ли фи ка ци ја на прек р шо кот, из но сот на гло бата, број на смет ка та за пла ќање, прав на по ука, ка ко и дру ги по да то ци во сог лас ност со за кон. Сто ри те лот е дол жен во рок од 8 де на од при е мот на прек р шоч ни от пла тен на лог да пла ти по ло ви на од из но сот на гло ба та ут врден во прек р шоч ни от пла тен на лог. Ако сто ри те лот не ја пла ти гло ба та во пред виде ни от рок служ бе но то ли це под не су ва ба ра ње за по ве ду ва ње на прек р шоч на по ста пка до над леж ни от суд, од нос но прек р шо чен ор ган. ПО СТА ПКИ ЗА ПО РАМ НУ ВА ЊЕ И СПО ГО ДУ ВАЊЕ Над леж ни те држав ни ор га ни ов лас те ни за по ве дува ње на прек р шоч на по ста пка ко га е тоа оп ре де ле но со за кон во за пис ни кот за сто рен прек р шок мо же да му пред ло жи на сто ри те лот на прек р шо кот по ста пка на спо го ду вање. Со по ста пката за спо го ду ва ње сто ри те лот на прекр шо кот е сог ла сен да: ја пла ти до го во ре на та гло ба и дру ги те да вачки, да ги от стра ни по след ици те на прек р шо кот, и да ис пол ни не ко ја об врска. Служ бе но то ли це сос та ву ва за пис ник во кој се кон ста ти ра сог лас нос та за спо го ду ва ње на две те стра ни на кој се пот пи шу ва и сто ри те лот на прек р шокот. Служ бе но то ли це има об врска за пис ни кот да го дос та ву ва до ко ми си ја та за спо го ду ва ње во рок од 3 де на од пот пи шу ва њето. Ако по ста пката на спо го ду ва ње ко ја се во ди пред по себ на ко ми си ја ус пее, сто ри те лот на прек р шо кот ќе склу чи спо год ба во рок од 8 де на од де нот на за почну ва ње на по ста пката. Ако по ста пката за спо го ду ва ње не ус пее, ко ми сија та во рок од 3 де на го из вес ту ва над леж ни от ор ган кој го кон ста ти рал прек р шо кот, да под не се ба ра ње за по ве ду ва ње на прек р шоч на по ста пка пред суд или прек р шо чен ор ган, а тро шо ци те на по ста пката па ѓа ат на то вар на сто ри те лот. На по мена: Спо год ба та за до го во ре на гло ба има си ла на из вршна ис права. Ако сто ри те лот не REPREZENT SEPTEMVRI 9/

46 Деловно право ја пла ти гло ба та во ут врде ни от рок, таа ќе се достави на ор га нот на уп ра ва та над ле жен за при сил но из вршу вање. Прек р шо чен пла тен на лог е пред ви ден во след ни те за кони: За ко нот за ли зинг За ко нот за заш ти та на пот ро шу ва чи те За ко нот за про цена За ко нот за ра бот ни те од носи За ко нот за ви со ко то об ра зо ва ни е За ко нот за струч но об ра зо ва ние и обу ка За ко нот за смет ко вод ство то за бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ници, За ко нот за здрав стве но оси гу ру вање За ко нот за вра бо ту ва ње и ра бо та на странци За ко нот за заб ра на и спре чу ва ње на врше ње на не ре гис три ра на деј ност За ко нот за ис пла та на пла ти во РМ За ко нот за прив ре ме ни вра бо ту вања За ко нот за фи нан сис ки друш тва За ко нот за хар тии од вред ност За ко нот за ми ни мал на плата За ко нот за тр го вија За ко нот за пла тен про мет За ко нот за ру ра лен раз вој ПРЕК Р ШОЧ НА ПО СТА ПКА ПРЕД ПРЕК Р ШО ЧЕН ОР ГАН Спо ред За ко нот прек р шо чен ор га ни над леж ни за во де ње на прек р шоч на по ста пка се: држав ни те ор гани, ор га ни те на држав на та уп ра ва, или ор га ни за ци и те и дру ги те ор га ни што вр шат јав ни ов лас ту вања. Пос та пката пред прек р шоч ни от ор ган ја во ди Коми си ја за од лу чу ва ње по прек р шок ут врде на со закон или друг про пис. Прек р шоч ни от ор ган по ве ду ва прек р шоч на по ста пка по служ бе на долж ност или по ба ра ње од ов лас те но служ бе но лице. По прек р шо ци те се од лу чу ва во ит на по ста пка. Прек р шоч ни от ор ган: ги при ба ву ва до ка зи те и ја ут врду ва фак тич ка та сос тој ба пот реб на за од лу чу ва ње по прек р шо кот, за дол жи тел но ќе го из вес ти сто ри те лот за прек р шо кот што му се ста ва на то вар и го по у чу ва де ка во рок од 3 де на има пра во да се из јас ни за фак ти те и до ка зи те, или мо же да го по ви ка сто ри те лот ус но да се из јас ни за фак ти те и до ка зите, мо же да од ржи ус на рас пра ва спо ред ус ло ви те про пи ша ни за суд ска по ста пка. По ут врду ва ње то на фак тич ка та сос тој ба Прек р шоч ни от ор ган но си од лу ка за прек р шо кот. Од лу ка та за прек р шок ос вен во о би ча е ни те еле мен ти: увод, диспо зи тив и об разло же ние, мо ра да има и прав на по ука. Во дис по зи ти вот на од лу ка та е ут врде на сан кци ја та од нос но гло ба та ко ја сто ри те лот мо ра да ја плати. Освен гло ба та сто ри те лот на прек р шо кот мо ра да ги пла ти и тро шо ци те на по ста пката. Ви си на та и на чи нот на оп ре де лу ва ње на ре ал но нап ра ве ни те тро шо ци во прек р шоч на та по ста пка пред прек р шоч ни от ор ган ги про пи шу ва фун кци о не рот кој ра ко во ди со ор га нот на уп ра ва та во чи ја над лежност е по ста пу ва ње то на прек р шоч на та ко ми сија. Прек р шоч ни от ор ган при во де ње то на прек р шочна та по ста пка со од вет но ги при ме ну ва од ред би те од За ко нот за оп шта та уп рав на по ста пка, ос вен ако со овој за кон и со за ко нот со кој е про пи шан прек р шо кот по и на ку не е оп ре де лено. Пос та пка по жал ба Про тив од лу ка та за прек р шок што ја до нел прек р шоч ни от ор ган мо же да се под не се жал ба во рок од 8 де на од де нот на при е мот на од лу ка та пре ку прек р шоч ни от ор ган до Држав на та ко ми си ја за од лу чу ва ње во втор сте пен во об лас та на инспек цис ки от над зор и прек р шоч на та по ста пка, ос но ва на со по се бен за кон (во на та мош ни от текст: Држав на та ко ми сија). Ако прек р шоч ни от ор ган што го до нел ре ше ни е то нај де де ка жал ба та е ос но вана, а не е пот реб но да се спро ве ду ва но ва по ста пка, мо же да од лу чи по и на ку и со но во ре ше ние да го за ме ни ре ше ни е то што се по би ва со жал бата. На по мена: Жал ба та го од ла га из вршу ва ње то на од лу ката. 46 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

47 Деловно право Пра во на по ве ду ва ње на уп ра вен спор Про тив од лу ка та за прек р шок што ја до не ла Државна та ко ми си ја мо же да се под не се туж ба за по ве ду вање на уп ра вен спор. Туж ба та за по ве ду ва ње на уп ра вен спор не го одла га из вршу ва ње то на од лу ката, ко ја е ко неч на и извршна и прет ста ву ва ос нов за при сил но из вршу ва ње сог лас но со од ред би те од За кон за да ноч на по ста пка. Управ ни от су дот мо же со по себ но ре ше ние да го зад ржи из вршу ва ње то на прек р шоч на та од лу ка до неј зи на та пра во с ил ност, ако под но си те лот на туж бата: под не се пред лог за од ла га ње на из вршу ва ње то за ед но со туж ба та, и до ка же де ка по ра ди из вршу ва ње то ќе нас та не не на до мест ли ва ште та за друш твото. Пос та пката пред Управ ни от суд се во ди спо ред За ко нот за уп рав ни те спо рови. Упра вен спор се по ве ду ва сог лас но след ни те за кони За ко нот за да но кот на до да де на вред ност За ко нот за да но кот на до бивка За ко нот за пер со на лен да нок од до ход За ко нот за оп шта уп рав на по ста пка За ко нот за да ноч на по ста пка За ко нот за ре гис три ра ње на го то вин ски пла ќања За ко нот за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру вање прек р шо кот. Ап со лут на зас та ре ност, ко ја е пред виде на са мо за го не ње на кри вич ни и прек р шоч ни де ла прет ста ву ва не мож ност за по ве ду ва ње на по ста пката од нос но за пи ра ње на ис та та во це лост. Оваа зас таре ност на прек р шоч но то го не ње нас та ну ва ко га ќе из ми не два па ти онол ку вре ме кол ку што спо ред закон се ба ра за зас та ре ност на прек р шоч но то го нење. Со за кон со кој се про пи шу ва прек р шок, мо же да се оп ре де лат по дол ги ро ко ви на зас та ре ност, но не по дол ги од 5 го дини. Ро кот на зас та ре ност на из вршу ва ње то на прекр шоч на та сан кци ја из не су ва 3 го ди ни а за поч ну ва да те че од де нот на пра во с ил нос та на прек р шоч на та од лука. Ап со лут на та зас та ре ност нас та ну ва во се кој слу чај ко га ќе из ми не два па ти онол ку вре ме кол ку што спо ред за кон се ба ра за зас та ре ност на из вршува њето. Со за кон со кој се про пи шу ва прек р шок, мо же да се оп ре де лат по дол ги ро ко ви на зас та ре ност на из вршу ва њето, но не по дол ги од 4 го дини. На по мена: Во за ко ни те со кои се про пи шу ва ат прек р шо ци те во од ре ден член е да ден фик сни от износ на гло ба та до де ка со по се бен член е ут врде но де ка оп ре де лу ва ње то на ви си на та на гло ба та ќе се ут врду ва сог лас но За ко нот за прек р шо ци те од нос но про цен ту ал но ка ко збир на про цен ти од кри те ри у ми те кои ги ис пол ну ва се кој сто ри тел по о делно. СУД СКА ПО СТА ПКА Од лу ки те на су дот за прек р шо ци ка ко прво с те пен суд мо же да се по би ва ат со жал ба пре ку прво с те пени от до вто ро с те пе ни от суд. Жал ба та го спре чу ва из вршу ва ње то за тоа што прво с те пе на та од лу ка не е ко нечна. Од лу ка та на вто ро с те пе ни от суд се по би ва со вон ред ни прав ни ле ко ви сог лас но За ко нот за кривич на та по ста пка. ЗАС ТА РЕ НОСТ Ро кот на зас та ре ност на во де ње на прек р шочна та по ста пка из не су ва 3 го дини. Зас та ре нос та на прек р шо кот за поч ну ва да те че од де нот ко га е сто рен REPREZENT SEPTEMVRI 9/

