PINNGORTITAMI NUNAMINERTAMI PINEQARTUMI AVATANGIISIP SUUS- SUSSIANUT MISISSUEQQAARNEQ

Transcription

1 ISUANI SAVIMINISSAMIK PIIAANISSAMUT SULINIUT ASN-IMUT ILANNGUSSAQ 1 PINNGORTITAMI NUNAMINERTAMI PINEQARTUMI AVATANGIISIP SUUS- SUSSIANUT MISISSUEQQAARNEQ JUULI 2012 Orbicon A/S Ringstedvej 20 DK 4000 Roskilde Danmark Oqarasuaat Suliaq 3.0 Ulloq Juulip 12-at 2012 Suliarinnittut FPJE

2 Siulequt Allakkiaq manna tassa Isuani Saviminissamik Piiaanissamut Suliniummut ASN-imut Ilanngussaq 1-i. Ilanngussaq 1-ip sammisaraa pinngortitami nunaminertami pineqartumi avatangiisip suussusianut misissueqqaarneq. Nunami naasut uumasullu sammineqarput, Nuup Kangerluanilu uumasut miluttuumasut Ilanngussaq 3-mi sammineqarlutik. EIA-mut Ilanngussat Ilanngussaq nr Nalunaarusiap qulequtaa Pinngortitami nunaminertami pineqartumi avatangiisip suussussianut misissueqqaarneq Tuttut nunaminertami pineqartumi amerlassusiannut miisissueqqaarneq Nuup Kangerluata imartaani miluttuumasut timmissallu Silaannap pitsaassusianut naliliineq Nipiliornermut naliliineq Ikummatissat akuutissallu aammalu mingutsitsisoqariataarsinnaanermi naliliineq Imermik aqutsinermik naliliineq Nunap sananeqaataanik ilisarnaasiineq aatsitassarsiornermilu maanngaannarneqartunut naliliineq 9 10 Erngup nukinganik nukissiuutinik suliniuteqarneq Misissueqqaarnerit siulliit Avatangiisinut iliuuserineqarsinnaasut pilersaarutit Annex 1 to the EIA of the Isua Project 2/102

3 IMARISAI 0 Eqikkaaneq Siulequtsiussaq Isuani Saviminissamik Piiaanissamut Suliniut Ilanngusaaq 1-ip siunertaa Suliassat nunami qanoq siammasissuseqartiginerisa, paasisallu katersorneqarsimasut nassuiarneqarnerat Nalunaarusiap massuma sannaa Avatangiiseq nuna Nuup Kangerlua eqqaalu Pinngortitap misissuiffiusup nunataata sananeqaataa (geologii) Silap pissusaa Erngup pissusaa Imaata sikua Inunnit nunamik atuineq Inuit Aalisarneq Piniarneq Sukisaarsaarneq Naasoqarnera Misissuiffiusumi naasunik misissuineq Nunani appasinnerusortaaniittuni naasoqarnera Imaata sissaa Avaalaqissat Narsarsuaq ivigalik Tatsit Masarsuit tarajullit Nunap qatsinnerumaap naasoqarnera Avaalaqissat Qerrut Aputitat Qatsissoq Ivigaqarfiit Nunap qatsinnerusup naasoqarnera Avaalaqiaqarfiit Qerrut Aputitat Naasut qaqutigoortut, taakkualu naasoqatigiiat attuumassuteqarfigisaat Naasut qaqutigoortut Naasoqatigiit qaqutigoortut Uumasut miluttuumasut Annex 1 to the EIA of the Isua Project 3/102

4 5.1 Nunami uumasut miluttuumasut Tuttu Rangifer tarandus Umimmak Ovibos moschatus Terianniaq Vulpes lagopus Ukaleq Lepus arcticus Imaani miluttuumasut Natsersuaq Crystophora cristata Aataaq Phoca groenlandica Natseq Phoca hispida Qipoqqaq Megaptera novaeangliae Timmissat Allortartut Qarsaaq Diver Gavia stellata Tuullik Diver Gavia immer Oqaatsoq Oqaatsoq Phalacrocorax carbo Nerlerit Kalaallit Nunaanni Nerleq Anser albifrons flavirostris Canadap Nerlera Branta canadensis Immap nerlera Branta bernicla Qeerlutuut Qeerlutooq Anas platyrhynchos Miteq Siorartooq Somateria mollissima Toornaviarsuk Histrionicus histrionicus Alleq Clangula hyemalis Paaq Mergus serrator Timmissat tigutsisillit Nattoralik Haliaeetus albicilla groenlandica Kissaviarsuk Falco rusticolus Kiinaaleeraq Falco peregrinus Timmissat kukkukuukkut ilaqutaat Aqisseq Lagopus mutus Naloraarusillit Tuujuk Charadrius hiaticula Saarfaarsuk Calidris maritima Naluumasortoq Phalaropus lobatus Naajat Naajarnaq Larus glaucoides Naajarujussuaq Larus hyperoreus Naajarluk Larus marinus Taateraaq Rissa tridactyla Isarukitsut Serfaq Cepphus grylle Timmiaaqqat tulukkallu Kussak Oenanthe oenanthe Tulugaq Corvus corax Orpimmiutaq Carduelis flammea Annex 1 to the EIA of the Isua Project 4/102

