Писмо од главниот уредник

Transcription

1 Писмо од главниот уредник ПОЧИТУВАНИ КОМИНТЕНТИ! Издавач РАФАЈЛОВСКИ КОНСАЛТИНГ Сметка во НЛБ Тутунска банка АД - Скопје Даночен број МК Главен и одговорен уредник Д-р Горан Рафајловски Уредник Јасмина Рафајловска Издавачки совет Вера Рафајловска М-р Трајан Николоски Д-р Горан Рафајловски Јанче Лековски Д-р Борче Давитковски Редакциски одбор Војко Рафајловски Јасмина Рафајловска Стојко Пауновски М-р Етем Исени Софија Јанчева Белчева Технички уредник Леополдина Гаќева Адреса ул. Орце Николов бр. 190 П. фах 710 Скопје reprezent@rafajlovski.com.mk Телефони Претплата: 02/ ; Економски совети: 078/ ; 078/ ; 078/ Правни совети: 078/ Факс 02/ Печати Носител на материјалните права на написите е издавачот. Забрането е препечатување, копирање и умножување на написите или нивни делови без претходно обезбедена согласност од издавачот. Среќна Нова 2013 година! Истрчавме уште еден круг, прегазивме уште една година и со радост ја дочекуваме новата. Тие што сме постари бескрајно далеку ни изгледаше доаѓањето на новиот милениум, а еве веќе изминуваат полни 12 години од него. Доаѓа тринаесеттата. Некои велат тоа е среќен број, носи бериќет, па зошто да не веруваме во тоа. Мора да се верува дека секоја година носи нешто подобро од претходната. Сепак некои од нас стареат, а некои созреваат. Доаѓаат и нови свежи идеи, доаѓа напредок кој неминовно тече, како и годините што се тркалаат така едноставно. За нас сигурен сум дека одиме напред. Тие што сте со нас не застанувате во чекорот и тоа можам да Ви го гарантирам. Точно е дека сега за нас почнуваат најтешките работи околу затворањето на изминатата година, па и затоа во овој период не очекува многу напор, но сепак резултатот на крајот од тоа е значително видлив. Како и секогаш ќе започнеме со пописот, неговиот сметководствен третман, како и разликите кои се јавуваат со него. Ќе одиме со исправките на даночните пријави за ДДВ, последната даночна пријава за 2012 година, како и регистрацијата за паушалното оданочување за обврзниците кои остваруваат приходи од земјоделска дејност. Тешко се случува, но убаво би било кога би го имало почесто, а тоа е бонусот и тринаесеттата плата. Не смееме да ги заборавиме ниту финансиските институции, па и за нив ги правиме разликите за книжења по попис кај банките и штедилниците, друштвата за осигурување и реосигурување. Непрофитните и буџетските организации сé повеќе се изедначуваат со трговските друштва, па оттаму се исто така предмет на посебни обработувања во списанието Репрезент. Доаѓа крај на година, па оттаму треба да се сведат сметките. Едни од сметките кои треба да се сведат се побарувањата. Побарувањата и нивното застарување е многу битна тема која ја обработуваме, како не би ги пропуштиле роковите за наплатување и утужување на своите побарувања. Годините врват, ние се движиме и развиваме. Уште еден доказ за тоа е и Упатството што Ви го даваме за користење на on-line верзијата на Р-Регистарот и Репрезентот. Ова е уште еден доказ дека ние сé повеќе инвестираме и нашите услуги се не само квалитетни, туку и разновидни. Се трудиме согласно Вашите потреби да се прилагодиме и да Ви го олесниме што повеќе тековното работење. Секогаш со Вас и за Вас не е само флоскула која ќе ја искажеме, а не сме спремни да ја потврдиме заради тоа што едно е да ветите, а друго е 22 години гордо и достоинствено да го исполнувате своето ветување. Уште еднаш среќна Нова година и Ве уверувам дека со нас сте сигурни во годините што доаѓаат. Со почит Д-р Горан Рафајловски REPREZENT DEKEMVRI 12/2012 1

2 Содржина СМЕТКОВОДСТВО Јасмина Рафајловска СМЕТКОВОДСТВЕН ТРЕТМАН НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИСОТ ДАНОЦИ Вера Рафајловска ИС ПРА ВКА НА ДА НОЧ НА ПРИ ЈА ВА ЗА ДДВ Вера Рафајловска ДДВ ПРИЈАВА ЗА ПОСЛЕДЕН ДАНОЧЕН ПЕРИОД ЗА 2012 ГОДИНА Наташа Ристовска РЕГИСТРАЦИЈА ЗА ПАУШАЛНО ОДАНОЧУВАЊЕ НА ОБВРЗНИЦИ КОИ ОСТВАРУВААТ ПРИХОДИ ОД ЗЕМЈОДЕЛСКА ДЕЈНОСТ Наташа Ристовска ПРЕДЛОГ ИЗМЕНИ НА ЗАКОНОТ ЗА ПЕРСОНАЛНИОТ ДАНОК НА ДОХОД ДЕЛОВНО ПРАВО Д-р Горан Рафајловски ЗАСТАРЕНОСТ НА ПОБАРУВАЊА ПЛАТИ И НАДОМЕСТОЦИ М-р Александар Ивановски БОНУС И ТРИНАЕСЕТТА ПЛАТА (СМЕТКОВОДСТВЕН И ДАНОЧЕН АСПЕКТ) БАНКИ Ацо Димитровски КНИЖЕЊА НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИС КАЈ БАНКИТЕ И ШТЕДИЛНИЦИТЕ ОСИГУРУВАЊЕ Ацо Димитровски КНИЖЕЊА НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИС КАЈ ДРУШТВАТА ЗА ОСИГУРУВАЊЕ И РЕОСИГУРУВАЊЕ БУЏЕТИ И БУЏЕТСКИ КОРИСНИЦИ Бранислав Гулев СМЕТКОВОДСТВЕНО ЕВИДЕНТИРАЊЕ НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИС КАЈ БУЏЕТИТЕ И БУЏЕТСКИТЕ КОРИСНИЦИ НЕПРОФИТНИ ОРГАНИЗАЦИИ Тина Марковиќ КНИЖЕЊА НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИС КАЈ НЕПРОФИТНИТЕ ОРГАНИЗАЦИИ РЕДОВНИ ПЕРИОДИЧНИ ОБВРСКИ Јасмина Рафајловска ОБВРСКИ И РОКОВИ ШТО ТРЕБА ДА СЕ ИСПОЧИТУВААТ ДО КРАЈОТ НА ЈАНУАРИ 2013 ГОДИНА УПАТСТВО УПАТСТВО ЗА КОРИСТЕЊЕ НА ONLINE ВЕРЗИЈАТА НА Р-РЕГИСТАР И Е-РЕПРЕЗЕНТ CONTENT СМЕТКОВОДСТВО СМЕТКОВОДСТВЕН ТРЕТМАН НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИСОТ Из ве шта јот за из вр ше ни от по пис, за ед но со по пис ни те ли сти и актот на од го вор но то ли це на тр го ве цот за по стап ки те за усог ла су ва ње на сме тководс тве на та со фа ктич ка та со стој ба на средс тва и об вр ски кои се предмет на пописот се до ста ву ва за кни же ње до ли це то на кое тр го ве цот го до ве рил во де ње то на тр гов ски те кни ги и со ставу ва ње то на го диш на та сме тка и фи нан си ски те из ве штаи...3 ДАНОЦИ ДДВ ПРИЈАВА ЗА ПОСЛЕДЕН ДАНОЧЕН ПЕРИОД ЗА 2012 ГОДИНА Си те да ноч ни об врз ни ци регистрирани за целите на ДДВ не за вис но да ли соста ву ва ат ме сеч ни да ноч ни прес ме тки, три ме се ч ни да ноч ни прес ме тки, или го диш на да ноч на прес ме тка, нај доц на до 25 Ја ну а ри 2013 го ди на долж ни се до Упра ва та за јав ни при хо ди да до ста ват да ноч на при ја ва за пос лед ни от да но чен пер и од, од нос но за да ноч ни от пер и од. Да ноч на та при ја ва за пос лед ни от да ночен пе ри од има одре де ни до пол ни тел ни функ ции во од нос на да ноч ни те при ја ви во те кот на го ди на та ДЕЛОВНО ПРАВО ЗАСТАРЕНОСТ НА ПОБАРУВАЊА За ста ре но ста е де фи ни ра на ка ко преста нок на пра во то да се ба ра при силно ис пол ну ва ње на об вр ска та. За да на ста пи за ста ре ност по треб но е да исте че вре ме то опре де ле но со за кон во кое до ве ри те лот имал мож ност да ба ра ис пол ну ва ње на об вр ска та. По исте кот на тој рок, кој е раз ли чен за од дел ни поба ру ва ња за ра ди при ро да та на исти те, до ве ри те лот го гу би пра во то при сил но да го нап ла ти сво е то по ба ру ва ње. Ако, до ве ри те лот по суд ски пат по исте кот на ро кот на за ста ре ност по ба ра ис полну ва ње на по ба ру ва ње то, а долж ни кот истак не при го вор за за ста ре ност, до ве ри те лот ќе го из гу би спо рот REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

3 Сметководство СМЕТКОВОДСТВЕН ТРЕТМАН НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИСОТ Јасмина РАФАЈЛОВСКА Во прет ход ни от број на спи са ни е то Ре презент, ви да дов ме упат ства за по пи сот на средства та и об вр ски те за 2012 го ди на, од ас пект на под го то вки те, из го тву ва ње то на прав ни те акти и из вр шу ва ње то на фи зич ки от по пис. Во овој број ви да ва ме об јас ну ва ње за усог ла су ва ње то на сме тко водс тве на та со фа ктич ка та со стој ба на средс тва та и об вр ски те утвр де на со по писот ка ко и кни же ња та на раз ли ки те по по пи сот за 2012 го ди на. Да ноч ни те об врз ни ци ре ги стри ра ни за цели те на ДДВ, има ат об вр ска на раз ли ки те (кусо ци те) утвр де ни со по пи сот да прес ме та ат да нок и да го при ја ват во пос лед на та да ноч на при ја ва (ме сеч на, од нос но три ме сеч на, а за добро вол но ре ги стри ра ни те да ноч ни об врз ни ци го диш на да ноч на при ја ва) за 2012 го ди на, ко ја до УЈП тре ба да ја до ста ват нај доц на до 25 Јану а ри 2013 го ди на. Ре зул та тот на по пис ни те ко ми сии при спро ве ду ва ње то ре дов ни от го ди шен по пис, е да ја утвр дат ре ал на та со стој ба на имо тот на суб је ктот, што нај че сто ре зул ти ра со раз ли ки (ку сок или ви шок), кои за дол жи тел но тре ба да се кни жат во сме тко водс тво под 31 Де кем ври 2012 го ди на. ШТО СОДРЖИ ИЗВЕШТАЈОТ ЗА ИЗВРШЕНИОТ ПОПИС? Ко ми си ја та за по пис го со ста ву ва из ве шта јот за из вр ше ни от по пис кој со др жи: по да то ци за да ту мот на по че ток и за вр шу ва ње на по пи сот; прег лед на ма те ри јал ни те (фи зич ки те) и вреднос ни те раз ли ки ме ѓу фа ктич ка та и сме тко водстве на та со стој ба и при чи ни те за раз ли ки те; прег лед на сме тко водс тве на та вред ност на средс тва та и об вр ски те чи ја фа ктич ка вред ност на де нот на по пи сот не е утвр де на, со со од вет ни образ ло же ни ја; за бе ле шки и об јас ну ва ња во вр ска со утвр дени те раз ли ки да де ни од ли ца та кои ра ку ва ат со средс тва та, од нос но кои се за дол же ни со ма тери јал ни те (фи зич ки те) и па рич ни те вред но сти; пред ло зи за ли кви да ци ја на утвр де ни те раз ли ки (пре би ва ње на ку со ци те и ви шо ци те на ста на ти по ос нов на за ме на на исти и слич ни ви до ви, од нос но средс тва и вред ност, на чи нот на надо ме сту ва ње на ку со ци те и при хо ду ва ње на ви шо ци те, от пис на за ста ре ни те по ба ру ва ња, при хо ду ва ње на за ста ре ни те об вр ски и оста на ти за бе ле шки и пред ло зи. Из ве шта јот за из вр ше ни от по пис, за ед но со по писни те ли сти и актот на од го вор но то ли це на тр го ве цот за по стап ки те за усог ла су ва ње на сме тко водс тве на та со фа ктич ка та со стој ба на средс тва и об вр ски кои се предмет на пописот се до ста ву ва за кни же ње до ли це то на кое тр го ве цот го до ве рил во де ње то на тргов ски те кни ги и со ста ву ва ње то на го диш на та сме тка и фи нан си ски те из ве штаи, за ра ди усог ла су ва ње на сме тко водс тве на та со фа ктич ка та со стој ба на средства та и об вр ски те. УСОГЛАСУВАЊЕ НА СМЕТКОВОДСТВЕНАТА СО ФАКТИЧКАТА СОСТОЈБА Усог ла су ва ње то на сме тко водс тве на та со фа ктичка та со стој ба на средс тва та и об вр ски те утвр де на со по пи сот оп фа ќа: усог ла су ва ње на фи зич ка та со стој ба и сме тководс тве на та вред ност на средс тва та еви ден тира ни во сме тко водс тве ни еви ден ции во те кот на прес ме тков ни от пер и од со фа ктич ка та со стој ба утвр де на со по пи сот; усог ла су ва ње на сме тко водс тве на та вред ност на средс тва та и об вр ски те утвр де на со евиден ти ра ње на де лов ни те на ста ни во ана ли тички те еви ден ции за по ба ру ва ња од ку пу ва чи те, об вр ски спре ма до ба ву ва чи те, иско ри сте ни и одо бре ни кре ди ти и за е ми, при ме ни и да де ни REPREZENT DEKEMVRI 12/2012 3

4 Сметководство аван си и дру го до де нот на по пи сот со нив на та фа ктич ка вред ност утвр де на со по пи сот и усог ла су ва ње на вред но ста на средс тва та и об вр ски те со при ме на на ме тод раз ли чен од ме то дот на исто ри ски тро шок (вред ност утвр дена со при ме на на ме тод на тро шок на за ме на, ди скон ти ра на вред ност, не то ре а ли за ци о на вред ност, вред ност утвр де на спо ред по да то ци на актив ни па за ри и дру го). Усог ла су ва ње то на сме тко водс тве на та со фактич ка та со стој ба на по пи ша ни те средс тва и об вр ски се вр ши во за вис ност од утвр де ни те при чи ни за несог ла су ва ње ме ѓу сме тко водс тве на та и фа ктич ка та со стој ба. По стап ки те на усог ла су ва ње вклу чу ва ат: ис пра вка на гре шка во слу ча и те ко га со по писот се иден ти фи ку ва ни по греш но прок ни же ни де лов ни на ста ни, де лов ни на ста ни прок ни же ни врз ос но ва на не ве ро до стој на сме тко водс твена до ку мен та ци ја или де лов ни на ста ни за кои е утвр де но де ка не се слу чи ле до да ту мот на по пи сот; еви ден ти ра ње на иден ти фи ку ва ни те, а не прокни же ни де лов ни на ста ни на ста на ти до да ту мот на по пи сот; еви ден ти ра ње на иден ти фи ку ва ни те, а не прокни же ни де лов ни на ста ни на ста на ти по да ту мот на по пис, ако исти те во сог лас ност со сме тководс тве ни те про пи си се ко ре ктив ни де лов ни на ста ни; еви ден ти ра ње на утвр де ни те, а не е ви ден ти ра ни ка ло, рас тур, де фект и крш на средс тва та кои по сво и те ка ра кте ри сти ки или по ра ди тех ничко-тех но ло шки те спе ци фич но сти на ра бот ни от про цес на тр го ве цот под ле жат на та ков вид на за гу би; от пис и ис пра вка на вред но ста на сом ни тел ни те и спор ни по ба ру ва ња; от пис на за ста ре ни те и дру ги те неп ла те ни обвр ски за кои е утвр де но де ка не ма да до ве дат до од лив на па рич ни средс тва или на дру ги еко ном ски ко ри сти; еви ден ти ра ње на прес ме та ни те курс ни раз ли ки, не ре а ли зи ра ни до би вки или за гу би од фи нанси ски те средс тва и фи нан си ски те об вр ски и дру ги про пи ша ни по стап ки. Усог ла су ва ње то на сме тко водс тве на та со фа ктичка та со стој ба со еви ден ти ра ње на ку со ци те и ви шоци те, по пра ви ло, се вр ши са мо во слу ча и те ко га со при ме на та на не ко ја од прет ход но на ве де ни те по стапки не е мож но да се от стра ни су штин ска та при чи на за утвр де но то не сог ла су ва ње. Обе мот на раз ли ки те (ку со ци или ви шо ци) за ви си од по ве ќе фак то ри, но ка ко нај зна чај ни се: фи зич ки от обем на де ло вни те про ме ни - из врше ни на бав ки и про да ж би; ин тен зи те тот на про ме ни те - за че с те ност на на ба вки те и про даж би те; ус ло ви те на скла ди ра ње - ко ри сте ње на адеква тен прос тор и ав то ма ти зи ра ност во ма ни пули ра ње то и транс пор тот; струч но ста на ка да рот; при ро да та на до бра та што се пред мет на ра боте ње и слич но. КНИ ЖЕ ЊА НА РАЗ ЛИ КИ ТЕ ПО ПО ПИС КАЈ ТР ГОВ СКИ ТЕ ДРУШ ТВА Сме тко водс тво то е долж но да из вр ши кни же ње на раз ли ки те утвр де ни со по пи сот (ку сок, ви шок, рас ходу ва ње) врз ос но ва на од лу ки те ус во ени од ор га нот на упра ву ва ње, ка ко и по пис ни те ли сти кои се при лог кон од лу ки те. Исто та ка, е долж но да го пре сме та и уп ла ти да нокот на ку со ци те во про пи ша ни те ро ко ви. Важно: На по ме ну ва ме де ка тре ба да се обр не по себ но вни ма ние на вре ме то на утвр ду ва ње то на ку со ци те по по пис. За да ноч ни от трет ман на ку соци те да де но е во написот под нас лов "ДДВ при ја ва за пос лед ни от да но чен пер и од 2012 го ди на" во ова спи са ние. Раз ли ки по по пис на по сто ја ни средс тва Со ог лед на спе ци фич но сти те на по сто ја ни те средства (ос нов ни сред ства), кои се ја ву ва ат во об лик на ма те ри јал ни и не ма те ри јал ни сред ства, ко ми си ја та за по пис врз ос но ва на утвр де ни те при чи ни тре ба да пред ло жи на ор га нот на упра ву ва ње на чиј то вар ќе пад не ку со кот (на пра вно то ли це или на од го вор но то ли це). Исто та ка со по пи сот мо же да се утвр ди ствар на та со стој ба, од нос но не мож но ста ос нов ни те сред ства да се ко ри стат, а тоа зна чи да се рас хо ду ва ат. До рас хо ду ва ње мо же да дој де за ра ди: 4 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

5 Сметководство уни шту ва ње пре диз ви ка но од ви ша си ла; тех нич ка или еко ном ска за ста ре ност на средства та од нос но про из во ди те. Исто та ка, пред да се из вр шат кни же ња та за разли ки те по по пис на ос но вни те сред с тва, тре ба да се пре сме та амор ти за ци ја та. При мер 3: Ку сок на опре ма врз то вар на од го вор но то ли це 1. На бав на вред ност Ис пра вка на вред ност Се гаш на вред ност ДДВ ( х 18%) При мер 1: Ку сок на опре ма врз то вар на прав но то ли це 1. На бав на вред ност Ис пра вка на вред ност Се гаш на вред ност ДДВ ( х 18%) Ку со ци Аку му ли ра на амор ти за ци ја на ма те ри јал ни те средс тва По строј ки и опре ма Об вр ски за ДДВ По од лу ка број... При мер 2: Ви шок на опре ма 1. Про це не та на бав на вред ност Про це не та ис пра вка на вред ност Про це не та се гаш на вред ност Ку соци Аку му ли ра на амор ти за ци ја на ма те ри јал ни те средс тва По строј ки и опре ма По ба ру ва ња од вра бо те ни те за ку со ци на средс тва и надомест на штета Приходи од наплатени пенали, казни и штети Об вр ски за ДДВ По од лу ка број... При мер 4: Рас хо ду ва ње на опре ма уни ште на од ви ша си ла, ко ја е на до ме сте на од друш тво за оси гу ру ва ње 1. На бав на вред ност Ис пра вка на вред ност Се гаш на вред ност По строј ки и опре ма Аку му ли ра на амор ти за ци ја на ма те ри јал ни те средс тва Ви шо ци По од лу ка број Аку му ли ра на амор ти за ци ја на ма те ри јал ни те средс тва По ба ру ва ња за премии за надомест ште ти По строј ки и опре ма По од лу ка број Сме тка По ба ру ва ња за премии за на до ме ст на ште ти Наплатена штета REPREZENT DEKEMVRI 12/2012 5

6 Сметководство При мер 5: Аку му ли ра на амор ти за ци ја на ма те ри јал ни те средс тва За ли ха на отпад и расходувани материјали Загуби врз основа на расходувања и загуби од продажба на нематеријални и материјални средства По строј ки и опре ма По од лу ка број... При мер: Рас хо ду ва ње на опре ма ко ја се про це ну ва ка ко от па ден ма те ри јал 1. На бав на вред ност Ис пра вка на вред ност Се гаш на вред ност Про це не та вред ност ка ко от па ден ма те ри јал Раз ли ки при по пи сот на си тен ин вен тар Ку сок на си тен ин вен тар на за ли ха и во упо тре ба 1. Ку сок на си тен ин вен тар на за ли ха врз то вар на прав но то ли це ДДВ ( х 18%) Ку сок на си тен ин вен тар да ден во упо тре ба (100% от пис) врз то вар на од го вор но то ли це. Ин вен та рот е ко ри стен 1 го ди на - на бав на вред ност вред ност по ко ја мо же да се на ба ви во мо мен тот на ку сок ДДВ (5.000 х 18%) Ку сок на си тен ин вен тар да ден во упо тре ба (100% от пис) врз то вар на прав но то ли це ДДВ (6.000 х 18%) Ку со ци Си тен ин вен тар на за ли ха Об вр ски за ДДВ По од лу ка број По ба ру ва ња од вра бо те ни те за ку со ци на средс тва и надомест на штета Приходи од наплатени пенали, казни и штети Об вр ски за ДДВ Вред нос но усог ла су ва ње на за ли хи те на си тен ин вен тар, ам ба ла жа и авто гу ми Си тен ин вен тар во упо тре ба По од лу ка број Ку со ци Вред нос но усог ла су ва ње на за ли хи те на си тен ин вен тар, ам ба ла жа и авто гу ми Си тен ин вен тар во упо тре ба Об вр ски за ДДВ По од лу ка број... При мер 1: Раз ли ки по по пис на су ро ви ни и ма те ри ја ли Ку сок на ма те ри ја ли врз то вар на прав но то ли це 1. На бав на вред ност без ДДВ ДДВ ( х 18%) Ку со ци Су ро ви ни и ма те ри ја ли на за ли ха Об вр ски за ДДВ По од лу ка број... 6 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

7 Сметководство При мер 2: Ку сок на ма те ри ја ли еви ден ти ра ни по пла ќа ње то 1. План ска це на на ма те ри ја ли те На бав на це на на ма те ри ја ли те От ста пу ва ње од план ска та це на Су ро ви ни и ма те ри ја ли на за ли ха От ста пу ва ње од це ни те на су ро ви ни те и ма те ри ја ли те Ви шо ци По од лу ка број... Раз ли ки по по пис на го то ви про из во ди Ку со ци От ста пу ва ње од стандардни це ни на су ро ви ни те и ма те ри ја ли те Су ро ви ни и ма те ри ја ли на за ли ха По од лу ка број... При мер 3: 1. На бав на вред ност ДДВ (8.000 х 18%) Ку со ци Су ро ви ни и ма те ри ја ли на за ли ха По од лу ка број По ба ру ва ња од вра бо те ни те за ку со ци на средс тва и надомест на штета Приходи од наплатени пенали, казни и штети Об вр ски за ДДВ По од лу ка број... При мер 4: Ку сок на ма те ри ја ли врз то вар на од го вор но то ли це Ви шок на ма те ри ја ли кои се во дат по план ски це ни При мер 1: Раз ли ки по по пис на про из во ди на за ли ха На про из во ди те кои се во дат по про даж на це на ко ми си ја та ги утвр ди ла след ни ве раз ли ки: 1. Ви шок на го то ви про из во ди: - из нос по про даж на це на без ДДВ из нос на це на на чи не ње Ку сок врз то вар на прав но то ли це: - из нос по про даж на це на без ДДВ из нос на це на на чи не ње ДДВ (3.000 х 5%) Ку сок врз то вар на од го вор но то ли це - из нос по про даж на це на без ДДВ из нос на це на на чи не ње ДДВ (1.800 х 5%) Про из во ди на за ли ха От ста пу ва ње од стандардни це ни на про из во ди те Ви шо ци По од лу ка број Ку со ци От ста пу ва ње од стандардни це ни на про из во ди те Про из во ди на за ли ха Об вр ски за ДДВ По од лу ка број... REPREZENT DEKEMVRI 12/2012 7

8 Сметководство Ку со ци От ста пу ва ње од стандардни це ни на про из во ди те Про из во ди на за ли ха По ба ру ва ња од вра бо те ни те за ку со ци на средс тва и надомест на штета Приходи од наплатени пенали, казни и штети Об вр ски за ДДВ...90 По од лу ка број... При мер 2: Ка ло на не до вр ше но про из водс тво во сог лас ност со утвр де ни те нор ма ти ви. Ма те ри ја ли те се во дат по план ски це ни Кусоци От ста пу ва ње од стандардните це ни на про из водс тво Про из водс тво По од лу ка број Сто ки на за ли ха Раз ли ка во це ни те на сто ки те Ви шо ци По од лу ка број Ку со ци Раз ли ка во це ни те на сто ки те Сто ки на за ли ха Об вр ски за ДДВ По од лу ка број Ку со ци Раз ли ка во це ни те на сто ки те По ба ру ва ња од вра бо те ни те за ку со ци на средс тва и надомест на штета Сто ки на за ли ха Приходи од наплатени пенали, казни и штети Об вр ски за ДДВ По од лу ка број... Раз ли ки по по пис на тр гов ска сто ка во склад Раз ли ки по по пис на по ба ру ва ња и об вр ски При мер: Со по пи сот се утвр де ни след ни ве раз ли ки на сто ки во склад кои се во дат по про даж ни це ни 1. Ви шок на сто ки: - про даж на вред ност без ДДВ раз ли ка во це ни Ку сок на сто ки врз то вар на прав но то ли це: - про даж на вред ност без ДДВ раз ли ка во це ни на бав на вред ност ДДВ (8.000 х 18%) Ку сок на сто ки врз то вар на од го вор но то ли це: - про даж на вред ност без ДДВ раз ли ка во це ни на бав на вред ност ДДВ (3.200 х 18%) При мер 1: По од лу ка та за по пис по ба ру ва њата за кои во прет ход ни от пер и од е из вр ше на ис пра вка на вред но ста, де фи ни тив но се от пи шу ва ат би деј ќи не мо жат да се нап ла тат 8 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

9 Сметководство Вред нос но усог ла су ва ње на по ба ру ва ња та од ку пу ва чи те По ба ру ва ња од ку пу ва чи те во зем ја та По од лу ка број... При мер 2: По од лу ка та за по пис се от пи шу ва ат об вр ски те по ста ри од три го ди ни 2. Ку сок врз то вар на од го вор но то ли це: - про даж на вред ност со вкал ку ли ран ДДВ раз ли ка во це ни на бав на вред ност вкал ку ли ран ДДВ 5% об вр ски за ДДВ (3.000 х 5%) Ви шок на сто ки: - про даж на вред ност без ДДВ про даж на вред ност со вкал ку ли ран ДДВ раз ли ка во це ни на бав на вред ност вкал ку ли ран ДДВ 18% Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та При хо ди од от пис на об вр ски од неповрзани друштва По од лу ка број... Раз ли ки по по пис на сто ки во про дав ни ца Кај фи зич ки от ку сок точ но се утвр ду ва ко ја сто ка ја не ма. Кај фи нан си ски от ку сок не е по зна то кои сто ки не до с та су ва ат. Фи нан си ски от ку сок се утвр ду ва во ма ло про даж ба та, би деј ќи во нај чест слу чај про давни ци те се за дол жу ва ат фи нан си ски (без ана ли тич ка еви ден ци ја по ви до ви на сто ки), па не е поз на то кој про из вод не до ста су ва. За овој ку сок се за дол жу ва од го вор но то ли це. При мер 1: Со по пи сот во про дав ни ца утвр де ни се след ни ве раз ли ки 1. Ку сок врз то вар на прав но то ли це: - про даж на вред ност со вкал ку ли ран ДДВ раз ли ка во це ни на бав на вред ност вкал ку ли ран ДДВ 5% об вр ски за ДДВ (3.000 х 5%) Ку со ци Раз ли ка во це ни на сто ки Вкал ку ли ран ДДВ Сто ки во про дав ни ца Об вр ски за ДДВ По од лу ка број Ку со ци Раз ли ка во це ни те на сто ки те Вкал ку ли ран ДДВ По ба ру ва ња од вра бо те ни те за ку со ци на средс тва и надомест на штета Сто ки во про дав ни ца Приходи од наплатени пенали, казни и штети Об вр ски за ДДВ По од лу ка број Сто ки во про дав ни ца Ви шо ци Раз ли ка во це ни те на сто ки те Вкал ку ли ран ДДВ По од лу ка број... REPREZENT DEKEMVRI 12/2012 9

