NUNATSINNIT SERMIMIT IMEQ NUNARSUARMI NIUERFIMMUT

Transcription

1 NUNATSINNIT SERMIMIT IMEQ NUNARSUARMI NIUERFIMMUT Kalaallit Nunaannit assissaqanngitsutut sermimit imermillu tunisassianik avammut nioqquteqarnermik annertuumik periusissiaq nukittorsaassaaq Naalakkersuisut»Sermimik imermillu avammut nioqquteqarnissamut periusissiaq ( )«-mik eqikkaaneq SERMEQ IMERLU

2 Asseq: Paul Zizka Photography VisitGreenland Nunatsinnit sermimit imeq nunarsuarmi niuerfimmut Kalaallit Nunaannit assissaqanngitsutut sermimit imermillu tunisassianik avammut nioqquteqarnermik annertuumik periusissiaq nukittorsaassaaq Naalakkersuisut»Sermimik imermillu avammut nioqquteqarnissamut periusissiaq ( )«-mik eqikkaaneq Namminersorlutik Oqartusat Niuernermut Nukissiuuteqarnermullu Naalakkersuisoqarfik Tel P.O. Box Nuuk Kalaallit Nunaat Grønland Aaqqissuisoq: Beth Werner, tusagassiortoq Ilusilersuinermik suliarinnittoq: ProGrafisk ApS Saqqummersinneqarpoq august 2018 USA-mi (Alaskami) Ingerlatseqatigiiffinnut akileraartarnermut procenti 2018 aallarnerfigalugu allanngortinneqarpoq. Taamaattumik taanna naapertorlugu oqaasertaliussat nutarterneqarput

3 Imarisai Siulequt Nunarsuarmi atuisartut amerliartuinnartut puiaasami imeq piumaneruaat Periusissiami aqqutissat pingasut Aqqut 1: Sermimik aattumit pigisanik attuumassutilinnik naleqquttunillu toqqartuinerit Aqqut 2: Akileraarutinut akitsuutinullu inuussutissarsiorfik inussiarnernerusumik inissisimasoq Aqqut 3: Sermip erngullu avammut nioqqutiginissaanut inatsiseqarneq inuussutissarsiorfimmut inussiarnernerusoq Kalaallit Nunaanni sermimik imermillu isumalluutinik nittarsaassineq nukittorsagaq anguniagaqarfiligarlu Sermimik imermillu avammut nioqquteqarnissamut Naalakkersuisut periusissiaat innersuussutini 21-ni makkunani eqikkarneqartoq

4 Siulequt Sermip erngullu tunisassiarinissaanut avammullu nioqqutiginissaanut nunarsuarmi imermik tarajoqanngitsumik isumalluutinik annertunerpaanik peqarnermigut Kalaallit Nunaat annertuupilussuarmik atorneqanngitsumillu piukkunnaammik peqarpoq. Piukkunnaat taanna eqqortumik ineriartortillugulu atugarigutsigu siuarsarneq suliffeqartitsinerlu annertusaannarnagit nunami isertitaqarnermut tunngavigisaq annertusassavarput. Tassaavoq Kalaallit Nunaata aningaasaqarnikkut imminut napatinnerunissaanik Naalakkersuisut anguniagaannut naleqqulluinnartussaq. Puiaasami imermik tunisaqarnermi nunarsuarmi niuerfeqartoq, allaallumi niuerfik annertusiartuinnartoq niuerfinnik misissueqqissaarnerit arlallit takutippaat. Nunamili avammut nioqquteqarfissatut piukkunnaatilimmi annertuunik imermik isumalluutigisat nunarsuarmi imermik tunisanik annertusiartortumik piumasaqarnermut ataqatigiissillugit nunani tamalaani niuerfimmi pisariunngitsumik iluatsitsinissatut ittuunissaa naatsorsuutigisassaanngilaq. Tassaavoq niuerfik sakkortuumik unammillertoqarnermik ilisarnaatilik. Kalaallit Nunaat suliaqarfigalugu akulerutissappat tunisassiortut aningaasaliisartullu aningaasaqarnermut, nittarsaassinermut siammarterinermullu tunngatillugu nukittussuseqartut kajumitsilernissaat aalajangiisuulluinnarpoq. Avammut niuerfinni iluatsitsineq angussagutsigu nunatsinnit sermimit imeq pitsaassuseqarluartoq, annertunerusutullu pissarsiassaasoq misiliivigisariaqarparput. Aalajangersimasumik annikinnerpaamik tunisassiarisat piinnarneqartillugit aningaasaqarnikkut akilersinnaasumik tunisassiornerup aallartissinnaasariaqarpoq. Soorunalimi pitsaanerpaatitatut immikkuutaarnerusutut tunisassianik avammut nioqquteqarnikkut saqqummiussaqartarnissaq tamatuma pinngitsoortissanngilaa. Anguniagaq angussagaanni aqqutini pingasunik makkuninnga ingerlaffeqarpoq: Aqqutissaq siulleq tassaavoq sermimit imermik pigisassanik naleqquttunik attuumassutilinnillu nalunaarsueqqinnissaq. Toqqartuinermi nunap ilusaanut attaveqarnernullu tunngatillugu Kalaallit Nunaanni immikkut ittutut unammillerfissat sianigineqassapput. Tamanna ilutigalugu pineqartoq soorunami tassaassaaq imeq imigassaq pitsaalluinnartoq. Aqqutissat aappaat tassaavoq akileraarutit akitsuutillu naleqqussarsinnaanissaat, taamaalilluni imermik avammut nioqquteqarnerup ineriartortitaaneranut tamakkiisumik akileraarutini akitsuutinilu nammatassaq government take-tut taaneqartartoq aporfiussanngimmat. Suliaq tamanna nunani assersuussiffiusinnaasuni arlalinni akileraarutinut akitsuutinullu tunngatillugu atugassarisanik, kiisalu iluserisinnaasani pisoqarfiusussanik naatsorsuinernik assersuussilluni misissueqqissaarnermik aallaaveqarpoq. Aqqutissat pingajuat tassaavoq inuussutissarsiornermi naleqqussakkanik sermimik imermillu suliassaqarfimmi sinaakkutissatut inatsisaasut sinnerinik pitsanngorsaanissaq siunertaralugu ukkataqarneq. Assersuutigalugu maannakkut qinnuteqartarnernut neqeroortitsisarnerni ingerlassani ilassutaasunik, siulliusoq tunngavigalugu ingerlanneqartartuni. Tamakku saniatigut sermip erngullu suliassaqarfittaanik nittarsaassinerup nukittorsarnissaa pingaartuuvoq. Imermik pigisat nalunaarsorneri ilutigalugit nittarsaassinermi atortussanik suliaqartoqassaaq, kiisalu nunani tamalaani suliaqartuusut (tunisassiortut, aningaasaliisartut siammarterisartullu) attaveqarfigineqalissallutik. Naalakkersuisut 4