5 Narsarmiutaq Calcarius lapponicus Qupaloraarsuk Plectrophenax nivalis Imerni akuitsuni aalisakkat Eqaluk Salvelinus alpines Kakilisak pingasunik kapinartulik Gasterosteus aculeatus Imaani aalisakkat Saarullik Gadus morhua Uugaq Gadus ogac Ammassak Mallotus villosus Qaleralik Reinhardtius hippelglossoides Nipisa Cyclopterus lumpus Nunat immikkoortut illersorneqartut aamma uumasoqatigiit navianartorsiortut Nunap inatsisai naapertorlugit nunat immikkoortut illersorneqartut Nunani tamalaani isumaqatigiissutit naapertorlugit nunat immikkoortut illersorneqarnerat Nunat immikkoortut piujuartitassatut NGO-nit saqqummiunneqarsimasut Uumasoqatigiijaat navianartorsiortinneqartut Nunat immikkoortut naasunut qaqutigoortunut pingaarutillit Timmiarpaat inaat Pinngortitap nunaminertap sissaata avatangiisitut pingaarutaa aamma pisuussutaanik atuineq Najoqqutarineqartut Ilanngussaq 1 Misissuiffiusumi sumiiffinnit arfineq marluneersuniit naasut allattorsimaffiat. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 5/102

6 Assiliartat nalunaarsuiffiat: Ass. 1.1 Isuani Avatangiisinik Sunniutinik Naliliiffigineqarluni misissuiffiusup tamakkiisumik annertussusia. Nalunaarusiaq manna nunataanik, eqqaanilu imartaanik sammisaqarpoq. Nuup Kangerluani misissuiffiusoq Ilanngussaq 3-mi sammineqarpoq Ass. 1.2 Massumani nalunaarusiami misissuiffiusoq Ass. 1.3 Isuani saviminissamik pisuuussuteqarfik, juuli Ass. 2.1 Isua - qaqqarsuaq portusooq tunuatungaaniittoq tassa saviminissamik pisuussuteqarfik Ass. 2.2 Kuussua, Saqqap Sermiata ernganik marallulimmik imalik Ass. 2.3 Kalaallit Nunaata kujataata kitaani kangerluit imartai sikutallit januaarimi, martsimi, aamma maajimi (Mosbech et. al.-mit 2000) Ass. 2.4 Nuup Kangerluata ilorpasissuani sikup aalaakkaasup sinaa, maajip 8-aat, Ass. 2.5 Nuup Kangerluata ilorpasissua, Innajuattoq talerpiatungaaniilluni, juunip naanerani Ass. 4.1 Misissuiffiusup naasunik qallerneqarsimanera (Tamstorf 2001) Ass. 4.2 Taseraarsummi (umiarsualiveqarfimmi) innap naasui tassaanerupput avaalaqissat pukkitsumik naasimasut Ass. 4.3 Innarni orpikkat qajaasallu, Qussuk isikkivigalugu Ass. 4.4 Orpigaasat qajaasallu Ass. 4.5 Narsarsuup qooruani narsarsuaq panertunik ivigalik aamma sioqqat ippinnguussimasut, qaqqallu sivinganertaat orpigaasallit Ass. 4.6 Taseq anngajaaq fjeld-pindsvineknop -ilik Sparganium hyperboreum Ass. 4.7 Masarsuit tarajullit aamma nunat ivigaqarfiit Ilulialiup qinngua kaajallallugu Ass. 4.8 'Stjerne-ensian' Lomatogonium rotatum naasoqatigiit Kalaallit Nunaanni qaqutigoortuupput. Ilulialimmi sissami immap maralluata pinguini nalunaarsorneqarsimavoq aggustimi 2011-imi Ass. 4.9 Nunami qatsinnerumaami naasoqarnera annertunerusumik avaalaqiaqarfiuvoq, ivikkatut ittunik sukkut tamaana naaffigineqarsimasumik Ass Naasoqarnera qutsissutsimi m-imi, sermersuarmut qanittumi killeqaqaaq Ass Issutit (talerpiatungaani saarliit) aamma 'moslyng', qutsissumi nalinginnaasuupput Ass 'Almindelig månerude' Botrychium lunaris mikisoq, sumiiffinni ikittuinnarni misissuiffiusumi ilisimaneqarpoq Ass Ilulialimmi naasoqaatigiit arlallit qaqutigoortut masarsuit tarajullit sinaanniittartuupput (aappalaartumik nalunaarsorneqarsimasut) Ass. 5.1 Kulavak piaraalu Narsarsuarmi avannamut ingerlaartut, juunip naalernerani Ass. 5.2 Tuttut angutivissat kisimiillutik imaluunniit eqimattat mikisukkaarlutik ukiup annersaa ingerlaartarput Ass. 5.3 Tuttut nalunnaarsorneqarsimasut siaruaassimanerat aamma amerlassusaat juunimit-juulimut 2008-imi misissuinermi (sukumiinerusumik takuuk allakkiaq). Sungaartumik nalunaarsuinerit takutippaat immikkoortut misissuiffigineqarsimasut Ass. 5.4 Tuttuaraq Isuani saviminissaqarfiup eqqaaniittoq qimerluuisumik ersiginnippasippallaanngitsoq Annex 1 to the EIA of the Isua Project 6/102