10 Даноци ИС ПРА ВКА НА ДА НОЧ НА ПРИ ЈА ВА ЗА ДДВ Вера РАФАЈЛОВСКА Во За ко нот за да но кот на до да де на вред ност ("Служ бен вес ник на РМ", број 44/ /11, во на та мош ни от текст: За ко нот за ДДВ), е огра ни че но вре ме то на ис пра вка на да ноч ната при ја ва. Име но, спо ред став 1 од член 41-а, до колку да ноч ни от об врз ник утвр ди де ка при ја вил не точ ни или не це лос ни про ме ти, да но ци и прет хо ден да нок во одре де на да ноч на при јава за со од вет ни от да но чен пер и од, дол жен е да из вр ши ис пра вка на да ноч на та при ја ва за тој да но чен пер и од, но нај доц на до ро кот за под не су ва ње на го диш на та сме тка. Во За ко нот за ДДВ да де ни се две можности за испра вка на да ноч на та при ја ва: 1. За при ја вен да нок на до да де на вред ност - по голем или по мал, во одре ден да но чен пер и од, кој е по мал од 1% од при ја ве ни от да нок, да ноч ни от об врз ник е дол жен да ја изврши исправката во при ја ва та за пос лед ни от да но чен пер и од од ка лен дар ска та го ди на. Ако да ноч ни от об врз ник е ме се чен да но чен обврз ник ис пра вка та се вне су ва во де кем ври ска та да ноч на при ја ва, ако е три ме се чен во при ја ва та за пос лед но то тро ме се чие и ако е го ди шен во го диш на та да ноч на при ја ва. 2. Во си те оста на ти слу чаи ко га се при ја ве ни неточ ни про ме ти, дол гу ва ни да но ци или прет ход ни да но ци, ис пра вка та се вр ши со но ва ис пра ве на да ноч на при ја ва за тој пер и од, ко ја та ка се оз на чу ва и ко ја е це лос но ис прав но по полне та, а не са мо из но си те за кои тре ба да се из вр ши ис пра вка та и се под не су ва нај доц на до 28 Фе вру а ри 2013 го ди на за 2012 го ди на. Спо ред чле нот 56 од За ко нот за да ноч на по стап ка ("Служ бен вес ник на РМ", број 13/ /12), ис пра вка на да ноч на та при ја ва мо же да се из вр ши: 1. За дол гу ван да нок пред исте кот на ро кот за за ста ру ва ње (зна чи до за ста ру ва ње то), и 2. За по ба ру ван да нок пред исте кот на ро кот за за ста ру ва ње во сог лас ност со по себ ни те да ночни за ко ни или да при ме ни по стап ка на пра вен лек. Ако до бро се пог лед нат за кон ски те одред би на два та за ко на, про из ле гу ва де ка за сит ни те ис пра вки (под 1% од при ја ве ни от да нок) доз во ле но е да се пролон ги ра ат до пос лед на та да ноч на при ја ва за со од ветна та ка лен дар ска го ди на, а за по го ле ми те до кра јот на фе вру а ри, од нос но до ро кот за под не су ва ње то на годишната сме тка. Се пак, спо ред За ко нот за да ноч на по стап ка, за дол гу ва ни от да нок, об вр ска та за при ја ву ва ње на пого ле ми от дол гу ван да нок, или ка ко што ве ли За ко нот "при ја ва та би ла не ви сти ни та, по греш на и не це лосна и мо же ло да дој де или дош ло до на ма лу ва ње на да но кот" ис пра вка та се вр ши се до на ста пу ва ње на за ста ру ва ње то, а за по ба ру ва ни от да нок ("ко га мо же ло да дој де или дош ло до зго ле му ва ње то на дано кот"), ис пра вка та се вр ши по по себ ни те за ко ни, а тоа зна чи при ме на на чле нот 41-а од За ко нот за ДДВ или да се под не се жал ба. Со дру ги збо ро ви ка жа но: за по греш но при јаве ни от дол гу ван да нок да ден е по долг пер и од, а за по ба ру ва ни от до кра јот на фе вру а ри или пак да се под не се жал ба на сопс тве на та по грешно под не се на при ја ва пред исте кот на ро кот за за ста ру ва ње или пред лог за по вто ру ва ње на по стап ка та. Би деј ќи при фа те на та да ноч на при ја ва е екви валент на да ноч но то ре ше ние, од нос но иста та има трет ман на да ноч но ре ше ние, на да ноч ни те об врзни ци кои откри ле де ка при ја ви ле по мал прет хо ден да нок по исте кот на фе вру а ри, единс твена мож ност им оста ну ва под не су ва ње то на жал ба и ос по ру ва њето на сопс тве на та да ноч на при ја ва пре ку Упра ва та за јав ни при хо ди до ми ни сте рот за фи нан сии или пред лог за по вто ру ва ње на по стап ка та. 10 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

11 Даноци ДДВ ПРИЈАВА ЗА ПОСЛЕДЕН ДАНОЧЕН ПЕРИОД ЗА 2012 ГОДИНА Вера РАФАЈЛОВСКА Согласно член 39 од Законот за данокот на додадена вредност ("Службен весник на РМ", број 44/ /11, во натамошниот текст Законот за ДДВ) периодот за кој даночниот обврзник прес ме тува и плаќа данок на додадена вредност е даночен период (месечен, тримесечен или годишен). Даночната при јава за пос ледниот да ночен период е со се ма иста како и оста на ти те даночни при јави за дру ги те даночни пери о ди. Но таа има и допол ни тел ни фун кции. ПОД НЕ СУ ВА ЊЕ НА ДА НОЧ НИ ТЕ ПРИ ЈА ВИ Си те да ноч ни об врз ни ци регистрирани за целите на ДДВ не за вис но да ли сос та ву ва ат ме сеч ни да ноч ни прес ме тки, три ме се ч ни да ноч ни прес ме тки, или го дишна да ноч на прес ме тка, нај доц на до 25 Ја ну а ри 2013 го ди на долж ни се до Упра ва та за јав ни при хо ди да до ста ват да ноч на при ја ва (Обра зец ДДВ-04) за пос ледни от да но чен пер и од, од нос но за да ноч ни от пер и од. Исто та ка и да ноч ни те об врз ни ци кои се ре гистри ра ни ка ко еден да но чен об врз ник (по вр за ни лица) нај доц на до 25 Ја ну а ри 2013 го ди на долж ни се до Упра ва та за јав ни при хо ди да до ста ват да ноч на при ја ва (Обра зец ДДВ-04) за пос лед ни от да но чен пер и од. Ко га да ноч ни от об врз ник пре ста ну ва со извр шу вање на сво ја та сто пан ска деј ност во те кот на го ди на та (член 41 став 4) то гаш, да ноч ни от об врз ник е: "Дол жен да под не се да ноч на при ја ва во рок од 25 де на по ис те кот на ка лен дар ски от ме сец, во кој пре ста нал со деј но ста". УЛО ГА ТА НА ДА НОЧ НА ТА ПРИ ЈА ВА ЗА ПОС ЛЕД НИ ОТ ДА НО ЧЕН ПЕ РИ ОД Да ноч на та при ја ва за пос лед ни от да но чен пе ри од има одре де ни до пол ни тел ни функ ции во од нос на да ноч ни те при ја ви во те кот на го ди на та. Спе ци фич ни те фун к ции на при ја ва та за пос лед ниот да но чен пе ри од се ја ву ва ат во след ни ве слу чаи: ко га се при ме ну ва чле нот 7 од Пра вил ни кот за спро ве ду ва ње на За ко нот за да но кот на до даде на вре д ност ("Служ бен вес ник на РМ", број 65/ /06, во на та мош ни от текст: Пра вил ни кот) во од нос на по дел ба та на прет ход ни те да но ци, ко га се вр ши фак тич ко раз гра ни чу ва ње на даноч ни те ос но ви и дол гу ва ни от да нок (во тек на го ди на по бру то прин цип), ко га се вр ши иска жу ва ње на по ве ќе или по малку при ја вен да нок, за кој е доз во ле но од ло же но ис ка жу ва ње, и ко га се при ја ву ва ат про ме ти или дол гу ва ни дано ци кои не мо жат да се опре де лат ко га нас тана ле. Да ноч ни те об врз ни ци има ат пра во на од би вка на прет ход ни те да но ци, до кол ку се ис пол не ти ус ло ви те за та ква од би вка. Ме ѓу дру ги те ус ло ви, по треб но е на ба вка та да е из вр ше на во рам ки те на сто пан ска та деј ност, од нос но со цел ост ва ру ва ње на про ме ти кои се ода но чи ви и да ва ат пра во на од бив ка, или пак се ос ло бо де ни, но со пра во на од би вка. 1. Ме ѓу тоа, кај дел на да ноч ни об врз ни ци кои из вршу ва ат раз лич ни пр о ме ти, по стои мож ност, одре де ни на ба вки, или ка ко чес то се ко рис ти тер ми нот "влез ни пр о ме ти", да би дат на ме не ти за извр шу ва ње на промет со пра во на од бив ка на прет ход ни те да но ци, но и за про мет кој не да ва пра во на од бив ка на пре т ходни те да но ци. Во вак ви слу чаи, да ноч ни от об врз ник е дол жен да из вр ши по дел ба на прет ход ни от да нок и да го "од бие са мо оној дел од прет ход ни от да нок, кој от па ѓа на про ме тот со пра во на од бив ка на претход ни от да нок" (член 36 од За ко нот за ДДВ). По дел ба та на овие да ноци, нај че сто е до ста ед ностав на и ис та та се из вр шу ва врз ос но ва на на че ло то на еко ном ска по вр за ност со де лот на про ме тот со пра во, или со де лот на про ме тот без пр аво на од бив ка (ост варен во исти от да но чен пе ри од или во не кој по доц не жен). Докол ку ова не е мож но, да ноч ни от об врз ник мо же да из вр ши "про цен ка ко ја ќе од го ва ра на фак тич ка та REPREZENT DEKEMVRI 12/

12 Даноци си ту а ци ја" ко ја е про пи ша на во член 7 став 4 од Правил ни кот. Про цен ка та се вр ши врз ос но ва на кри те ри уми про пи ша ни во Пра вил ни кот, и тоа со ста ва ње во со од нос на про ме тот кој да ва пра во на од би вка на прет ход ни те да но ци во од нос на ос та на ти те ви до ви про мет. Во овој слу чај не е фа ктич ката си ту а ци ја, ту ку е про це не та ситу а ци ја ко ја е нај блис ку до фак ти ч ка та. Во слу чаи ко га не мо же да се ис ко ри стат два та прет ход но на ве де ни на чи ни за по дел ба на пре т ходни те да но ци, се ко ри сти мож но ста од чле нот 7 став 6 од Пра вил ни кот: "да ноч ни от об врз ник мо же при прес мет ка на да но кот за да ноч ни те пер и оди од ка лен дар ска та го ди на при вре ме но да ја вр ши подел ба та спо ред сос тој ба та во из ми на та та ка лен - дар ска го ди на или спо ред пред ви де ни от со од нос во те ков на та ка лен дар ска го ди на". На ве де на та одред ба од Пра вил ни кот е ис клу чок, а не пра ви ло. Мо же да се вр ши при вре ме на по дел ба са мо во слу чаи ко га не мо же да се из вр ши по дел бата ни ту пре ку фа ктич ка та еко ном ска по вр за ност на про ме тот, ни ту со ко рис те ње то на клу чот за про цен ка ко ја ќе би де нај бли ску до фа ктич ка та сос тој ба. Оваа мож ност, ка ко ис клу чок мо же да се ко ри сти во те кот на да ноч ни те пер и о ди во те кот на ед на ка лен дар ска го ди на, па за тоа се ба ра и све ду ва ње на фа ктич ка та со стој ба со пос лед на та да ноч на при ја ва. Ко ри сте ње то на да но чна та при ја ва за пос ле дниот да но чен пер и од за све ду ва ње на по дел ба та на прет ход ни те да но ци на ре ал на та по дел ба, од нос но по вр за ност на де ло ви те од про ме ти те што да ва ат или не да ват пра во на од би вка на прет ход ни те да но ци, ка ко што на ве дов ме прет ход но, се со др жи во чле нот 40 став 3 од За ко нот за ДДВ. Иста одред ба има и во Упат ство то за по пол ну ва ње на да ноч на та при ја ва на да но кот на до да де на вред ност - акт на Ми ни сте рот за фи нан сии бр /1 од го ди на, во под нас ло вот "Из го тву ва ње на ДДВ - При ја ва та за пос лед ни от да но чен пер и од": "Сог лас но член 40, став 3 од За ко нот за ДДВ, ако за це ли на ода но чу ва ње то би ле ре ша вач ки окол но сти те од одре де на ка лен дар ска го ди на кои мо жат да се ут вр дат са мо при вре ме но во те кот на иста та, да ноч ни от об врз ник е дол жен да из вр ши ко неч на прес ме тка на да но кот кој се дол жи од таа ка лен дар ска го ди на во по след на та да ноч на прија ва од ка лен дар с ка та го ди на, во слу ча ите ко га: да ноч ни от об врз ник го при ме ну ва чле нот 7, ста - во ви те 4, 5 и 6 од Пра вил ни кот...". Не нав ле гу вај ќи во тоа зо што се пи ша ни и ставо ви те 4 и 5, ко га во нив се ра бо ти за про цен ка на фак тич ка та си ту аци ја, со на ве ду ва ње то на ста вот 6 се до об јас ну ва ре али за ци ја та на За ко нот за ДДВ и Пра вил ни кот. 2. Вто ра при чи на ко ја мо же да до ве де до спе цифич но ко ри сте ње на при ја ва та за пос лед ни от да но чен пер и од во од нос на прет ход ни те при ја ви е, раз ли ка та во фак тич ка та со стој ба во од нос на иска жа ни те со стој би во прет ход ни те при ја ви врз ос но ва на разд во ју ва ње на да ноч ни те ос но ви врз ос но ва на вле зот на сто ки те. Име но, да ноч ни от об врз ник, врз ос но ва на свое ба ра ње, а по ра ди не ма ње на опре ма и не мож ност да вр ши разд во ју ва ње на да ноч ни те ос но ви спо ред даноч ни те ста п ки, мо же да до бие одоб ре ние од Уп ра вата за јав ни при хо ди, тоа разд во ју ва ње да го вр ши врз ос но ва на вле зот на сто ки те (член 16 од Пра вил ни кот). По ед но ста ве на та пос тап ка мо же да се при ме ну ва ограни че но: во од дел ни по друж ни ци, фи ли ја ли или дру ги ор га ни за ци они об ли ци. На кра јот од го ди на та, мож но е да се по ја ват одре де ни раз ли ки по ме ѓу та ка прес ме ту ва ни те да ноч ни ос но ви (а врз ос но ва на тоа и да но ци) и фак тич ки те да ноч ни ос но ви. До кол ку се по ја ват та кви раз ли ки, тие се иска жу ва ат во при ја ва та за пос лед ни от да ночен пер и од. Ова пра во, во суш ти на се од не су ва са мо на за должи тел но ре ги стри ра ни те да ноч ни об врз ни ци. Би деј ќи да ноч ни от пер и од кај до бро вол но ре ги стри ра ни те изне су ва ед на го ди на, тие не ма ат "при ја ва за пос ле ден да но чен пер и од" и кај нив си те про ме ни се иска жу ва ат во таа при ја ва. На по ме на: Со во ве ду ва ње то на фи скал ни те апа рати за ре гист ри ра ње на го то вин ски те пла ќа ња мал број на да ноч ни об врз ни ци ќе ја ко ри стат оваа мож ност. 3. Во при ја ва та за по след ни от да но чен пер и од се вр ши и иска жу ва ње на по ве ќе или по мал ку при ја вен да нок, за кој е доз во ле но од ло же но иска жу ва ње. Со одред ба та на член 41-а, всуш ност се оза ко ни ја одреде ни деј с тви ја кои се из вр шу ваа сог лас но Упат ство то за при ме на на За ко нот за ДДВ - акт на Ми нис те рот за фи нан сии бр /1 од го ди на (по главје 102), а кои во прак ти ка та зна чи тел но го оле с ну ваа ра бо те ње то. Во ста вот 2 на чле нот 41-а е пропишано: "По ис к лу чок од став 1 на овој член, да ноч ни от об врз ник е дол жен да из вр ши ис пра вка на не точ ната или не це лос на та да ноч на при ја ва во пос лед на та 12 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

13 Даноци да ноч на при ја ва од ка лен дар ска та го ди на на ко ја се од не су ва греш ка та, до кол ку се ра бо ти за по ве ќе или по мал ку при ја вен да нок во да ноч ни от пер и од кој е по мал од 1% од при ја ве ни от да нок." И во овој слу чај, ва кво то усо гла су ва ње во да ноч ната при ја ва во пос лед ни от да но чен пер и од (ме сец или три ме сеч је), мо жат да го ко рис тат са мо за дол жи тел но ре гис три ра ни те да ноч ни об врз ни ци. Един стве но тие под не су ва ат по ве ќе од ед на да ноч на при ја ва. До бровол но ре ги стри ра ни те да ноч ни об врз ни ци кои има ат еден един ст вен да но чен пер и од кој се изед на чу ва со ка лен дар ска та го ди на, вак во усог ла су ва ње ни ту можат, ни ту е по треб но да ко ри стат. 4. Пос лед на функ ци ја на при ја ва та за пос лед ни от да но чен пе ри од е, иска жу ва ње на про ме ти и дол гу ва ни да но ци кои не мо жат со си гур ност да се утвр дат ко га на ста на ле во те кот на ка лен дар ска та го ди на, од носно во кој да но чен пер и од, од таа го ди на. До кол ку за одре де ни про ме ти се знае вре ме то на извр шу ва ње, а со тоа и на ста ну ва ње на да ноч ни от долг, во тој слу чај, нив но то прес ме ту ва ње и при ја ву ва ње мо ра да се извр ши во рам ки те на тие да ноч ни пер и о ди. Ов де, во су шти на ста ну ва збор за ку со ци, кои има ат трет ман на про мет, а кои се утвр ду ва ат со по пи сот на кра јот од го ди на та. За си те ку со ци, за кои се знае ко га нас та на ле, или пак би ле утвр де ни во не кој друг да но чен пер и од (при мер во но ем ври кај да но чен об врз ник со ме се чен да но чен пер и од) не припа ѓа ат, ни ту пак мо же да при па ѓа ат на про ме ти кои се иска жу ва ат во пос лед на та да ноч на при ја ва. Из вр шу ва ње то на ре дов ни те го диш ни по пи си има за цел утвр ду ва ње на ре ал на та со стој ба на имо тот на да ноч ни от об врз ник. Со ог лед на тоа што ре дов ни те по пи си на имо тот на да ноч ни от об врз ник се из вр шува ат нај мал ку ед наш го диш но - нај че сто на кра јот на де кем ври и со со стој ба на 31 Де кем ври (член 473 од За ко нот за тр гов ски те друш тва "Служ бен вес ник на РМ", број 28/ /11), нор мал но е да се оче ку ва да се по ја ват раз ли ки по ме ѓу ствар на та и кни го вод ствена та со стој ба. Обе мот на раз ли ки те (ку со ци или ви шо ци) за ви си од по ве ќе фак то ри, но ка ко најз на чај ни се: фи зич ки от обем на де лов ни те про ме ни - из вр ше ни на ба вки и про даж би, ин тен зи те тот на про ме ни те - за чес те ност на на ба вки те и про даж би те, ус ло ви те на скла диш те ње - ко ри сте ње на аде ква тен про стор и авто ма ти зи ра ност во ма ни пу ли рање то и транс пор тот, струч но ста на ка да рот, при ро да та на до бра та кои се пред мет на ра бо те ње и сл. Не е са мо жел ба на да ноч ни от об врз ник за да утвр ди со што ре ал но рас по ла га, ту ку е за кон ска обвр ска да се утвр ди ре ал на та со стој ба, ка ко и да се утвр ди раз ли ка та во од нос на она што би тре ба ло да го има тој. Во За ко нот за ДДВ не ма по себ ни одред би за вр ше ње на по пи си те, но за тоа во член 40 став 1 е пропишано: "да ноч ни от об врз ник го прес ме ту ва да но кот на до да де на вред ност за со од вет ни от дано чен пе ри од спо ред вкуп но из вр ше ни от про мет, до кол ку во тој пер и од на ста нал да но чен долг" спо ред член 31 на За ко нот за ДДВ. Од оваа одред ба јас но про из ле гу ва де ка тре ба да се из вр ши прес ме ту ва ње на да но кот на до да де на вред ност са мо доколку е из вр шен про мет и до кол ку на ста нал да нок. Со дру ги збо ро ви ка жа но, да но кот мо жел да на ста не са мо за про мет чии мо мент на извр шу ва ње бил во тој да но чен пер и од. Се по ста ву ва пра ша ње то: Да ли утвр де ни от ку сок, од нос но рас ход со го диш ни от по пис се сме та за из вр шен про мет и да ли нас та ну ва да нок, ко га нас та ну ва и ко га тре ба да се прес ме та, при ја ви и пла ти? Би са ка ле да на по ме не ме де ка, под рас ход за даноч ни це ли, по точ но ка жа но за да но кот на до да де на вред ност, се ко гаш се мис ли на фи зич ки от рас ход ка ко: ка ло, рас тур, кр ше ње и рас и пу ва ње. Рас хо дот ка ко нама лу ва ње на вред нос та на средс тва та (амор ти за ци ја и от пи си) е тро шков на ка те го ри ја и не ма зна че ње за да но кот на до да де на вред ност. Ка ло то ка ко рас ход, зна чи фи зич ка за гу ба, од носно гу бе ње во те жи на та, обе мот или по вр ши на та кај до бра та пре диз ви ка но од су ше ње, ис па ру ва ње или со би ра ње. Од ре де ни до бра, по ра ди нив ни от хе мис ки со став, од нос но го ле мо то при сус тво на во да, во о бича е но се под лож ни на ис па ру ва ње и су ше ње. При сус тво то на теч но сти те, ви со ки те тем пе ра ту ри и на чи нот на пре ра бо тка и ам ба ла жи ра ње, мо жат да до ве дат до зна чи тел но ка ло кај одре де ни до бра (пример: овош је, зе лен чук и сл.). Ра сту рот е за гу ба на сто ка та за ра ди фи зич ки те својс тва на до б ро то исто то да се рас ту ра или раз ле ва. Ра сту рот во о би ча е но се ја ву ва при пре па ку ва ње то и раз ме ру ва ње то на до бра та. Ра си пу ва ње то е за гу ба ко ја нај че сто на ста ну ва REPREZENT DEKEMVRI 12/

14 Даноци ка ко ре зул тат на скла ди ште ње то или ма ни пу ла ција та со до бра та, а се ма ни фес ти ра со про ме на на одре де ни својс тва - фи зич ки, хе ми ски, ге о ме три ски, би оло шки или дру ги својс тва на до бро то. Ва ква та про ме на до ве ду ва до рас и пу ва ње, од нос но тру ле ње, ври ење, згус ну ва ње, отров ност, лош ми рис, не функци о нал ност и сл. До бра та на ме не ти за ис хра на по ра ди рас и пу вање то мо жат да ста нат не са мо не у по треб ли ви, ту ку и штет ни по здрав је то, а тех нич ки те до бра де лум но или це лос но не функ ци о нал ни. Кр шот е за гу ба ко ја на ста ну ва кај одре де ни добра ка ко пос ле ди ца на фи зич ки от и хе ми ски от со став на исти те. По ра ди при ро да та на доб ра та да би дат крш ли ви (стак ло, ке ра ми ка и сл.) и нев ни ма тел но то ма ни пу ли ра ње, пре ве зу ва ње или про из водс тво, се ја ву ва кр ше ње на до бра та и не мож ност за нив но пона та мош но ко ри сте ње. Рас хо дот, мо же да се ја ви и во са ми от про цес на про из водс тво. Вак ви от рас ход е поз нат под име то "тех но ло шки рас ход". Овој рас ход нај мал ку за ви си од вол ја та на да ноч ни от об врз ник. По ра ди при ро да та на до бра та или по ра ди ко рис те на та тех но ло ги ја на про из вод ство, за дол жи тел но се по ја ву ва за гу ба на до бра та. Впро чем, за овој рас ход по сто јат утвр де ни нор ма ти ви, кои во одре де ни окол но сти пос то ја но се проверуваат. Ва ква за гу ба има ме во го лем број случаи и иста та е со се ма нор мал на - ду ри и по ве ќе од тоа, таа е нор ми ра на ка ко нор мал на про из водс тве на за гу ба, со точ но утвр де ни нор ми - про из вод ст ве ни ре цеп ту ри, кои по ка жу ва ат за кој ква ли тет и под ка кви ус ло ви кол ку тре ба да се оче ку ва за гу ба. Со ог лед на тоа што за доз во ле но то ни во на кало, рас тур, рас и пу ва ње и кр ше ње не по стои ни как ва одред ба во За ко нот за ДДВ или во не кој под за конски акт, сме та ме де ка об вр ска та за до ку мен ти ра но до ка жу ва ње на оправ да но ста на рас хо дот оста ну ва на да ноч ни от об врз ник. Со цел да се по ед но стави по стап ка та на до ка жу ва ње, требаше да ноч ни от или друг ор ган да про пи ше одре де ни пра ви ла. Но и покрај повеќегодишната примена на Законот за ДДВ сеуште не се пропишани нормативи за кало, растур, расипување и кршење кои нема да бидат предмет на оданочување со ДДВ. Ку со кот на до бра, во о би ча е но се де фи ни ра ка ко не до ста ток на доб ра. Овој не до ста ток на до бра мо же да би де оправ дан или не оп рав дан. Ка ко не о прав дан ку сок се сме та гу бе ње то на до бра та кое е пре диз вика но од нев ни ма ние, ло шо чу ва ње или пак не струч но ра ку ва ње. Ку со кот кој на ста ну ва по ра ди не пред вид ли ви дејстви ја, се де фи ни ра ка ко оправ дан ку сок. Овој ку сок на ста ну ва ка ко пос ле ди ца на ви ша си ла, про вал ни краж би и во е ни су ди ри. За ви ша си ла се сме та елемен тар на та не по го да ма ни фе с ти ра на ка ко: зем јо трес, поп ла ва, по рој, по жар, су ша, олу ја, град, лиз га ње на зем ји ште, епи де ми ја на бо ле сти на жи ви на, ште ти од рас ти тел ни штет ни ци и рас ти тел ни бо ле сти. Пред мет на ода но чу ва ње мо же да би де са мо нео прав да ни от ку сок. Единс тве но за не о прав да ни от ку сок, мо же да се прет по ста ву ва де ка е по тро шу вач ка на до бра та. Ко га е мо мен тот на нас та ну ва ње на овој про мет? Со ог лед на тоа што во овие слу чаи ста ну ва збор за ис по ра ка на доб ра, или по точ но за са мо ис по ра ка, те шко е да се ка же ко га е тој мо мент. Гу бе ње то на до бра та мо же ло да на ста не во те кот на це ла та го дина - во би ло кој ден, но исто то е са мо кон ста ти ра но то гаш ко га е из вр шен по пи сот. За тоа, сме та ме де ка мо мен тот на про ме тот тре ба да би де во мо мен тот на вр ше ње на по пи сот. Со ог лед на тоа што ку со кот не мо же точ но да се утвр ди ко га на ста нал (до кол ку мо же да се ут вр ди, тогаш мо ра да се из вр ши ис пра вка на со од вет на та даноч на при ја ва за тој да но чен пер и од ко га тре ба ло да би де прес ме тан и при ја вен), се сме та де ка на ста нал на де нот на по пи шу ва ње то. Доколку се че ка, за ку со ци те кои има ат трет ман на про мет, да би дат при ка жа ни во по доц неж ни те да ночни при ја ви, пос ле усво ју ва ње то на из ве шта и те (кои се из вр ши ле пос ле 31 Де кем ври), во тој слу чај се вр ши за доц не то при ја ву ва ње. Имај ќи го ова пред вид, да ноч ни те об врз ни ци ќе мо ра на вре ме но да се ор га ни зи ра ат, ка ко би мо же ле до рокот за под не су ва ње на да ноч на та при ја ва (25 Ја ну а ри 2013 го ди на), да би дат из вр ше ни по пи си те, да би дат утвр де ни ку со ци те и при ја ве ни дол гу ва ни те да но ци. Се она што го ка жав ме за доб ро вол но ре ги стри рани те да ноч ни об врз ни ци, чии да но чен пер и од е ед на ка лен дар ска го ди на ва жи и за иска жу ва ње то на проме тот, од нос но да но кот врз ос но ва на ку со кот. Важно: Согласно став 1 од член 41-а од Законот за ДДВ: "Доколку даночниот обврзник утврди дека 14 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