5 5 Asseq: Raven Eye Photography VisitGreenland

6 Nunarsuarmi atuisartut amerliartuinnartut puiaasami imeq piumaneruaat Ataatsimut isigalugit nunarsuup ilaani tamani ullutsinni atuisartut imeruersaatit pinngortitamit pissuserisaatut ittut kaloriakitsullu piumaleriartuinnarpaat. Ukiut kingulliit tallimat puiaasani imeq kisimiitillugu nunarsuarmi atuinerup qanoq allanngoriartorsimanerani naatsorsueqqissaarnerni takuneqarsinnaasutut tamanna pissusiviuvoq mi nunarsuarmi tamarmi puiaasami imeq 168 mia. literingajaat imigaapput, 2015-imili atuineq 228 mia. literinut annertuseriarsimavoq. Ukiut tallimat ingerlanerini 35 procentit missaannik qaffariarneruvoq, imaluunniit ukiukkaani agguaqatigiissillugu 6 procenti sinnilaarlugu. Ingammik nunat immikkoortuisa sinnerinit nunat immikkoortua ataaseq malunnartumik inissippoq, takuuk nalunaarsuiffik mit 2015-imi marloriaatingajammik atuisoqarneratigut Asia erseqqissumik siuttunngorsimavoq. Nunat immikkoortuat ullumikkut nunarsuarmi puiaasami imermik atuinermit 34 procentingajannik atugaqarfiuvoq. Nunarsuarmi tamarmi puiaasani imermik literikkaani pingajuat Asiami imerneqartarpoq, nunat immikkoortuanni Kina tassaalluni niuerfigineqarnerpaaq. Taamaattumik nunanut allanut arlalinnut assersuukkaanni Kina tassaavoq nuna imi puiaasani imermik atuisoqarfiunerpaaq, takuuk nalunaarsuiffik 5. Imermilli puiaasamiittumik ukiuni kingulliunerusuni atuinerup annertuserujussuarnera ingerlaannassanerpa? Aap ilimanarpoq. Peqqinnartumik imigas- Asseq: AdobeStock 6

7 Nalunaarsuiffik 6: Nunat immikkoortuinut agguataarlugit puiaasamit imermik atuinerit (Najoqqutaq: GlobalData) Atuineq (mio. liter) F Ukiumut amerleriaatit katitikkat Total , , , , , , ,60 6,20 % Afrika 6.327, , , , , , ,50 7,50 % Asia , , , , , , ,60 12,00 % Manerassuaq 715,80 728,40 763,10 831,50 898, , ,90 7,90% Europap Kangia , , , , , ,60 2,30 % Amerika Kujalleq , , , , , , ,10 5,10 % Kangia Qiterleq Afrikallu Avannaa 9.775, , , , , , ,60 6,70 % Amerika Avannarleq , , , , , , ,10 4,90 % Europap Kitaa , , , , , , ,30 1,30 % samik ileqqunut attuumassutilinnik tunisassianik atuisartut sammisaqarneri ukiuni takkuttussani annertusiartussasoq misissuinerit arlallit takutippaat. Assersuutigalugu Kinami atuisartut erngup pilerfiata pitsaassusaanik assut alaatsinaapput, tamannalu imermut nalinginnaasumut naleqqiullugu peqqinnarnerusutut isumaqartoqarnera pissutigalugu imeruersaatit piumaneqariartortorujussuupput. Imeruersaatinik peqqinnarlutillu pinngortitamit pinngorfeqartut pillugit atuisartuni annertunerusumik sianiginnittoqalernerata nassatarisaanik Indonesia, niuerfiit pingaarutillit ilaat alla, puiaasani imermik annertunerusumik aamma tunisaqarfiusalersimavoq. Ukiuni aggersuni tallimani puiaasani imermik nunarsuarmi atuinerup ukiumoortumik siuariartornissaa 6 procentit missaannik annertuseriassasoq ataatsimut isigalugu naatsorsuutigineqarpoq. Nalunaarsuiffik 5: Nunani toqqartukkani puiaasani imermik atuinerit (Najoqqutaq: GlobalData) Atuineq (mio. liter) Katillugit (nunarsuarmi) 228,563,80 Kina ,80 USA ,50 Tyskland ,00 Indien ,50 Indonesien ,60 Frankrig 8.087,10 Brasilien 6.578,80 Nigeria 5.125,10 Rusland 4.009,70 Japan 3.646,60 Canada 2.552,90 Tuluit Nunaat 2.126,70 Korea Kujalleq 2.012,00 Nunat allat ,50 7