7 Ass. 5.5 Nuup Kangerluata ilorpasissuani qipoqqat aasap qaammataani nalinginnaasuupput Ass. 6.1 Allortartut nuliariiaat piaqqiortut sumiinnerannik nalunaarsuisimaneq, immikkoortortami misissuinermi juunimit-juulimut 2008-mi. Sungaartut nalunaarsuinerit takutippaat immikkoortut misissuiffigineqarsimasut Ass. 6.2 Nerlernut ingerlaarneq pitinnagu timikkut orsumik katersiniarluni uninngaartarfik, Kangerlussuarmi, maaji Ass. 6.3 Nerlerit alaatsinaanneqarsimasut amerlassusii uninngaarfinni ingerlaarneq pitinnagu timikkut orsumik katersuiffinni, avinngarusimanerisa kujasinnerusortaani. Sumiiffiit 39, 42 aamma 43 misissuiffiup iluaniipput (Johansen et al.-imit 2008) Ass. 6.4 Sumiiffiit nerlerit anaannik qiviuannillu (toornerit aappalaartut) nalunaarsorfigineqarsimasut, 2008-mi misissuinermi. Kipparissup tungujortup takutippaa sumiiffik Canadap nerlerinik nuliariinnik pingasunik piaralinnik takunniffiusimasoq. Nuliariit marlunnik piarallit aamma tassani tatsimi takuneqarsimapput juulimi 2009-mi. Sungaartumik nalunaarsuinerit takutippaat immikkoortut misissuiffigineqarsimasut Ass. 6.5 Nerlerit anaat nalinginnaasumik ivigaqarfiusuni nassaarineqartarput tatsit qatsinnerumaaniittut sissaannit m-inik ungasissusilimmi, ilanngullugu una, takussutissiisoq sumiiffiit piaqqiulersinnani maajip aallaqqaataani atorneqarsimasut (assilisaq juulip 2-ni 2008-mi tigusaavoq) Ass. 6.6 Kuussuit/kuuit immikkoortortaat misissorneqarsimasut 2009-mi. Tornaviarsuit sumi takuneqarsimaneri 2008-mi 2009-milu nalunaarsorneqarsimapputtaaq. Kuuit sermip tatsiineersut maralluttaqaqisut aappalaartumik nalunaarsorneqarsimasut tornaviarsunnut piaqqiorfissatut tulluanngillat Ass. 6.7 Nattoralik inersimasoq Ass. 6.8 Kiinaaleeqqat kissaviarsuillu piaqqiorfii, 2008-mi misissuinermi nalunaarsorneqarsimasut Ass. 6.9 Aqisseq arnaviaq aasaata meqquinik meqqulik Ass Naluumasortut Saarfaarsuillu piaqqiorfigisinnaasaat 2008-mi misissuinermi nalunaarsorneqarsimasut Ass Naluumasortoq misissiuffiusumi naloraarusilinni nalinginnaanerpaavoq Ass Narsarmiutaq aasaanerani misissuiffiusumi timmissat nalinginnaanerpaat siaruarsimanerpaallu ilagivaat Ass. 7.1 Eqaluit, Kalaallit Nunaanni kuunni Ass. 9.1 Kalaallit Nunaata Kitaani immikkoortut illersorneqartut. Immikkoortut aappalaartumik nalunaarsorneqarsimasut illersorneqarput nunap inatsisai tunngavigalugit (kisianni Nuup Kangerluanut inissisimasoqanngilaq). Immikkoortut tungujortumik nalunaarsorneqarsimasut illersorneqarput immikkoortumi inatsisit tunngavigalugit. Immikkoortut sungaartumik nalunaarsorneqarsimasut Ramsar naapertorlugu sumiiffiupput. Immikkoortut qorsummik nalunaarsorneqarsimasut Immikkoortuupput Timmissanut Pingaarutillit (IBA) - Kalaallit Nunaata Kitaaniittoqarnani (Boertmann-imit 2005) Ass. 9.2 Misissuiffiusup sissai sinerluguit, eqqaallu nunap assiliarineqarneri (Immikkoortoq ) uuliakoornerup mianernassusaanik qalipaatit assigiinngitsut atorlugit takutinneqarsimasoq (Mosbech et al.-imit 2000). Tungujortut kipparissut mikisut takutippaat immikkoortut itsarsuarnitsanik misissuinernut tunngassuteqartut. "Inuup" takutippaa sumiiffiit Annex 1 to the EIA of the Isua Project 7/102