15 Даноци пријавил неточно или нецелосно промети, даноци или претходни даноци во одредена даночна пријава за соодветниот даночен период должен е да изврши исправка на даночната пријава за тој даночен период и тоа најдоцна до рокот за доставување на годишната сметка. Исправката не се врши преку искажување на разликите во износите, туку преку искажување на целосните износи". ПРА КТИ ЧЕН ПРИ МЕР ЗА СО СТА ВУ ВА ЊЕ НА ДА НОЧ НА ТА ПРИ ЈА ВА ОБ РА ЗЕЦ ДДВ-04 ЗА ПОС ЛЕД НОТ ДА НО ЧЕН ПЕ РИ ОД ОД 2012 ГО ДИ НА При ме рот се од не су ва на да но чен об врз ник кој со ста ву ва да ноч на при ја ва ме сеч но. На чи нот на сос та ву ва ње е иден ти чен и за да ноч ни те об врз ни ци кои сос та ву ва ат три ме сеч ни да ноч ни при ја ви, ка ко и за оние кои ќе со ста ват го диш на да ноч на при ја ва, од нос но но во ре ги стри ра ни те до бро вол ни да ноч ни об врз ни ци. Пример: Да ноч на при ја ва за ме сец де кем ври 2012 го ди на (по с ле ден да но чен пер и од) 1. Друш тво то Макпродукт ДОО - Скоп је врши тр гов ска и ус луж на деј ност 2. Ре ги стри ран е за це ли те на ДДВ и е ме се чен да но чен об врз ник 3. За ли хи те на сто ки ги во ди по на бав на це на 4. Во да ноч ни от пер и од во ме сец де кем ври 2012 го ди на извр ше ни се след ни ве: I. ВЛЕЗ НИ ТРАН САК ЦИИ Red. br. Faktura/ carinska deklaracija Data Broj Naziv, sedi{te, ime i prezime, `iveali{te EDB/ EMBG MAKPRODUKT DOO - Skopje Iznos na Danofaktura ~na DDV Vkupno Vid na dobra/usluga bez DDV stapka Dano ~en ob vrznik Alatnica - Ohrid MK % nabavena stoka D Mak-trans - Skopje MK % prevoz na stoka D Ekonomiks - Skopje MK % kancelariski materijal D Toplifikacija - Skopje MK % parno greewe D Automobile SK - Skopje MK % nabaven patni~ki avtomobil D /4 Rafajlovski konsalting - Skopje MK % konsultantski uslugi D ECD Prokter&Gembel % uvoz na detergenti D Vitaminka - Prilep MK % prehranbeni proizvodi D Makedonska po{ta - Skopje MK PTT uslugi N* Elektri~ar - Skopje EMBG izvr{ena popravka N/R** Eurokompozit - Skopje MK % kone~na faktura*** Vkupno * Н - не е об врз ник за ДДВ; ** Н/Р - не ре гист ри ран за ДДВ *** Аванс на та фа кту ра из не су ва ( ДДВ) REPREZENT DEKEMVRI 12/

16 Даноци MAKPRODUKT DOO - Skopje Dano~en obvrznik (naziv/ime i prezime) bul. Jane Sandanski br. 43/2 Skopje Adresa (mesto, ulica i broj) [ifra na dejnost MK Dano~en broj Evidencija na vlezni fakturi (NABAVKI I UVOZ) za period od do godina Pregled 1 (vo denari) Br. na f-ra Red. Data ili br. car. dek lar. Dobavuva~ Vkupna vrednost DDV vo nabavki DDV pri uvoz Dano- Naziv, sedi{te, ime i Nabavna ~en prezime i `iveali{te (so DDV) broj 18% 5% 18% 5% bez pravo na osnova danok osnova danok osnova danok osnova danok odbivka Alatnica - Ohrid MK Mak-trans - Skopje MK Ekonomiks - Skopje MK Toplifikacija-Skopje MK Automobile SK - Skopje MK /4 Rafajlovski konsalting MK... - Skopje ECD Prokter&Gembel Vitaminka - Prilep MK Makedonska po{ta - Skopje MK Elektri~ar - Skopje EMBG Eurokompozit - Skopje MK Vkupno Вкуп но ДДВ (ко ло на ) II. ИЗ ЛЕЗ НИ ТРАН САК ЦИИ Faktura/ carinska MAKPRODUKT DOO - Skopje Red. deklaracija br. Iznos na Dano- Naziv, sedi{te, ime i prezime, `iveali{te EMBG EDB/ Data Broj faktura ~na bez DDV stapka DDV Vkupno Vid na dobra/usluga Baumarket - Skopje MK % prodaden ma{inski alat /U Dedeko - Skopje MK % zakup na deloven prostor Tineks - Skopje MK % prodaden detergent ECD Leon - Bugarija prodaden ma{inski alat /U Videoteks - Skopje MK % marketin{ki uslugi Vero - Skopje MK % prodadeni prehranbeni proizvodi Vkupno REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

17 Даноци III. СО ПО ПИ СОТ НА ГО ДИ НА ДРУШ ТВО ТО ГИ УТВР ДИ ЛО СЛЕД НИ ВЕ РАЗ ЛИ КИ ку сок на тр гов ска сто ка А - врз то вар на да но чен об врз ник ( ДДВ 18%) ку сок на тр гов ска сто ка А - врз то вар на од го вор но ли це ( ДДВ 18%) ви шок на тр гов ска сто ка Б MAKPRODUKT DOO - Skopje Dano~en obvrznik (naziv/ime i prezime) bul. Jane Sandanski br. 43/2 Skopje Adresa (mesto, ulica i broj) [ifra na dejnost MK Dano~en broj Evidencija na izlezni fakturi (PRODA@BI I IZVOZ) za period od do godina Pregled 2 (vo denari) Oslobodena Kupuva~ DDV Br. na proda`ba Vrednost Red. f-ra ili Bez 18% 5% Vkupno Data Naziv, sedi{te, na pro da`ba so DDV na od- So pravo br. car. deklar. broj na od- Osnova Danok Osnova Danok Dano ~en pravo DDV ime i prezime i `iveali{te bivka bivka Baumarket, Skopje MK /U Dedeko, Skopje MK Tineks, Skopje MK ECD Leon, Bugarija /U Videoteks, Skopje MK Vero, Skopje MK Vkupno (1 do 6) Po popis Vkupno (7 + 8) MAKPRODUKT DOO - Skopje Dano~en obvrznik (naziv/ime i prezime) bul. Jane Sandanski br. 43/2 Skopje Adresa (mesto, ulica i broj) [ifra na dejnost MK Dano~en broj IV. ДА НОК ВO АВАНС НА ФА КТУ РА ВРЗ ОС НО ВА НА КО ЈА Е ОД БИ ЕН ДА НОКOT ВО ПРЕТ ХО ДЕН ДА НО ЧЕН ПЕ РИ ОД (ИСП РА ВКА НА ДА НОК ПРЕ КУ РЕ ДЕН БРОЈ 14 ОД ОБ РА ЗЕЦ ДДВ - 04) Evidencija na ostanati danoci, prethodni danoci i danoci za odbivawe za period od do godina Pregled 3 (vo denari) Red.br. Data F. dokument Vid na dokument i danok Iznos na danok /A Avansna faktura od Eurokompoziti Vkupno REPREZENT DEKEMVRI 12/

18 Даноци Врз ос но ва на де лов ни те транс ак ции за влез ни те ис пол ну ва ња во те кот на да ноч ни от пер и од, за ме сец де кем ври 2012 го ди на во сме тко водс тво то ќе се спрове дат след ни ве: КНИ ЖЕ ЊА: Сто ки на за ли ха ДДВ по влезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та На ба вка на сто ки и пре воз за исти те по ре ка пи ту ла ци ја бр По тро шен кан це ла ри ски ма те ри јал ДДВ по влезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та На ба вка на кан це ла ри ски ма те ри јал по ф-ра бр Трошоци за енер ги ја ДДВ по влезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та За топ лин ска енер ги ја по фа кту ра од Топ ли фи ка ци ја бр Патнички возила Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та За на ба вка на пат нич ки авто мо бил по фа кту ра бр Оста на ти не ма те ри јал ни тро шо ци ДДВ по влезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та За при ме на кон сал тинг ус лу га по фа кту ра бр Сто ки на за ли ха ДДВ пла тен при увоз на до бра Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во странс тво Об вр ски за ца ри ни и ца рин ски да вач ки За из вр шен увоз на де тер ген ти по кал ку ла ци ја бр Сто ки на за ли ха ДДВ во влезни фактури по повластена даночна стап ка Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та За из вр ше на на ба вка на пре хран бе ни про из во ди Транс порт ни ус лу ги Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та За по штен ски ус лу ги за ме сец... по ф-ра бр Ус лу ги за одр жу ва ње и за шти та Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та За из вр ше на по пра вка по ф-ра бр Сто ки на за ли ха ДДВ по влезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та По ко неч на ф-ра бр ДДВ за аванси Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та Побарувања за дадени аван си во земјата За за тво ра ње аванс да ден во прет хо ден да но чен пер и од Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та Сме тка Пла те но по ко неч на ф-ра од Еу ро ком по зит На по ме на: Во пра кти ка та еви ден ти ра ње то на даноч на та ос но ва за влез ни от да нок од дел но по да ноч ни стап ки се вр ши и пре ку сме тки те од гру па та 99 или друга соодветна евиденција. Врз ос но ва на де лов ни те транс ак ции за из лез ни те ис пол ну ва ња во да ноч ни от пер и од во сме тко водс твото ќе се спро ве дат след ни те: 18 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

19 Даноци КНИ ЖЕ ЊА: По ба ру ва ња од ку пу ва чи те во зем ја та При хо ди од про даж ба на стоки оданочиви со оп шта да ноч на стап ка Об вр ски за ДДВ по излезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Про да ден ма шин ски алат (ф-ра "Ба у мар кет" - Скоп је) На бав на вред ност на про да де ни добра (сто ки) во земјата Сто ки на за ли ха По прес ме тка за про даж ба на ма шин ски алат По ба ру ва ња од ку пу ва чи те во зем ја та При хо ди од на ем ни ни Об вр ски за ДДВ по излезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Де ло вен про стор во за куп (фа кту ра Де де ко - Скоп је) По ба ру ва ња од ку пу ва чи те во зем ја та При хо ди од про даж ба на стоки оданочиви со оп шта да ноч на стап ка Об вр ски за ДДВ по излезни фактури по оп шта да ноч на стап ка За про да ден пра шок за пер е ње (ф-ра Ти некс - Скоп је) На бав на вред ност на про да де ни добра (сто ки) во земјата Сто ки на за ли ха По прес ме тка за про да де на до бра По ба ру ва ња од ку пу ва чи те во странс тво При хо ди од про даж ба на добра (стоки) во странство За из ве зен ма шин ски алат (ф-ра Ле он Бу га ри ја, ЕЦД...) На бав на вред ност на про да де ни добра (сто ки) во странство Сто ки на за ли ха По прес ме тка на из воз за ма шин ски алат По ба ру ва ња од ку пу ва чи те во зем ја та При хо ди од про даж ба на до бра и ус лу ги по оп шта да ноч на стап ка Об вр ски за ДДВ по излезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Мар ке тин шка ус лу га (ф-ра Ви де о текс - Скоп је) По ба ру ва ња од ку пу ва чи те во зем ја та При хо ди од про даж ба на стоки оданочиви со пов ла сте на да ноч на стап ка Об вр ски за ДДВ по излезни фактури по пов ла сте на да ноч на стап ка За про да де ни пре хран бе ни про из во ди На бав на вред ност на про да де ни добра (сто ки) во земјата Сто ки на за ли ха По прес ме тка за про да де ни до бра Врз ос но ва на усво е ни те ре зул та ти од по пи сот на еви ден ти ра ни се след ни ве: КНИ ЖЕ ЊА: Ку со ци по попис Сто ки на за ли ха Об вр ски за ДДВ за ку сок по оп шта да ноч на стап ка Ку сок по по пис По ба ру ва ња од вра бо те ни те за ку со ци Оста на ти при хо ди од работењето Об вр ски за ДДВ за ку сок по оп шта да ноч на стап ка Ку сок по по пис Сто ки на за ли ха Ви шо ци Ви шок по по пис REPREZENT DEKEMVRI 12/

20 Даноци Об вр ски за ДДВ по излезни фактури по оп шта да ноч на стап ка Об вр ски за ДДВ по излезни фактури по пов ла сте на стап ка Об вр ски за ДДВ за ку сок по оп шта да ноч на стап ка ДДВ по оп шта да ноч на стап ка ДДВ по пов ла сте на стап ка ДДВ пла тен при увоз на до бра ДДВ за аванс и Об вр ски за плаќање на ДДВ за да но чниот пер и од По да ноч на при ја ва за де кем ври Напомена: На крај од овој напис даден е составен Образец ДДВ - 04 за месец декември 2012 година врз основа на податоците во овој Пример. СО СТА ВУ ВА ЊЕ НА ОБ РА ЗЕ ЦОТ ДДВ 04 ПРО МЕТ НА ДОБ РА И УС ЛУ ГИ Во по ли ња та 1 - Ода но чив про мет по оп шта даноч на стап ка и 3 - Ода но чив про мет по пов ла сте на да ноч на ста пка се вне су ва ат да ноч ни те ос но ви без да нок на до да де на вред ност на ода но чи ви от про мет на до бра и ус лу ги (про мет) од во е но спо ред да ноч ни стап ки, кој го вр ши да но чен об врз ник во зем ја та, за на до ме сток, во рам ки те на не го ва та сто пан ска деј ност (член 2 точ ка 1 од ЗДДВ). При тоа се при ја ву ва ат и ра ти те и ка па ри те кои се нап ла те ни во со од вет ни от да но чен пе ри од. Ако проме тот бил из вр шен во со од вет ни от да но чен пе ри од, но се уште не е или не е це лос но нап ла тен на до местот за не го, се при ја ву ва и на до ме стот кој тре ба да се нап ла ти. Во слу чај на бру то-еви ден ци ја спо ред член 52 став 3 од ЗДДВ, се вр ши по дел ба на бру то-из но си те за це ли на прес мет ка на да но кот на до да де на вредност на да ноч ни те ос но ви и на да но кот и исти те се вне су ва ат од во е но спо ред да ноч ни стап ки во по лиња та 1 и 3. Во по ле то 5 - Про мет ос ло бо ден од да нок со пра во на од би вка на прет хо ден да нок се вне су ва осо бе но след ни от про мет ос ло бо ден од да нок со пра во на од би вка на прет ход ни да но ци: из воз (член 24 точ ка 1 и 2 од ЗДДВ); ме ѓу на ро ден транс порт на до бра и дру ги ус лу ги спо ред член 24 точ ка 3 од ЗДДВ; ра бо ти врз до бра за из воз (член 24 точ ка 4 од ЗДДВ); по сре ду ва ње во про ме тот од член 24 точ ка 5 од ЗДДВ; про ме тот на зла то и дру ги бла го род ни ме та ли спре ма цен трал ни те бан ки (член 24 точ ка 6); про ме тот, мо ди фи ка ци ја та, по пра вка та, одр жува ње то, чар те рин гот и из нај му ва ње то на ле та ла кои се ко ри стат во ме ѓу на род ни от ко мер ци ја лен воз ду шен со о бра ќај ка ко и ис по ра ка та, из нај мува ње то, по пра вка та и одр жу ва ње то на до бра та кои слу жат за опре му ва ње на ле та ло то (член 24 точ ка 7); про ме тот на до бра и ус лу ги кои се во вр ска со на ми ру ва ње на не по сред ни те по тре би на ле тала та (член 24 точ ка 8); ме ѓу на ро ден воз ду шен пре воз на пат ни ци во воз душ ни от со обра ќај за воз ду хоп лов ни претпри ја ти ја со се ди ште во странс тво са мо во случај на ре ци про ци тет (член 24 точ ка 9). Во по ле то 6 - Про мет ос ло бо ден од да нок без пра во на од би вка на прет хо ден да нок се вне су ва осо бе но про ме тот спо ред член 23 од ЗДДВ ос ло боден од да нок, без пра во на од би вка на прет ход ни да но ци: из да ва ње под за куп на об јек ти и про сто рии за стан бе ни це ли; одре де ни ви до ви на бан кар ски и фи нан си ски про мет (на при мер про мет со за кон ски средс тва за пла ќа ње, одо бру ва ње на кре дит или кре дит но по сре ду ва ње); ус лу ги на ле ка ри, за ба ри, заб ни тех ни ча ри или од об ла ста на дру ги ме ди цин ски про фе сии; ме ѓу на ро ден пре воз на ли ца (освен со ле та ла - член 24 точ ка 9 од ЗДДВ). ВЛЕЗ НИ ИС ПОЛ НУ ВА ЊА СО ПРА ВО НА ОД БИ ВКА Од би вка та на прет ход ни да но ци му се одо бру ва на да ноч ни от об врз ник, са мо ако на ба ве ни те или уве зе- 20 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

21 Даноци ни те до бра или при ме ни те ус лу ги ги ко ри сти за це ли на не го ва та сто пан ска деј ност (член 34 став 1 точ ка 1 од ЗДДВ). Спо ред член 35 точ ка 1 од ЗДДВ, прет ход ни те дано ци се ис клу чу ва ат од пра во то на од би вка, доколку при ме ни те до бра или ус лу ги се ко рис тат за вр ше ње про мет ос ло бо ден од да нок без пра во на од би вка на прет ход ни да но ци. Ако при ме ни те до бра или ус лу ги се ко ри стат са мо де лум но за про мет ос ло бо ден од да нок, мо же во поли ња та 9 и 11 да се вне се са мо оној дел од из но сот кој мо же да се од бие (член 36 од ЗДДВ, член 7 од Правилникот). По крај тоа, пра во то на од би вка на прет ход ни дано ци спо ред член 35 точ ки 2 и 7 од ЗДДВ, осо бе но се иск лу чу ва за: на ба вка, про из водс тво, увоз на ве ло си пе ди, мо тор ни во зи ла со по мал ку од че ти ри тр ка ла, во зи ла за пре воз на пат ни ци, кои по крај се диште то на во за чот, има ат нај мно гу до осум се дишта и чи ја нај го ле ма ма са не над ми ну ва 3500 кг (ка те го ри ја М1), иск лу чу вај ќи ги во зи ла та за ком би ни ран пре воз, ле та ла и плов ни об је кти (за иск лу чо ци те, ви ди член 35 точ ка 2 ре че ни ца 2 од ЗДДВ); из да то ци за ре пре зен та ци ја на прет при ја ти е то или сопс тве ни кот (го сте ње, по да ро ци, од мор, рек ре а ци ја и раз о но да); на ба вка или увоз на фри жи де ри, ау дио и ви део апа ра ти, те пи си и умет нич ки пред ме ти, со кои се опре му ва ат сопс тве ни те ад ми ни стра тив ни про сто рии; из да то ци за пре воз на ли ца; из да то ци за сме сту ва ње во хо те ли или слич ни ин сти ту ции и за ис хра на; ДДВ кој го дол гу ва из да ва чот на фа кту ра та според член 55 став 1 или 2 од ЗДДВ. Во по ле то 9 - Вле зен про мет се вне су ва ат влезни те про ме ти без ДДВ од фа кту ри до би е ни од дру ги да ноч ни об врз ни ци, за кои по стои пра во то на од би вка и кои се из да де ни во сог лас ност со член 53 од ЗДДВ (член 33 став 2 точ ка 1, ка ко и член 34 став 1 и 2 од ЗДДВ). Во по ле то 11 - Увоз се вне су ва из нос на из вр ше ниот увоз со пра во на од би вка на прет ход ни от да нок (без уво зен ДДВ). При тоа тре ба да се има пред вид де ка пра во на од би вка по стои, при ис пол не тост на оста нати те ус ло ви, са мо за пла те ни от уво зен ДДВ до ка жан пре ку ца рин ски до ку мен ти (член 33 став 2 точ ка 3 и член 34 став 1 точ ка 2 од ЗДДВ). Ако ца рин ски от ор ган одо брил про дол жу ва ње на ро кот за пла ќа ње спо ред член 10 од Правилникот, увоз ни от ДДВ мо же да се од бие уште со ДДВ-при ја ва та за да ноч ни от пер и од во кој за поч ну ва про дол жу ва ње то на ро кот за пла ќа ње на увоз ни от ДДВ. Во по ле то 14 - Оста на ти да но ци, прет ход ни дано ци и из но си за од би ва ње се вне су ва ат: да ноч ни из но си кои се дол жат спо ред член 32 точ ка 4 од ЗДДВ. Ако да ноч ни от об врз ник, кој не ма ни ту ед но се ди ште, ни ту по друж ни ца во РМ, ос тва ру ва ода но чив про мет, при ма те лот на до бро то или ко рис ни кот на ус лу га та е об вр зан да го прес ме та ДДВ, да го при бе ле жи из но сот на да но кот на фак ту ра та и исти от да го при ја ви и пла ти (член 32 точ ка 4 од ЗДДВ). Со ис пол нува ње на оста на ти те ус ло ви од ЗДДВ, да но кот иска жан во по ле то 14 мо же да се од бие ка ко прет хо ден да нок и се иска жу ва во по ле то 10 (член 6 од Правилникот). Да ноч на та ос но ва за овој да нок кој се од бива ка ко прет хо ден се вне су ва во по ле то 9. Да но ци те спо ред член 32 точ ка 4 од ЗДДВ ги пла ќа ат си те да ноч ни об врз ни ци, ду ри и мали те да ноч ни об врз ни ци (член 51 став 3 од ЗДДВ) ка ко и ор га ни те и дру ги те јав но прав ни те ла од член 10 став 1 од ЗДДВ. Дол гу ва ни от да нок мо же, во слу чај на ис пол не тост на остана ти те ус ло ви од ЗДДВ, да се од бие це лос но или де лум но ка ко прет хо ден да нок (член 6 од Правилникот); не ов ла сте но истак нат ДДВ спо ред член 55 став 1 од ЗДДВ. Не ов ла сте но истак на ти от ДДВ во фак ту ри се пла ќа во рок од 5 ра бот ни де на. Да ноч ни те об врз ни ци се долж ни не ов ла сте но истак на ти от ДДВ (нај че сто при про даж ба на приват ни до бра) да го на ве дат во ДДВ - при ја ва та за да ноч ни от пе ри од во кој е из да де на фа кту ра та и исти от да го пла тат; од дел но истак нат по го лем да нок од дол гу ва ни от спо ред ЗДДВ (член 55 став 2 од ЗДДВ). Ако од фа кту ри те про из ле гу ва по го лем из нос на данок, за кон ски дол гу ва ни от ДДВ се при ја ву ва во по ле 2 или 4, а ви шо кот на да но кот во по ле 14. Истак на ти от по го лем да нок мо же да е ре зул тат на гре шка во прес ме ту ва ње то или да нас та нал за ра ди при ме на на оп шта та да ноч на стап ка за REPREZENT DEKEMVRI 12/

22 Даноци про мет кој под ле жи на пов лас те на та да ноч на стап ка. Чле нот 55 став 2 од ЗДДВ се при ме нува и во слу чај, ако се ис так не ДДВ во фак ту ри за про мет ос ло бо ден од да нок или за про мет кој не под ле жи на ода но чу ва ње (на при мер про мет во стра нс тво). Ако се из вр ши ис пра вка на фа кту ра та пре ку из да ва ње или до ста ва на уред на фа к ту ра, во тој слу чај от па ѓа да ноч ни от долг спо ред член 55 став 2 од ЗДДВ за да ночни от пер и од на ис прав ка та (член 55 став 3 од ЗДДВ); да ноч ни из но си кои се дол жат спо ред член 31 став 2 од ЗДДВ. Во слу ча и те ко га пла ќа ње то е из вр ше но пред из вр шу ва ње то на про ме тот, на ста на ти от ДДВ долг за при ме но то пла ќа ње (при мен ав анс) во да ноч ни от пер и од се ис кажу ва ка ко по зи ти вен из нос во по ле то 14; да ноч ни из но си кои се по ба ру ва ат спо ред член 33 став 2 точ ка 2 од ЗДДВ (да ден аванс). Во слу ча и те ко га пла ќа ње то е из вр ше но пред из вр шу ва ње то на про ме тот, ДДВ за пла те ниот аванс, а врз ос но ва на при ме на та аванс на фак ту ра сог лас но член 53 од ЗДДВ, се по бару ва пре ку иска жу ва ње на не га ти вен из нос во по ле то 14; ис пра вка на од би вка та на прет ход ни да ноци спо ред член 37 од ЗДДВ. Сог лас но член 61 став 2 од ЗДДВ одред би те од член 37 на овој За кон се при ме ну ва ат врз ин ве сти ци о ни средс тва кои да ноч ни от об врз ник ги на ба вил или про из вел по го ди на. Во пр ва та го ди на на упо тре ба на ин вес ти ци о но то до бро мо же да дој де до про ме на на окол но сти те ме ро дав ни за од бив ка та на прет ход ни от данок, а след стве но на тоа и до ис прав ка на од би вка та на прет ход ни от да нок, доколку ста ну ва збор за слу чаи спо ред член 37 став 4 од ЗДДВ. Во тие слу чаи по дел ба та на прет ход ни от данок кој на ста нал при на ба вка та или пр о из водс тво то на ин вес ти ц и оно то сре д ство се вр ши спо ред чл ен 36 од ЗДДВ за таа го ди на. За го ди ни те кои сл е дат по кал ен дар с ка та го ди на на пр ва упо тре ба ис пр авка та на пре т ход ни от да нок ќе се вр ши спо ред од ред би те од член 37 од ЗДДВ. Во по ле то 15 - Да но чен долг/по ба ру ва ње се вне сува се вкуп ни от из нос на дол гу ван или по ба ру ван ДДВ до би ен ка ко ре зул тат од по ли ња та 8, 13 и 14. Из но сот на ДДВ од по ле 15 кој се дол гу ва од нос но по ба ру ва не прет ста ву ва из нос кој тре ба да го пла ти или да се вра ти на ба ра ње на да ноч ни от об врз ник. Се ко гаш треба да се зе мат пред вид по ба ру ва ња та од прет ход ни да ноч ни пер и о ди. Дол гу ва ни от ДДВ да ноч ни от об врз ник е дол жен да го уп ла ти во ро ко ви те про пи ша ни во член 43 став 2 од ЗДДВ. ДДВ по ба ру ва ња та се пре не су ва ат на след ни от да но чен пер и од. Из но сот на по ба ру ва ње то се на ма лу ва за за ос та на ти те да но ци и ка ма ти за заос та на ти те да но ци. Доколку да ноч ни от об врз ник по ба ра исп ла та на по ба ру ва ње то, во по ле то пред по ле 15 го ста ва знакот "Х". Исп ла та та на по ба ру ва ње то се вр ши во рок од 30 де на по де нот на под не су ва ње то на ДДВ - прија ва та. Со ог лед на тоа што ро кот на под не су ва ње то ка ко и на чи нот на со ста ву ва ње на да ноч на та прија ва е ист и за ме сеч ни те и три ме се чни те да ноч ни об врз ни ци, а и за го диш ните да ноч ни об врз ни ци, во про дол же ние е да ден при мер на да ноч на при ја ва за пер и од Де кем ври 2012 го ди на според податоците од Примерот. 22 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

23 Даноци MK MAKPRODUKT DOO Bul. Jane Sandanski br. 43/2 Skopje makprodukt@yahoo.com Vl atko Ristov s ki Bu l. ASNOM 34 /6 Ae rod rom-skop j e V. Ristovski Vl atko Ristov s ki Bu l. ASNOM 34 /6 Ae rod rom-skop j e REPREZENT DEKEMVRI 12/