8 Asseq: Shutterstock Siunissami nunarsuarmi puiaasani imermik annertusiartortumik piumasaqarnermik naatsorsuutigisat Kalaallit Nunaanni sermimik imermillu isumalluuterujussuit ataqatigiissikkaanni sermip erngullu avammut nioqqutiginissaanut takkuttussamut siullerpaatut tunngavigisassaq eqquutsinneqarpasippoq. Taamaattorli nunani tamalaani unammillernermik ilisarnaatilimmi, ullumikkut ingerlatseqatigiiffinnit naalagaaffinni amerlasuuni ingerlatsisuusunit sisamanit saqquminerpaaffiusumit niuerfimmut Kalaallit Nunaat akulerutsinnagu tunngavigisassanik allanik piumasaqaatinillu eqquutsitsisoqassaaq. Kalaallit Nunaannit avammut nioqquteqarnermi iluatsitsinermut takkuttussamut aqqutissiuisussanik Sermip erngullu avammut nioqqutiginissaannut periusissiaq ( ) arlalinnik taasaqarpoq. Takussutissiaq 2: Nunarsuarmi atuinerup allannguuteqarnissaanik ilimagisaq (Najoqqutaq: GlobalData) Mio. liter F 2017 F 2018 F 2019 F Ukioq 8

9 9 Asseq: Petter Cohen, Xtravel - Visit Greenland

10 Periusissiami aqqutissat pingasut Aqqut 1: Sermimik aattumit pigisanik attuumassutilinnik naleqquttunillu toqqartuinerit Periusissiaq aqqutinik pingasunik aallussivoq. Siulleq tassaavoq sermimik imermik pigisanik naleqquttunik atorneqarsinnaasunillu sumiissusersinissaq. Sumiiffiit naleqquttut isigineqarput avammut nioqquteqarnissaq siunertaralugu sermimit erngup atornissaanut annertuumik piukkunnaatillit. Suliamut tassunga aallarniutitut De Nationale Geologiske Undersøgelser for Danmark og Grønland (GEUS) Inuussutissarsiornermut Nukissiuuteqarnermullu Naalakkersuisoqarfimmut nalunaarusiorsimavoq. Nalunaarusiap najoqqutassiat pingaarnerit pingasut inissippai, kiisalu sumiiffiup piukkunnaateqarneranut toqqaanissanut najoqqutassanik immikkut iluseqarnerusunik arlalinnik inissiivoq. Siullertut sumiiffimmi erngup pitsaassusaanut naammattumut naapertuutsitsissaaq, aappaattut naammattunik annertussusilinnik isumannaatsumik pilersuisinnaanermik qularnaarisinnaassaaq, pingajuattullu tikinneqarsinnaassaaq. Kalaallit Nunaata kitaata sineriaani sermimik imeq pigineqartoq najoqqutassanut naapertuunnersoq paasiniarlugit ukiut takkuttussat ingerlaneranni asimi arlalinnik misissuisoqassaaq. Ukiut tamaasa pigisat piukkunnaatillit tallimat misissortarnissaat pilersaarutaavoq. Annertuumik misissuillunilu misissueqqissaarnermik suliaqarneq ataani takuneqarsinnaasutut suliniutinut pilersaarut, GEUS-ip aamma Inuussutissarsiornermut Nukissiuuteqarnermullu Naalakkersuisoqarfiup suliarisaat malittarissavaat: Sumiiffinnik aallarniutigalugu toqqartuinerit GIS-imi qarasaasiami nunap assingini qaammataasanillu paasissutissanik misissueqqissaarnerit Sumiiffinnik tamakkiisumik allattuiffiliorneq, aamma tulleriiaareriaatsip pilersinnissaa Najukkami attaveqarfissanut pissutsinut allatullu najukkamit ilisimasanut naleqqiullugu paasissutissiisinnaasunut attaveqarnerit Tikinneqarsinnaassuseq Attaveqarfioreersut sulisartullu atornissaannut naleqqiullugit naleqqussaaneq Immap assinginut atortussaareersut aallaavigalugit immamit attaveqarfittut pissutsinik nalilersuinerit Nunap pissusaatigut ukiullu ilaanut tunngatillugu immami sikup annertussusianik naatsorsuutigisat Sermimik misissueqqissaarnerit Sumiiffinni toqqakkani nunatani imeqarsinnaasunik naatsorsuinerit Sermip tunuariartuaarnera pissutigalugu nunatami allannguuteqarnernut aarleqqutaasunik nalilersuinerit 10

11 Asseq: Stacy William Head VisitGreenland Sermimi tatsit tassanngaannartumik imaarnissaannut, imaluunniit sermip ataani aattumik tassanngaannartumik supisoqarnissaanut aarleqqutaasumik nalilersuinerit. Ukiup ingerlanerani sialummit/apummit aamma aattoqarneranik ilimanarsinnaasumik imeqarnerulernissaanut naatsorsuinerit Sermip pisoqaassusianik kisitsisit atorlugit sermip iluserisaanik naatsorsuineq Aarleqqutaasinnaasut Nunatamut nunap assingi pioreersut tunngavigalugit radiup qinngornerinut ulorianartunut imaluunniit aatsitassanik toqunartortaqartunut aarleqqutaasoqassannginnera qularnaarneqassaaq Sumiiffinni toqqartukkani kinnganinnguuttoqarneranik sioqqutsisumik nalilersuineq Ilulissat takkuttarnissaannut naatsorsuutigisat Avatangiisinut aamma kulturimut sunnertianerit Pinngortitami ataqatigiiffinnik sunnertianermik aarleqquteqarfiit Itsarnisaqarfinnut qanittuuneq pissutigalugu pinngitsuugassat killiliissutillu Asimi laboratoriamilu piareersaanerit Asimi misissuinissamut piumasaqaatinik suliaqarnerit Naatsorsuutigisanik paasisassanik ataatsimut isiginniffeqartumik misissugassanik angerlaassanik laboratoriami misissuinissanut pilersaarut taamaalilluni sermimik aattumit pigisat tamakku pitsaassusaannut tunngatillugu teknikikkut misissuinerit arlallit naammassineqassapput Sumiiffiit pingaarnersiugaaneri aallaavigalugit asimi misissuinissanut siullertut ingerlatassanut tunngavissiissut 11

