Писмо од главниот уредник

Transcription

1 Писмо од главниот уредник Издавач РАФАЈЛОВСКИ КОНСАЛТИНГ Сметка во НЛБ Тутунска банка АД - Скопје Даночен број МК Главен и одговорен уредник Д-р Горан Рафајловски Уредник Јасмина Рафајловска Издавачки совет Вера Рафајловска М-р Трајан Николоски Д-р Горан Рафајловски Јанче Лековски Д-р Борче Давитковски Редакциски одбор Војко Рафајловски Јасмина Рафајловска Стојко Пауновски М-р Етем Исени Софија Јанчева Белчева Технички уредник Леополдина Гаќева Адреса ул. Орце Николов бр. 190 П. фах 710 Скопје reprezent@rafajlovski.com.mk Телефони Претплата: 02/ ; Економски совети: 078/ ; 078/ ; 078/ Правни совети: 078/ Факс 02/ Печати Носител на материјалните права на написите е издавачот. Забрането е препечатување, копирање и умножување на написите или нивни делови без претходно обезбедена согласност од издавачот. ПОЧИТУВАНИ КОМИНТЕНТИ! Из ми наа праз ни ци те и не ка ни би де среќен по че то кот на но ва та го дина. Ста ра та ја за поч нав ме со мнош тво за кон ски из ме ни кои ќе би дат и пред мет на об ра бот ка и во ова спи са ние. Ед на од нај го ле ми те из ме ни ко ја Вас лич но Ве до пи ра е из ме на та во Зако нот за врше ње смет ко вод стве ни ра боти, ко ја што вед наш Ви ја об ја вивме, ис пратив ме по е-mail, ка ко и пре зен ти рав ме на на ша та веб страна. Се на де вам де ка предно во го диш но ги из ра ду вав ме сите, а во ед но и Ви до ка жав ме де ка на ши те ве ту ва ња не се праз ни збо рови, ту ку вис тин ско дол го годиш но за ла га ње од Ра фај лов ски кон сал тинг за Вас, по чи ту ва ни прет плат ници. Во овој број на Реп ре зент, пред сé ги об ра бо ту ва ме две те нај го леми но вини, а тоа се из ме ни те во За ко нот за пер со на лен да нок, ка ко и но ви ни те во За ко нот за да ноч на та по ста пка. Ка ко и се ко гаш не из нена ди ја пред но во го дишно, не со нив но то до не су вање, ту ку со нив но то ва же ње ù за ве ќе из ми на та та 2013 го дина. Не ни е прв пат да не стават во тесно, но ис то та ка ни ту ние ни ко гаш не се пре да ва ме и ги из вршу ва ме ра бо ти те про фе си о нално, она ка ка ко што ни до ли кува. Со да но кот про дол жу ва ме со за дол жи тел на та ре гис тра ци ја за ДДВ и со не го ва та од бивка, до кол ку е сод ржан во за ли хи те - Обра зе цот ДДВ-05, ис прав ка та на Да ноч на та при ја ва за ДДВ, Обра зе цот ДД-И, ка ко и Обра зе цот ПДД-ГИ. Зав ршу ва ме со рек ла ма и реп ре зен та ци ја од да но чен ас пект. Мно гу важ на те ма се и кур сни те раз ли ки кои се ја ву ва ат во текот и на кра јот на го ди ната, а се оп фа те ни во МСС 21 и Од дел 30 од МС ФИ за МСЕ. На кра јот зав ршу ва ме со ре гис три ра ње то на ди рек тни ин вес ти ции ре а ли зи ра ни од ре зи ден ти и не ре зи ден ти на Ре пуб ли ка Ма ке до нија, ка ко и крат ки ин фор ма ции за из ме ни те на дру ги за кон ски про писи. Но ви от За кон за смет ко вод ство под роб но ќе го об ра бо ти ме во след ниот број, пред сé по ра ди фак тот што ис ти от ќе Ви би де претста вен на со ве ту ва ња та за из ра бот ка на го диш на та сметка. Ова го нап ра вив ме пред сé за ра ди го ле ми от број на из ме ни од да ноч ната сфе ра кои мо ра да ги при ме ни те пред пре да вањето на го диш ни те да ноч ни при ја ви за из ми на та та го дина. Се пак да Ви наг ла си ме де ка но ви от За кон за смет ко вод ство во це лост ги подоб рува и раз јас ну ва го лем дел од не јас но ти и те што про из ле гу ваа од старо то за кон ско ре ше ние и Ви ос та ва Вам, по чи ту ва ни прет плат ници, до вол но простор и вре ме да се под гот ви те за при ме на на ова за кон ско ре ше ние. Не ми ос та ну ва ниш то дру го ос вен да Ве по ви кам што по ма сов но да дој де те на со ве ту ва ња та за го диш на та сметка, зош то Ва ше то при сус тво ќе Ви овоз мо жи по ед нос тав но и по лес но да ја из гот ви те го диш на та сметка, а во ед но и ќе Ви овоз мо жи она што за ко но да вецот го бара, при сус тво и број на ча со ви пот реб ни за зад ржу ва ње на Ва ши те трај ни и прив ре ме ни уве ре нија. Со почит Д-р Горан Рафајловски REPREZENT JANUARI 1/2014 1

2 Содржина СМЕТКОВОДСТВО Вера Рафајловска КУРСНИ РАЗЛИКИ - МСС 21 И ОДДЕЛ 30 ОД МСФИ ЗА МСЕ ДАНОЦИ Јасмина Рафајловска ИЗМЕНИ ВО ЗАКОНОТ ЗА ПЕРСОНАЛЕН ДАНОК НА ДОХОД Оливера Тасевска НОВИНИ ВО ЗАКОНОТ ЗА ДАНОЧНА ПОСТАПКА Вера Рафајловска РЕКЛАМА И РЕПРЕЗЕНТАЦИЈА ОД ДАНОЧЕН АСПЕКТ Наташа Ристовска ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕГИСТРАЦИЈА ЗА ДДВ И ОДБИВКА НА ВЛЕЗНИОТ ДДВ ВО ЗАЛИХИТЕ (ОБРАЗЕЦ ДДВ-05/1) Вера Рафајловска ИСПРАВКА НА ДАНОЧНА ПРИЈАВА ЗА ДДВ Иван Стојанов ГОДИШНИОТ ИЗВЕШТАЈ ЗА УПЛАТЕНИОТ ДАНОК ПО ЗАДРШКА ЗА 2013 ГОДИНА ОБРАЗЕЦ ДД-И Софија Јанчева Белчева ГОДИШНИОТ ИЗВЕШТАЈ ЗА БРУТО ОСТВАРЕНИТЕ ПРИХОДИ ВО 2013 ГОДИНА ОБРАЗЕЦ ПДД-ГИ ДЕЛОВНО ПРАВО Д-р Горан Рафајловски ЗАСТАРЕНОСТ НА ПОБАРУВАЊА ДЕВИЗНО РАБОТЕЊЕ М-р Александар Ивановски РЕГИСТРИРАЊЕ НА ДИРЕКТНИТЕ ИНВЕСТИЦИИ РЕАЛИЗИРАНИ ОД СТРАНА НА РЕЗИДЕНТИ И НЕРЕЗИДЕНТИ КРАТКИ ИНФОРМАЦИИ CONTENT СМЕТКОВОДСТВО КУРСНИ РАЗЛИКИ - МСС 21 И ОДДЕЛ 30 ОД МСФИ ЗА МСЕ Друш тво то мо же да из вршу ва странски ак тив нос ти на два на чина: мо же да има тран сак ции во стран ски ва лу ти или мо же да има стран ско ра бо тење. Пок рај тоа друш тво то мо же да врши пре зен тира ње на сво и те фи нан сис ки из веш таи во стран ска ва лута. Смет ко вод стве ни от трет ман на ефек ти те од про ме ни те на де виз ни те кур се ви и нив но то пре зен тира ње во фи нан сис ки те из веш таи е уреде но со: МСС 21 и Од дел 30 од МС ФИ за МСЕ....3 ДАНОЦИ ИЗМЕНИ ВО ЗАКОНОТ ЗА ПЕРСОНАЛЕН ДАНОК НА ДОХОД Со За ко нот за из ме ну ва ње и до полнува ње на За ко нот за пер со на лен да нок на до ход, про пи ша ни се: но ви да ноч ни ос ло бо ду вања; нов сис тем на ода но чу ва ње - са мо о да но чу ва ње на врши те ли те на са мос тој на деј ност и тр гов ците-по е динци; но ви - скра те ни ро ко ви за под не су ва ње на Го диш ни те из веш таи за пер со на лен да нок; и дру ги из мени НОВИНИ ВО ЗАКОНОТ ЗА ДАНОЧНА ПОСТАПКА До не су ва ње то на За ко нот за из ме ну вање и до пол ну ва ње на За ко нот за да ночна по ста пка, има за цел: да се зго ле ми да ноч на та дис цип ли на кај да ноч ни те об врз ници; Упра ва та за јав ни при ходи да ко рис ти ин фор ма тичко-тех нич ка ме то до ло ги ја за да ги от крие да ноч ни те за та ју вања; и да се заб р за по ста пката за про даж ба на движ ни ства ри и нед виж нос ти за ра ди нап ла та на да ноч ни от долг ДЕЛОВНО ПРАВО ЗАСТАРЕНОСТ НА ПОБАРУВАЊА Об вр ски те кои се којд нев но се соз да ва ат по ме ѓу суб је кти во прав ни от про мет треба ре дов но да се ис пол ну ва ат. До кол ку одре де ни суб је кти (долж ни ци) доц нат со свое то ис пол ну ва ње до ве ри те ли те има ат мож ност сво е то по ба ру ва ње да го ос тва рат при сил но со туж ба по суд ски пат. Пред да дој де до ва ква за врш ница на од но си те меѓу прав ни те суб је кти тре ба да се има пред вид ин сти ту тот на за ста ре ност на по ба ру ва ња та, де фи нира ње то, ро ко ви те, за сто јот и пре ки нот на за ста ре но ста, кои се ре гу ли ра ни со За ко нот за об ли га ци о ните од но си REPREZENT JANUARI 1/2014

3 Сметководство КУРСНИ РАЗЛИКИ МСС 21 И ОДДЕЛ 30 ОД МСФИ ЗА МСЕ Вера РАФАЈЛОВСКА Друш тво то мо же да из вршу ва стран ски ак тив нос ти на два на чина: мо же да има трансак ции во стран ски ва лу ти или мо же да има стран ско ра бо тење. Пок рај тоа друш тво то мо же да врши пре зен ти ра ње на сво и те фи нан сис ки из веш таи во стран ска ва лута. Смет ко вод стве ни от трет ман на ефек ти те од про ме ни те на де виз ни те кур се ви и нив ното пре зен ти ра ње во фи нан сис ки те из веш таи е уре де но со Пра вил ни кот за во де ње на смет ковод ство ("Служ бен вес ник на РМ", број 159/09, 161/10 и 107/11) и тоа со: МСС 21 - Ефек ти од про ме ни на де виз ни кур се ви (во на та мош ни от текст: МСС 21, кој го при ме ну ва ат сред ни те и го ле ми те друш тва) и Од дел 30 - Пре ве ду ва ње на стран ски валу ти од МС ФИ за МСЕ (во на та мош ни от текст: Од дел 30, кој го при ме ну ва ат ма ли те и мик ро друш тва). Глав ни пра ша ња во врска со кур сни те разли ки се: На кои став ки се пресме ту ва ат кур сни разлики? По кои де виз ни кур севи? Кои ви до ви на ак тив нос ти се со стран ство? Ка ко се врши пре зен ти ра ње на кур сни те раз ли ки во фи нан сис ки те из веш таи? Постоја ни от Ко ми тет за тол ку ва ње на МСФИ во врска со МСС 21 има об ја ве но не кол ку толку вања: ПКТ 7 - Во ве ду ва ње на ев рото; ПКТ 11 - Де виз ни кур се ви - ка пи та ли за ции на за гу би кои ре зул ти ра ат од сил ни де вал ва ции на валути; ПКТ 19 - Ва лу та на из вес ту ва ње - ме рење и пре зен ти ра ње на фи нан сис ки из веш таи спо ред МСС 21 и МСС 29; ПКТ 30 - Ва лу та на из вес ту ва ње - пре ве ду ва ње на ва лу та на мере ње во ва лу та на пре зен ти ра ње и КТМ ФИ 16 - Хе џинг (заш ти та од ри зик) на не то вло жу ва ње во стран ско ра бо тење. Од бо рот за Ме ѓу на род ни Смет ко вод стве ни Стан дар ди во 2010 го ди на об ја ви из ме ни на МСС 21 со цел до об јас ну ва ње во врска со отуѓу ва ња та на стран ско то ра бо тење. Ис то така, со но ви от МС ФИ 11 - За ед нич ки аран жма ни кој е во при ме на од го ди на из врше ни се усог ла су ва ња со МСС 21. Овие из ме ни кај нас не се об ја ве ни во Служ бен вес ник. За Од дел 30 Од бо рот за Ме ѓу на род ни Сметко вод стве ни Стан дар ди под гот ви из ме ни со цел од ре де ни по јас ну ва ња во Од де лот 30. Овие из ме ни кај нас не се об ја ве ни во Служ бен весник. За Од дел 30 не ма об ја ве ни тол ку вања. Во овој на пис се да де ни упат ства со практич на при ме на на МСС 21 и Од дел 30, ка ко и раз ли ки те во смет ко вод стве ни от трет ман ме ѓу МСС 21 и Од дел 30. Во овој на пис ко рис тен е тер ми нот "друш тво" на мес то "ен ти тет", би деј ќи е попри фат лив. 1. ДЕ ЛОК РУГ НА ПРИ МЕНА МСС 21 и Од дел 30 се при ме ну ваат: а) при прес ме тка на транс ак ции и сал да во странски ва лу ти, ос вен за транс ак ции врз ос но ва на де ри ва ти и сал да кои се во де ло круг на МСС 39 Фи нан си ски ин стру мен ти: приз на ва ње и ме ре ње, Од дел 11 - Ос нов ни фи нан сис ки инстру мен ти и Од дел 12 - Дру ги фи нан сис ки инстру менти. б) при пре ве ду ва ње (кон вер зи ја) на ре зул та ти те и фи нан си ска та со стој ба на стран ско то ра бо те ње, кои се вклу че ни во фи нан си ски те из ве штаи на друш тво то пре ку кон со ли да ци ја, про пор ци о нална (сраз мер на) кон со ли да ци ја или ме то да та на глав ни на; и в) при пре ве ду ва ње (кон вер зи ја) на ре зул та ти те и фи нан си ска та со стој ба на друш тво то во ва лу та за пре зен та ци ја. REPREZENT JANUARI 1/2014 3

4 Сметководство МСС 21 и Од дел 30 не се при ме ну ваат: а) на сме тко водс тво то на хе џинг (за штит ни) ставки во стран ска ва лу та, вклу чу вај ќи го хе џин гот (за шти та та) на не то вло жу ва ње то во стран ско то ра бо те ње. На сме тко водс тве но то еви ден ти ра ње на хе џин гот се при ме ну ваат МСС 39 и Од дел 11 и Од дел 12. Оваа одред ба е зна чај на, би деј ќи врз ос но ва на неа ефе кти те врз ос но ва на т.н. ва лут на клаузу ла - девизна клаузула (ко ја прет ста ву ва еден вид за шти та од ри зик, од нос но еден вид за шти та на фер вред но ста на по ба ру ва ња та, од нос но плас ма ни те, со вр зу ва ње на из но сот кој би треба ло да се пла ти по те ко вен курс во не ко ја конвер ти бил на стран ска ва лу та), не се иска жу ва ат како курс ни раз ли ки сог лас но МСС 21 и Од дел 30, ту ку ка ко дру ги фи нан си ски при хо ди и рас ходи, од нос но ка ко мо да ли тет на за шти та од ри зик сог лас но МСС 39, Од дел 11 и Од дел 12; б) при пре зен та ци ја на па рич ни те те ко ви кои произ ле гу ва ат од транс ак ции во стран ска ва лу та, или на пре ве ду ва ње на па рич ни те те ко ви од стран ско ра бо те ње, сог лас но МСС 7 - Из ве штај за па рич ни те те ко ви и Од дел 7 - Из веш тај за па рич ни те те кови. 2. ДЕ ФИ НИ ЦИИ И ОБ ЈАС НУ ВА ЊА Од дел 30 не сод ржи де фи ни ции на од ре де ни поими, но да ва об јас ну ва ња за од ре де ни по ими, но ма ли те и мик ро друш тва мо жат да ги ко рис тат и де фини ци и те и об јас ну ва ња та да де ни во про дол же ние. Во точ ки те 8 и 9 од МСС 21, да де ни се де фи ниции и об јас ну ва ња на по ве ќе по и ми. Зак лу чен курс е промп тен де ви зен курс на кра јот на пер и о дот на из ве сту ва ње. Курс на раз ли ка е раз ли ка та ко ја што про из ле гу ва од пре ве ду ва ње на одре ден број на еди ни ци на ва лу та во дру га ва лу та спо ред раз лич ни де виз ни кур се ви. Де ви зен курс е со од нос за раз ме на на две ва лути. Промп тен курс е де ви зен курс за мо мен тал на ис по ра ка. Стран ска ва лу та е ва лу та ко ја не е функ ци о нал на ва лу та на друш тво то (кај нас, тоа е би ло ко ја ва лу та ко ја е раз лич на од де на рот). Стран ско ра бо те ње е друш тво кое е по друж ни ца, при друж но друш тво, за ед нич ко ра бо те ње или фи лија ла на из ве сту вач ко то друш тво, чии актив но сти се зас но ва ни или из вр шу ва ат во зем ја, ко ја не е зем ја та на из ве сту вач ко то друш тво. Функ ци о нал на ва лу та е ва лу та та на при мар но то еко ном ско оп кру жу ва ње во кое друш тво то ра бо ти. При одре ду ва ње то на сво ја та функ ци о нал на ва лута, друш тво то тре ба да ги зе ме во пред вид след ни ве фа кто ри: а) Ва лу та: ко ја глав но вли јае на про даж ни те це ни на ус лу гите (ова нај че сто би би ла ва лу та та во ко ја се де но ми нира ат, од нос но иска жу ва ат и под ми ру ва ат про даж ни те це ни за не го ви те до бра и ус лу ги); на зем ја та чии кон ку рент ни си ли и ре гу ла ти ви глав но ги одре ду ва ат про даж ни те це ни на до бра та и ус лу ги те на друш тво то. б) Ва лу та та ко ја глав но вли јае на тро шо ци те за ра бот на та си ла, ма те ри ја ли и оста на ти тро шо ци кои се по треб ни за обез бе ду ва ње на до бра та и ус лу ги те (ова че сто би би ла ва лу та та во ко ја та кви те тро шо ци се де но ми ни ра ни и под ми ре ни). Во точ ки те 10 и 11 од МСС 21 и точ ки те 30.4 и 30.5 од Од дел 30 да де ни се и до пол ни тел ни фа кто ри, но се ко гаш тре ба да се да де при о ри тет на прет ход но на ве де ни те фа кто ри. Ед наш утвр де на та функ ци о нал на ва лу та не се ме ну ва, ос вен ако не дој де до про ме на во ос нов ни те транс ак ции, на ста ни и ус ло ви. Кај нас, друш тва та го при ме ну ва ат де на рот ка ко функ ци о нал на ва лу та (член 472 став 1 од За ко нот за тр гов ски те друш тва). Гру па прет ста ву ва ма тич но дру штво и си те не го ви по дружни ци. Не то вло жу ва ње во стран ско ра бо те ње е из носот на учес тво то на из ве сту вач ко то друш тво во не то средс тва та на тоа ра бо те ње. На при мер, ед но друш тво има две по друж ни ци А и Б. По друж ни ца та Б е стран ско ра бо те ње. По дружни ца та А и да ва за ем на по друж ни ца та Б. До кол ку под ми ру ва ње то на за е мот не се пла ни ра да се из врши, ни ту пак е ве ро јат но де ка ќе на ста не во бли ска ид ни на, то гаш по ба ру ва ње то за за ем на по друж ни ца та А во по друж ни ца та Б прет ста ву ва дел од не то вло жува ње то на друш тво то А во по друж ни ца та Б. Ова, ис то та ка, би би ло точ но до кол ку и са ма та по друж ни ца А прет ста ву ва стран ско ра бо те ње. Ва лу та на пре зен ти ра ње е ва лу та во ко ја се пре зен ти ра ни фи нан си ски те из ве штаи (кај нас тоа е де на рот). 4 REPREZENT JANUARI 1/2014

5 Сметководство Ме ѓу тоа ако друш тво од Ма ке до ни ја има по друж ница во странс тво, за ко ја сме тко водс тво то се во ди според про пи си те на таа зем ја и фи нан си ски те из ве штаи се иска жа ни во ва лу та та на таа зем ја, во тој слу чај, ќе мо ра да се пре ве дат, од нос но да се из вр ши кон вер зи ја во де на ри, би деј ќи тоа е ва лу та та за пре зен та ци ја на из ве сту вач ко то друш тво. Мо не тар ни ста вки се еди ни ци на ва лу та кои се чу ва ат и средс тва и об вр ски кои тре ба да се при мат или пла тат во фи ксен или утврд лив број на еди ни ци на таа ва лу та. При ме ри за тоа се: пен зии и оста на ти ко ри сти за вра бо те ни кои тре ба да би дат исп ла те ни во па ри, ре зер ви ра ња кои тре ба да се под ми рат во па ри и па рич ни ди ви ден ди кои се приз на ва ат ка ко об вр ска. Слич но на тоа, мо не тар на ста вка прет ста ву ва и до го вор за при ма ње (или пла ќа ње), на про мен лив број на сопстве нич ки ин стру мен ти на друш тво то или про мен лив број на средс тва чи ја об је ктив на вред ност ко ја тре ба да се при ми (или пла ти) е ед на ква на фи ксен или утврд лив број на еди ни ци од одре де на ва лу та. Не мо не тар ни ста вки се отсус тво на пра во то да се при ми (или об вр ска та да се пла ти) во фи ксен или утврд лив број на еди ни ци од одре де на ва лу та. Приме ри за тоа се: из но си на претп ла ти за до бра и ус лу ги - од на пред пла те на на ем ни на; гуд вил, не ма те ри јал ни средс тва; за ли хи; нед виж но сти, по строј ки и опре ма и ре зер ви ра ња кои тре ба да се под ми рат со ис по ра ка на не мо не тар ни ста вки. Прет ход но да де ни те об јас ну ва ња за мо не тар ни те и не мо не тар ни те ста вки, од нос но ста вки те на кои се прес ме ту ва ат, или не се прес ме ту ва ат курс ни раз ли ки се да де ни во след на ва та бе ла: Кур сни раз лики Се прес ме ту ва ат на: Не се прес ме ту ва ат на: 1. Де виз ни па рич ни средс тва (на де виз на сме тка, де виз на бла гај на, де ви зен акре ди тив) 2. По ба ру ва ња од ку пу ва чи од странс тво 3. Дру ги по ба ру ва ња од странс тво 4. Хар тии од вред ност и финан си ски плас ма ни во странска ва лу та, ос вен учес тво во ка пи та лот и за е ми кои во бли ска ид ни на не мо же да се вра тат 5. Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во странс тво и об вр ски за кра тко роч ни и дол го роч ни кре ди ти од странс тво 1. Па рич ни средс тва во де на ри (сме тка, бла гај на, де нар ски акре ди тив) 2. По ба ру ва ња од ку пу ва чи во зем ја та 3. Дру ги по ба ру ва ња од зем јата 4. Хар тии од вред ност и финан си ски плас ма ни во де на ри 5. Об вр ски спре ма до ба ву вачи во зем ја та и об вр ски за кра тко роч ни и дол го роч ни кре ди ти во зем ја та Кур сни раз лики Се прес ме ту ва ат на: Не се прес ме ту ва ат на: 6. Дру ги мо не тар ни ста вки кои се пла ќа ат или се нап ла ќа ат во стран ска ва лу та 6. Не ма те ри јал ни средс тва и гуд вил 3. ИЗ ВЕ СТУ ВА ЊЕ НА ТРАН САК ЦИИ ОД СТРАН СКА ВА ЛУ ТА ВО ФУНК ЦИ О НАЛ НА ВА ЛУ ТА 7. Нед виж но сти, по строј ки и опре ма 8. Вло жу ва ња во нед виж но сти 9. Би о ло шки средс тва 10. За ли хи 11. Да де ни и при ме ни аван си во стран ска ва лу та 12. Не те ков ни средс тва кои се чу ва ат за про даж ба и пре кина то ра бо те ње 13. Ка пи тал (вклу чу вај ќи ја аку му ли ра на та до би вка или аку му ли ра на та за гу ба) 14. Дол го роч ни ре зер ви ра ња во де на ри 15. Дру ги не мо не тар ни ста вки во де на ри По чет но приз на ва ње Спо ред точ ка та 20 од МСС 21 и точ ка та 30.6 од Од дел 30, транс ак ци ја во стран ска ва лу та е трансак ци ја ко ја е де но ми ни ра на (иска жа на) или ба ра да би де на ми ре на во стран ска ва лу та, вклу чу вај ќи ги и транс ак ци и те кои настану ва ат ко га друш тво то: а) Ку пу ва или про да ва про из во ди или ус лу ги чи ја це на е иска жа на во стран ска ва лу та; б) По зај му ва или да ва за ем во слу чај ко га об врски те и по ба ру ва ња та се иска жа ни во стран ска ва лу та; в) На друг на чин стек ну ва или оту ѓу ва средс тво, или соз да ва или под ми ру ва об вр ски, иска жа ни во стран ска ва лу та. Спо ред точ ка та 21 од МСС 21 и точ ка та 30.7 од Од дел 30 при по чет но то приз на ва ње, транс акци ја та тре ба да би де еви ден ти ра на во функ ци о нал на ва лу та, со при ме на на промп тен де ви зен курс, поме ѓу функ ци о нал на та ва лу та и стран ска та ва лу та на да ту мот на транс ак ци ја та. Во точ ка та 22 од МСС 21 и точ ка та 30.8 од Од дел 30, да де на е мож ност од пра ктич ни при чи ни да мо же да се ко ри сти курс кој е приб ли жен на фа ктич ки от курс на да ту мот на транс ак ци ја та, на при мер, про се- REPREZENT JANUARI 1/2014 5

6 Сметководство чен курс на не де ла или ме сец. Ме ѓу тоа ако де виз ните кур се ви зна чи тел но флу кту и ра ат, ко ри сте ње то на про сеч ни от курс за пер и од е не со од вет но. По кој курс во сме тко водс тво то ќе се прес ме та и еви ден ти ра транс ак ци ја та во де нар ска про тив вредност за ви си од: 1. Ако се вр ши пла ќа ње по аванс на фа кту ра, од стран ски до ба ву вач, во тој слу чај ќе се при ме ни транс ак ци ски от курс, кој се на ре ку ва промп тен курс, од нос но тоа е про даж ни от курс на де ловна та бан ка (на аван си те не се прес ме ту ва ат курс ни раз ли ки). 2. Ако за пла ќа ње то се ко ри стат сопс тве ни де ви зи ос тва ре ни од про даж ба на про из во ди, сто ки и ус лу ги во странс тво, де нар ска та против вред ност ќе се прес ме та по сред ни от курс на НБРМ за со од вет на та ва лу та на де нот на пла ќа ње то. 3. Ако пла ќа ње то се из вр ши пос ле при е мот на сто ка та, во тој слу чај де нар ска та про тив вредност ќе се прес ме та по сре ден курс на НБРМ на де нот на транс ак ци ја та (член 35 од За ко нот за де виз но то ра бо те ње). На при мер: Друш тво то А ку пу ва опре ма од странство за 6 ми ли о ни евра. Функ ци о нал на ва лу та на друштво то е де нар. Да ту мот на на ло гот е 31 Ок том ври 2013 го ди на, да ту мот на ис по ра ка та е на 11 Но ем ври 2013 го ди на, да ту мот на фа кту ра та е на 11 Но ем ври, а да ту мот на при е мот на опре ма та е 15 Но ем ври. Се по ста ву ва пра ша ње то: Под кој да тум сме тко водс тве но се евиден ти ра транс ак ци ја та за на ба вка на опрема та? Де нот ко га ри зи ци те и на гра ди те ќе пре ми нат во сопс тве ност на дру го друш тво, во су шти на е де нот на транс ак ци ја та. Ве ро јат но е де ка сопс тве но ста мо же да пре ми не на де нот на ис по ра ка та во за вис ност од ус лови те во до го во рот. Слич но на тоа сопс тве но ста мо же да по ми не во мо мен тот на при е мот на опре ма та, но мал ку е ве ро јат но тоа да се слу чи на де нот на при ем на фа кту ра та или ко га се вр ши пла ќа ње то. Во При ме рот за Друш тво то А де нот на транс ак ција та ќе би де де нот на ис по ра ка та или при е мот на опрема та, во за вис ност од тоа кој ќе ги пре зе ме тро шо ци те и ри зи ци те во слу чај на оште ту ва ње или гу бе ње на опре ма та сог лас но до го во рот. Кај нас нај че сто де нот на транс ак ци ја та е де нот на при е мот на сто ка та. На по ме на: За сме тко водс тве но то еви ден ти ра ње, не е зна ча ен де виз ни от курс кој го при ме ну ва ца ри ната, би деј ќи тој се ко ри сти са мо да се прес ме та де нарска та про тив вред ност ка ко ос но ви ца за ца ри на. Из ве сту ва ње на кра јот на пос ле до ва тел ни пер и оди Спо ред точ ка та 23 од МСС 21 и точ ка та 30.9 од Од дел 30, на кра јот на се кој пер и од на из ве сту ва ње, од нос но при под го то вка на фи нанси ски те из ве штаи, во о би ча е но тоа е на кра јот на го ди на та: а) Мо не тар ни те ста вки во стран ска ва лу та тре ба да се при ка жат со при ме на на зак луч ни от курс, од нос но спо ред сред ни от курс на НБРМ за со од вет на та ва лу та на (тоа се т.н. "нере а ли зи ра ни курс ни раз ли ки"); б) Не мо не тар ни те ста вки кои се ме рат спо ред исто ри ска на бав на вред ност во стран ска ва лута, тре ба да би дат иска жа ни со ко ри сте ње на де виз ни от курс на да ту мот на транс ак ци ја та (на кра јот на го ди на та не се прес ме ту ва ат курсни раз ли ки); в) Не мо не тар ни те ста вки кои се ме рат спо ред обје ктив на вред ност во стран ска ва лу та тре ба да би дат иска жа ни со ко ри сте ње на де виз ни те кур се ви кои по сто е ле ко га би ла утвр де на об је ктив на та вред ност (на кра јот на го ди на та не се прес ме ту ва ат курс ни раз ли ки). 4. ПРИЗ НА ВА ЊЕ НА КУРС НИ РАЗ ЛИ КИ Приз на ва ње то на курс ни те раз ли ки за мо не тар ни те ста вки е уре де но во точ ки те 27 до 34 од МСС 21 и точ ки те и од Од дел 30 и тоа: курс ни раз ли ки кои про из ле гу ва ат од ре дов ни транс ак ции во стран ска ва лу та; и курс ни раз ли ки кои про из ле гу ва ат од мо не тар на ста вка ко ја прет ста ву ва дел од не то вло жу ва ње то во стран ско то ра бо те ње. Во продолжение даден е приказ на курсни разлики за монетарни ставки: 6 REPREZENT JANUARI 1/2014