24 Даноци РЕГИСТРАЦИЈА ЗА ПАУШАЛНО ОДАНОЧУВАЊЕ НА ОБВРЗНИЦИ КОИ ОСТВАРУВААТ ПРИХОДИ ОД ЗЕМЈОДЕЛСКА ДЕЈНОСТ Наташа РИСТОВСКА Сог лас но Член 31-а од За ко нот за пер со на лен да нок на до ход ("Служ бен вес ник на РМ", број 80/ /11) об врз ни кот на при хо ди од зем јодел ска деј ност чиј вку пен при ход во го ди на та за ко ја се утвр ду ва да но кот не го над ми ну ва из но сот од де на ри ќе се ода но чу ва спо ред па у шал но утвр ден при ход. Ка ко об врз ник на при хо ди од зем јо дел ска деј ност во смис ла на овој член се сме та ат и ли ца та кои зем јо дел ска та деј ност ја вр шат ка ко до пол ни тел но за ни ма ње, од нос но па у шал но то ода но чу ва ње можaт да го ко ристaт, без раз ли ка да ли зем јо де ли е то пре ста ву ва нив на ос нов на деј ност или иста та ја вр шат ка ко до пол ни тел но за ни ма ње. ШТО Е ЗЕМ ЈО ДЕЛ СКА ДЕЈ НОСТ? Де фи ни ци ја та за тоа што е зем јо дел ска деј ност е да де на во член 2 и член 3 од За ко нот за вр ше ње на зем јо дел ска деј ност ("Служ бен вес ник на РМ", број 11/ /11). Име но сог лас но ци ти ра ни те за кон ски одред би, под зем јо дел ска деј ност се по драз би ра про из водство, до ра бо тка, пре ра бо тка и плас ман на сопс тве ни зем јо дел ски про из во ди. Под зем јо дел ска деј ност се по драз би ра и одг ле ду ва ње на до би ток и дру ги стопан ско - ко рис ни жи вот ни, ка ко и плас ман на нив ни те про из во ди. Сог лас но член 7 од За ко нот за вр ше ње на зем јодел ска деј ност, вр ши те ли те на зем јо дел ска деј ност мо же да се ре ги стри ра ат и тоа: Во ре ги ста рот на ин ди ви ду ал ни зем јо дел ци при Ми ни стерс тво то за зем јо делс тво, шу марс тво и во до сто панс тво; Во тр гов ски от ре ги стар кој се во ди до Цен трални от ре ги стар, ка ко тр го вец по е ди нец, од нос но тр гов ско друш тво во сог лас ност со За ко нот за тр гов ски друш тва (Служ бен вес ник на РМ, број 28/ /11). ПРА ВО НА ПА У ШАЛ НО ОДА НО ЧУ ВА ЊЕ Пра во то на па у шал но то ода но чу ва ње се ос тва ру ва врз ос но ва на под не се но ба ра ње до ор га нот за јав ни при хо ди на чи ја те ри то ри ја се на о ѓа жи ве а ли ште то на об врз ни кот, нај доц на до кра јот на го ди на та за ко ја се утвр ду ва да но кот. До кол ку не се ре ги стри ра ни во УЈП ка ко да ночен об врз ник кој ос тва ру ва при хо ди од зем јо дел ска деј ност, нај доц на до 31 Де кем ври 2012 до Упра ва та тре ба да под не сат: 1. При ја ва за ре ги стра ци ја на об врз ни ци те кои ос тва ру ва ат при хо ди од зем јо дел ска деј ност (обра зец УЈП-РДО/З); 2. Ба ра ње за па у шал но ода но чу ва ње на ос тваре ни при хо ди од зем јо дел ска деј ност (обра зец ПДД-ПЗ). До кол ку ве ќе во УЈП се ре ги стри ра ни ка ко об врзник кој ос тва ру ва при хо ди од зем јо дел ска деј ност, се под не су ва са мо Ба ра ње за па у шал но ода но чу ва ње на ос тва ре ни при хо ди од зем јо дел ска деј ност (образец ПДД-ПЗ). На кра јот од на пи сот да ва ме при мер за по пол ну вање на Oбра зец УЈП-РДО/З и на Обра зец ПДД-ПЗ. ПЛА ЌА ЊЕ НА ДА НОК НА ПРИ ХО ДИ ОД ЗЕМ ЈО ДЕЛ СКА ДЕЈ НОСТ Ос но ва за прес ме ту ва ње на да но кот прет ставу ва раз ли ка та по ме ѓу ос тва ре ни от вку пен при ход (во при хо дот не се вклу че ни при ме ни те суб вен ции) и приз на ти те тро шо ци. Др жа ва та го сти му ли ра зем јо де ли е то, па от ту ка за зем јо дел ци те кои ги ис пол ну ва ат ус ло ви те за па- 24 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

25 Даноци у шал но ода но чу ва ње се пред ви де ни ни за да ноч ни по вол но сти: Це лос но ос ло бо ду ва ње од пла ќа ње на да нок на до ход, до кол ку при хо дот во 2012 го ди на изне су ва де на ри од вр ше ње на ос нов на зем јо дел ска деј ност; До кол ку при хо ди те ос тва ре ни од ос нов на та земјо дел ска деј ност се дви жат над де на ри до де на ри, пред ви де ни се да ноч ни олес ну ва ња во ви си на од 80% од ос тва ре ни от при ход, од нос но се пла ќа да нок са мо на 20% од ос тва ре ни те при хо ди; До кол ку зем јо дел ска деј ност прет ста ву ва допол ни тел но за ни ма ње, пред ви де ни се да ноч ни олес ну ва ња во ви си на од 80% од ос тва ре ни от при ход, од нос но се пла ќа да нок са мо на 20% од ос тва ре ни те при хо ди. При мер 1: Ли це то Зо ран Јо ва но вки во 2012 го ди на оства ри ло при хо ди од зем јо дел ска деј ност во из нос од де на ри. Во вкуп ни те ос тва ре ни прихо ди учес тву ва ат и при хо ди од суб вен ции до бие ни од Ми ни стерс тво то за зем јо де лие во из нос од де на ри. Зо ран Јо ва нов ски на кра јот на 2012 го ди на под нел при ја ва до УЈП за ре ги стрира ње на об врз ник за ода но чу ва ње на па у шал но утвр ден при ход од зем јо дел ска деј ност. При мер 2: Ли це то Сто јан Пе тров ски оба ву ва зем јо делска деј ност ка ко до пол ни тел но за ни ма ње. Во 2012 го ди на ос тва ри ло до пол ни тел ни при хо ди од зем јо дел ска деј ност во из нос од дена ри. Об вр ска та за пер со на лен да нок на до ход се пресме ту ва на след ни от на чин: - да ноч на ос но ва ( * х 80%) = из нос на да но чен долг кој тре ба да се утвр ди со ре ше ние на УЈП х 10% = *На по ме на: Из но сот на приз на ти (нор ми ра ни) трошо ци ка ко зем јо дел ска та деј ност се вр ши ка ко до полни тел но за ни ма ње из не су ва ат 80% од ос тва ре ни от при ход што зна чи не ма ос ло бо ду ва ње од ода но чу вање за до хо дот до де на ри. Об вр ска та за пер со нал ни от да нок на до ход се прес ме ту ва на след ни ов на чин: = да ноч на ос но ва ( х 80%) = из нос на да но чен долг кој тре ба да се утвр ди со ре ше ние на УЈП х 10% = Из но сот на суб вен ции не вле гу ва ат во да ноч на та ос но ва при па у шал но ода но чу ва ње. На по ме на: Из но сот на приз на ти ( нор ми ра ни) трошо ци за при хо ди до де на ри из не су ва 80% од ос тва ре ни от до ход. За ли ца та ко и што зем јо делска та деј ност ја вр шат ка ко до пол ни тел но за ни ма ње, нор ми ра ни те тро шо ци се опре де лу ва ат во ви си на од 80% од ос тва ре ни от при ход. REPREZENT DEKEMVRI 12/

26 Даноци AGROPROM DOO ul. Boris Trajkovski br. 3-2/6 Skopje Alfa banka Petar Stojanov 4 Petar Stojanov REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

27 Даноци AGROPROM DOO ul. Boris Trajkovski br. 3-2/6 Skopje REPREZENT DEKEMVRI 12/

28 Даноци Petar Stojanov Petar Stojanov Ovlasteno lice Petar Stojanov Petar Stojanov ul. Franklin Ruzvelt 3-2/6 ul. Franklin Ruzvelt 3-2/6 28 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

29 Даноци ПРЕДЛОГ ИЗМЕНИ НА ЗАКОНОТ ЗА ПЕРСОНАЛНИОТ ДАНОК НА ДОХОД Наташа РИСТОВСКА Во Со бра ни е то на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја во тек е по стап ка за из ме ну ва ње и до пол ну ва ње на За ко нот на пер со на лен до ход. Со За ко нот за персо нал ни от да нок на до ход ("Служ бен вес ник на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја", број 80/ /11) се вове ду ва пер со нал ни от да нок на до ход и се уре ду ва на чи нот на ода но чу ва ње на до хо дот на гра ѓа ни те. Пер со нал ни от да нок на до ход се пла ќа го диш но на зби рот на не то при хо ди те од си те из во ри, освен на при хо ди те што се из зе ме ни од ода но чу ва ње со овој за кон сог лас но чле нот 6 од За ко нот за пер со нал ни от да нок на до ход. До пол ну ва ње на член 6 став 1 од За ко нот за пер со на лен да нок на до ход Со пред ло же ни те из ме ну ва ња и до пол ну ва ња на За конот за пер со нал ни от да нок на до ход ќе се овоз мо жи ли ца та кои се стек на ле со пра во то на исп ла та на на до ме сто ци те кои се про пи ша ни со чле нот 5 од За ко нот за на ци о нал ни от умет ник на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја и чле нот 11-б од За ко нот за кул ту ра та да би дат ос ло бо де ни од об вр ска та за пла ќа ње пер со на лен да нок на до ход, пре ку со од вет но до пол ну ва ње на чле нот 6 од За ко нот за пер со нал ни от да нок на до ход. Во За ко нот за на ци о нал ни от умет ник на Ре пуб ли ка Маке до ни ја ("Служ бен вес ник на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја", број 47/11), се уре ду ва ат кри те ри у ми те и по стап ка та за до де лува ње на ти ту ла та на ци о на лен умет ник, пра ва та врз ос но ва на ти ту ла та на ци о на лен умет ник и дру ги пра ша ња кои се од не су ва ат на ти ту ла та на ци о на лен умет ник на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја. Ти ту ла та на ци о на лен умет ник на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја, ка ко нај ви со ко приз на ние од об ла ста на култу ра та, се до де лу ва на умет ник кој ги ис пол ну ва оп шти те и по е ди неч ни те кри те ри у ми сог лас но со одред би те од За конот за на ци о нал ни от умет ник на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја. На но си те лот на ти ту ла та на ци о на лен умет ник се до де лу ва ме се чен па ри чен на до ме сток во из нос од две про сеч ни ме сеч ни пла ти исп ла те ни во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја во прет ход на та го ди на, за те ков на та го ди на од де нот на доби ва ње то на ти ту ла та па сè до кра јот на жи во тот. Сог лас но со чле нот 11-б од За ко нот за кул ту ра та ("Службен вес ник на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја", број 31/ /11), умет ник и стру чен ра бот ник од об ла ста на за шти та та на кул тур но то нас ледс тво кој ос тва рил пра во на пен зи ја и е до бит ник на: др жав на та на гра да 11 Октом ври за жи вот но де ло или, др жав на та на гра да 11 Октом ври за дол го го дишни ос тва ру ва ња во кул ту ра та и умет но ста или, др жав на та на гра да Св. Кли мент Охрид ски за дол го го диш ни ос твару ва ња во кул ту ра та и умет но ста или др жав на та на гра да 23 Октом ври за дол го го диш ни ос тва ру ва ња во кул ту ра та, има пра во на ме се чен па ри чен на до ме сток во ви си на на раз ли ка та ме ѓу пен зи ја та што ја ос тва ру ва и нај ви со ка та пен зи ја во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја во прет ход на та го ди на, за те ков на та го ди на. Ова пра во го има ат и до бит ни ци на ед на од на ве де ни те на гра ди кои ќе ос тва рат пен зи ја по де нот на вле гу ва ње во си ла на за ко нот. На до ме сто кот се исп ла ќа сме та но од де нот на стек ну ва ње на пра во то на на до ме сток, па до кра јот на жи во тот. Из ме на на член 47 од За ко нот за пер со на лен да нок на до ход Со чле нот 47 од За ко нот за пер со нал ни от да нок на до ход се де фи ни ра ат при хо ди од ка пи тал ка ко еден од ви до ви те на при хо ди на фи зич ки те ли ца кои под ле жат на ода но чу ва ње со пер со на лен да нок на до ход. Ка ко та кви, во смис ла на одред би те од овој за кон, се по драз би ра ат: при хо ди те од ди ви ден ди те и дру ги те при хо ди ос тва рени со учес тво во до би вка та кај прав ни те и фи зич ки те ли ца; при хо ди те од ка ма ти те по за е ми да де ни на фи зич ки и прав ни ли ца; при хо ди те од ка ма ти те по об врз ни ци или дру ги хар тии од вред ност и при хо ди те од ка ма ти на оро че ни штед ни и дру ги депо зи ти. Ода но чи ви при хо ди во смис ла на по стој ни те одред би од овој за кон, се и ка пи тал ни те до би вки што об врз ни кот ги ос тва ру ва од про даж ба на хар тии од вред ност, кои се утвр ду ва ат ка ко раз ли ка по ме ѓу про даж на та це на и ку повна та (на бав на та) це на. Во од нос на при хо ди те од ка ма ти на оро че ни штед ни и дру ги де по зи ти, сог лас но со из ме ни те и до пол ну ва ња та на За ко нот за пер со нал ни от да нок на до ход об ја ве ни во "Служ бен вес ник на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја", број 171 од 30 Де кем ври 2010 го ди на, се про лон ги ра ше от поч ну ва ње то на ода но чу ва ње то на овој вид на при хо ди до 1 Ја ну а ри 2013 го ди на. Со предлог измената се овозможува овој вид на приходи да бидат ослободени од оданочување до денот на пристапување на Р. Македонија кон Европска Унија. Со цел да се сти му ли ра тр гу ва ње то со хар ти и те од вред ност и бер зан ско то ра бо те ње, со пред ло же но то ре ше ние се пред ви ду ва ос ло бо ду ва ње од ода но чу ва ње на овој вид на при ход во пер и о дот од 1 Ја ну а ри 2013 го ди на до 31 Де кем ври 2015 го ди на. REPREZENT DEKEMVRI 12/

30 Деловно право ЗАСТАРЕНОСТ НА ПОБАРУВАЊА Д-р Горан РАФАЈЛОВСКИ Об вр ски те кои се којд нев но се соз да ва ат по ме ѓу суб је кти во прав ни от про мет тре ба редов но да се ис пол ну ва ат. До кол ку одре де ни суб је кти (долж ни ци) доц нат со свое то ис полну ва ње до ве ри те ли те има ат мож ност сво е то по ба ру ва ње да го ос тва рат при сил но со туж ба по суд ски пат. Пред да дој де до ва ква за врш ни ца на од но си те меѓу прав ни те суб је кти тре ба да се има пред вид ин сти ту тот на за ста ре ност на поба ру ва ња та, де фи ни ра ње то, ро ко ви те, за сто јот и пре ки нот на за ста ре но ста, кои се ре гу ли ра ни со За ко нот за об ли га ци о ните од но си ("Служ бен вес ник на РМ", број 18/ /09, во на та мошни от текст: ЗОО). ШТО ПРЕТ СТА ВУ ВА ЗА СТА РЕ НОСТ? За ста ре но ста е де фи ни ра на ка ко пре ста нок на право то да се ба ра при сил но ис пол ну ва ње на об вр ска та. За да на ста пи за ста ре ност по треб но е да исте че вре ме то опре де ле но со за кон во кое до ве ри те лот имал мож ност да ба ра ис пол ну ва ње на об вр ска та. По исте кот на тој рок, кој е раз ли чен за од дел ни по ба ру ва ња за ра ди при ро да та на исти те, до ве ри те лот го гу би пра во то при сил но да го нап ла ти сво е то по ба ру ва ње. Ако, до ве ри те лот по суд ски пат по исте кот на ро кот на за ста ре ност по ба ра ис пол нува ње на по ба ру ва ње то, а долж ни кот истак не при го вор за за ста ре ност, до ве ри те лот ќе го из гу би спо рот. Су дот не е об вр зан да вни ма ва на за ста ре но ста, таа об вр ска ја има долж ни кот. Со на ста пу ва ње то на за ста ре но ста не се гу би пра во то (по ба ру ва ње то) на до ве ри те лот, тоа са мо не ужи ва суд ска за шти та, од нос но до ве ри те лот не мо же да ба ра при сил но ис пол ну ва ње пре ку суд. Ако долж ни кот не се по ви ка на за ста ре ност, до ве ри те лот мо же да го ос тва ри сво е то пра во од нос но да го нап ла ти по ба ру ва ње то (член 349 од ЗОО). Долж ни кот во се кое вре ме пред или пос ле исте кува ње то на за ста ре но ста на по ба ру ва ње то мо же да го ис пол ни исто то и не ма пра во да ба ра да му се вра ти она што го дал, ду ри и ако не зна ел де ка об вр ска та е за ста ре на (член 356 од ЗОО). Ко га об вр ски те се соз да ва ат во ме ѓу на род ни от про мет на пра ва и ус лу ги, со ог лед на раз но ли ко ста на на ци о нал ни те за ко но дав ства по треб но е со до гова ра чи те во сог лас ност со нив ни от до го вор са ми да опре де лат чие пра во ќе се при ме ну ва во евен ту ал ни те суд ски или ар би траж ни спо ро ви, па та ка ќе ги опре делат ро ко ви те на за ста ре ност. РОК НА ЗА СТА РЕ НОСТ И НА СТА ПУ ВА ЊЕ Пред да ги на ве де ме ро ко ви те на за ста ре но ста на по ба ру ва ња та, по треб но е да се утвр ди од ко га ро ко ви те за поч ну ва ат да те чат и ко га на ста пу ва за ста ре но ста. За ста ре но ста поч ну ва да те че пр ви от ден по де нот ко га до ве ри те лот имал пра во да ба ра ис пол ну ва ње на об вр ска та, ако за од дел ни слу чаи со за кон не е про пи ша но не што дру го (член 350 од ЗОО). За ста ре но ста на ста пу ва ко га ќе исте че пос лед ниот ден од вре ме то опре де ле но со за кон (член 351 од ЗОО). По че то кот на те че ње то на за ста ре но ста е вр за на за ста са но ста на по ба ру ва ње то, тоа зна чи де ка за старе но ста за поч ну ва да те че на ред ни от ден од де нот на кој по ба ру ва ње то дос пе а ло. За ста ре но ста на ста пу ва со пос лед ни от ден од вре ме то опре де ле но со за кон. Се сме та де ка не ма зна че ње ако пос лед ни от ден на тој рок па ѓа во де нот на праз ник опре де лен со за кон. При мер 1: Фа кту ра та но си да тум го ди на со на ве ден рок за пла ќа ње 7 де на. Фа кту ра та тре ба да се пла ти зак луч но со го ди на. Ро кот за за ста ре ност за поч ну ва да те че на ред ни от ден од нос но од го ди на. Ова по ба ру ва ње за ста ру ва за 3 го ди ни, па та ка на ден по ба ру ва ње то е за ста ре но. Ако е празник ро кот не се про дол жу ва за на ред ни от ра бо тен ден, според одред ба та од член 351 од ЗОО. ЗОО за бра ну ва со прав на ра бо та да се опре де ли по дол г или по кра ток рок на за ста ре ност од она вре ме што е опре де ле но со за кон ни ту пак да се опре де ли де ка за ста ре но ста не ма да те че за не кое вре ме. Ако 30 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

31 Деловно право ва кви ро ко ви се пак се до го во рат се сме та де ка истите не по сто јат. До го во рот ќе би де пол но ва жен за тоа што ни ту ед на стра на не мо же пред суд да ба ра пони шту ва ње на до го во рот са мо за тоа што до го во рот со др жел ро ко ви за за ста ре ност спро тив ни на за ко нот (член 353 од ЗОО). Долж ни кот не мо же да се отка же од за ста ре но ста пред да из ми не вре ме то опре де ле но за за ста ре ност, за тоа што со тоа по сред но вр ши приз на ва ње на поба ру ва ње то, а со тоа пре кин на за ста ре но ста па та ка од мо мен тот на пре кин на за ста ре но ста за поч ну ва ат да те чат но ви ро ко ви. Долж ни кот мо же со пис ме но приз на ние на за старе на об вр ска или да ва ње то на за лог или не кое дру го обез бе ду ва ње за за ста ре но по ба ру ва ње да се отка же од за ста ре ност, и во овој слу чај ро ко ви те поч ну ва ат да те чат од но во (член 355 и 357 од ЗОО). Обез бе де но то по ба ру ва ње со за лог и хи по те ка до ве ри те лот мо же да го нап ла ти и по за ста ру ва ње на по ба ру ва ње то, ме ѓу тоа нап ла та та ќе се од не су ва са мо на глав ни от долг. Ка ма та та и спо ред ни те по бару ва ња не ма да мо же да се нап ла тат ако про даж на та вред ност на за ло же ни от пред мет или нед виж ност не е до вол на за да ги по крие нив. За ста ре но ста на според ни те по ба ру ва ња ја сле ди суд би на та на глав но то по ба ру ва ње, ко га ќе за ста ри глав но то по ба ру ва ње, исто вре ме но за ста ру ва ат и спо ред ни те по ба ру ва ња, ка ко што се ка ма ти, пло до ви, тро шо ци и до го вор на каз на (член 357 и 358 од ЗОО). ВРЕ МЕ ПО ТРЕБ НО ЗА ЗА СТА РЕ НОСТ Оп шти от рок на за ста ре ност е утвр ден во член 360 од ЗОО, спо ред кој по ба ру ва ња та за ста ру ва ат за пет го ди ни, ако со за кон не е опре де лен не кој друг рок на за ста ре ност. Утвр де ни се и по себ ни ро ко ви на за ста ре ност во опре де ле ни слу чаи и тоа: По вре ме ни по ба ру ва ња По ба ру ва ња та на по вре ме ни да ва ња кои ста су ва ат го диш но или во по кра тки опре де ле ни вре мен ски пер и о- ди (по вре ме ни по ба ру ва ња), спо ред ни по вре ме ни по бару ва ња, ка ко што е по ба ру ва ње то на ка ма ти, по вре ме ни по ба ру ва ња во кои се ис цр пу ва са мо то пра во, ка ко што е по ба ру ва ње то на из др жу ва ње, за ста ру ва ат за три годи ни од ста са но ста на се кое од дел но да ва ње. Исти от рок ва жи за ану и те ти те со кои во ед на кви одна пред опре де ле ни по вре ме ни из но си се отп ла ту ва ат глав ни на та и ка ма ти те, но не ва жи за отп ла ти те во ра ти и за дру ги де лум ни ис пол ну ва ња за кои за ста ре но ста се опре де лу ва спо ред прав но то де ло (член 361 од ЗОО). За ста ре ност на са мо то пра во Са мо то пра во од кое про из ле гу ва ат по вре ме ните по ба ру ва ња за ста ру ва за пет го ди ни, сме тај ќи од стаса но ста на ста ро то не ис пол не то по ба ру ва ње по кое долж ни кот не вр шел да ва ња. Ко га ќе за ста ри пра во то од кое про из ле гу ва ат по вре ме ни по ба ру ва ња, до ве рите лот го гу би пра во то не са мо да ба ра ид ни по вре ме ни по ба ру ва ња, ту ку и по вре ме ни да ва ња кои ста са ле пред оваа за ста ре ност. Ме ѓу тоа, ЗОО утвр ду ва де ка не мо же да за ста ри пра во то на из др жу ва ње опре деле но со за кон (член 362 од ЗОО). Ме ѓу себ ни по ба ру ва ња од до го вор во про ме тот на сто ки и ус лу ги Ме ѓу себ ни те по ба ру ва ња на до го вор ни те стра ни од до го во ри те во про ме тот на сто ки и ус лу ги, ка ко и по ба ру ва ња та на на до мест за из да то ци на пра ве ни во вр ска со тие до го во ри, за ста ру ва ат за три го ди ни. Со ог лед де ка нај че сто до го вор ни те стра ни по сто ја но или во по долг вре мен ски пер и од вле гу ва ат во ме ѓу себ ни од но си во про ме тот на сто ки и ус лу ги, за ста ру ва ње то те че од во е но за се ко ја ис по ра ка на сто ки, извр ше на ра бо та или ус лу га (член 363 од ЗОО). По ба ру ва ње на за куп ни на По ба ру ва ње то на за куп ни на, без ог лед да ли е опре де ле но да се пла ќа по вре ме но, или во еден вкупен из нос, за ста ру ва за три го ди ни. Овој рок на заста ре ност се од не су ва на се ко ја за куп ни на без ог лед да ли се ра бо ти за за куп на под виж ни пред ме ти или нед виж но сти (член 364 од ЗОО). По ба ру ва ње на на до мест на ште та По ба ру ва ње то на на до мест на при чи не та ште та заста ру ва за три го ди ни од ко га оште те ни кот доз нал за ште та та и за ли це то кое ја сто ри ло ште та та. Во се кој слу чај ова побарување за ста ру ва за пет го ди ни од ко га на ста на ла ште та та, од нос но без ог лед ко га оште те ни от REPREZENT DEKEMVRI 12/

32 Деловно право доз нал за ште та та и за сто ри те лот, пра во то да ба ра на до мест на ште та за ста ру ва по исте кот на пет го ди ни од ко га ште та та на ста на ла. Ова зна чи де ка за ко но даве цот пред ви дел рам ка во ко ја мо же при сил но да се ба ра на до мест на ште та. Пр ви от ус лов е доз на ва ње то, а вто ри от ус лов е опре де лениот пер и од од на ста ну вање на ште та та (член 365 став 1 и 2 од ЗОО). При мер 2: Ако оште те ни от доз нае за при чи не та та ште та 3-та го ди на од на ста ну ва ње на штета та тој има рок од 2 го ди ни за под не су ва ње на Туж ба, за тоа што е ли ми ти ран со вто ри от ус лов за за ста ре ност 5 го ди ни од на ста ну ва ње на ште та та. По ба ру ва ње то на на до мест на ште та на ста на та со по вре да на до го вор на об вр ска, за ста ру ва за вре ме то опре де ле но за за ста ре ност на таа об вр ска (член 365 став 3 од ЗОО), од нос но ЗОО утвр ду ва раз лич ни роко ви на за ста ре ност за на до мест на ште та на ста на ти со по вре да на до го вор ни об вр ски. При мер 3: До кол ку се ра бо ти за ште та ме ѓу до го вор ни стра ни од до го во рот за про мет на сто ки и ус луги, ро кот на за ста ре ност е три го ди ни, или за по вре да на до го вор на об вр ска за ко ја е пред ви ден ед но го ди шен рок на за ста ре ност, за ста ре но ста за на до мест на ште та е ед на го ди на. Ко га ште та та е при чи не та со кри вич но де ло, а за кри вич но го не ње е пред ви ден по долг рок на за ста реност од оп шти те ро ко ви на за ста ре ност за на до мест на ште та, ба ра ње то за на до мест на ште та спре ма од го вор но то ли це за ста ру ва ко га ќе из ми не вре ме то опре де ле но за за ста ре ност на кри вич но то го не ње (ап со лут ни от рок на за ста ре ност за кри вич но то де ло на ста пу ва ко га ќе по ми не два па ти онол ку вре ме опреде ле но за за ста ре ност на кри вич но го не ње, без ог лед што кри вич на та по стап ка трае). Ед но го ди шен рок на за ста ре ност За ед на го ди на за ста ру ва ат од дел ни по ба ру ва ња на ве де ни во член 367 од ЗОО. Глав но се ра бо ти за по ба ру ва ње за да ва ње ко му нал ни и слич ни ус лу ги кои те чат во кон ти ну и тет. Ед но го ди шен рок на за старе ност е утвр ден за: 1. По ба ру ва ње то на на до мест за ис по ра ча на електрич на и топ лот на енер ги ја, гас, во да, за оџа чарски ус лу ги и за одр жу ва ње на чи сто та та, ко га ис пора ка та, од нос но ус лу га та е из вр ше на за по тре би те на до ма ќинс тво то; 2. По ба ру ва ње то на по шта, те ле граф и те ле фон за упо тре ба на те ле фон и на по штен ски пре гра до ци, ка ко и дру ги нив ни по ба ру ва ња што се нап ла ту ва ат во три ме сеч ни или во по кра тки ро ко ви и 3. По ба ру ва ње то на претп ла та на по вре ме на публи ка ци ја, сме тај ќи од исте кот на вре ме то за кое е на ра ча на пуб ли ка ци ја та. Би деј ки се ра бо ти за кон ти ну и ра ни ус лу ги, ЗОО про пи шу ва де ка за ста ру ва ње то те че иа ко се про долже ни ис по ра ки те или ус лу ги те, од нос но не се сме та де ка на ста пил пре кин на за ста ре но ста ако долж ни кот пла тил не ко ја сме тка за по доц неж на ус лу га, а претход ни те не ги пла тил. При мер 4: Ако долж ни кот не пла тил за овие ус лу ги за 15 ме се ци, до ве ри те лот мо же при сил но да нап ла ти са мо за 12 ме се ци (1 го ди на) и тоа од де нот ко га ја под не су ва туж ба та па на на зад. Во овој слу чај за ста ре ност на ста пи ла за три ме се ци, или судот по при го вор за за ста ре ност на долж ни кот ќе ги зе ме пред вид са мо не за ста ре ни те об вр ски при од лу чу ва ње то. По ба ру ва ња утвр де ни пред су дот или пред друг над ле жен ор ган Си те по ба ру ва ња што се утвр де ни со пра во сил на суд ска од лу ка или со од лу ка на друг над ле жен ор ган, или со по рам ну ва ње пред суд или пред друг над лежен ор ган, за ста ру ва ат за де сет го ди ни, па и оние за кои за ко нот ина ку пред ви ду ва по кра ток рок на заста ре ност. Во на ве де ни те слу чаи се ра бо ти за акти кои има ат ка ра ктер на из врш на ис пра ва (пра во сил на суд ска од лу ка или по рам ну ва ње, од нос но со од вет ни акти на над леж ни ор га ни, ме ѓу кои се сме та ат и нотар ски те ис пра ви и при ват ни те ис пра ви за ве ре ни кај но тар). Ро кот кај овие по ба ру ва ња за поч ну ва да те че 32 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