48 Девизно работење НАПЛАТА И ПЛАЌАЊЕ ВО ЕФЕКТИВНИ СТРАНСКИ ПАРИ Софија ЈАНЧЕВА БЕЛЧЕВА Нап ла та та и пла ќа ње то во ефек тив ни странски па ри ме ѓу ре зи ден ти ка ко и ме ѓу ре зи ден ти и не ре зи денти е ре гу ли ра но со За ко нот за девиз но ра бо те ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 34/ /15), и Од лу ка та за ус ло ви те и на чи нот под кои ре зи ден ти те мо жат да вр шат нап ла та и пла ќа ње во ефек тив ни стран ски па ри во трансак ци и те со не ре зи ден ти ("Служ бен вес ник на РМ", број 80/ /13). Во про дол же ние на тек стот ќе се ос вр не ме на за кон ски от ас пект на нап ла та та и пла ќа ње то во ефек тив ни стран ски па ри со по се бен ак цент на на ве де на та Од лука. ЗА БРА НА ЗА ПЛА ЌА ЊЕ И НАП ЛА ТА ВО ЕФЕ КТИВ НИ СТРАН СКИ ПА РИ МЕ ЃУ РЕ ЗИ ДЕН ТИ Со За ко нот за де виз но ра бо те ње изри чи то се забра ну ва нап ла та или исп ла та во ефе ктив ни стран ски па ри на по ба ру ва њата ме ѓу ре зи ден ти те (ова не ва жи при исп ла та на пла ти на ра бот ни ци те кои ра бо тат во странс тво врз ос но ва на до го вор со ре зи ден тот и за по вра ток на тро шо ци кои тие ги на пра ви ле во странс тво). Ка ко "ре зи дент" во смис ла на член 2 од За ко нот за де виз но ра бо те ње, се сме та ат: 1) тр гов ски друш тва, тр гов ци-по е дин ци и дру ги прав ни ли ца со се ди ште во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја и нивни те прет став ниш тва во странс тво, освен нив ни те по друж ни ци во странс тво; 2) по друж ни ци на стран ски друш тва за пи ша ни во тргов ски ре ги стар во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; 3) фи ли ја ли на стран ски бан ки; 4) фи зич ки ли ца кои са мо стој но вр шат деј ност ка ко за ни ма ње со по сто ја но ме сто на жи ве е ње во Ре публи ка Ма ке до ни ја и кои не се тре ти ра ат за тр гов ци спо ред За ко нот за тр гов ски друш тва; 5) фи зич ки ли ца со по сто ја но ме сто на жи ве е ње во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја и лица кои привремено престојуваат во странство со важечки документ за престој или за работа, за време на нивниот престој во странство; 6) фи зич ки ли ца кои по вре ме но пре сто ју ва ат во Репуб ли ка Ма ке до ни ја врз ос но ва на ва жеч ка ви за за пре стој, од нос но ра бот на ви за во тра е ње од нај мал ку 6 ме се ци и 7) дип ло мат ски, кон зу лар ни и дру ги прет став ниш тва на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја во странс тво кои се финан си ра ат од Бу џе тот на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја, ка ко и вра бо те ни те во тие прет став ниш тва и члено ви те на нив ни те по тес ни се мејс тва. Не ре зи ден ти те се си те дру ги ли ца кои не се де фини ра ни ка ко ре зи ден ти. На по ме на: Со За ко нот за де виз но ра бо те ње, се про пи шу ва ат и ви со ки па рич ни каз ни за сто рен прекр шок врз оваа ос но ва и тоа: a) кри вич но де ло: тој што на те ри то ри ја та на Ре пуб ли ка Ма ке до нија вр ши во свое име и за сво ја сме тка, ка ко и во име и за сме тка на дру го прав но или фи зич ко ли це нап ла та или исп ла та во ефе ктив ни стран ски па ри спро тив но на одред би те на овој за кон ќе се каз ни со за твор од шест ме се ци до пет го ди ни; б) пре кр шок: гло ба во из нос од евра во де нар ска против вред ност ќе се изре че за пре кр шок на прав но ли це, односно трговец поединец ре зи дент или нерезидент, ако вр ши пла ќа ње или нап ла та во де ви зи за из вр шува ње на до го во ри ме ѓу ре зи ден ти и вр ши нап ла та или пла ќа ње во ефе ктив ни стран ски па ри ме ѓу ре зи денти те спро тив но на овој за кон; гло ба во из нос од 30% од одмерената глоба за правното лице, односно за трговецот поединец ќе му се изрече на одговорното лице во правното лице, односно на одговорното лице во трговецот поединец за сторен прекршок од претходната алинеја. 48 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

49 Девизно работење НАП ЛА ТА и ПЛАЌАЊЕ во ЕФЕ КТИВ НИ СТРАН СКИ ПА РИ МЕ ЃУ РЕЗИДЕНТИ и НЕРЕЗИДЕНТИ Сог лас но одред би те на член 27 од За ко нот за девиз но ра бо те ње, ре зи ден ти те кои се тр гов ски друш тва, тр гов ци по е дин ци и по друж ни ци на стран ски прав ни ли ца во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја, вр шат пла ќа ња и напла ти во ефе ктив ни стран ски па ри во транс ак ци и те со не ре зи ден ти на на чин и под ус ло ви кои ги про пи шу ва На род на та бан ка на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја (во на тамош ни от текст: НБРМ). На чи нот и ус ло ви те под кои ре зи ден ти те мо жат да вр шат нап ла ти и пла ќа ња во ефе ктив ни стран ски пари во транс ак ци и те со не ре зи ден ти и до ку мен та ци ја та ко ја се под не су ва до ов ла сте ни те бан ки за вр ше ње на пла тен про мет со странс тво и до НБРМ се опре де ле ни со Од лу ка та за ус ло ви те и на чи нот под кои ре зи ден тите мо жат да вр шат нап ла та и пла ќа ње во ефе ктив ни стран ски па ри во транс ак ци и те со не ре зи ден ти. При вр ше ње то на нап ла ти и пла ќа ња во ефе ктивни стран ски па ри во транс ак ци и те со не ре зи ден ти, ре зи ден ти те и ов ла сте ни те бан ки се долж ни да се при др жу ва ат кон про пи си те со кои се ре гу ли ра спречу ва ње то на пер е ње па ри. Ус ло ви и на чин под кои севр ши нап ла та и пла ќа ње воефе ктив ни стран ски па ри Ре зи ден ти те мо жат да вр шат на п ла та во ефе ктивни стран ски па ри од не ре зи ден ти са мо врз ос но ва на: а) из воз на сто ки и ус лу ги; б) про да ва ње на до маш на и стран ска сто ка на фи зички ли ца во сло бод на ца рин ска про дав ни ца; в) снаб ду ва ње на стран ски воз ду хоп ло ви со го ри во и ма зи во; г) да ва ње ус лу ги на стран ски ли ца во во зо ви те, коли те за спи е ње и ва гон ре сто ра ни те; д) при ре ду ва ње игри на сре ќа во ка зи но на не ре зиден ти - фи зич ки ли ца; ѓ) про да ва ње пре хран бе ни и дру ги по треб ни про изво ди на пат ни ци те во воз ду хоп ло вот; е) вр ше ње ае ро дром ски ус лу ги; ж) да ва ње ус лу ги и вр ше ње на нап ла та врз ос но ва на друм ски та кси и па та ри ни, гра нич но оси гу ру ва ње и де зин фек ци ја на мо тор ни во зи ла од стран ски фи зич ки ли ца. з) Продавање стоки и услуги на физички лица во продавница лоцирана во меѓуграничниот простор на аеродромот или меѓу царинските испостави на влез и излез во Република Македонија. Ре зи ден ти те кои вр шат нап ла та во ефе ктив ни стран ски па ри врз ос но ва на про да ва ње на до маш на и стран ска сто ка на фи зич ки ли ца во сло бод на царин ска про дав ни ца, ре зи ден ти те кои да ва ат ус лу ги на стран ски ли ца во во зо ви, ко ли за спи е ње и ва гон ре сто ра ни те, ре зи ден ти те кои про да ва ат пре хранбе ни и дру ги по треб ни про из во ди на пат ни ци те во воз ду хоп ло вот и резидентите кои продаваат стоки и услуги на физички лица во продавница лоцирана во меѓуграничниот простор на аеродромот или меѓу царинските испостави на влез и излез во Република Македонија, сог лас но оваа Од лу ка мо жат во сво ја та бла гај на да др жат ефе ктив ни стран ски па ри најм ногу до 5% од про сеч ни от дне вен про мет во ми на ти от ме сец. Ре зи ден ти те кои вр шат ус лу ги во ме ѓу на род ни от сто ков и пат нич ки про мет, мо жат во бла гај на та да држат ефе ктив ни стран ски па ри во ви си на на про сеч ни те ме сеч ни тро шо ци од прет ход на та го ди на утвр де ни врз ос но ва на кни го водс тве ни по да то ци и исти те мо жат да ги ко ри стат за служ бе ни те па ту ва ња на ра бот ни ци те во странс тво ка ко и за пла ќа ње на дру ги тро шо ци во вр ска со транс порт но то средс тво или пред ви де ни те ме сеч ни тро шо ци за те ков на та го ди на. При служ бе но то па ту ва ње во странс тво ра бот ни ците за из не су ва ње то на ефе ктив ни те стран ски па ри кај ца рин ски те ор га ни при ло жу ва ат па тен на лог и по твр да од ре зи ден тот во ко ја се наз на че ни: име и пре зи ме на ра бот ни кот, из нос и вид на ефе ктив ни стран ски па ри. За из да де ни те по твр ди ре зи ден ти те се долж ни да во дат ре ги стар на из да де ни по твр ди. Ре зи ден ти те мо жат да по ди га ат ефе ктив ни странски па ри од: сво и те те ков ни сме тки за служ бе ни па ту ва ња во странс тво; и сво и те по себ ни те ков ни сме тки за ис пол ну ва ње на об вр ски те спре ма учес ни ци те во игри те на сре ќа - не ре зи ден ти фи зич ки ли ца, врз ос но ва на при ре дува ње игри на сре ќа во ка зи но. Ре зи ден ти те мо жат да вр шат пла ќа ња во ефе ктивни стран ски па ри во транс ак ци и те со не ре зи ден ти врз ос но ва на увоз на сто ки и ус лу ги сог лас но из да де ни одо бре ни ја од стра на на НБРМ во слу чај ко га пла ќање то не мо же да се из вр ши пре ку бан ка. REPREZENT SEPTEMVRI 9/