12 Aqqut 2: Akileraarutinut akitsuutinullu inuussutissarsiorfik inussiarnernerusumik inissisimasoq Sermimik imermillu avammut nioqquteqartuusinnaasumut nunap akileraarutaasa akitsuutaasalu annertussusaat annertungaatsiartumik pingaaruteqarput. PwC-mit misissueqqissaarneq ingerlanneqartoq, nunani arlalinni akileraarutinik, ingerlatseqatigiiffinnut iluanaarutinullu akileraarutinut tunngasunut, kiisalu puiaasamik imermik tunisassiornermi akitsuutinik assersuussisumi Kalaallit Nunaat qaffasingaatsiartumik inissisimaffeqarpoq. Ingerlatseqatigiiffinnut akileraarutit 31,8 %-imiinnerisigut Kalaallit Nunaat Frankrigimut Tysklandimullu assingusutut inissisimaffeqarpoq, taamaattorli Canadamut, Danmarkimut, Fijimut, Islandimut, Italiamut, Norgemut aamma Tuluit Nunaannut naleqqiullugu qaffasinnerusumiilluni. Taamaallaat USA (Alaska) misissueqqissaarnerup suliarineqarfiata nalaani malunnartumik qaffasinnerusumiippoq. Taamaattorli periusissiap suliarinerata kingorna USA-mut (Alaskamut) ingerlatseqatigiiffinnut akileraarutinut procenti appasinnerusoq eqqunneqarsimavoq. Puiaasani imermik tunisassiornermut Kalaallit Nunaanni akitsuut (royalty), literimut DKK 0,10-usoq qaavanut inissikkaanni assersuussinermi Kalaallit Nunaanni tamakkiisumik akileraarutinik akitsuutinillu artukkiissut qaffasinnerpaat akornanniippoq. Pitsaalluinnartumik annertunerusumillu annertussuseqartoq puiaasani imermik siunissami avammut nioqquteqarnerup Kalaallit Nunaata akileraarutini akitsuutinilu inissisimaffimmigut appartitsinissaa pisariaqassagunarpoq. Tamanna ilaatigut makkunatigut pisinnaavoq: Kalaallit Nunaanni sermimik imermillu avammut nioqquteqarnissamut pisariunngitsumik unammillernerusinnaasumillu tamakkiisumik akileraaruteqartitsinermut iluserisassap eqqunneqarnera. Nunanut piukkunnarnerpaanut unammillertuusunut naleqqiullugu Kalaallit Nunaat unammillernerusinnaassappat tamakkiisumik akileraarutini akitsuutinilu artukkiissutip annikillisinnaasaata pisariaqarnera Kalaallit Nunaata nunanut arlalinnik allanut assersuuffigineqarluni misissueqqissaarnerup takutippaa. 12

13 iluanaarutinullu akileraarusiineq, kiisalu Aammattaaq pisarialimmik aningaasatigut kaaviiaartitanut akitsuut 4 procent, taa- nukittussuseqartunik tunisassiortut kaju- maattorli literimut immikkoortukkuutaanut ngertilernissaat pingaaruteqartuuvoq, pui- akitsuummik aalajangersimasumik fire aasanimi imermik niuerfik assut unammiller- ørimik annertunerpaatut annertussuseqar- fiuvoq. Taamaattumik aalajangersimasumik sinnaasoq. eqaassuseqartuunerup takutinnissaata Akileraarutini akitsuutinilu ilusissap eqqunnera, tassaniilluni 25 procentinik tamakkiisumik ingerlatseqatigiiffinnut Asseq: Mads Pihl VisitGreenland Tunisassiortoq piffissami ukiut tallimat tikillugit akitsuuteqartitaassannginneranik Naalakkersuisut nalunaaruteqarnissamut piginnaatitaaffeqassapput. Tamakkiisumik akileraarutini akitsuutinilu artukkiissummut unammillersinnaasusut inissisimaffik imermik avammut nioqquteqarnissamut aningaasaliissutinik kajungersaanissamut Kalaallit Nunaata periarfissaanut aalajangiisuuvoq. pisariaqarnera pisuni aalajangersimasuni pinngorsinnaasarpoq. Iliuuserisassat ilaat tassaavoq aallartinniarnerup nalaani akitsuuteqartitsinnginnerup nalunaarutiginissaa, taamatut pisoqarnerani ilaatigut ingerlatsivinni attaveqarfinnilu annertusinnaasunik aningaasaliisoqartassammat. Nunarpassuarni taamatut kajumissaarinermut iluserisaq ilisimaneqarluarpoq, taamaaliornikkut aallartinniarnerup nalaani inuussutissarsiummik imaluunniit avammut nioqquteqarfimmik tapersersuinissaq kissaatigineqartarluni. Asseq: Kristian Mainz 13