7 Сметководство При мер 1: Курсни разлики од редовни трансакции во текот на годината 4.1. Курс ни раз ли ки од ре дов ни транс ак ции Курс ни те раз ли ки од ре дов ни транс ак ции се евиден ти ра ат ка ко при хо ди, од нос но рас хо ди во пер и о дот во кој на ста ну ва ат. Ко га транс ак ци ја та е на ми ре на во исти от прес метко вен пер и од во кој на ста на ла, си те курс ни раз ли ки се приз на ва ат во тој пер и од. Ме ѓу тоа, ко га транс ак ци ја та е на ми ре на во наред ни те прес ме тков ни пер и о ди, курс на та раз ли ка се приз на ва во се кој пер и од до да ту мот на на ми ру ва ње на транс ак ци ја та, спо ред сред ни от де ви зен курс на НБРМ за таа ва лу та за се кој од де лен пер и од. Тоа зна чи, курс ни те раз ли ки прес ме та ни на моне тар ни те ста вки во те кот на го ди на та и на кра јот на го ди на та, се иска жу ва ат ка ко при хо ди и рас хо ди во Из ве шта јот за се оп фат на та до би вка или во Би лансот на ус пех. Сог лас но точ ка та 5 од МСС 1 - Пре зен ти ра ње на фи нан сис ки те из веш таи и точ ка та 3.15 од Оддел 3 - Пре зен ти ра ње на фи нан сис ките из веш таи, друш тво то ги при ка жу ва на не то ос но ва до бив ки те и за гу би те кои про из ле гу ва ат од гру па на слич ни трансак ции, ка ко на при мер, до бив ки и за гу би од кур сни раз ли ки са мо до кол ку се не ма те ри јални. Ако се мате ри јал ни так ви те до бив ки и за гу би ис ти те се при кажу ва ат од делно. Курс ни те раз ли ки не мо же да се ка пи та ли зира ат. 1. Друш тво то А на ба ви ло сто ка од Гер ма ни ја евра 2. Сто ка та е при стиг на та и оца ри не та на го ди на и пла тен е ДДВ де на ри и ца рин ски да вач ки де на ри ден. 3. До би е на е ф-ра за пре воз ден. 4. На го ди на отку пе ни се де ви зи (де нар ска про тив вред ност ев ра х 61,5050) и по доз на ка Обра зец 1450 пла те но е на стра нски от до ба ву вач ден. 5. Пла те на е бан кар ска про ви зи ја ден. 6. Спо ред до го во рот ев ра ќе би дат пла те ни во 2014 го ди на 7. Сто ки те на за ли ха се во дат по на бав на вред ност 8. На го ди на прес ме та на е курс на раз ли ка (61,4690 де ви зен курс) ден. На по ме на: Де виз ни те кур се ви се прет по ставе ни. Де нар ска та про тиввред ност на смет ката 221 на во смет ко вод ство то за ев ра е Де нар ска та про тиввред ност на ев ра по кур сот на (61,4690) тре ба да биде Пресме та на та кур сна раз ли ка е 180 ( ), од нос но об врската е на ма ле на за 180 де нари. Во 2014 го ди на при отку пот и плаќа ње то на оста то кот од об вр ска та (5.000 евра) ќе се прес ме та курс на раз ли ка по кур сот на де нот на пла ќа ње то. Кал ку ла ци ја: Ф-ра од стран ски до ба ву вач ев ра х 61,5050 (сре ден курс на ) ца ри на и дру ги да вач ки пре воз Вкуп но REPREZENT JANUARI 1/2014 7

8 Сметководство КНИ ЖЕ ЊА: Во 2013 го ди на Сто ки на за ли ха Да нок на до да де на вред ност Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во странс тво Об вр ски за ца ри ни Об вр ски за ДДВ Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та По кал ку ла ци ја број Об вр ски за ца ри ни Об вр ски за ДДВ Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та Сме тка По БИ број Па рич ни сред ства за от куп на де визи Сме тка Де нар ска про тив вред ност за от куп на евра Де виз на сме тка Па рич ни сред ства за от куп на де визи Отку пе ни евра Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во странс тво Де виз на сме тка Пла те но по ф-ра на стран ски до ба ву вач Бан кар ски ус лу ги и тро шо ци за пла тен про мет Сме тка Бан кар ска про ви зи ја Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во странс тво При хо ди врз ос но ва на по зи тив ни курс ни раз ли ки Прес ме та на курс на раз ли ка на го ди на При мер 2: Курсни разлики од редовни трансакции на крајот на годината На го ди на со стој ба та на де виз ни те мо не тар ни ста вки и прес ме та ни те курс ни раз ли ки е след на ва: Сме тка Странска ва лу та Из нос во стран ска ва лу та Из нос во де на ри Де виз ни кур се ви на Из нос на (кол. 3 х кол. 5) по зи тив на (кол. 6 - кол. 4) Кур сна раз ли ка не га тив на (кол. 4 - кол. 6) Ку пу ва чи во странс тво EUR , Де виз на бла гај на EUR , Де виз на сме тка EUR , Об вр ски спре ма до ба вува чи во странс тво USD , Вкуп но На по ме на: Де виз ни те кур се ви се прет по ста ве ни. КНИ ЖЕ ЊА: По ба ру ва ња од ку пу ва чи од странс тво Де виз на сме тка Де виз на бла гај на При хо ди врз ос но ва на по зи тив ни курс ни раз ли ки За по зи тив ни курс ни раз ли ки на го ди на Рас хо ди врз ос но ва на не га тив ни курс ни раз ли ки Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во странс тво За не га тив ни курс ни раз ли ки на го ди на 8 REPREZENT JANUARI 1/2014

9 Сметководство 4.2. Курс ни раз ли ки кои про из ле гу ва ат од дел на не то вло жу ва ње во стран ско ра бо те ње Спо ред МСС 21 и Од дел 30, под стран ско ра бо тење се по драз би ра ат вло жу ва ња кои из ве сту вач ко то, од нос но ма тич но то друш тво ги има во стран ско то ра бо те ње, а тоа мо же да би де за вис но друш тво, придруж но друш тво, за ед нич ко ра бо те ње или фи ли ја ла на из ве сту вач ко то друш тво, чи ја деј ност е сме сте на или се вр ши во зем ја или ва лу та раз лич на од зем ја та или ва лу та та на из ве сту вач ко то друш тво. Нај че сто спо ред про пи си те на дру ги те др жа ви, за стран ско то ра бо те ње тре ба да се ос но ва друш тво и тоа друш тво има об вр ска де лов ни те кни ги да ги во ди, ка ко и фи нан си ски те из ве штаи да ги со ста ву ва спо ред про пи си те на зем ја та ка де е стран ско то ра бо те ње. Во о би ча е но за при вре ме ни те ра бо ти во странс тво не се ос но ва друш тво, ту ку де лов на еди ни ца во вид на фи ли ја ла на из ве сту вач ко то друш тво, ко ја не ма пра вен ста тус. МСС 21 и Од дел 30 не пра ви раз ли ка во од нос на тоа да ли мо не тар на та ста вка про из ле гу ва од ра бо те ње со за вис но друш тво или де лов на еди ни ца (фи ли ја ла). Ме ѓу тоа ра бо те ње то со фи ли ја ла та ко ја не ма пра вен ста тус, не мо же да има не то вло жу ва ње, би деј ќи неј зи но то ра бо те ње е оп фа те но во де лов ните кни ги на ма тич но то друш тво. Од овие при чи ни од ра бо те ње то со фи ли ја ла та мо же да про из ле зат са мо курс ни раз ли ки од ре дов ни транс ак ции. Под дел од не то вло жу ва ње се оп фа ќа ат и моне тар ни те ста вки кои про из ле гу ва ат од дол го роч ни по ба ру ва ња на за е ми на из ве сту вач ко то друш тво во за вис но то друш тво за кои не по стои план де ка во дог лед но вре ме ќе би дат ре а ли зи ра ни. Сог лас но точ ка та 32 од МСС 21 и точ ка та од Од дел 30 курс ни те раз ли ки кои про из ле гу ва ат од мо не тар на ста вка ко ја е дел од не то вло жу ва ње то на из вес ту вач ко то друш тво во стран ско ра бо те ње, тре ба да би дат приз на е ни во до би вка или за гу ба во по себ ни те фи нан сис ки из веш таи на из ве сту вач ко то друш тво или во по себ ни те фи нан си ски из ве штаи на стран ско то ра бо те ње, ка ко што е со од вет но. Во кон со ли ди ра ни те фи нан си ски из ве штаи, курс ни те раз ли ки по чет но се приз на ва ат во остана та та се оп фат на до би вка. Ко га ќе се оту ѓи дел од не то вло жу ва ње то ку му ли ра ни от из нос во ка пи та лот тре ба да се рек ла си фи ци ра во до би вка или за гу ба, од нос но пре ку Би лан сот на ус пех. Важно: Сог лас но точ ка та од Од дел 30, мали те и мик ро друш тва не ма ат об врска ку му ла тив ни те кур сни раз ли ки кои би ле приз на ти во ос та на та се опфат на до бивка, при оту ѓу ва ње на стран ско то ра бо те ње да ги рек ла си фи ци ра ат од ка пи та лот (глав ни ната) во до бив ки или за губи, од нос но во Би лан сот на ус пех. Во вр ска со курс ни те раз ли ки од мо не тар ни ста вки, кои се дел од не то вло жу ва ње во стран ско то ра бо те ње на из ве сту вач ко то друш тво мо же да има три слу чаи: дел од не то вло жу ва ње то е во функ ци о нал на ва лу та на из ве сту вач ко то друш тво; дел од не то вло жу ва ње то е во функ ци о нал на ва лу та на стран ско то ра бо те ње; и дел од не то вло жу ва ње то е во ва лу та раз лич на од функ ци о нал на та ва лу та и на стран ско то ра бо те ње и на из ве сту вач ко то друш тво. При мер 1: Курсни разлики од дел на нето вложување во странско работење во функционална валута на известувачкото друштво 1. На го ди на из ве сту вач ко то друш тво А од Ма ке до ни ја на сво е то за вис но друш тво Б во За греб, за те ков но ра бо те ње му пре фр ли ло де на ри и не е пла ни ра но вра ќа ње на средс тва та во бли ска ид ни на (има трет ман на дел од не то вло жу ва ње) Во пра кти ка та кај нас ре тко ќе се слу чи ва ков пример. Но до кол ку се слу чи, из ве сту вач ко то друш тво А во по себ ни те фи нан си ски из ве штаи не ма да иска же курс ни раз ли ки, а за вис но то друш тво Б во по себ ни те фи нан си ски из ве штаи ќе иска же курс на раз ли ка на ме ѓу де на рот и ку на та. REPREZENT JANUARI 1/2014 9

10 Сметководство При со ста ву ва ње то на кон со ли ди ра ни те фи нан сиски из ве штаи, кои ги со ста ву ва друш тво то А, курс на та раз ли ка ќе ја иска же ка ко по себ на ста вка во рам ки те на оста на та та се оп фат на до би вка. На ист на чин се по ста пу ва и во слу чај на про порци о на лен мо дел на учес тво, ка ко и во слу чај на не то вло жу ва ње во стран ско ра бо те ње прес ме та но со приме на на мо де лот на глав ни на. При мер 2: Курсни разлики од дел на нето вложување во странско работење во функционална валута на известувачкото друштво 1. На го ди на из ве сту вач ко то друш тво А од Ма ке до ни ја на сво е то за вис но друш тво Б во Гер ма ни ја му одо бри ло дол го ро чен за ем во из нос од ев ра и не е пла ни ра но ко га ќе се вра ти ( ев ра х 61,5050 за 1 евро) (има трет ман на дел од не то вло жу ва ње) На го ди на де виз ни от курс е 61,6524 (прет по ста вен де ви зен курс) и прес ме та на е курс на раз ли ка Во При ме р 2 из ве сту вач ко то друш тво А во по себни те фи нан си ски из ве штаи не ма да иска же курс на раз ли ка. Ме ѓу тоа, во кон со ли ди ра ни те фи нан си ски из вештаи кои ги со ста ву ва друш тво то А, овие курс ни разли ки ќе ги иска же ка ко по себ на ста вка во рам ки те на оста на та та се оп фат на до би вка. Ко га ќе се оту ѓи стран ско то ра бо те ње, ку му ли рани те курс ни раз ли ки ќе се иска жат ка ко при хо ди или рас хо ди, од нос но до би вки или за гу би од оту ѓу ва ње. При мер 3: Курсни разлики од дел на нето вложување во странско работење во валута која не е функционална валута на известувачкото друштво ниту е функционална валута на странското работење 1. На го ди на из ве сту вач ко то друш тво А од Ма ке до ни ја на сво е то за вис но друш тво Б во За греб му одо бри ло дол го ро чен за ем во из нос од ев ра и не е пла ни ра но ко га ќе се вра ти ( ев ра х 61,5050) (има трет ман на дел од не то вло жу ва ње) На го ди на де виз ни от курс е 61,6524 (прет по ста вен курс) и прес ме та на е курс на раз ли ка Во овој слу чај ако дел од не то вло жу ва ње то на из ве сту вач ко то друш тво во стран ско то ра бо те ње е во ва лу та ко ја е раз лич на од функ ци о нал на та ва лу та на из ве сту вач ко то друш тво и функ ци о нал на та ва лу та на стран ско то ра бо те ње, курс ни раз ли ки на ста ну ва ат во од дел ни те фи нан си ски из ве штаи на из ве сту вач кото друш тво и во од дел ни те фи нан си ски из ве штаи на стран ско то ра бо те ње. Во кон со ли ди ра ни те фи нан си ски из ве штаи кои ги со ста ву ва из ве сту вач ко то друш тво А, по ели ми ни ра ње на ин тер ни те ста вки, курс ни те раз ли ки ќе ги при ка же ка ко по себ на ста вка во рам ки те на оста на та та се опфат на до би вка. При оту ѓу ва ње то на стран ско то ра бо те ње ку му лира ни те курс ни раз ли ки ќе би дат иска жа ни ка ко прихо ди или рас хо ди, од нос но ка ко до би вки или за гу би од оту ѓу ва ње. 5. КО РИ СТЕ ЊЕ НА ВА ЛУ ТА ЗА ПРЕ ЗЕН ТИ РА ЊЕ КО ЈА Е РАЗ ЛИЧ НА ОД ФУНК ЦИ О НАЛ НА ТА ВА ЛУ ТА 5.1. Пре ве ду ва ње во ва лу та на пре зен ти ра ње Друш тво то мо же да ги пре зен ти ра сво и те фи нан сиски из ве штаи во би ло ко ја ва лу та. На при мер, ко га една гру па се со стои од по ве ќе друш тва со раз лич ни функ ци о нал ни ва лу ти, ре зул та тот и фи нан си ска та со стој ба на се кое друш тво се изра зу ва во ед на за- 10 REPREZENT JANUARI 1/2014

11 Сметководство ед нич ка ва лу та, за да мо жат да би дат составени кон со ли ди ра ни те фи нан си ски из ве штаи. По стап ка та е раз лич на во за вис ност од тоа да ли фи нан си ски те из ве штаи се иска жа ни во ва лу та ко ја не е ва лу та на хи пе ринф ла тор на еко но ми ја или во ва лу та на хи пе ринф ла тор на еко но ми ја. Сог лас но точ ка та 39 од МСС 21 и точ ка та од Од дел 30, ре зул та ти те и фи нан си ска та со стој ба на друш тво то чи ја функ ци о нал на ва лу та не е ва лу та на хи пе ринф ла тор на еко но ми ја, тре ба да се пре ве дат во дру га ва лу та на пре зен ти ра ње со ко ри сте ње на след ни ве по стап ки: а) Средс тва та и об вр ски те, за се кој пре зен ти ран Из ве штај за фи нан си ска та со стој ба (Би ланс на состој ба та), вклу чу вај ќи ги и спо ред бе ни те по да то ци, тре ба да би дат пре ве де ни спо ред зак луч ни от курс на да ту мот на тој Из ве штај за фи нан си ска та со стој ба; б) При хо ди те и рас хо ди те за се кој пре зен ти ран Из ве штај за се оп фат на та до би вка или Би лан сот на ус пех, вклу чу вај ќи ги и спо ред бе ни те по да то ци, треба да би дат пре ве де ни спо ред де виз ни те кур се ви на да ту ми те на транс ак ци и те; в) Си те ре зул ти рач ки курс ни раз ли ки тре ба да би дат пре зен ти ра ни во оста на та та се оп фат на до бивка. На по ме на: По стап ка та за пре зен ти ра ње на финан си ски те из ве штаи ко га функ ци о нал на та ва лу та е ва лу та на хи пе ринф ла тор на еко но ми ја е про пи ша на во точ ки те 42 и 43 од МСС 21 и точ ка та од Од дел Пре ве ду ва ње на стран ско ра бо те ње Пред со ста ву ва ње то на кон со ли ди ра ни те фи нанси ски из ве штаи, фи нан си ски те из ве штаи за странско то ра бо те ње тре ба да се пре ве дат во ва лу та та за пре зен та ци ја. При кон со ли да ци јата во о би ча е на е по стап ка та на ели ми ни ра ње на транс ак ци и те ме ѓу друш тва та во група та. Ме ѓу тоа, мо не тар ни те средс тва (или об вр ски) во рам ки те на гру па та, не за вис но да ли се кра ткороч ни или дол го роч ни, не мо жат да се ели ми ни раат без да се при ка жат ефе кти те од курс ни те раз ли ки, би деј ќи исти те вли ја ат на при хо ди те и рас хо ди те во Из ве шта јот за се оп фат на та до би вка. Иск лу чок од ова пра ви ло е за мо не тар ни те ста вки кои про из ле гу ва ат од дел на не то вло жу ва ња та соглас но точ ка та 32 од МСС 21 и точ ка та од Од дел 30. Овие курс ни раз ли ки се иска жу ва ат ка ко по себ на ста вка во рам ки те на оста на та та се оп фат на до би вка, до оту ѓу ва ње на стран ско то ра бо те ње. Ко га да ту мот на фи нан си ски те из ве штаи на странско то ра бо те ње, се раз ли ку ва од да ту мот на фи нанси ски те из ве штаи на из ве сту вач ко то друш тво, во тој слу чај средс тва та и об вр ски те на стран ско то ра бо те ње се пре ве ду ва ат спо ред кур сот кој ва жел на да ту мот на Из ве шта јот за фи нан си ска та со стој ба на стран ско то рабо те ње. Ко ре ги ра ње се вр ши за зна чај ни те про ме ни на кур се ви те кои на ста на ле до да ту мот на Из ве шта јот за фи нан си ска та со стој ба на ма тич но то (из ве сту вач ко то) друш тво во сог лас ност со МСС 27 Кон со ли ди ра ни и посеб ни фи нан сис ки из веш таи и Од дел 9 Кон со ли ди ра ни и по себ ни фи нан сис ки из веш таи. Иста по стап ка се кори сти и ко га е при ме нет ме то дот на удел на при друж но друш тво или за ед нич ко ра бо те ње, ка ко и при при ме на на про пор ци о нал на кон со ли да ци ја и за ед нич ко рабо те ње, сог лас но МСС 28 Вло жу ва ња во при друж ни ен ти те ти и Од дел 14 Вло жу ва ња во прид руж ни енти тети, МСС 31 Учес тво во за ед нич ки вло жу ва ња и Од дел 15 Учес тво во за ед нич ки вло жу вања. Се кој гуд вил, кој ќе на ста не при стек ну ва ње на стран ско то ра бо те ње и си те ко ре ги ра ња на сме т- ко водс тве на та вред ност спо ред фер вред но ста на средс тва та и об вр ски те из вр ше ни при стек ну ва њето на стран ско то ра бо те ње, се сме та ка ко средс тво и об вр ска од стран ско то ра бо те ње. Спо ред тоа, се иска жу ва во функ ци о нал на та ва лу та на стран ско то ра бо те ње и се пре ве ду ва спо ред зак луч ни от курс во сог лас ност со точ ки те 39 и 42 од МСС 21 и точ ките до од Од дел 30. При мер: Преведување на финансиски извештаи 1. Друш тво А од Ма ке до ни ја има Друш тво Б во Гер ма ни ја (стран ско ра бо те ње) кое за поч на ло со ра бо та на 1 Ја ну а ри 2013 го ди на 2. На го ди на из вр ше но е пре ве ду ва ње на фи нан си ски те из ве штаи од Друш тво то Б во функ ци о нал на та ва лу та де нар на Друш тво то А 3. Де виз ни те кур се ви на евро то во од нос на де на рот се прет по ста ве ни за ра ди по ед нос тав но при ка жу ва ње и тие се за 1 ев ро на: 1 Ја ну а ри Де кем ври Про се чен курс... 61,5 REPREZENT JANUARI 1/

12 Сметководство Во про дол же ние да де ни се при ме ри во скра те на фор ма на Би ланс на ус пех и Из ве штај за фи нан си ска та со стој ба за 2013 го ди на. Из ве штај за се оп фат на до би вка за го ди на та што за вр шу ва на 31 Де кем ври 2013 Би ланс на ус пех во ми ли о ни Во евра Во де на ри (по сре ден курс по 61,5) При хо ди 32 При хо ди Тро шо ци на про даж ба (10) Тро шо ци на про даж ба (615) Бру то до би вка 22 Бру то до би вка Тро шо ци на ди стрибу ци ја Ад ми ни стра тив ни тро шо ци До би вка пред одано чу ва ње (8) Тро шо ци на ди стрибу ци ја (2) Ад ми ни стра тив ни тро шо ци 12 До би вка пред одано чу ва ње (492) (123) 738 Да нок на до би вка (4) Да нок на до би вка (246) Не то до би вка 8 Не то до би вка 492 Из ве штај за фи нан си ска та со стој ба на 31 Де кем ври 2013 го ди на во ми ли о ни Во евра Во де на ри (по сре ден курс по 62) Не те ков ни средс тва Не те ков ни средс тва Зем ји ште 8 Зем ји ште 496 Те ков ни средс тва Те ков ни средс тва За ли хи 4 За ли хи 248 По ба ру ва ња од ку пу ва чи 2 По ба ру ва ња од ку пу ва чи 124 Вкуп ни средс тва 14 Вкуп ни средс тва 868 Ка пи тал Ка пи тал Ос нов на глав ни на 2 Ос нов на глав ни на 124 Аку му ли ра на до би вка 8 Аку му ли ра на до би вка 492 Вкуп но ка пи тал Раз ли ка од де виз ни 10 кур се ви 4 Об вр ски Те ков ни об вр ски 4 Вкуп но ка пи тал 620 Об вр ски Вкуп но ка пи тал и об вр ски 14 Те ков ни об вр ски 248 Вкуп но ка пи тал и об вр ски 868 Во При ме рот раз ли ка та од де виз ни от курс е пресме та на на след ни ов на чин: аку му ли ра на та до би вка е пре тво ре на во де на ри и из не су ва 492 ми ли о ни де на ри, а раз ли ка та од 4 ми ли о ни де на ри е при ка жа на ка ко со ста вен дел на ка пи та лот (глав ни ната). 6. ОТУ ЃУ ВА ЊЕ ИЛИ ДЕ ЛУМ НО ОТУ ЃУ ВА ЊЕ НА СТРАН СКО РА БО ТЕ ЊЕ Ка ко што прет ход но бе ше ка жа но, при оту ѓу ва ње то на стран ско то ра бо те ње, ку му ла тив ни от из нос на курсни те раз ли ки кои се од не су ва ат на тоа стран ско ра боте ње, кои се приз на ти во оста на та та се оп фат на до би вка и се аку му ли ра ни во од дел на ком по нен та на ка пи та лот (ка ко еден вид на ре ва ло ри за ци о ни резер ви), тре ба да би дат рек ла си фи ци ра ни од ка пи та лот во Из ве шта јот за се оп фат на та до би вка, од нос но во Би лан сот на ус пех за пер и о дот (ка ко рек ла си фи ка ција), во мо мен тот ко га се приз на ва до би вка или за гу ба од оту ѓу ва ње. Спо ред точ ка та 48 А од МСС 21, ос вен оту ѓу вање то на це лос но то учес тво на друш тво то во странско то ра бо те ње, ка ко оту ѓу ва ње се сме та и во слу чај ко га друш тво то за др жу ва дел од не го во то учес тво во по ра неш на та по друж ни ца, при друж но то друш тво или за ед нич ки кон тро ли ра но то друш тво: гу бе ње то на кон тро ла над по друж ни ца та ко ја вклу чу ва стран ско ра бо те ње; гу бе ње то на зна чи тел но вли ја ние над при друж но друш тво кое вклу чу ва стран ско ра бо те ње; гу бе ње на за ед нич ка кон тро ла над за ед нич ки кон тро ли ра но друш тво ко ја вклу чу ва стран ско ра бо те ње. Во мо мен тот на де лум но оту ѓу ва ње на по друж ница та, ко ја вклу чу ва стран ско ра бо те ње, друш тво то тре ба да го пре рас пре де ли про пор ци о нал ни от из нос на ку му ла тив ни те курс ни раз ли ки кои се приз на е ни во оста на та та се оп фат на до би вка на не кон тро ли ра но то учес тво во тоа стран ско ра бо те ње. Во се кое дру го делум но оту ѓу ва ње на стран ско то ра бо те ње, друш тво то тре ба да го рек ла си фи ци ра во до би вка та или за гу ба та за пер и о дот, са мо про пор ци о нал ни от дел од ку му латив ни от из нос на курс ни те раз ли ки кои се приз на е ни во оста на та та се оп фат на до би вка. Друш тво то мо же да го оту ѓи или де лум но да го оту ѓи не го во то учес тво во стран ско то ра бо те ње преку про даж ба, ли кви да ци ја, отп ла ќа ње на ак ци о нер ски ка пи тал или на пу шта ње на це ли от или на дел од тоа друш тво. От пи сот на сме тко водс тве на та вред ност на странско то ра бо те ње не прет ста ву ва де лум но оту ѓу ва ње. Во сог лас ност со тоа, во вре ме на от пи сот не се вр ши приз на ва ње на ни ту еден дел од од ло же на та до би вка или за гу ба врз ос но ва на курс ни раз ли ки. 12 REPREZENT JANUARI 1/2014

13 Сметководство Важно: Сог лас но точ ка та од Од дел 30, ма ли те и мик ро друш тва не ма ат об врска ку му ла тивни те кур сни раз ли ки кои се од не су ва ат на стран ско то ра бо те ње што прет ход но би ле приз на е ни во дру га се оп фат на до бив ка при оту ѓу ва ње на стран ско то рабо те ње да ги рек ла си фи ци ра ат од ка пи та лот (глав нината) во до бив ка или за губа. 7. ДА НОЧ НИ ЕФЕ КТИ ОД КУРС НИ РАЗ ЛИ КИ До би вки те, од нос но за гу би те врз ос но ва на трансак ци и те во стран ска ва лу та и курс ни те раз ли ки кои на ста на ле ка ко ре зул тат на пре ве ду ва ње на фи нанси ски те из ве штаи на друш тво то (вклу чу вај ќи го странско то ра бо те ње) во раз лич на ва лу та, мо же да има и да ноч ни ефе кти за кои се при ме ну ва МСС 12 Да но ци на до би вка. 8. ОБЕ ЛО ДЕ НУ ВА ЊЕ Друш тво то тре ба да ги обе ло де ни: а) Из но сот на курс ни те раз ли ки вклу чен во не то до би вка та или за гу ба та за пер и о дот, ос вен оние кои про из ле гу ва ат од фи нан си ски ин стру мен ти кои се ме рат спо ред об је ктив на вред ност пре ку до би вка или за гу ба во сог лас ност со МСС 39 и Од дел 11 - Ос нов ни фи нан сис ки инстру мен ти и Од дел 12 - Дру ги фи нан сис ки инстру менти; б) Не то курс ни те раз ли ки приз на е ни во оста на та та се оп фат на до би вка, аку му ли ра ни во од дел на ком по нен та на глав ни на та, ка ко и усог ла су ва ње на из но сот на та кви те курс ни раз ли ки на по чето кот и на кра јот на пер и о дот. Ко га ва лу та та на из ве сту ва ње се раз ли ку ва од функ ци о нал на та ва лу та, тој факт тре ба да се на ве де, за ед но со обе ло де ну ва ње на функ ци о нал на та ва лу та и при чи на та за ко ри сте ње то на раз лич на ва лу та на из ве сту ва ње. Ко га по стои про ме на на функ ци о нал на та ва лу та, би ло на из ве сту вач ко то друш тво или на зна чи тел но стран ско ра бо те ње, тре ба да се обе ло де ни тој факт и при чи на та за про ме на на функ ци о нал на та ва лу та. Ко га друш тво то ги при ка жу ва сво и те фи нан си ски из ве штаи во ва лу та ко ја се раз ли ку ва од не го ва та функци о нал на ва лу та, тоа тре ба да ги опи ше фи нан си ски те из ве штаи ка ко из ве штаи кои се усог ла се ни со МСФИ, са мо до кол ку тие се во сог лас ност со си те ба ра ња на МСФИ, вклу чу вај ќи ги и ме то ди те за пре ве ду ва ње. Ко га друш тво то ги при ка жу ва сво и те фи нан си ски из ве штаи или дру ги фи нан си ски ин фор ма ции во ва лута ко ја се раз ли ку ва, би ло од не го ва та функ ци о нал на ва лу та или од не го ва та ва лу та на из ве сту ва ње и ко га не се ис пол не ти одре де ни ба ра ња тре ба: а) Јас но да ги иден ти фи ку ва ин фор ма ци и те ка ко до пол ни тел ни ин фор ма ции за да ги раз ли ку ва тие ин фор ма ции од ин фор ма ци и те кои се во сог лас ност со МС ФИ и МС ФИ за МСЕ; б) Да ја обе ло де ни ва лу та та во ко ја се при ка жа ни до пол ни тел ни те ин фор ма ции; в) Да ја обе ло де ни функ ци о нал на та ва лу та на друш тво то и ме то да та на пре ве ду ва ње ко ја е ко ри сте на за утвр ду ва ње на до пол ни тел ни те ин фор ма ции. 9. РАЗ ЛИ КИ МЕ ЃУ МСС 21 И ОД ДЕЛ 30 Раз ли ки те ме ѓу МСС 21 и Од дел 30 во од нос на ба ра њата/ус ло ви те за еви ден ти ра ње на тран сак ци и те во стран ска ва лу та и стран ско ра бо те ње се: Од дел 30 во од нос на МСС 21 е сос та вен на ед нос та вен ја зик и вклу чу ва зна чи тел но по малку упат ства/на со ки за тоа ка ко да се при ме нат принци пите; Од дел 30 не доз во лу ва и не ус ло ву ва ку мулирани те кур сни раз ли ки кои се од не су ва ат на стран ско то ра бо тење, што прет ход но би ле приз на ти во дру га се оп фат на до бив ка да би дат рек ла си фи ци ра ни од глав ни на та во до бив ка или за гу ба (ка ко рек ла си фи ка ции), во слу чај на оту ѓу ва ње на стран ско то ра бо тење. МСС 21 ба ра та ков трет ман; Од дел 30 не ма по себ ни про це ду ри за пре ве дува ње на ре зул та ти те и фи нан сис ка та сос тој ба на друш тво то чи ја фун кци о нал на ва лу та е ва лу та на хи пе рин фла тор на еко но ми ја во раз лич на ва лута на пре зен ти рање, до де ка МСС 21 про пи шу ва так ви про це дури. REPREZENT JANUARI 1/