8 Ass. 9.3 pisuussuteqarfittut pingaarutilittut inunnit atuiffiusut. S17-p nalunaarsorpai Innajuattumi timmiarpaat inaat. Avatangiisinut tunngasut sammisat pingaarnerpaat aammalu sissaq sinerlugu immikkoortuni assigiinngitsuni pisuussuteqarfittut atorneqartartut misissuiffiusumiittut allattorneqarsimapput Nalunaarsuiffik 9.2-mi Sissap sinaa sinerlugu misissuiffiusup eqqaatalu nunap assiliarineqarnera (immikkoortoq ) uuliakoornerup mianernassusaanik qalipaatit assigiinngitsut atorlugit takutinneqarsimasoq (Mosbech et al.-imit 2000). Tungujortut kipparissut mikisut takutippaat immikkoortut itsarsuarnitsanik misissuinernut tunngassuteqartut. "Inuup" takutippaa sumiiffiit pisuussuteqarfittut pingaarutilittut inunnit atuiffiusut. "Lu" sumiiffiuvoq nipisannut pingaarutilik. "Ca" sumiiffiuvoq ammassannut pingaarutilik. Avatangiisinut tunngasut sammisat pingaarnerpaat aammalu sissaq sinerlugu immikkoortuni assigiinngitsuni pisuussuteqarfittut atorneqartartut misissuiffiusumiittut allattorneqarsimapput Nalunaarsuiffik 9.2-mi Nalunaarsuiffiit nalunaarsuiffiat: Nal. 5.1 Uumasoqatigiit Akia-Maniitsup ukiumoortumik pissusaat Nal. 9.1 Misissuiffiusumi uumasoqatigiijaat, Aappalaartumi Allattorsimaffimmi Kalaallit Nunaata immikkoortuanneersumi, nassaassaasut allattorneqarsimanerat Nal. 9.2 Misissuiffiusup sineriaata pinngortitatut pissuseqatigiinnera aamma inuit pisuussutinik atuinerat Annex 1 to the EIA of the Isua Project 8/102

9 0 EQIKKAANEQ London Mining-ip maannakkorpiaq Isuani saviminissap piiagassartaata piukkunnassusaa misissorpaa, Nuummit 150 km-inik avannamut-kangimut inissisimasoq, Kalaallit Nunaata Kujataata Kitaani. Kalaallit Nunaanni Aatsitassanut Ikummatissanullu Pisortaqarfik (BMP), Kalaallit Nunaata naalakkkersuisa ataanni, piumasaqaateqarpoq Avatangiisinut Sunniutaasinnaasunik Nalilersuinermik (ASN) Nalunaarusiortoqassasoq piginneqatigiiffik pilersaaruteqaruni Kalaallit Nunaanni aatsitassat piiagassartaanik qalluiniarluni. Nalunaarusiap massuma siunertaraa avatangiisit suussusiannut atatillugu paasissutissanik pisariaqartunik tunuliaqutinik ASN-imut tunniussissalluni, paasissutissat piusut nunap imaatalu naasuinut uumasuinullu attuumassuteqartut katersornerisigut. Taamatut suliamut ilaapput allakkiat misissorneqarneri, pissarsiassaasut naqiterneqarsimasunit paasissutissanit siammaseqisunit. Ilanngullugu, nunami avatangiisinut atatillugu aallarniutigalugit paasisanik atorneqartussanik Isuani misissuinerit, juunimi 2008-mi aamma aggustimi 2011-mi ingerlanneqarsimasut, Ilanngussamut massumunnga toqqammaviupput. Ingammik sammineqarput naasut, uumassusillillu immikkut ittumik pingaarutillit (VEC) suliniuteqarfiusumi immikkut mianernartuusut aammalu/imaluunniit pinngortitap ataqatigiinneranut immikkoortut pingaarutillit. Tassani ilaatinneqarput uumasoqatigiijaat/naasoqatigiijaat niuernikkut nalillit, aammalu uumasoqatigiijaat/naasoqatigiijaat Kalaallit Nunaanni piujuaannarnissaannik aarleqqutigineqartut. Aatsitassarsiornermik suliniutip allunnguiffianik naatsorsuutigisat tunngavigalugit, sunniuteqarfiusinnaasoq, pinngortitami nunaminertaq pineqartoq misissuiffiusutut taaguuteqartinneqartoq nassuiarneqarsimavoq. Misissuiffiup imai assigiinngijaaqaat Kalaallit Nunaata Kitaata Kujataani nalinginnaasumik naasut uumasullu siaruaaffigisartagaat; kangerluit iteqisut imartaasa, tininneranilu nunap saqqumisup uumasui, qoororujussuit aamma qaqqat nunataasa ilusaat. Portussutsip m-it iluani, Nuup Kangerluaniit Isuata qaavanut, misisissuiffiusup aammattaaq imarivai naasoqatigiit siammaseqisut Kalaallit Nunaata Kitaata Kujataani nalinginnaasut. Misissuiffiusumi uumasut, naasut, tamakkununngalu siammaassimaffiit amerlanerpaartaat nalinginnaasuupput siammarsimasuullutillu Kalaallit Nunaata Kitaata Kujataani. Naasoqarnera eqqarsaatigalugu naasoqatigiijaaqarnera annikittutut oqaatigineqarsinnaavoq aammalu amerlanertigut annertunerpaajullutik naliginnaasut aammalu siammarsimaqisut naasoqatigiijaat. Tamassumunnga mininneqartariaqartut tassa Ilulialiup kangerlua sinerlugu imaani marraqarfiit masarsunnut tarajulinnut attuumassutillit. Siaruaassimasut tassani pingasut naasoqatigiijaat qaqutigoortut ( rank kodriver, stjerne ensian aamma dyndurt ) nalunaarsorneqarsimapput nunami misissuinermi 2011-mi. Iliuuseqarfigineqartariaqarpoq taakkua siaruaassimasut ajoqusersorneqarnaveersaarnissaat, imaluunniit ajoqusersorneqarsinnaanerisa killilerneqarnissaat. Uumasut miluttuumasut pinngortitap ataqatigiinneranut immikkoortuupput pingaaruteqartut, naak uumasoqatigiijaat ikikkaluartut. Uumasut miluttuumasut ilagivaat tuttu, uumasoq nalinginnaasuusoq aammalu siammaqqasoq misissuiffiusoq tamakkerlugu. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 9/102