14 Aqqut 3: Sermip erngullu avammut nioqqutiginissaanut inatsiseqarneq inuussutissarsiorfimmut inussiarnernerusoq Sinaakkutitut inatsisaasut unammillernermi uuttuutigineqartarnerat pingaartuuvoq suliffeqarfiit aningaasaliisartullu kajumitsilernissaannut tunngatillugu, aalajangersakkat ilaannik nutarsaanermi, allanngortitsinermi iluarsiinermilu pisariaqartinneqarumaartoq. Kalaallit Nunaanni sermip erngullu avammut nioqquteqarnissamut inatsit naatsumik Kalaallit Nunaanni sermimik imermillu avammut nioqquteqarnissamut inatsisip ilaatigut makkununnga tunngasutut pissutsit pillugit aalajangersakkat imarai: Misissueqqaarnermut akuersissutip nalunaarutiginera, takuuk 3 Atuinissamut akuersissutip nalunaarutiginera, takuuk 4 Suliffeqarfiup ingerlanneranut matuneranullu pilersaarutip akuersissutiginera, atuilernissaq sioqqullugu tassungalu atasunik sanaartukkanik aammalu pilersitsinerit aallartinnginnerini,, takukkit 8-9 Atuinissamik akuersissummik tunniussineq akuerinninnissamik pisariaqartitsivoq, takuuk 23 Akitsuutinik (royaltymik) akileeqqusisinnaaneq pillugu aalajangersagaq, takuuk 26 Sermimik imermillu avammut nioqquteqarnissamut inatsimmi allannguutissatut siunnersuut: Siulliuniunnermik tunngavigisamit ammasumik neqeroortitsisarnernut Misissueqqissaarnermik atuinermillu akuersissutit pillugit qinnuteqaatit ullumikkut ingerlaavartumik suliarineqartarput, siulliuniunnermillu tunngavigisaq malillugu. Piviusuni tamatuma nassataraa qinnuteqaatit imminnut unammillertut marluk qaqugukkut nassiunneqarsimanerat aallaavigalugu nalilerneqartarnerat, najoqqutassanik allanik, soorlu siammarterisinnaanermut aningaasaqarnikkullu nukittussuseqarnermik najoqqutassat aallaaviginagit. Taamaattumik maannakkut qinnuteqartarnermut iluserisanut ilassutitut imermik isumalluuteqarfiit nalunaarsukkat misissorneqarsimasullu neqeroortitsissutiginerannut atatillugu ammasumik neqeroortitsisarnerit atornissaat iluaqutaasinnaannginnersoq nalilersortariaqarpoq. Taamatut pisoqassappat nalilersuinermut najoqqutassanik paasiuminartunik suliaqartoqassaaq, taamaalillutik sioqqutsisumik qinnuteqarsinnaasut sunik nalilersugaaffigineqassanerlutik paasisimassammassuk. Assersuutigalugu sunik anguniagaqarnernut najoqqutassat, suliffimmik ingerlatsinissamut pilersaarummik, aningaasatigut nukittussutsimik, siammarterinermut attaveqarfinnik, kiisalu misilittakkanik aallaaveqarsinnaapput. Aamma assersuutigalugu naalagaaffinni amerlasuuni tunisassiortunut, iluminni aalajangiisarnerminnut tunngatillugu siumut nalunngeriigassanik piffissalerneqartunik ullunillu iluseqartunik najoqqutassanik pisariaqartitsigajuttunut Naalakkersuisut siunissamik nittarsaassinermik suliarisaannik ammasumik neqeroortitsinerit aamma tapersersuisinnaapput. Sumiiffinnut aalajangersimasunut atuinissamut akuersissutit pillugit qinnuteqarnernik unitsitaqarsinnaaneq Ammasutut neqeroortitsinerit ingerlannissaat pillugit naatsorsuuteqarnermi neqeroortitsinerit piareersarlugillu ingerlannerinut atatillugu sumiiffimmi neqeroortitsinermut 14

15 ilaasussami qinnuteqartuarnerup unitsikkallarnissaannut Naalakkersuisut piginnaaffilerneqarnissaat pingaartuuvoq. Paarlattuanik neqeroortitsinerup aallartinnera sioqqullugu imaluunniit naammassinerata kingorna qinnuteqartup qinnuteqaammik tunniussinermigut neqeroortitsineq ingiarniarsinnaassavaa. Aqutsinerup paasineqarluarsinnaaneranut tunngatillugu piginnaatitsissut taanna Asseq: Shutterstock pingaaruteqarpoq naak qinnuteqartoq atuinissamut akuersissummik pissarsinissamut eqqartuussivitsigut piumasaqarsinnaanngikkaluartoq. Nunami sumiiffimmik ataatsimik atuinissamik illuatungeriit arlallit pisuni aalajangisimasuni atugaqarsinnaasariaqarput Ullumikkut sermimut imermullu avammut nioqquteqarnissamut inatsit malillugu illuatungerisamut ataatsimut, pisinnaatitsissummik piginnittutut taaneqartartumut nunami sumiiffimmi sermip erngullu avammut nioqqutiginissaa siunertaralugu atuinissamut taamaallaat akuersissuteqarfigineqarsinnaavoq. Pisuni imermik isumalluut pisinnaatitsissummik piginnittumut ataatsimut naleqqiullugu amerlanernit atugarinissaanut piukkunnaateqartutut paasineqarpat illuatungerisanut arlalinnut atuinissamut akuersissutinik tunniussisoqarsinnaanissaq naleqquttuussaaq. Taamaalilluni Kalaallit Nunaanni imermik isumalluutit pitsaanerpaamik tulluarnerpaamillu atorneqarneri qularnaarneqarsinnaapput, tamannalu ilutigalugu piukkunnaataasup aalajangersimasup sumiginnarnissaa pinaveersaarlugu. Taamaattorli tamanna pisariaqartuusutut tulluartutullu nalilerneqassappat suli sumiiffimmut aalajangersimasumut ataatsimut kisermaassisinnaatitaaffilikkamik atuinissamik akuersissummik tunniussinissaq periarfissaassaaq. Sermimik imermillu immakkut assartuinerit Royal Arctic Linep kisermaassisinnaatitaaneranut ilaatitaassanngillat Kalaallit Nunaannut, tamaanngaanniit nunallu iluani assartugassanik immakkut assartuinerup annertunersaanik Royal Arctic Line (RAL) akuersissummik peqarpoq. Taamaattorli assersuutigalugit umiarsuarni uuliamik assartuutinik uuliamik assartuinermut, aamma assartuinermut naleqqiullugu allatut suliaqarnerup ilaatut nammineq umiarsuaatimi nammineq usigisanik assartuinermut kisermaassisinnaatitaalluni akuersissut immakkut assartuinernut tamanut atuutinngilaq. Sermimut imermullu avammut nioqquteqarnissamut inatsimmi ilaasunik sermimik imermillu isumalluutinik immakkut assartuinermut RAL-ip kisermaassissinnaatitaalluni akuersissutaata atuutsinneqannginnissaa periusissiami inassutigineqarpoq. Sermimik imermillu isumalluutinik immakkut assartuinermut atatillugu pisinnaatitsissummik piginnittup eqaassusaa tassaavoq sermimik imermillu avammut nioqquteqartartunut maannakkut ingerlatsisunut piukkunnaatilinnullu, kiisalu aningaasaliisartunut Kalaallit Nunaata qanoq kajungernartuussusaanut pingaarutilittut pissutsini pingaarutilinni amerlasuuni ilaasoq. Kisermaassisinnaatitaanermut ilaatitsinnginnerup avammut nioqquteqarnissaq siunertaralugu Kalaallit Nunaanni sermip erngullu atugaanerinut aningaasaliinissamut aningaasaqarnikkut kajungernarnerulersitsinissaa, taamaalillunilu Kalaallit Nunaat unammillersinnaassuseqarnerulersillugu. Sermimik imermillu avammut nioqquteqarnissamut inatsisip nutarsarneranut iliuuserisaq tamarmi tassaavoq sermimik imermillu isumalluutinik atuinissamut atugassarisanik siuarsaanissaq, taamaalillunilu Kalaallit Nunaanni annertunerusumik siuarsarnermik suliffeqartitsinermillu pilersitsinissaq. 15