14 ИЗМЕНИ ВО ЗАКОНОТ ЗА ПЕРСОНАЛЕН ДАНОК НА ДОХОД Јасмина РАФАЈЛОВСКА Со За ко нот за из ме ну ва ње и до пол ну вање на За ко нот за пер со на лен да нок на до ход ("Служ бен вес ник на РМ", број 187/13, во ната мош ни от текст: из ме ни на За ко нот), про пиша ни се: Но ви да ноч ни ос ло бо ду вања, но и уки нува ње на да ноч ни ос ло бо ду вања; Нов сис тем на ода но чу ва ње - са мо о дано чу ва ње на врши те ли те на са мос тој на деј ност и тр гов ците-по е динци; Но ви од ред би за при ме на и спро ве ду ва ње на до го во ри те за од бег ну ва ње на двој но то ода но чу ва ње ко га фи зич ки ли ца - не ре зиден ти ос тва ру ва ат при хо ди во Ре пуб ли ка Ма ке до нија; Но ви ни во ода но чу ва ње то на иг ри те на среќа; Но ви - скра те ни ро ко ви за под не су ва ње на го диш ни те из веш таи за пер со на лен да нок; и Дру ги из мени. Из ме ни те на За ко нот се при ме ну ва ат од 1 Ја ну а ри 2014 го дина. Под за кон ски те ак ти за при ме на на из ме ни те на За ко нот ќе се до не сат во рок од 90 де на од вле гу ва ње то во си ла на из ме ни те на За ко нот, од нос но до 7 Април 2014 го дина. 1. НО ВИ ДА НОЧ НИ ОС ЛО БО ДУ ВА ЊА И УКИ НУ ВА ЊЕ НА ДА НОЧ НО ОС ЛО БО ДУ ВАЊЕ Со до пол ну ва ње то на чле нот 6 про пи ша ни се нови да ноч ни ос ло бо ду ва ња од пер со на лен да нок на до ход и тоа за: Ор га ни зи ран пре воз до и од ра бота, ка ко и ис хра на за вре ме на ра бо та ут врде ни за при ватни от сек тор од об лас та на сто пан ството, од нос но за вра бо те ни те во нес то пан ство то во ви си на ут- врде на со про пи си те за ор га ни те на држав на та уп рава. Во прак ти ка та на овие на до мес то ци и до се га не се пресме ту ва ше пер со на лен да нок на до ход но тоа бе ше са мо врз ос но ва на мис лење, а не сог лас но за кон. Доб ро е што ова ос ло бо дува ње е про пи ша но со из ме ни те на За ко нот; На до мес ток на ште та врз ос но ва на жи вот но и не жи вот но оси гу ру вање; и На до мес ток за учес тво на ли це во ор га ни те на спро ве ду ва ње то на из бори. Со бри ше ње то на точ ка та 21-а од чле нот 6, укина то е да ноч но то ос ло бо ду ва ње за при хо ди те од про даж ба на ко ри сен цврст от пад, ос тва рен од фи зич ко лице. Од 1 Ја ну а ри 2014 го ди на овие при хо ди ќе се одано чу ва ат со пер со на лен да нок на до ход. 2. НО ВО ДЕ ФИ НИ РА ЊЕ НА ДА НОЧ НАТА ОС НО ВА И ЛИЧ НО ТО ОС ЛО БО ДУ ВАЊЕ Сог лас но из ме не ти от член 10 да ноч на та ос но ва е де фи ни ра на на след ни ов на чин: "Да ноч на та ос но ва за ут врду ва ње на персо на лен да нок на до ход прет ста ву ва збир на си те при хо ди ос тва ре ни во пари, хар тии од вред ност, во на ту ра или во не кој друг вид во зем ја та и стран ство, во те кот на да ноч ни от пе ри од на ма ле на за: 1) При до не си те од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру вање; и 2) Лич но то ос ло бо ду ва ње во из нос од де на ри при го диш но то пресме ту ва ње на да нокот на до ход и нор ми ра ни те или ствар ни те тро шо ци пред ви де ни со овој за кон." Лич но то ос ло бо ду ва ње се ко ја го ди на ќе се зго лему ва за 50% од ста п ката на ос тва ре ни от по раст на пла ти те на вра бо те ни те во Ре пуб ли ка та од прет ходна та го дина, сог лас но по да то ци те на Држав ни от за вод за ста тис тика. 14 REPREZENT JANUARI 1/2014

15 Из но сот на лич но то ос ло бо ду ва ње пред по чето кот на се ко ја го дина, нај доц на до 31 Де кем ври во те ков на та го ди на го об ја ву ва ми нис те рот за финан сии. При акон та тив но то пресме ту ва ње на да но кот на до ход на лич ни при ма ња од пла та и пен зија, лич но то ос ло бо ду ва ње се приз на ва во из нос од ед на два на е- сет ти на од об ја ве но то го диш но лич но ос ло бо ду ва ње (из ме нет член 11). Лич но то го диш но ос ло бо ду ва ње за 2014 го ди на из не су ва де на ри ("Служ бен вес ник на РМ", број 189/13), од нос но ме сеч но то ос ло бо ду ва ње из не су ва де нари. Зна чај на но ви на е про пи ша на во ста вот 3 од член 11, со што се над ми на по ве ќе го диш ни от проб лем за двој но то ода но чу ва ње со пер со на лен да нок на до ход во слу чаи ко га се ис пла ту ваа по ве ќе од 12 пла ти во ед на го дина. На при мер, за ис пла те ни 14 пла ти во го ди на та во Обра зе цот ПДД-ГИ мо же ше да се вне се из нос на лич но ос ло бо ду ва ње са мо за 12 пла ти и со Обра зе цот ПДД-ГДП иа ко прет ход но бе ше пресме тан и пла тен пер со нал ни от да нок тре ба ше да се доп ла ти да нок. Имено, со из ме на та е доз во ле но при пресмет ка та на го диш ни от пер со на лен да нок на до ход, лич но то ос ло бо ду ва ње да се приз нае до ви си на та на ис ко ристе но то пра во на лич но то ос ло бо ду ва ње при акон та тивно то пресме ту ва ње на пер со нал ни от да нок за вкуп но ис пла те ни те лич ни при ма ња од плата. Тоа зна чи во Обра зе цот ПДД-ГИ ќе се вне се вкуп ниот из нос на лич но то ос ло бо ду ва ње кое е ис ко рис те но со акон та тив ни те ис плати. 3. БА РА ЊЕ ЗА ПА У ШАЛ НО ОДА НО ЧУ ВАЊЕ Об врз ник кој по ра ди оп ре де ле ни окол нос ти не е во сос тој ба да ги во ди де лов ни те книги, или ако нивно то во де ње зна чи тел но му го отеж ну ва врше ње то на деј нос та (ту ка е вклу чен и об врз ник кој тр гов ска та деј ност ја врши ис клу чи во пре ку про даж ни мес та на ор га ни зи ран па зар), мо же до Упра ва та за јав ни прихо ди се ко ја го ди на да под не се ба ра ње за па у шал но ода но чу ва ње и тоа нај доц на до кра јот на го ди на та ко ја и прет хо ди на го ди на та за ко ја се врши ут врдува ње на да но кот. До де ка не се из врши об лог со да нок во па у шален из нос, об врз ни кот е дол жен да пла ќа акон та ци ја спо ред ре ше ни е то за об лог со да нок од прет ход на та го ди на (член 100). Ис то та ка и об врз ник кој ос тва ру ва при хо ди од зем јо дел ска деј ност, чиј вку пен при ход во го ди на та за ко ја се ут врду ва да но кот, не го над ми ну ва из носот од де нари, мо же до Упра ва та за јав ни при хо ди по ис те кот на се ко ја го дина, нај доц на до 31 Ја ну а ри на ред на та го дина, ко ја сле ди по го ди на та за ко ја се ут врду ва да но кот (бе ше до кра јот на го ди ната), да под не се ба ра ње за па у шал но ода но чу вање. За овие об врз ни ци сог лас но член 90 став 3 ре шени е то за ут врду ва ње на да но кот Упра ва та за јав ни при хо ди е долж на да го до не се нај доц на до 30 Април во го ди на та за прет ход на та го ди на (бе ше 30 Јуни). 4. НОВ СИС ТЕМ НА ОДА НО ЧУ ВА ЊЕ - СА МО О ДА НО ЧУ ВАЊЕ НА ВРШИ ТЕ ЛИ НА СА МОС ТОЈ НА ДЕЈ НОСТ И ТР ГОВЦИ-ПО Е ДИНЦИ За об врз ни ци те кои ос тва ру ва ат при хо ди од са мостој на деј ност, а кои има ат об врска да во дат де лов ни кни ги про пи шан е нов сис тем на ода но чу ва ње - са моо да но чу вање. Под при хо ди од са мос тој на деј ност се сме та ат при хо ди те ос тва ре ни од сто пан ска деј ност, од да ва ње про фе си о нал ни и дру ги ин те лек ту ал ни ус луги, при ходи од зем јо дел ска деј ност и дру ги деј нос ти чи ја трај на цел е ос тва ру ва ње на при хо дот. Под при хо ди од сто пан ска деј ност се под раз би ра ат при хо ди те од про из водна, ус лужна, тр гов ска, угос тител ска, пре воз нич ка и слич на деј ност. Под при хо ди од про фе си о нал ни и дру ги ин те лекту ал ни ус лу ги се под раз би ра ат при хо ди те од здравствена, сто ма то лошка, ве те ри нарна, ад во кат ска, но тар ска, кон сул тан тска, ре ви зор ска, ин жи нер ска, ар хи тек тон ска, но ви нар ска, спорт ска, кул тур на и дру га ин те лек ту ал на деј ност. Под при хо ди од зем јо дел ска деј ност се под раз би раат при хо ди те од про из вод ство, до ра ботка, пре ра бот ка и пласман на соп стве ни зем јо дел ски про из води, ка ко и од гле ду ва ње на до би ток и дру ги сто пан ско ко рис ни жи вот ни и пласман на нив ни те про из води. Об врз ник на да но кот на до ход на при хо ди те од самос тој на деј ност е тр го вец по е ди нец, ка ко и фи зич ки ли ца кои се за ни ма ва ат со зем јо дел ска деј ност, со за на ет чис ка деј ност и ли ца кои вр шат ус лу ги или слобод ни за ни мања, кои ос тва ру ва ат при хо ди од врше ње на деј ност кои не се сме та ат за тр говци. Овие да ноч ни об врз ни ци пер со нал ни от да нок на до ход са ми ќе го ут врду ва ат во Го диш ни от да ноч ен би- REPREZENT JANUARI 1/

16 ланс (Обра зец ПДД-ДБ) и са ми ќе го пла ќаат (бе ше врз ос но ва на ре ше ние од Упра ва та за јав ни при ходи). Со но ва та точ ка 5-а од член 30, про ши рен е опфа тот на приз на ти рас хо ди во Го диш ни от да ноч ен би ланс, од нос но ка ко приз нати рас ходи се и: "Рас хо ди те за прет рпе ни ште ти од еле мен тарни непо го ди во из нос кој не го над ми ну ва нај нис ки от из нос ут врден со Оп шти от ко лек ти вен до го вор за при ват ни от сек тор од об лас та на сто пан ство то на Ре пуб ли ка Ма ке до нија." Овие да ноч ни об врз ни ци до кол ку ра бо тат пок раток пе ри од од ед на ка лен дар ска го дина, за да но чен пе ри од ќе се сме та пе ри о дот од го ди на та за ко ја ра ботел и за ис ти от пе ри од тре ба да се сос тави Го ди шен да но чен би ланс (член 69 став 3). Ис то така, овие да ноч ни об врз ни ци се долж ни да пла ќа ат ме сеч на акон та ци ја на пер со на лен да нок на до ход во из нос од ед на два на е сет ти на од пресмета ни от да нок во Го диш ни от да но чен би ланс и тоа до 15 во те ков ни от за прет ход ни от ме сец. Акон та ци ја та за ме сец ја ну а ри те ков на та го ди на ќе ја пла ќа ат во ви си на на пла те на та акон та ци ја за ме сец де кем ври од прет ход на та го дина. Раз ли ка та ут врде на во Го диш ни от да но чен би ланс и уп ла те на та акон та ци ја има ат об врска да ја пла тат во рок од 30 де на од де нот на ис те кот на ро кот за пре да ва ње на Го диш ни от да но чен би ланс. Сог лас но из ме не ти от член 102 ако е пла тен по ве ќе да нок со акон та ци ите, мо жат од Упра ва та за јав ни прихо ди да ба ра ат вра ќа ње на по ве ќе пла те ни от да нок. Овие да ноч ни об врз ни ци не се долж ни да под несу ва ат акон та тив на да ноч на при ја ва (из бри ша на е точ ка та 1 од член 73). 5. НО ВО ВО ОДА НО ЧУ ВА ЊЕ ТО НА ДО БИВ КА ТА ОД ИГ РИ НА СРЕЌА Сог лас но из ме не ти от член 54, ос но ва та за пресмету ва ње на да но кот кај иг ри те на сре ќа прет ста ву ва из но сот на по е ди неч на та ис пла та на до бив ката. Под по е ди неч на ис пла та на до бив ка та не се подраз би ра ат до бив ки те во те кот на иг ра та на среќа. Ако до бив ка та од иг ри на сре ќа се сос тои од предмети, ос но ва та на да но кот прет ста ву ва па зар на та вред ност на пред ме ти те во мо мен тот на ос тва ру ва ње на до бив ката. За оп шти те иг ри на сре ќа не ма да се пла ќа да нок ако до бив ка та не го над ми ну ва из но сот од де на ри (бе ше де нари). Ако по е ди неч ни от из нос на до бив ка та е по го лем од денари, да нок ќе се пресме та на це ли от из нос. 6. АКОН ТА ТИВ НА ДА НОЧ НА ПРИ ЈАВА Сог лас но из ме не ти от член 71, об врз ник кој во те кот на го ди на та за поч не да ос тва ру ва при хо ди кои под лежат на ода но чу ва ње со да нок на до ход, дол жен е до Упра ва та за јав ни при хо ди да под не се акон та тив на да ноч на при ја ва во рок од 15 де на од де нот на ос твару ва ње на при хо дите. Оваа об врска не се од не су ва на: тр го вец-по е ди нец, об врз ник кој врши зем јо дел ска деј ност, за на ет чис ка деј ност и деј нос ти на сло бод ни за ни мања. 7. ПРИ МЕ НА НА ДО ГО ВО РИ ЗА ОД БЕГ НУ ВАЊЕ НА ДВОЈ НО ТО ОДА НО ЧУ ВАЊЕ За ра ди уре ду ва ње на ме ѓу себ ни те од но си и созда ва ње на прав на рам ка за од бег ну ва ње на двој но то ода но чу ва ње во од но си те со дру ги земји, Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја има склу че но на би ла те рал на ос но ва ме ѓу на род ни до го во ри за од бег ну ва ње на двој но то ода но чу вање. Со из ме ни те на За ко нот из врше но е доп ре ци зира ње на од ред би те со цел да се овоз мо жи при ме на на до го во ри те за од бег ну ва ње на двој но то ода но чување. Со до пол ну ва ње то на член 13 е про пи ша но, Управа та за јав ни при хо ди по ба ра ње на да ноч ни от об врзник - ре зи дент да му из да де пот врда за ре зи дент на Ре пуб ли ка Ма ке до нија, со цел да го ос тва ри да ночно то ос ло бо ду ва ње или олес ну ва ње кое про из ле гу ва од ме ѓу на ро ден до го вор за од бег ну ва ње на двој но то ода но чу вање. Фор ма та и сод ржи на та на ба ра њето, ка ко и на чи нот на из да ва ње на пот врда та за да но чен ре зи дент, ќе ги про пи ше ми нис те рот за фи нан сии. Со но ви от член 75-а е про пи ша но ис пла ту ва чот на при хо дот кој го ос тва ру ва стран ско фи зич ко лице - не ре зи дент (лич ни при мања, при ход од ав тор ски пра ва и пра ва на ин дус трис ка соп стве ност, при хо ди од ка пи тал, при ход од имот и имот ни права, до бивки од иг ри на сре ќа и дру ги при хо ди за кои да но кот се ут врду ва врз ос но ва на ре ше ние од Упра ва та за јав ни при ходи), тре ба да ги при ме ни од ред би те од ва жеч ки от до го вор за од бег ну ва ње на двој но то 16 REPREZENT JANUARI 1/2014

17 ода но чу ва ње, за ра ди да ноч но ос ло бо ду ва ње или олес ну вање, но под ус лов стран ско то фи зич ко лице - не ре зи дент да го до ка же ста ту сот на ре зи дент на дру га држа ва со ко ја Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја има склу че но до го вор. Во спро тивно, ако не се ис пол не ти ус ло ви те пропи ша ни со За ко нот, ис пла ту ва чот на при хо дот кој го ос тва ру ва стран ско то фи зич ко ли це - не ре зи дент, ќе пресме та пер со на лен да нок на до ход по стап ка од 10%. Упра ва та за јав ни при хо ди по ба ра ње на стран ско то фи зич ко ли це - не ре зи дент е долж на да му из да де потврда за пла те ни от да нок во Ре пуб ли ка Ма ке до нија. На чи нот на при ме на на да ноч но то ос ло бо ду ва ње или олес ну ва ње сог лас но ме ѓу на род ни те до го во ри за од бег ну ва ње на двој но то ода но чу ва ње на при ходи те кои ги ос тва ру ва стран ско то фи зич ко лице, ка ко и фор ма та на об рас ците, ќе ги про пи ше ми нис те рот за фи нан сии. 8. НО ВИ СКРА ТЕ НИ РО КОВИ Со из ме ни те на член 31 и 77 про пи ша ни се но ви скра те ни ро ко ви за дос та ву ва ње на Го диш ни те из вештаи за пер со на лен да нок на до ход. Спо ред со оп ште ни е то на Упра ва та за јав ни приходи, но ви те ро ко ви ќе се при ме ну ва ат и на Годиш ни те из веш таи за пер со на лен да нок на до ход и за 2013 го дина. До 31 Ја ну а ри 2014 го ди на (на мес то 15 Февру ари), ис пла ту ва чот е дол жен до Упра ва та за јав ни при хо ди да го дос тави Обра зе цот ПДД-ГИ за 2013 го дина. До 31 Ја ну а ри 2014 го ди на за ко рис ни ци те на про даж ни те места, ор га ни за то рот на зе лен па зар на го ле мо и ма ло дол жен е до Упра ва та за јав ни при хо ди да дос тави Го ди шен из веш тај за 2013 го ди на (Обра зец ПДД/ГИ-ЗП). До 31 Ја ну а ри 2014 го ди на ис пла ту ва чот кој врши от куп на зем јо дел ски про из во ди дол жен е до Упра ва та за јав ни при хо ди да дос тави Годи шен из веш тај за 2013 го ди на за ис пла те ни те при хо ди (Обра зец ПДД-ГИ/ОЗП). Испла ту ва чот на при хо ди те на фи зич кото ли це дол жен е до 15 Ја ну а ри 2014 го ди на (на мес то 15 Фев ру ари) да му дос тави зби рен по да ток (пот врда) за пла те ни от да нок и при до не си за 2013 го дина. Ис то така, ис пла ту ва чот кој врши от куп на цврст от пад дол жен е до Упра ва та за јав ни при хо ди до 1 Ја ну а ри да дос тави Го ди шен из веш тај за ис пла тени те при ходи. За непо чи ту ва ње на про пи ша ни те ро ко ви про пи шана е гло ба во из нос од до ев ра во де нар ска про тиввред ност, а за нап ра ве ни от прек р шок на од говор но то ли це на фир ма та ќе му би де из ре че на гло ба во из нос од 750 ев ра во де нар ска про тиввред ност. 9. НЕП РИ ЈА ВЕН ДА НОК Сог лас но из ме не ти от член 94-а: "Ко га ли це по се ду ва имот или рас по ла га со сред ства по го ле ми од ода но че ните, кои по тек ну ва ат од при хо ди на кои не е ут врден да нок или не е до вол но ут врден и чие по текло не мо же да се до каже, Упра ва та за јав ни при хо ди ќе до не се ре ше ние за ут врду ва ње на да но кот на тој при ход." 10. ДРУ ГИ ИЗ МЕНИ Во прек р шоч ни те од ред би из бри шан е чле нот 143 за каз на за кри вич но де ло со каз на зат вор од 6 ме се ци до 5 го ди ни за од го вор но то ли це кај прав но то лице, ако за ра ди стек ну ва ње по го ле ма имот на ко рист за себе, при ис пла та та на лич ни те при ма ња и дру ги те при хо ди на кои да но кот се пла ќа по од бивка, не го пресме та и не го уп ла ти да но кот на со од вет на сметка. Дру ги те из ме ни во За ко нот се од не су ва ат на технич ко усог ла су ва ње на упот ре бе на та тер ми но ло гија. REPREZENT JANUARI 1/

18 НОВИНИ ВО ЗАКОНОТ ЗА ДАНОЧНА ПОСТАПКА Оливера ТАСЕВСКА До не су ва ње то на За ко нот за из ме ну ва ње и до пол ну ва ње на За ко нот за да ноч на по стапка ("Служ бен вес ник на РМ", број 187/13, во на та мош ни от текст: из ме ни на За ко нот), има за цел: Да се зго ле ми да ноч на та дис цип ли на кај да ноч ни те об врз ници; Да и се овоз мо жи на Упра ва та за јав ни прихо ди да ко рис ти ин фор ма тичко-тех нич ка ме то до ло ги ја за да ги от крие да ноч ни те за та ју вања; и Да се заб р за по ста пката за про даж ба (впари чу вање) на движ ни ства ри и нед виж ности за ра ди нап ла та на да ноч ни от долг. Из ме ни те на За ко нот влегуваат во сила од 7 Јануари 2014 година. 1. ОБ ЈА ВУ ВА ЊЕ ТО НА ОД РЕ ДЕ НИ ПО ДА ТО ЦИ И ИН ФОР МА ЦИИ ЗА ДА НОЧ НИ ОТ ОБ ВРЗ НИК ПО ВЕ ЌЕ НЕ СЕ ДА НОЧ НА ТАЈНА Во чле нот 9 од За ко нот за да ноч на по ста пка бе ше про пи ша на об врска за чу ва ње на да ноч на та тај на од стра на на служ бе ни те лица. Во ис ти от член бе ше наве де но во кои слу чаи от кри ва ње то на од ре ден до кумент, факт и/или по да ток, не прет ста ву ва пов ре да на да ноч на та тајна. Об врската за чу ва ње на да ноч на та тајна, по точно, от кри ва ње то на од ре де ни до ку менти, фак ти или по да тоци, не се сме та ше за на ру шу ва ње на да ноч на та тајна, са мо во 6 слу чаи, и тоа кога: пода то ци те се из не се ни и се ко рис тат во да ночна, прекр шоч на или суд ска по ста пка; се об ја ву ва ДДВ да но чен број; се ко рис тат во от кри ва ње на кри вич но де ло или прек р шок; се из не су ва ат со писме на сог лас ност на да ноч ни от об врз ник; со за кон е ис клу че на да ноч на та тај на и ко га на да ноч ни от га рант му се овоз мо жу ва увид во по да то ци те за да ноч ни от об врз ник за ис полну ва ње на не го ви те об врски ка ко га рант. Стро го то де фи ни ра ње на ис клу чо ците, од ед на стра на им га ран ти ра си гур ност на да ноч ни те об врз ници во по ста пу ва ње то со нив ни те до ку менти, по да то ци и ин фор ма ции и тоа не са мо за да но ците, ту ку и со це ло куп на та де лов на ак тив ност, а од дру га стра на ги ог ра ни чу ва служ бе ни те ли ца (да ноч ни те служ бе ници), во ко рис те ње то и об ја ву ва ње то на тие до ку менти, пода то ци и ин фор ма ции. Со из ме ни те на За ко нот, по точ но со до пол ну ва њето на чле нот 9, бит но се ме ну ва оп фа тот на по да то ците и ин фор ма ции кои мо жат да би дат из не се ни и/или об ја ве ни и тоа не зна чи на ру шу ва ње на да ноч на та тајна. До пол ну ва ње то на чле нот 9 гласи: "5) Упра ва та за јав ни при хо ди да ва ин фор ма ции на да но чен ор ган на стран ска држа ва во поста пка на раз ме на на ин фор ма ции и ме ѓу народ на прав на по мош" (кое во суш ти на и до сега, во За ко нот за да ноч на по ста пка, бе ше оп фа те но со ста вот (3) точ ка 6)); (4) Ко га Упра ва та за јав ни при хо ди без сог ласност на да ноч ни от об врз ник, на сво ја та веб стра ни ца об ја ву ва лис та на долж ни ци на доспе а ни и неп ла те ни дол го ви по ос нов на да нок на до да де на вред ност, да нок на до бивка, персо на лен да нок на до ход, при до не си од за должи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње ка ко и ак ци зи и ца рини, за кои вкуп ни от из нос на долг е: 1) по ви сок од де нари, за фи зич ки те ли ца и са мос тој ни врши те ли на деј ност и 2) по ви сок од де нари, за прав ни те лица. (5) При пресмет ка та на ви си на та на дол гот од ста вот (4) на овој член, не се вклу чу ва ат об врските кои дос пе а ле за пла ќа ње во послед ни те три ме се ци пред об ја ва та на листа та на долж ни ци на дос пе а ни и неп ла те ни дол гови, до де ка из врше ни те пла ќа ње во овој пе ри од се зе ма ат пред вид при пресмет ка та на дол гот. 18 REPREZENT JANUARI 1/2014

19 (6) Об ја ва та на лис та та на долж ни ци на доспе а ни и неп ла те ни дол го ви се врши ед наш ме сечно, нај доц на до 10-ти во ме се цот. (7) Нај доц на 15 де на пред ро кот од ста вот (6) на овој член, Упра ва та за јав ни при хо ди го извес ту ва долж ни кот де ка до ко лу не го на ми ри дол гот по ос нов на да нок на до да де на вредност, да нок на до бивка, пер со на лен да нок на до ход и при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру вање, ис ти от ќе би де об ја вен на листа та на долж ни ци на дос пе а ни и неп ла те ни дол гови. 8) Лис та та на долж ни ци на дос пе а ни и неп ла тени дол го ви сод ржи: име и пре зи ме или на зив на долж ни кот, го ди на на ра ѓа ње на фи зич кото лице, мес то на жи ве е ње или прес тој на фи зич ко то ли це или се диш те за прав но то лице, по е ди не чен из нос кој се дол жи спо ред ви дот на дол гот ка ко и вку пен из нос на долгот. За ра ди ут врду ва ње на иден ти те тот на долж ни кот, Упра ва та за јав ни при хо ди мо же да ја до пол ни или доп ре ци зи ра лис та та од ста вот (4) на овој член, со по да то ци за: да ту мот и мес то на ра ѓа ње на фи зич ко то ли це и име на ро ди те лот на фи зич ко то лице. Упра ва та за јав ни при хо ди во лис та та на долж ни ци на дос пе а ни и неп ла те ни дол гови, мо же да ја до пол ни и со по да то ци за пре зе мени те мер ки за нап ла та на дол гот од стра на на над леж на та инс ти ту ција. (9) Во лис та та на долж ни ци на дос пе а ни и непла те ни дол гови, не се вне су ва ат по да то ци за дол гот за кој на долж ни кот му е одоб ре но од ло же но пла ќање. (10) Об врската за чу ва ње на да ноч на та тај на не е пов ре де на и во слу ча и те ко га Упра ва та за јав ни при хо ди без сог лас ност на да ноч ни от об врз ник на сво ја та веб стра ни ца об ја ву ва по да то ци за ра ди ис прав ка на непот пол ни ин фор ма ции кои прет ход но би ле об ја ве ни од стра на на Упра ва та за јав ни при ходи." По ед нос та ве но ка жано, со до пол ну ва ња та на членот 9, овоз мо же но е на Упра ва та за јав ни при ходи, да ги об ја ву ва по да то ци те за да ноч ни те об врз ни ци кои дол гу ва ат да ноци, при до неси, ак ци зи и ца рини, над про пи ша ни те из но си ( од нос но де нари) Об ја ву ва ње то се врши ед наш ме сеч но и тоа до де сет ти во ме се цот, но по прет ход но опо ме ну ва ње на долж ни кот за неп ла те ни те да но ци и при до неси, како и из зе ма ње на об врз ни ци те кои дол гу ва ат да ноци, но на ис ти те им е одоб рен реп рог рам. Дол го вите, кои се об ја ву ва ат и кои из не су ва ат де на ри за фи зич ки ли ца и са мос тој ни врши тели на деј ност и де на ри за прав ни лица, мо ра да се дос пе а ни три ме се ци пред об ја ву ва ње то и да не се пла те ни во тој пе риод. Ова зна чи дека, об ја ву ва њето на дол го ви те на 10-ти во ме се цот ќе се од не су ва на дол го ви по ста ри од три ме сеци, кои се уш те се дол жат на де нот на об ја ву ва њето. Пок рај по да то ци за по е ди неч ни от и вкуп ни от долг на да ноч ни те об врз ници, за ра ди нив но иден ти фи кува ње се об ја ву ва ат и по да то ци за име то и пре зи мето, го ди на на ра ѓа ње на фи зич ко то лице, од нос но на зи вот за прав но то лице, мес то то на жи ве е ње или прес тој, од нос но се диш те то на прав но то лице. На Упра ва та за јав ни при ходи, за ра ди ут врду ва ње на иден ти те тот на фи зич ки те ли ца - да ноч ни должници, да де но и е дис кре ци о но право, прет ход ни те по да то ци за фи зич ки те ли ца долж ници, да ги на до полни со по да то ци за да тум и мес то на ра ѓа ње и име на ро ди те лот. Иа ко е дис ку та бил но об ја ву ва ње то на овие по да тоци, од ас пект на заш ти та на лич ни те по да то ци (ЕМ БГ се ко рис ти ка ко да но чен број), се пак, нив но то об ја ву ва ње го пре ци зи ра да ноч ни от долж ник. Со ова до пол ну ва ње на чле нот 9, би тре ба ло да се зго ле ми да ноч на та дис цип ли на кај да ноч ни те обврз ници. Ни кој да но чен об врз ник не би са кал јав но да би де дек ла ри ран ка ко неп ла ќач на да нок. Со об јаву ва ње то на лис та та на да ноч ни те долж ници, сил но ќе се вли јае и на де лов ни те од но си ме ѓу да ноч ни те об врз ници. 2. ГА РАНЦИ ЈА ОД ЛИ ЦЕ КОЕ СО СВОИ ОД ЛУ КИ ВЛИ ЈАЕ ВРЗ СТО ПАН СКИ ТЕ АК ТИВ НОС ТИ НА ДА НОЧ НИ ОТ ДОЛЖ НИК Во За ко нот за да ноч на по ста пка, по стое ја од ред би (член 29 и член 30) со кои бе ше ре гу ли ра но га ран ти рање то за ис пол ну ва ње на да ноч ни те дол го ви од стра на на зас тап ни кот и од стра на на зас та пу ва ниот. Овие од редби, по ра ди не јас но тија, беа уки на ти со Од лу ка од Устав ни от суд (У.бр. 152/ "Служ бен весник на РМ", број 23/09). Со но ви от член 35-а од из ме ни те на За ко нот, се соз да ва мож ност за га ран ти ра ње од стра на на зас тапни кот, од нос но ли це то кое со сво и те од лу ки вли ја е ло REPREZENT JANUARI 1/