50 Девизно работење До ку мен та ци ја ко ја се под не су ва до ов ла сте на бан ка и до НБРМ Ефе ктив ни те стран ски па ри на п ла те ни сог лас но оваа од лу ка, ов ла с те на та бан ка ќе ги при ми по до ста ву ва ње на след на та до кумен та ци ја: а) за из воз на сто ки: единс твен ца рин ски до ку мент за из воз или склучен до го вор за из воз кој пред ви ду ва аванс на нап ла та; б) за из воз на ус лу ги: фа кту ра за из вр ше на ус лу га или склу чен до го вор за из воз кој пред ви ду ва аванс на нап ла та; за услугите дадени во меѓународниот транспорт, фактура за извршена услуга или склучен договор за давање услуга на нерезидент, како и важечка лиценца за вршење јавен превоз во меѓународниот сообраќај издадена од Министерството за транспорт и врски. Во слу ча и те ко га ре зи ден тот ја из вр шу ва ус лу га та со во зи ла зе ме ни под за куп или на ко ри сте ње, на ов ласте на та бан ка и се при ло жу ва и при ме рок од до го во рот за за куп, од нос но до го вор за ко ри сте ње на во зи ла та. в) за про да ва ње на до маш на и стран ска сто ка на фи зич ки ли ца во сло бод на ца рин ска про дав ни ца и про да ва ње пре хран бе ни и дру ги по треб ни про из во ди на пат ни ци те во воз ду хоп ло вот: одо бре ние од Ца рин ска упра ва на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја за отво ра ње на сло бод на ца рин ска продав ни ца или за про даж ба во воз ду хоп ло ви на прехран бе ни про из во ди и дру ги по треб ни про из во ди на пат ни ци те во воз ду хоп ло вот; г) за снаб ду ва ње на стран ски воз ду хоп ло ви со гори во и ма зи во: единс твен ца рин ски до ку мент со вид на трансак ци ја снаб ду ва ње на пре воз ни средс тва во ме ѓу народ ни от со о бра ќај; д) за да ва ње ус лу ги на стран ски ли ца во во зо ви те, ко ли те за спи е ње и ва гон ре сто ра ни те: до каз за сопс тве ност на шин ски во зи ла со ко ли за спи е ње и ва гон ре сто ра ни; при ме рок од до го во рот за за куп, од нос но до го вор за ко ри сте ње на во зи ла та и се при ло жу ва на ов ла стена та бан ка во слу ча и те ко га ре зи ден тот ја из вр шу ва ус лу га та со шин ски во зи ла со ко ли за спи е ње и ва гон ре сто ра ни зе ме ни под за куп или на ко ри сте ње; ѓ) за при ре ду ва ње игри на сре ќа во казино на странски фи зич ки ли ца: ли цен ца за при ре ду ва ње на игри на сре ќа во кази но, из да де на од Вла да та на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; е) за вр ше ње на ае ро дром ски ус лу ги: до ку мент за из вр ше на услу га; ж) за да ва ње ус лу ги и вр ше ње на нап ла та врз осно ва на друм ски та кси и па та ри ни, гра нич но оси гу рува ње и де зин фек ци ја на мо тор ни во зи ла од стран ски фи зич ки ли ца: до го вор со над ле жен др жа вен ор ган или дру га над леж на др жав на ин сти ту ци ја со кој ре зи ден тот се ов ла сту ва да вр ши нап ла та на друм ски та кси и па тари ни од нос но нап ла та по ос нов на де зин фек ци ја на мо тор ни во зи ла; за вр ше ње на актив но сти за гра нич но оси гу рува ње, из вод од тр гов ски от ре ги стар, кој тре ба да би де из да ден со да тум не по стар од 1 го ди на, во кој е на веде но де ка тр гов ско то друш тво има деј ност за вр ше ње на ра бо ти на оси гу ру ва ње. з) за продавање стоки и услуги на физички лица во продавница лоцирана во меѓуграничниот простор на аеродромот или меѓу царинските испостави на влез и излез во Република Македонија: записник склучен меѓу надлежната царинска испостава и резидентот во чиј состав ќе работи продавницата, за уредување на начинот на снабдување на продавницата со стоки, асортиманот на стоките коишто ќе се продаваат и нивната контрола и евиденција. Ефе ктив ни те стран ски па ри нап ла те ни сог лас но на ве де ни те ос но ви, ре зи ден ти те се долж ни да ги вне сат на сво ја та сме тка во ов ла сте на бан ка, во рок од два ра бот ни де на од при е мот на ефе кти ва та. Ов ла сте на та бан ка на ре зидент кој врши услуги во меѓународниот стоков и патнички промет ќе му исп ла ти ефе ктив ни стран ски па ри од сво ја та сме тка на ме сеч на ос но ва, сог лас но оваа од лу ка врз ос но ва на след на та до кументација: прес ме тка за про сеч ни те ме сеч ни тро шо ци од прет ход на та го ди на, утвр де ни врз ос но ва на кни говодс тве ни по да то ци, по треб ни за служ бе ни те па тува ња на ра бот ни ци те во странс тво ка ко и за пла ќа ње на дру ги тро шо ци во вр ска со транс порт но то средс тво од нос но прес ме тка на пред ви де ни ме сеч ни тро шо ци за те ков на та го ди на, до кол ку друш тво то поч ну ва за прв пат со таа деј ност; важечка лиценца за јавен превоз во меѓународниот сообраќај издадена од Министерството за транспорт и врски. Во слу ча и те ко га ре зи ден тот ја из вр шу ва ус лу га та со во зи ла зе ме ни под за куп или на ко ри сте ње, на ов ласте на та бан ка и се при ло жу ва и при ме рок од до го во рот 50 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

51 Девизно работење за за куп, од нос но до го вор за ко ри сте ње на во зи ла та. Ов ла сте на та бан ка ќе му исп ла ти ефе ктив ни стран ски па ри на ре зи дент, по до ста ву ва ње на след на ва до ку мен та ци ја: а) за служ бе ни па ту ва ња во странс тво: од лу ка за па ту ва ње во странс тво од ко ја мо же да се утвр ди ви си на та на по треб ни те средс тва, до не се на од ов ла стен ор ган во друш тво то; б) за исп ла та на об вр ска спре ма учес ни ци те на игри на сре ќа - не ре зи ден ти фи зич ки ли ца, врз ос но ва на при ре ду ва ње игри на сре ќа во ка зи но: ли цен ца за при ре ду ва ње на игри на сре ќа во ка зи но, из да де на од Вла да та на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; днев на прес ме тка во ко ја се при ка жа ни си те об вр ски за пла ќа ње спре ма учес ни ци те на игри те и со стој ба та на при хо ди те од игри те на сре ќа, по твр де на од од го вор но то ли це на друш тво то. За до би ва ње на одо бре ние за вр ше ње на пла ќа ња во ефе ктив ни стран ски па ри во транс ак ции со не ре зи ден ти, по ос нов на увоз на сто ки и ус лу ги, до На род на бан ка се под не су ва след на та до ку мен та ци ја: а) за увоз на сто ки: до каз де ка ре зи ден тот е за пи шан во тр гов ски от ре ги стар со деј но сти кои оп фа ќа ат и над во реш но тр гов ско ра бо те ње. Из во дот од тр гов ски от ре ги стар тре ба да би де из да ден со да тум не по стар од 1 го ди на; REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015 единс твен ца рин ски до ку мент за увоз; до ку мент од цен трал на та бан ка или дру га над леж на ин сти ту ци ја на др жа ва та од ко ја е из вр шен уво зот на сто ка та, од кој мо же да се утвр ди де ка бан кар ски от си стем на зем ја та кон ко ја би се вр ше ло пла ќа ње то не овоз мо жу ва без го то вин ски транс фер на па ри. б) за увоз на ус лу ги: до каз де ка ре зи ден тот е за пи шан во тр гов ски от ре ги стар за вр ше ње на ус лу ги од со од вет на та деј ност. Из во дот од тр гов ски от ре ги стар тре ба да би де из да ден со да тум не по стар од 1 го ди на; фа кту ра за из вр ше на ус лу га; до ку мент од цен трал на та бан ка или дру га над леж на ин сти ту ци ја на др жа ва та од ко ја е из вр шен уво зот на ус лу га та, од кој мо же да се утвр ди де ка бан кар ски от си стем на зем ја та кон ко ја би се вр ше ло пла ќа ње то не овоз мо жу ва без го то вин ски транс фер на па ри. До ку мен та ци ја та ко ја е по треб на за до би ва ње на одо бре ние, за вне су ва ње или по ди га ње на ефе ктив ни те стран ски па ри и ко ја во смис ла на оваа од лу ка се до ста ву ва кај На род на бан ка и ов ла сте ни те бан ки, тре ба да би де до ста ве на во ори ги нал или за ве ре на фо то ко пи ја од стра на на ов ла сте но ли це (но тар), а до кол ку не е на пи ша на на ма ке дон ски ја зик, тре ба да би де до ста ве на во пре вод од стра на на ов ла стен суд ски пре ве ду вач. 51

52 Банки и штедилници ШТЕ ДИЛ НИ ЦИ ТЕ КА КО ПО СЕБ НИ ФИ НАН СИС КИ ДРУШ ТВА Ацо димитровски Ште дил ни ци те ка ко по себ ни фи нан сис ки инс ти ту ции што спо ред деј нос та се нај сродни со бан ките, со тоа што обе мот на нив но то ра бо те ње и ак тив нос ти те што ги извршу ва ат (при би ра ње то на депо зи ти од фи зич ки ли ца и да ва ње на кре дити) се да ле ку од оние што ги вр шат бан ките. Ра бо те ње то на ште дил ни ци те во ос но ва е ре гу ли ра но со За ко нот за бан ки ("Служ бен вес ник на РМ", број 67/ /15), Од лу ка та за ус ло ви те и на чи нот на ра бо та на ште дил ни ците ("Служ бен вес ник на РМ", број 79/ /15), Од лу ка та за из да ва ње доз во ли ("Служ бен вес ник на РМ", број 72/13) и со дру ги ак ти до не се ни од На род на та бан ка на Ре пуб ли ка Ма ке до нија. Сог лас но точ ка 10 од Од лу ка та за ус ло ви те и на чи нот на ра бо та на ште дил ни ците, нај кас но до го дина, ште дил ни ци те тре ба да се усог ла сат со од ред би те на ис тата. ОД РЕД БИ ОД ЗА КО НОТ ЗА БАН КИ ШТО СЕ ОД НЕ СУ ВА АТ НА ШТЕ ДИЛ НИ ЦИТЕ Со член 172 од За ко нот за бан ки ("Служ бен вес ник на РМ", број 67/ /13) е уре де но де ка ште дил ници те кои би ле за тек на ти до де нот на вле гу ва ње то во си ла на ис тиот, ќе про дол жат да ра бо тат сог лас но до би е ни те доз во ли за ос но ва ње и ра бо та и ак ти те до не се ни од гу вер не рот ка ко и сог лас но след ни те од ред би од спо ме на ти от За кон за банки: 1 Гла ва I; 1 Гла ва II, член 7 (став 2), 10 и 11; 1 Гла ва III, дел 2 член 14 став 5 и де ло ви те 4, 6 и 7; 1 Гла ва VII, дел 1 член 57, дел 2 и 3; 1 Гла ва VIII, де ло ви 1, 2 и 3 член 70, 73 и 74, ставо ви 1 и 2 и де ло ви 4 и 6; 1 Гла ва IX, член 83, 84 и 85, де ло ви 6 и 8; 1 Гла ви X, XI, XII, XIII, XIV, XV член 131, де ло ви 1, 2, 4 и 5; 1 Гла ви XVI, XVII, XVIII, XX и XXI. Со по го ре ци ти ра ни от За кон за бан ки од 2007 година, не прес та на важ нос та на член 122 од За ко нот за бан ки и ште дил ни ци ("Служ бен вес ник на РМ", број 31/ /00) што се од не су ва на ус ло ви те за во ве ду ва ње на лик ви да ци о на по ста пка кај ште дилни ците. ПО ВАЖ НИ ОД ЛУ КИ ШТО СЕ ОД НЕ СУ ВА АТ НА РА БО ТЕ ЊЕ ТО НА БАН КИ ТЕ И ШТЕ ДИЛ НИ ЦИТЕ Од стра на на На род на бан ка се до не се ни број ни од лу ки во врска со ра бо те ње то на бан ки те и ште дилни ците. Дел од тие од лу ки се од не су ва ат на спра вува ње то со ри зи ци те во се кој днев но то ра бо тење, а по важ ни од нив се след ните: Од лу ка за смет ко вод стве ни от и ре гу ла тор ни от трет ман на пре зе ме ни те сред ства врз ос но ва на не нап ла те ни по ба ру ва ња ("Служ бен вес ник на РМ", број 50/13); Од лу ка за су пер ви зор ски те стан дар ди за ре гули ра ње на дос та са ните, а не нап ла те ни по ба рува ња на бан ки те ("Служ бен вес ник на РМ", број 134/07); Од лу ка за уп ра ву ва ње со лик вид нос ни от ризик на бан ки те ("Служ бен вес ник на РМ", број 163/08); Од лу ка за уп ра ву ва ње со ри зи ци те ("Служ бен вес ник на РМ", број 31/08); Од лу ка за уп ра ву ва ње со кре ди тен ри зик ("Служ бен вес ник на РМ", број 50/ /13); Од лу ка за уп ра ву ва ње со ри зи кот од про ме на на ка мат ни те ста п ки на порт фо ли о то на бан карски ак тив нос ти ("Служ бен вес ник на РМ", број 163/ /09); Од лу ка за ме то до ло ги ја та за ут врду ва ње на адек ват нос та на ка пи та лот ("Служ бен вес ник на РМ", број 47/12). 52 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