16 Kalaallit Nunaanni sermimik imermillu isumalluutinik nittarsaassineq nukittorsagaq anguniagaqarfiligarlu Asseq: Shutterstock tassaapput nunatsinnit sermimit imermik pigisaqarfinnik suliaqarfigisatut nittarsaassinermut aallaavigisassat naleqquttut. Saqqummersitsiviit soqutiginaatillit makkuussapput: Global Bottled Water Congress Events i regi af International Bottled Water Association Annual Canadian Bottled Water Association (CBWA) Convention and Trade Show China International High-end Drinking Water Industry Expo SBW Expo China International High-end Drinking Water Industry Expo IBWA Annual Business Conference International Bottled Water Association Aammattaaq akileraarutini akitsuutinillu iluserisamut nutaamut aamma inuussutissarsiornermut inussiarnernerusumik suliassat suliariniakkallu pilersaarutaasut takkuttussat taamaattoq kisimiissanngillat. Nittarsaassinermik suliaqarfiusup iluani taakkununnga tunngasunik iliuuserisanik malitseqartinneqassapput. Siuliani oqaatigineqartutut sermimit imermik pigisaqarfinnik naleqquttunik nalunaarsuisussamik annertuumik misissuillunilu misissueqqissaarnermik suliaqarneq aallarteqqammerpoq. Pitsaalluinnartumik erngup pitsaassuseqarnissaa, isumannaatsumik pilersuinissamut qularnaarineq, kiisalu tikinneqarsinnaassuseq pillugit najoqqutassanut pingasunut taakkununnga naapertuuttunik pigisassat pineqarput. Pigisat misissorneqartut taakku aallaavigalugit ilaatigut imermik misissukkat inernerisaannik teknikikkullu paasissutissanik attuumassutilinnik, ilaatigullu attaveqaqatiginnermut tunngasut sumiinnerisalu tamatigoornerusumik paasissutissartaannik imalinnik nalunaarusianik nittarsaassinermullu atortussanik suliaqartoqarumaarpoq. Tunisassianut katalogit, soorlulu nittarsaassinermut atortussat allat Kalaallit Nunaanni assissaqanngitsutut sermimik imermillu tunisassiaanik nunani allani nittarsaassinermik nukittorsaaqataallutillu anguniagaliissapput. Puiaasani imermik suliassaqarfiup iluani nunani tamalaani aamma nunap ilaani niuernikkut saqqummersitsisarfiit, ingammillu Asia aamma Kangia Qiterleq sammillugit Nalinginnaanerusumik nittarsaassinermik suliariniakkat naalagaaffinni amerlasuuni suliaqartunut toqqartukkanut (tunisassiortut, aningaasaliisartut siammarterisartullu) sulilluarniutigisatut iliuuserisanik malitseqartinneqassapput. Oqaatigineqartutut nunani tamalaani puiaasani imermik niuerfiusoq sakkortuumik unammillerfiuvoq, taamaattumillu suliaqartut eqqortut nunatta tungaanit kajumilernissaat aalajangiisuulluinnarpoq. Allatut oqaatigalugu aningaasaqarnermut, nittarsaassisarnermut siammarterisarnermullu tunngatillugu pisarialittut nukittussuseqartunik suliffeqarfiit aamma ingerlatseqatigiiffiit. Aammattaaq puiaasani imermik naalagaaffinni amerlasuuni tunisassiortunik suleqateqarneq siullertut pingaarnertullu avammut nioqquteqarnermi niuerfinni 16