10 Timmissat assigiinngitsut 28-it nalinginnaasuupput, ilanngullugit timmiaqatigiiit ikittut timmiarpaat inaanni marlunni piaqqisartut. Timmissat uumasuusut ilarivaat timmiaqatigiit arfineq marluk Kalaallit Nunaanni immikkoortumi Uumasoqatigiijaatut navianartorsiortutut Aappalaartumi Allattorsimaffimmi nalunaarsorneqarsimasut: Tuullik, Kalaallit Nunaanni Nerleq, Miteq Siorartooq, Toornaviarsuk, Nattoralik, Kissaviarsuk, aamma Taateraaq. Tatsini kuunnilu aalisakkat aalisagaqatigiijaat marluk aammalu imaani aalisakkat amerlasuut misissuiffiusumiipput. Naak paasissutissat qularutissartaqanngitsut pissarsiarineqarsinnaasut annikikkaluartut, isumaqarfigineqarput Kalaallit Nunaata kujataata imartaani nalinginnaasutut siammarsimasutullu. Misissuiffiusussap ilaannaaluunniit, immikkoortumi imaluunniit nuna tamakkerlugu inatsisit naapertorlugit illersugaanngilaq, imaluunniit sumiiffittut nunat tamat pinngortitamik illersuiniarlutik isumaqatigiissutaanni imaluunniit NGO-t pinngortitamik illersuiniarlutik (soorlu BirdLife International) ilanngussaattut toqqarneqarsimanani. Immikkut ittumik pingaarutillit ataaniittut (ingammik mianernartuusut/aammalu imaluunniit pinngortitap ataqatigiinneranut immikkoortut pingaarutillit) nassaarineqarput misissuiffiusumi: Tuullik aamma Nattoralik Kalaallit Nunaata Immikkoortuani Allattorsimaffimmi Aappalaartumi uumasoqatigiijaanut navianartorsiortunut ilanngunneqarsimapput peqqutigalugu Kalaallit Nunaanni uumasoqatigiit ikimmata. Uumasoqatigiijaat marluk ilisimaneqarput mianernartorujussuusutut piaqqiornerisa nalaani ajoqusersorneqarnermut. Sukkut tamaani taakkunannga uumasoqatigiijaaneersut marlunnit nuliariijaat misissuiffiusup sineriaata immikkoortuini siumugassaapput. Kissaviarsuk aamma Kalaallit Nunaata Immikkoortuani Allattorsimaffimmi Aappalaartumi uumasutut navianartorsiortutut allattorneqarsimavoq, peqqutigalugu Kalaallit Nunaanni uumasoqatigiit ikimmata. Siammarsimavoq kisianni misissuiffiusumi annikittumik-eqimasumik piaqqiortarluni. Kalaallit Nunaanni nerlerit Kalaallit Nunaanni Allattorsimaffimmi Aappalaartumi allanneqarsimapput nungutaanissamut navianartorsiortutut. Kalaallit Nunaanni nerleq pineqartoq misissuiffiusup silataani piaqqiortarpoq, kisianni ukiuni aput aajaaraangat, Isuata eqqaa maajimi uumasoqatigiit ilaasa uningaarfittut atortarpaat ingerlaartinnatik timikkut orsumik katersivigalugu. Taamatut ingerlaartinnani timikkut orsumik katersilluni uninngaarneq nerlernut pingaaruteqartorujussuuvoq nukimmik toqqortassaminnik sananerminni, taamaasillutik pitsaanerpaamik piaqqiornissamut periarfissaqassagamik ingerlaareerunik. Nerlerit pineqartut ilisimaneqarput ajoqusersorneqarnernut malussarissorujussuusut. Toornaviarsuk timmiaq Kalaallit Nunaanni piaqqiortartoq qaqutigoortuuvoq aamma Allattorsimaffimmi Aappalaartumi allassimavoq, piaqqiortartut uumasoqatigiit ikinnerat peqqutigalugu. Kuunni sukkasuumik kuuttuni piaqqiortarpoq ullui toqqoqqagajuttarlutik kuuit qeqqini qeqertaasannguani. Misissuiffiusumi ikittut piaqqiortarput. Qeerlutooqatigiijaat pineqartut ilisimaneqarput ajoqusersorneqarnermut, kinnernut aamma kuunni piaqqiorfiusuni mingutsitsinernut malussajasutut. Misissuiffiusumi Ujarassuit Kuuat kisiartaalluni uumasoqatigiinnut piaqqiorfiorpasippoq allanngujuitsoq. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 10/102