33 Деловно право на ред ни от ден од исте кот на вре ме то пред ви ден за до бро вол но из вр шу ва ње во таа ис пра ва (пре су да, но тар ски акт или од лу ка на др жа вен ор ган). На овие ис пра ви освен пе чат за пар во сил ност по тре бен е и печат на из врш ност кој ги со др жи по треб ни те да ту ми. Иск лу чок, е утвр ден за по вре ме ни по ба ру ва ња што про из ле гу ва ат од та кви од лу ки или по рам ну ва ња кои стасу ва ат во ид ни на (по ра ди нив на та прав на при ро да), кои сог лас но член 368 од ЗОО за ста ру ва ат во ро кот пред виден за за ста ре но ста на по вре ме ни те по ба ру ва ња. Ро ко ви на за ста ре ност кај до го во ри те за оси гу ру ва ње За ра ди спе ци фи ки те на до го во ри те за оси гу ру ва ње, по себ но се опре де ле ни ро ко ви те на за ста ре ност и по чето кот на те че ње на ро кот на за ста ре ност. Име но, тие се раз лич ни во за вис ност да ли се ра бо ти за до го ва ра чот на оси гу ру ва ње то, оси гу ри те лот или тре то ли це. По ба ру ва ња та на до го ва ра чот на оси гу ру ва ње, однос но на тре то ли це од до го во рот за оси гу ру ва ње на жи вот за ста ру ва ат за пет го ди ни, а од дру ги те до го вори за оси гу ру ва ње за три го ди ни, сме тај ќи од пр ви от ден по исте кот на ка лен дар ска та го ди на во ко ја на стана ло по ба ру ва ње то. Ако за ин те ре си ра но то ли це до каже де ка не зна е ло де ка на ста нал оси гу ре ни от слу чај, за ста ру ва ње то поч ну ва од де нот ко га доз на ло за тоа, со тоа што во се кој слу чај по ба ру ва ње то за ста ру ва кај оси гу ру ва ње то на жи во тот за де сет го ди ни, а кај дру ги за пет го ди ни од пр ви от ден по исте кот на ка лен дарска та го ди на во ко ја на ста на ло по ба ру ва ње то. По ба ру ва ња та на оси гу ри те лот од до го во рот за оси гу ру ва ње за ста ру ва ат за три го ди ни. Во слу чај на оси гу ру ва ње од од го вор но ста на трет, ако оште те но то ли це ба ра на до мест од оси гу ре ни кот или го до бие од не го, за ста ру ва ње то на ба ра ње то на оси гу ре ни кот спре ма оси гу ри те лот поч ну ва од де нот ко га оште те но то ли це ба ра ло по суд ски пат на до мест од оси гу ре ни кот, од нос но ко га оси гу ре ни кот го обеште тил. За ста ре но ста за поч ну ва да те че од мо мен тот ко га оште те но то ли це ќе по ба ра или до бие на до мест на ште та, би деј ќи, оси гу ру ва чот од го ва ра за ште та та што на ста на ла со оси гу ре ни от слу чај, са мо ако оштете но то ли це ба ра на до мест на ште та. Не по сред но то ба ра ње на тре то оште те но ли це спре ма оси гу ри те лот за ста ру ва за исто то вре ме за кое за ста ру ва не го во то ба ра ње спре ма оси гу ре ни кот од го во рен за ште та та (член 369 од ЗОО). Пре кин на за ста ре ност Во слу чај на на ста пу ва ње на пре кин, за ста ре но ста се пре ки ну ва и ро кот на за ста ре ност за поч ну ва да тече од но во, а ро кот на за ста ре ност пред пре ки нот не се сме та во рок на за ста ре ност опре де лен со за кон (член 381 став 1 од ЗОО). Ед на од нај че сти те при чи ни за пре ки ну ва ње на заста ре но ста е приз на ва ње то на дол гот, од нос но ед ностра на из ја ва на вол ја на долж ни кот за ко ја не е по требна сог лас ност на до ве ри те лот. Приз на ва ње то на дол гот мо же да би де на по сре ден на чин, ка ко што е пла ќа ње на дел од фа кту ра, да ва ње то отп ла та, пла ќа ње то ка ма та, да ва ње то обез бе ду ва ње (член 376 од ЗОО). До кол ку са мо де лум но се приз нае глав ни от долг, за ста ре но ста се пре ки ну ва са мо за приз на ти от из нос. Се сме та де ка дош ло до приз на ва ње на долг, а со тоа и пре кин на заста ре ност ако стран ки те опре де ли ле не кој друг рок на исп ла та на об вр ски те од прет ход ни от до го вор. При мер 5: Ако со склу чу ва ње на спо год ба за из вр шу ва ње на об вр ски те пред ви де ни се но ви ро ко ви на испол ну ва ње - во це лост или на ра ти, но ви от рок за исп ла та за поч ну ва од де нот ко га е до го во ре на ста са но ста на по ба ру ва ње то, а од на ред ни от ден те чат новите ро ко ви на за ста ре ност. Де нот на пот пи шу ва ње на спо год ба та во овој слу чај не прет ста ву ва ден од кој тре ба да се зас ме ту ва за ста ре но ста. Исто та ка со за пис ник за срам ну ва ње пот пиша но од две те стра ни за оста то кот од дол гот за ста ре но ста за поч ну ва да те че од но во, па та ка ако ро кот за тоа по ба ру ва ње бил 3 го ди ни со денот на пот пи шу ва ње на срам ну ва ње то за поч ну ва да те че нов рок од 3 го ди ни. За ста ру ва ње то се пре ки ну ва и со под не су ва ње тужба и со се кое дру го до ве ри те ло во дејс твие пре зе ме но про тив долж ник пред суд или пред друг над ле жен ор ган за ра ди утвр ду ва ње, обез бе ду ва ње или ос тва ру ва ње на по ба ру ва ње то (член 377 од ЗОО). Ме ѓу тоа, ако до ве ри те лот се отка же од туж ба та, или туж ба та на до ве ри те лот би де отфр ле на или туж бе но то ба ра ње од би е но, се сме та де ка не на ста пи ло пре ки ну ва ње на за ста ре ност по ра ди под не су ва ње туж ба или дру го дејс твие на до ве ри те лот про тив долж ни кот пред суд REPREZENT DEKEMVRI 12/

34 Деловно право или друг над ле жен ор ган (член 378 од ЗОО). Но, ако туж ба та про тив долж ни кот е отфр ле на пора ди не над леж ност на су дот или по ра ди не ко ја дру га при чи на ко ја не се од не су ва на су шти на та на ра бо тата, па до ве ри те лот по втор но по диг не туж ба во рок од три ме се ци од де нот на пра во сил но ста на од лу ка та за отфр ла ње на туж ба та, се сме та де ка за ста ру ва ње то е пре ки на то со пр ва та туж ба. Се сме та де ка за стару ва ње то е пре ки на то и во слу чај на по ви ку ва ње во за шти та и истак ну ва ње на пре би ва ње на по ба ру ва њата во спор, ка ко и во слу чај ко га суд или друг ор ган го упа тил долж ни кот сво е то при ја ве но по ба ру ва ње да го ос тва ру ва во пар нич на по стап ка (член 379 од ЗОО). Во за вис ност од при чи на та по ра ди ко ја на ста пил пре кин на за ста ре ност, ЗОО утвр ду ва ко га за поч ну ва да те че но ви от ро кот на за ста ре ност и тоа: за ста ру ва ње то пре ки на то со приз на ние од стра на на долж ни кот поч ну ва да те че од но во од приз на ни е то; ко га пре ки ну ва ње на за ста ру ва ње то на ста на ло со по ди га ње туж ба или со по ви ку ва ње во за шти та, или со истак ну ва ње на пре би ва ње на по ба ру ва ња та во спор, од нос но со при ја ву ва ње на по ба ру ва ње во неко ја дру га по стап ка, за ста ру ва ње то поч ну ва да те че од но во од де нот ко га спо рот е окон чан или за вр шен на не кој друг на чин; ко га пре ки ну ва ње то на за ста ру ва ње то на ста на ло со при ја ва на по ба ру ва ње во сте чај на по стап ка или со ба ра ње на при нуд но из вр шу ва ње или обез беду ва ње, за ста ру ва ње то поч ну ва да те че од но во од де нот на окон чу ва ње то на оваа по стап ка. За ста ру ва ње то што поч ну ва да те че од но во по преки ну ва ње то, се за вр шу ва ко га ќе из ми не тол ку вре ме кол ку што со за кон е опре де ле но за за ста ру ва ње то што е пре ки на то. Во слу чај на но ва ци ја, од нос но пре кин на за старе но ста со приз на ва ње на дол гот од стра на на должни кот, а до ве ри те лот и долж ни кот се спо го дат да го из ме нат ос но вот или пред ме тот на об вр ска та, но во то по ба ру ва ње за ста ру ва за вре ме кое е опре де ле но за не го ва за ста ре ност (член 382 од ЗОО). ЗА СТА РЕ НОСТ НА ПРИ ДО НЕ СИ При до не си за пен зи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње Со За ко нот за пен зи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње не се утвр де ни ро ко ви на за ста ре ност за нап ла та на при до не си те, По ба ру ва ња та на ра бот ни ци те од пензи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње не за ста ру ва ат. Со За кон за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње утвр де но е де ка кон тро ла та, утвр ду вање то, нап ла та та, за ста ре но ста и от пи шу ва ње то на при до не си те ги вр ши Упра ва та за јав ни при хо ди во сог лас ност со За ко нот за да ноч на по стап ка (член 23 од За кон за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње). При до не си за здрав стве но оси гу ру ва ње За прес ме ту ва ње то, уп ла ту ва ње то, вта са но ста, за ста ре но ста и от пи шу ва ње то на при до не си те за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру ва ње ка ко и за каз не ни те ка ма ти, За ко нот за здрав стве но оси гу рува ње упа ту ва на при ме на на одред би те од За кон за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње кој пак упа ту ва на За ко нот за да ноч на по стап ка (член 23 од За кон за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње). ЗА СТА РЕ НОСТ НА ДА НО ЦИ Во од нос на за ста ре но ста, при сил на та нап ла та и ви си на та на ка ма та та за не на вре ме но пла ќа ње на да но кот на до да де на вред ност, пер со нал ни от да нок на до ход и да но кот на до би вка, За ко нот за да но кот на до да де на вред ност, За ко нот за пер со нал ни от да нок на до ход и За ко нот за да нок на до би вка, упа ту ва ат на при ме на на одред би те од За ко нот за да ноч на та по стап ка. Сог лас но За ко нот за да ноч на та по стап ка со кој е ре гу ли ра на по стап ка та за нап ла та на да но ци те, заста ру ва ње то на нап ла та на да но ци те и спо ред ни те да ноч ни да вач ки за поч ну ва да те че по исте кот на годи на та во ко ја што е ос тва ре на фа ктич ка та со стој ба, а на ста пу ва по исте кот на 5 го ди ни, од нос но 10 го ди ни во слу чаи на да ноч но за та ју ва ње. При мер 6: Ако об вр ска та за пла ќа ње на да но кот се од не су ва за ме сец мај 2006 го ди на, за ста ру вање то за поч ну ва да те че од го ди на, а на ста пу ва со исте кот на пос лед ни от ден од 2011 го ди на. 34 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

35 Деловно право Пре ки ну ва ње на ро кот на за ста ре ност за поч ну ва со се кој да но чен упра вен акт што се од не су ва на фактич ка та со стој ба, а трае до пра во сил но за вр шу ва ње на по стап ка та. По се кој пре кин на ро кот, за поч ну ва да те че нов рок на за ста ре ност. Во се кој слу чај по исте кот од де сет го ди ни, за стару ва утвр ду ва ње то на да но кот и спо ред ни те да ноч ни да вач ки. Овој рок на за ста ре ност е ап со лу тен рок после кој утвр ду ва ње то на да но кот и спо ред ни те да ноч ни да вач ки, нив на про ме на и пре ста нок не е доз во ле но (член 110 од За ко нот за да ноч на та по стап ка). Постои разлика помеѓу утврдувањето и наплатата на даноците, па така нап ла та та на да но ци те и според ни те да ноч ни да вач ки за ста ру ва ат во рок од де сет го ди ни (исто ка ко пра во сил ни те пре су ди) од исте кот на го ди на та во ко ја да но кот и спо ред ни те да ноч ни да вач ки при стиг на ле за пла ќа ње. Вра ќа ње на по ве ќе или по грешно уп ла тен или нап ла тен да нок и спо ред ни да ноч ни давач ки за ста ру ва за 5 го ди ни од уп ла та та, а во се кој слу чај по исте кот од 10 го ди ни застарува вра ќа њето на истиот (член 122-а од Законот за даночна постапка. Даноците на имот Пра во то на утвр ду ва ње на да но кот ка ко и пра во то на нап ла та на да но кот и на тро шо ци те за ста ру ва за пет го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја тре ба ло да би де утвр ден од нос но да би де из вр ше на нап ла та та. Пра во то на об врз ни кот на вра ќа ње на не пра вилно или на по ве ќе уп ла те ни из но си на име на да нок, ка ма та и тро шо ци на при сил на нап ла та за ста ру ва за пет го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја е из вр ше на уп ла та та. По се кој пре кин на те кот на за ста ре но ста на ста пу ва нов тек на за ста ре ност. Ап со лут на та за старе ност на ва кви те по ба ру ва ња из не су ва де сет го ди ни (член 84 и 85 од За ко нот за да но ци те на имот). ВИД НА ПОБАРУВАЊЕ РОК НА ЗАСТАРЕНОСТ ЗАПОЧНУВА ДА ТЕЧЕ Општ рок сог лас но ЗОО 5 го ди ни пос лед ни от ден од вре ме то опре де ле но со За кон За ста ре ност на са мо то ПРАВО 5 го ди ни од ста са но ста на по ба ру ва ње то По вре ме ни по ба ру ва ња 3 го ди ни од ста са но ста на се кое од дел но да ва ње Ме ѓу себ ни по ба ру ва ња од до го во ри од во е но за се ко ја ис по ра ка на сто ки, из вр ше на 3 го ди ни на сто ки и ус лу ги ра бо та или ус лу га По ба ру ва ње од за куп ни на 3 го ди ни де нот наз на чен во до го во рот По ба ру ва ња по од нос на ште та 3 го ди ни од доз на ва ње за ште та 1) од де нот на доз навање за ште та та 5 го ди ни од на ста ну ва ње на ште та та 2) од де нот на настанување на ште та та Ште та на ста на та со не по чи ту ва ње раз лич ни ро ко ви за ра ди раз лич ни на до го вор на об вр ска по вре ди на до го вор на об вр ска од де нот на на ста ну ва ње на ште та та Ште та при чи не та со кри вич но де ло онол ку вре ме кол ку е по треб но за за ста ру ва ње на кри вич но то го не ње од де нот на сто ру ва ње на кри вич но то де ло На до мест за ис по ра ча на еле ктрич на и топ лот на енер ги ја,гас во да и дру ги ус лу ги из вр ше ни за по тре би те на до ма ќинс тва та 1 го ди на од де нот на за вр ше на та ме сеч на ус лу га На до мест за ис по ра ча на еле ктрич на и топ лот на енер ги ја,гас во да и дру ги ус лу ги из вр ше ни за по тре би те на правните лица Пра во сил ни суд ски од лу ки или од лу ки на др жав ни ор га ни При до не си од пен зи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње При до не си од здрав стве но оси гу ру ва ње 3 го ди ни (овие ус лу ги се сме та ат ка ко Ме ѓу себ ни по ба ру ва ња од до го во ри на сто ки и ус лу ги) од де нот на за вр ше на та ме сеч на ус лу га 10 го ди на од из врш но ста на од лу ки те не за ста ру ва ат 5 го ди ни - во секој случај 10 го ди ни на ред ни от ден од ро кот ко га тре ба ло да би дат уп ла те ни Да нок на до би вка 5 го ди ни - во секој случај 10 го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја што е ос тва ре на фа ктич ка та со стој ба Пер со на лен да нок на до ход 5 го ди ни - во секој случај 10 го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја што е ос тва ре на фа ктич ка та со стој ба ДДВ 5 го ди ни - во секој случај 10 го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја што е ос тва ре на фа ктич ка та со стој ба Ак ци зи 5 го ди ни - во секој случај 10 го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја што е ос тва ре на фа ктич ка та со стој ба Наплата на даноци по одлука 10 го ди ни од денот утврден во одлуката REPREZENT DEKEMVRI 12/

36 Плати и надоместоци БОНУС И ТРИНАЕСЕТТА ПЛАТА (СМЕТКОВОДСТВЕН И ДАНОЧЕН АСПЕКТ) М-р Александар ИВАНОВСКИ Пра ва та кои што про из ле гу ва ат од ра бот ни от од нос и кои се утвр ду ва ат при склу чу ва ње то на до го во рот за вра бо ту ва ње се: ос нов на та плата, де лот од пла та за ра бот на ус пеш ност како бонус и до да то ци те на пла та сог лас но За ко нот за ра бот ни те од но си ("Служ бен вес ник на РМ", број 62/ /12, во на та мош ни от текст: ЗРО), Закон за придонеси од задолжително социјално осигурување ("Служ бен вес ник на РМ", број 142/ /12, во натамошниот текст: ЗПЗСО), Општи от ко ле кти вен до го вор за при ват ни от се ктор од областа на сто панс тво то ("Служ бен вес ник на РМ", број 84/ /12, во на та мош ни от: текст ОКДПСОС), Оп шти от ко ле кти вен до го вор за јавни от се ктор ("Служ бен вес ник на РМ", број 10/08 и 85/09, во на та мош ни от: текст ОКДЈС), МСС 19 - Ко ри сти на вра бо те ни те, Од дел 28 од МСФИ за МСЕ, кој најчесто е со ста вен дел на ме на џер ските до го во ри како и три на е се та та пла та до кол ку ра бо то да ва чот има мож ност да ја исп ла ти. 1. БОНУСИ 1.1. Бо ну си те нај че сто се по и сто ве ту ва ат со де лот од пла та кој што се од не су ва на работ на та ус пеш ност сог лас но ЗРО, зе мај ќи ги пред вид до ма ќин ски от од нос, ква ли те тот и обе мот на вр ше ње то на ра бо та та. Во ОКДПСОС, утвр де ни се кри те ри у ми и ме ри ла за утвр ду ва ње на ра бот на та ус пеш ност и тоа: до ма ќин ски од нос; обем; ква ли тет; кре а тив ност и ин вен тив ност, ос тва ре на про дуктив ност, еко но мич ност; ефи кас ност и ко ри сте ње на средс тва та за рабо та и ра бот но то вре ме и дру ги кри те ри у ми утвр де ни со ко ле кти вен до говор на ни во на деј ност. Работ на та ус пеш ност сог лас но ОКДПСОС се ме ри, од нос но про це ну ва за по е дин ци или гру пи ра бот ни ци спо ред од на пред утвр де ни кри те ри у ми и ме ри ла со кои ра бот ни кот тре ба да би де за поз нат. Ра бот ни кот кој го во ди и ор га ни зи ра про це сот на ра бо та ја оце ну ва ра бота та на ра бот ни кот и ги утвр ду ва не го ви те ре зул та ти. Во рам ки те на кри те ри у мот обем на из вр ше ни ра бо ти, мо же да се под ве дат нор ми те утвр де ни за од дел ни ра бот ни ме ста, пре ку кои обе мот мо же најлес но да се из ме ри, од нос но об је ктив но да се оце ни. До кол ку во ко ле ктив ни те до го во ри на ни во на деј ност или ра бо то да вач не би дат утвр де ни по де тал ни кри тери у ми и ме ри ла за од дел ни кри те ри у ми, оцен ка та за ра бот на та ус пеш ност ќе би де суб је ктив на. Во ОКДЈС, на ве де но е де ка дел од пла та та врз осно ва на ус пеш ност се утвр ду ва врз ос но ва на: во нред но и нат про сеч но оп то ва ру ва ње на работ ни кот; зго ле мен обем на ра бо та; пред вре ме но и ква ли тет но из вр шу ва ње на рабо ти те, Ме ри ла та и кри те ри у ми те за оцен ка на ра бот на та ус пеш ност, ОКДЈС упа ту ва да се утвр дат со ко ле ктивни до го во ри на ни во на деј ност. Во за вис ност од из вр ше на та оцен ка на ос тва ре ни те ре зул та ти врз ос но ва на на ве де ни те кри те ри у ми, основ на та пла та на ра бот ни кот мо же да се на ма ли или да се зго ле ми за со од ве тен про цент. Сог лас но МСС 19 - Ко ри сти на вра бо те ни те, точки те 17 до 22 и точката 28.8 од Оддел 28 - Користи на вработените од МСФИ за МСЕ во делот: Право на "Учество во добивката и за бонуси", ука жу ва ат на тоа де ка ко га не кој вра бо тен му пру жал ус лу га на друш тво то за вре ме на прес ме тков ни от пер и од, друштво то тре ба да го приз нае не ди скон ти ра ни от из нос на кра тко роч ни те ко ри сти за вра бо те ни кои се оче ку ва да се пла тат во за ме на за таа ус лу га ка ко об вр ска (пресме та на об вр ска), по од зе ма ње на ка кви би ло из но си кои се ве ќе пла те ни. До кол ку ве ќе пла те ни от из нос го над ми ну ва не ди скон ти ра ни от из нос на ко ри сти те, ен ти те тот тре ба да го приз нае тој ви шок ка ко средс тво (од на пред пла тен тро шок) до из но сот до кој претп лата та ќе во ди кон, на при мер, на ма лу ва ње на ид ни те пла ќа ња или ре фун ди ра ње на го то ви на. 36 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

37 Плати и надоместоци Ед но друш тво ќе го приз нае оче ку ва ни от тро шок за учес тво во до би вка та и исп ла та на бо ну си са мо ко га: (a) Друш тво то има за кон ска или из ве де на об вр ска да из вр ши та кви пла ќа ња ка ко ре зул тат на мина ти на ста ни. (б) Мо же да се на пра ви ве ро до стој на про цен ка на об вр ска та. Об вр ска по стои ко га, друш тво то не ма дру га ре ал на ал тер на ти ва, освен да ги из вр ши пла ќа ња та. Спо ред не кои пла но ви за учес тво во до би вка та, вра бо те ни те до би ва ат учес тво од до би вка та са мо до кол ку тие остану ва ат кај друш тво то за опре де лен пер и од. Ва кви те пла но ви соз да ва ат из ве де на об вр ска, ка ко вра бо тени те ја из вр шу ва ат ус лу га та ка се зго ле му ва из но сот кој тре ба да се пла ти ако оста нат да ра бо тат во друштво то до кра јот на опре де ле ни от пер и од. Ме ре ње то на ва кви те из ве де ни об вр ски ја одра зу ва мож но ста де ка не кои вра бо те ни мо жат да го на пу штат друш тво то без да ги при мат пла ќа ња та за учес тво во до би вка та. Друш тво то мо же да не ма за кон ска об вр ска да исп лати бо нус. Се пак, во не кои слу чаи, друш тво то има пра к- ти ка на пла ќа ње на бо ну си. Во та кви слу чаи, друш тво то има из ве де на об вр ска би деј ќи тоа не ма ре ал на ал тер нати ва освен да го пла ти бо ну сот. Ме ре ње то на из ве де на та об вр ска ја одра зу ва мож но ста де ка не кои вра бо те ни можат да го на пу штат друш тво то без да при мат бо нус. Друш тво то мо же да на пра ви ве ро до стој на про ценка на сво ја та прав на или из ве де на об вр ска за учес тво во до би вка та или спо ред пла нот за бо ну си, ко га и са мо кога или: (a) Фор мал ни те ус ло ви на пла нот со др жат форму ли за утвр ду ва ње на из но сот на ко ри ста. (б) Друш тво то ги утвр ду ва из но си те кои тре ба да се пла тат пред фи нан си ски те из ве штаи да бидат одо бре ни за из да ва ње. (в) Ми на та та пра кти ка да ва ја сен до каз за из но сот на из ве де на та об вр ска на друш тво то. Об вр ска та спо ред пла но ви те за учес тво во до бивка та и бо ну си про из ле гу ва од ус лу га та на вра бо те ните, а не од транс ак ци ја со сопс тве ни ци те на друш твото. По ра ди тоа, друш тво то го приз на ва тро шо кот на пла но ви те за учес тво во до би вка та и бо ну си, не ка ко рас пре дел ба на до би вка та, ту ку ка ко рас ход. До кол ку исп ла ти те за учес тво во до би вка та и за бо ну си не дос пе ва ат за пла ќа ње во це лост во рам ки те на два на е сет ме се ци по кра јот на пер и о дот во кој врабо те ни те ја из вр ши ле по вр за на та ус лу га, тие пла ќа ња се оста на ти дол го роч ни ко ри сти за вра бо те ни те. Сог лас но МСС 19 и МСФИ за МСЕ Од дел 28 точ ка 29 дру ги дол го роч ни ко ри сти за вра бо те ни те вклу чу ва ат: (а) дол го роч ни пла те ни отсус тва ка ко што се дол гого диш на служ ба или по ве ќе го диш но отсус тво, (б) на гра ди за дол го го диш на служ ба, (в) ко ри сти за ра ди дол го роч на нес по соб ност, (г) учес тво во до би вка та и бо ну си кои се пла ќаат во рок од два на е сет ме се ци или по ве ќе по кра јот на пер и о дот во кој вра бо те ни от ги ис пора чу ва со од вет ни те ус лу ги, (д) од ло жен на до мест кој се при ма во рок од двана е сет ме се ци или по ве ќе по кра јот на пер и о- дот во кој се за ра бо ту ва. Во про дол же ние да ден е при мер на прес ме тка на плата и бо нус за месец де кем ври 2012 го ди на. При мер 1: Р. бр. Прес ме тка на пла та и бо нус 1. Бру то пла та на ра бот ни кот До да ток за 5 го ди ни ра бо тен стаж ( х 0,5% х 5) Бо нус на пла та Вкуп на пла та (ред. бр. 1 + ред. бр. 2 + ред. бр. 3) Опис Плата Из нос Бо нус Вкупно 1. Бру то пла та При до нес за за дол жител но ПИО 18% При до нес за за должи тел но здрав стве но 7,30% оси гу ру ва ње 4. До пол ни те лен при донес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру ва ње за слу чај на по вре да на 0,50% ра бо та и про фе си о нал но за бо лу ва ње 5. При до нес за за дол жи телно оси гу ру ва ње во слу чај на не вра бо те ност (при донес 1,20% за вра бо ту ва ње) 6. Вкуп ни при до не си 27% Бру то пла та на ма ле на за при до не си 7= Лич но ос ло бо ду ва ње Да ноч на ос но ва за пресме тка на пер со на лен да нок на до ход 10. Пер со на лен да нок 10% Не то пла та 11= REPREZENT DEKEMVRI 12/