20 врз сто пан ска та ак тив ност на да ноч ни от об врз ник - долж ник, а со тоа и мож ност за нап ла та на дол гу вани от да нок. Имено, но ви от член 35-а гласи: "Га ранци ја при от кри ен или неп ла тен да нок Член 35-a (1) За да ноч ни от долг на да ноч ни от долж ник, ут врден со ре ше ние на Упра ва та за јав ни при хо ди или неп ла тен кај по ве ду ва ње на поста пка за при сил на нап лата, нап ла та та со си от свој имот ја га ран ти ра ли це то кое со сво и те од лу ки вли ја е ло врз сто пан ски те актив нос ти те на да ноч ни от долж ник, од кои про из ле гол да ноч ни от долг. (2) Ли це чиј што од лу ки вли ја ат врз ак тив ности те на да ноч ни от долж ник е: - ли це то кое има удел во да ноч ни от об врз ник кој е долж ник, сраз мер но на про цен тот на уде лот; - ли це то кое го зас та пу ва да ноч ни от об врзник кој е долж ник, во ви си на ко ја од го ва ра на то ва рот кој про из ле гу ва од да де но то ов лас ту ва ње за зас та пу вање - ли це то кое има долг кон да ноч ни от об врзник кој е долж ник, до ви си на на дол гот кон не го и - ли це то кое го превзе ма дол гот, до ви си на на превзе ме ни от долг да ден во но тар ски за ве ре на та из јава. (3) По ис клу чок, за прис тигна тиот, а неп ла тен долг на да ноч ни от об врз ник кој е долж ник, нас та нат по ос нов на са мо о да но чу ва ње или ут врден од стра на на Упра ва та за јав ни приходи, ли ца та од став (2) али неа 1 и 2 на овој член, не се га ран ти за неп ла те ни от да нок до кол ку до ка жат де ка би ле оне воз мо же ни за пла ќа ње на прис тигна ти от да нок по ра ди прет ход но не ре ше но прав но пра ша ње за кое е над ле жен држа вен ор ган или суд. (4) Со ре ше ние до не се но во по ста пка за ут врдува ње на да ноч на га ранци ја од член 83 од овој за кон, Упра ва та за јав ни при хо ди го оп ре делу ва ли це то кое по од ред ба та од став (2) на овој член га ран ти ра за да ноч ни от долг." Гле да но од стру чен ас пект и са ми от нас лов на овој член е дос та ог ра ни чен. Имено, во нас ло вот се ве ли де ка ста ну ва збор за "га ранци ја на от кри ен или неп ла тен да нок". Тоа зна чи се ба ра га ранци ја за пла ќа ње то са мо на ут врде ни от да нок со ре ше ние од УЈП или да нокот кој е во по ста пка на при сил на нап лата. Се по ста ву ва пра ша њето: Што ќе се слу чи со неп ла те ни от да нок кој сам го при ја вил да ноч ни от об врз ник? Нај го ле ми те да ноч ни дол гови, или по точ но ка жано, нај го ле ми от број на да ноч ни дол го ви про из ле гу ва ат од са мо о да но чу ва ње (пресме ту ва ње и при ја ву ва ње од стра на на са ми от да но чен об врз ник). Да ли за овие да ноч ни дол го ви не ма да од гова ра ат ли ца та кои со сво и те од лу ки вли ја е ле на сто пан ски те ак тив нос ти на да ноч ни от обврз ник или пак ќе се че ка за ис ти те да за поч не при сил на нап лата? Во ста вот (2) ли ца та кои има ат вли ја ние врз ак тив ности те на да ноч ни от об врз ник - долж ник се: ли це то кое има удел во да ноч ни от об врз ник кој е долж ник, сраз мер но на про цен тот на уде лот; ли це то кое го зас та пу ва даноч ни от об врз ник кој е долж ник, во ви си на ко ја од го ва ра на то ва рот кој про из ле гу ва од да де но то ов лас ту ва ње за зас та пу вање; ли це то кое има долг кон да ноч ни от об врз ник кој е долж ник, до ви си на на дол гот кон не го и ли це то кое го пре зе ма дол гот, до ви си на на превзе мени от долг да ден во но тар ски за ве ре на та из јава. Де фи ни ра ње то на ли ца та кои има ат удел во даноч ни от об врз ник и кои га ран ти ра ат за да ноч ни от долг, бит но се раз ли ку ва од од ред би те на За ко нот за тр гов ски те друш тва. И ли ца та наб ро ја ни во али не ја та 3 (ли ца кои има ат долг), ве ќе се оп фа те ни во по стој ни от За кон за да ночна по ста пка (член 143 и нап ла та од па рич ни и дру ги по ба ру ва ња на долж ни кот, од нос но нап ла та од долж ни ко ви от долж ник). По след ни от став (4) ја на мет ну ва об врската за до не су ва ње на ре ше ние за га ран тот од стра на на Упра ва та за јав ни при ходи. Вак во то по ста пу ва ње е со се ма нор мално, би деј ќи без да по стои ре ше ние за за дол жу вање, не мо же да се из да де ни ту опо ме на за пла ќање, ни ту ре ше ние за при сил на нап лата. 3. ПРИ МЕ НА НА ФИ НАН СИС КО СМЕТ КО ВОД СТВЕ НА ФО РЕЗ НИЧ КА АНА ЛИЗА Со пред ло же ни те из ме ни на чле нот 47 ка ко и до дава ње то на ста вот (5) на чле нот 57 и но ви от член 60-а, се врши до пол ну ва ње со но во сред ство во ут врду вање то на фак ти те за ода но чу ва њето. 20 REPREZENT JANUARI 1/2014

21 Со про ме на та на ста вот 6 и до да ва ње то на два та ста ва (7) и (8), кои гла сат: "(6) До кол ку кни же ња та и дру ги те еви денции се об ра бо те ни со сис тем за об ра бот ка на пода тоци, Упра ва та за јав ни при хо ди има пра во да до бие увид во ме мо ри ра ни те по да то ци и да го ко рис ти сис те мот за об ра бот ка на пода то ци за ис пи ту ва ње на ис тите. Упра ва та за јав ни при хо ди мо же да по ба ра по да то ци те да би дат об ра бо те ни спо ред неј зи ни те потре би или ме мо ри ра ни те по да то ци да и би дат дос та ве ни на уред за пре нос на по да тоци. (7) За ра ди про вер ка на ве ро дос тој нос та на книже ња та и дру ги те еви ден ти ра ња Упра ва та за јав ни при хо ди мо же да при ме ни фи нан сискосмет ко вод стве на фо рен зич ка ана лиза. (8) Тро шо ци те кои нас та ну ва ат при спро ве ду вање то на по ста пки те од ста во ви те (6) и (7) се на то вар на Упра ва та за јав ни при ходи." Упра ва та за јав ни при ходи, не са мо што по пре циз но го де фи ни ра прис та пот до по да то ци те кои се об ра боте ни со сис тем за об ра бот ка на по да то ци и об врската за об ра бот ка на по да то ци те спо ред неј зи ни те пот реби, ту ку се вне су ва и за кон ска мож ност за ко рис те ње на но ва тех нич ка ме то до ло ги ја. Обра бот ка на по да то ци те спо ред пот ре би те на Упра ва та за јав ни при ходи, ко рис те ње то на тех нич ки те сред ства, ка ко и ко рис те ње то на уре ди за пре нос на по да то ците, се врши на то вар на Упра ва та за јав ни при ходи. Со до пол ну ва ње то на чле нот 57 со нов став (5), кој гласи: "(5) Про вер ка на ве ро дос тој нос та на кни же ња та и дру ги те еви ден ти ра ња со при ме на на финан сис ко - смет ко вод стве на фо рен зич ка анализа.", се вне су ва фо рез нич ка та ана лиза, ка ко но во до каз но сред ство, при ут врду ва ње то на фак ти те за ода но чу ва њето. Ис тов ре мено, на Упра ва та за јав ни при хо ди и се доз во лу ва ко рис те ње на по себ на оп ре ма во при би рањето, прег ле ду ва њето, ана ли зи ра ње то и ре кон стру и ра ње то на по да то ците." Со но ви от член 60-а, по де тал но е де фи ни ра на фи нан сис ко - смет ко вод стве на та фо рез нич ка ана ли за ка ко сред ство за ут врду ва ње на фак тите. Чле нот 60-а гласи: (1) Упра ва та за јав ни при хо ди спро ве ду ва фи нансис ко - смет ко вод стве на фо рен зич ка ана ли за со упот ре ба на оп ре ма и ме то до ло ги ја за при би рање, прег ле ду ва ње и ана ли зи ра ње на по да то ци те од уре ди те на да ноч ни от об врзник кои сод ржат ме ди ум за ме мо ри рање, склади ра ње и чу ва ње на ди ги тал ни по да тоци. (2) Упра ва та за јав ни при хо ди има пра во да ги прег ле да по стој ни те по да тоци, да нап ра ви ве ро дос тој на ко пи ја од ис ти те и да из врши ре кон струк ци ја на из ме не ти те и из бри ша ните по да тоци. (3) За це ли на фи нан сис ко - смет ко вод стве на фо рен зич ка ана ли за Упра ва та за јав ни прихо ди има пра во да по ба ра уре ди те на кои се сод ржа ни по да то ци те да се про ве ру ва ат во прос то рии на Упра ва та за јав ни при ходи." Спо ред овој член Упра ва та за јав ни при хо ди ќе може, не са мо да ги прег ле ду ва и ко пи ра по да то ците кај да ноч ни от об врз ник и да пра ви ре кон струк ци ја на фак тич ки те по да тоци, ту ку да ги од зема, по точ но пре не су ва уре ди те на кои се во дат по да то ци те во прос то ри и те на Упра ва та и та му да врши ко пи ра ње и про ве ру ва ње на по да то ците. Со фо рез нич ка та кон трола, ко рис теј ќи ја ин форма тичко- тех нич ка ме то до ло ги ја Упра ва та за јав ни при хо ди ќе обез бе ди точ ни ин фор ма ции кои се со чува ни во уре ди те на да ноч ни от об врз ник и кои мо жат да по слу жат за врше ње на ана лизи, но и за кон трола, а со тоа и за по сти гну ва ње по до бри ефек ти во от крива ње то на да ноч ни те за та ју вања. Со ре кон стру и ра ње на ве ќе из ме не ти те и из бриша ни те по да тоци, ко рис теј ќи ја ин фор ма тич ко - технич ка та ме то до ло гија, Упра ва та за јав ни при хо ди тре ба да би де во мож ност за ут врду ва ње на фак тич ка сос тој ба ко ја по стое ла пред из врше ни те про ме ни и бри шења. 4. ПРО МЕ НИ ВО НА ЧИ НОТ НА ВПА РИ ЧУ ВА ЊЕ НА ДВИЖ НИ СТВА РИ И НЕД ВИЖ НОСТИ Со из ме ни те на За ко нот про ме нет е на чи нот на впа ри чу ва ње на движ ни ства ри и нед виж ности. Во чле нот 151 до да ден е нов став (3) кој гласи: "(3) По пат на непос ре дна спо год ба мо же да се про да ва ат и движ ни пред ме ти за кои би ла спро ве де на ед на не ус пеш на аук ци ја и ба рем ед на сло бод на (ко мер ци јална) про даж ба и чија про це не та вред ност е до из нос од де нари." REPREZENT JANUARI 1/

22 Се да ва мож ност на Упра ва та за јав ни при ходи, пок рај за пред ме ти те кои се под лож ни на бр зо ра сипу ва ње или кои ба ра ат ви со ки тро шо ци за чу вање, да мо же и пред ме ти те кои се до де на ри да ги впа ри чу ва со непос ре дна спо годба. Овој на чин на про даж ба - со непос ре дна спо годба, мо же да би де ре а ли зи ран, са мо до кол ку пред ме ти те чи ја про це не та вред ност е до оп ре де ле ни от из нос од де на ри и ис ти те би ле пред мет на аук цис ка и ба рем ед на ко мер ци јал на (сло бодна) про дажба. Стро го де фи ни ра ни те ус ло ви за про даж ба со непос ре дна спо год ба за движ ни те пред ме ти кои не се ра сип ли ви и кои не ба ра ат го ле ми тро шо ци за про даж ба ќе би де од ко рист и за Упра ва та за јав ни при ходи, од нос но држа ва та и за са ми те да ноч ни обврз ни ци - долж ници. Од ед на стра на Упра вата, ја заб р зу ва по ста пката на про даж ба (впа ри чу вање), а со тоа и намалување на тро шо ци на чу вање, ог ла су ва ње и слично, а од дру га стра на се заш ти ту ва са ми от да но чен долж ник. Имено, овие пред мети, би ле пред мет на аук ци ја и мо же ле да би дат про да де ни (впа ри чени) во рам ки те на ут врде ните нор ми во чле нот 151, но и на сло бод на про даж ба без ни как во ог ра ни чу вање. Ова зна чи дека, движ ни те пред ме ти мо же ле да би дат про да де ни и за 1 де нар со ко мер ци јал на та (сло бодна) про дажба, па за тоа, со непос ре дна та спо год ба се оче ку ва да се про да дат за по ви со ка це на од 1 де нар, а со тоа во по го лем из нос да се на ми ри дол гот на да ноч ни от долж ник. Из ме на та на ста вот (10) во чле нот 155, гласи: "(10) До кол ку про даж ба та е не ус пеш на и по сле вто ра та јав на аук ција, Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја ста ну ва соп стве ник на нед виж ни от имот, а да ноч ни от долг се на ма лу ва во из нос кој од го во ра на 50% од про це не та та па зар на вред ност на нед виж носта." Бит но се ме ну ва на ми ру ва ње то на дол гот од стра на на да ноч ни те об врз ници. Со прет ход на та од ред ба од ста вот (10), до кол ку нед виж нос та не бе ше про да де на на вто ра та аук ција, таа ста ну ва ше соп стве ност на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја и во це лост се сме та ше де ка дол гот е нап ла тен. Со оваа од редба, не за вис но од про це не та та вред ност на нед виж носта, но не за вис но и од вкуп ни от да но чен долг (вклу чу вај ќи ги и спо ред ни те да ноч ни да вачки), дол гот ќе се сме та ше це лос но нап ла тен. Во прак тика, ова зна че ше дека, на при мер, со недвиж ност од де нари, мо же ше да се нап ла ти долг од де нари, што за држа ва та бе ше ап со лут но непо волно: од ед на стра на се зе ма ше имот, кој во ид ни на тре ба да се про дава, а не се знае за колку ќе се про даде, а од дру га стра на дол гот се сме та ше за нап ла тен, не за вис но од по сти гната та цена. Тоа зна че ше зат во рање, од нос но "нап лата" на ог ром ни дол го ви со ми ни мал ни вред нос ти на нед виж ности. Со из ме ната, иа ко е зад ржано, впа ри чу ва ње то пре ку зе ма ње на нед виж ност во соп стве ност на Репуб ли ка Ма ке до нија, се пак зат во ра ње то на дол гот, од нос но нап ла та та на дол гот е во ви си на од 50% од про це не та та вред ност на нед виж носта. Ова би дош ло ис то ка ко држа ва та да ја ку пу ва нед виж нос та по по лови на це на од про це не та та вред ност. Се пак, овој на чин на зат во ра ње на дол гот из гле да "по фер", би деј ќи нед виж нос та би ла по ну де на за 50% од про це не та та вред ност (став (8) од чле нот 155), но не се про дала, па држа ва та ја зе ма ла во соп стве ност. И во овој слу чај, држа ва та ќе мо ра да ја про да ва нед виж носта, би деј ќи Бу џе тот ра бо ти со пари, а не со нед виж ности. Овој нов став, не мо же да се ре а ли зира, од нос но нед виж нос та да се за пи ше во соп стве ност на Ре публи ка Ма ке до нија, до кол ку има и дру ги хи по те кар ни до ве ри тели. Тоа, те о рет ски мо же да се нап рави, но во тој слу чај, држа ва та прет ход но тре ба да ги на мири нив ни те по ба ру вања, а тоа би зна че ло од лив на сред ства, што е во спро тив ност на фун кци ја та на присил на нап лата, кој врши обез бе ду ва ње на сред ства од долж ни ците. Во из ме ни те на За ко нот има и дру ги од редби, како што се каз не ни те од ред би со кои се про пи шу ва ат гло би за оту ѓу ва ње и ош те ту ва ње на по пи шан имот од Упра ва та за јав ни при хо ди во по ста пка на при сил на нап лата; по пре чу ва ње на по пис на имот во по ста пка на при сил на нап лата; не из вршу ва ње на заб ра на на 1/3 од пла та на ис пла ти тел по ре ше ние за при сил на нап лата; по пре чу ва ње на зап ле на на имот и по пре чува ње на аук ција, ка ко и дру ги од ред би кои има ат свое зна че ње за да ноч ни те об врз ници, но кои, во од нос на прет ход но из не се ни те имаа по ма ло зна чење. 22 REPREZENT JANUARI 1/2014

23 РЕКЛАМА И РЕПРЕЗЕНТАЦИЈА ОД ДАНОЧЕН АСПЕКТ Вера РАФАЈЛОВСКА За ра ди не до вол но јас но де фи ни ра ни те прави ла во да ноч ни те про писи, мно гу чес то во прак ти ка та да ноч ни те об врз ни ци се во ди ле ма ка ко пра вил но да из вршат разгра ни чу ва ње на из да то ци те да ли се за рек ла ма или за реп резен та ција. Ток му за тоа чес то се по ста ву ва ат пра шањата: На кои из да то ци мо же да се од бие прет ходни от да нок или во кои слу чаи тре ба да се пресме та да нок на до да де на вред ност? Кои из да то ци не се приз нат рас ход од аспект на да но кот на до бивка? Кои из да то ци има ат трет ман на лич ни прима ња во на ту ра од ас пект на За ко нот за пер со на лен да нок на до ход? I ШТО СЕ ПОД РАЗ БИ РА ПОД ПО И МОТ РЕК ЛАМА? Спо ред еко номска та ли те ра ту ра рек ла ма прет ставу ва ди рек тна ин фор ма ци ја за од ре ден про из вод или ус лу га ко ја сод ржи кон крет ни по да то ци за про из во дот или ус лу га та и да ва непос ре дна под дршка за про дажба на про из во дот, од нос но ус лу гата. Еко ном ска про па ган да е ис так ну ва ње на оп шти те ин фор ма ции за ра бо те ње то на друш твото, а со тоа се да ва под дршка на унап ре ду ва ње то на ра бо те ње то и раз во јот на друш твото. Не ма ди ле ма де ка рек лам ни от ог лас (по рака) упа тен пре ку ме ди ум (ра дио, ТВ, но вини, спи са нија, ин тер нет, ло го тип, ог ласи, ки не ма тог ра фија, бро шура, прос пект, пла кати, ле тоци, бил борди, ау дио-ви зу е лен ма те ри јал, сим боли, рек ла ми на згради, ав то бу си и слично), кој е ја сен и упа тен на де лов ни те пар тне ри и/или пот ро шу ва чи те е рек лама. Но во од ре де ни слу чаи теш ко мо же да се разграни чи што е рек лама, а што е реп ре зен та ција. 1. РЕК ЛА МА И РА БО ТА СО ЈАВ НОС ТА ОД АС ПЕКТ НА ДДВ Под по и мот "ус лу ги на по ле то на рек ла ма та" сог лас но член 14 став 3 точ ка 1 од За ко нот за ДДВ и Упат ство то за при ме на на За ко нот за ДДВ (акт на мини сте рот за фи нан сии, број /1 од го дина) се по драз би ра ат ус лу ги кои тре ба да до ведат до до не су ва ње од лу ка од стра на на рек лам ни те адре са ри за стек ну ва ње до бра или за ко ри сте ње на ус лу ги. Овој по им ги оп фа ќа и ус лу ги те кои тре ба да до ве дат кај рек лам ни те адре са ри до одре де но не стопан ско, од нос но по ли тич ко, со ци јал но, вер ско и слич но од не су ва ње. При тоа, не е не оп ход но ус лу ги те да служат во о би ча е но или иск лу чи тел но за рек ла ми ра ње. Кон ус лу ги те на по ле то на рек ла ма та се вбро ју ва ат и ус лу ги те на ор га ни за то ри на рек ла ма и на рек лам ни аген ции. За рек ла мен ор га ни за тор се сме та да но чен об врзник кој вр ши рек ла ма за тре ти ли ца и на ра чу ва во свое име и за сво ја сме тка рек ла ма за тре ти ли ца. За рек лам на аген ци ја се сме та да но чен об врз ник кој, по крај деј но ста на рек ла мен ор га ни за тор, вр ши и друг про мет кој слу жи за це ли на рек ла ми ра ње то. Кај дру ги от про мет ста ну ва збор осо бе но за рек ла мен кон сал тинг, рек лам но пла ни ра ње, рек лам но уре ду вање, снаб ду ва ње со рек лам ни средс тва и над зор врз рек лам но то про из водс тво. Сог лас но пог лав је 29 став (5) од Упат ство то за приме на на За ко нот за ДДВ, ус лу ги на рек ла ма се: Рек лам eн кон сал тинг. Ту ка ста ну ва збор за инфор ми ра ње на кли ен тот за мож но сти те за рек ла ма; Рек лам ни под го то вки и пла ни ра ње на рек ла ма. Ста ну ва збор за истра жу ва ње и пла ни ра ње на осно ви те на одре ден рек ла мен ан гаж ман, на при мер: ис пи ту ва ње на па за рот, ана ли за на по тро шу вач ка та, истра жу ва ње то на пот ро шу вач ки те на ви ки, раз вој на па зар на стра те ги ја и раз вој на рек лам ни кон цеп ции; Рек лам но уре ду ва ње. Ту ка се вбро ју ва ат гра фичка та ра бо та, сро чу ва ње то (фор му ли ра ње и уре ду вање) рек лам ни тек сто ви и под го тви тел ни те ра бо ти за филм ска, ра дио и те ле ви зи ска про дук ци ја; REPREZENT JANUARI 1/

24 Рек лам но про из водс тво. Ту ка се вбро ју ва соз дава ње то или снаб ду ва ње то со ма те ри ја ли не оп ход ни за рек ла ми ра ње то, на при мер: цр те жи, оти со ци за огла си, прос пе кти, пла ка ти итн, оф сет-пе чат, но си те ли на сли ка и тон, вклу чу вај ќи го и над зо рот врз про це сот на про из водс тво то; Ор га ни зи ра ње рек ла ма. По и мот ја оп фа ќа реа ли за ци ја та на на ра ча на та ра бо та во со од вет на та об ласт, во ко ја тре ба да се из вр ши рек ла ми ра ње то, на при мер: да ва ње то на лог за об ја ву ва ње рек ла ми кај из да ва чи те на вес ни ци, спи са ни ја, струч ни пе ча те ни ма те ри ја ли и жолт пе чат, ка ко и да ва ње то на лог за рек ла ми ра ње до ра ди о те ле ви зи ски те ин сти ту ции и до дру ги прет при е ма чи кои вр шат рек ла ма; Спро ве ду ва ње рек ла ма. Ту ка се вбро ју ва особе но вне су ва ње то на рек лам ни ог ла си во вес ни ци, спи са ни ја, струч ни спи са ни ја, сни ма ње то на исти те на но си те ли на сли ка и тон, вне су ва ње то рек ла ма во жолт пе чат, оста на ти те фор ми на адрес но рек лами ра ње, на при мер: до пол ни тел но вне су ва ње или истак на то вне су ва ње на рек ла ма, при ло жу ва ње то или рас пре дел ба та на прос пе кти и дру ги фор ми на ди ректно рек ла ми ра ње, по ста ву ва ње то рек лам ни пла ка ти и рек лам ни тек сто ви на ог лас ни таб ли, со о бра ќај ни средс тва итн., еми ти ра ње то рек лам ни фил мо ви во ки на или на рек лам ни спо то ви пре ку те ле ви зи ја та или ра ди о то. На по ме на: Ог ла су ва ње то на ра бот ни ме ста во вес ни ци од стра на на да ноч ни об врз ни ци, ос вен ог ла су ва ње то ши фри и т.н. фи нан си ски ог ла си (на при мер: об ја ву ва ње то на фи нан си ски из ве штаи, емисии на хар тии од вред ност, прос пе кти за ко ти ра ње на фир ми на бер за та итн.), прет ста ву ва ат рек лам ни ис пол ну ва ња. Ог ла су ва ње то во вес ни ци од стра на на при ват ни ли ца (на при мер: ба ра ње то ра бо та, по ну да та на сло бод ни ра бот ни ме ста од стра на на прав ни ли ца од јав но то пра во, се меј ни ог ла си, ма ли ог ла си) не се сме та за ус лу га на по ле то на рек ла ма та. Што се по драз би ра под ус лу ги со јав но ста? Под ус лу ги со јав но ста се по драз би ра ат ус лу ги со кои тре ба да се по стиг не или да се до бие раз би ра ње, одо бру ва ње и до вер ба. По пра ви ло, во овие слу чаи ста ну ва збор за из ве сту ва ње на јав но ста за це ли те, ис пол ну ва ња та и со ци јал на та отво ре ност на др жав ни ор га ни или при ват ни ин сти ту ции. Ка де е ме сто то на вр ше ње на ус лу га та? Спо ред член 14 став (3), за ус лу ги те на по ле то на рек ла ма та и од но си те со јав но ста "за ме сто на проме тот се сме та ме сто то во кое ко рис ни кот на ус лу га та има ви стин ско се ди ште или по друж ни ца за кои ус лу га та би ла ви стин ски из вр ше на или, докол ку та кво ме сто не по стои, не го во то по сто ја но жи ве а ли ште или пре сто ју ва ли ште". Во про дол же ние да де ни се не кол ку спе ци фич ни слу чаи за рек ла ма од ас пект на да но кот на до да де на вред ност. При мер 1: Друш твото Елит од Скоп је, е да но чен об врзник за це ли те на ДДВ и се за ни ма ва со уго стител ски ус лу ги и во Со фи ја има ре гис три ра но под руж ни ца - рес то ран. Со цел да се про мо ви ра ра бо та та на ре сто ра нот, склу чу ва до го вор со рек лам на та аген ци ја Пла не та од Со фи ја за израбо тка на рек ла мен ма те ри јал за ре сто ра нот. Изра бо тка та на рек лам ни от ма те ри јал, оп фа ќа: изра бо тка на идеј но ре ше ние за фла ер, изра бо тка на фо то гра фии, изра бо тка на фла ер со фо то графии од ре сто ра нот, рас ту ра ње на фла е ри те низ Со фи ја и рек ла ма пре ку ло ка лен вес ник. Во При мер 1 да ноч ни от об врз ник кој ја по ра чал рек лам на та кам па ња е од Скоп је, ме ѓу тоа тој има по друж ни ца - ре сто ран кој ра бо ти во Со фија, а и реклам на та кам па ња е по дре де на на по друж ни ца та - таа за неа се из вр шу ва. Имај ќи го ова пред вид, ме сто то на из вр шу ва ње на ус лу га та е во Со фи ја (Ре пуб ли ка Бу га ри ја). При мер 2: Местото на извршување на услугата е во странство Набавени проспекти - бесплатно Друш тво то А ка ко зас тап ник на стран ска фир ма Б на ба ви ло 500 пар чи ња пе ча те ни ма тери ја ли (прос пек ти и друг пе ча тен ма те ри јал) за да се рек ла ми ра ат про из во ди те на стран ска та фир ма Б. Во фак ту ра та од стран ска та фир ма Б на ве ден е из нос од ев ра со наз на ка де ка друш тво то А не ма об врска да ја плати. Пла те на е ца ри на де на ри и ДДВ де нари. Прос пек ти те и дру ги от рек ла мен ма те ри јал е по де лен на тр гов ци и гра ѓа ни (по тенци јал ни пот ро шу вачи). 24 REPREZENT JANUARI 1/2014

25 Се по ста ву ва пра ша њето: Да ли на ба ве ни те прос пек ти има ат трет ман на рек ла ма и дали мо же да се од бие ДДВ? Од го во рот е пот врден. Сог лас но чле нот 2, точ ка 2 од За ко нот за ДДВ ("Служ бен вес ник на РМ", број 44/ /12) пред мет на ода но чу ва ње со да но кот на до да де на вред ност е и уво зот на добра, а да ноч на та ос нова, сог лас но член 21 е вред нос та на уве зе но то доб ро спо ред ца рин ски те про писи. Да ноч на та ос но ва се ут врду ва спо ред "изно сот што е пла тен или што би тре ба ло да се пла ти или ако е тоа непоз нато, од нос но ако на до мес то кот е не ре ал но ис ка жан, спо ред вред нос та што ќе ја од ре ди над леж ни от ца рин ски ор ган." Прос пек ти те со кои се рек ла ми ра ат про из во ди те на стран ска та фир ма Б, мо же да се сме та ат за рекла мен ма те ри јал. Спо ред Упат ство то за при ме на на За ко нот за ДДВ пог лав је 29 став (6), точ ка 4 под реклам но про из вод ство се под раз би ра и соз да ва ње то или снаб ду ва ње то со ма те ри ја ли не оп ход ни за рекла ми ра њето, на при мер цр тежи, оти со ци за ог ласи, прос пекти, пла ка ти и слично. Спо ред пог лав је то 86 став (2): "Пра во то на од бив ка на прет ход ни да но ци за рек лам ни из да то ци не е ис клу чено. Рек ламни те мер ки се спро ве ду ва ат со цел, со помош на ви зу елни, акус тич ни или ком би ни ра ни сред ства, да се ини ци ра кај пот ро шу ва чи те до не су ва ње на од лу ка за стек ну ва ње од ре дени доб ра или ко рис те ње од ре де ни ус лу ги и на тој на чин да се унап ре ди соп стве на та де лов на ак тив ност." При мер 3: Календари со слики на сопствени производи Друш тво то А на ра ча ло од друш тво то Б - печат ни ца да се от пе ча тат ка лен да ри на кои се при ка жа ни про из во ди те кои ги про из ве ду ва (или сто ки ако е тр го вец кој ги про да ва тие стоки). Ка лен да ри те се да ва ат бес плат но на де лов ни пар тне ри и гра ѓани. Се по ста ву ва пра ша њето: Ка ков трет ман ќе има ат ка лен да ри те - рек ла ма или реп ре зен та ција? За де лов ни цели, да ноч ни от об врз ник, во се кое време, мо же да на пи ше рек лам на по ра ка за соп стве ни про из во ди кои ги про да ва или по да ру ва (текст, цр теж, сли ка и сл.) со цел да по бу ди ин те рес за ку пу ва ње на тие про из води. Не за вис но да ли са ми от об врз ник ќе ги вне се рек лам ни те по раки, или ќе се ко рис ти ус лу га на спе ци ја ли зи ра но друш тво, тој има пра во на од бив ка на прет ход ни от да нок. Со рек лам ни те по ра ки се ини цира за ин те ре си ра ност и пот ро шу вач ка на соп стве ни те про из води. Во При мер 3 би деј ќи на ка лен да ри те се сод ржани цр те жи со рек лам ни по ра ки за про из во ди те кои ги про из ве ду ва друш тво то А ка лен да ри те има ат трет ман на рек лама, а со тоа и пра во на од бив ка на прет ходни от да нок. На по мена: Ако на ка лен да ри те што ги по да ру ва друш тво то А има сли ки на про из води и од нив не може да се иден ти фи ку ва де ка тоа се про из во ди што ги про из ве ду ва друш тво то А и не стои на зи вот на друш тво то А, во тој слу чај не ста ну ва збор за рек ламен ма те ри јал. Ис то така, ако на ка лен да ри те има сли ки на пеј сажи, умет нич ки сли ки и слично, во тој слу чај из да то ци те за ка лен да ри те ќе има ат трет ман на реп ре зен та ци ја и ќе не ма пра во на од бив ка на прет ход ни от да нок. Да ли овие ка лен дари, кои се по да ру ваат, мо же да до би јат трет ман на реп ре зен та цис ки из да ток? Од го во рот е пот врден, би деј ќи реп ре зен та цис ки из да то ци се за: гос тење, по да роци, од мор, рек ре а ци ја и за бава. Реп ре зан та цис ки те из да то ци се из да то ци од пот ро шу вач ки вид (оп штес твен) и пред се слу жат за ста у сен нас тап во јав нос та - да се по ка же еко ном ска та и оп штес тве на та по зи ци ја на да ноч ни от об врз ник. При мер 4: Дадено спонзорство Друш тво то А да ло спон зор ство во из нос од де на ри на спорт ски клуб. Спорт ски от клуб се об врзал на ма и ци те кои ги но сат спортис тите, да го от пе ча ти име то на друш тво то А. Ис то та ка и на ди ги тал ни те рек ла ми око лу иг ра лиш те то да се об ја ву ва име то на друштво то А. Се по ста ву ва пра ша њето: Ка ков трет ман има да де но то спон зор ство? Во При мер 4, да де но то спон зор ство во суш тина е пла ќа ње на рек лам на ус луга. Спорт ски от клуб за друш тво то А врши ус лу га на рек ла ма со тоа што клу бот го ис пи шу ва име то на друш тво то А на ма и ците кои ги но сат спор тис тите, а ис то та ка и име то на REPREZENT JANUARI 1/