17 niuernikkut iluatsitsinissamut naatsorsuuteqarfigineqarsinnaasoq nunanit allanit misilittakkat, soorlu Islandimi puiaasani imermik tunisassiornerup takutippaat. Kalaallit Nunaata Fiji Islandilu ilinniarfigisinnaavai taakku tamarmik puiaasani imermik avammut nioqquteqarneq iluatsitsiffigaat Puiaasani imermik niuerfik naalagaaffinni amerlasuuni tunisassiortunit, soorlu Danone, Nestlé, Coca-Cola aamma PepsiCo-tut ittunit sallersaaffigisaavoq. Tamarmik ilaatigut nunap ilaani puiaasani imermik ilisarnaatinik pisiassaatigisanik ineriartortitsinermik tunngaveqartumik niuernerminni pigisaqarput. Assersuutigalugu Danonep tunisassiarai meqqit Evian, Badoit, Volvic aamma Aqua Dór, kingulleq tassaalluni danskit meqqiutigaat. Puiaasani imermik niuerfimmi naalagaaffinni amerlasuuni suliffissuaqarfissuit inissilluarsimasuugaluartut niuerfimmut kiffaanngissuseqartutut tunisassiortut ilaat akulerussinnaasimapput. Ilagaat Fijimi Fiji Water Bottling Company. Najukkamit nunap iluani imeqarfiusumit pinngortumik suliffeqarfik imermik avammut nioqquteqarpoq. Imeq maqinneqareerpat siullermik pingaarnertullu USA-mut umiarsuakkut assartorneqartarpoq, tamaanilu suliffeqarfik aamma qullersaqarfeqarpoq. Nunatta tungaanit isigalugu Fiji Water Bottling Company soqutiginaateqarpoq. Tassami uani USA-mut isorartussuseqaraluartumik imermik avammut nioqquteqarnermik kiffaanngissuseqartutut tunisassiortup iluatsitsinermik angusaqarsinnaaneranut suliffeqarfik uppernarsaatissaavoq. Soqutiginaatilittut assersuut alla, taamaattorli Fijimi tunisassiortumut naleqqiullugu allaanerusumik niuernermini iluseqartuusoq tassaavoq Islandimi Icelandic Water Holding. Nunami puilasorpassuit ilaannit Ölfusip puilasuanit Icelandic Glacialimik meqqilimmik puiaasami imeruersaatinik suliffeqarfik tunisaqartarpoq. Icelandic Water Holding 2004-mi pilersinneqarpoq. Ukiut pingasut qaangiutiiinnartut suliffeqarfiup naalagaaffinni amerlasuuni suliffeqarfissuaq Anheuser-Busch InBev suleqatigilerpaa, taanna 20 procentimik annertussusilimmik piginnittuulerluni pisiarinnilluni imiilli USA-mi islandimiut imermik puilasumeersumik siammarterinermik AB InBev isumaginnittuusimavoq. Pissutsit eqqortut atorlugit, aammalu eqqortumik najoqqutassaqarluni ukiualunnguit ingerlanerisa iluanni nunani tamalaani ingerlataqartumik annertuumik suleqatigiinnerup pilersissinnaaneranut Icelandic Water Holding assersuutissaalluarpoq. Niuerfimmi suliaqartunik anginerusunik suleqatiginninnissamut suleqataasuunermulluunniit isumaqatigiissutinik atsiugaqarnerit Kalaallit Nunaannut tunngatillugu siunissami avammut nioqqutissiornermi iluatsitsinissamut aqqutaalluarsinnaapput. Takussutissiaq 3: Nunat ilaannit ingerlataqartuusunit sakkortuumik unammillerfeqarneq (Najoqqutaq: EuroMonitor International) Annertussutsimi ataasiakkaat %-ii 9 % 2013-imi puiaasami imermik tunisassiortuni nuimanerpaat qulit 8 % 7 % 6 % 5 % 4 % 3 % 2 % 1 % 0 % 8,9 6,9 6,6 2,9 1,9 1,7 1,3 1,3 1,2 1,2 Danone Nestlé Coca-Cola PepsiCo Ting Hsin Yang shengtang San Benedetto Hangzhou Wahaha China Resources Parle Bisleri 17

18 Sermimik imermillu avammut nioqquteqarnissamut Naalakkersuisut periusissiaat innersuussutini 21-ni makkunani eqikkarneqartoq Kalaallit Nunaanni sermimik imermillu piukkunnaammik nalunaarsuinermut tunngatillugu innersuussutaasut Innersuussut 1: Erngup pitsaassusia, pilersuinerup isumannaatsuunera aamma tikinneqarsinnaassuseq tunngavigalugit sumiiffiit naleqquttut sumiinneri paasissallugit, siunertaralugu pigisaqarfiit piukkunnaateqartut tamarmiusut pillugit nalunaarsuiffiliornissaq. Innersuussut 2: 2017-imi aallartinneqartunik misissugassanik tigooraallunilu uuttortaanerit pigisaqarfinni piukkunnaatilinni ukiumoortumik asimi misissuinerit naammassineqartassapput. Innersuussut 3: Erngup pitsaassusaanik 2017-imi aallartinneqartumik pigisaqarfinnik piukkunnaateqartunik asimi misissuinerit tunngavigalugit laboratoriami ilutsinillu suliarisanik isumaginnittoqassaaq. Sermimik imermillu avammut tunisinermut unammillersinnaanerusumik akileraartitsinermut akitsuuteqartitsinermullu iluserititanut tunngatillugu innersuussutit Innersuussut 4: Kalaallit Nunaanni sermimik imermillu avammut nioqquteqarnissamut pisariinnerusumik unammillerluarnerusinnaasumillu ataatsimoortitatut akileraartitsinermut iluserititassamik eqqussisoqartariaqarpoq. Innersuussut 5: Ingerlatseqatigiiffinnut/iluanaarutinut tamakkiisumik 25 %-inik akileraarusiineq, kiisalu 4 %-imik kaaviiaartitanik royaltymik nassataqartitsisumik iluserisaq atuutsinneqalissaaq, taamaattorli kingulleq annertunerpaamik literikkaanut 4 ørimik immikkoortukkuutaanut aalajangersimasumik akitsuuteqassalluni. Iluserisap nassataraa ukiuni ataasiakkaani ingerlatseqatigiiffiit aamma iluanaarutinut akileraarutaannik Kalaallit Nunaanni akilikkanit kaaviiaartitanut royaltymi/immikkoortukkuutaanut akitsuummi ilanngaateqartoqartarnissaa. Innersuussut 6: Nalunaaruteqarnermut piffissamit ukiut tallimat tikillugit akitsuuteqartitsinnginnermik nalunaaruteqarnissamut Naalakkersuisunut pisinnaatitsissummik pilersitsisoqassaaq. Akitsuuteqartitaannginnerup anguneqarnissaanut piumasaqaatit tunngaviusut inatsimmi imaluunniit nalunaarummi toqqaannartumik aalajangersarneqassapput. Sermimik imermillu avammut nioqquteqarnissamut Kalaallit Nunaanni toqqammavittut atugassarisanik allannguuteqarsinnaallunilu iluarsiisinnaanermut tunngatillugu innersuussutit Innersuussut 7: Nunap immikkoortuini atuisinnaanermut akuersissutit kisermaassinertaqanngitsumik nalunaarutigisinnaanerinut periarfissiisumik inatsisitigut tunngavissaq pilersinneqassaaq. Innersuussut 8: Atuisinnaanermut akuersissummi sermip erngullu atorneqarsinnaasup annerpaaffilerneqarsinnaanera pillugu piumasaqaatinik aalajangersaasoqarsinnaassanersoq nalilersorneqassaaq. Innersuussut 9: Akuersissuteqartoq Naalakkersuisullu atugassap annertussusiata allanngortissinnaaneranut periarfissaqartariaqarput, tamanna atuisinnaanermut akuersissummi allassimappat. Innersuussut 10: Sermimik imaluunniit imermik isumalluutit marluk amerlanerusulluunniit akuersissuteqartunik assigiinngitsunik atuisoqarsinnaaneri pillugit Naalakkersuisut ataatsimut aaqqissuullugit atuisussaanermik peqqusinermik nalunaaruteqarsinnaaneri pisariaqartinneqarnersoq nalilersorneqassaaq. 18