53 Банки и штедилници КОИ БАН КАР СКИ АК ТИВ НОС ТИ ГИ ИЗ ВРШУ ВА АТ ШТЕ ДИЛ НИ ЦИТЕ Ос нов ни те бан кар ски ак тив нос ти што ги вр шат ште дил ни ци те се при би ра ње то де нар ски депо зи ти од фи зич ки ли ца и одоб ру ва ње то кре дити. Ште дил ни ци те се ов лас те ни да при би ра ат депози ти од фи зич ки те лица, а со ог лед на тоа де ка дејнос та им е ог ра ни че на на те ри то ри ја та на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја на си те уп латно-ис плат ни мес та тре ба да ис так нат со оп ште ние де ка не при би ра ат де виз ни депо зити. На чи нот на при би рање, еви денци ја и ис пла та на депо зи тите, пресмет ка та на ка ма та и сег ре га ци ја на долж нос ти те се вне су ва во пи ша ни те по ли ти ки и проце ду ри на ште дил ни цата. При одоб ру ва ње на кре ди ти на сво и те ко ми тенти, ште дил ни ци те мо ра за дол жи тел но да вни ма ва ат на соп стве на та из ло же ност со цел да не се до ве дат во си ту а ци ја да има ат ви сок про цент на нефун кци о нал ни кре ди ти со што би се до ве ле во си ту а ци ја да ста нат не лик видни. Мак си мал ни от про цент на из ло же ност кон од делни те ко ми тен ти во од нос на соп стве ни те сред ства на ште дил ни цата, мо же да се ви ди од след ни от прег лед: Р. бр. Изло же ност кон Про цент од соп стве ни те сред ства на ште дил ни цата Над во реш но ли це и со не го пов рза ни лица до 10% 2 Ак ци о нер, од нос но сод руж ник со ква ли фи ку ва но учес тво и до 5% со нив пов рза ни лица 3 Ли це со по себ ни пра ва и од го вор нос ти и со не го до 3% пов рза ни лица 4 Вкуп на из ло же ност кон ли ца та од ре ден број 2 и 3 до 65% 5 Вкуп на из ло же ност кон бан ки и ште дил ници до 30% При да ва ње то кре ди ти на ак ци о не рите, сод руж ници те со ква ли фи ку ва но учес тво, ли ца та со по себ ни пра ва и од го вор нос ти и на ли ца та пов рза ни со би ло кој од нив, бит но е за тоа да се до не се од лу ка од орга нот за над зор или Соб ра ни ето, од нос но Со бир на сод руж ни ци на ште дил ни цата. За уп ра ву ва ње то со кре дит ни от ри зик и за на чи нот на одоб ру ва ње на кре дити, ште дил ни ца та тре ба да из гот ви по себ на пи ша на по ли ти ка и про це ду ри во кои ќе би дат сод ржа ни од ред би за: ана ли за на кре дит на спо соб ност на ко ми тен тот, на чин на пресмет ка на ка мата, еви денци ја на кре ди ти те и ка ма тата, сле де ње на кре ди тите, од ре ду ва ње над леж ност на ли ца та кои ги извршу ва ат тие ак тив нос ти (со по чи ту ва ње на принци пот на сег ре га ци ја на долж ности, сле де ње на пов рза ни лица, опис на ос нов ни те ка рак те рис ти ки на се кој произ вод, де фи ни ра ње на при фат ли во ни во на концен траци ја на из ло же ност (по по е ди не чен ко ми тент, ка те го ри ја на ко ми тенти, деј ност, вид на обезбе ду ва ње и слично), ви до ви обез бе ду ва ња кои се сме та ат ка ко прифат ли ви за пок ри ва ње на кре дит ни от ри зик. ОД НО СИ СО АК ЦИ О НЕРИ, ОД НОС НО СОД РУЖ НИ ЦИ СО КВА ЛИ ФИ КУ ВА НО УЧЕС ТВО, ЛИ ЦА СО ПО СЕБ НИ ПРА ВА И ОД ГО ВОР НОС ТИ И СО НИВ ПОВ РЗА НИ ЛИЦА Усло ви те под кои се при би ра ат депо зити, се одоб ру ва ат кре ди ти или се вр шат дру ги фи нан сис ки тран сак ции со ак ци о не рите, од нос но сод руж ни ци те со ква ли фи ку ва но учес тво, ли ца та со по себ ни пра ва и од го вор нос ти и со нив пов рза ни лица, тре ба при ед нак во ни во на ри зик ут врде но сог лас но су пер визор ски те стан дарди, да не би дат по по вол ни од усло ви те што се при ме ну ва ат за дру ги те ко ми тен ти на ште дил ни цата. ДОЗ ВО ЛЕ НИ ВЛО ЖУ ВА ЊА ШТО МО ЖЕ ДА ГИ ВР ШАТ ШТЕ ДИЛ НИ ЦИТЕ Ште дил ни ци те се фи нан сис ки инс ти ту ции и по ра ди тоа нив не им е доз во ле но да стек ну ва ат нед виж нос ти (ка ко зем јиште, згра ди и оп рема) што не ги ко рис тат за из вршу ва ње на сво и те ак тив ности, а не им е дозво ле но да стек ну ва ат и ка пи тал ни де ло ви во дру ги суб јек ти (ос вен до кол ку ис ти те ги стек ну ва ат врз осно ва на не нап ла те ни те по ба ру вања). REPREZENT SEPTEMVRI 9/

54 Банки и штедилници Во струк ту ра та на соп стве ни те сред ства (т.е. имотот) на ште дил ни ците, мак си мум 30% мо же да от па ѓа на сред ства врза ни во зем јиш те и нед виж нос ти (згра ди и оп рема) што се ко рис тат за врше ње на деј носта. За бе лешка: 1) Во на ве де ни те 30% соп ствен имот не се вклу чу ва имо тот во зем јиште, згра ди и оп ре ма што се стек ну ва врз ос но ва на не нап ла те ни по ба ру ва ња и што ште дилни ци те не ги ко рис тат за из вршу ва ње на сво и те фун кции, ка ко и ка пи тал ни те де ло ви стек на ти врз ос но ва на не напла те ни по ба ру вања. 2) Имо тот и ка пи тал ни те де ло ви стек нати врз ос но ва на не нап ла те ни по ба рувања, тре ба да се про да дат (впа ри чат) во рок од 3 го ди ни од стек ну ва њето, а до кол ку тоа не се ре а ли зи ра ис ти те се вклу чу ва ат во соп стве ни от имот. За про це сот на пре зе ма ње то и про даж ба та на имотот стек нат врз ос но ва на не нап ла те ни по ба ру вања, ште дил ни ци те се долж ни да има ат пи ша ни по ли ти ки и про це дури. АДЕК ВАТ НОСТ НА КА ПИ ТА ЛОТ За да мо же неп ре че но да ра бо ти ште дил ни цата тре ба да рас по ла га со адек ва тен ка пи тал чи ја стап ка во ни кој слу чај не мо же да из не су ва по мал ку од 20%. Пресме ту ва ње то на ста п ката се ут врду ва спо ред ме то до ло ги ја та за ут врду ва ње на адек ват ност на ка пи та лот, што е до не се на од стра на на На род на та банка, а е об ја ве на во "Служ бен вес ник на РМ", број 47/12 (Од лу ка за ме то до ло ги ја та за ут врду ва ње на адек ват нос та на ка пи та лот). Упат ство то за спро ве дува ње на Од лу ка та за ме то до ло ги ја та за ут врду ва ње на адек ват нос та на ка пи та лот е об ја ве но во "Служ бен вес ник на РМ", број 63/12. На чи нот на пресме ту ва ње на ста п ката на адекват нос та на ка пи та лот е об јас нет во спи са ни е то Репре зент и тоа за ме се ци те Јули/Ав густ 2012 го ди на и Ја ну а ри 2013 го дина, а ние ту ка да спо ме не ме са мо де ка ис та та се ут врду ва ка ко од нос ме ѓу соп стве ни те сред ства на ште дил ни ца та и ак ти ва та пон де ри ра на спо ред ри зи кот. Ка пи та лот што е пот ре бен за пок ри ва ње на ри зици те за да би де адек ва тен тре ба да се пом но жи со ко е фи ци ент 2,5. ВНАТ РЕШ НА РЕ ВИ ЗИЈА Од ред би те на чле но ви те од За ко нот за бан ки те што се од не су ва ат на Служ ба та за внат решна ре ви зи ја на бан ките, иден тич но се при ме ну ва ат и на ште дил ни ците, а тоа зна чи де ка ор га ни за ци ја та и врше ње то на внат реш на та ре ви зи ја е ана логна на онаа кај бан ките. Служ ба та за внат реш на ре ви зи ја на ште дил ни ци те ја фор ми ра Над зор ни от од бор и таа ка ко не за ви сен ор га ни за ци о нен дел врши по стоја на и це лос на реви зи ја на за ко ни тоста, пра вил нос та и ажур нос та на ра бо те ње то на ште дил ни цата, а за ре зул та ти те од сво е то ра бо те ње из ра бо ту ва по лу го диш ни и го диш ни из веш таи што ги дос та ву ва до над зор ни от и уп рав ни от од бор и до од бо рот за ре ви зија. Нај мал ку ед но од ли ца та вра бо те ни во Служ ба та за внат реш на ре ви зи ја тре ба да е ов лас тен ре ви зор, а до кол ку так во ли це нема, то гаш нај мал ку ед но од тие ли ца мо ра да има уве ре ние за ре ви зор. УП РА ВУ ВА ЊЕ СО ВА ЛУ ТЕН РИ ЗИК Сог лас но на го ле ми на та и сло же нос та на ак тивнос ти те што ги врши, ште дил ни ца та мо ра да има адек ват ни ре ше ни ја за спра ву ва ње со ва лут ни от ри зик што про из ле гу ва од тран сак ци и те што се из ра зе ни во де на ри со де виз на кла узула. Упра ву ва ње то со ва лут ни от ри зик се ос тва ру ва пре ку вос поста ву ва ње сис тем на уп ра ву ва ње со истиот, ут врду ва ње на над леж нос ти те на ор га ни те што уп ра ву ва ат со не го и до не су ва ње пи ша ни по ли ти ки и про це ду ри за уп ра ву ва ње со ис тиот, при што се сле дат на со ки те и ба ра ња та на На род на та бан ка за спра ву ва ње со овој ри зик. Во ин тер ни те ак ти што се од не су ва ат на иден ти фика ција, ме рење, кон трола, на ма лу ва ње и сле де ње на овој ри зик, се де фи ни ра ат по ка за те ли те за сле де ње и ог ра ни чу ва ње на ис тиот. СТА ТУС НА ПРО МЕ НА И ПРЕ ОБ РАЗ БА НА ШТЕ ДИЛ НИ ЦА ВО БАНКА За ко нот доз во лу ва пре об раз ба на ште дил ни ца во бан ка што мо же да се из врши со при со е ди ну ва ње на ште дил ни ца кон бан ка (се врши пре нос на це ло купни от имот и на об врските на ште дил ни цата, без да се спро ве де неј зи на лик ви да ција, во за ме на за ак ции на 54 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