26 друш тво то А се об ја ву ва на ди ги тал ни те ек ра ни око лу иг ра лиш тето. До кол ку спорт ски от клуб, са ми от врши под гот ву ва ње на тек стот кој ќе стои на ма и ци те или ќе се по ја ву ва на ди ги тал ни те ек рани, тоа зна чи врши рек лам но уре дување. Ис то така, до кол ку клу бот сам ги на ба ву ва ма и- ците, ги под гот ву ва цр те жите, оти со ците, од нос но тој ги на ра чу ва кај друг да но чен об врз ник кој по не гов на лог ги из ра бо тува, тој врши рек лам но про из вод ство. И на крај, но се ње то на ма и ци те со нат пис и об ја ву ва ње на рек лам ни от тек ст (име то на друш тво то А) на ди ги тал ни те ек ра ни прет ста ву ва спро ве ду ва ње на рек ла мата. Не е би тен на чи нот на пла ќање, ту ку как ва е фактич ка та сос тојба. Во При мер 4, спон зор ство то претста ву ва на до мес ток за врше ње на рек лам на ус луга. 2. РЕК ЛА МА ОД АС ПЕКТ НА ДА НО КОТ НА ДО БИВКА Во За ко нот за да но кот на до бив ка ("Служ бен весник на РМ", број 44/ /11) не е де фи ни ра но кои из да то ци прет ста ву ва ат рек ла ма и про па ганда. Но, тоа што е де фи ни ра но ка ко рек ла ма од аспект на ДДВ по дед нак во се од не су ва и за из да то ци за рек ла ма ка ко приз нат рас ход од ас пект на да но кот на до бивка. II ШТО СЕ ПОД РАЗ БИ РА ПОД ПО И МОТ РЕП РЕ ЗЕН ТА ЦИЈА? Во тро шо ци за реп ре зен та ци ја нај чес то се вброју ваат: Тро шо ци за угос ти тел ски ус лу ги (хра на и пи јалоци); Тро шо ци за угос ти тел ски ус лу ги за де лов ни партне ри во зем ја та и стран ство; Тро шо ци за по да ро ци од соп стве но про из вод ство, од сто ки со кои се тр гу ва или на бав ка на сто ки со цел за нив но по да ру ва ње на де лов ни те пар тнери; Тро шо ци за од мор, рек ре а ци ја и ра зо нода. Ис то така, тро шо ци те по по вод на прослава, од носно од бе ле жу ва ње на ју би леј или друг зна ча ен да тум на друш твото, од нос но праз ни ци (ру чек на вра бо те ните, пен зи о не ри те и де лов ни пар тнери) има ат ка рак тер на тро шо ци за реп ре зен та ција. 1. ИЗ ДА ТО ЦИ ЗА РЕП РЕ ЗЕН ТА ЦИ ЈА ОД АС ПЕКТ НА ДДВ Од ас пект на да но кот на до да де на вред ност под рас хо ди за реп ре зен та ци ја се под раз би ра ат рас хо ди за: гос тење, по да роци, од мор, рек ре а ци ја и ра зо нода. Ка ко из да то ци за го сте ње се сме та ат тро шо ци за кон су ма ци ја на ја де ња, пи ја ла ци и дру ги про из во ди за ужи ва ње. За иск лу чу ва ње то на пра во то на од би вка на Ка ко за рек ла ма та и про па ган да тата, ис то та ка и за реп ре зен та ци ја та во да ноч ни те про пи си не се јас но де фи ни ра ни кри те ри у ми те кои из да то ци прет ста ву ваат реп ре зен та ција. Спо ред еко ном ска та ли те ра ту ра ка ко реп ре зен таци ја се сме та ат из да то ци те кои првен стве но слу жат за ста ту сен нас тап во јав носта, кој од го ва ра на еко номска та и оп штес тве на та по зи ци ја на друш твото. Из да то ци те за реп ре зен та ци ја нас та ну ва ат ка ко послед ица на ак тив нос ти на ли ца ов лас те ни за прет ставу ва ње или зас та пу ва ње на друш твото, кои ак тив нос ти се на со че ни вог лав но за при до би ва ње и соз да ва ње на по зи тив но мис ле ње кај де лов ни те пар тнери. Ис ти те нај чес то нас та ну ва ат во од но си со де ловни пар тне ри при склу чу ва ње на де лов ни до го вори, ју би леј но од бе ле жу вање, пуш та ње во ра бо та на но ви ка па ци те ти и дру ги слич ни си ту а ции, ка ко и при са емски и дру ги ма ни фес та ции. 26 REPREZENT JANUARI 1/2014

27 прет ход ни те да но ци за из да то ци те на го сте ње, не е бит но ме сто то на вр ше ње то на го сте ње то (сопс тве ни де лов ни про сто рии, ре сто ран, хо тел итн.). За ра ди по ед но ста ву ва ње на по стап ка та ка ко од ас пект на еви ден ци ја та на да ноч ни от об врз ник, ис то та ка и од ас пект на кон тро ла та на да ноч ни те ор га ни, пра во то на од би вка на прет ход ни те да но ци, мо же да не се иск лу чу ва за из да то ци за го сте ње на де лов ни парт не ри во де лов ни те про сто рии на да ноч ни от обврз ник, до кол ку по е ди неч но то го сте ње по де ло вен парт нер е во нез на чи те лен из нос. Спо ред Упат ство то за при ме на на За ко нот за ДДВ во пог лав је 86 во став (3) е про пи ша но: "(3)...Од при чи ни на по ед но ста ву ва ње, пра во то на од би вка на прет ход ни да но ци не се иск лу чу ва при го сте ње на де лов ни партне ри во де лов ни те прос то рии на да ноч ни от об врз ник, до кол ку по е ди неч но то го сте ње по де ло вен парт нер во ка лен дар ски от ме сец не над ми ну ва 300 де на ри (бру то-вред ност) и ако да ноч ни от об врз ник го еви ден ти ра име то и адре са та на го сти нот де ло вен парт нер, ка ко и де нот на го сте ње то и из но сот на из да тоци те за го сте ње." Во про дол же ние да де ни се не кол ку слу чаи за изда то ци за реп ре зен та ци ја од ас пект на да но кот на до да де на вред ност. Пример 1: Издатоци за гостење на кои не е исклучено правото за одбивка на претходен данок На де ло вен со ста нок (се ми нар, пре го во ри итн;) друш тво то А ги по че стило де лов ни те парт не ри со пи ја ла ци (ка фе, ми не рал на во да, соко ви итн.) и со пе ци ва. Вред но ста на го сте ње то из не су ва 100 де на ри по ли це. Во При мер 1 би деј ќи ста ну ва збор за го сте ње во де лов ни те про сто рии на друш тво то А и би деј ќи не е над ми нат пра гот од 300 де на ри, пра во то на од би вка на прет ход ни от да нок не е иск лу че но, сог лас но Упатство то за при ме на на За ко нот за ДДВ. На по мена: Из да то ци те за да ва ња на да ноч ни от об врз ник спре ма не го ви те вра бо те ни или за да ва ња на тр гов ски друш тва спре ма нив ни те сопс тве ни ци на влог, спре ма чле но ви и спре ма ним бли ски ли ца не го иск лу чу ва ат пра во то на од би вка на прет ход ни да но ци, и исти те под ле жат на ода но чу ва ње, со одре де ни исклу чо ци пред ви де ни во ва кви слу чаи на ода но чу ва ње со да нок на до да де на вред ност. 2. ИЗ ДА ТО ЦИ ЗА ПО ДА РОЦИ Сог лас но Поглавје 86 став (4) од Упат ство то за при ме на на За ко нот за ДДВ и за из да то ци те за по даро ци, од при чи ни на по ед но ста ву ва ње не е иск лу чено пра во то на од би вка на прет ход ните да но ци, до кол ку до бра та да де ни на при ма те лот во ка лен дар ска та годи на, се во нез на чи тел ни из но си. "(4) Кај из да то ци те за по да ро ци (по да ро ци на до бра), од при чи ни на по ед но ста ву ва ње не се ис клу чу ва пра во то на од би вка на прет ход ни да но ци, до кол ку доб ра та да де ни на при ма телот не над ми ну ва ат вку пен из нос од 500 дена ри (бру то-из нос) во ка лен дар ска та го ди на. До кол ку се да ва ат по ве ќе по да ро ци кон ли це во од ре де на ка лен дар ска го ди на, пра во то на од би вка на прет ход ни да но ци ќе от пад не во полн обем, ако се вкуп ни те из да то ци за си те по да ро ци спре ма при ма те лот на по да ро ци те над ми ну ва ат из нос од 500 де на ри. При по дару ва ње на вред ност по го ле ма од 150 де на ри, да ноч ни от обвр з ник е дол жен да го еви ден тира име то, пре зи ме то и адре са та на при ма телот на по да ро кот, ка ко и ви дот и вред но ста на по да ро кот." Во про дол же ние да де ни се не кол ку слу чаи за по даро ци од ас пект на да но кот на до да де на вред ност. Пример 1: Подароци на кои не е исклучено правото на одбивка на претходен данок Друш тво то А кој тр гу ва со кан це ла ри ски мате ри јал, на ба ву ва 100 пен ка ла по еди неч на це на од 50 де на ри, на кое стои име то на фир ма та. За но во го диш ни те праз ни ци, друш тво то А ги по да ру ва пен ка ла та на сво и те кли ен ти. Во При мер 1, пра гот во ви си на од 500 де на ри по по да рок и по кли ент не е пре че ко рен. Тоа зна чи не е ис клу че но пра во то на од бив ка на прет ход ни от да нок. Ис то така, друш тво то А не ма об врска да ги еви ден тира по да то ци те на при ма те ли те на пен ка лата, би деј ќи пра гот од 150 де на ри не е над ми нат. На по мена: Ако во мо мен тот на на ба вка та на добро то, не го ва та на ме на сé уш те не би ла утвр де на REPREZENT JANUARI 1/

28 ка ко до бро за це ли на по да рок, пра во то на од бив ка на прет ход ни да но ци мо же нај пр вин да се иско ри сти сог лас но оп шти те ус ло ви од член 33 и член 34 од За ко нот за ДДВ. До кол ку се над ми не пра гот од 500 де на ри со да ва ње то на по да ро кот, се вр ши до пол нител на ко рек ци ја на пра во то на од би вка на прет ход ни те да но ци. Од при чи ни на по ед но ста ву ва ње, ис пра вка та на од би вка та на прет ход ни от да нок не мо ра да се извр ши за да ноч ни от пер и од на на ба вка та на до бро то, ту ку се вр ши ис пра вка за да ноч ни от пер и од на да ва ње на по да ро кот. Пример 2: Друш тво то А, кое тр гу ва со ком пакт ди ско ви, на сво ите нај до бри кли ен ти за но во го диш ни те праз ни ци им по да ру ва по еден ком пакт диск кои во прет ход ни от пер и од би ле на ба ве ни по единеч на це на од 700 де на ри (бру то-на бав на це на). На ба вка та на ком пакт ди ско ви те во прет ход ниот пер и од на да ноч ни от об врз ник му го обез бе ди ло пра во то на од би вка на прет ход ни те да но ци, би деј ќи би ле ис пол не ти оп шти те ус ло ви за тоа. Во мо мен тот на по да ру ва ње то тој ќе го при ме ни иск лу чу ва ње то на пра во то на од би вка спо ред член 35 точ ка 3 од За конот за ДДВ. Да ноч ни от об врз ник не мо ра да вр ши ис пра вка на од би вка та на прет ход ни от да нок за пер и о дот на на бавка та. Ис пра вка та ќе ја извр ши во да ноч ни от пер и од ко га ќе го из вр ши по да ру ва ње то, од нос но тој е дол жен да прес ме та и пла ти да нок. При мер 3: Подароци на кои е исклучено правото на одбивка на претходен данок Мали примероци на добра Друш тво то А во тр гов ски цен тар на штанд да ва бес плат но ма ли при ме ро ци на шам пон, паста за заби, до да ток за ја де ње и слично, на кои е наз на че но "не е за про дажба" (или без вак ва назнака) чи ја по е ди неч на вред ност е 50 де нари. Се по ста ву ва пра ша њето: Ка ков трет ман ќе има ат ма ли те при ме ро ци на добра? Сог лас но член 35 точ ка 3 "рас хо ди те за реп ре зента ци ја на прет при ја ти е то или соп стве ни кот (гос тење, по да роци,од мор, рек ре а ци ја и ра зо нода)" не да ва ат пра во на од бив ка на прет ход ни от да нок, од носно, за ис ти те е ис клу че но пра во то на од бивка. Од прет ход но из не се ното, про из ле гу ва де ка да вање то на по да рок на ма ли про из во ди - шам пони, пас ти и слич но го ис клу чу ва пра во то на од бив ка на прет ходни от да нок, би деј ќи ис ти те се по да ру ваат. Ме ѓу тоа, сог лас но Упат ство то за при ме на на За конот за ДДВ, пог лав је 86 став (4) кое е за дол жи тел но за при ме на од стра на на Упра ва та за јав ни при ходи, пред ви ду ва "из да то ци те за по да ро ци (по да ро ци на добра), од при чи ни на по ед нос та ву ва ње не се исклу чу ва пра во то на од бив ка на прет ход ни да ноци, до кол ку доб ра та да де ни на при ма те лот не над мину ва ат вку пен из нос од 500 де на ри (бру то из нос) во да ноч ни от пе ри од (ка лен дар ска го дина). До кол ку се да ва ат по ве ќе по да ро ци кон ли це во од ре ден да ночен пе риод, пра во то на од бив ка на прет ход ни да но ци ќе от пад не во полн обем, ако сев куп ни те из да то ци за си те по да ро ци спре ма при ма те лот на по да ро ци те над ми ну ва ат из нос од 500 де нари. При по да ру ва ње на вред ност по го ле ма од 150 де нари, да ноч ни от обврз ник е дол жен да го еви ден ти ра името, пре зи ме то и ад ре са та на при ма те лот на по да ро кот, ка ко и ви дот и вред нос та на по да ро кот". Во При мер 3, би деј ќи ста ну ва збор за шам пони, пас ти за заби, до да то ци за ја де ње со ма ла вред ност, од нос но 50 де на ри и под прет постав ка де ка вкуп ни от из нос на вак ви ма ли при ме ро ци на доб ра за ед на кален дар ска го ди на не над ми ну ва из нос од 500 де на ри по при ма тел, во тој слу чај не е ис клу че но пра во то на од бив ка на прет ход ни от да нок, ис то та ка до кол ку е ис пол нет ус ло вот де ка вкуп на та вред ност по при мател не ма да над ми не 150 де нари, друш тво то А не ќе има об врска да во ди еви денци ја за по да то ци те за при ма те лите. Во спро тив но до кол ку не се ис пол не ти прет ход но да де ни те ус ло ви сог лас но Упат ство то за при ме на на За ко нот за ДДВ, за овие из да то ци е ис клуче но пра во то на од бив ка на прет ход ни те да ноци. При мер 4: Дегустација на добра Друш тво то А во тр гов ски цен тар на штанд на гра ѓа ни те им да ва да де гус ти ра ат од не го вите про из во ди (пар че си рење, паш те та на лепче, коцка чо ко ладо, сок, кафе, ви но и слично). Во суш ти на де ле ње то на ма ли ко ли чи ни од не кои про из во ди во ма лоп ро даж ни об јек ти ка де ис ти те се 28 REPREZENT JANUARI 1/2014

29 про да ва ат има за цел за поз на ва ње на по се ти те ли те - ку пу ва чи во об јек тот, но и соз да ва ње нак ло ност и ид на мож ност за ку пу ва ње на тие про из води, со други збо ро ви ка жа но се нас то ју ва да се соз да дат ид ни ку пу ва чи - пот ро шу ва чи на тие про из води. Од прак тич на при рода, мно гу е теш ко да се до ка же де ка ста ну ва збор за по да ру ва ње на доб ра (реп ре зента ција), кои ги ис пол ну ва ат ус ло ви те од пог лав је то 86 став (4) на Упат ство то за при ме на на За ко нот за ДДВ, од нос но за по да ру ва ње на доб ра кај кои по ра ди ма ла та вред ност и по ед нос та ву ва ње то во при ме на та на ДДВ, доз во ле но е од би ва ње то на прет ход ни от да нок. Би деј ќи па ку ва ње то на про из во ди те кои се де лат на по се ти те лите, не е од нап ред из вршено, од нос но не ма по е ди неч на це на на од дел ни от дел кој се по да рува, ту ку нап ро тив ед но па ку ва ње или не кол ку па ку ва ња се де лат на са мо то мес то (на при мер, се се чат 5 кгр. си ре ње или каш ка вал на коцки, се се че леб на парчиња, се крши чо ко лад на таб ла на пар чиња, се на ли ва ви но во ча ши и слично), од прак тич ни при чи ни ис ти те ќе се сме та ат за по да ре ни доб ра на кои се ис клу чу ва пра во то на од бив ка на прет ход ни от да нок. До кол ку вак ва та по ста пка, прет ста ву ва теш ко тија, осо бе но би деј ќи прет ход ни от да нок ве ќе е од би ен при на бав ка та и тре ба да се пра ви ис правка, но и разграни чу ва ње на прет ход ни от да нок, со и без пра во на од бивка, да ва ње то на трет ман на соп стве на пот рошу вач ка е нај при фат ли во то ре ше ние, од нос но тре ба да се из гот ви фак ту ра за соп стве на пот ро шу вач ка со ис ка жан ДДВ. 3. ИЗ ДА ТО ЦИ ЗА ОД МОР, РЕК РЕ А ЦИ ЈА И ЗА БАВА Спо ред член 35 точ ка 3 од За ко нот за ДДВ пра вото на од би вка на прет ход ни от да нок е иск лу че но за си те из да то ци за од мор, рек ре аци ја и за ба ва, во оној дел, во кој кај исти те ста ну ва збор за ре пре зента ци ски из да то ци. Ту ка се вбро ју ва ат, на при мер, из да то ци за лов и ри бо лов, за во зе ња со едри ли ци или мо тор ни чам ци, ка ко и за дру ги слич ни це ли, вклу чу вај ќи ги го сте ња та по вр за ни со нив. 4. РЕП РЕ ЗЕН ТА ЦИ ЈА ОД АС ПЕКТ НА ДА НО КОТ НА ДО БИВ КА И ПЕР СО НА ЛЕН ДА НОК Из да то ци те за реп ре зен та ци ја од ас пект на да нокот на до бив ка ја зго ле му ва ат да ноч на та ос но ва во Обра зе цот ДБ во ви си на од 90% од вкуп ни от из нос, би деј ќи ис ти те не се приз нат рас ход од ас пект на дано кот на до бивка. Из да то ци те за реп ре зен та ци ја ка ко по да рок на доб ра кон фи зич ки ли ца има ат трет ман на лич ни при ма ња во на ту ра и сог лас но За ко нот за пер со нален да нок на до ход тре ба да се пресме та пер со на лен да нок по стап ка од 10% и за вкуп ни от из нос за ед но со пер со нал ни от да нок во ви си на од 90% се зго ле му ва да ноч на та ос но ва во Обра зе цот ДБ. REPREZENT JANUARI 1/

30 ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕГИСТРАЦИЈА ЗА ДДВ И ОДБИВКА НА ВЛЕЗНИОТ ДДВ ВО ЗАЛИХИТЕ (ОБРАЗЕЦ ДДВ-05/1) Наташа РИСТОВСКА Во За ко нот за да но кот на до да де на вред ност, утвр де на е об вр ска та на да ноч ни те об врз ници кои во те кот на ка лен дар ска та го ди на ќе го ис пол нат пра гот за ре ги стра ци ја за ДДВ да се ре ги стри ра ат за це ли те на ДДВ. Ре ги стра ци ја та за да но кот на до да де на вред ност мо же да би де за дол жи тел на или до бро вол на. Со цел за ос тва ру ва ње на мож но ста за од бивка на влез ни от ДДВ со др жан во за ли хи те кои не се про да де ни пред стек ну ва ње на ста ту сот "да но чен об врз ник ре ги стри ран за це ли те на ДДВ", од стра на на Упра ва та за јав ни при хо ди, про пи шан е Обра зец ДДВ-05/1 - Из ве сту ва ње за да но кот на до да де на вред ност со др жан во за ли хи на до бра на ме не ти за на та мош на продаж ба пред ре ги стра ци ја за це ли те на ДДВ, кој е составен дел од ДДВ-04 - Даночна пријава на данокот на додадена вредност. Де та ли те око лу по стап ка та и на чи нот на задол жи тел на и до бро вол на ре ги стра ци ја на даноч ни те об врз ни ци за це ли те на ДДВ, уре де ни се со одред би те на член 51 од За ко нот за да нокот на до да де на вред ност ("Служ бен вес ник на РМ", број 44/ /12, во на та мош ни от текст: За ко нот за ДДВ). ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕГИСТРАЦИЈА ЗА ЦЕЛИТЕ НА ДДВ За дол жи тел на та ре ги стра ци ја за це ли те на ДДВ, се од не су ва за да ноч ни те об врз ни ци кои во прет ход на та ка лен дар ска го ди на ос тва ри ле вку пен про мет по ви сок од де на ри. Об врз ни ци за за дол жи тел на ре ги страци ја за це ли те на ДДВ се и но во фор ми ра ни те суб је кти кои при от поч ну ва ње то со вр ше ње на деј ност пред ви ду ва ат де ка ќе ос тва рат про мет над де на ри. Си те да ноч ни об врз ни ци, чиј вку пен про мет во текот на го ди на та над ми нал из нос од де на ри об врз ни ци се за ре ги стра ци ја за да но кот на до да де на вред ност. При ја ва та за ре ги стра ци ја се под не су ва најдоц на до 15-ти во ме се цот кој сле ди по ме се цот ко га е ос тва рен про ме тот над де на ри. Ва кво то за кон ско ре ше ние ја на мет ну ва об вр ска та за не ре гистри ра ни те да ноч ни об врз ни ци за це ли те на ДДВ да го сле дат ода но чи ви от про мет во те кот на го ди на та и до кол ку го над ми нат пра гот за ре ги стра ци ја вед наш имаат об вр ска да се при ја ват за ре ги стра ци ја за ДДВ. ДОБРОВОЛНА РЕГИСТРАЦИЈА ЗА ЦЕЛИТЕ НА ДДВ До бро вол но, за це ли те на ДДВ, мо жат да се ре гистри ра ат да ноч ни те об врз ни ци до кол ку во из ми ната та ка лен дар ска го ди на ос тва ри ле про мет по мал од де на ри на го диш но ни во. До кол ку да ночни от об врз ник от поч ну ва да вр ши сто пан ска деј ност, но за ра ди ви си на та на прет по ста ве ни от про мет не е об вр зан за ре ги стра ци ја за ДДВ, што зна чи де ка претпо ста ву ва де ка ќе ос тва ри про мет по мал од де на ри, мо же исто та ка до бро вол но да се ре ги стри ра за це ли те на ДДВ со под не су ва ње на при ја ва во рок од 15 де на од по че то кот од вр ше ње то на деј но ста. При мер 1: Да ноч ни от об врз ник "НН" кој не е ре ги стри ран за це ли те на ДДВ, отопч ну ва ње со вр ше ње на сво ја та деј ност на го ди на. Се вкуп ни от ос тва рен ода но чив про мет (вклу чу вај ќи го влез ниот ДДВ), за пер и о дот од до го ди на из не су ва де на ри. Од се вкуп ни от ос тва рен про мет во пер и о дот на вр ше ње на сто пан ска та деј ност (10 ме се ци) про из ле гу ва ме се чен про мет од де на ри ( : 10) и од исти от се до би ва се вкуп ни от го ди шен про мет од де на ри. Во овој слу чај, да ноч ни от об врз ник "НН" не е об вр зан од го ди на да се ре ги стри ра за це ли те на ДДВ по ра ди не ис пол ну ва ње на пра гот за ре ги стра ци ја. 30 REPREZENT JANUARI 1/2014

31 На по ме на: Пра гот на ре ги стра ци ја за це ли те на ДДВ од де на ри за не ре ги стри ра ни те ДДВ об врз ни ци го прет ста ву ва вкуп ни от про мет во кој е вклу чен влез ни от ДДВ. Зна чи пра гот за ре ги стра ци ја не се до би ва ко га на из лез ни от про мет ќе се прес ме та до пол ни тел но об вр ска та за ДДВ. При мер 2: Да ноч ни от об врз ник Флит ДООЕЛ - Скоп је е ос но ван на 15 Март 2013 го ди на. Друш тво то не се ре ги стри ра ло за це ли те на ДДВ. Зак луч но со 30 Сеп тем ври 2013 го ди на, исто то ос тва рило вку пен из ле зен ода но чив про мет во из нос од де на ри. Сог лас но прет ход но на ве де но то Флит ДООЕЛ - Скоп је, е долж но, нај доц на до 15 Октомври 2013 го ди на, да под не се при ја ва за ре ги страци ја за це ли те на ДДВ. КОЈ НЕМА ОБВРСКА ДА СЕ РЕГИСТРИРА ЗА ЦЕЛИТЕ НА ДДВ? За це ли те на ДДВ не ма ат об вр ска да се ре ги стрира ат: да ноч ни те об врз ни ци кои вр шат про мет ос ло боден од да нок без пра во на од би вка на прет ходни от да нок без раз ли ка на ви си на та на та кви от про мет; да ноч ни те об врз ни ци кои ос тва ру ва ат про мет по мал од ,00 де на ри. Ва кви те да ноч ни об врз ни ци не дол гу ва ат да нок на до да де на вред ност за сво и те про ме ти, не ма ат пра во да иска жу ва ат од дел но да нок во фа кту ри те и не ма ат пра во на од би вка на прет ход ни от да нок. Докол ку иска жат од дел но да нок на до да де на вред ност во нив ни те фа кту ри, го дол жат иска жа ни от да нок и се долж ни да го пла тат во рок од пет ра бот ни де на по из да ва ње на фа кту ра та. Во исто вре ме долж ни се да под не сат ДДВ при ја ва за да ноч ни от пер и од во кој ја из да ле фа кту ра та. При мер 3: ПЗУ Вита - Скоп је е при ват на психотерапевтска ор ди на ци ја, ос но ва на на 1 Март 2013 го ди на. Зак луч но со 30 Но ем ври 2013 го ди на утвр де но е де ка ос тва рил вку пен из ле зен про мет во из нос од де на ри. Иа ко ПЗУ Вита ден тал - Скоп је го ис пол ни ла пра гот од де на ри се пак не ма об вр ска за ре ги стра ци ја за ДДВ, би деј ќи не е ос тва рен одано чив про мет. На по ме ну ва ме де ка здрав стве ните ус лу ги во кои спа ѓа ат и психотерапевтските ус лу ги се ос ло бо де ни од да нок на до да де на вредност без пра во на од би вка на влез ни от ДДВ сог лас но член 23 став 1 точ ка 10 од За ко нот за ДДВ. ПОДНЕСУВАЊЕ НА ПРИЈАВА ЗА РЕГИСТРАЦИЈА ЗА ДДВ Ре ги стра ци ја та за ДДВ се вр ши со под не су ва ње на При ја ва за ре ги стра ци ја за да но кот на до да де на вредност (Обра зец ДДВ-01). При ја ва та за ре ги стра ци ја се под не су ва нај доц на до 15-ти ја ну а ри во те ков на та го ди на. Ако во те кот на го ди на та се над ми не из но сот на ос тва рен вку пен про мет од де на ри, прија ва та се под не су ва нај доц на до 15-ти во ме се цот кој сле ди по ме се цот ко га е ос тва рен про ме тот. До кол ку пак да ноч ни от об врз ник за поч нал со вр шење то на деј но ста во те кот на ка лен дар ска та го ди на, при ја ва та се под не су ва во рок од пет на е сет де на од по че то кот на вр ше ње то на деј но ста. При ја ва та за ре ги стра ци ја се до ста ву ва по по шта или лич но до Ре ги о нал на та ди рек ци ја на Упра ва та за јав ни при хо ди, спо ред се ди ште то/жи ве а ли ште то на да ноч ни от об врз ник или по електронски пат преку системот е-даноци на УЈП. Да ноч ни те об врз ни ци ре ги стри ра ни за це ли те на ДДВ оста ну ва ат ре ги стри ра ни нај мал ку пет го ди ни, не за вис но од ви си на та на вкуп ни от про мет. ПРАВО НА ОДБИВКА НА ДДВ ВО ЗАЛИХИТЕ Да ноч ни те об врз ни ци кои до пол ни тел но ќе доби јат ста тус на ДДВ об врз ни ци (ме ѓу тоа не од осно ва ње то) има ат пра во на од би вка на да но кот на до да де на вред ност со др жан во за ли хи те на до бра на ме не ти за на та мош на про даж ба, а кои би ле наба ве ни пред нив на та ре ги стра ци ја за ДДВ. По а ѓај ќи од ос нов ни те ка ра кте ри сти ки на ДДВ и на че ло то на не у трал ност на по ле то на кон ку рен ци- REPREZENT JANUARI 1/

32 ја та на па за рот, со да ва ње то на пра во на од би вка на прет ход ни те да но ци со др жа ни во за ли хи те на до бра на ме не ти за на та мош на про даж ба, а кои биле на ба ве ни пред нив на та ре ги стра ци ја за це ли те на ДДВ, овие да ноч ни об врз ни ци се до ве ду ва ат во рам но прав на по лож ба со дру ги те да ноч ни об врз ници ре ги стри ра ни за це ли те на ДДВ. Зна чи цел та е да се из бег не двој но ода но чу вање на за ли хи те, ед наш ко га не е од би ен влез ни от ДДВ при на ба вка та и уште ед наш ко га би се пресме та ло из лез но ДДВ при про даж ба на за ли хи те во пер и о дот ко га е стек нат ста тус на ре ги стри ран ДДВ об врз ник. Ваквите даночни обврзници при поднесување на Даночна ДДВ пријава за првиот даночен период, го пополнуваат образецот ДДВ-05/1 и го доставуваат како прилог кон ДДВ Пријавата. Ва кви те да ноч ни об врз ни ци при под не су ва ње на да ноч на та ДДВ при ја ва за пр ви от да но чен пер и од, до УЈП го под не су ва ат Из ве сту ва ње за Да нок на до да дена вред ност со др жан во за ли хи на до бра на ме не ти за на та мош на про даж ба пред ре ги стра ци ја за це ли те на ДДВ (ДДВ-05/1) ка ко при лог кон ДДВ при ја ва та (ДДВ- 04). Ре ги стри ра ни те ко рис ни ци на еле ктрон ски те услу ги на УЈП, при ја ва та ја по пол ну ва ат и под не су ва ат еле ктрон ски пре ку си сте мот е-да но ци gov.mk. Ме сеч ни те и тримесечните ДДВ об врз ни ци, да ноч на та при ја ва на ДДВ за дол жи тел но тре ба да ја под не су ва ат по еле ктрон ски пат пре ку е-да но ци etax-fl.ujp.gov.mk. Из ве сту ва ње за Да нок на до да де на вред ност содр жан во за ли хи на до бра на ме не ти за на та мош на про даж ба не се вне су ва во да ноч на та еви ден ци ја на да ноч ни от об врз ник и исти от има за цел са мо да го при ка же да но кот на до да де на вред ност со држан во за ли хи те на до бра на ме не ти за на та мош на про даж ба кои се на ба ве ни пред ре ги стра ци ја та на да ноч ни те об врз ни ци за це ли те на ДДВ во вку пен из нос и по по о дел ни да ноч ни стап ки (оп шта и пов ласте на да ноч на стап ка) за по тре би те на евен ту ал на кон тро ла. Да ноч ни те об врз ни ци долж ни се да из вр шат по пис со со стој ба на кра јот на пер и о дот пред ре гистра ци ја за ДДВ за до бра та на за ли ха за кои са ка ат да из вр шат од би вка на прет ход ни от да нок и тоа одво е но спо ред да ноч ни стап ки (оп шта и пов ла сте на да ноч на стап ка) и из но сот на прет ход ни от да нок за од би вка да го иска жат во ДДВ-05/1. УСЛОВИ ЗА ОДБИВКА НА ДДВ СОДРЖАН ВО ЗАЛИХИТЕ ПРЕД РЕГИСТРАЦИЈА За да се ос тва ри пра во то на од би вка на прет ходни от да нок, кај да ноч ни те об врз ни ци кои ста на ле ДДВ об врз ни ци мо ра да се ис пол не ти ку му ла тив но след ни те ус ло ви: да ноч ни от об врз ник мо ра да ја из вр шил на бавка та на до бра та или уво зот на до бра та пред да ту мот на ре ги стра ци ја за це ли те на ДДВ; за на ба ве ни те до бра да ноч ни от об врз ник мо ра да по се ду ва фа кту ра из да де на во сог лас ност со член 53 став 10 од ЗДДВ и иста та да е пла те на нај доц на до исте кот на ро кот за под не су ва ње на пр ва та да ноч на при ја ва на да но кот на до да де на вред ност; за уве зе ни те до бра да ноч ни от об врз ник мо ра да по се ду ва ца рин ски до ку мент од кој про из ле гу ва де ка е пла тен да но кот на до да де на вред ност при уво зот нај доц на до исте кот на ро кот за подне су ва ње на пр ва та да ноч на при ја ва на да но кот на до да де на вред ност. Да ноч ни те об врз ни ци не ма ат пра во на од би вка на прет ход ни от да нок за до бра кои ќе ги ко ри стат за вр ше ње на про мет ос ло бо ден од да нок на до- 32 REPREZENT JANUARI 1/2014