38 Плати и надоместоци КНИ ЖЕ ЊА: Ос нов на пла та за ре дов на ра бо та (не то) Дел од пла та за ра бот на ус пеш ност (нето) Пер со на лен да нок на пла та Придонеси за задолжително социјално осигурување Об вр ска за пла та (не то) Об вр ска за пер со на лен да нок на пла та Об вр ски за при до нес за за дол жи тел но пен зи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње Об вр ски за при до нес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру ва ње Об вр ски за до пол ни те лен при до нес за здрав стве но оси гу ру ва ње во слу чај на по вре да на ра бо та и про фе си о нал но за бо лу ва ње Об вр ски за при до нес за вра бо ту ва ње во слу чај на не вра бо те ност Прес ме та на пла та Об вр ска за пла та (не то) Об вр ска за пер со на лен да нок на пла та Об вр ски за при до нес за за дол жи тел но пен зи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње Об вр ски за при до нес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру ва ње Об вр ски за до пол ни те лен при до нес за здрав стве но оси гу ру ва ње во слу чај на по вре да на ра бо та и про фе си о нал но за бо лу ва ње Об вр ски за при до нес за вра бо ту ва ње во слу чај на не вра бо те ност Сме тка Исп ла те на пла та 1.2. Сог лас но член 117, став 4 од ЗРО про пи ша на е и об вр ска за ра бо то да ва чот на ра бот ни кот да му исп ла ти бо нус во ви си на од ед на про сечна пла та во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја во слу чај ко га ра бот ни кот ра бо тел 150 ча са по дол го од пол но то ра бот но вре ме, а не отсус тву вал по ве ќе од 21 ден во те кот на го ди на та кај исти от ра бо то да вач, по крај до да то кот. Во про дол же ние да ден е при мер на прес ме тка на бо нус за месец де кем ври 2012 го ди на сог лас но член 117 став 4 од ЗРО. При мер 1: Р. бр. Опис Пла та Из нос Бо нус Вкуп но 1. Бру то пла та При до нес за за должи тел но ПИО 18% При до нес за за должи тел но здрав стве но 7,30% оси гу ру ва ње 4. До пол ни те лен при донес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру вање за слу чај на по вре да 0,50% на ра бо та и про фе си о- нал но за бо лу ва ње 5. При до нес за за дол жител но оси гу ру ва ње во слу чај на не вра бо теност 1,20% (при до нес за вра- бо ту ва ње) 6. Вкуп ни при до не си 27% Прес ме тка на пла та и бо нус сог лас но член 117 од ЗРО 1. Бру то пла та на ра бот ни кот Дода ток за 10 го ди ни ра бо тен стаж ( х 0,5% х 10) Вкуп на пла та (ред. бр. 1 + ред. бр. 2) Бо нус на пла та врз ос но ва на член 117 став 4 од ЗРО Вкуп на бру то пла та (ред. бр. 3 + ред. бр. 4) Бру то пла та на ма ле на за при до не си 7= Лич но ос ло бо ду ва ње Да ноч на ос но ва за пресме тка на пер со на лен да нок на до ход 10. Пер со на лен да нок 10% Не то пла та 11= КНИ ЖЕ ЊА: Ос нов на пла та за ре дов на ра бо та (не то) Дел од пла та за ра бот на ус пеш ност (не то) Пер со на лен да нок на пла та Придонеси за задолжително социјално осигурување REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

39 Плати и надоместоци Об вр ска за пла та и бонус (не то) Об вр ска за пер со на лен да нок на пла та Об вр ски за при до нес за за дол жи тел но пен зи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње Об вр ски за при до нес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру ва ње Об вр ски за до пол ни те лен при до нес за здрав стве но оси гу ру ва ње во слу чај на по вре да на ра бо та и про фе си о нал но за бо лу ва ње Об вр ски за при до нес за вра бо ту ва ње во слу чај на не вра бо те ност Прес ме та на пла та Об вр ска за пла та и бонус (не то) Об вр ска за пер со на лен да нок на пла та Об вр ски за при до нес за за дол жи тел но пен зи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње Об вр ски за при до нес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру ва ње Об вр ски за до пол ни те лен при до нес за здрав стве но оси гу ру ва ње во слу чај на по вре да на ра бо та и про фе си о нал но за бо лу ва ње Об вр ски за при до нес за вра бо ту ва ње во слу чај на не вра бо те ност Сме тка Исп ла те на пла та 2. ТРИНАЕСЕТТА ПЛАТА 2.1. Сог лас но одред би те од член 105 од ЗРО, ра бо то да ва чот мо же на ра бот ни кот да му исп ла ти 13-та пла та, до кол ку ра бо то да вачот има мож ност да ја исп ла ти. Во про дол же ние да ден е при мер на прес ме тка на три на е сет та пла та за 2012 го ди на ка ко ре зул тат на мож но ста на ра бо то да ва чот да ја исп ла ти сог лас но одлич ни те ре зул та ти од ра бо те ње то во те кот на го ди на та и да ја вклу чи во годишната сме тка за 2012 го ди на. При мер 1: Прес ме тка на 13-та пла та 1. Бру то пла та на ра бот ни кот Р. бр Опис Стап ка Из нос 1. Бру то пла та При до нес за за дол жи тел но ПИО 18% При до нес за за дол жи тел но здравстве но оси гу ру ва ње 7,30% До пол ни те лен при до нес за за дол жител но здрав стве но оси гу ру ва ње за слу чај на по вре да на ра бо та и про феси 0,50% 137 о нал но за бо лу ва ње 5. При до нес за за дол жи тел но оси гу ру вање во слу чај на не вра бо те ност (при донес 1,20% 330 за вра бо ту ва ње) 6. Вкуп ни при до не си 27% Бру то пла та на ма ле на за при до не си 7= Лич но ос ло бо ду ва ње 0 9. Да ноч на ос но ва за прес ме тка на пер сона лен да нок на до ход Пер со на лен да нок 10% Не то пла та 11= На по ме на: При по пол ну ва ње то на МПИН при ја ва та за три на е се та та пла та на по ле то 1.3. Вид на об вр ска се ста ва ши фра та Разлика на плата, придонеси и персонален данок по годишна пресметка, и при прес метка та не е зе ме но лич но то ос ло бо ду ва ње, би деј ќи тоа е иско ри сте но при прес ме тка та на пла ти те во те кот на це ла та ка лен дар ска го ди на за си те 12 ме се ци Исплата на тринаесетата плата од добивката Во случај кога тринаесетата плата се исплатува по усвојување на годишната сметка, односно од добивката, пресметката и пополнувањето на МПИН пред сé се врши на ист начин со тоа што се спроведуваат следниве книжења: КНИ ЖЕ ЊА: Задржана (акумулирана) добивка Об вр ска за пла та (не то) Об вр ска за пер со на лен да нок на пла та Об вр ски за при до нес за за дол жи тел но пен зи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње Об вр ски за при до нес за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру ва ње Об вр ски за до пол ни те лен при до нес за здрав стве но оси гу ру ва ње во слу чај на по вре да на ра бо та и про фе си о нал но за бо лу ва ње Об вр ски за при до нес за вра бо ту ва ње во слу чај на не вра бо те ност Прес ме та на 13-та пла та REPREZENT DEKEMVRI 12/

40 Банки КНИЖЕЊА НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИС КАЈ БАНКИТЕ И ШТЕДИЛНИЦИТЕ Бан ки те и ште дил ни ци те ре ги стри ра ни за ДДВ, има ат об вр ска на ку со ци те утвр де ни со по пи сот да прес ме та ат да нок и да го при ја ват во пос лед на та да ноч на при ја ва за 2012 го ди на. Кни же ње то на раз ли ки те по по пи сот за ви си од тоа да ли истите се од не су ва ат на сред ствата кои слу жат за вр ше ње на деј но ста или не и да ли бан ките и ште дил ни ците се ре ги стри ра ни ДДВ об врз ни ци или не, а име но: раз ли ки те што се по ја ву ва ат кај де лот од средс тва та што слу жат за вр ше ње на деј но ста не под ле жат на ода но чу ва ње, би деј ќи сог ласно член 23 точ ка 5 од За ко нот за ДДВ, кај овие средс тва не е из вр ше но вра ќа ње на влез ни от ДДВ, а тоа зна чи де ка се ра бо ти за ко неч но пла тен ДДВ, па во ид ни на на овие средс тва не е мож но да се прес ме ту ва ДДВ врз би ло ко ја ос но ва (ку сок, рас ход, про даж ба и слич но); раз ли ки те што се по ја ву ва ат кај де лот од средс тва та што не се по вр за ни со из вр шу ва ње на бан кар ска та деј ност под ле жат на ода но чува ње со ДДВ (про мет со мо не ти и банк но ти со ну миз ма тич ка вред ност, злат ни ци и сре брени ци, вр ше ње де по ра бо ти, нап ла та на ту ѓи по ба ру ва ња, по сред нич ки ус лу ги по до де ле ни кре ди ти, хи по те ки); раз ли ки те што се по ја ву ва ат со по пи сот (ку со ци, рас ход) не се то ва рат со ДДВ до кол ку бан ка та или ште дил ни ца та не е ре ги стри ран ДДВ об врз ник. При мер 1: Ацо ДИМИТРОВСКИ Утвр ден ку сок на опре ма Ако опре ма та за вр ше ње бан кар ска деј ност што се ја ви ла ка ко ку сок на кра јот на го ди на та ги има след ни ве вред но сти: На бав на вред ност Ис пра вка на вред но ста Се гаш на вред ност Аку му ли ра на амор ти за ци ја Дру ги тро шо ци На бав на вред ност Ку сок на опре ма утвр ден со по пис на го ди на До кол ку по пис на та ко ми си ја утвр ди од го вор но ли це за на ста на ти от ку сок то гаш по крај прет ход но при ка жано то кни же ње ќе се из вр ши и до пол ни тел но кни же ње за за дол жу ва ње на исто то (дол жи сме тка Дру ги по ба ру ва ња од пер со на лот на бан ка та со де на ри и по ба ру ва сме тка Дру ги при хо ди со де на ри). Во пред но то кни же ње не е иска жа на об вр ска за ДДВ, би деј ќи се ра бо ти за ку сок на опре ма ко ја слу жи за вр ше ње на бан кар ска деј ност. До кол ку во претход ни от при мер се ра бо те ше за опре ма што не е за вр ше ње на бан кар ска деј ност бан ка та ќе прес ме та и уп ла ти де на ри ДДВ, при што ос но ви ца за прес ме тка ќе би де се гаш на та вред ност на опре ма та, за што ќе го спро ве де след но во: Да но ци и при до не си од при хо дот Дру ги тро шо ци Ис пра вка на вред но ста на средс тва та за ра бо та На бав на вред ност Об вр ски за да но ци, при до не си и дру ги да вач ки Ку сок на опре ма што не слу жи за вр ше ње бан кар ска деј ност утвр ден со по пис на го ди на За бе ле шка: Докол ку се по ја ви ку сок на опре ма што не слу жи за вр ше ње на деј но ста и ко ја е це лос но от пи ша на, то гаш за це ли те на ДДВ ќе се зе ме вредно ста по ко ја би мо же ла да се на ба ви иста та ква ста- 40 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

41 Банки ра опре ма на па за рот во мо мен тот на на ста ну ва ње (утвр ду ва ње) на ку со кот. При мер 2: Ор га нот ја при фа тил су ге сти ја та и до нел од лу ка иден тич на на пред ло гот од по пис на та ко ми си ја, па се спро ве ду ва след но во: Дру ги тро шо ци Аку му ли ра на амор ти за ци ја Тро шок за не от пи ша на та вред ност на опре ма та за рас ход со го ди на Аку му ли ра на амор ти за ци ја На бав на вред ност Рас хо ду ва ње на опре ма со од лу ка на ор га нот на бан ка та Во при ме рот се да де ни кни же ња без прес ме ту ва ње на ДДВ, би деј ќи се ра бо ти за опре ма што слу жи за врше ње на деј но ста, а до кол ку се ра бо ти за опре ма што не слу жи за деј но ста на бан ка та, ќе се прес ме та и уп ла ти ДДВ во из нос од де на ри (633/201), а ос но ви ца за прес ме тка е не от пи ша на та вред ност ( де на ри). При мер 3: По пис на та ко ми си ја да ва пред лог за рас хо ду ва ње на опре ма што слу же ла за вр ше ње на деј но ста на бан ка та По ра ди фи зич ка до тра е ност и тех но ло шка за ста ре ност, по пис на та ко ми си ја да ла пред лог да се рас хо ду ва дел од опре ма та за ко ја во сметко водс тве на та еви ден ци ја по сто јат след ни те по ка за те ли: На бав на вред ност Ис пра вка на вред но ста Се гаш на вред ност Ку сок на опре ма пре зе ме на врз ос но ва на ре а ли зи ра ње на хи по те ка По пис на та ко ми си ја кон ста ти ра ла ку сок на опре ма, пре зе ме на врз ос но ва на ре а ли за ци ја на хи по те ка. Опре ма та би ла оста ве на на чу ва ње во ма га ци нот на фир ма та "Фа зан" на ко ја бан ка та уред но и пла ќа ла ле жа ри на. На бав на та вред ност на опре ма та на де нот на презе ма ње то од хи по те кар ни от долж ник ( ) из несу ва ла де на ри, до де ка про це не та та вред ност на де нот на пре зе ма ње то (на ма ле на за оче ку ва ни те тро шо ци на про даж ба) из не су ва ла де на ри. За на ве де ни от ку сок се спро ве ду ва ат след ни ве: Дру ги тро шо ци Опре ма пре зе ме на врз ос но ва на не нап ла те ни по ба ру ва ња За ку сок на опре ма пре зе ме на со ре а ли за ци ја на хи по те ка Исто вре ме но утвр де ни от ку сок зго ле мен за ДДВ во из нос од де на ри ( х 18%) се фа ктури ра на фир ма та "Фа зан" за што се кни жи: По ба ру ва ња од до маш ни кли ен ти Дру ги при хо ди Об вр ски за да но ци, при до не си и дру ги да вач ки По ба ру ва ње од "Фа зан" врз ос но ва на утвр ден ку сок на опре ма оста ве на на чу ва ње За бе ле шка: Сог лас но Од лу ка та за сме тко водс твени от и ре гу ла тор ни от трет ман на пре зе ме ни те средства врз ос но ва на не нап ла те ни по ба ру ва ња ("Служ бен вес ник на РМ", број 79/07) на де нот на пре зе ма ње то, средс тва та се во ве ду ва ат во де лов ни те кни ги на банка та по по чет на сме тко водс тве на вред ност, а тоа е по ма ли от из нос од про це не та та вред ност на де нот на пре зе ма ње (на ма ле на за оче ку ва ни те тро шо ци на про даж ба ка ко: из да то ци за но тар, да но ци и слич но) и на бав на та вред ност (по оп шир но за ова ви ди во Ре презент бр. 4/2008). Од на ве де ни те при чи ни ка ко по чет на сме тко водс тве на вред ност на опре ма та се зе ма из носот од де на ри (кол ку што из не су ва по ни ска та про це не та вред ност), на ме сто де на ри (кол ку што из не су ва по ви со ка та на бав на вред ност). REPREZENT DEKEMVRI 12/

42 Осигурување КНИЖЕЊА НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИС КАЈ ДРУШТВАТА ЗА ОСИГУРУВАЊЕ И РЕОСИГУРУВАЊЕ Ацо ДИМИТРОВСКИ Да ноч ни те об врз ни ци ре ги стри ра ни за це ли те на ДДВ, има ат об вр ска на раз ли ки те (ку со ци те) утвр де ни со по пи сот да прес ме та ат да нок и да го при ја ват во пос лед на та да ноч на при ја ва (ме сечна, од нос но три ме сеч на) за 2012 го ди на. ПРИМЕРИ ЗА КНИЖЕЊЕ НА КУСОЦИ При мер 1: Ку сок на опре ма Со по пи сот е утвр ден ку сок на ед на ма ши на за чи с те ње на чев ли мар ка "Астра" ко ја би ла по ставе на на влез на та вра та на оси гу ри тел но то друштво со цел одр жу ва ње на оп шта та хи ги е на (зна чи не ста ну ва збор за ку сок на опре ма што слу жи за деј но ста на оси гу ри тел но то друш тво). На бав на та вред ност на ма ши на та е дена ри и иста та е це лос но от пи ша на. За ку со кот не е утвр де на од го вор ност на конкрет но ли це. Це на та по ко ја тол ку ста ра ма ши на од ист вид би мо же ла да се на ба ви на па за рот из не су ва дена ри. Об вр ска за ДДВ ќе се прес ме та на таа ос но ви ца и ќе из не су ва 720 де на ри (4.000 х 18%) Ку со ци Ис пра вка на вред но ста на средс тва та за ра бо та Опре ма Об вр ски за ДДВ Ку сок на опре ма (ма ши на за чи сте ње чев ли Астра) утвр де но со по пи сот на Докол ку се до не се од лу ка со ку со кот да се то ва ри од - го вор но то ли це, во тој слу чај се спро ве ду ва след но во: Дру ги по ба ру ва ња од ра бот ни ци Ис пра вка на вред но ста на средс тва та за ра бо та Опре ма Об вр ски за ДДВ По ба ру ва ње од ли це то НН за утвр ден ку сок на опре ма сог лас но од лу ка на ор га нот За бе ле шка: Да ноч на та ос но ва за прес ме ту ва ње на да но кот на до да де на вред ност кај ку сок и рас хо ду ва ње на опре ма што е це лос но от пи ша на, е на бав на та вредност на исто та ква ста ра опре ма на па за рот во мо ментот на утвр ду ва ње то на ку со кот, т.е. це на та ко ја би се пла ти ла при по втор на на ба вка на до бра та, а тоа зна чи де ка за це ли те на ДДВ е бит на фа ктич ка та со стој ба на до бра та, а не нив на та сме тко водс тве на со стој ба. При мер 2: Ако со по пи сот се кон ста ти ра ку сок на опре ма што слу же ла иск лу чи тел но за вр ше ње на деј но ста на оси гу ри тел но то друш тво (ус лу ги на оси гу ру вање и ре о си гу ру ва ње) со глас но член 23 точ ка 6 од За ко нот, не ма об вр ска за прес ме ту ва ње на ДДВ на иста та, до кол ку при на ба вка та на иста та би ло иск лу че но пра во то на од би вка на прет ход ни от данок сог лас но член 35 точ ка 1 од исти от За кон. Ова го оне воз мо жу ва двој но то оп то ва ру ва ње со ДДВ, па ако прет по ста ви ме на бав на та вред ност да изне су ва де на ри, от пи сот де на ри, а се гаш на та вред ност де на ри, ќе сле ду ва: Ку со ци Ис пра вка на вред но ста на средс тва та за ра бо та Опре ма Ку сок на опре ма за ра бо та, утвр ден со по пи сот на го ди на 42 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

43 Осигурување При мер 1: Ку сок на ма те ри ја ли Со по пи сот е утвр ден ку сок на ма те ри јал до биен од отку пе ни ха ва ри са ни мо тор ни во зи ла со цел за на та мош на про даж ба (т.е. за деј ност што не е ос ло бо де на од ДДВ спо ред член 23 точ ка 6 од Зако нот), во вред ност од де на ри, со што според по пис на та ко ми си ја не ма ос но ва да се то ва ри кон крет но ли це. Се утвр ду ва и об вр ска за ДДВ во из нос од де на ри ( х 18%) Ку со ци Ма те ри ја ли на склад Об вр ски за ДДВ Ку сок на ма те ри ја ли, утвр ден со по пи сот на го ди на За бе ле шка: Кај ку со кот на дру ги те ма те ри ја ли (канце ла ри ски ма те ри ја ли, обрас ци и слич но) кои слу жат за вр ше ње на деј но ста не се прес ме ту ва ДДВ. При мер 1: Ку сок на си тен ин вен тар Со по пи сот е утвр ден ку сок на си тен ин вен тар во упо тре ба (раз но ви ден алат за одр жу ва ње и поп равка на ин ста ла ци и те и дру га та опре ма во де лов ни от об јект), чи ја на бав на вред ност е де на ри, исправ ка та на вред но ста е де на ри, а се гаш на та (не от пи ша на та) вред ност из не су ва де на ри. Спо ред ми сле ње то на ко ми си ја та овој ку сок тре ба да пад не врз то вар на оси гу ри тел но то друш тво, а ДДВ ќе се прес ме та на се гаш на та вред ност ( х 18%) Ку со ци Ис пра вка на вред но ста на сит ни от ин вен тар Си тен ин вен тар во упо тре ба Об вр ски за ДДВ Ку сок на си тен ин вен тар утвр ден со по пи сот на го ди на Докол ку по на о дот од по пис на та ко ми си ја се до не се од лу ка од ор га нот со ку со кот да се то ва ри од го вор но то ли це, во тој слу чај се спро ве ду ва след но во: Ку со ци Ис пра вка на вред но ста на сит ни от ин вен тар Си тен ин вен тар во упо тре ба Дру ги по ба ру ва ња од ра бот ни ци Дру ги во нред ни при хо ди Об вр ски за ДДВ За дол жу ва ње на ли це то НН за утвр ден ку сок со по пис по од лу ка... При мер 2: Ако прет по ста ви ме де ка кај прет ход ни от пример, уш те при до да ва ње то на сит ни от ин вен тар во упо тре ба ис ти от се от пи шу ва 100% (а од де нот на да ва ње то на ис ти от во упо тре ба до по пи сот по ми нала 1 го ди на), то гаш за утвр ду ва ње на об вр ска та за ДДВ тре ба да се ут вр ди вред но ста по ко ја тој мо же да се на ба ви во мо мен тот на ку со кот, ако тој из нос е де на ри, то гаш об вр ска та за ДДВ из не су ва де на ри ( х 18%): Ку сок Ис пра вка на вред но ста на сит ни от ин вен тар Си тен ин вен тар во упо тре ба Об вр ски за ДДВ Ку сок на си тен ин вен тар утвр ден со по пи сот на го ди на Докол ку со прет ход ни от ку сок се то ва ри од го ворно то ли це, ќе се спро ве де след но во: Дру ги по ба ру ва ња од ра бот ни ци Ис пра вка на вред но ста на сит ни от ин вен тар Си тен ин вен тар во упо тре ба Дру ги во нред ни при хо ди Об вр ски за ДДВ За дол жу ва ње на ли це то А.М. за утвр ден ку сок на си тен ин вен тар За бе ле шка: За ку со кот на си тен ин вен тар кој слу жи за извр шу ва ње на деј но ста не се прес ме ту ва ДДВ. REPREZENT DEKEMVRI 12/

44 Буџети и буџетски корисници СМЕТКОВОДСТВЕНО ЕВИДЕНТИРАЊЕ НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИС КАЈ БУЏЕТИТЕ И БУЏЕТСКИТЕ КОРИСНИЦИ Бранислав ГУЛЕВ За ра ди еви ден ти ра ње на раз ли ки те и усогла су ва ње на сме тко водс тве на та со фа ктич ка та со стој ба утвр де на со по пи сот,со Пра вил ни кот за сме тко водс тво за бу џе ти те и бу џет ските ко рис ни ци ("Служ бен вес ник на РМ", број 28/ /11) е про пи ша на об вр ска Из ве шта јот за из вр ше ни от по пис за ед но со актот на од говор но то ли це на бу џе ти те и бу џет ски те ко рисни ци да се до ста ви до се кто рот/од де ле ни е то за сме тко водс тво, и тоа нај доц на два е сет де на пред крај ни от рок про пи шан за до ста ву ва ње на за врш на та сме тка. Спо ред одред би те од За ко нот за сме тководс тво за бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци ("Служ бен вес ник на РМ", број 61/ /11) како при ход не тре ба да се приз на ва ат ви шо ци те утвр де ни со по пи сот, од нос но ка ко рас хо ди не мо же да до би јат трет ман ку со ци те утвр де ни со по пи сот. Бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци се долж ни да во дат сме тко водс тво, да со ста ву ва ат и подне су ва ат фи нан си ски из ве штаи сог лас но За конот за сме тко водс тво за бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци, при ме ну вај ќи ги сме тко водс тве ни те прин ци пи и на че ла на точ ност, ви сти ни тост, си гур ност, се оп фат ност, бла го вре ме ност, ажурност, што по драз би ра по тре ба та од по твр дува ње и усог ла су ва ње на сме тко водс тве на та со стој ба со со стој ба та утвр де на со по пи сот. Спро ве ду ва ње то на усог ла су ва ње на кон ста тира ни те раз ли ки утвр де ни со по пи сот со сме тко водстве на та еви ден ци ја се вр ши сог лас но одред би те од за кон ска та ре гу ла ти ва: За кон за сме тко водс тво за бу џе ти те и бу џет ските ко рис ни ци (член 21) и Пра вил ник за сме тко водс тво на бу џе ти те и буџет ски те ко рис ни ци, про пи шу ва ат (од член 29 до член 35), а со при ме на на сме тко водс тве но то на че ло на парич но иска жу ва ње на при хо ди те и рас хо ди те. Спо ред на ве де на та за кон ска ре гу ла ти ва про пиша на е об вр ска да се спро ве ду ва ре до вен по пис, при што бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци се долж ни нај мал ку ед наш го диш но да вр шат усог ла су ва ње на средс тва та, по ба ру ва ња и об вр ски те иска жа ни во сме тко водс тве на та еви ден ци ја со фа ктич ка та со стој ба (утвр де на со по пи сот). Тоа по драз би ра де ка бу џет ските ко рис ни ци тре ба да вр шат по пис на пос лед ни от ден од го ди на та - 31 де кем ври, ка ко да тум на иска жу ва ње на би ланс ни те по зи ции во фи нан си ски те из ве штаи. Во иск лу чи тел ни слу чаи ко га се на мет на ти дру ги потре би, ка ко што е од во ју ва ње на дел од бу џет ски от ко рис ник и фор ми ра ње/ре ги стри ра ње ка ко по се бен суб јект, или во слу чај на про ме на на ра ко вод ни от ка дар, ко га но во то од го вор но ли це ба ра це ло сен отчет на со стој ба та ко ја ја нас ле дил од прет ход но то од го вор но ли це, то гаш се вр ши по пис под друг да тум и исти от има трет ман на во нре ден по пис за ра ди тоа што е спро ве ден до пол ни тел но. Чле нот 29 од Пра вил ни кот за сме тко водс тво то на бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци про пи шу ва об вр ска, бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци на кра јот на го ди на та да ја усог ла су ва ат со стој ба та на средс тва та и нив ни те из во ри иска жа ни во сме тко водс тво то со фа ктич ка та со стој ба утвр де на на по пи сот. Во пра кса та до ста често не се по чи ту ва ат овие одред би, од при чи на што бу џет ски те ко рис ни ци ќе из вр шат по пис на средс тва та, по ба ру ва ња и об вр ски те, ме ѓу тоа исти от не се усог ласу ва со сме тко водс тве на та еви ден ци ја, нај че сто за ра ди не це лос на сме тко водс тве на еви ден ци ја, ка ко ре зул тат на нес про ве ден дел бен би ланс, не е ви ден ти ра ни по стоја ни средс тва до би е ни ка ко до на ци ја и слич но. При усог ла су ва ње на сме тко водс тве на та со фи зичка та со стој ба бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци тре ба да ги има ат во пред вид сме тко водс тве ни те прин ци пи и на че ла, та ка што при хо ди те и рас хо ди те се иска жу ва- 44 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