55 Банки и штедилници бан ка та кон ко ја се при со е ди нува), или со спо ју ва ње на 2 или по ве ќе ште дил ни ци со цел да се фор ми ра бан ка (при што ште дил ни ци те го гу бат прав ни от иденти тет, а на но ва та бан ка пре ми ну ва це ли от имот и об врските на ште дил ни ците, во за ме на за ак ции на но ва та банка). Кон ба ра ње то за из да ва ње доз во ла за ста тус на про ме на "при со е ди ну вање" до НБРМ се под не су ва Обра зец 1 - Ба ра ње за из да ва ње доз во ла за ос нова ње и ра бо та на банка; Од лу ка од Соб ра ни е то на ак ци о не ри на бан ка та и на над леж ни те ор га ни на ште дил ни ца та за от поч ну ва ње по ста пка за при со е- ди ну вање; Ста тут на бан ка та (до кол ку се ме нува) со по да то ци за фи нан сис ки те ак тив ности, по чет ни от капи тал, број и но ми на лен из нос на ак ци ите, стек ну ва ње и прес та нок на пра ва та на ак ци о не рите, сви ку ва ње и од ржу ва ње Соб ра ние, на чин на ра бо та и сос тав на ор га ните, тра е ње на ман да тот и име ну ва ње на лица та со по себ ни пра ва и од го вор ности, ре ша ва ње на спо ро ви ме ѓу ак ци о нер и бан ката, су дир на ин те ре си и заш ти та на до вер ли вост на по да тоци, над леж ности на чле но ви те на УО и зас та пу ва ње на бан ка та од нив на страна, об ја ву ва ње на по да то ци и прес та нува ње на бан ката; спо год ба за при со е ди ну ва ње (ме ѓу над зор ни от од бор на бан ка та и над зор ни от од бор на ште дил ни цата) со по да то ци те пред ви де ни со За конот за тр гов ски друш тва; Стра те гис ки и опе ра ти вен план на бан ка та со ана ли зи и про ек ции; По да то ци за вра бо те ни те што ќе би дат пре зе ме ни од бан ка та (про фе си о нал на ис то ри ја за оние што во бан ка та ќе би дат со по себ ни пра ва и од го вор ности); Би ланс на бан ка та (по кон со ли ди ра ње на ме ѓу себ ни те дол го ви и по ба ру ва ња со дру ги банки) и на ште дил ни ца та (ре ви ди ран од ов лас тен ре ви зор); Сог лас ност од гувер не рот (до кол ку со при со е ди ну ва ње то се про ме нат чле но ви те во УО и НО). Кон ба ра ње то за из да ва ње доз во ла за ста тус на про мена, спо ју ва ње на две или по ве ќе ште дил ни ци за ра ди фор ми ра ње банка, до НБ пок рај по пол не ти от Обра зец 1 - Ба ра ње за из да ва ње доз во ла за статус на про ме на "спо ју вање", дос та ву ва и: Од лу ка од Со би рот на сод руж ни ци или од соб ра ни е то на ак цио не ри на ште дил ни ци те за от поч ну ва ње по ста пка за спо ју ва ње за ра ди фор ми ра ње банка; Спо год ба за спо ју ва ње склу че на ме ѓу ор га ни те за над зор или соби рот на сод руж ни ци или соб ра ни е то на ак ци о не ри на ште дил ни ците; По че тен би ланс на но ва та бан ка со из нос на по чет ни от ка пи тал (би лан сот се пра ви со кон со ли ди ра ње на ме ѓу себ ни те по ба ру ва ња и об врски на ште дил ни ци те што се спо ју ваат) и мо ра да би де ре ви ди ран од ов лас тен ре ви зор; До каз де ка па рич ните сред ства за пот реб но то ни во на по чет ни от ка пи тал се уп ла те ни на прив ре ме на смет ка кај но си те лот на плат ни от про мет. До НБ се дос та ву ва и стра те гиско-опе ра ти вен план на бан ка та со: Ана ли за на при чи ни те за ос нова ње и де лов ни те цели; Па за рот на кој ќе учес твува; Струк ту ра та на кли ен ти и ви дот на фи нан сис ки те ак тив нос ти (со по се бен ос врт на ак тив нос ти те за кои има на ме ра да се спе ци ја ли зира); Сис те мот за уп ра ву ва ње со ри зи ци и внат реш на кон трола; Број и ло ка ци ја на фи ли јали, ек спо зи ту ри и слично, и вре ме на нив но от ва рање; Ор га ни за цис ка струк ту ра со акцент на од го вор нос та на ли ца та со по себ ни пра ва и на ор га ни за ци о ни те де лови, број на вра бо те ни со квали фи ка цис ка струк тура; Про ек ции на фи нан сис ки те ак тив нос ти со план за раз вој (по раст на соп стве ни те сред ства во след ни 5 го дини, со тоа што за прва та го ди на се квартални), при што про ек ци и те сод ржат и де та лен би ланс на сос тојба, би ланс на ус пех и извеш тај на па рич ни те ко ви со по се бен ко мен тар, движе ње на фи нан сис ки те по ка за те ли и су пер ви зор ски те стан дар ди (стап ка на адек ват нос та на ка пи та лот, лик вид ност, про фи та бил ност и ква ли тет на ак ти вата) на кон со ли ди ра на ос но ва (ако е со на ме ра во први те 5 го ди ни да вло жу ва во дру ги фи нан сис ки инс ти туции и фор ми ра бан кар ска група); Пла ни ран да тум REPREZENT SEPTEMVRI 9/

56 Банки и штедилници на от поч ну ва ње со ра бота; По да то ци за иден ти тет, об ра зо ва ние, ис кус тво и про фе си о нал на ис то ри ја на пред ло же ни чле но ви за над зо рен и уп ра вен одбор; Ин фор ма цис ки сис тем и тех нич ка оп ре ме ност (ба зи ра на на ми ни мум стан дар ди за си гур ност на ин фор ма цис ки от сис тем и обез бе ден кон ти ну и тет во ра бо те њето, со по да ток за обез бе ден де ло вен простор со ре зерв на ло ка ци ја на бан ката). Во врска со ос но ва чите, прав ни и фи зич ки лица, се под не сува: По се бен Пра шал ник за прав ни ли ца кои има ат на ме ра да ос но ва ат бан ка (Обра зец 2), однос но Пра шал ник за фи зич ки ли ца кои има ат на ме ра да ос но ва ат бан ка (Обра зец 3); Из ја ва со це лос на кри вич на и ма те ри јал на од го вор ност за по тек ло то на сред ства та што се вло жу ваат; Пот врда од над ле жен суд де ка про тив ос но ва чот не е из ре че на сан кци ја или заб ра на за врше ње деј ност и слично; Из ја ва за постоење/непостое ње пов рза ност со дру ги те ос но вачи, од нос но над во реш ни прав ни и фи зич ки лица; Пот врда од УЈП за ре дов но пла ќа ње на да но ци и при до не си и за не оп то ва ре ност на имо тот со об врски; Пот врда од над леж на инс ти ту ци ја де ка про тив прав но то ли це не е по ве де на сте чај на или лик ви да цис ка по ста пка; Ре ви зор ски из веш таи за прав но то ли це за по след ни 3 го дини. До кол ку прав но то ли це се стек ну ва и со ква ли фи ку ва но учес тво пок рај ак тот за ос но ва ње и из вод од ре гис та рот дос та ву ва спи сок на ли ца што кај не го ди рек тно или ин ди рек тно по се ду ва ат над 10% од ак ции и уде ли со фи нан сис ки из веш таи за по след ни 3 го дини. Кон Ба ра ње то за спо ју ва ње се под не су ва ат и следни те до ку менти: Ста тут со по да то ци за име и се диште, фи нансис ки ак тив нос ти што ќе се оба ву ваат, по че тен ка пи тал, но ми на лен из нос на ак ци и те (со ог рани чу ва ња и права), сви ку ва ње и од ржу ва ње на соб ра ни ето, ге не ра лии за фи зич ко ли це - ос новач, ор га ни на бан ка та (вид, сос тав, број, из бор, тра е ње на ман дат), ли ца со по себ ни пра ва и од го вор нос ти (број, име ну вање, тра е ње на мандат), ре ша ва ње на спо ро ви ме ѓу ак ци о не рите, су дир на ин те реси, до вер ли вост на по да тоци, по дел ба на над леж нос ти на чле но ви на УО, прес та нок на бан ката; Ли ца со по себ ни пра ва и од го вор нос ти (иденти тет, об ра зо ва ние, ис кус тво и про фе си о нал на ис то рија); Број на вра бо те ни по ор га ни за ци о ни де лови; До каз за де ло вен прос тор, оп ре ма за ра бо та и ин фор ма цис ки сис тем; Ин тер ни ак ти за уп ра ву ва ње со ри зи ци (кре дитен ри зик, концен тра ци ја на из ло же ност, па зарен ри зик, ри зик од про ме на на ка мат на стапка, ва лу тен ри зик, опе ра ти вен ри зик, ри зик од неа дек ват ност на ин фор ма цис ки сис тем, пра вен ри зик и дру ги ма те ри јал ни ри зици); Пи ша ни по ли ти ки и про це дури; До каз и ан га жи ра ње друш тво за ре ви зија; До ку мен та ци ја за из да ва ње сог лас ност за имену ва ње член на НО и УО; Ба ра ње за из да ва ње сог лас ност за поч ну ва ње со фи нан сис ка ак тив ност; Дру ги до ка зи од точ ка 9 од Од лу ка та за изда ва ње доз во ли (до кол ку се ба ра доз во ла за ос но ва ње и ра бо та на бан ка кон тро ли ра на од стран ска бан ка или стран ско лице). СМЕТ КО ВОД СТВЕ НО ЕВИ ДЕН ТИ РА ЊЕ НА ДЕ ЛОВ НИ ТЕ ПРО МЕНИ Ште дил ни ци те за смет ко вод стве но то еви ден тира ње на нас та на ти те де лов ни про ме ни ги ко рис тат кон та та про пи ша ни со Од лу ка за смет ков ни от (контниот) план за бан ки те ("Служ бен вес ник на РМ", број 81/ /13), со тоа што за сво и те пот ре би мо же до пол ни тел но да раз ви јат смет ки во рам ки на сметки те про пи ша ни со Смет ков ни от план. Спо ред на ве де ни от Смет ко вен план не дос таса ни те по ба ру ва ња и об врски се еви ден ти ра ат на про пи ша ни те смет ки сог лас но првич но до го во ре ни от да тум на дос та су вање, а дос та са ни те не нап ла те ни по ба ру ва ња и дос та са ни те неп ла те ни об врски се пре не су ва ат на смет ки те на дос та са ни по ба ру ва ња и дос та са ни об врски на де нот на ис те кот на да ту мот на дос та су вање. Дос та са ни те не нап ла те ни по ба ру ва ња над 30 де на од да ту мот на дос та су вање, се пре не су ва ат на про пи ша ни те смет ки на дос та са ни по ба ру ва ња над 30 дена. Во тр гов ски те кни ги и во фи нан сис ки те из веш таи на ште дил ни ците, од ре де ни ка те го рии на сред ства и об врски се кла си фи ци ра ат по инс ти ту ци о нал ни секто ри и пот сек то ри на на чин ка ко што е про пи ша но во Смет ков ни от план. 56 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