19 Innersuussut 11: Akuersissuteqartup sermimik imermillu atuinissaq avammullu nioqquteqarnissaq pillugit Namminersorlutik Oqartussanut akitsuutinik akiliisarnissaa pillugu piumasaqaatinik aalajangersaanissamut Naalakkersuisunik pisinnaatitsisunik aalajangersakkat allanngortitat aalajangersarneqartariaqarput, piffissami aalajangersimasumi akiliisussaannginneq ilanngullugu. Aammattaaq aalajangersaa-soqartariaqarpoq piffissani aalajangersimasuni aamma piumasaqaatit aalajangersimasut tunngavigalugit akuersissuteqartup akileraarutinik akitsuutinillu (nunap karsianut akitsuutit) akiliisussaatitaannginnera pillugu aalajangersaanissamut Naalakkersuisunik pisinnaatitsisunik. Innersuussut 12: Suminngaanneernermik taaguummik illersugaasumik atuutilersitsineq naammattumik iluaqutaassanersoq nalilersorneqassaaq, assersuutigalugu taaguutit soorlu»gletsjervand«(sermimit imeq) inuussutissatut taaguutitut illersugaalersillugu. Innersuussut 13: Erngup avammut nioqqutigineqartup pitsaassusissaanut piumasaqaatit nutarterneqartariaqarnersut misissorneqassaaq, nunani tamalaani pitsaassutsinut qaqugukkulluunniit naapertuuttunngortillugit, nunanut ataasiakkaanut naapertuuttunngortinniarlugit aningaasartuutit ikilisinnissaat aammalu imermut Kalaallit Nunaata avammut nioqqutigisaanut tatiginninnerup nukittorsarnissaa siunertaralugit. Innersuussut 14: Imermik isumalluuteqarfiit Namminersorlutik Oqartussanit misissorneqareersut nalunaarsorneqaqqammersullu suliariumannittussarsiuunnerinut atatillugu tamanut ammasumik suliariumannittussarsiuussisarnerit iluanaarutaasumik atorneqarsinnaanersut misissorneqassaaq. Tassunga atatillugu nalilersuinermut tunngavissat ersarissut aamma atuutilersinneqartariaqassapput. Innersuussut 15: Maannakkut qinnuteqartariaasermut siulliulluni takkuttumut tunngaveqartumut taarsiullugu qinnuteqaatinik ingerlaavartumik suliaqarnermut atatillugu matumik ammasumik tunngaveqarnermi piffissani aalajangersimasuni qinnuteqarfissanik atuutilersitsineq. Innersuussut 16: Sumiiffinnut immikkut taaneqartunut atuinissamut qinnuteqaatit matuneqarsinnaanissaannut Naalakkersuisut pisinnaatinneqarnissaat pilersinneqassaaq. Innersuussut 17: Kalaallit Nunaannut, Kalaallit Nunaannit Kalaallit Nunaannillu nassiussanik immakkut assartuussineq pillugu inatsit sermimik imermillu avammut nioqquteqarneq pillugu inatsimmut ilaasut pineqartillugit sermimik isumalluutit aamma imermik isumalluutit immakkut assartuunnerinut atuutinnginneranik aalajangersaasoqassaaq. Tapiissuteqarnissamut periarfissanut tunngatillugu innersuussut Innersuussut 18: Nunani tamalaani tunisassiortut suleqatigilernissaat siunertaralugu attaveqalernissamik aamma niuernermi pilerisaarinermik suliniutinut kalaallit annikinnerusumik suliniuteqartut suliniutaat tapersersorniarlugit inuussutissarsiornerup siuarsarnissaanut aningaasaliisoqassaaq. Pilerisaarinermik suliarisanut, kiisalu Kalaallit Nunaannit imermik ilisarnaasiinermut tunngatillugu innersuussutit Innersuussut 19: Nunani allani pilerisaarinermik suliat annertusarnissaat siunertaralugu Kalaallit Nunaanni sermimik aatsitamit imeqarfiusunut tunngatillugu periarfissat pillugit pilerisaarinermi najoqqutassanik, ilanngullugu tunisassanut katalogimik suliaqartoqassaaq. Innersuussut 20: Nunani tamalaani aamma nunat ilaanni niuernikkut saqqummersitsivinni Kalaallit Nunaanni aatsitamit imeqarfiusut kimilimmik pilerisaarutigineqassapput, ilanngullugu ingammik Kangia Qiterleq aamma Asia immikkut sammisaralugit. Innersuussut 21: Naalagaaffinni amerlasuuni tunisassiortunut toqqakkanut tunngatillugu siumut pilerisaarutissanik suliaqartoqassaaq tunisassiortunik imaluunniit aningaasaliisartunik naammattunik isumalluutilinnik kajumilersitsiniarluni, ilanngullugu aningaasaatillit kiisalu pilerisaarinermik siammarterinermillu piginnaasaqartut. 19

20