45 Буџети и буџетски корисници ат во сме тко водс тве на та еви ден ци ја и во Би лан сот на при хо ди и рас хо ди спо ред сме тко водс тве но то на че ло на па рич но иска жу ва ње, до де ка средс тва та, по ба рува ња та, об вр ски те и из во ри те се иска жу ва ат во сметко водс тве на та еви ден ци ја и во Би лан сот на со стој ба во но ми на лен из нос, од нос но на бав на вред ност. Ка ко ре зул тат на на ве де но то по треб но е да се истак не: Ку со кот или ви шо кот на по сто ја ни средс тва не тре ба да прет ста ву ва ат рас ход од нос но при хо ди, за ра ди прет ход но на ве де но то сме тко водс тве но на че ло на па рич но иска жу ва ње на рас хо ди те, од нос но при ходи те, а пред се за ра ди фа ктот што при пла ќа ње на фа кту ра та на до ба ву ва чот за на ба ве но то по сто ја но средс тво, иска жан е рас ход за из но сот кол ку што е вред но ста на по сто ја но то средс тво. До кол ку при ку со кот на по сто ја но то средс тво се иска же рас ход тоа би би ло не ос но ва но два па ти иска жу ва ње на рас хо ди те за исто по сто ја но средс тво. Од дру га стра на, ви шо кот кон ста ти ран при по пи сот не тре ба да прет ста ву ва при ход, од при чи на што при се кое на ба ву ва ње или до би ва ње на по сто ја но средс тво за исти от из нос се зго ле му ва сме тка та за по сто ја ните средс тва и сме тка та за из во ри те на средс тва та. Ова ука жу ва де ка кон ста ти ра ни те не у сог ла се но сти по ме ѓу фа ктич ка та (по пис) и сме тко водс тве на та со стој ба изра зе ни во ку со ци или ви шо ци кај бу џетски те ко рис ни ци не ма ат вли ја ние на фи нан си ски от ре зул тат, но исти те се мно гу зна чај ни за ре ал но и об је ктив но иска жу ва ње на со стој би те во фи нан сиски от из ве штај Би ланс на со стој ба; Ку со кот или ви шо кот на за ли хи на ма те ри ја ли, ре зерв ни де ло ви, си тен ин вен тар и тр гов ска стока исто та ка не прет ста ву ва во нре ден рас ход или во нре ден при ход, од при чи ни те на ве де ни ка ко за по сто ја ни те средс тва. Име но, при пла ќа ње то на обвр ски те спре ма до ба ву ва чи те за на ба вка на за ли хи се иска жу ва рас ход за це ли от из нос на фа кту ра та од нос но вред но ста на за ли хи те; Усог ла су ва ње то на по ба ру ва ња та и об вр ски те искажа на во сме тко водс тве на та еви ден ци ја со фа ктичка та со стој ба не тре ба да пре диз ви ка иска жу ва ње на во нред ни при хо ди или во нред ни рас хо ди, за ра ди сме тко водс тве но то на че ло на па рич но иска жу ва ње на рас хо ди те, од нос но при хо ди те, при што ова усог ла сува ње ќе има вли ја ние са мо во Би лан сот на со стој ба. За ра ди це лос но имп ле мен ти ра ње на ре зул та ти те од из вр ше ни от по пис на средс тва та, по ба ру ва ња та и об врски те, по треб но е Из ве шта јот за по пис да го утвр ди: На чи нот на спро ве ду ва ње на кон ста ти ра ни те ку соци во сме тко водс тве на та еви ден ци ја, со пред лог за ку со кот да се за дол жи од го вор но то ли це или да би де на то вар на бу џет ски от ко рис ник; На чи нот на спро ве ду ва ње на утвр де ни от ви шок во сме тко водс тве на та еви ден ци ја; Вкуп ни от из нос на от пи ша ни те за ста ре ни, а не напла те ни по ба ру ва ња од ко ми тен ти те, вра бо те ни те и дру ги суб је кти; На чи нот на пре би ва ње на од дел ни ку со ци со оддел ни ви шо ци, до кол ку се од не су ва ат на слич ни средс тва и со слич на вред ност. Имај ќи пред вид де ка по пи сот го спро ве ду ва ат по ве ќе ко ми сии, се ко ја од исти те тре ба да из го тват по е ди неч ни из ве штаи во кои ќе би дат иска жа ни конста ти ра ни те раз ли ки, ка ко и пред ло зи те за на чи нот на на до ме сту ва ње на утвр де ни от ку сок, или на чи нот на усог ла су ва ње на по ба ру ва ња та и об вр ски те. Врз ос нова на из ве шта и те од по е ди неч ни те ко ми сии за по пис, Цен трал на та по пис на ко ми си ја из го тву ва зби рен Из ве штај на си те по е ди неч ни из ве штаи и по пис ни ли сти од си те ко ми сии за по пис. Збир ни от из ве штај се до ста ву ва до од го вор но то ли це или до ор га нот на упра ву ва ње кој из го тву ва ко неч на од лу ка, од нос но ре ше ние во кое се де фи ни ра ни си те зак лу чо ци, однос но на чи ни на прев зе ма ње мер ки за на до ме сту ва ње на кон ста ти ра ни те ку со ци, ви си на та на от пи ша ни те не нап ла те ни по ба ру ва ња, со образ ло же ни ја за причи ни те за евен ту ал ни те от пи шу ва ња. Из ве шта јот за из вр ше ни от по пис за ед но со ре шени ја та од ор га нот на упра ву ва ње се до ста ву ва до сметко водс тве на та служ ба за ра ди кни же ње на раз ли ки те и усог ла су ва ње на сме тко водс тве на та со фа ктич ка та со стој ба утвр де на со по пи сот, и тоа нај доц на два е- сет де на пред ро кот про пи шан за до ста ву ва ње на за врш на та сме тка. Спро ве ду ва ње на кон ста ти ра ни те раз ли ки во сме тко водс тве на та еви ден ци ја Спро ве ду ва ње то на кон ста ти ра ни те раз ли ки утврде ни со по пи сот има раз ли чен трет ман кај два та сметко водс тве на си сте ма: прес ме тков ни от си стем (фа кту ри ра на ре а ли заци ја) кој се при ме ну ва од тр гов ски те друш тва и јав ни те прет при ја ти ја и сме тко водс тве ни от си стем кој се зас ни ва на гото вин ска ос но ва на иска жу ва ње на при хо ди те и REPREZENT DEKEMVRI 12/

46 Буџети и буџетски корисници рас хо ди те, а при ме нет од стра на на бу џет ски те ко рис ни ци. Раз ли ка та е при ка жа на пре ку след на та та бе ла: Утвр де на со стој ба Ку сок на по сто ја но средс тво Ви шок на по сто ја но средс тво По мал ку иска жа ни по ба ру ва ња По мал ку иска жа ни об вр ски Ку сок на ма те ри ја ли Прес ме тко вен си стем Во нре ден рас ход и на ма лу ва ње на по сто ја ни средс тва Во нре ден при ход и зго ле му ва ње на по сто ја ни средс тва Во нре ден при ход и зго ле му ва ње на по ба ру ва ња Во нре ден рас ход и зго ле му ва ње на об вр ски Во нре ден рас ход и на ма лу ва ње на за ли ха на ма те ри ја ли Сме тко водс твен си стем на го товин ска ос но ва На ма лу ва ње на по сто ја но средс тво и из во ри на средс тва Зго ле му ва ње на по сто ја но средс тво и из во ри на средс тва Зго ле му ва ње на по ба ру ва ња и сме тка Дру ги пас. врем.раз гра нич. Зго ле му ва ње на об вр ски и сме тка Дру ги актив ни вре мен ски раз гра нич. На ма лу ва ње на за ли ха на ма те ри ја ли и сме тка 901 1) Под дејс тво на ви ша си ла уни ште на е опрема та во про сто ри и те на бу џет ски от ко рис ник. Из вр шен е увид од над леж ни те ор га ни, из го твен е за пис ник за из вр ше ни от увид, и врз ос но ва на истиот из вр ше но е иск ни жу ва ње на уни ште на та опре ма. Спо ред од лу ка та, ште та та ќе би де на те рет на бу џет ски от ко рис ник: На бав на вред ност Ис пра вка на вред но ста до де нот на ште та та Се гаш на вред ност Де ло вен фонд Аку му ли ра на амор ти за ци ја Опре ма ) Бу џет ски от ко рис ник во сме тко водс тво го еви ден ти рал гра деж ни от об јект без прет ход но да обез бе ди до каз за сопс тве ност. По треб но е да се из вр ши стор ни ра ње и исти от об јект тре ба вон биланс но да се еви ден ти ра: Др жа вен - ја вен ка пи тал Аку му ли ра на аку му ла ци ја Гра деж ни об је кти Вон би ланс на акти ва Вон би ланс на па си ва ) Из вр ше на е краж ба на дел од опре ма та во де лов ни те про сто рии. Краж ба та е при ја ве на на над леж ни те ор га ни, из го твен е за пис ник. Во те кот на го ди на та овој за пис ник не е еви ден ти ран во сметко водс тве на та еви ден ци ја. Спо ред тек стот од за пис ни кот краж ба та е из вр ше на за ра ди не гри жа од стра на на од го вор но то ли це за чу ва ње на опрема та, до не се на е од лу ка со ко ја се те ре ти ли це то за на до ме сту ва ње на ште та та: На бав на вред ност Ис пра вка на вред но ста до де нот на ку со кот Се гаш на вред ност Др жа вен - ја вен ка пи тал Аку му ли ра на амор ти за ци ја Опре ма По ба ру ва ња од вра бо те ни те Дру ги па сив ни вре мен ски раз гра ни чу ва ња На ред на та го ди на ко га ќе се нап ла тат по ба ру вања та од вра бо те но то ли це ќе се спро ве де след но то кни же ње: Сме тка Дру ги не да ноч ни при хо ди Дру ги па сив ни вре мен ски раз гра ни чу ва ња По ба ру ва ња од вра бо те ни те ) Ко ми си ја та за по пис над леж на за за ли ха та конста ти ра ла ку сок на кан це ла ри ски те ма те ри ја ли во ма га цин ски от про стор. Со увид во до ку мен та ци ја та утвр де но е де ка ку со кот е ре зул тат на не до вол на и про фе си о нал на гри жа на ма га ци о не рот. До не сена е од лу ка ку со кот на ма те ри ја ли те во из нос од де на ри да би де на до ме стен на те рет на ма га ци о не рот: 46 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

47 Буџети и буџетски корисници Оста нат ка пи тал Ма те ри ја ли на за ли ха По ба ру ва ња од вра бо те ни те Дру ги па сив ни вре мен ски раз гра ни чу ва ња Ко га ќе се нап ла тат по ба ру ва ња та ќе се спро ве де след но то кни же ње: Сме тка Дру ги не да ноч ни при хо ди Дру ги па сив ни вре мен ски раз гра ни чу ва ња По ба ру ва ња од вра бо те ни те ) Врз ос но ва на до на ци ја бу џет ски от ко рис ник во те кот на го ди на та до бил опре ма, но иста та од суб је ктив ни при чи ни не е еви ден ти ра на од стра на на од го вор ни от сме тко во ди тел. На ве де но то е кон стати ра но со по пи сот, ко га ко ми си ја та при вне су ва ње на по да то ци те од сме тко водс тво то утвр ди ла де ка ви шо кот на опре ма та е ре зул тат на не на вре ме ното еви ден ти ра ње на до би е на та опре ма во сме тководс тве на та до ку мен та ци ја Опре ма Др жа вен - ја вен ка пи тал ) Утвр де но е ку сок на си тен ин вен тар во упо треба кај од дел ни вра бо те ни ли ца, кои се за дол же ни со ре вер си. Из но сот на исти те из не су ва де на ри и за ра ди не од го вор ност на вра бо те ни те ли ца до несе на е од лу ка да ги на до ме стат овие средс тва: Оста нат ка пи тал Си тен ин вен тар во упо тре ба По ба ру ва ња од вра бо те ни те Дру ги па сив ни вре мен ски раз гра ни чу ва ња Штом ќе се нап ла тат по ба ру ва ња та ќе се спро ве де след но то кни же ње: Сме тка Дру ги не да ноч ни при хо ди Дру ги па сив ни вре мен ски раз гра ни чу ва ња По ба ру ва ња од вра бо те ни те ) Со по пи сот на ре зерв ни те де ло ви кон стати ран е ви шок за ра ди тоа што од го вор ни от сметко во ди тел не ја кни жел пос лед на та фа кту ра при на ба вка та на де ло ви во ме сец де кем ври Ре зерв ни де ло ви на за ли ха Оста нат ка пи тал Дру ги акт. врем. раз гра ни чу ва ња Об вр ски спре ма до бав. во зем ја та ) Врз ос но ва на из вр ше ни от увид на по мош ни те кни ги за влез ни и из лез ни фа кту ри и друг вид еви денци ја ко ми си ја та за по пис на по ба ру ва ња та и об вр ски те кон ста ти ра ла не у сог ла се ност по ме ѓу сме тко водстве на та вред ност и фа ктич ка та со стој ба. Име но: а) По мал ку иска жа ни по ба ру ва ња во сме тко водстве на та еви ден ци ја за из нос од де на ри за ра ди не е ви ден ти ра но по ба ру ва ње за из вр ше ни ус лу ги во ме сец де кем ври, а по ве ќе иска жа ни обвр ски за из нос од де на ри за ра ди по греш но кур си ра ње на стран ски те кре дит ни об вр ски: По ба ру ва ња од ку пу ва чи во зем ја та Дру ги па сив ни вре мен ски раз гра ни чу ва ња Об вр ски за кре ди ти од странс тво Дру ги актив ни вре мен ски раз гра ни чу ва ња б) По ве ќе иска жа ни по ба ру ва ња во сме тко водс твена та еви ден ци ја за из нос од де на ри, зара ди еви ден ти ра ни фа кту ри кои се од не су ва ат за на ред на та го ди на, а по мал ку иска жа ни об вр ски за из нос од де на ри за ра ди не е ви ден ти ра на фа кту ра од до ба ву ва чот за на ба вка на опре ма: Дру ги па сив ни вре мен ски раз гра ни чу ва ња По ба ру ва ња од ку пу ва чи во зем ја та Дру ги актив ни вре мен ски раз гра ни чу ва ња Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та REPREZENT DEKEMVRI 12/

48 Непрофитни организации КНИЖЕЊА НА РАЗЛИКИТЕ ПО ПОПИС КАЈ НЕПРОФИТНИТЕ ОРГАНИЗАЦИИ Тина МАРКОВИЌ Сог лас но член 16 од За ко нот за сметководс тво на не про фит ни те ор га ни за ции ("Служ - бен вес ник на РМ", број 24/03, У. бр. 20/05 во 80/05 и 17/11) и одредбите од член 30 до 36 од Правилникот за сметководство на непрофитните организации ("Службен весник на РМ", број 42/ /09) прав ни те суб је кти кои при па ѓа ат на оваа гру па тре ба да из вр шат усог ла су ва ње на со стој ба та на средс тва та и нив ни те из во ри иска жа ни во сме тко водс твото со фа ктич ка та со стој ба што се утвр ду ва со по пис на 31 Де кем ври 2012 го ди на. Со пописот се утврдува фактичката состојба на паричните средства, хартиите од вредност, материјалните и нематеријалните средства кои се во употреба, вон употреба и во подготовка, материјалите, резервните делови, ситниот инвентар, побарувањата и обврските. Исто така, на посебна пописна листа треба да се утврди фактичката состојба на средствата од други субјекти кои се наоѓаат кај непрофитната организација како и на сопствените средства на непрофитната организација кои се наоѓаат кај други субјекти на ден година, а за кои не се добиени пописни листи од истите. Не про фит ни те ор га ни за ции кои вр шат кни жар ска или биб ли о те кар ска деј ност за нив ни те спе цифич ни средс тва (кни ги, до ку мен ти, фил мо ви, фо то си, ар хив ска гра ѓа и слич но) мо жат да из вр шат по пис во рок кој што не е по долг од пет го ди ни. Не про фит ни те ор га ни за ции фор ми ра ат ко ми сии за по пис ко и по за вр шу ва ње то на по пи сот из го тву ваат из веш тај, кој за ед но со по пис ни те ли сти се до ста ву ва во сме тко водс тво то нај доц на до 8 Фе вру а ри 2013 го дина, од нос но 20 де на пред до ста ву ва ње на го диш ни те сметки. Врз ос но ва на из ве шта јот за по пис ор га нот на упра ву ва ње на не про фит на та ор га ни за ци ја до не су ва одлука со кој се кон ста ти ра на чи нот на ли кви да ци ја на утвр де ни те ку со ци и на чи нот на кни же ње на утвр де ни те ви шо ци по по пи сот и исти от се до ста ву ва во сме тководс тво то нај доц на до 8 Фе вру а ри 2013 го ди на за да се спро ве де евиденција. Врз ос но ва на ела бо ра тот за по пис во сме тководс тво то се спро ве ду ва ат кни же ња та за утвр де ни те ку со ци, од нос но ви шо ци на ма те ри ја ли те и дру ги те средс тва, от пис на по ба ру ва ња та и об вр ски те и рас ходу ва ње то на до тра е ни те и не у по треб ли ви средс тва. Спо ред За ко нот за сме тко водс тво на не про фит ните ор га ни за ции и Пра вил ни кот за сме тко вод ство то на не про фит ни те ор га ни за ции, овие суб је кти го при мену ва ат сме тко водс тве но то на че ло на мо ди фи ци ра но на ста ну ва ње на де лов ни те про ме ни за приз на ва ње на при хо ди те и рас хо ди те. Во про дол же ние се да де ни при ме ри за ку сок и вишок на ос нов ни средс тва, а за обрт ни те средс тва се да де ни при ме ри за на ба вка та, ка ко и за ку сок, од нос но ви шок на овие средс тва со цел да се при ка же на чинот на еви ден ти ра ње на овие средс тва. Во да де ни те при ме ри не про фит на та ор га ни за ци ја не е об врз ник за це ли те на ДДВ. До кол ку овие ор га ни за ции вр шат стопански дејности кои се ода но чи ви, во тој слу чај тие се об врз ници за ДДВ и за утвр де ни те ку со ци по по пис ќе има ат об вр ска да прес ме та ат и пла тат ДДВ. OS NOV NI SREDS TVA Ку сок на опре ма врз то вар на де лов ни от фонд При мер 1: Врз ос но ва на из вр ше ни от по пис утвр ден е кусок на опре ма што на ста нал под деј ство на ви ша си ла со след на та сме тко водс тве на вред ност: на бав на вред ност от пи ша на вред ност се гаш на вред ност Де ло вен фонд Ис пра вка на вред но ста на ма те ри јал ни те средс тва Опре ма и дру ги ма те ри јал ни средс тва По од лу ка брoj REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

49 Непрофитни организации При мер 2: Ку сок на опре ма врз то вар на од го вор но то ли це Врз ос но ва на из вр ше ни от по пис утвр ден е ку сок на опре ма за што е од го вор но вра бо те но то ли це со след на та сме тко водс тве на вред ност: на бав на вред ност от пи ша на вред ност се гаш на вред ност По ба ру ва ња од ра бот ни ци Дру ги ПВР За дол жу ва ње на од го вор но то ли це Де ло вен фонд Ис пра вка на вред но ста на ма те ри јал ни те средс тва Опре ма и дру ги ма те ри јал ни средс тва По од лу ка број... КНИ ЖЕ ЊЕ ВО 2013 ГО ДИ НА Жи ро сме тка По ба ру ва ња од ра бот ни ци По из вод од бан ка бр Дру ги ПВР Дру ги при хо ди Еви ден ци ја на при хо дот При мер 3: Ви шок на опре ма по из вр шен по пис Врз ос но ва на из вр ше ни от по пис утвр де но е де ка по стои ви шок на опре ма кој по пред лог на ко ми си ја та за про цен ка ја има след на та про це нета вред ност: про це не та на бав на вред ност про це не та ис пра вка на вред но ста се гаш на вред ност Опре ма и дру ги ма те ри јал ни средс тва Ис пра вка на вред но ста на ма те ри јал ни те средс тва Де ло вен фонд Утвр ден ви шок по од лу ка број... OBRT NI SREDS TVA Пред да се из вр ши кни же ње на ку со ци те и ви шоци те на обрт ни те средс тва не про фит ни те ор га ни зации тре ба да вни ма ва ат де ка тре ба да го при ме нува ат сметководст веното начело на модифицирано настанување на делов ните промени, од нос но на баве ни те и потрошени сред ства во 2012 го ди на кои се пла те ни до го ди на се кни жат ка ко тро шок на кла са 4, од нос но се приз на ваат ка ко рас ход во 2012 го ди на. Обрт ни те средс тва кои се до би е ни на по да рок или ка ко до на ци ја се кни жат ди рек но на кла са 4 и се одобру ва кон то Де ло вен фонд. При мер 1: Ку сок на ма те ри ја ли врз то вар на де лов ни от фонд На ба вен е ма те ри јал во ма га цин на за ли ха по фа кту ра број 5 во вред ност од де на ри. Фак ту ра та е пла те на вед наш. Врз ос но ва на из вр ше ни от по пис за 2012 го ди на утвр ден е ку сок на ма те ри ја ли во из нос од де на ри и спо ред од лу ка та се то ва ри де лов ни от фонд Дру ги АВР До ба ву ва чи По фа кту ра бр Добавувачи Жи ро сме тка Пла те на ф-ра број Потрошени материјали Други АВР Пла те ни материјали Ма те ри ја ли на за ли ха Деловен фонд На ба ве ни ма те ри ја ли Де ло вен фонд Ма те ри ја ли на за ли ха По од лу ка број... REPREZENT DEKEMVRI 12/

50 Непрофитни организации При мер 2: Ку сок на ма те ри ја ли врз то вар на од го вор но то ли це Врз ос но ва на из вр ше ни от по пис за 2012 го ди на утвр ден е ку сок на ма те ри ја ли во из нос од де на ри за кој се то ва ри од го вор но то ли це По ба ру ва ња од ра бот ни ци Дру ги ПВР За дол жу ва ње на од го вор но то ли це Де ло вен фонд Ма те ри ја ли на за ли ха По од лу ка број... КНИ ЖЕ ЊЕ ВО 2013 ГО ДИ НА Жи ро сме тка По ба ру ва ња од ра бот ни ци По из вод од бан ка бр Дру ги ПВР Дру ги при хо ди Еви ден ци ја на при хо дот Ви шок на ма те ри ја ли по из вр ше ни от по пис При мер 3: По по пи сот за 2012 го ди на утвр ден е ви шок на ма те ри ја ли во из нос од де на ри Ма те ри ја ли на за ли ха Де ло вен фонд Утвр ден ви шок на ма те ри ја ли по од лу ка број Исправка на вредноста на ситниот инвентар Си тен ин вен тар во упо тре ба Утвр ден ку сок по од лу ка број... При мер 5: Ку сок на си тен ин вен тар врз то вар на од го вор но то ли це Со по пи сот на сит ни от ин вен тар на кра јот на го дина та утвр ден е ку сок на сит ни от ин вен тар во упо тре ба во вред ност од де на ри. Со од лу ка на ор га нот на упра ву ва ње се то ва ри од го вор но то ли це По ба ру ва ња од ра бот ни ци Дру ги ПВР За дол жу ва ње на од го вор но то ли це Исправка на вредноста на ситниот инвентар Си тен ин вен тар во упо тре ба По од лу ка број... КНИ ЖЕ ЊЕ ВО 2013 ГО ДИ НА Жи ро сме тка По ба ру ва ња од ра бот ни ци По из вод од бан ка нап ла тен ку сок од ра бот ник Дру ги ПВР Дру ги при хо ди Еви ден ци ја на при хо дот Ви шок на си тен ин вен тар При мер 4: Ку сок на си тен ин вен тар врз то вар на непрофитната организација При мер 6: Со по пи сот на сит ни от ин вен тар на кра јот на го дина та, утвр ден е ви шок во вред ност од де на ри. Со по пи сот на сит ни от ин вен тар на кра јот на го ди на та утвр ден е ку сок на си тен ин вен тар во употре ба во вред ност од де на ри. Со Од лу ка та на ор га нот на упра ву ва ње се то ва ри непрофитната организација Си тен ин вен тар на залиха Де ло вен фонд Утвр ден ви шок по од лу ка број REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

51 Редовни периодични обврски ОБВРСКИ И РОКОВИ ШТО ТРЕБА ДА СЕ ИСПОЧИТУВААТ ДО КРАЈОТ НА ЈАНУАРИ 2013 ГОДИНА Јасмина РАФАЈЛОВСКА Прав ни те ли ца до кра јот на 2012 го ди на и во ја ну а ри 2013 го ди на, тре ба да ис по чи ту ва ат по ве ќе обв р с- ки и ро ко ви свр за ни со сво ето ра бо те ње. За дел од нив са мо по тсе ту ва ме, а за дел да ва ме упат ства во овој број на Реп ре зент. Ка ко поз на чај ни би ги на гла си ле: До не су ва ње Од лу ки за спро ве ду ва ње на по пи сот со сос тој ба на 31 Де кем ври 2012 го ди на Об врз ни ци: Си те прав ни ли ца и фи зич ки ли ца вр ши те ли на деј ност Рок: Де кем ври 2012 го ди на Над леж ност за од лу чу ва ње: Ор га нот на управу ва ње (Обра бо те но во на пи сот "Поп ис на средс тва та и об вр ски те за 2012 го ди на" во спи са ни е то Репре зент број 11/12) Из бор на ре ви зо ри за де лов на та 2012 го ди на Об врз ни ци: Си те суб је кти што сог лас но ЗТД се долж ни сво и те фи нан си ски из ве штаи да ги под ложат на ре ви зи ја Рок: Кра јот на 2012 го ди на Над леж ност за од лу чу ва ње: Со би рот на со друж ни ци кај ДОО, од нос но со бра ни е то на акци о не ри кај АД Из ме ни или до пол ну ва ња на сме тко водс тве ни те по ли ти ки за 2013 го ди на Об врз ни ци: Си те суб је кти кои се долж ни сме тководс тво то да го во дат сог лас но ЗТД Рок: Кра јот на 2012/по че ток на 2013 го ди на Над леж ност за од лу чу ва ње: Ор га нот на управу ва ње (Општ акт што тре ба да го из гот ви ком па ни ја та во за вис ност од спе ци фи ки те на сво ја та деј ност ка ко и од ефе кти те што са ка ат да се пос тиг нат во Фи нан си ски те из веш таи) До не су ва ње Од лу ка за ви си на та на бла гај нич ки от ма кси мум за 2013 го ди на Об врз ни ци: Си те прав ни ли ца и фи зич ки ли ца вр ши те ли на деј ност Рок: Де кем ври 2012 го ди на Над леж ност за од лу чу ва ње: Ор га нот на управу ва ње На по ме на: При мер на Од лу ка за бла гај нич ки ма ксимум за 2013 го ди на е да де на на кра јот на на пи сот. Барање за паушално плаќање на персоналниот данок на до ход - Образец ПДД-П (за остварување на правото за 2013 година) Об врз ни к: Физичко лице кое ги исполнува критериумите утврдени со член 31 од Законот за персонален данок на доход Рок: година До ста ву ва ње: До УЈП Барање за паушално оданочу ва ње на остварени приходи од земјоделска дејност - Образец ПДД-П3 Об врз ни к: Физичко лице кое остварува приходи од земјоделска дејност чиј вкупен приход не надминува износ од денари (согласно член 31-а од Законот за персонален данок на доход) Рок: година (за остварување на правото за 2012 година) До ста ву ва ње: До УЈП Обра зец МПИН - Месечна прес метка на интегрирана плата Об врз ни ци: Исп ла ту ва чот на лич ни при ма ња - пла ти за ме сец де кем ври 2012 го ди на Рок: Нај доц на до 10 Ја ну а ри 2013 го ди на До ста ву ва ње: До УЈП При ја ва за ре ги стра ци ја на ДДВ - Обра зец ДДВ-01 об врз ни ци за 2013 го ди на Об врз ни ци: Си те кои не би ле ре ги стри ра ни за цели те на ДДВ, а во 2012 го ди на ос тва ри ле вку пен бру то про мет над ден. Рок: 15 Ја ну а ри 2013 го ди на Над леж ност за од лу чу ва ње: Ов ла сте но то ли це При ја ва за до бро вол на ре гис тра ци ја на ДДВ обврз ни ци Об врз ни ци: Си те што са ка ат до бро вол но да се реги стри ра ат, а во 2012 го ди на не ос тва ри ле вку пен про мет над денари Рок: 15 Ја ну а ри 2013 го ди на Над леж ност за од лу чу ва ње: Ов ла сте но то ли це Ба ра ње за де ре ги стра ци ја за ДДВ - Обра зец ДДВ- 01Б Об врз ни ци: Суб је кти кои доб ро вол но се ре ги стрираа во 2008 го ди на и са ка ат да се де ре гист ри ра ат во 2013 го ди на Рок: 15 Ја ну а ри 2013 го ди на REPREZENT DEKEMVRI 12/