57 Буџети и буџетски корисници ТРЕ ЗОР СКО ТО РА БО ТЕ ЊЕ КАЈ ФОН ДОТ ЗА ЗДРАВ СТВЕ НО ОСИ ГУ РУ ВАЊЕ Бранислав ГУЛЕВ Сог лас но од ред би те од За ко нот за здравстве но оси гу ру ва ње во рам ки те на Фон дот за здрав стве но оси гу ру ва ње на Ма ке до ни ја функци о ни ра тре зо рот ка ко ор га ни за ци о на еди ница за уп ра ву ва ње со здрав стве на та тре зор ска сметка. За пра вил но фун кци о ни ра ње на тре зорот до не се ни се по ве ќе ак ти кои го ре гу ли ра ат на чи нот на тре зор ско то ра бо тење, под гот вување, до не су ва ње и из ме ну ва ње на го диш ни от план на при хо ди и рас хо ди за фи нан си ра ње на јав ни те здрав стве ни ус та нови, на чи нот на от во ра ње и во де ње на де виз ни смет ки во рамки те на здрав стве на та глав на книга. Ос нов на та цел на фор ми ра ње на тре зо рот во рамки те на Фон дот за здрав стве но оси гу ру ва ње на Ма ке до ни ја е вос поста ву ва ње на здрав стве на тре зорска смет ка ка ко сис тем на смет ки за еви ден ти ра ње на нап ла та та на при хо ди те и из вршу ва ње на си те рас ходи на јав ни те здрав стве ни ус та но ви за ос тва ру ва ње на пра ва та од здрав стве но то оси гу ру вање. Тре зо рот на Фон дот за здрав стве но оси гу ру ва ње на Ма ке до ни ја ги врши след ни те ра боти: Упра ву ва со здрав стве на та тре зор ска сметка; Во ди здрав стве на тре зор ска глав на книга; Во ди ре гис тар на јав ни те здрав стве ни ус та но ви и смет ки те на ис тите; Во ди еви денци ја за нап ла те ни те при хо ди по би ло кој ос нов; Во ди еви денци ја на си те ви до ви на рас ходи; Врши от во ра ње и зат во ра ње на смет ките; Ги из вршу ва на ло зи те по ос нов на ре ше ни ја за при сил на нап лата; Обра бо ту ва по да то ци за дос та са ни не на ми рени об врски на јав ни те здрав стве ни ус та но ви и на ја ву ва ње на оче ку ва ни при хо ди и пла ни ра ни рас ходи. Тре зор ско то ра бо те ње е ре гу ли ра но со по ве ќе закон ски акти, и тоа: Упат ство за на чи нот на тре зор ско то ра бо те ње на Фон дот за здрав стве но оси гу ру ва ње ("Службен вес ник на РМ", број 170/2010); Пра вил ник за на чи нот на тре зор ско то ра бо тење и кон тро ла ("Служ бен вес ник на РМ", број 63/2012); Пра вил ник за на чи нот на от во ра ње и во де ње на де виз ни смет ки во рам ки те на здрав стве ната глав на кни га на ко рис ни ци те на сред ства од Бу џе тот за фи нан си ра ње на деј нос та на јав ни те здрав стве ни ус та но ви за ос тва ру ва ње на права та од здрав стве но то оси гу ру ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 63/2012); Пра вил ник за под гот ву вање, до не су ва ње и из ме ну ва ње на го диш ни от план на при хо ди и рас хо ди за фи нан си ра ње на јав ни те здравстве ни ус та но ви за ос тва ру ва ње на пра ва та од здрав стве но то оси гу ру ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 138/2012). Тре зо рот на Фон дот за здрав стве но оси гу ру ва ње на Ма ке до ни ја сог лас но на ве де но то упат ство во ди ре гис тар за ре гис три ра ње на јав ни те здрав стве ни ус та нови, со вне су ва ње на пот реб ни те по да то ци ка ко што се: единствен ма ти чен број, ре гис тар ски ко рис нички број (РКБ), единствен да но чен број (ЕДБ), ши фра на ре гис три ра на пре теж на деј ност и дру ги ос та на ти по датоци. Впи шу ва ње то се врши на об ра зе цот РКБ-1, при што суб јек тот е дол жен да дос тави: писме но ба ра ње за за пи шу ва ње во Ре гис та рот, по пол нет об ра зец ОС-1 за от во ра ње на сметка, ре ше ние за упис на ос но вање. По да то ци те кои се дос та ву ва ат мо жат да се ме нуваат, до пол ну ваат, ажу ри ра ат и бри шат, на ба ра ње на јав ни те здрав стве ни ус та но ви или по ба ра ње на Фон дот за здрав стве но оси гу ру вање. Пот реб на та доку мен та ци ја за нас та на ти те ста тус ни и друг про ме ни се дос та ву ва ат до Тре зо рот на Фон дот нај доц на 10 де на од де нот на нас та на та та про мена. Про пи ша ни смет ки во рам ки те на Тре зор ска та смет ка на Фон дот Спо ред Упат ство то се от во ра ат смет ките: REPREZENT SEPTEMVRI 9/

58 Буџети и буџетски корисници 730, 737 и смет ки за сред ства од Фон дот; смет ки за сред ства од прог ра ми те за здравстве на заш тита, соп стве но учес тво на оси гу рени те ли ца во це на та на здрав стве на та ус лу га и дру ги соп стве ни при ходи; смет ка за сред ства од до на ции; Смет ки те се от во ра ат от ка ко прет ход но е дос та вено писме но ба ра ње од стра на на јав на та здрав ствена ус та но ва или по ба ра ње на над ле жен ор ган. Кон ба ра ње то се при ло жу ва по пол не ти от Об ра зец ОС-1. Упат ство то про пи шу ва дос та ву ва ње на до ку мен ти при от во ра ње на сметка, при ста тус ни про мени, при про ме на на пе чат, и тоа: Отво ра ње на сметка 1. Писме но ба ра ње за от во ра ње на смет ка 2. По пол нет Oб ра зец ОС-1 3. Картон на депо ни ра ни пот пи си со пе чат од инсти ту ци јата 4. Ре ше ние за упис на ли цето ов лас те но за зас тапу ва ње во Цен трал ни от ре гис тар 5. Ре ше ние за ов лас ту вање на допол ни тел ни пот пис ни ци од стра на на ра ко вод но то лице Ста тус на про мена 1. Писме но ба ра ње за за ве ру ва ње на карто ни те за депо ни ра ни пот пи си 2. Из вод од реше ние за упис во Цен тра лен ре гис тар 3. Картон на депо ни ра ни пот пи си со печат од инс титу ци јата 4. Ре ше ние за ов лас ту вање на допол ни тел ни пот пис ни ци од стра на на ра ко вод но то лице Про ме на на пе чат 1. Писме но ба ра ње за за ве ру ва ње на карто ни те за депо ни ра ни пот пи си 2. Ре ше ние за упис на ли цето ов лас те но за зас тапу ва ње во Цен трал ни от ре гис тар 3. Ре ше ние за ов лас ту вање на допол ни тел ни пот пис ни ци од стра на на ра ко вод но то лице 4. Картон на депо ни ра ни пот пи си со печат од инс титу ци јата Јав ни те здрав стве ни ус та но ви за ба ра ња та за пла ќа ња до Тре зо рот на Фон дот, од нос но до Под рачни те еди ни ци на Фон дот за здрав стве но оси гу ру ва ње ко рис тат не кол ку об расци, и тоа: Обра зец На мена За без го то вин ско пла ќа ње кон смет ките над вор од здрав стве на та тре зор ска сметка За ме ѓу себ ни пла ќа ња на јав ни те здравстве ни ус та но ви или ме ѓу смет ки на ис та јав на здрав стве на ус та нова За по ди га ње на го то ви на од стра на на јав ни те здрав стве ни ус та нови За пов рат на по веќе, на пог реш но или на уп ла те ни сред ства без пра вен ос нов од смет ки те на јав ни те здрав стве ни ус та но ви и од дру ги смет ки во рам ки те на Тре зор ска та смет ка на Фон дот, кон смет ки те во и над вор од Тре зор ска та смет ка на Фон дот За ме ѓу себ ни пла ќа ња по ме ѓу Тре зорска та смет ка на Фон дот и Тре зо рот на Р.М. За без го то вин ско пла ќа ње кон тран сакцис ки те смет ки над вор од Тре зор ска та смет ка на Фон дот ко га ка ко на ло го да вач се ја ву ва ед на сметка, а ка ко на ло гопри мач се ја ву ва ат по ве ќе тран сак цис ки смет ки од ед на бан ка Отво ра ње на де виз на сметка Во слу чај ко га јав на та здрав стве на ус та но ва има пот ре ба од де виз на сметка, пот реб но е ис та та уста но ва да под не се ба ра ње за от во ра ње на де виз на смет ка до На род на бан ка на Ре пуб ли ка Ма ке до нија, при што кон ба ра ње то е пот реб но да се при ло жи копи ја од до го во рот за до на ци ја или кре дит или дру га до ку мен та ција. Ис то така, пот реб но е да се дос тави и ре ше ние за ов лас те ни пот пис ни ци на де виз на та сметка за ко рис те ње на де виз ни те сред ства. Сог лас но прет ход но на ве де ни от Пра вил ник за на чи нот на от во ра ње и во де ње на де виз ни смет ки во рам ки те на здрав стве на та глав на кни га на ко рисни ци те на сред ства од Бу џе тот за фи нан си ра ње на деј нос та на јав ни те здрав стве ни ус та но ви за ос твару ва ње на пра ва та од здрав стве но то оси гу ру вање, јав на та ус та но ва за ко рис те ње на де виз ни те сред ства од де виз на та сметка, за дол жи тел но от во ра де нарска смет ка во рам ки те на здрав стве на та тре зор ска 58 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

59 Буџети и буџетски корисници сметка. До кол ку е пот ребно, ос тва ре ни от при лив на сред ства на де виз на та сметка, а по на лог на јав на та здрав стве на ус та нова, На род на та бан ка во де нар ска про тив вред ност го пре не су ва на де нар ска та сметка. По зав ршу ва ње на про ек тот јав на та здрав стве на ус та но ва е долж на во рок од осум де на да под не се ба ра ње до На род на бан ка за зат во ра ње на де виз ната сметка. Еле мен ти за го диш ни те и квартал ни те пла нови Имај ќи пред вид де ка јав ни те здрав стве ни ус та нови мо же да ос тва ру ва ат при хо ди од по ве ќе из во ри се на мет на пот ре ба та од из гот ву ва ње на Го ди шен план на при хо ди и рас хо ди за фи нан си ра ње на јав ни те здрав стве ни ус та но ви за ос тва ру ва ње на пра ва та од здрав стве но то оси гу ру вање. Го диш ни от план прет ста ву ва план на при хо ди и рас хо ди по из во ри на сред ства, имај ќи пред вид де ка јав ни те здрав стве ни ус та но ви мо же да ос тва ру ва ат при хо ди од: Сред ства та до би е ни од Бу џе тот на Фон дот за здрав стве но оси гу ру ва ње на Ма ке до ни ја; и Соп стве ни из во ри на фи нан си ра ње во кои се вклу че ни сред ства та од прог ра ми те за здравстве на заш ти та и при хо ди од до на ции. При ут врду ва ње на пот реб ни те фи нан сис ки средства на се ко ја здрав стве на ус та нова, Фон дот за здравстве но оси гу ру ва ње на Ма ке до ни ја ги има во пред вид: Утвр де ни от из нос од прет ход на та го ди на; и Пла нот на здрав стве ни ус лу ги за на ред на та година. До се гаш но то ис кус тво по ка жу ва из вес ни не из веснос ти и ди ле ми око лу до не су ва ње и спро ве ду ва ње на Го диш ни от план во ус ло ви на пла нови/про ек ции кои ги над ми ну ва ат ог ра ни че ни те сред ства во јав но то здравство. Имено, во врска со прет ход но то се по ста ву ва ат две суш тин ски пра шања: На кој на чин ќе се врши усог ла су ва ње по ме ѓу Планот на здрав стве ни ус лу ги за на ред на та го ди на од стра на на јав ни те здрав стве ни ус та но ви проек ти ран во из нос кој ги над ми ну ва пла ни ра ни те сред ства и мож нос ти те на Фон дот за здрав ствено оси гу ру ва ње на Ма ке до ни ја? и Ка ко мо жат да се пла ни ра ат рас хо ди те врз ос нова на прет ход но на ве де ни те из во ри на сред ства, ко га се знае де ка во Прог ра ми те за здрав стве на заш ти та не е поз нат де лот што тре ба да припад не по е ди неч но за се ко ја јав на здрав стве на ус та нова, а осо бе но во ус ло ви ко га Ми нис терство то за здрав ство пла ни ра ни те сред ства за прог ра ми те не це лос но ги ис пла тува, што е прак са не кол ку го ди ни на на зад? Утвр де ни от из нос на сред ства за фи нан си ра ње на деј нос та на јав ни те здрав стве ни ус та но ви прет ста ву ва мак си ма лен из нос на фи нан си ра ње сог лас но Правил ни ци те за кри те ри у ми те за склу чу ва ње до го во ри и за на чи нот на пла ќа ње на здрав стве ни те ус лу ги на здрав стве ни те ус та но ви во бол нич ка и спе ци ја лис тичко кон сул та тив на здрав стве на заш тита. Мак си мал ни те из но си на на до мес то ци те се усво ју ва ат од стра на на Управ ни от од бор на Фон дот за здрав стве но оси гу ру вање на Ма ке до ни ја и ис ти те се дос та ву ва ат ка ко ин форма ци ја до јав ни те здрав стве ни ус та но ви нај доц на до 1 Но ем ври во те ков на та го ди на за на ред на та го дина. Јав на та здрав стве на ус та но ва при из гот ву ва ње на Го диш ни от план на при хо ди и рас хо ди за на ред на та го ди на тре ба да ја има во пред вид ин фор ма ци ја та за мак си мал ни от на до мес ток од Фон дот за здрав стве но оси гу ру ва ње на Ма ке до ни ја и во тие рам ки тре ба да ги пла ни ра сред ства та за ра ди неп ре че но из вршу ва ње на здрав стве ни те ус луги. Сред ства та кои се пла ни ра ат да се ос тва рат по раз лич ни ос но ви и од раз лич ни из во ри не се це лос но ли ми ти рани, за ра ди фак тот што ос вен до го во ре ни те сред ства со Фон дот за здрав стве но оси гу ру ва ње и евен ту ал но прет ход но склу че ни от до го вор за до нација, ос та на ти те при хо ди од соп стве ни из во ри се по не из вес ни и за ви сат од бро јот на па ци ен тите, од преф рле ни те сред ства по ос нов на прог ра ми и слично. Од тој ас пект сред ства та мо же да се сис те ма ти зи ра ат спо ред из во рот и тоа: Од Фон дот за здрав стве но оси гу ру ва ње на Ма ке до нија, сог лас но до го во ре ни от из нос на на до мес ток; и Од соп стве ни из во ри на при хо ди во кои се вклуче ни сред ства та од прог ра ми те за здрав стве на заш тита, учес тво на оси гу ре ни те ли ца во це на та на здрав стве на та ус лу га и ос та на ти ви до ви на соп стве ни при хо ди; и Сред ства од до на ции. За ко но да ве цот пред ви дел де ка ви си на та на рас ходи те за ви си од пла ни ра ни от обем на ра бота. Рас хо ди те не мо жат да се пла ни ра ат врз ос но ва на пла ни ра ни те ак тив ности, ту ку врз ос но ва на пла ни ра ни те при ходи. REPREZENT SEPTEMVRI 9/