11 Imaani timmiarpaat inaat marluk misissuiffimmiipput. Pingaaruteqarnerpaaq inissisimavoq Innajuattumi, Nuup Kangerluani. Naajat timmiarpaat ikittut aamma qeqertami Kuussuani piaqqiortarput. Tuttut nalinginnaapput misissuiffiusoq tamakkerlugu. Uumasoqatigiit ukiuni kingullerni ini annertusimapput, kisianni maannakkut ikiliartorput, ilimanarpoq ingasattumik ukiisarfiit mangiarnerinit. Misissuiffiusumi tuttut immikkut tuttutut ataatsimoortutut ilisarnaateqanngillat imaluunniit iluarsartuussamik ingerlaartarnikkut ilutsimik. Kisianni uumasut ataasiakkaarlutik iliuusissanik qinersisartutut isikkoqarput, ukiuni arlalinni ingerlattakkaminnik. Uumasut nalinginnaasumik kisimiillutik imaluunniit eqimattani mikisuni uumasut 3-nit 10-nut amerlassuseqartartuni noorartarput. Tuttut ilaat ukioq naallugu uninngaannartarput, kisianni amerlanerit ingerlaarnerit naatsut atortarpaat kangerluup eqqaani nunat ukiiffigisartakkat imaluunniit imaanit ammaannartumit piaqqiortarfimminnut qaqqat sivinganerinut nunami timerpasinnerusumut. Narsarsuaq ukiisarfittut pingaaruteqartuuvoq, naak misissuiffiusumi aalajangersimasunik immikkoortunik piaqqiorfinnik ilisimannittoqanngikkaluartoq. Uumasut ilaat piaqqiorfinniiginnartarput aasaanerani, naak ilaat piaqqiornerup kingorna nunat ornittakkat nuuffigisaraat. Taamatut pissusilersorneq kinguneqarpoq allanngoraqisunik ukiumoortumik najorneqarfiit siammasissusaannik ammalu nikerarnernik, kisianni tuttut ataasiakkaarlutik ilutsinik ataavartunik ukiut akornanni takutitsisarput. Tuttut ilisimaneqarput malussarissutut ajoqusersorneqarnernut, ingammik piaqqiorfiisa nalaani, kisianni aamma piaqqat ingerlaqatigigaangamikkit nerisassaqarfinnut, nerisassaqarfiillu akornanni aasami. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 11/102

12 1 SIULEQUTSIUSSAQ 1.1 Isuani Saviminissamik Piiaanissamut Suliniut London Mining-ip maannakkorpiaq Isuani saviminissap piukkunnassusaa misissorpaa, Nuummit 150 km-inik avannamut-kangimut inissisimasoq, Kalaallit Nunaanni. Pilersaarutaavoq saviminissaq piiarneqassasoq aatsitassanik piiaaffik ammasoq atorlugu. 1.2 Ilanngusaaq 1-ip siunertaa Aatsitassanut Ikummatissanullu Pisortaqarfik (BMP), Kalaallit Nunaata naalakkkersuisa ataanni, piumasaqaateqarpoq Avatangiisinut Sunniutaasinnaasunik Nalilersuinermik (ASN) Nalunaarusiortoqassasoq piginneqatigiiffik pilersaaruteqaruni Kalaallit Nunaanni aatsitassat piiagassartaanik qalluiniarluni (BMP 2007). Nalunaarusiap massuma (Ilanngussaq 1) siunertaraa misissuiffiusumi avatangiisit suussusaannik paasissutissanik pisariaqartunik tunuliaqutinik ASN-imut Nalunaarusiamut tunniussissalluni. Ass. 1.1 Isuani Avatangiisinik Sunniutinik Naliliiffigineqarluni misissuiffiusup tamakkiisumik annertussusia. Nalunaarusiaq manna nunataanik, eqqaanilu imartaanik sammisaqarpoq. Nuup Kangerluani misissuiffiusoq Ilanngussaq 3-mi sammineqarpoq Annex 1 to the EIA of the Isua Project 12/102

13 Ass. 1.2 Massumani nalunaarusiami misissuiffiusoq 1.3 Suliassat nunami qanoq siammasissuseqartiginerisa, paasisallu katersorneqarsimasut nassuiarneqarnerat Aatsitassarsiornermik suliniutip allunnguiffia tunngavigalu, sunniuteqarfiusinnaasoqataani misissuiffiusutut taaguuteqartinneqartoq nassuiarneqareersimavoq. Misissuiffiup siammasissusaa Assiliartaq 1.2-mi saqqummiunneqarpoq. Taamaattumik siunertaavoq paasissutissat piusut nunap imaatalu naasuinut uumasuinullu attuumassuteqartut immikkoortortamut attuumassutillit katersussallugit. Massuma suliap ilarai allakkiat misissorneqarneri, naqiterneqarsimasut paasissutissat siammasissuniit pissarsiassaasut. Ilanngullugu, nunami avatangiisinut atatillugu paasisanik aallarniutigalugit atorneqartussanik Isuani misissuinerit juunimi 2008-mi aamma aggustimi 2011-mi ingerlanneqarsimasut Ilanngussamut massumunnga toqqammaviupput. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 13/102