52 Редовни периодични обврски Над леж ност за од лу чу ва ње: Ов ла сте но ли це Обра зец ДДВ-04 Об врз ни ци: Месечните ДДВ об врз ни ци за ме сец де кем ври 2012 го ди на, тримесечните ДДВ об врзни ци за пер и о дот октом ври-де кем ври 2012 го ди на и до бро вол но ре ги стри ра ни те да ноч ни об врз ни ци за пер и од ја ну а ри - де кем ври 2012 го ди на Рок: Нај доц на до 25 Ја ну а ри 2013 го ди на До ста ву ва ње: Обра зе цот ДДВ-04 до УЈП, а вир мани те за пла ќа ње до но си те лот на пла тен про мет Напомена: Во прилог на ДДВ пријавата, друшт вото е должно да достави периодични Финансиски извештаи од одобрените фискални апарати на опрема за регистрирање на готовинските плаќања. Обра зец АКЦ-ММ Об врз ни ци: Про из во ди те ли те на ми не рал ни масла за ме сец де кем ври 2012 го ди на Рок: Нај доц на до 15 Ја ну а ри 2013 го ди на До ста ву ва ње: Обра зе цот до Ца рин ска упра ва, а вирма ни те за пла ќа ње до но си те лот за пла тен про мет Обра зец АКЦ-ПА Об врз ни ци: Има те ли те на ак циз на доз во ла за патнич ки авто мо би ли за ме сец де кем ври 2012 го ди на Рок: Нај доц на до 15 Ја ну а ри 2013 го ди на До ста ву ва ње: Обра зе цот до Ца рин ска упра ва, а вир ма ни те за пла ќа ње (Обра зец ПП 50) до но сите лот на пла тен про мет Обра зец АКЦ-ААП Об врз ни ци: Про из во ди те ли те на пи во, ка ко и про из во ди те ли те на ви но и пен ли во ви но до кол ку има ат до би е но ак циз на доз во ла Рок: Нај доц на до 15 Ја ну а ри 2013 го ди на До ста ву ва ње: Обра зе цот до Ца рин ска упра ва Скоп је, а вир ма ни те за пла ќа ње до но си те лот на пла тен про мет Обра зец МИ - Ме се чен из вештај за транс ак ции со странс тво Об врз ни ци: Ре зи ден ти кои не се ов ла сте ни бан ки, а има ат отво ре но сме тка во странс тво и ре зи ден ти кои во ра бо те ње то вр шат нап ла та и пла ќа ње во ефе к тив ни стран ски па ри Рок: 20 Ја ну а ри 2013 го ди на До ста ву ва ње: До НБРМ Обра зец ДД-07 - Барање за систем на даночно ослободување за воведен фискален систем на опрема Об врз ни ци: Правни лица обврзници на данок на добивка за набавка и воведување до 10 фискални апарати Рок: 20 Ја ну а ри 2013 го ди на Обра зец КИ ПО за пос лед ни от квар тал за 2012 го ди на октом ври - де кем ври Об врз ни ци: Са мо ре зи ден ти опре де ле ни од НБРМ кои ко мер ци јал но то ра бо те ње со не ре зи ден ти имаат по ба ру ва ња и об вр ски кои не по сред но на ста нува ат во транс ак ци и те со не ре зи ден ти, без ог лед на чи ја сме тка е склу че на транс ак ци ја та Рок: Нај доц на до 30 Ја ну а ри 2013 го ди на До ста ву ва ње: До НБРМ Обра зец ДИ Об врз ни ци: Прав ни и фи зич ки ли ца кои во те кот на 2012 го ди на се стек на ле или поч на ле да ко ристат не дви жен имот Рок: Нај доц на до 31 Ја ну а ри 2013 го ди на До ста ву ва ње: Обрас ци те се до ста ву ва ат до општин ска та ад ми ни стра ци ја, администрацијата на оп шти ни те во гра дот Скоп је и ад ми ни стра ци ја та на гра дот Скоп је ка де што се на о ѓа имо тот Обра зец: Прес ме тка на пла та та, при до не си те од пла та и на до ме сто ци те на пла та за из ми ната та го ди на пер и од Об врз ник: Ра бо то да ва чот е дол жен да му из даде на ра бот ни кот пис ме на прес ме тка на пла та та, при до не си те од пла та и на до ме сто ци те на пла та за из ми на та та го ди на, од ко ја се гле да прес ме тка та и пла ќа ње то на да но ци те и при до не си те Рок: 15 Февруари 2013 го ди на. ДО НЕ СУ ВА ЊЕ ОД ЛУ КА ЗА БЛА ГАЈ НИЧ КИ МА КСИ МУМ ЗА 2013 ГО ДИ НА Врз ос но ва на член од Ста ту тот на АД и член 20 од За ко нот за плат ни от про мет, Управ ни от одбор (ди ре кто рот), на ден го ди на, до не се ОД ЛУ КА за бла гај нич ки ма кси мум за 2013 го ди на 1. Се утвр ду ва бла гај нич ки ма кси мум за 2013 го ди на во из нос од де на ри. 2. Си те па рич ни средс тва од днев ни от па зар при ме ни во го то во по ко ја и да би ло ос но ва се уп ла ту ва ат на транс ак циска та сме тка кај но си те лот на пла тен про мет, исти от ден, а нај доц на на ред ни от ра бо тен ден од де нот на нап ла та та. 3. Оваа од лу ка се при ме ну ва од де нот на до не су вање то. 4. Со ста пу ва ње во си ла на оваа од лу ка, пре ста ну ва да ва жи Од лу ка та за бла гај нич ки ма кси мум до не се на од Управ ни от од бор на ден го ди на. ПРЕ ТСЕ ДА ТЕЛ НА УП РА ВЕН ОД БОР (ДИ РЕ КТОР) 52 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

53 Редовни периодични обврски 15 ЈАНУАРИ 2013 ГОДИНА КРАЕН РОК ЗА ДОСТАВУВАЊЕ НА ПРИЈАВАТА ЗА РЕГИСТРАЦИЈА НА ДДВ ОБВРЗНИЦИ Oдред би те од За ко нот за да но кот на до да де на вредност се од не су ва ат на си те фи зич ки ли ца, прав ни ли ца и здру же ни ја кои ос тва ру ва ат при хо ди во рам ки те на са мо стој на сто пан ска де јност и тоа: про из водст ве на, тр го в ска, за на ет чи ска или вр ши те ли на деј ност, рударс тво, зем јо де лие, шу мар ство, да ва ње под за куп на ма те ри јал ни и не ма те ри јал ни доб ра и дру го. Да ноч ни те об врз ни ци за це ли те на да но кот на дода де на вред ност кои има ат се ди ште, по друж ни ца, посто ја но жи ве а ли ште или прес то ју ва ли ште во зем ја ва се долж ни да се ре ги стри ра ат за це ли те на да но кот на до да де на вред ност. Об вр ска та за ре ги стра ци ја на да ноч ни те об врз ни ци е про пи шана во: За ко нот за да но кот на до да де на вред ност ("Служ бен вес ник на РМ", број 44/ /11, во ната м о ш ни от текст: За ко нот за ДДВ); Пра вил ник за фор ма та и содр жи на та на при јава та за регис тра ци ја за да но кот на до да де на вред ност ("Служ бен вес ник на РМ", број 166/10, во на та мош ни от текст: Пра вил ник за ре гис тра ци ја на ДДВ); Пра вил ник за на чи нот на при ме на на За ко нот за ДДВ кај ли ца со сопс тве нич ка, ор га ни за ци ска или упра вувач ка по вр за ност кои мо жат или на кои им е на ло же но да се ре ги стри ра ат ка ко еден да но чен об врз ник ("Служ бен вес ник на РМ", број 22/ /12, во на та мош ни от текст: Пра вил ник за по вр за ни ли ца). PRIJAVA ZA PRESTANOK NA REGISTRACIJA Ако вкуп ни от про мет во пет та та ка лен дар ска го ди на не го над ми ну ва из но сот од де на ри, да ноч ни от об врз ник мо же по исте кот на овој ро к, до УЈП да под не се при ја ва за от по ви ку ва ње на ре ги стра ци ја за да но кот на до да де на вред ност, од нос но на јдоц на до се де ре гист ри ра ат да ноч ни те об врз ни ци кои до бро вол но се ре ги стри ра ле. UPATSTVO ZA POPOLNUVAWE NA OBRAZECOT DDV-01 Обра зе цот ДДВ-01 При ја ва за ре ги стра ци ја на дано кот на до да де на вред ност се по пол ну ва чи т ли во, со пе чат ни бу кви или на ма ши на за пи шу ва ње. За бе ле шка: Не се впи шу ва ниш то во си ви те по лиња, кои ги по пол ну ва УЈП. DANO^EN OBVRZNIK ЕДБ/ЕМБГ на об врз ни кот Об врз ни ци те-фи зич ки ли ца кои вр шат ре ги стри ра- на деј ност (ка ко за на ет чии, тр гов ци-пое дин ци и сл.), прав ни ли ца и здру же ни ја на ли ца, го впи шу ва ат Единстве ни от да но чен број, до би ен од УЈП при опш та та ре гис тра ци ја на да ноч ни те об врз ни ци. При мер: Об врз ни ци те-фи зич ки ли ца кои не вр шат ре ги стрира на деј ност, го впи шу ва ат Единс тве ни от ма ти чен број на гра ѓа ни нот (ЕМБГ), од лич на та кар та. При мер: Скра тен на зив/име и пре зи ме на об врз ни кот Об врз ни ци те-фи зич ки ли ца кои вр шат ре ги стрира на деј ност, прав ни ли ца и здру же ни ја на ли ца го на ве ду ва ат на зи вот (фир ма та) што во о би ча е но го ко ри стат во се кој днев но то ра бо те ње. При мер: Мак-Пром екс порт-им порт ДОО - Скоп је Об врз ни ци те-фи зич ки ли ца кои не вр шат ре ги стрира на деј ност, го на ве ду ва ат сво е то име и пре зи ме. При мер: Пе тар Ко стов ски Адре са на ви стин ско то се ди ште за кон такт Се на ве ду ва пол на та адре са (ул и ца, број, по штенски број и на се ле но ме сто) на ви стин ско то се диш те (ло ка ци ја та на ко ја пре теж но се вр ши деј но ста и ко ја не мо ра да е иста со адре са та на с е ди ште то од судска та ре ги стра ци ја). Об врз ни ци те - фи зич ки лица кои не вр шат ре ги стри рана деј ност, ја на ве ду ва ат адре са та на живе а лиште то. Бро е ви те на те ле фо нот/те ле фак сот се впи шу ва ат за ед но со ка рак те ри стич ни от број на гра дот. При мер: Ва сил Гла ви нов 15/ Скоп је 02/ На по ме на: На оваа адре са УЈП ќе ги до ста ву ва при ја ви те за ДДВ, ре ше ни ја та, из ве сту ва ња та и друго. Не точ но ста на овој по да ток мо же да пре диз ви ка не на вре ме но ин фор ми ра ње на об врз ни кот и др у ги пос ле ди ци по не го во то ра бо те ње. OP[TI PODATOCI Прав на фор ма Об врз ни ци те-фи зич ки ли ца кои вр шат ре ги стри- REPREZENT DEKEMVRI 12/

54 Редовни периодични обврски ра на деј ност, прав ни ли ца и здру же ни ја на гра ѓа ни ја впи шу ва ат ор га ни за ци о на та фор ма (овој по да ток обич но се со др жи во пол ни от на зив на да ноч ни от об врз ник). При мер: Друш тво со огра ни че на од го вор ност (ДОО) Об врз ни ци те-фи зич ки ли ца кои не вр шат ре ги стрира на деј ност, впи шу ва ат "фи зич ко ли це". Пре теж на деј ност (ши фра и опис) Об врз ни ци те-фи зич ки ли ца (кои вр шат ре ги стрира на деј ност ка ко за на ет чии, тр гов ци-по е дин ци и сл.), прав ни ли ца и здру же ни ја на ли ца ги на ве ду ваат ши фра та (спо ред На ци о нал на та кла си фи ка ци ја на деј но сти те) и опи сот на пре теж на та деј ност што ја вр шат. При мер: Тр го ви ја на го ле мо со кан це ла ри ски ма ши ни и опре ма Об врз ни ци те-фи зич ки ли ца кои не вр шат ре ги стрира на деј ност, го на ве ду ва ат опи сот на сто пан ска та деј ност што ја вр шат и за ра ди ко ја се ре ги стри ра ат за ДДВ. При мер: Из нај му ва ње на де ло вен про стор PODATOCI ZA TRANSAKCISKA SMETKA Во по ле то "31" се впи шу ва тран сакциската смет ка на да ноч ни те об врз ни ци кај но си те лот на пла тен про мет или во Ми ни стерс тво то за фи нан сии до кол ку сме тка та на да ноч ни от об врз ник е бло ки ра на. Да ноч ни от об врзник во по ле то "32" го впи шу ва на зи вот и се ди ште то на но си те лот на пла тен про мет ка де има отво ре но сме тка или Ми ни стер ство то за фи нан сии. При мер: Сто пан ска бан ка А.Д. - Скоп је На по ме на: Од на ве де на та смет ка об врз ни кот ќе ги уп ла ќа дол гу ва ни от да нок на до да де на вред ност и евен ту ал ни те ка ма ти и каз ни, а УЈП на неа ќе го вра ќа по ве ќе пла те ни от да нок. Не точ нос та на овој по да ток мо же да пре диз ви ка не на вре ме но ин фор ми ра ње на Уп ра ва та за из вр ше ни те уп ла ти, по ра ди што ќе би дат зас ме ту ва ни ка ма ти, доц не ње при вра ќа ње то на по ве ќе пла те ни от да нок и дру го. PODATOCI ZA REGISTRACIJA NA DDV Да тум на по че ток на вр ше ње на сто пан ска та деј ност Се впи шу ва да ту мот од ко га об врз ни кот за поч нал со вр ше ње на сто пан ска та деј ност. При мер: Вку пен ос тва рен/прет по ста вен про мет Вку пен про мет прет ста ву ва збир на ода но чи ви от про мет, вклу чу вај ќи го да но кот на до да де на вред ност кој от па ѓа на не го и на про ме тот ос ло бо ден од да нок со пра во на од би ток на прет ход ни от да нок, ос тва рен во из ми на та та ка лен дар ска го ди на. Ако об врз ни кот се ре ги стрира при от поч ну ва ње со вр ше ње на сто пан ска деј ност во те кот на кален дар ска та го ди на, вкуп ни от про мет се опре де лу ва врз ос но ва на про це не ти от про мет до кра јот на ка лен дар ска та го ди на. Ако да ноч ни от об врз ник ја вр ши сво ја та деј ност са мо во еден дел од ка лен дар ска та го ди на, фак тички от вку пен про мет се прес ме ту ва на ни во на вку пен про мет за це ла та ка лен дар ска го ди на. При мер: Ли це то "А" отво ра авто ме ха ни чар ска ра бо ти л ни ца на 1 Ју ни 2012 го ди на. Тој го про це ну ва оче ку ва ни от вку пен промет (вклу чу вај ќи го дол гу ва ни от ДДВ) за ју ни - де кем ври 2012 го ди на на де н. Од ова про из ле гу ва про се чен месе чен про мет од де н., од нос но вку пен го ди шен про мет од де н. Ли це то "А" е обвр за но за ре гист ра ци ја и ја под не су ва при ја ва та за ре гис т ра ци ја нај доц на до 15 Ју ни 2012 го ди на. До бро вол на ре ги стра ци ја Об врз ни ци те чиј вку пен про мет не над ми ну ва де на ри, и кои до бро вол но се ре ги стри ра ат за да но кот на до да де на вред ност, го оз на чу ва ат ова по ле со. Об врз ни ци те за кои ре гис тра ци ја та е за дол жи тел на не впи шу ва ат ни што. PODATOCI ZA OVLASTENO LICE Во оваа ру бри ка се наведуваат податоците за овластениот потпис ник на образецот и него вото својство (функција) во друшт вото, од нос но податоците за сметковод ст веното биро овластено за водење на сметководството, односно соста вување на образецот ДДВ REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

55 Редовни периодични обврски Mak Promet eksport-import DOO - Skopje Vasil Glavinov Skopje Centar 02/ Dru{tvo so ograni~ena odgovornost (DOO) Trgovija na golemo so tekstil Stopanska banka AD - Skopje Vasko Petrovski Vasko Petrovski Upravitel h Vasko Petrovski Vasil \orgov 10/ Skopje / REPREZENT DEKEMVRI 12/

56 Редовни периодични обврски РЕГИСТРАЦИЈА НА ПОВРЗАНИ ЛИЦА ЗА ЦЕЛИТЕ НА ДДВ Ре ги стра ци ја та на по вр за ни ли ца овоз мо жу ва две или по ве ќе ли ца за це ли те на ДДВ да се при ја ват ка ко ед но ли це кое под ле жи на ода но чу ва ње, од нос но да би де еден да но чен об врз ник т.н. прет став ник на по вр за но то ли це. Тоа зна чи ед но од ли ца та во по врза ни те ли ца се одре ду ва за ни вен прет став ник. Прет став ни кот на по вр за ни те ли ца е од го во рен за ре ги стра ци ја на гру па та, за по пол ну ва ње и под не сува ње на единс тве на ДДВ при ја ва во име на це ла та гру па, од нос но за си те по вр за ни ли ца. ВИДОВИ РЕГИСТРАЦИЈА Ре ги стра ци ја та за ДДВ за по вр за ни те ли ца мо же да би де: до бро вол на или служ бе на. УСЛОВИ ЗА РЕГИСТРАЦИЈА До бро вол но или служ бе но ка ко по вр за но ли це мо же да се ре ги стри ра ли це кое ги ис пол ну ва след ни ве ус ло ви: да е ре ги стри ра но за це ли те на ДДВ (до бровол но или за дол жи тел но); да не вр ши про мет по ве ќе од 40% од вкуп ни от про мет во претход на та го ди на, кој е ос ло бо ден од ДДВ без пра во на од би вка; да би де ор га ни за ци ски, сопс тве нич ки и упра вувач ки по вр за но со дру ги ли ца, а тоа зна чи: сопс тве нич ка по вр за ност - ед но ли це да по се ду ва во дру го ли це нај мал ку 25% учес тво во ка пи та лот или нај мал ку 25% од пра во то на си те по вр за ни ли ца; ор га ни за ци ска по вр за ност - ко га ед но или по ве ќе по вр за ни ли ца ди рект но или ин ди рект но по се ду ва ат не кое од по вр за ни те ли ца; упра ву вач ка по вр за ност - ко га ед но ли це го кон троли ра упра ву ва ње то на се кое ли це во по вр за но то ли це или по ве ќе ли ца кои ра бо тат спо ред до го вор и го кон тро лира ат упра ву ва ње то на си те по вр за ни ли ца. ДОБРОВОЛНА РЕГИСТРАЦИЈА По вр за ни те ли ца докол ку од лу чат за 2013 го ди на да се ре ги стри ра ат за це ли те на ДДВ ка ко еден да ночен об врз ник, во тој слу чај прет став ни кот на по вр за ното ли це нај доц на до 15 Ја ну а ри 2013 го ди на до Ре гио нал на та ди рек ци ја на УЈП во ко ја се на о ѓа не го во то се ди ште тре ба да под не се При ја ва за ре ги стра ци ја на ДДВ на по вр за ни ли ца (Обра зец ДДВ-01 ПЛ). За ба ра ње то за ре ги стра ци ја та на по вр за но ли це УЈП од лу чу ва во рок од 90 де на од не го во то под не су ва ње. УЈП од лу чу ва врз ос но ва на кон тро ла кај да ноч ни те обврз ни ци кои тре ба да би дат ли ца во по вр за но то ли це. Со ре ги стра ци ја та ка ко по вр за но ли це, прет ставни кот на по вр за но то ли це до би ва ДДВ број. УЈП за ре ги стра ци ја та на по вр за но то ли це му из дава Ре ше ние за ре ги стра ци ја за ДДВ на по вр за ни ли ца (Обра зец ДДВ-02/1ПЛ). Ре ше ни е то се до ста ву ва до прет став ни кот и до си те чле но ви на по вр за но то ли це. Зна чај но е да се на по ме не де ка со ре ги стри ра ње то се пре ки ну ва ре ги стра ци ја та за ДДВ на се кое по вр за но ли це. Ре ги стра ци ја та се пре ки ну ва на ист да тум ко га от поч ну ва да де лу ва по вр за но то ли це. Си те не го ви чле но ви, вклу чу вај ќи го и прет став ни кот има ат об вр ска да под не сат ДДВ при ја ви за пос лед ни от да но чен пер и од или за дел од да ноч ни от пер и од (три ме сеч ни и го диш ни да ноч ни об врз ни ци) ко га де лу ва ле ка ко са мо стој ни ДДВ об врз ни ци. Ако во по вр за но то ли це има ли ца со се ди ште од дру ги ре ги о нал ни ди рек ции нив ни те ДДВ до си е ја се пре не су ва ат во ре ги о нал на та ди рек ци ја на прет ставни кот. Се кое по вр за но ли це се ре ги ст ри ра ка ко го лем да но чен об врз ник и под не су ва ме сеч ни да ноч ни при ја ви. На по ме на: Ако да ноч ни от об вр з ник за поч нал со вр ше ње на деј ност во те кот на ка лен дар ска та го ди на при ја ва та се под не су ва во рок од 15 де на од по че то кот на вр ше ње на деј ност. СЛУЖБЕНА РЕГИСТРАЦИЈА Ако при кон тро ла та за ДДВ да ноч ни от инс пе ктор, утвр ди пос то е ње на одре де на сопс тве нич ка, ор га ни заци ска или упра ву вач ка повр за ност ме ѓу од дел ни ли ца, кои се по себ ни да ноч ни об врз ни ци ре ги стри ра ни за ДДВ, со ре ше ние ќе им на ло жи да се ре ги стри ра ат ка ко еден да но чен об врз ник, до кол ку кај овие ли ца утвр ди на рушу ва ње на да ноч ни те прин ци пи или мож ност за нив но на ру шу ва ње. Слу ча и те на на ру шу ва ње на да ноч ни те прин ци пи се ре гу ли ра ни во член 3 од Пра вил ни кот за при ме на на Зако нот за ДДВ за повр за ни ли ца. Во слу чај на служ бе на ре гист ра ци ја ка ко по вр за но ли це, при ја ва та за ре ги стра ци ја ја по пол ну ва да ноч ниот инс пе ктор. Ако по вр за ни те ли ца са ми не од лу чат кој ќе би де прет став ни кот, сог лас но стек на ти те соз на ни ја тоа ќе го на пра ви да ноч ни от инс пе ктор. Си те дру ги дејс тва се из вр шу ва ат ка ко кај до бро волна та ре ги стра ци ја. 56 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

57 Упатство НОВО ВО 2013 УПАТСТВО ЗА КОРИСТЕЊЕ НА ONLINE ВЕРЗИЈАТА НА Р-РЕГИСТАР И Е-РЕПРЕЗЕНТ НА ВЕБ ПОРТАЛОТ НА РАФАЈЛОВСКИ КОНСАЛТИНГ ПО ЧИ ТУ ВА НИ, Поч ну вај ќи од 2013 го ди на Ра фај лов ски Кон сал тинг са мо за Вас го уна пре ди ко ри сте ње то на веб пор та лот ( и го збо га ти со го лем број на но ви со др жи ни кои вас ка ко на ши ко рис ни ци со екск лу зи вен при стап ќе Ви би дат до стап ни за ко ри сте ње, а кои се вклучени во годишната претплата за 2013 година: 1. Еле ктрон ска вер зи ја на Р-Ре ги ста рот ко ј оп фа ќа не само тековни по да то ци туку и податоци за претходните пер и оди од 2002 го ди на до 2012 го ди на. Еле ктрон ски от Р-Ре ги стар е по де лен на 7 ка те го рии со под ка те го рии во кои се вклу че ни: Прописи (достапни преку електронскиот систем на ЛП - Прописи ); Ка ма ти и ко е фи ци ен ти; На до ме сто ци; Пла ти; Уп лат ни сме тки и ши фри за пла ќа ње Курс ни ли ста; На ци о нал на Кла си фи ка ци ја на деј но сти те итн. Еле ктрон ски от Р-Ре ги стар се ажу ри ра на днев на ос но ва од нос но се она што се об ја ву ва од Др жав ни от за вод за ста ти сти ка и дру ги те ин сти ту ции ка ко обра бо те ни по да то ци како и голем број на упатства потребни за вашето секојдневно работење кои Вие ги до би ва те вед наш. 2. Еле ктрон ск ото списание Е-Ре пре зент Ви е до ста пно со сите текстови од 2008 до теков ни от број на списанието Ре пре зент кој што се из да ва во ме се цот. Со на пред но то пре бару ва ње по со др жи ни на списанието Ре пре зент Вие ка ко ко рис ник ќе мо же те да пре ба ру ва те по ба за та на списанијата Ре пре зен т од 2008 го ди на до ден де не шен и се кој на пис кој Ви е по тре бен да го прег ле да те во еле ктрон ска фор ма (PDF) и да го сим не те ло кал но на Ва ши от комп ју тер или да го извадите во печатена форма. Ова Упат ство е на пра ве но со цел да Ви по мог не при по лес но пре ба ру ва ње и ко ри сте ње на електрон ски от Р-Ре ги стар и Е-Ре пре зент на веб пор та лот на Ра фај лов ски Кон сал тинг. БИДЕТЕ СОВРЕМЕНИ - КОРИСТЕТЕ ГИ ONLINE УСЛУГИТЕ КОИ ВИ ГИ НУДИМЕ!!! REPREZENT DEKEMVRI 12/

58 Упатство РЕ ГИ СТРИ РА ЊЕ НА СИ СТЕ МОТ? Ка ко прв че кор за при ста пу ва ње во за тво ре ни от дел на веб пор та лот кој што е са мо до ста пен за на ши те ко рис ни ци е по треб но да се ре ги стри ра те ка ко нов ко рис ник пре ку јав ни от дел на веб стра на та или да се ја ви те кај ад ми ни стра то рот во про сто ри и те на Ра фај лов ски Кон сал тинг и да по ба ра те да би де те вклу че ни во си сте мот. Ре ги стри ра ње то на нов ко рис ник се пра ви на след ни ов на чин: Со притискање на копчето регистрирај се Ви се отвора форма за регистрација која треба да ја пополните. (следи формата за регистрација) Важно е дека при пополнување на полињата за регистрација сите полиња се задолжителни. Со притискање на копчето регистрирај се на вашиот ќе пристигне порака во која ќе треба да ја потврдите регистрацијата. Отка ко ќе до би е те при стап за ко ри сте ње на по да то ци те од за тво ре ни от дел на веб стра на та сле ден чекор е да се ло ги ра те пре ку фор ма та за ло ги ра ње ка де ги вне су ва те Ва ше то ко рис нич ко име и ло зин ка. xxxxxxxx Напомена: Корисничко име е -от кој што сте го напишале кога ја пополнувавте формата за регистрација и лозинка е онаа што ја пишавте исто така кога се регистриравте. 58 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

59 Упатство КО РИ СТЕ ЊЕ НА ЕЛЕ КТРОН СКИ ОТ Р-РЕ ГИ СТАР Ко га ќе се ло ги ра те на веб стра на та при ста пот во еле ктрон ски от Р-Ре ги стар е на след ни ов на чин: Со избирање на категорија од слајдерот можете директно да прегледувате во категориите и подкатегориите на електронскиот Р-Регистар Ка ко при мер ќе ги зе ме ме по да то ци те за пла та и на до ме сто ци кои ги при ка жу ва ат по да то ци те за пла ти по гран ки со ба за од 2002 до 2012 го ди на. * Ја избирате годината за која сакате да ги прегледате податоците за плати REPREZENT DEKEMVRI 12/

60 Упатство Пример за прегледување на податоците за надоместоци * Ја избирате соодветната подкатегорија за која сакате да ги прегледате податоците 60 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

61 Упатство КО РИ СТЕ ЊЕ НА Е-РЕ ПРЕ ЗЕНТ Ко га ќе се ло ги ра те ка ко ко рис ник на веб стра на та при ста пот во еле ктрон ска та вер зи ја на Струч но то спи са ние - Ре пре зент е пре ку коп че то Е-Ре пре зент ка де што од па ѓач ко то ме ни ја из би ра те со од вет на та го ди на за ко ја са ка те да ги гле да те Ре пре зен ти те. Пре ба ру вај по со др жи на Со но ва та функ ци о нал ност пре ба ру вај по со др жи на мо же те да пре ба ру ва те по со др жи ната на Ре пре зен ти те со ар хи ва од го ди на во ко ја ед но став но со пи шу ва ње на клу чен збор во пре ба ру ва чот ќе мо же те да до би е те из ве сту ва ње за на пи сот кој го ба ра те и исти от од еле ктрон ска та ар хи ва на веб стра на та да го пре зе ме те. 1 чекор 2 чекор * Тука преземи содржина на репрезентите REPREZENT DEKEMVRI 12/

62 Упатство Ко га ќе ја пре зе ме те со др жи на та на Ре пре зен ти те ко ја е во PDF фор ма и се ажу ри ра на месеч но ни во со из да ва ње на но во то спи са ние со ед но став но при ти ска ње на коп чи ња та CTRL + F ќе ви се отво ри пре ба ру ва чот во PDF до ку мен тот пре ку кој ќе мо же те да пре ба ру ва те по нас лов на на пис или по клу чен збор: При мер: Во по ле то FIND го пи шу ва те нас ло вот на на пи сот или клу чен збор ка ко на при мер Пер сонал ни от да нок и со сти ска ње на коп че то Enter пре ба ру ва те по си те на пи си кои го со др жат клуч ни от збор. Ко га ќе го нај де те на пи сот кој го ба ра те со вра ќа ње во ме ни то на Е-Ре пре зент на веб стра на та во со од вет на та го ди на во ко ја се на о ѓа на пи сот ќе мо же те да си го отво ри те це ли от Репре зент и да го пог лед не те на пи сот во еле ктрон ска фор ма. (сле ди при мер) 62 REPREZENT DEKEMVRI 12/2012

63 Упатство При мер: Ба ра ни от на пис се на о ѓа во Ре пре зент број 2 од 2012 го ди на, при ста пу ва ње то до со од ветни от ре пре зент е на след ни ов на чин: Ја из би ра те ка те го ри ја та Ре пре зент 2012 го ди на и од нас лов ни те стра ни ци го из би ра те Репре зен тот број 2. Кра тки ин фор ма ции Упат ство то е изра бо те но да Ви по мог не Вас ка ко на ши претп лат ни ци во по стап ка та за ко ристе ње на еле ктрон ски от Р-Ре ги стар и Е-Ре пре зент. Ра фај лов ски Кон сал тинг ДОО Скоп је, на вас ка ко на ши претп лат ни ци Ви стои на рас по ла га ње за си те Ва ши проб ле ми на ста на ти во те ков но то ко ри сте ње на веб пор та лот. Се ко гаш на Ва ша стра на Ра фај лов ски Кон сал тинг ДОО Скоп је REPREZENT DEKEMVRI 12/