60 Буџети и буџетски корисници Кол ку сред ства ќе ос тва ри јав на та здрав стве на ус та нова тол ку мо же да ги на до мес ти из врше ни те здрав ствени ус луги. За жал во ре ал но то пла ни ра ње на при хо ди те и рас хо ди те има го ле мо вли ја ние Ми нис тер ство то за здрав ство, во де лот кол ку сред ства се пла ни ра ни за прог ра ми те за здрав стве на заш ти та и кол ку тие плани рани/пред ви де ни прог ра ми ќе би дат бу џе ти рани. Ми нис тер ство то за здрав ство се уш те фун кци о ни ра без со од вет ни кри те ри у ми за рас пре де лу ва ње на овој вид сред ства, по е ди неч но по јав ни здрав стве ни ус та нови, за ра ди што по стои го лем ри зик пла ни ра ни те при хо ди и рас хо ди да не би дат ос тва ре ни во ви си на кол ку што се пла ни ра ни во Го диш ни от план. Во вак ви ус ло ви јавни те здрав стве ни ус та но ви из вршу ва ат здрав стве ни ус лу ги кои се вклу че ни во прог ра ми те за здрав стве на заш тита, пра ват тро шо ци за плати, на до мес то ци за вра бо те ните, тро шат ма те ри ја ли и ле ко ви не оп ход ни за из вршу ва ње на здрав стве ни те ус луги, но за ис ти те ус лу ги не го до би ва ат на до мес то кот ка ко што е плани ра но и про пи ша но со прог ра ми те за здрав стве на заш тита. Ва ка вос поста ве ни от здрав ствен сис тем ги до ве ду ва јав ни те здрав стве ни ус та но ви во не за вид на сос тој ба би деј ќи не нап ла те ни те по ба ру ва ња од Ми нистер ство то за здрав ство ку му ла тив но се пре не су ва ат од го ди на во го дина, тро шо ци те за ра ди из вршу ва ње на здрав стве на та деј ност не мо жат нав ре ме но и це лосно да се на до мес тат, со што се до ве ду ва во пра ша ње лик вид нос та на овие ус та но ви и ри зи кот од каз не ни ка ма ти за ра ди не нав ре ме но из ми ру ва ње на об врските спре ма до ба ву ва чите. Јав ни те здрав стве ни ус та но ви кои во сво јот сос тав има ат по себ ни ор га ни за цис ки еди ни ци долж ни се да се усог ла сат со ис ти те во го диш ни от фи нан сис ки план на при хо ди и рас хо ди по смет ки и ставки. Се ко ја јав на здрав стве на ус та но ва е долж на да има го ди шен план на при хо ди и рас ходи, усво ен и до не сен од Управ ни от од бор на ус та но ва та и ис ти от тре ба да би де дос та вен до Фон дот за здрав стве но оси гу ру ва ње на Ма ке до нија, во елек трон ска и писме на форма, нај доц на до 15 ноем ври во те ков на та за на ред на та го дина. Фон дот за здрав стве но оси гу ру ва ње на Ма ке до ни ја ги про ве ру ва го диш ни те пла но ви на при хо ди и рас хо ди до би е ни од јав ни те здрав стве ни ус та нови, да ли ис тите се дви жат во рам ки те на ут врде ни те мак си мал ни на до мес тоци, во де лот на соп стве ни те при хо ди кои се про ек ти ра ни за на ред на та го ди на спо ред бе но со прет ход на та го дина, ка ко и во де лот на усог ла се ност на вкуп ни те при хо ди со вкуп ни те рас ходи. До кол ку при про вер ка та е кон ста ти ра но де ка предло же ни те пла но ви от ста пу ва ат од ут врде ни те мак симал ни на до мес тоци, Фон дот за здрав стве но оси гу рува ње на Ма ке до ни ја ги вра ќа на јав ни те здрав стве ни ус та но ви за да се ко ри ги ра ат во рок од 7 де на од де нот при е мот. Во слу чај ко га јав на та здрав стве на ус та но ва не из врши ко рек ци ја во про пи ша ни от рок, то гаш Фондот за здрав стве но оси гу ру ва ње на Ма ке до ни ја врши ко рек ци ја во име то на јав на та здрав стве на ус та нова. Врз ос но ва на го диш ни те пла но ви од си те јав ни здрав стве ни ус та нови, Фон дот за здрав стве но оси гуру ва ње на Ма ке до ни ја прис та пу ва во обе ди ну ва ње на вку пен Го ди шен план на при хо ди и рас ходи, по из во ри на сред ства та и по јав ни здрав стве ни ус та нови. Вкупни от Го ди шен план на при хо ди и рас хо ди прет ста ву ва ос но ва за из гот ву ва ње на Прег лед на при хо ди и расхо ди ис ка жа ни по јав ни здрав стве ни ус та нови, кој ги сод ржи по да то ци те за: 1 Вкуп ни при ходи: a При хо ди од Фон дот за здрав стве но оси гу рува ње на Ма ке до нија, a Соп стве ни при ходи, a При хо ди од до на ции 1 Вкуп ни рас ходи. Си те по е ди неч ни го диш ни пла но ви на при хо ди и рас хо ди за се ко ја јав на здрав стве на ус та но ва и вкупни от Го ди шен план на при хо ди и рас хо ди тре ба да би дат одоб ре ни нај доц на до 31 Де кем ври во те ков на та за на ред на та го дина. Усло ви за из ме ну ва ње на Го диш ни от план на при хо ди и рас ходи За ко но да ве цот пред ви дел сос тој би од пот ре ба та на ме ну ва ње на Го диш ни от план на при хо ди и расходи, но до кол ку се ис пол нат след ни те ус лови: Про ме на та да се зас но ва на ба ра ње дос та ве но од стра на на јав на та здрав стве на ус та нова; Про ме на та да се од не су ва на при хо ди и рас хо ди кои не мо же ле да се пред ви дат при пла ни рањето; Пот реб но е пок рај ба ра ње то да се дос тави образло же ние за пред мет на та про ме на и пред лог из ме на на го диш ни от фи нан сис ки план на прихо ди и рас ходи. Из ме на на го диш ни те пла но ви на при хо ди и рас ходи на јав ни те здрав стве ни ус та но ви мо же да се из врши и по ини ци ја ти ва од стра на на Управ ни от од бор на 60 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

61 Буџети и буџетски корисници Фон дот за здрав стве но оси гу ру ва ње на Ма ке до нија, при што за ис то то тре ба да би дат из вес те ни јав ни те здрав стве ни ус та но ви кои во рок од се дум де на од прие мот на из вес ту ва ње то се долж ни да из гот ват усог ласен го ди шен фи нан сис ки план на при хо ди и рас ходи. Пре рас пре де лу ва ње на сред ствата За ко но да ве цот пред ви дел пот ре ба од пре рас преде лу ва ње на сред ства та по ставки, ини ци ра но од јав на та здрав стве на ус та но ва или од Фон дот за здравстве но оси гу ру ва ње на Ма ке до нија. Имено, доз во ле но е да се врши пре рас пре де лу ва ње на сред ства та по ставки, но за ис то то е пот реб но да се дос тави ба ра ње од стра на на јав на та здрав стве на ус та нова, со со одвет но об разло же ние за ба ра њето. Ис то така, по служ бе на долж ност Фон дот за здрав стве но оси гу ру ва ње на Ма ке до ни ја во те кот на го ди на та мо же да врши пре рас пре дел ба во рам ки те на го диш ни от план на при хо ди и рас хо ди на јав на та здрав стве на ус та но ва и тоа во след ни те слу чаи: При спро ве ду ва ње на на ло зи за из вршу ва ње по ос нов на при сил на нап ла та на став ка та Испла та по из вршни ре ше ни ја; и На кра јот од го ди ната, ко га по ра ди прек ни жува ње ре а ли за ци ја та го над ми ну ва пла нот на од ре де ни ставки. Уплат ни и ис плат ни сметки Со Упат ство то се про пи ша ни прет ход но на ве де ните сметки, при што се про пи ша ни след ни те пра вила: Смет ка на Бу џе ти на Фон дот - 730: На то вар Пре нос на сред ства на смет ки те на Бу џе тот на Фон дот (703 и 737) и на јавни те здрав стве ни ус та нови Пла ќа ње кон смет ки над вор од здрав стве на та тре зорска сметка Вра ќа ње на по ве ќе или на пог реш но уп ла те ни прихо ди и дру ги при ли ви на Бу џе тот на Фон дот Во ко рист Пре нос на сред ства од смет ка на Фон дот во Тре зорот на Р.М. за фи нан си рање на јав ни те здрав стве ни ус та но ви за ос тва ру ва ње на пра ва та од здрав стве ното оси гу ру вање При хо ди и дру ги при ли ви на Бу џе тот на Фон дот Вра ќа ње на по ве ќе или погреш но пла те ни сред ства Смет ки на јав ни здрав стве ни ус та но ви - 737: На то вар Пла ќа ња кон смет ки над вор од здрав стве на та тре зорска смет ка и на смет ки на дру ги те јав ни здрав стве ни ус та нови Вра ќа ње на по ве ќе или погреш но пла те ни сред ства Пре нос на сред ства на свои те сметки Во ко рист Упла ти од смет ка та на Буџе тот на Фон дот Смет ки на јав ни здрав стве ни ус та но ви - 531: На то вар Пла ќа ња кон смет ки над вор од здрав стве на та тре зорска смет ка и на смет ки на дру ги те јав ни здрав стве ни ус та нови Вра ќа ње на по ве ќе или погреш но пла те ни сред ства Пре нос на сред ства на свои те сметки Во ко рист Упла ти од смет ки над вор од здрав стве на та тре зорска смет ка и од смет ки од дру ги јав ни здрав стве ни ус та но ви Вра ќа ње на по ве ќе или на пог реш но пла те ни сред ства Смет ки на јав ни здрав стве ни ус та но ви - 485: На то вар Пла ќа ња кон смет ки над вор од здрав стве на та тре зорска смет ка и на смет ки на дру ги те јав ни здрав стве ни ус та нови Вра ќа ње на по ве ќе или погреш но пла те ни сред ства Пре нос на сред ства на свои те сметки Во ко рист Упла ти на до на ции од дона тори Вра ќа ње на по ве ќе или на пог реш но пла те ни сред ства За ра ди сле де ње на сос тој би те и тран сак ци и те пред ви де но е во тре зор ски те канце ла рии да се врши кон тро ла на: АКТУЕЛНО КОМПЛЕТНО ЕДНОСТАВНО ЗА ПРИМЕНА ЕЛЕКТРОНСКА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ НАЈНОВО REPREZENT SEPTEMVRI 9/