33 При мер: да де на вред ност без пра во на од би вка на претход ни от да нок. Обра зе цот ДДВ-05/1 се под не су ва ка ко при лог кон да ноч на та при ја ва на да но кот на до да де на вред ност за пр ви от да но чен пер и од и тоа нај доц на до исте кот на ро кот за под не су ва ње на пр ва та да ноч на при ја ва Обра зец ДДВ-04. Важ но: Вкуп но при ја ве ни от да нок на до да де на вред ност за од би вка, истак нат во обра зе цот ДДВ 05/1 да ноч ни те об врз ни ци го истак ну ва ат ед но крат но во пр ва та да ноч на при ја ва на да но кот на до да де на вредност - обра зец ДДВ - 01 во по ле то 14 со предз нак "-". На по ме на: На но во ре ги стри ра ни те ДДВ об врз ни ци не е доз во ле но иско ри сту ва ње на пра во то на од би вка на да но кот на до да де на вред ност за ин ве сти ци о ни средс тва и нед виж но сти, на ба ве ни пред стек ну ва ње на ста ту сот ре ги стри ран ДДВ об врз ник. Друш тво то Про мет ДООЕЛ - Скоп је е осно ва но на 1 Мај 2013 го ди на со ос нов на деј ност про из водс тво то на бе ли пе ци ва кои го пла си ра во сопс тве ни про дав ни ци и уго сти тел ски об је кти на те ри то ри ја на гра дот Скоп је. Друш тво то не е ре ги стри ран ДДВ об врз ник. Зак луч но со 30 Септем ври 2013 го ди на утвр де но е де ка ос тва рил вку пен про мет над де на ри. Сог лас но на ве де но то Про мет ДООЕЛ - Скоп је под не су ва при ја ва за ре ги стра ци ја на Обра зе цот ДДВ-01, до УЈП на 10 Октом ври 2013 го ди на. УЈП из да ва ре ше ние за ре ги стра ци ја за це ли те на ДДВ, на Про мет ДООЕЛ - Скоп је поч ну вај ќи од 1 Октом ври 2013 го ди на. Пр ва та ДДВ при ја ва Про мет ДООЕЛ ќе ја под не се на 25 Но ем ври 2013 го ди на. Врз ос но ва на при ме рот Про мет ДООЕЛ - Скопје има пра во да из вр ши од би вка на влез ни от ДДВ во за ли хи те. За таа цел вр ши по пис на за ли хи те на го ди на и го кон ста ти ра след но то: Про мет ДООЕЛ - Скоп је ПОПИСНА ЛИСТА НА СУРОВИНИ И МАТЕРИЈАЛИ НА ДЕН ГОДИНА Ко личи на по по сме тко- по по пис ден ДДВ Ко ли чи на Утвр де ни раз ли ки Прет хо- Це на Вред ност Ред. Ед. На зив на до бро то по едини ца по по пис на за ли ха бр. ме ра по пис на водс тво на Ку сок во Ку сок во на за ли ха ко ли чи на вред ност по по пис 1. Пче нич но браш но тип 25 кг 980 кг 1000 кг На мен ско пче нич но 25 кг 1985 кг 2000 кг браш но тип Пче нич но браш но тип 25 кг 2495 кг 2500 кг Ин те грал но браш но 25 кг 2989 кг 3000 кг Пче нич но браш но тип 25 кг 4000 кг 4000 кг ек стра бе ло 6. Мас ло бри ли јант 1 л 996 л 1000 л Сол туз лан ска 1 кг 300 кг 300 кг Свин ска маст 1 кг 250 кг 250 кг Ква сец 1 кг 100 кг 100 кг Вкуп но КНИ ЖЕ ЊЕ: Ку со ци Су ро ви ни и ма те ри ја ли на за ли ха На по ме на: Не о прав да ни те ку со ци се пред мет на одано чу ва ње со ДДВ. Со са мо то тоа што исти те се иск лу чу ваат од мож но ста да се при ја ват за од би вка на влез ни от ДДВ во ДДВ 05/1, а на исти те прет ход но не бил од би ен ДДВ се за до во лу ва да ноч на та об вр ска за ода но чу ва ње. REPREZENT JANUARI 1/

34 Врз ос но ва на из вр ше ни от по пис на го ди на и врз ос но ва на из вр ше на та про вер ка на влез на та до ку мен та ци ја, ма те ри јал на та еви ден ци ја, еви ден ци ја та за из вр ше ни те пла ќа ња пред из го тву ва ње то на прва та ДДВ при ја ва на 25 Но ем ври 2013 из го тве на е след на та та бе ла: Ред. бр. На зив на до бро то 1. Пче нич но браш но тип На мен ско пченич но браш но тип Пче нич но браш но тип Ин те грал но браш но 5. Пче нич но браш но тип 400 ек стра бе ло 6. Мас ло бри ли- Ко личи на по по пис на Име на ис по ра чате лот на до бра та 980 кг Жи то По лог АД - Те то во 1985 кг Млин Но во Се ло 2495 кг Мел ни ца Ка ди но - Кади но Се ло 2989 кг Млин Тру баре во 4000 кг Жи то лукс АД - Скоп је 996 л Бри ли јант - јант Штип 7. Сол туз лан ска 300 кг Мак Им порт ДОО - Скопје 8. Свин ска маст 250 кг Ин ди ви ду а- лен зем јо делец Сто јан Ко чов ски 9. Ква сец 100 кг Фа бри ка за ква сец и ал ко хол АД - Би то ла ДДВ да но чен ста тус Ре ги стри ран ДДВ об врз ник Не е ДДВ об врз ник Ре ги стри ран ДДВ об врз ник Ре ги стри ран ДДВ об врз ник Ре ги стри ран ДДВ об врз ник Ре ги стри ран ДДВ об врз ник Не е ДДВ об врз ник Не е ДДВ об врз ник Ре ги стри ран ДДВ об врз ник Вле зен про мет со пра во на одби вка на ДДВ Из нос по факту ри Из нос на ДДВ Вле зен про мет без право на од би вка на ДДВ Да та на пла ќа ње на фа ктура та Прет ходен ДДВ на зали хи по по пис Не е пла тена Вкуп но На по ме на: Иа ко Млин Тру ба ре во е ре ги стри ран ДДВ об врз ник за це ли те на ДДВ и иа ко Друш тво то Про мет има до би е но уред на фа кту ра со си те еле мен ти сог лас но член 53 од За ко нот за ДДВ, се пак би деј ќи фа кту рата не е пла те на до 25 Но ем ври 2013 го ди на, Друш тво то Про мет ДООЕЛ - Скоп је не ма пра во на од би вка на влез ни от ДДВ со др жан во на ве де на та фа кту ра. Обра зец ДДВ-05/1 Да та на пла ќање на фа кту- Ред. Из нос на Из нос на На зив на до бро то Име на ис по ра ча те лот на до бра та бр. фа кту ра ДДВ ра та 1. Пче нич но браш но тип 850 Жи то По лог АД - Те то во Пче нич но браш но тип 500 Мел ни ца Ка ди но - Ка ди но Се ло Пче нич но браш но тип 400 екстра Жи то лукс АД - Скоп је бе ло 4. Мас ло Бри ли јант Бри ли јант - Штип Ква сец Фа бри ка за ква сец и ал ко хол АД Би то ла REPREZENT JANUARI 1/2014

35 КНИ ЖЕ ЊЕ: Су ро ви ни и ма те ри ја ли на за ли ха Прет хо ден ДДВ со др жан во за ли хи пред ре ги стра ци ја Про мет ДООЕЛ - Скоп је вкуп ни от из ле зен про мет на до бра го ос тва ру ва во го то ви на за што из да ва фи скал ни сме тки. Ода но чи ви от про мет за пе ци ва та кои се кон су ми ра ат на ли це ме сто во уго сти тел ски те об је кти е со оп шта да ноч на стап ка од 18%, до де ка за пе ци ва та кои не се кон су ми ра ат на ли це ме сто се из да ва фи скал на сме тка со пов ла сте на ДДВ стап ка од 5%. Из лез ни от про мет на Про мет ДООЕЛ Скоп је врз ос но ва на пер и о дич ни от фи нан си ски из ве штај од фи скал ни те ка си во пер и о дот го ди на е след ни от: Вид на из ле зен про мет Да ноч на ос но ва ДДВ Вкуп но Ода но чив про мет со оп шта да ноч на стап ка од 18% Ода но чив про мет со пов ла сте на да ноч на стап ка од 5% при ме рот. На по ме ну ва ме де ка си те друш тва сог ласно одред би те од За ко нот за плат ни от про мет има ат об вр ска да вр шат уп ла та на днев ни от па зар на жи ро сме тка нај доц на во рок од 24 ча са. Вкуп ни от вле зен про мет со пра во на од би вка на прет ход ни от ДДВ на Про мет ДООЕЛ - Скоп је во пери о дот го ди на е след ни от: Вид на вле зен про мет Да ноч на ос но ва ДДВ Вкуп но Вле зен про мет со оп шта да ноч на стап ка од 18% Вле зен про мет со пов ласте на да ноч на стап ка од 5% Врз ос но ва на на ве де но то Про мет ДООЕЛ Скоп је ја до ста ву ва на 25 Но ем ври 2013 го ди на след на та ДДВ при ја ва за пер и о дот го ди на. Во при лог на ДДВ 04 при ја ва та се до ста ву ва след но то: Обра зец ДДВ -05/1 Из ве стување за да нок на до даде на вред ност со др жан во за ли хи на до бра на мене ти за на та мош на про даж ба пред ре ги стра ци ја за це ли те на ДДВ со со стој ба на го ди на. Пе ри о ди чен фи нан си ски из ве штај од одо бре ните фи скал ни си сте ми на опре ма за ре ги стри рање на го то вин ски пла ќа ња за пер и од го ди на. КНИ ЖЕ ЊЕ: Бла гај на При хо ди од про даж ба на про из во ди со оп шта да ноч на стап ка ДДВ со оп шта да ноч на стап ка При хо ди од про даж ба на про из во ди со пов ла сте на да ноч на стап ка ДДВ со пов ла сте на да ноч на стап ка На по ме на: Прес ме тка та на про из водс тво то се врши на кра јот на го ди на та и од тие при чи ни изо ста ве ни се со од вет ни те кни же ња во при ме рот. Кни же ње то на уп ла та та на па ри во бла гај на и на при хо ди те е збир но при ка жа но за це ли от пер и од за ра ди илу стра ци ја на REPREZENT JANUARI 1/

36 Ред. бр. СПЕЦИФИКАЦИЈА НА ДДВ ФАКТУРИ ЗА НАБАВКА НА ДОБРА Име на ис по ра ча те лот на до бра та Из нос на фа кту ра Из нос на ДДВ Да та на пла ќа ње на фа кту ра та 1. Жи то По лог АД - Те то во Мел ни ца Ка ди но Жи то Лукс АД - Скоп је Бри ли јант Штип Фа бри ка за ква сец и ал ко хол АД - Би то ла Д А Н О Ч Н А П Р И Ј А В А на данокот на додадена вредност ДДВ-04 Д А Н О Ч Н А П Р И Ј А В А на данокот на додадена вредност ДДВ-04 *Пополнува Управа за јавни приходи број за ДДВ Скратен назив и адреса на вистинско седиште за контакт Телефон е-пошта ПРОМЕТ НА ДОБРА И УСЛУГИ Оданочив промет по општа даночна стапка Даночна основа без ДДВ "без де ни" ДДВ , ,400 Оданочив промет по повластена даночна , ,000 стапка Промет ослободен од да нок со пра во на 0 одбивка на претходен да 05 нок Промет ослободен од да нок без пра во 06 0 на од би вка на претходен данок Вкупно ( ) ,000 Вкупен ДДВ (02+04) 08 56,400 ВЛЕЗНИ ИСПОЛНУВАЊА СО ПРАВО НА ОДБИВКА Влезен промет MK ПРОМЕТ ДООЕЛ ул. 50 Дивизија бр Скопје 02/ promet@promet.com.mk Датум и број на прием од до Рок за поднесување Исправка на Даночен период 01/10/ /10/ /11/ , ,500 Датум и број на прием ОСНОВ ЗА ИСКАЖУВАЊЕ НА ПОДАТОК ВО ПОЛЕ 14 ОД ДДВ ПРИЈАВАТА 1. Да ноч ни из но си кои се дол жат спо ред член 32 точ ка 4 од ЗДДВ 2. Да ноч ни из но си кои се дол жат спо ред член 31 став 2 од ЗДДВ 3. Да ноч ни из но си кои се дол жат спо ред член 55 став 1 од ЗДДВ-неовластено истакнат ДДВ 4. Да ноч ни из но си кои се дол жат спо ред член 55 став 2 од ЗДДВ-одделно истакнат поголем данок од долгуваниот 5. Да ноч ни из но си кои се по ба ру ва ат спо ред член 33 став 2 точ ка 2 од ЗДДВ 6. Ис пра вка на од би вка на прет ход ни да но ци спо ред член 37 од ЗДДВ 7. Даночни износи кои се должат или побаруваат заради промена на даночна стапка или поништување на договор 8. Даночни износи кои се побаруваат по издадени сертификати од НАТО сили 9. ДДВ содржан во добра на залиха наменети за натамошна продажба пред регистрација на даночниот об врз ник за це ли на ДДВ-обра зец ДДВ-05/ ,156 Вкупно -11,156 Даночните обврзници кои се регистрираат за целите на ДДВ, а кои имаат добра на залиха наменети за натамошна продажба, за да го остварат правото на одбивка на претходниот ДДВ содржан во истите, го пополнуваат образецот ДДВ-05/1 и го доставуваат како прилог кон даночната пријава на ДДВ (образец "ДДВ-04" за првиот даночен период ИЗВЕСТУВАЊЕ ЗА ДАНОКОТ НА ДОДАДЕНА ВРЕДНОСТ ДДВ-05/1 СОДРЖАН ВО ЗАЛИХИ НА ДОБРА НАМЕНЕТИ ЗА НАТАМОШНА ПРОДАЖБА ПРЕД РЕГИСТРАЦИЈА ЗА ЦЕЛИТЕ НА ДДВ Со состојба на Увоз Претходни даноци за одбивање (10+12) ,500 Вкупен износ на претходен данок кој се бара да се одбие 11,156 ДДВ според општата даночна стапка од 18% 0 Останати даноци, претходни даноци и износи за одбивање 14-11,156 ДДВ според повластена даночна стапка од 5% 11,156 ДАНОЧЕН ДОЛГ/ ПОБАРУВАЊЕ *Ако барате враќање на данокот внесете "Х" пред полето ,744 Вкупно 0 36 REPREZENT JANUARI 1/2014

37 ИС ПРА ВКА НА ДА НОЧ НА ПРИ ЈА ВА ЗА ДДВ Вера РАФАЈЛОВСКА Во За ко нот за да но кот на до да де на вред ност ("Служ бен вес ник на РМ", број 44/ /12, во на та мош ни от текст: За ко нот за ДДВ), е огра ни че но вре ме то на ис пра вка на да ноч ната при ја ва. Име но, спо ред став 1 од член 41-а, до колку да ноч ни от об врз ник утвр ди де ка при ја вил не точ ни или не це лос ни про ме ти, да но ци и прет хо ден да нок во одре де на да ноч на при јава за со од вет ни от да но чен пер и од, дол жен е да из вр ши ис пра вка на да ноч на та при ја ва за тој да но чен пер и од, но нај доц на до ро кот за под не су ва ње на го диш на та сме тка. Во За ко нот за ДДВ да де ни се две можности за испра вка на да ноч на та при ја ва: 1. За при ја вен да нок на до да де на вред ност - по голем или по мал, во одре ден да но чен пер и од, кој е по мал од 1% од при ја ве ни от да нок, да ноч ни от об врз ник е дол жен да ја изврши исправката во при ја ва та за пос лед ни от да но чен пер и од од ка лен дар ска та го ди на. Ако да ноч ни от об врз ник е ме се чен да но чен обврз ник ис пра вка та се вне су ва во де кем ври ска та да ноч на при ја ва, ако е три ме се чен во при ја ва та за пос лед но то тро ме се чие и ако е го ди шен во го диш на та да ноч на при ја ва. 2. Во си те оста на ти слу чаи ко га се при ја ве ни неточ ни про ме ти, дол гу ва ни да но ци или прет ход ни да но ци, ис пра вка та се вр ши со но ва ис пра ве на да ноч на при ја ва за тој пер и од, ко ја та ка се оз на чу ва и ко ја е це лос но ис прав но по полне та, а не са мо из но си те за кои тре ба да се из вр ши ис пра вка та и се под не су ва нај доц на до 28 Фе вру а ри 2014 го ди на за 2013 го ди на. Спо ред чле нот 56 од За ко нот за да ноч на по стап ка ("Служ бен вес ник на РМ", број 13/ /13), ис правка на да ноч на та при ја ва мо же да се из вр ши: 1. За дол гу ван да нок пред исте кот на ро кот за за ста ру ва ње (зна чи до за ста ру ва ње то), и 2. За по ба ру ван да нок пред исте кот на ро кот за за ста ру ва ње во сог лас ност со по себ ни те да ночни за ко ни или да при ме ни по стап ка на пра вен лек. Ако до бро се пог лед нат за кон ски те одред би на два та за ко на, про из ле гу ва де ка за сит ни те ис пра вки (под 1% од при ја ве ни от да нок) доз во ле но е да се пролон ги ра ат до пос лед на та да ноч на при ја ва за со од ветна та ка лен дар ска го ди на, а за по го ле ми те до кра јот на фе вру а ри, од нос но до ро кот за под не су ва ње то на годишната сме тка. Се пак, спо ред За ко нот за да ноч на по стап ка, за дол гу ва ни от да нок, об вр ска та за при ја ву ва ње на пого ле ми от дол гу ван да нок, или ка ко што ве ли За ко нот "при ја ва та би ла не ви сти ни та, по греш на и не це лосна и мо же ло да дој де или дош ло до на ма лу ва ње на да но кот" ис пра вка та се вр ши се до на ста пу ва ње на за ста ру ва ње то, а за по ба ру ва ни от да нок ("ко га мо же ло да дој де или дош ло до зго ле му ва ње то на дано кот"), ис пра вка та се вр ши по по себ ни те за ко ни, а тоа зна чи при ме на на чле нот 41-а од За ко нот за ДДВ или да се под не се жал ба. Со дру ги збо ро ви ка жа но: за по греш но при јаве ни от дол гу ван да нок да ден е по долг пер и од, а за по ба ру ва ни от до кра јот на фе вру а ри или пак да се под не се жал ба на сопс тве на та по грешно под не се на при ја ва пред исте кот на ро кот за за ста ру ва ње или пред лог за по вто ру ва ње на по стап ка та. Би деј ќи при фа те на та да ноч на при ја ва е екви валент на да ноч но то ре ше ние, од нос но иста та има трет ман на да ноч но ре ше ние, на да ноч ни те об врзни ци кои откри ле де ка при ја ви ле по мал прет хо ден да нок по исте кот на фе вру а ри, единс твена мож ност им оста ну ва под не су ва ње то на жал ба и ос по ру ва њето на сопс тве на та да ноч на при ја ва пре ку Упра ва та за јав ни при хо ди до ми ни сте рот за фи нан сии или пред лог за по вто ру ва ње на по стап ка та. REPREZENT JANUARI 1/

38 ГОДИШНИОТ ИЗВЕШТАЈ ЗА УПЛАТЕНИОТ ДАНОК ПО ЗАДРШКА ЗА 2013 ГОДИНА ОБРАЗЕЦ ДД-И Иван СТОЈАНОВ Сог лас но одред би те на член 29-а од За ко нот за да но кот на до би вка ("Служ бен вес ник на РМ", број 80/ /13, во на та мош ни от текст: За ко нот), до маш ни те прав ни ли ца, до маш ни те фи зич ки ли ца ре ги стри ра ни за вр ше ње на дејност, стран ски те прав ни ли ца, или стран ските фи зич ки ли ца (не ре зи ден ти) со по сто ја на де лов на еди ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја (исп ла ту ва чи на при хо ди) има ат об вр ска при се ко ја исп ла та на при хо ди на стран ски те правни ли ца од член 29-б од За ко нот да го за др жат и да го уп ла тат да но кот на со од вет на уп лат на сме тка. За др жу ва ње то на да нок се при ме ну ва на след ни ве при хо ди, без ог лед да ли се исп ла те ни во Ре публи ка Ма ке до ни ја или во странс тво: 1) при ход од ди ви ден ди; 2) при ход од ка ма та од ре зи дент; 3) при ход од ка ма та од не ре зи дент кој има по стоја на де лов на еди ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја, ако ка ма та та е на тро шок на по сто ја на та де ловна еди ни ца; 4) при хо ди од автор ски хо но рар исп ла тен од рези дент; 5) при хо ди од автор ски хо но рар исп ла тен од нере зи дент со по сто ја на де лов на еди ни ца во Репуб ли ка Ма ке до ни ја, ако автор ски от хо но рар е на тро шок на по стој на та де лов на еди ни ца; 6) при ход од за бав ни или спорт ски актив но сти кои се вр шат во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; 7) при хо ди од вр ше ње на ме наџ мент, кон сал тинг, фи нан си ски ус лу ги и ус лу ги на истра жу ва ње и раз вој, ако при хо дот е исп ла тен од ре зи дент или е на тро шок на по стој на та де лов на еди ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; 8) при хо ди од оси гу ри тел ни пре мии за оси гу ру вање или ре о си гу ру ва ње од ри зи ци во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; 9) при хо ди од те ле ко му ни ка ци ски ус лу ги ме ѓу Репуб ли ка Ма ке до ни ја и стран ска др жа ва. 10) при хо ди од за куп на нед виж но сти во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја. На по ме на: Со Пра вил ни кот за на чи нот на пресме ту ва ње и уп ла ту ва ње на да но кот на до би вка и спре чу ва ње на двој но то ос ло бо ду ва ње или двој но то ода но чу ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 173/11), по де тал но се де фи ни ра што се по драз би ра за се кој од на пред на ве де ни те при хо ди кои се исп ла ту ва ат на стран ски прав ни ли ца кои под ле жат на пла ќа ње на да но кот на до би вка по за др шка. По иск лу чок од прет ход ни от став, да нок не се за др жу ва на след ни те при хо ди: 1) на транс фер на дел од до би вка та на по стој ната де лов на еди ни ца на стран ско прав но ли це во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја, на кој прет ход но е пла тен да нок на до би вка; 2) на при ход од ка ма та од долж нич ки ин стру менти из да де ни и/или га ран ти ра ни од стра на на Вла да та на РМ, На род на та бан ка на Ре пуб лика Ма ке до ни ја и бан ки или дру ги фи нан си ски ин сти ту ции кои де лу ва ат ка ко пре став ник на Вла да та на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; 3) на при ход од ка ма та од де по зи ти во бан ка лоци ра на во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; 4) на при ход ос тва рен од по сре ду ва ње или консал тинг со др жав ни хар тии од вред ност на меѓу на ро ден финансиски па зар. Ли це то кое што има об вр ска да го за др жи и да го уп ла ти да но кот, сог лас но чл. 29-д од За ко нот има об вр ска Из ве шта јот за уп ла те ни от да нок по за дршка, да го до ста ви до Упра ва та за јав ни при хо ди, нај доц на до 15 Фе вру а ри на ред на та го ди на, по го ди на та во ко ја по сто е ла об вр ска за за др жу ва ње на да но кот. Обра зе цот ДД-И се по пол ну ва на след ни ов начин: 38 REPREZENT JANUARI 1/2014

39 Се по пол ну ва ат чит ли во и це лос но са мо бели те по ли ња од обра зе цот "ДД-И". Из но си те се иска жу ва ат во це ли де на ри без де ни. Во обра зе цот за дол жи тел но се вне су ва ат пода то ци те за исп ла ту ва чот: единс твен да но чен број, скра тен на зив и адре са на ви стин ско се диште за кон такт, да но чен пер и од за кој се под несу ва обра зе цот, за кон ски от рок на под не су ва ње (15 Фе вру а ри 2013). Се оз на чу ва со "Х" по ле то до кол ку се под не сува ис пра вка на прет ход но до ста ве ни от обра зец. Обра зе цот се по пол ну ва чит ли во со го леми пе чат ни бу кви [1] Ре ден број: се по пол ну ва ат хро но ло шки си те исп ла ти за кои е пред ви де но за др жу ва ње на да но кот. [2] ЕДБ: се вне су ва Единс тве ни от иден ти фика ци о нен број на стран ско то прав но ли це [3] Полн на зив на стран ско то прав но ли це, адрес ни по да то ци за ме сто то на ви стин ско то се ди ште: се по пол ну ва пол ни от на зив на правно то ли це или друш тво на ли ца сог лас но странско то пра во, се впи шу ва се ди ште то на ли це то и ме сто то ка де се вр ши фа ктич ко то упра ву ва ње со ли це то (ул.бр./град/др жа ва); [4] Прав на фор ма: се впи шу ва прав на та форма на прав но то ли це, сог лас но стран ско то пра во на др жа ва та од ко ја по тек ну ва; [5] Др жа ва во ко ја прав но то ли це е ре зидент: се впи шу ва др жа ва та во ко ја прав но то ли це е ре зи дент за да ноч ни це ли; [6] Вид на при хо д: се впи шу ва со од вет на та при ход на ши фра за се кој од на ве де ни те ви до ви на при хо ди: (711218) при ход од ди ви ден ди; (711219) при ход од ка ма та од ре зи дент; (711220) при ход од ка ма та од не ре зи дент кој има по сто ја на де лов на еди ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја, ако ка ма та та е на тро шок на по стоја на та де лов на еди ни ца; (711221) при ход од автор ски хо но рар исп латен од ре зи дент; (711222) при ход од автор ски хо но рар исп ла тен од не ре зи дент со по сто ја на де лов на еди ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја, ако автор ски от хо но рар е на тро шок на по сто ја на та де лов на еди ни ца; (711223) при ход од за бав ни или спорт ски актив но сти кои се вр шат во Ре пуб ли ка Ма ке дони ја; (711224) при ход од вр ше ње то на ме наџ мент, кон сал тинг, фи нан си ски, тех нич ки, ад ми ни стратив ни, ус лу ги на истра жу ва ње и раз вој и дру ги ус лу ги, ако при хо дот е исп ла тен од ре зи дент или ако при хо дот е на тро шок на по сто ја на та де лов на еди ни ца на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; (711225) при ход ос тва рен од на ем на под вижни и нед виж ни до бра во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; (711227) при ход од оси гу ри тел ни пре мии за оси гу ру ва ње или ре о си гу ру ва ње од ри зи ци во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; (711228) при ход од те ле ко му ни ка ци ски услу ги по ме ѓу Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја и стран ска др жа ва; На по ме на: На ве де на та при ход на ши фра, задол жи тел но се вне су ва во обра зе цот ПП 50, за пла ќа ње на да но кот по за др шка. [7] Из но сот на при хо дот на кој се приме ну ва за др шка та: Се вне су ва де нар ска та REPREZENT JANUARI 1/

40 про тиввред ност по сред ни от де ви зен курс на На род на Бан ка, утвр ден на де нот на из вр шува ње то на пла ќа ње то на об вр ска та спре ма стран ско то прав но ли це; [8] Про цент од ЗДД: Се вне су ва ну ме рич ки по да ток за про цен тот (%) по кој се утвр ду ва изно сот за за др жа ни от да нок, спо ред одред би те од чле нот 29-в став 1 од ЗДД; [9] Из нос на да нок кој што тре ба да се за држи: Се вне су ва прес ме та ни от из нос кој што до би ва со при ме на на про цен тот врз из но сот од ко ло на 7 (из нос од ко ло на 7 х % од ко ло на 8); [10] Да та на при стиг ну ва ње на об вр ска та: за да та на при стиг ну ва ње на об вр ска та се сме та да та та на из вр ше но то пла ќа ње на ода но че ни от при ход на стран ско то прав но ли це. До кол ку испла та та се вр ши во де ло ви, за да та на дос пе ва ње се сме та да та та на из вр ше ни те пла ќа ња на соод вет ни те де ло ви; [11] Про цент од До го во рот: Се вне су ва нумерич ки по да ток за про цен тот (%) по кој се утврдува из но сот на за др жа ни от да нок, спо ред До го ворот за од бег ну ва ње на двој но то ода но чу ва ње; [12] Из нос на да но кот кој е за др жан и упла тен: Се на ве ду ва из но сот на да но кот кој што е за др жан и уп ла тен. Се вне су ва прес ме та ни от из нос кој што се до би ва со при ме на на про центот врз из но сот од ко ло на 7 (из нос од ко ло на 7х % од ко ло на 11); [13] Да та на уп ла та на да но кот: Се вне су ва да та та на уп ла та та на да но кот. ПО ДА ТО ЦИ ЗА ПОД НО СИ ТЕ ЛОТ НА ИЗ ВЕШ ТА ЈОТ За дол жи тел но на ве де те го име то, пре зиме то и својс тво то на пот пис ни кот, да ту мот на под не су ва ње то, пот пи ше те го ба ра ње то и ста ве те пе чат. Напомена: Образецот ДД-И се поднесува и во електронска форма преку системот на е-даноци на УЈП и истиот е прилагоден за електронско пополнување и испраќање Дитор ДОО Бул. Партизански одреди бр Скопје Гоце Трајков овластено лице Г. Трајков REPREZENT JANUARI 1/2014

41 АД KAROLAC УЛ LARAMBA NO6 Ш П А Н И Ј А ДОО 10 5 NI LTO УЛ КЛОВЕНИ БР / ХЕЛСИНКИ ФИНСКА ДОО PATON УЛ БИСПЕГАТА БР О СЛО НОРВЕШКА REPREZENT JANUARI 1/

42 ГОДИШНИОТ ИЗВЕШТАЈ ЗА БРУТО ОСТВАРЕНИТЕ ПРИХОДИ ВО 2013 ГОДИНА ОБРАЗЕЦ ПДД-ГИ Софија ЈАНЧЕВА БЕЛЧЕВА Сог лас но член 77 од За ко нот за пер со нални от да нок на до ход ("Служ бен вес ник на РМ", број 80/ /13, во на та мош ни от текст: Зако нот) исп ла ту ва чи те на при хо ди те за кои се пла ќа акон та ци ја на пер со на лен да нок на доход по од би вка се долж ни по електронски пат до 31 Јану а ри 2014 го ди на до УЈП да под не сат Обра зец ПДД-ГИ. Обра зе цот ПДД-ГИ прет ставу ва го ди шен из ве ш тај кој со др жи по да то ци: за бру то ос тва ре ни те при хо ди на об врз ни кот, за прес ме та ни от и пла те ни от да нок и при донес по од би вка и за вкуп но исп ла те ни те не то при хо ди во 2013 го ди на. Обра зе цот е про пи шан и об ја вен ка ко при лог и со ста вен дел на Упатство то за на чи нот на прес ме ту ва ње и пла ќа ње на акон та ци и те на пер со на лен да нок на до ход по од би в ка ("Служ бен вес ник на РМ", број 3/07, 28/07, 3/08, 9/09, 16/09 и 15/10). ОБ ВРЗ НИК ЗА ДО СТА ВУ ВА ЊЕ НА ПДД-ГИ Об вр ска за из го тву ва ње и до ста ву ва ње на Обра зецот ПДД-ГИ до Упра ва та за јав ни при хо ди има ат си те исп ла ту ва чи на при хо ди за кои пер со нал ни от да нок на до ход се пла ќа по од би вка. Во Обра зе цот ПДД - ГИ се вклу чу ва ат исп ла те ни те при хо ди на фи зич ки ли ца врз ос но ва на: лич ни при ма ња; при хо ди од автор ски пра ва и пра ва од ин ду стриска сопс тве ност; при хо ди од ка пи тал; при хо ди од имот и имот ни пра ва; до би вки од игри на сре ќа и дру ги при хо ди. На по ме на: Во Oбра зе цот ПДД-ГИ за 2013 го ди на се вклу чу ва ат са мо по да то ци за при хо ди те и пла те ни от пер со на лен да нок на до ход кои об врз ни кот ги исп ла тил иск лу чи во во те кот на 2013 го ди на. Не се вне су ва ат прес ме та ни те при хо ди за 2013 го ди на кои се исп ла те ни во дру га го ди на. Та ка на при мер де кем ври ска та пла та од 2013 го ди на ко ја е исп ла те на во 2014 го ди на не се вне су ва во Обра зе цот ПДД- ГИ. Во Обра зе цот ПДД-ГИ исто та ка се вклу чу ва ат исп ла те ни при хо ди и пла тен персо на лен да нок исп ла те ни ди рект но на фи зич ки те ли ца, а не пре ку друг исп ла ти тел (При мер: не се вклу чу ва ат исп ла ти те и пла тен пер со на лен да нок за ли ца ан га жи рани пре ку аген ции за при вре ме ни вра бо ту ва ња или авторски аген ции за исп ла ти те по тој ос нов, по да то ци пре ку ПДД-ГИ до УЈП до ста ву ва исп ла ти те лот - аген ци ја та за при вре ме но вра бо ту ва ње, т.е. автор ска та аген ци ја). РОК ЗА ДО СТА ВУ ВА ЊЕ НА ОБ РА ЗЕ ЦОТ ПДД-ГИ По пол не ти от Обра зец ПДД-ГИ се до ста ву ва до Упра ва та за јав ни при хо ди спо ред се ди ште то на испла ту ва чот - нај доц на до 31 Јануари 2014 го ди на за исп ла те ни те при хо ди од 2013 го ди на. НА ЧИН НА ПОД НЕ СУ ВА ЊЕ Обра зе цот ПДД-ГИ задолжително се поднесува по електронски пат преку системот е-даноци Напомена: Субјектите кои во текот на 2013 годи на немале ис плати на лични примања на кои се пресметува и плаќа персонален данок на доход (според ставот на УЈП) до УЈП поднесуваат празен Образец ПДД-ГИ за 2013 година (се пополнуваат општите податоци на подносителот). ПА РИЧ НИ КАЗ НИ ЗА НЕ ДО СТА ВУ ВА ЊЕ НА ОБ РА ЗЕ ЦОТ ПДД-ГИ Во член 145 од За ко нот, за не ис пол ну ва ње на об вр ска та за до ста ву ва ње на го диш ни от из ве штај за исп ла те ни те бру то при хо ди - Обра зец ПДД-ГИ се про пи ша ни каз ни гло ба за пре кр шок и тоа: 42 REPREZENT JANUARI 1/2014