14 Ass. 1.3 Isuani saviminissamik pisuuussuteqarfik, juuli 2009 Allakkianik misissuinernut aammalu nunami misissuinernut atatillugu annertuumik sammineqarpoq immikkut ittumik pingaarutillit (VEC) suliniuteqarfiusumi immikkut mianernartuusut aammalu/imaluunniit pinngortitap ataqatigiinneranut immikkoortut pingaarutillit paasissutissartaasa katersornissaat. Tassani ilaatinneqarput uumasoqatigiijaat/naasoqatigiijaat niuernikkut nalillit, aammalu uumasoqatigiijaat/naasoqatigiijaat Kalaallit Nunaanni piujuarnissaannik aarleqqutigineqartut. Misissuinermut massumunnga atatillugu ataani immikkut ittumik pingaarutillit saqqummerput: Kalaallit Nunaata tuttui, tuttut ataatsimoortut Akia-Maniitsoq Rangifer tarandus groenlandicus Kalaallit Nunaanni nerleq ulorianartorsiortoq Anser albifrons flavirostris Uumasoqatigiijaat navianartorsiortut allattorneqarsimasut Kalaallit Nunaanni immikkoortumi Allattorsimaffimmi Aappalaartumi (Nerlerup saniatigut): Tuullik Gavia immer, Miteq Siorartooq Somateria mollissima, Toornaviarsuk Histrionicus histrionicus, Nattoralik Haliaeetus albicilla, Kissaviarsuk Falco rusticolus, aamma Taateraaq Rissa tridactyla Taakkununnga timmissanut siaruaaffiit pingaarutillit Eqaluk Salvelinus alpinus Naasut qaqutigoortut nalinginnaasullu Annex 1 to the EIA of the Isua Project 14/102

15 Naasut ajortiasut nunaminertami katerisimaartut, taakkua ilagaat nunap ilai masarsuusut tasinnguallit, tarajulimmik masarsoqarfiit kiisalu sivimangasumi naasut. 1.4 Nalunaarusiap massuma sannaa Nalunaarusiaq imatut sannaqarpoq: Immikkoortut massuma kingorna avatangiisip suussusianut misissueqqaarneq pillugu saqqummiisussat toqqammavilerniarlugit, Immikkoortut 2-3-lu aallarnerneqarput naatsumik misissuiffiusup avatangiisaata nunataanik aamma nunataata inunnit atorneqartarneranik saqqummiussinernik. Immikkoortoq 4-mi nassuiarneqarpoq misissuiffiusup naasoqarnera, sammisaralugit immikkoortumi naasoqarfiit pingaarnerpaat aammalu qanoq annertutigisumik naasut qaqutigoortut aammalu navianartorsiortut saqqumitigineri. Immikkoortuni 5-mimit 8-mut uumasut sammineqarput, ilanngullugit uumasut miluttuumasut timmiaqatigiijaallu misissuiffiusumi najugaqartuusut imaluunniit ornigartuartartuusut. Ilanngullugu, paasissutissat aalissakkat imerni akuitsuni imaanilu niuernikkut nalillit misissuiffiusumiittut pillugit saqqummiunneqarput. Immikkoortoq 9 ataatsimut isigalugit saqqummiiffiuvoq misissuiffiusumi uumasoqatigiijaanik/naasoqatigiijaanik, naasunit uumasunillu siaruaaffigineqarsimaneranik aammalu sumiiffinnik piujuartitassatut pingaaruteqartutut soqutigineqartunik. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 15/102

16 2 AVATANGIISEQ NUNA 2.1 Nuup Kangerlua eqqaalu Misissuiffiusoq Nuummit 150 km-inik avannamut-kangimut inissisimavoq. Avannamutkangiatungaa, kangiatungaalu sermersuarmik killeqarfeqarpoq, kujataatungaalu Nuup Kangerluanik. Qooqqut marluk Tasersuarmiit kangerlummullu avannamut-kujammullu inissisimasut misissuiffiusoq qaqqarsuaqarfinnut pingasunut immikkoortippaat: Qaqqarsuaqarfiup annertunerpaartaa unguneqarsimavoq sermersuarmit taavalu kangimut avannamut, tulleriisillugit, Saqqap Sermiata sermitaata qinnguanit. Tasersuaq, Kuussua aamma Ilulialik kimmut killeqarfiupput, takuuk Assiliartaq 1.2. Immikkoortoq nuna pukkitsoq Kuussuata Ilulialiullu nunataani kitaatungaaniittumi inissisimavoq, sinnerali, misissuiffiusussap kangiatungaa portusuunik qaqqarsuaqarfiuvoq taserpassualik, annikitsumillu naasoqarfiusoq. Nunat qatsinnerusut portussusaat 600 m-it 800 m-illu akornanniippoq, portusiartuarusaarlutik m-inut sermersuup eqqaanut. Kuussua (Assiliartaq 2.2) Saqqap Sermiata qinnguanit Tasersuarmillu annertuumik imermik maralluusumik Ilulialimmut nassataqartarpoq, unguneqarsimasoq annertuunik nunanik marulluusunik tarajulinnik masarsutallit (Assiliartaq 4.7). Ass. 2.1 Isua - qaqqarsuaq portusooq tunuatungaaniittoq tassa saviminissamik pisuussuteqarfik Annex 1 to the EIA of the Isua Project 16/102