62 Буџети и буџетски корисници Ба ра ња та од фор ма лен ка рак тер; Ба ра ња та за пла ќа ње спо ред бе но со одоб рени от го ди шен бу џет за јав на та здрав стве на ус та нова, ку му ла тив ни от план, ре а ли за ци ја та и рас по ложли во то сал до на смет ките; Ба ра ња та за пла ќа ње спо ред бе но со рас ход ната ставка, од нос но на ве де на та цел на дозна ка да ли се сов па ѓа со рас ход на та ставка. Одоб ре ни те ба ра ња за пла ќа ња од смет ки те на јав ни те здрав стве ни ус та но ви кон смет ки над вор од здрав стве на та тре зор ска сметка, Тре зо рот на Фон дот ги дос та ву ва во по се бен фор мат по елек трон ски пат до На род на бан ка на Ре пуб ли ка Ма ке до нија, за ра ди нив но из вршу вање. За си те из врше ни тран сак ции се из гот ву ва ат из води кои се дос та ву ва ат до јав ни те здрав стве ни ус танови, соп стве ни ци на смет ките, со што е овоз мо же но сле де ње и еви ден ти ра ње на тран сак ци и те во сметко вод стве на та еви денција. Јав ни те здрав стве ни ус та но ви се долж ни на месеч на ос но ва да вр шат усог ла су ва ње на по да то ците за ос тва ре ни при хо ди и ре а ли зи ра ни рас хо ди во здрав стве на та глав на кни га со по да то ци те од нив на та смет ко вод стве на еви денција. Еви ден ти ра ње на дос та са ни не на ми ре ни об врски Се ко ја јав на здрав стве на ус та но ва е долж на најдоц на до 10-ти во те ков ни от ме сец да дос та ват до Бу џе тот на Фон дот прег лед на дос та са ни не на ми ре ни об врски со сос тој ба од по след ни от ден на прет ход ниот ме сец. Пок рај ос та на тото, прег ле дот тре ба да ги сод ржи по да то ци те за: Об врските до 30 де на (ос вен за рас ход ни те став ки 401 и 402); Об врските до 60 де на (ос вен за рас ход ни те став ки 401 и 402); Об врските над 60 де на (ос вен за рас ход ни те став ки 401 и 402); Вкуп но не на ми ре ни об врски по дос та са ност (ос вен за рас ход ни те став ки 401 и 402); Вкуп но не на ми ре ни об врски по рас ход на став ка и вкуп но не на ми ре ни об врски за си те рас ход ни ставки. При ова тре ба да се ис так не об врската кон се ко ја јав на здрав стве на ус та но ва за из гот ву ва ње на детал но об разло же ние за се ко ја не на ми ре на об врска над 60 дена. До кол ку јав на та здрав стве на ус та но ва не го достави прег ле дот за не на ми ре ни об врски во пред виде ни от рок, Тре зо рот на Фон дот мо же да го од ло жи одоб ру ва ње то на фи нан сис ки те пла но ви на јав на та здрав стве на ус та но ва или да го од ло жи одоб ру ва ње то на ба ра ња та за пла ќања. Вре ме но то фи нан си ра ње на бу џет ски те ко рисни ци се врши до кол ку Бу џе тот на РМ не е до не сен до 31 Де кем ври во те ков на та го ди на за на ред на та фискал на го дина, при што Тре зо рот на Фон дот ќе одобру ва ис пла ти на сред ства по сметки, пот прог ра ми и став ки на јав ни те здрав стве ни ус та нови, нај мно гу до ед на тре ти на од вкуп но из врше ни те рас хо ди во први от квартал од прет ход на та фис кал на го дина, нај доц на до 31-ви Март. Со цел да се пла ни ра лик вид нос та на тре зорска та сметка, со упат ство то е про пи ша на об врска си те јав ни здрав стве ни ус та но ви до Фон дот за здравстве но оси гу ру ва ње да ги на ја ву ва ат си те оче ку ва ни при ли ви и пла ни ра ни од ли ви чиј не де лен ку му ла тивен из нос е ед на ков или по го лем од ,00 де нари, нај доц на до по след ни от ра бо тен ден од те ков на та не дела. До кол ку јав ни те здрав стве ни уста но ви не по ста пат спо ред оваа про пи ша на об врска, Тре зо рот на Фон дот мо же да го од ло жи одоб ру ва њето на фи нан сис ки те пла но ви или одоб ру ва ње то на ба ра ња та за пла ќа ње под не се ни од јав на та здравстве на ус та нова. 62 REPREZENT SEPTEMVRI 9/2015

63 Информации КРАТКИ ИНФОРМАЦИИ ПЕР СО НА ЛЕН ИЗ МЕ НИ И ДО ПОЛ НУ ВА ЊА ДА НОК НА НА ЗА КО НОТ ЗА ПЕР СО НА ЛЕН Д ОХ О Д ДА НОК НА ДО ХОД ("Служ бен вес ник на РМ", број 129/15) Спо ред но ва та точ ка 28 од член 6 од За ко нот, испла ту ва чот од го ди на не ма об врска да пресме та и пла ти пер со на лен да нок по ос нов на: На до мес ток на тро шо ци за хо тел ско смес тување, хра на и пре воз за ли ца кои не се вра боте ни кај фил мски от про ду цент, кои учес тву ва ат при про из вод ство на филм на ме нет за јав но при ка жу вање, во ви си на на ствар ни те тро шоци, ут врде ни врз ос но ва на до ку мент за нап ра ве ните тро шоци. Испла ту ва чот на акон та ци ја на пер со на лен да нок на до ход (за лич ни при мања, ав тор ски пра ва и пра ва од ин дус трис ка соп стве ност, за при хо ди од ка пи тал, при хо ди од имот и имот ни права, до бивки од иг ри на сре ќа и дру ги при ходи), дол жен е на об врз ни кот (фи зич ко то ли це кое ги ос тва ру ва при хо дите) нај доц на до 25 Ја ну а ри во на ред ната го ди на (на мес то 15 Ја ну ари) да му дос тави зби рен по да ток за си те нап ра ве ни ис пла ти во прет ход на та го дина. Из ме не ти се каз не ни те од ред би сог лас но но ви от За кон за прек р шоци. ИЗ МЕ НИ И ДО ПОЛ НУ ВА ЊА ТУРИСТИЧКА НА ЗА КО НОТ ЗА ТУ РИС ТИЧ КА ДЕЈНОСТ ДЕЈ НОСТ ("Служ бен вес ник на РМ", број 129/15) Со из ме на на чле нот 52 од За ко нот од 31 Ју ли 2015 го ди на ка ко дру ги ви до ви ту рис тич ки ус лу ги се сме таат: ор га ни зи ра ње рек ре а тив ни и за бав ни ак тив ности на пла жи и ба зени, из нај му ва ње на пло ви ла за за ба ва (сан до лини, дас ки за ед ре ње и слично), при бор за ски ја ње на вода, ве ло си пед, ле жалка, ча дор за заш ти та од сонце, при бор за ри бо лов и слично, и ус луж ни деј нос ти пов рза ни со вод ни от пре воз кои се ре а ли зи ра ат со пло вен об јект со ја чи на на мо тор кој не над ми ну ва 20 ко њски си ли и кој вклу чу ва пре воз на мак си мум 12 лица. Да ва те лот на ус лу ги те е дол жен на ко рис ни кот на ус лу ги те да му обез бе ди оси гу ру ва ње од пов ре да и смрт. Услу га та мо же да ја вр шат и фи зич ки лица. Да ва те лот на ус лу га та е дол жен оп ре ма та и при борот кои ги из дава, од нос но оп ре ма та со ко ја ја врши ус луж на та деј ност пов рза на со во де ни от пре воз, да ја од ржу ва за да би де без бед на за ко рис тење. ВРАБОТУВАЊЕ ДО ПОЛ НУ ВА ЊЕ НА ИНВАЛИДНИ ЗА КО НОТ ЗА ВРА БО ТУ ВА ЊЕ ЛИЦА НА ИН ВА ЛИД НИ ЛИЦА ("Служ бен вес ник на РМ", број 129/15) Со до пол на та на член 15 од За ко нот, про ши рен е опфа тот за ко рис те ње на сред ства та од По себ ни от фонд. Име но пок рај мож нос та сред ства та да се ко рис тат за фи нан си ра ње на ра бо ти те за по доб ру ва ње на ус лови те за вра бо ту ва ње и ра бо те ње на ин ва лид ни лица, адап та ци ја на ра бот но то мес то и на бав ка на оп рема, сред ства та да се ко рис тат и за при до нес за пен зис ко и ин ва лид ско оси гу ру вање, при до нес за здрав стве но осигу ру ва ње и при до нес за вра бо ту ва ње за вра бо те но то ин ва лид ско лица, при до нес за пен зис ко и ин ва лид ско оси гу ру ва ње за си те вра бо те ни во заш тит но то друш тво. Агенци ја та за вра бо ту вање, склу чу ва до го вор со ко рис ни кот на сред ства та ис клу чи во за на ме ни те уреде ни со За ко нот. ВРАБОТУВАЊЕ И ОСИГУРУВАЊЕ ПРЕД ЛОГ - ЗА КОН ВО СЛУЧАЈ НА ЗА ДО ПОЛ НУ ВА ЊЕ НЕВРАБОТЕНОСТ НА ЗА КО НОТ ЗА ВРА БО ТУ ВА ЊЕ И ОСИ ГУ РУ ВА ЊЕ ВО СЛУ ЧАЈ НА НЕВ РА БО ТЕ НОСТ Ра бо то да ва чот од при ват ни от сек тор кој за вре ме до де ка има ра бот ник на по ро дил но от сус тво, за кој има пра во да ко рис ти ос ло бо ду ва ње од пла ќа ње на при до не си и пер со на лен да нок, ан га жи ра друг ра ботник, и за но ви от ра бот ник ќе има пра во да ги ко рис ти ос ло бо ду ва њата. Ис то така, ра бот ни кот кој ко рис ти по ро дил но отсус тво ќе има и од ре ден вид га ранци ја де ка по завршу ва ње то на по ро дил но то от сус тво ќе се вра ти на ра бо та на сво е то ра бот но место. REPREZENT SEPTEMVRI 9/