43 за исп ла ту ва чот - прав но ли це, гло ба во из нос од евра до евра во де нар ска против вред ност; и за од го вор но то ли це кај исп ла ту ва чот, про пиша на та гло ба из не су ва 750 евра во де нар ска про тив вред ност. ПО ПОЛ НУ ВА ЊЕ НА ОБ РА ЗЕ ЦОТ ПДД-ГИ Обра зе цот ПДД-ГИ се по пол ну ва на на чин про пи шан во са ми от обра зец, во де лот Упат ство за по пол ну ва ње. РУБ РИ КА 1 - По да то ци за исп ла ту ва чот и РУБ- РИ КА 2 - Кла си фи ка ци ја на из ве шта јот, се по пол нува ат на на чин об јас нет во са ми от обра зец, сог лас но по да то ци те за кои се да ва ат ин фор ма ции во на ве дени те ру бри ки. РУБ РИ КА 3 - Су мар ни по да то ци за исп ла ти те, се вне су ва зби рен по да ток за бро јот на ли ца та и за се кој вид на исп ла тен при ход на ве ден во точ ки те 3.1. до По да то ци те се вне су ва ат за вкуп ни те исп ла ти по одре ден вид на при ход за си те об врз ни ци на кои во те кот на го ди на та е исп ла тен при ход. За ви до ви те при хо ди за кои не е из вр ше но ни ту ед на исп ла та во те кот на го ди на та, во ко ло на 2 - број на об врз ни ци по ви до ви на исп ла та, се вне су ва "0", а во ко ло ни те 3 до 7 за исти от при ход не се вне су ва ат по да то ци (по ли ња та се оста ва ат праз ни). Во ко ло на 2 - Број на об врз ници по ви до ви на исп ла та - се вне су ва бро јот на ли ца та за кои е испла тен со од ве тен вид на приход. При мер: Врз ос но ва на пла ти и на до ме сто ци на пла ти, ако во те кот на го ди на та е исп ла ту ва на пла та на 54 ра бот ни ци, се вне су ва бро јот 54; зна чи се на ве ду ва бро јот на ли ца та кои во те кот на го дина та ос тва ри ле при ход врз ос но ва на пла та, без раз ли ка што во од дел ни ме се ци бро јот на ли ца кои ос тва ри ле при ход по оваа ос но ва е по мал од бро јот на ли ца та вне сен во ко ло на 2. Во ко ло на та 3 - Вку пен из нос на бру то при ходи/при ма ња, се на ве ду ва зби рот на си те из вр ше ни исп ла ти во бру то из нос во кој се со др жа ни по да то ци те иска жа ни во ко ло ни те 4, 6 и 7. Во ко ло на 4 - Вку пен из нос на од би то ци се внесу ва збир на си те пла те ни при до не си, јав ни да вач ки и тро шо ци што не вле гу ва ат во ос но ва та за ода но чува ње, и тоа: за исп ла ти те од ви дот 3.1-а - пла ти и на до место ци на пла ти од ра бо тен од нос и исп ла ти врз ос но ва на де лов на ус пеш ност на ра бо то да вецот на кои се пла те ни при до не си и за ви дот пен зии, се вне су ва из но сот на пла те ни при до не си за пен зи ско и ин ва лид ско оси гу рува ње, за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру вање, до пол ни те лен при до нес за здрав стве но оси гу ру ва ње во слу чај на по вре да на ра бо та и при до нес за вра бо ту ва ње; за исп ла ти те од ви дот 3.1-б, 3.1-в, 3.1-г (пла ти кај за штит ни те друш тва, ТИРЗ и пла ти ос ло боде ни од пла ќа ње на пер со нал ни от да нок по член 98 од За ко нот за вра бо ту ва ње), се вне су ва ат це лос но или де лум но пла те ни при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње; за исп ла ти те од ви дот при хо ди од имот (за куп ни ни на дви жен и нед ви жен имот), се внесу ва ат нормираните тро шо ци (сог лас но член 34 и 34-а од За ко нот) во ви си на од 25% од бру то при хо дот, т.е. 30% за из да ва ње под за куп на опре ме ни стан бе ни и де лов ни про сто рии или стварните трошоци за остварување на приходи ако тоа документирано се докаже; за исп ла ти те од ви дот при хо ди од авторски пра ва и пра ва од ин ду стри ска сопс тве ност, се вне су ва ат нор ми ра ни те тро шо ци приз на ти сог лас но член 41 од За ко нот или ствар ни те трошо ци приз на ти при прес ме тка на да но кот; за дру ги те ви до ви при хо ди пла те ни по од би вка (на ве де ни ка ко 3.14 во из ве шта јот) се вне су ва ат тро шо ци те утвр де ни во член 55-а од За ко нот - во ви си на од 35% од бру то при хо дот. Во ко ло на 5 - Вку пен из нос на да ноч но олес нува ње - се вне су ва из но сот на лич но ос ло бо ду ва ње, ка ко збир за си те ме се ци за кои во те кот на го ди на та е исп ла те на пла та, од нос но пен зи ја. При пренесување на годишниот персонален данок на доход согласно измените на Законот за персонален данок на доход личното ослободување се признава во висина на искористеното право на лично ослободување при аконтативно пресметување на персоналниот данок на доход за вкупно исплатените лични примања од плата и пензија. Во ко ло на 6 - Вку пен из нос на пла тен пер со нален да нок - се вне су ва зби рен из нос на пер со нал ни от REPREZENT JANUARI 1/

44 да нок што е пла тен за со од вет ни от вид при ход. Во ко ло на 7 - Вку пен из нос на исп ла те ни не то при хо ди/при ма ња, се вне су ва вкуп ни от из нос на не то при ма ња та исп ла те ни во те кот на го ди на та. РУБ РИ КА 4 - По да то ци за исп ла ти те на об врзни ци те - (ПРИ ЛОГ) За се кој раз ли чен вид на при ход кој е исп ла тен во те кот на го ди на та и за кој се иска жа ни по да то ци во Ру бри ка та 3 - су мар ни по да то ци за исп ла ти те, задол жи тел но се по пол ну ва и под не су ва во при лог на обра зе цот ПДД-ГИ и Ру бри ка 4 - Прег лед на по да тоци те за исп ла ти те на об врз ни ци те. Се под не су ва ат тол кав број на прег ле ди кол ку што се по пол не ти ред ни бро е ви во ру бри ка та 3. При мер: Докол ку се вр ше ни исп ла ти врз ос но ва на: пла ти, врз ос но ва на до го вор за по вре ме но или при вре ме но вр ше ње на ус лу ги (до го вор за де ло), на ди ви ден ди и при хо ди од имот, во при лог се до ста ву ва ат че ти ри прег ле ди на по да то ци те за исп ла ти те на об врз ни ци те. На Вид на исп ла та со "х" се оз на чу ва са мо едно од по ли ња та во за вис ност од ви дот на исп ла ти те на ли ца та за кои е да ден зби рен по да ток во ру бри ка 3. Во слу чај ако за еден вид на при ход, прег ле дот со држи по ве ќе ли сто ви, во за вис ност од бро јот на ли ца та кои ги ос тва ри ле при хо ди те, на се кој лист се наз на чу ва бројот од вкуп ни от број на ли сто ви (при мер: 1/1, 1/2...1/10). Во Прег лед 4, по да то ци те за по ле Исп лата на об врз ни ци те, се вне су ва ат од еви ден ци ја та (прес ме тки те) на исп ла ти те лот (сме тко водс тве на или вонс ме тко водс тве на) ко ја би тре ба ло да по стои за се кое ли це по себ но. Во еден ред на по ле 4.2 се вне су ва ат по да то ци за исп ла те ни от при ход од еден вид на ед но ли це. При мер: Ли це то Јо ван Јо ва нов ски во те кот на 12 месе ци во го ди на та ос тва ри ло при ход од пла та. За ли це то Јо ван Јо ва нов ски исп ла ту ва чот е дол жен во При лог 4 - По да то ци за исп ла ти те на об врз ни ци те - во де лот Вид на исп ла та со "х" да го оз на чи ква драт че то за пла ти и во еден ред да ги вне се вкуп ни те исп ла ти на ли це то Јован Јо ва нов ски врз ос но ва на пла ти. На по ме на: Докол ку ли це то Јо ван Јо ва нов ски од исти от исп ла ти тел ос тва ри ло при хо ди и врз дру га осно ва (при мер, ка ко член на Над зо рен од бор) зби рот на си те не го ви исп ла ти врз оваа ос но ва се вне су ва во по се бен при лог: 4 - По да то ци за исп ла ти те на об врзни ци те, из го твен за по тре би те на по ле При ма ња на чле но ви на ор га ни те на упра ву ва ње и над зор на тр гов ски друш тва. Во ко ло на та 1 - единс твен ма ти чен број на гра ѓа ни нот (ЕМБГ) на об врз ни кот, се впи шу ва 13- то ци фре ни от единс твен ма ти чен број на гра ѓа ни нот на ли це то на кое е из вр ше на исп ла та та. До кол ку се ра бо ти за исп ла та на лич но при ма ње на не ре зи дент - стра нец во ко ло на та 1 се вне су ва број на па со шот на стран ско то фи зич ко ли це и се при ложу ва ко пиja од па со шот во кој е на ве де на адре са та на исти от. На по ме на: При исп ла та та на при хо дот на стран ско фи зич ко ли це, со ко пи ја од па со шот на исто то ли це, се под не су ва ба ра ње до УЈП да се отво ри да но чен број на стра не цот. Во ко ло на 2 - име и пре зи ме на об врз ни кот, се впи шу ва име то и пре зи ме то на ли це то на кое е из врше на исп ла та та. На по ме на: Во про дол же ние е да ден по пол нет образец ПДД-ГИ за исп ла те ни при хо ди во 2013 го ди на. При мер: Тр гов ско то друш тво Тр го ко мерц ДОО Скоп је, во те кот на 2013 го ди на из вр ши ло исп ла та на при хо ди по след ни те ос но ви: пла та за 3 ли ца до пол ни тел ни при ма ња и на до ме сто ци на тро шо ци од ра бо тен од нос на кои не се пла те ни при до не си (исп ла тен ре грес за го ди шен од мор) до го во ри за по вре ме но вр ше ње на ус лу ги за 2 ли ца. Друш тво то из вр ши ло исп ла та врз три раз лич ни ос но ви, за тоа при ло гот 4 од обра зе цот се до ста ву ва во три при ме ро ци, од нос но по еден при ме рок за се кој од де лен вид на при ход. 44 REPREZENT JANUARI 1/2014

45 Trgokomerc DOO - Skopje Partizanski odredi 65 Skopje Centar 02/ / со прилози без прилози REPREZENT JANUARI 1/

46 REPREZENT JANUARI 1/2014

47 Плати, надоместоци и дополнителни примања од работен однос на кои не се платени придонеси Единствен матичен број на граѓанинот (ЕМБГ) на обврзникот Име и презиме на обврзникот Износ на бруто приходи/ примања (денари) Износ на одбитоци (денари) Износ на даночно олеснување (денари) Износ на платен персонален данок (денари) Износ на исплатени нето приходи/ примања (денари) (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) Илија Стојановски 480, ,600 87,228 26, , Невена Николовска 420, ,400 87,228 21, , Горан Поповски 360,000 97,200 87,228 17, ,243 Дополнителни примања и надоместоци на трошоци од работен однос на кои не се платени придонеси Единствен матичен Име и презиме на обврзникот број на граѓанинот (ЕМБГ) на обврзникот Износ на бруто приходи/примања (денари) Износ на платен персонален данок (денари) Износ на исплатени нето приходи/примања (денари) (1) (2) (3) (6) (7) Илија Стојановски 12,240 1,224 11, Невена Николовска 12,240 1,224 11, Горан Поповски 12,240 1,224 11,016 Лични примања по договор за повремено или привремено вршење на услуги Единствен матичен Име и презиме на обврзникот број на граѓанинот (ЕМБГ) на обврзникот Износ на бруто приходи/примања (денари) Износ на платен персонален данок (денари) Износ на исплатени нето приходи/примања (денари) (1) (2) (3) (6) (7) Ѓорѓи Крстев 32,400 3,240 29, Благоја Димов 27,500 2,750 24,750 REPREZENT JANUARI 1/

48 Деловно право ЗАСТАРЕНОСТ НА ПОБАРУВАЊА Д-р Горан РАФАЈЛОВСКИ Об вр ски те кои се којд нев но се соз да ва ат по ме ѓу суб је кти во прав ни от про мет тре ба редов но да се ис пол ну ва ат. До кол ку одре де ни суб је кти (долж ни ци) доц нат со свое то ис полну ва ње до ве ри те ли те има ат мож ност сво е то по ба ру ва ње да го ос тва рат при сил но со туж ба по суд ски пат. Пред да дој де до ва ква за врш ни ца на од но си те меѓу прав ни те суб је кти тре ба да се има пред вид ин сти ту тот на за ста ре ност на поба ру ва ња та, де фи ни ра ње то, ро ко ви те, за сто јот и пре ки нот на за ста ре но ста, кои се ре гу ли ра ни со За ко нот за об ли га ци о ните од но си ("Служ бен вес ник на РМ", број 18/ /13, во на та мошни от текст: ЗОО). ШТО ПРЕТ СТА ВУ ВА ЗА СТА РЕ НОСТ? За ста ре но ста е де фи ни ра на ка ко пре ста нок на право то да се ба ра при сил но ис пол ну ва ње на об вр ска та. За да на ста пи за ста ре ност по треб но е да исте че вре ме то опре де ле но со за кон во кое до ве ри те лот имал мож ност да ба ра ис пол ну ва ње на об вр ска та. По исте кот на тој рок, кој е раз ли чен за од дел ни по ба ру ва ња за ра ди при ро да та на исти те, до ве ри те лот го гу би пра во то при сил но да го нап ла ти сво е то по ба ру ва ње. Ако, до ве ри те лот по суд ски пат по исте кот на ро кот на за ста ре ност по ба ра ис пол нува ње на по ба ру ва ње то, а долж ни кот истак не при го вор за за ста ре ност, до ве ри те лот ќе го из гу би спо рот. Су дот не е об вр зан да вни ма ва на за ста ре но ста, таа об вр ска ја има долж ни кот. Со на ста пу ва ње то на за ста ре но ста не се гу би пра во то (по ба ру ва ње то) на до ве ри те лот, тоа са мо не ужи ва суд ска за шти та, од нос но до ве ри те лот не мо же да ба ра при сил но ис пол ну ва ње пре ку суд. Ако долж ни кот не се по ви ка на за ста ре ност, до ве ри те лот мо же да го ос тва ри сво е то пра во од нос но да го нап ла ти по ба ру ва ње то (член 349 од ЗОО). Долж ни кот во се кое вре ме пред или пос ле исте кува ње то на за ста ре но ста на по ба ру ва ње то мо же да го ис пол ни исто то и не ма пра во да ба ра да му се вра ти она што го дал, ду ри и ако не зна ел де ка об вр ска та е за ста ре на (член 356 од ЗОО). Ко га об вр ски те се соз да ва ат во ме ѓу на род ни от про мет на пра ва и ус лу ги, со ог лед на раз но ли ко ста на на ци о нал ни те за ко но дав ства по треб но е со до гова ра чи те во сог лас ност со нив ни от до го вор са ми да опре де лат чие пра во ќе се при ме ну ва во евен ту ал ни те суд ски или ар би траж ни спо ро ви, па та ка ќе ги опре делат ро ко ви те на за ста ре ност. РОК НА ЗА СТА РЕ НОСТ И НА СТА ПУ ВА ЊЕ Пред да ги на ве де ме ро ко ви те на за ста ре но ста на по ба ру ва ња та, по треб но е да се утвр ди од ко га ро ко ви те за поч ну ва ат да те чат и ко га на ста пу ва за ста ре но ста. За ста ре но ста поч ну ва да те че пр ви от ден по де нот ко га до ве ри те лот имал пра во да ба ра ис пол ну ва ње на об вр ска та, ако за од дел ни слу чаи со за кон не е про пи ша но не што дру го (член 350 од ЗОО). За ста ре но ста на ста пу ва ко га ќе исте че пос лед ниот ден од вре ме то опре де ле но со за кон (член 351 од ЗОО). По че то кот на те че ње то на за ста ре но ста е вр за на за ста са но ста на по ба ру ва ње то, тоа зна чи де ка за старе но ста за поч ну ва да те че на ред ни от ден од де нот на кој по ба ру ва ње то дос пе а ло. За ста ре но ста на ста пу ва со пос лед ни от ден од вре ме то опре де ле но со за кон. Се сме та де ка не ма зна че ње ако пос лед ни от ден на тој рок па ѓа во де нот на праз ник опре де лен со за кон. При мер 1: Фа кту ра та но си да тум го ди на со на ве ден рок за пла ќа ње 7 де на. Фа кту ра та тре ба да се пла ти зак луч но со го ди на. Ро кот за за ста ре ност за поч ну ва да те че на ред ни от ден од нос но од го ди на. Ова по ба ру ва ње за ста ру ва за 3 го ди ни, па та ка на ден по ба ру ва ње то е за ста ре но. Ако е празник ро кот не се про дол жу ва за на ред ни от ра бо тен ден, според одред ба та од член 351 од ЗОО. ЗОО за бра ну ва со прав на ра бо та да се опре де ли по дол г или по кра ток рок на за ста ре ност од она вре ме што е опре де ле но со за кон ни ту пак да се опре де ли де ка за ста ре но ста не ма да те че за не кое вре ме. Ако 48 REPREZENT JANUARI 1/2014

49 Деловно право ва кви ро ко ви се пак се до го во рат се сме та де ка истите не по сто јат. До го во рот ќе би де пол но ва жен за тоа што ни ту ед на стра на не мо же пред суд да ба ра пони шту ва ње на до го во рот са мо за тоа што до го во рот со др жел ро ко ви за за ста ре ност спро тив ни на За ко нот (член 353 од ЗОО). Долж ни кот не мо же да се отка же од за ста ре но ста пред да из ми не вре ме то опре де ле но за за ста ре ност, за тоа што со тоа по сред но вр ши приз на ва ње на поба ру ва ње то, а со тоа пре кин на за ста ре но ста па та ка од мо мен тот на пре кин на за ста ре но ста за поч ну ва ат да те чат но ви ро ко ви. Долж ни кот мо же со пис ме но приз на ние на за старе на об вр ска или да ва ње то на за лог или не кое дру го обез бе ду ва ње за за ста ре но по ба ру ва ње да се отка же од за ста ре ност, и во овој слу чај ро ко ви те поч ну ва ат да те чат од но во (член 355 и 357 од ЗОО). Обез бе де но то по ба ру ва ње со за лог и хи по те ка до ве ри те лот мо же да го нап ла ти и по за ста ру ва ње на по ба ру ва ње то, ме ѓу тоа нап ла та та ќе се од не су ва са мо на глав ни от долг. Ка ма та та и спо ред ни те по бару ва ња не ма да мо же да се нап ла тат ако про даж на та вред ност на за ло же ни от пред мет или нед виж ност не е до вол на за да ги по крие нив. За ста ре но ста на според ни те по ба ру ва ња ја сле ди суд би на та на глав но то по ба ру ва ње, ко га ќе за ста ри глав но то по ба ру ва ње, исто вре ме но за ста ру ва ат и спо ред ни те по ба ру ва ња, ка ко што се ка ма ти, пло до ви, тро шо ци и до го вор на каз на (член 357 и 358 од ЗОО). ВРЕ МЕ ПО ТРЕБ НО ЗА ЗА СТА РЕ НОСТ Оп шти от рок на за ста ре ност е утвр ден во член 360 од ЗОО, спо ред кој по ба ру ва ња та за ста ру ва ат за пет го ди ни, ако со за кон не е опре де лен не кој друг рок на за ста ре ност. Утвр де ни се и по себ ни ро ко ви на за ста ре ност во опре де ле ни слу чаи и тоа: По вре ме ни по ба ру ва ња По ба ру ва ња та на по вре ме ни да ва ња кои ста су ва ат го диш но или во по кра тки опре де ле ни вре мен ски пер и о- ди (по вре ме ни по ба ру ва ња), спо ред ни по вре ме ни по бару ва ња, ка ко што е по ба ру ва ње то на ка ма ти, по вре ме ни по ба ру ва ња во кои се ис цр пу ва са мо то пра во, ка ко што е по ба ру ва ње то на из др жу ва ње, за ста ру ва ат за три годи ни од ста са но ста на се кое од дел но да ва ње. Исти от рок ва жи за ану и те ти те со кои во ед на кви одна пред опре де ле ни по вре ме ни из но си се отп ла ту ва ат глав ни на та и ка ма ти те, но не ва жи за отп ла ти те во ра ти и за дру ги де лум ни ис пол ну ва ња за кои за ста ре но ста се опре де лу ва спо ред прав но то де ло (член 361 од ЗОО). За ста ре ност на са мо то пра во Са мо то пра во од кое про из ле гу ва ат по вре ме ните по ба ру ва ња за ста ру ва за пет го ди ни, сме тај ќи од стаса но ста на ста ро то не ис пол не то по ба ру ва ње по кое долж ни кот не вр шел да ва ња. Ко га ќе за ста ри пра во то од кое про из ле гу ва ат по вре ме ни по ба ру ва ња, до ве рите лот го гу би пра во то не са мо да ба ра ид ни по вре ме ни по ба ру ва ња, ту ку и по вре ме ни да ва ња кои ста са ле пред оваа за ста ре ност. Ме ѓу тоа, ЗОО утвр ду ва де ка не мо же да за ста ри пра во то на из др жу ва ње опре деле но со за кон (член 362 од ЗОО). Ме ѓу себ ни по ба ру ва ња од до го вор во про ме тот на сто ки и ус лу ги Ме ѓу себ ни те по ба ру ва ња на до го вор ни те стра ни од до го во ри те во про ме тот на сто ки и ус лу ги, ка ко и по ба ру ва ња та на на до мест за из да то ци на пра ве ни во вр ска со тие до го во ри, за ста ру ва ат за три го ди ни. Со ог лед де ка нај че сто до го вор ни те стра ни по сто ја но или во по долг вре мен ски пер и од вле гу ва ат во ме ѓу себ ни од но си во про ме тот на сто ки и ус лу ги, за ста ру ва ње то те че од во е но за се ко ја ис по ра ка на сто ки, извр ше на ра бо та или ус лу га (член 363 од ЗОО). По ба ру ва ње на за куп ни на По ба ру ва ње то на за куп ни на, без ог лед да ли е опре де ле но да се пла ќа по вре ме но, или во еден вкупен из нос, за ста ру ва за три го ди ни. Овој рок на заста ре ност се од не су ва на се ко ја за куп ни на без ог лед да ли се ра бо ти за за куп на под виж ни пред ме ти или нед виж но сти (член 364 од ЗОО). По ба ру ва ње на на до мест на ште та По ба ру ва ње то на на до мест на при чи не та ште та заста ру ва за три го ди ни од ко га оште те ни кот доз нал за ште та та и за ли це то кое ја сто ри ло ште та та. Во се кој слу чај ова побарување за ста ру ва за пет го ди ни од ко га на ста на ла ште та та, од нос но без ог лед ко га оште те ни от REPREZENT JANUARI 1/

50 Деловно право доз нал за ште та та и за сто ри те лот, пра во то да ба ра на до мест на ште та за ста ру ва по исте кот на пет го ди ни од ко га ште та та на ста на ла. Ова зна чи де ка за ко но даве цот пред ви дел рам ка во ко ја мо же при сил но да се ба ра на до мест на ште та. Пр ви от ус лов е доз на ва ње то, а вто ри от ус лов е опре де лениот пер и од од на ста ну вање на ште та та (член 365 став 1 и 2 од ЗОО). При мер 2: Ако оште те ни от доз нае за при чи не та та ште та 3-та го ди на од на ста ну ва ње на штета та тој има рок од 2 го ди ни за под не су ва ње на Туж ба, за тоа што е ли ми ти ран со вто ри от ус лов за за ста ре ност 5 го ди ни од на ста ну ва ње на ште та та. По ба ру ва ње то на на до мест на ште та на ста на та со по вре да на до го вор на об вр ска, за ста ру ва за вре ме то опре де ле но за за ста ре ност на таа об вр ска (член 365 став 3 од ЗОО), од нос но ЗОО утвр ду ва раз лич ни роко ви на за ста ре ност за на до мест на ште та на ста на ти со по вре да на до го вор ни об вр ски. При мер 3: До кол ку се ра бо ти за ште та ме ѓу до го вор ни стра ни од до го во рот за про мет на сто ки и ус луги, ро кот на за ста ре ност е три го ди ни, или за по вре да на до го вор на об вр ска за ко ја е пред ви ден ед но го ди шен рок на за ста ре ност, за ста ре но ста за на до мест на ште та е ед на го ди на. Ко га ште та та е при чи не та со кри вич но де ло, а за кри вич но го не ње е пред ви ден по долг рок на за ста реност од оп шти те ро ко ви на за ста ре ност за на до мест на ште та, ба ра ње то за на до мест на ште та спре ма од го вор но то ли це за ста ру ва ко га ќе из ми не вре ме то опре де ле но за за ста ре ност на кри вич но то го не ње (ап со лут ни от рок на за ста ре ност за кри вич но то де ло на ста пу ва ко га ќе по ми не два па ти онол ку вре ме опреде ле но за за ста ре ност на кри вич но го не ње, без ог лед што кри вич на та по стап ка трае). Ед но го ди шен рок на за ста ре ност За ед на го ди на за ста ру ва ат од дел ни по ба ру ва ња на ве де ни во член 367 од ЗОО. Глав но се ра бо ти за по ба ру ва ње за да ва ње ко му нал ни и слич ни ус лу ги кои те чат во кон ти ну и тет. Ед но го ди шен рок на за старе ност е утвр ден за: 1. По ба ру ва ње то на на до мест за ис по ра ча на електрич на и топ лот на енер ги ја, гас, во да, за оџа чарски ус лу ги и за одр жу ва ње на чи сто та та, ко га ис пора ка та, од нос но ус лу га та е из вр ше на за по тре би те на до ма ќинс тво то; 2. По ба ру ва ње то на по шта, те ле граф и те ле фон за упо тре ба на те ле фон и на по штен ски пре гра до ци, ка ко и дру ги нив ни по ба ру ва ња што се нап ла ту ва ат во три ме сеч ни или во по кра тки ро ко ви и 3. По ба ру ва ње то на претп ла та на по вре ме на публи ка ци ја, сме тај ќи од исте кот на вре ме то за кое е на ра ча на пуб ли ка ци ја та. Би деј ки се ра бо ти за кон ти ну и ра ни ус лу ги, ЗОО про пи шу ва де ка за ста ру ва ње то те че иа ко се про долже ни ис по ра ки те или ус лу ги те, од нос но не се сме та де ка на ста пил пре кин на за ста ре но ста ако долж ни кот пла тил не ко ја сме тка за по доц неж на ус лу га, а претход ни те не ги пла тил. При мер 4: Ако долж ни кот не пла тил за овие ус лу ги за 15 ме се ци, до ве ри те лот мо же при сил но да нап ла ти са мо за 12 ме се ци (1 го ди на) и тоа од де нот ко га ја под не су ва туж ба та па на на зад. Во овој слу чај за ста ре ност на ста пи ла за три ме се ци, или судот по при го вор за за ста ре ност на долж ни кот ќе ги зе ме пред вид са мо не за ста ре ни те об вр ски при од лу чу ва ње то. По ба ру ва ња утвр де ни пред су дот или пред друг над ле жен ор ган Си те по ба ру ва ња што се утвр де ни со пра во сил на суд ска од лу ка или со од лу ка на друг над ле жен ор ган, или со по рам ну ва ње пред суд или пред друг над лежен ор ган, за ста ру ва ат за де сет го ди ни, па и оние за кои за ко нот ина ку пред ви ду ва по кра ток рок на заста ре ност. Во на ве де ни те слу чаи се ра бо ти за акти кои има ат ка ра ктер на из врш на ис пра ва (пра во сил на суд ска од лу ка или по рам ну ва ње, од нос но со од вет ни акти на над леж ни ор га ни, ме ѓу кои се сме та ат и нотар ски те ис пра ви и при ват ни те ис пра ви за ве ре ни кај но тар). Ро кот кај овие по ба ру ва ња за поч ну ва да те че 50 REPREZENT JANUARI 1/2014

51 Деловно право на ред ни от ден од исте кот на вре ме то пред ви ден за до бро вол но из вр шу ва ње во таа ис пра ва (пре су да, но тар ски акт или од лу ка на др жа вен ор ган). На овие ис пра ви освен пе чат за пар во сил ност по тре бен е и печат на из врш ност кој ги со др жи по треб ни те да ту ми. Иск лу чок, е утвр ден за по вре ме ни по ба ру ва ња што про из ле гу ва ат од та кви од лу ки или по рам ну ва ња кои стасу ва ат во ид ни на (по ра ди нив на та прав на при ро да), кои сог лас но член 368 од ЗОО за ста ру ва ат во ро кот пред виден за за ста ре но ста на по вре ме ни те по ба ру ва ња. Ро ко ви на за ста ре ност кај до го во ри те за оси гу ру ва ње За ра ди спе ци фи ки те на до го во ри те за оси гу ру ва ње, по себ но се опре де ле ни ро ко ви те на за ста ре ност и по чето кот на те че ње на ро кот на за ста ре ност. Име но, тие се раз лич ни во за вис ност да ли се ра бо ти за до го ва ра чот на оси гу ру ва ње то, оси гу ри те лот или тре то ли це. По ба ру ва ња та на до го ва ра чот на оси гу ру ва ње, однос но на тре то ли це од до го во рот за оси гу ру ва ње на жи вот за ста ру ва ат за пет го ди ни, а од дру ги те до го вори за оси гу ру ва ње за три го ди ни, сме тај ќи од пр ви от ден по исте кот на ка лен дар ска та го ди на во ко ја на стана ло по ба ру ва ње то. Ако за ин те ре си ра но то ли це до каже де ка не зна е ло де ка на ста нал оси гу ре ни от слу чај, за ста ру ва ње то поч ну ва од де нот ко га доз на ло за тоа, со тоа што во се кој слу чај по ба ру ва ње то за ста ру ва кај оси гу ру ва ње то на жи во тот за де сет го ди ни, а кај дру ги за пет го ди ни од пр ви от ден по исте кот на ка лен дарска та го ди на во ко ја на ста на ло по ба ру ва ње то. По ба ру ва ња та на оси гу ри те лот од до го во рот за оси гу ру ва ње за ста ру ва ат за три го ди ни. Во слу чај на оси гу ру ва ње од од го вор но ста на трет, ако оште те но то ли це ба ра на до мест од оси гу ре ни кот или го до бие од не го, за ста ру ва ње то на ба ра ње то на оси гу ре ни кот спре ма оси гу ри те лот поч ну ва од де нот ко га оште те но то ли це ба ра ло по суд ски пат на до мест од оси гу ре ни кот, од нос но ко га оси гу ре ни кот го обеште тил. За ста ре но ста за поч ну ва да те че од мо мен тот ко га оште те но то ли це ќе по ба ра или до бие на до мест на ште та, би деј ќи, оси гу ру ва чот од го ва ра за ште та та што на ста на ла со оси гу ре ни от слу чај, са мо ако оштете но то ли це ба ра на до мест на ште та. Не по сред но то ба ра ње на тре то оште те но ли це спре ма оси гу ри те лот за ста ру ва за исто то вре ме за кое за ста ру ва не го во то ба ра ње спре ма оси гу ре ни кот од го во рен за ште та та (член 369 од ЗОО). Пре кин на за ста ре ност Во слу чај на на ста пу ва ње на пре кин, за ста ре но ста се пре ки ну ва и ро кот на за ста ре ност за поч ну ва да тече од но во, а ро кот на за ста ре ност пред пре ки нот не се сме та во рок на за ста ре ност опре де лен со за кон (член 381 став 1 од ЗОО). Ед на од нај че сти те при чи ни за пре ки ну ва ње на заста ре но ста е приз на ва ње то на дол гот, од нос но ед ностра на из ја ва на вол ја на долж ни кот за ко ја не е по требна сог лас ност на до ве ри те лот. Приз на ва ње то на дол гот мо же да би де на по сре ден на чин, ка ко што е пла ќа ње на дел од фа кту ра, да ва ње то отп ла та, пла ќа ње то ка ма та, да ва ње то обез бе ду ва ње (член 376 од ЗОО). До кол ку са мо де лум но се приз нае глав ни от долг, за ста ре но ста се пре ки ну ва са мо за приз на ти от из нос. Се сме та де ка дош ло до приз на ва ње на долг, а со тоа и пре кин на заста ре ност ако стран ки те опре де ли ле не кој друг рок на исп ла та на об вр ски те од прет ход ни от до го вор. При мер 5: Ако со склу чу ва ње на спо год ба за из вр шу ва ње на об вр ски те пред ви де ни се но ви ро ко ви на испол ну ва ње - во це лост или на ра ти, но ви от рок за исп ла та за поч ну ва од де нот ко га е до го во ре на ста са но ста на по ба ру ва ње то, а од на ред ни от ден те чат новите ро ко ви на за ста ре ност. Де нот на пот пи шу ва ње на спо год ба та во овој слу чај не прет ста ву ва ден од кој тре ба да се зас ме ту ва за ста ре но ста. Исто та ка со за пис ник за срам ну ва ње пот пиша но од две те стра ни за оста то кот од дол гот за ста ре но ста за поч ну ва да те че од но во, па та ка ако ро кот за тоа по ба ру ва ње бил 3 го ди ни со денот на пот пи шу ва ње на срам ну ва ње то за поч ну ва да те че нов рок од 3 го ди ни. За ста ру ва ње то се пре ки ну ва и со под не су ва ње тужба и со се кое дру го до ве ри те ло во дејс твие пре зе ме но про тив долж ник пред суд или пред друг над ле жен ор ган за ра ди утвр ду ва ње, обез бе ду ва ње или ос тва ру ва ње на по ба ру ва ње то (член 377 од ЗОО). Ме ѓу тоа, ако до ве ри те лот се отка же од туж ба та, или туж ба та на до ве ри те лот би де отфр ле на или туж бе но то ба ра ње од би е но, се сме та де ка не на ста пи ло пре ки ну ва ње на за ста ре ност по ра ди под не су ва ње туж ба или дру го дејс твие на до ве ри те лот про тив долж ни кот пред суд REPREZENT JANUARI 1/

52 Деловно право или друг над ле жен ор ган (член 378 од ЗОО). Но, ако туж ба та про тив долж ни кот е отфр ле на пора ди не над леж ност на су дот или по ра ди не ко ја дру га при чи на ко ја не се од не су ва на су шти на та на ра бо тата, па до ве ри те лот по втор но по диг не туж ба во рок од три ме се ци од де нот на пра во сил но ста на од лу ка та за отфр ла ње на туж ба та, се сме та де ка за ста ру ва ње то е пре ки на то со пр ва та туж ба. Се сме та де ка за стару ва ње то е пре ки на то и во слу чај на по ви ку ва ње во за шти та и истак ну ва ње на пре би ва ње на по ба ру ва њата во спор, ка ко и во слу чај ко га суд или друг ор ган го упа тил долж ни кот сво е то при ја ве но по ба ру ва ње да го ос тва ру ва во пар нич на по стап ка (член 379 од ЗОО). Во за вис ност од при чи на та по ра ди ко ја на ста пил пре кин на за ста ре ност, ЗОО утвр ду ва ко га за поч ну ва да те че но ви от ро кот на за ста ре ност и тоа: за ста ру ва ње то пре ки на то со приз на ние од стра на на долж ни кот поч ну ва да те че од но во од приз на ни е то; ко га пре ки ну ва ње на за ста ру ва ње то на ста на ло со по ди га ње туж ба или со по ви ку ва ње во за шти та, или со истак ну ва ње на пре би ва ње на по ба ру ва ња та во спор, од нос но со при ја ву ва ње на по ба ру ва ње во неко ја дру га по стап ка, за ста ру ва ње то поч ну ва да те че од но во од де нот ко га спо рот е окон чан или за вр шен на не кој друг на чин; ко га пре ки ну ва ње то на за ста ру ва ње то на ста на ло со при ја ва на по ба ру ва ње во сте чај на по стап ка или со ба ра ње на при нуд но из вр шу ва ње или обез беду ва ње, за ста ру ва ње то поч ну ва да те че од но во од де нот на окон чу ва ње то на оваа по стап ка. За ста ру ва ње то што поч ну ва да те че од но во по преки ну ва ње то, се за вр шу ва ко га ќе из ми не тол ку вре ме кол ку што со за кон е опре де ле но за за ста ру ва ње то што е пре ки на то. Во слу чај на но ва ци ја, од нос но пре кин на за старе но ста со приз на ва ње на дол гот од стра на на должни кот, а до ве ри те лот и долж ни кот се спо го дат да го из ме нат ос но вот или пред ме тот на об вр ска та, но во то по ба ру ва ње за ста ру ва за вре ме кое е опре де ле но за не го ва за ста ре ност (член 382 од ЗОО). ЗА СТА РЕ НОСТ НА ПРИ ДО НЕ СИ При до не си за пен зи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње Со За ко нот за пен зи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње не се утвр де ни ро ко ви на за ста ре ност за нап ла та на при до не си те, По ба ру ва ња та на ра бот ни ци те од пензи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње не за ста ру ва ат. Со За кон за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње утвр де но е де ка кон тро ла та, утвр ду вање то, нап ла та та, за ста ре но ста и от пи шу ва ње то на при до не си те ги вр ши Упра ва та за јав ни при хо ди во сог лас ност со За ко нот за да ноч на по стап ка (член 23 од За кон за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње). При до не си за здрав стве но оси гу ру ва ње За прес ме ту ва ње то, уп ла ту ва ње то, вта са но ста, за ста ре но ста и от пи шу ва ње то на при до не си те за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру ва ње ка ко и за каз не ни те ка ма ти, За ко нот за здрав стве но оси гу рува ње упа ту ва на при ме на на одред би те од За кон за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње кој пак упа ту ва на За ко нот за да ноч на по стап ка (член 23 од За кон за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње). ЗА СТА РЕ НОСТ НА ДА НО ЦИ Во од нос на за ста ре но ста, при сил на та нап ла та и ви си на та на ка ма та та за не на вре ме но пла ќа ње на да но кот на до да де на вред ност, пер со нал ни от да нок на до ход и да но кот на до би вка, За ко нот за да но кот на до да де на вред ност, За ко нот за пер со нал ни от да нок на до ход и За ко нот за да нок на до би вка, упа ту ва ат на при ме на на одред би те од За ко нот за да ноч на та по стап ка. Сог лас но За ко нот за да ноч на та по стап ка со кој е ре гу ли ра на по стап ка та за нап ла та на да но ци те, заста ру ва ње то на нап ла та на да но ци те и спо ред ни те да ноч ни да вач ки за поч ну ва да те че по исте кот на годи на та во ко ја што е ос тва ре на фа ктич ка та со стој ба, а на ста пу ва по исте кот на 5 го ди ни, од нос но 10 го ди ни во слу чаи на да ноч но за та ју ва ње. При мер 6: Ако об вр ска та за пла ќа ње на да но кот се од не су ва за ме сец мај 2007 го ди на, за ста ру вање то за поч ну ва да те че од го ди на, а на ста пу ва со исте кот на пос лед ни от ден од 2012 го ди на. 52 REPREZENT JANUARI 1/2014

53 Деловно право Пре ки ну ва ње на ро кот на за ста ре ност за поч ну ва со се кој да но чен упра вен акт што се од не су ва на фактич ка та со стој ба, а трае до пра во сил но за вр шу ва ње на по стап ка та. По се кој пре кин на ро кот, за поч ну ва да те че нов рок на за ста ре ност. Во се кој слу чај по исте кот од де сет го ди ни, за стару ва утвр ду ва ње то на да но кот и спо ред ни те да ноч ни да вач ки. Овој рок на за ста ре ност е ап со лу тен рок после кој утвр ду ва ње то на да но кот и спо ред ни те да ноч ни да вач ки, нив на про ме на и пре ста нок не е доз во ле но (член 110 од За ко нот за да ноч на та по стап ка). Постои разлика помеѓу утврдувањето и наплатата на даноците, па така нап ла та та на да но ци те и според ни те да ноч ни да вач ки за ста ру ва ат во рок од де сет го ди ни (исто ка ко пра во сил ни те пре су ди) од исте кот на го ди на та во ко ја да но кот и спо ред ни те да ноч ни да вач ки при стиг на ле за пла ќа ње. Вра ќа ње на по ве ќе или по грешно уп ла тен или нап ла тен да нок и спо ред ни да ноч ни давач ки за ста ру ва за 5 го ди ни од уп ла та та, а во се кој слу чај по исте кот од 10 го ди ни застарува вра ќа њето на истиот (член 122-а од Законот за даночна постапка. Даноците на имот Пра во то на утвр ду ва ње на да но кот ка ко и пра во то на нап ла та на да но кот и на тро шо ци те за ста ру ва за пет го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја тре ба ло да би де утвр ден од нос но да би де из вр ше на нап ла та та. Пра во то на об врз ни кот на вра ќа ње на не пра вилно или на по ве ќе уп ла те ни из но си на име на да нок, ка ма та и тро шо ци на при сил на нап ла та за ста ру ва за пет го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја е из вр ше на уп ла та та. По се кој пре кин на те кот на за ста ре но ста на ста пу ва нов тек на за ста ре ност. Ап со лут на та за старе ност на ва кви те по ба ру ва ња из не су ва де сет го ди ни (член 84 и 85 од За ко нот за да но ци те на имот). ВИД НА ПОБАРУВАЊЕ РОК НА ЗАСТАРЕНОСТ ЗАПОЧНУВА ДА ТЕЧЕ Општ рок сог лас но ЗОО 5 го ди ни пос лед ни от ден од вре ме то опре де ле но со За кон За ста ре ност на са мо то ПРАВО 5 го ди ни од ста са но ста на по ба ру ва ње то По вре ме ни по ба ру ва ња 3 го ди ни од ста са но ста на се кое од дел но да ва ње Ме ѓу себ ни по ба ру ва ња од до го во ри од во е но за се ко ја ис по ра ка на сто ки, из вр ше на 3 го ди ни на сто ки и ус лу ги ра бо та или ус лу га По ба ру ва ње од за куп ни на 3 го ди ни де нот наз на чен во до го во рот По ба ру ва ња по од нос на ште та 3 го ди ни од доз на ва ње за ште та 1) од де нот на доз навање за ште та та 5 го ди ни од на ста ну ва ње на ште та та 2) од де нот на настанување на ште та та Ште та на ста на та со не по чи ту ва ње раз лич ни ро ко ви за ра ди раз лич ни на до го вор на об вр ска по вре ди на до го вор на об вр ска од де нот на на ста ну ва ње на ште та та Ште та при чи не та со кри вич но де ло онол ку вре ме кол ку е по треб но за за ста ру ва ње на кри вич но то го не ње од де нот на сто ру ва ње на кри вич но то де ло На до мест за ис по ра ча на еле ктрич на и топ лот на енер ги ја,гас во да и дру ги ус лу ги из вр ше ни за по тре би те на до ма ќинс тва та 1 го ди на од де нот на за вр ше на та ме сеч на ус лу га На до мест за ис по ра ча на еле ктрич на и топ лот на енер ги ја,гас во да и дру ги ус лу ги из вр ше ни за по тре би те на правните лица Пра во сил ни суд ски од лу ки или од лу ки на др жав ни ор га ни При до не си од пен зи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње При до не си од здрав стве но оси гу ру ва ње 3 го ди ни (овие ус лу ги се сме та ат ка ко Ме ѓу себ ни по ба ру ва ња од до го во ри на сто ки и ус лу ги) од де нот на за вр ше на та ме сеч на ус лу га 10 го ди на од из врш но ста на од лу ки те не за ста ру ва ат 5 го ди ни - во секој случај 10 го ди ни на ред ни от ден од ро кот ко га тре ба ло да би дат уп ла те ни Да нок на до би вка 5 го ди ни - во секој случај 10 го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја што е ос тва ре на фа ктич ка та со стој ба Пер со на лен да нок на до ход 5 го ди ни - во секој случај 10 го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја што е ос тва ре на фа ктич ка та со стој ба ДДВ 5 го ди ни - во секој случај 10 го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја што е ос тва ре на фа ктич ка та со стој ба Ак ци зи 5 го ди ни - во секој случај 10 го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја што е ос тва ре на фа ктич ка та со стој ба Наплата на даноци по одлука 10 го ди ни од денот утврден во одлуката REPREZENT JANUARI 1/

54 Девизно работење РЕГИСТРИРАЊЕ НА ДИРЕКТНИТЕ ИНВЕСТИЦИИ РЕАЛИЗИРАНИ ОД СТРАНА НА РЕЗИДЕНТИ И НЕРЕЗИДЕНТИ М-р Александар ИВАНОВСКИ Ре ги стри ра ње то на ди рект ни те ин ве сти ции во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја, ре а ли зи ра ни од страна на ре зи ден ти и не ре зи ден ти, е уре де но во чле но ви те 7 и 8 од За ко нот за де виз но то ра бо тење ( Служ бен вес ник на РМ, број 34/ /13), при што об вр ска та за во де ње на ре ги стри те на ди рект ни те ин ве сти ции во еле ктрон ска фор ма е на Цен трал ни от Ре ги стар на Ре пуб ли ка Ма кедо ни ја. Во про дол же ние ви ја да ва ме комп лет на та по стап ка за упис на ди рект ни те ин ве сти ции ре а ли зи ра ни од ре зи ден ти и не ре зи ден ти во ре ги ста рот на ди рект ни ин ве сти ции при Централ ни от Ре ги стар на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја, ка ко и за кон ски те пос ле ди ци кои про из ле гу ва ат од не ис пол ну ва ње то на об вр ска та за упис на ди рект ни те ин ве сти ции во ре ги ста рот. 1. УПИС НА ДИ РЕКТ НИ ИН ВЕ СТИ ЦИИ Об врз ни ци за упис се си те ре зи ден ти кои ре а лизи ра ат ди рект ни ин ве сти ции во странс тво и не ре зиден ти кои ре а ли зи ра ат ди рект ни ин ве сти ции во РМ. Под по и мот ре зи дент сог лас но член 2 од За ко нот за де виз но ра бо те ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 34/ /13) се по драз би ра ат: 1) тр гов ски друш тва, тр гов ци-по е дин ци и дру ги правни ли ца со се ди ште во РМ и нив ни прет став ниш тва во странс тво, освен нив ни по друж ни ци во странс тво; 2) по друж ни ци на стран ски друш тва за пи ша ни во тр гов ски ре ги стар во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; 3) фи ли ја ли на стран ски бан ки; 4) фи зич ки ли ца кои са мо стој но вр шат деј ност како за ни ма ње со по сто ја но ме сто на жи ве е ње во РМ и кои не се тре ти ра ат за тр гов ци спо ред За ко нот за тр гов ски те друш тва; 5) фи зич ки ли ца со по сто ја но ме сто на жи ве е ње во Република Македонија и лицата кои привремено пре стојуваат во странство со важечки документ за пре стој или за работа, за време на нивниот престој во странство; 6) фи зич ки ли ца кои при вре ме но пре сто ју ва ат во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја врз ос но ва на ва жеч ка ви за за пре стој, од нос но ра бот на ви за во тра е ње од нај мал ку шест ме се ци; и 7) дип ло мат ски, кон зу лар ни и дру ги прет став ништва на РМ во странс тво кои се фи нан си ра ат од Бу џе тот на РМ, ка ко и вра бо те ни те во тие прет став ниш тва и чле но ви те на нив ни те по тес ни се мејс тва. Ка ко не ре зи ден ти во смис ла на За ко нот за де виз но ра бо те ње се сме та ат си те дру ги ли ца кои не се де фини ра ни ка ко ре зи ден ти. Пред мет на ре ги стра ци ја се ре а ли зи ра ни те ди ректни ин ве сти ции под што се по драз би ра: "Вло жу ва ње со кои ин ве сти то рот има на ме ра да вос пос та ви трај на еко ном ска по вр за ност и/или да ос тва ри пра во на управу ва ње со тр гов ско то друштво или дру го то прав но ли це во кое ин ве сти ра." Ка ко ди рект ни ин ве сти ции се сме та ат: 1) Ос но ва ње на тр гов ско друш тво во це лос на сопстве ност на ин ве сти то рот; 2) Зго ле му ва ње на ос нов на та глав ни на на тр говско то друш тво во це лос на сопс тве ност на ин ве стито рот; 3) Ос но ва ње по друж ни ца; 4) Стек ну ва ње на це лос на сопс тве ност над по стоеч ко тр гов ско друш тво; 5) Учес тво во но во фор ми ра но или ве ќе по сто еч ко тр гов ско друш тво, ако со тоа ин ве сти то рот по се ду ва или се здо би ва со по ве ќе од 10% учес тво во ос нов ни от ка пи тал на тр гов ско то друш тво, од нос но по ве ќе од 10% од пра во то на од лу чу ва ње; 6) Дол го ро чен за ем со пер и од на до ста су ва ње од пет и по ве ќе го ди ни, ко га се ра бо ти за за ем од ин вести то рот и кој е на ме нет за тр гов ско друш тво во не го ва це лос на сопс тве ност. 54 REPREZENT JANUARI 1/2014

55 Девизно работење 7) Дол го ро чен за ем со пер и од на до ста су ва ње од пет и по ве ќе го ди ни, ко га се ра бо ти за за ем на ме нет за вос по ста ву ва ње на трај на еко ном ска по вр за ност и ако е да ден ме ѓу еко ном ски по вр за ни суб је кти. Ди рект на та ин ве сти ци ја се ре а ли зи ра со вло жува ње во: па ри пред ме ти пра ва. Член 7 став 1, од нос но член 8 став 1 од За ко нот за де виз но ра бо те ње не го огра ни чу ва ат пра во то на ре зи ден тот да би де но си тел на ди рект на стран ска ин ве сти ци ја во странс тво, од нос но на на ре зи ден тот да ре а ли зи ра ди рект на ин ве сти ци ја во РМ. За ко нот за де виз но ра бо те ње во тој пог лед е це лос но ли бе ра лен и ци ти ра ни те за кон ски одред би са мо пре ци зи ра ат де ка ди рект ни те ин ве сти ции на ре зи ден ти во странство се сло бод ни, од нос но ди рект ни те ин ве сти ции на не ре зи ден ти во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја се сло бод ни, освен ако со друг за кон по и на ку не е уре де но. На по ме на: Упи сот на ре а ли зи ра ни те ди рект ни инве сти ции од стра на на ре зи ден ти те и не ре зи ден ти те е раз лич но од упи сот на вло жу ва ња та во нед виж но сти на ре зи ден ти те и не ре зи ден ти те во Ре ги ста рот кој го во ди исто та ка Цен трал ни от ре ги стар. По стап ка та на упис на вло жу ва ња та во нед виж но сти е ре гу ли ра на со одред бите на член 11 и 12 од За ко нот за де виз но ра бо те ње. 2. ЗА КОН СКИ РОК ЗА УПИС НА ДИ РЕКТ НИ ТЕ ИН ВЕ СТИ ЦИИ ВО РЕ ГИ СТА РОТ Ро кот за упис на ди рект ни те ин ве сти ции на ре зиден ти те во странс тво е про пи шан во член 7 став 2 од За ко нот, од нос но за не ре зи ден ти те за ин ве сти ци и те во РМ во член 8 став 2 од За ко нот за де виз но ра бо те ње. Сог лас но ци ти ра ни те за кон ски одред би ро кот е иденти чен и во два та слу ча ја (за ре зи ден ти те и за не ре зиден ти те) и из не су ва 60 де на од: 1) де нот на на ста ну ва ње на прав ни от ос нов за стек ну ва ње на ди рект на та ин ве сти ци ја, од нос но проме на та на иста та, од нос но од 2) де нот на на ста ну ва ње то на дру ги про ме ни на по да то ци те кои се при ја ву ва ат во ре ги ста рот. 3. ПО СТАП КА ТА НА УПИС По стап ка та на упис во ди рект ни те ин ве сти ции во Ре ги ста рот на ди рект ни те ин ве сти ции ја про пи шу ва Ми ни сте рот за еко но ми ја сог лас но одред би те на член 7 став 5, од нос но на член 8 став 5 од За ко нот за девиз но ра бо те ње. Сог лас но на ве де но то во "Служ бен вес ник на РМ", број 122/08 го ди на об ја ве ни се два Пра вил ни ка со кои се про пи шу ва по стап ка та на упис на ди рект ни те ин ве сти ции во Ре ги ста рот и тоа: Пра вил ник за на чи нот на при ја ву ва ње то, упи сот, ка ко и фор ма та, со др жи на та и на чи нот на во де ње на ре ги ста рот на ди рект ни ин ве сти ции на ре зи ден ти те во странс тво (во на та мош ни от текст: Пра вил ник за упис на ди рект ни ин ве сти ции на ре зи ден ти те во странс тво); и Пра вил ник за на чи нот на при ја ву ва ње то, упи сот, ка ко и фор ма та, со др жи на та и на чи нот на во де ње на ре ги ста рот на директ ни те ин ве сти ции на не ре зи ден ти во РМ (во на та мош ни от текст: Пра вил ник за упис на ди рект ни ин ве сти ции на не ре зи ден ти те во РМ). Ре ги ста рот на ди рект ни те ин ве сти ции на ре зи ден ти во странс тво и на ди рект ни те ин ве сти ции на не ре зиден ти во РМ се во ди еле ктрон ски во Цен трал ни от реги стар и исти от се со стои од еле ктрон ски де ло вод ник, во кој се еви ден ти ра ат след ни те по да то ци: на зив на ре ги ста рот, вид на упис, да тум и вре ме на при ем и одо бру ва ње, ди ги тал ни за пи си на при ло зи те кон при ја ва та, до каз за уп ла тен на до мест, си те по да то ци од при ја ва та за ре ги стра ци ја на ди рект на та ин ве сти ци ја и при ло зи те кон неа. При ја ву ва ње то на ди рект ни те ин ве сти ции и си те нив ни про ме ни се вр ши на след ни те обрас ци: Обра зец - ДИР - за упис на ди рект ни те ин ве стиции на ре зи ден ти во странс тво; Обра зец - ДИН - за упис на ди рект ни ин ве сти ции на не ре зи ден ти те во РМ. На ве де ни те обрас ци мо же да се сим нат од веб стра ната на Цен трал ни от Ре ги стар на РМ ( Обрас ци те ДИР, од нос но ДИН ги со др жат след ните по да то ци: 1) По да то ци за под но си тел; 2) По да то ци за ре зи ден тот (за ДИР), од нос но за не ре зи ден тот (за ДИН); 3) Тип на ре ги стра ци ја на ди рект на та ин ве сти ци ја; 4) По да то ци за ди рект на та ин ве сти ци ја; 5) По да то ци за на ста ну ва ње/зго ле му ва ње на директ на та ин ве сти ци ја по ви до ви и вкуп на вред ност; 6) На чин на ре а ли зи ра ње на ди рект на та ин ве стици ја и вкуп на вред ност; 7) По да то ци за на ма лу ва ње/про ме на на ди рект на та REPREZENT JANUARI 1/

56 Девизно работење ин ве сти ци ја по ви до ви и вкуп на вред ност; 8) По да то ци за друш тво то во странс тво во кое ре зиден тот има вло жу ва ње во ди рект на ин ве сти ци ја; 9) За бе ле шка; 10) Ме сто, да тум,пот пис на ов ла сте но ли це и пе чат. При при ја ву ва ње на про ме на на ве ќе за пи ша на директ на ин ве сти ци ја, ре зи ден тот, од нос но не ре зи ден тот ги по пол ну ва ат со но ви по да то ци са мо оние по ли ња во образе цот кај кои има про ме ни во од нос на пр ва та прија ва. До кол ку при ја ва та за ре ги стра ци ја не ги со др жи си те по треб ни по да то ци или не се под не се ни си те по треб ни до ку мен ти, под но си те лот се по ви ку ва во рок од 5 де на да ги от стра ни не до ста то ци те. Под но си те лот кој во рок од 5 де на не ма да ги от стра ни не до ста то ци те, ќе се сме та де ка при ја ва та во оп што не ја под нел. Ре зи ден ти те при при ја ву ва ње то на ди рект на та ин вести ци ја и си те неј зи ни про ме ни со при ја ва та при ло жува ат и до каз за склу чу ва ње на ка пи тал на та транс ак ци ја ко ја е прав на ос но ва за при ја ву ва ње на ди рект на та инве сти ци ја од нос но про ме на та и дру га та до ку мен та ци ја со ко ја се по твр ду ва ат по да то ци те во при ја ва та. За ре а ли зи ра на та ди рект на ин ве сти ци ја во странство, ре зи ден тот тре ба во рок од 60 де на од упи сот на ди рект на та ин ве сти ци ја да при ло жи до каз за ре а ли заци ја на иста та. Исто та ка и ре зи ден ти те кај кои не рези дент има вло жу ва ње кое се сме та за ди рект на ин вести ци ја при при ја ву ва ње то на ди рект на та ин ве сти ци ја и си те неј зи ни про ме ни, со при ја ва та при ло жу ва ат и до каз за склу чу ва ње ка пи тал на та транс ак ци ја ко ја е прав на ос но ва за при ја ву ва ње на ди рект на та ин ве стици ја од нос но про ме на та и дру га та до ку мен та ци ја со ко ја се по твр ду ва ат по да то ци те во при ја ва та. По еви ден ти ра ње то на по да тоци те во еле ктрон ски от де ло вод ник, авто мат ски се до де лу ва де ло во ден иденти фи ка ци о нен број и се из да ва по твр да за при ем со ко ја се по твр ду ва де ка на опре де лен да тум и утвр ден час е под не се на при ја ва за ре ги стра ци ја на ди рект на ин ве сти ци ја и иста та се за ве ру ва со пот пис и пе чат на Цен трал ни от ре ги стар. 4. ЗА КОН СКИ ТЕ ПОС ЛЕ ДИ ЦИ ОД НЕ ИС ПОЛ НУ ВА ЊЕ НА ЗА КОН СКА ТА ОБ ВР СКА ЗА УПИС НА ДИ РЕКТ НИ ТЕ ИН ВЕ СТИ ЦИИ ВО РЕ ГИ СТА РОТ Во член 56 од За ко нот за де виз но ра бо те ње за не испол ну ва ње на за кон ски те об вр ски за упис на ди рект ни те ин ве сти ции на ре зи ден ти те во странс тво, од нос но за упис на ди рект ни те ин ве сти ции на не ре зи ден ти те во РМ, про пи ша ни се ви со ки пре кр шоч ни каз ни. Име но, сог лас но ци ти ра ни те за кон ски одред би за не при ја вува ње на вло жу ва ње то и на си те на та мош ни из ме ни во Цен трал ни от ре ги стар мо же да се изре че каз на гло ба во из нос од до евра во де нар ска про тиввред ност на прав но то ли це, од нос но од до евра во де нар ска про тив вред ност на од го вор но то ли це во прав но то ли це. Каз на та за фи зич ко ли це ре зи дент, од нос но не ре зи дент из не су ва од до евра во де нар ска про тив вред ност, до кол ку не се из вр ши упис на вло жу ва ња та. За сто ре ни те пре кр шо ци сог лас но одредби те на член 57 од За ко нот за де виз но ра бо те ње по крај гло ба та мо же да се изре че и по себ на пре кр шоч на санкци ја за бра на на вр ше ње на од дел на деј ност, и тоа: за прав но ли це во тра е ње од нај мал ку три де на до најм но гу 30 де на, и за фи зич ко ли це во тра е ње од нај мал ку три де на до најм но гу 15 де на. Ме ѓу тоа, по крај ва кви ви со ки па рич ни каз ни не испол ну ва ње то на за кон ска та об вр ска за упис соз да ва и не кои до пол ни тел ни проб ле ми, осо бе но не мож но ста да се из вр ши исп ла та на ди ви ден да од до маш на та компа ни ја на не ре зи дент сопс тве ник на друш тво то во РМ. На ве де но то огра ни чу ва ње е со др жа но во одред би те на член 9 од За ко нот за де виз но ра бо те ње спо ред кое: "Пре но сот на до би вка, пре но сот на фи нан сиски средс тва до би е ни со оту ѓу ва ње и про даж ба на сопс тве нич ки дел во ди рект на та ин ве сти ци ја, ка ко и пре но сот на оста то кот од ли кви да ци о на та ма са е сло бо ден, под ус лов не ре зи ден тот да ја ре ги стрирал ди рект на та ин ве сти ци ја сог лас но со овој за кон и да ги на ми рил си те за кон ски об вр ски врз ос но ва на да но ци и при до не си во РМ." Во тој кон текст си те до маш ни ком па нии со странски ка пи тал до кол ку са ка ат да из вр шат исп ла та на ди ви ден да на не ре зи дент, по крај по твр да та од УЈП де ка ги пла ти ле си те да но ци и Од лу ка та за исп ла та на ди ви ден да, об вр за ни се да при ло жат и По твр да за из вр ше ни от упис на ди рект на та ин ве сти ци ја до би е на од Цен трал ни от ре ги стар на РМ. Во спро тив но бан ка та не ма да по ста пи по на ло гот, од нос но не ма да из вр ши транс фер на па рич ни те средс тва врз ос но ва на ди виден да на сопс тве ни кот не ре зи дент. Во про дол же ние да ва ме При мер 1 за по пол нет Обра зец ДИН - за упис на ди рект ни те ин ве сти ции на не ре зи ден ти во РМ и При мер 2 за по пол нет Обра зец - ДИР за упис на ди рект ни ин ве сти ции на ре зи ден ти во странс тво. 56 REPREZENT JANUARI 1/2014

57 Девизно работење Пример 1 стр. 1 Petrovski Petar 031/ Goce Del~ev Kumanovo KU Republika Makedonija H H G H BHS Konstrak{n GMBH Tomas [trase 10 Nirnberg Nirnberg Germanija A B Hof Ginter 1200 Nirnberg, Man{trase 1, R. Germanija H REPREZENT JANUARI 1/

58 Девизно работење Пример 1 стр Republika Makedonija EUR REPREZENT JANUARI 1/2014

59 Девизно работење Пример 1 стр. 3 Dru{tvo za proizvodstvo i uslugi MAK Konstrak{n DOOEL Novoproektirana bb Kumanovo Kumanovo Republika Makedonija REPREZENT JANUARI 1/

60 Девизно работење Пример 2 стр. 1 Petrovski Petar 031/ Goce Del~ev Kumanovo Kumanovo Republika Makedonija H H Dru{tvo za proizvodstvo i uslugi MAK Konstrak{n DOOEL Novoproektirana bb Kumanovo Kumanovo Republika Makedonija Petrovski Petar ul. Goce Del~ev br. 5, Kumanovo, Republika Makedonija H 60 REPREZENT JANUARI 1/2014

61 Девизно работење Пример 2 стр R. Germanija, Nirnberg EUR REPREZENT JANUARI 1/

62 Девизно работење Пример 2 стр. 3 BHS Konstrak{n GMBH Tomas [trase 10 Nirnberg Nirnberg Germanija 62 REPREZENT JANUARI 1/2014