17 Qaqqarsuit uiguleriit misissuiffiusumi qiterliullutik inissisimasut Tasersuarmit avannaaniit, kujammut qeqertaasamik iluseqartumik Nuup Kangerlua iserfigalugu siaarsimapput. Tamanna immikkoortoq qaqqarsuaqarfiusoq nalinginnaasumik m-inik qaqqartai portussuseqarput, kisianni annertunerpaaffeqarluni 850 m-iusunik. Innajuattoq takujuminartoq (Assiliartaq 2.5) Ilulialiup paavaniittoq m-inik portussuseqarpoq. Tasersuup Qussuulllu akornanni siaarsimavoq annertooq, silittoq Narsarsuaq (Assiliartaq 4.5) misissuiffiusup qaqqarsui qiterliullutik inissisimasut, kitaatungaanilu qaqqarsuaqarfiusumik avissaartitsisoq. Misissuiffigineqartup qaqqarsuaqarfia qiterliusoq killilerneqarsimavoq avannaani kangianilu annertuunit nunanit pukkitsunit, kitaani Narsarsuarmit, kujataanilu Qussummit. Qaqqarsuaqarfimmi qiterliusumi qaqqarsuit portunersat 800 m-inik portussuseqarput. Misissuiffiusussap sineriaata annerpaartaa qaarsuiuvoq amerlasuunik ikkarlulik qeqertaaralillu. Kangerliumarngit siorallit ujaraarartallillu, ujaqqat oqquusut akornanni siumugassaapput. 2.2 Pinngortitap misissuiffiusup nunataata sananeqaataa (geologii) Immikkoortup nunataata sananeqaataa tamaani annerpaaq ortho-gnejs-imik ujaraqarpoq ineriartornermi Archaean-imi piffissani assigiinngitsuni aligoqalertarneranit ilusilersorneqarsimasumik. Gnejsit assigiinngitsunik qanganisaassusillit ilimagineqarpoq nunavissuit immikkoortut anginngitsut ilagissagaat, ineriartornermi Neoarchaean-imi imminnut akulerussimasut, nunavissuit imminnut aporneranni, qaqqaqarfiit nutaanerit pinngoriartorsimanerannut assingusumik /Hollis et al. 2006/. Tamakkua ujarasussuit aligortallit, imaluunniit nunavissuarneersut ujaqqat akuleruussimasut, ujaqqap tunngaviusup qaavani ujaraqarfiit kinnermit ujaranngornikunik allanngorsimasunik imaluunniit innerup anitsineranit ujaranngornikunik allanngorsimasunik peqartarpoq. Tamakkua ilaat ilisimaneqarpoq aatsitassamik imaqarsinnaasutut aningaasarsiutigissallugit soqutiginaatillit, soorlu Qeqertarsuarmi ujaqqap tunngaviusup qaavani ujaqqat kuultitallit imaluunniit Isuani savimissaq annertuumik kajungersortalik. Isuani saviminissaq kajungersoqarluarpoq (BIF) basaltimik dolerite-imik kiisalu innermik anitsisartut nunngarutinngortitaannik akoqarpoq, naqqata tungaa ukkusissaqarfeqarluni, innartaalu kvartseqarluni. Isuani saviminissat piiagassartaat iluseqarput siornatigut nunataasimasup (sikup qaavani saqqumisoq) ilaanik, sermersuup tunorpartertup kitaatungaata saneraani saqquminerulersimasumi. Aatsitassaqarfik (atia tunngavilik kalaallisut taaguutimik isua - nik) qaammatip affaatut iluseqarpoq qeqqata tungaa saqqumilluni, kisiaanni avannamut kangiatungaa, kujataatungaalu sikumit qallerneqarsimalluni. Isuata portunersaa immap qaavaniit meterinik portussuseqarpoq. Isua sermersuarmit ungaluneqarsimavoq aammalu Isuanit sermeqarfiulluni kujammut kippasissuani 5 km-nik isorartussuseqartumik. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 17/102

18 2.3 Silap pissusaa Nuup Kangerlua nunalu eqqaaniittoq issittup ilagaa, ukioq tamaat eqqarsaatigalugu qaammatini tamani agguaqatigiissillugu 10 C ataallugu kiassuseqartarluni. Februaari issinnerpaasarpoq juuli kiannerpaasarluni. Misissuiffiusoq sunneqqaneqarpoq annertuumik sermersuup eqqaani inissisimanerminit aammalu nunavissuup silaatut pissuseqarluni, ukiumut annikittumik siallerlunilu apisarluni aamma ukiumi itinngitsumik aputeqartarluni. Ukiumut siallertarnera apisarneralu Nuup immikkoortortaani 600 mmiupput, kisianni nunami ilorpasinnerusumi annikinnerulluni. Nalinginnaasumik, Kalaallit Nunaata Kitaani silap qatsunganerata imaluuunniit qatsungangajattarnerata ulluisa amerlassusaat annertuvoq. Taamaakkaluartoq, anorsarinnerit (13,8 m/s-it qaangerlugit) aamma nalinginnaasuupput, ingammik ukiumi. Ilanngullugu, anorit panertumik silaannallit qaqqaniit ammut sammisut nalinginnaangaatsiarput Isuata immikkoortortaani. Taakkua anorit panerlutillu kissartut pilersarput silaannaq kiatttoq sermersuarminngaanneersoq ingerlaqqiffissaqarani ussissillugu naqitaq uningaannaraangat. Silaannarmi isugutak appartarpoq 30-40%- inut, kianneralu ajornanngitsumik C qaffariarsinnaalluni akunnerup ataatsip ingerlanerani ullorlu ataaseq, ullulluunnit marluk qaffasissimaarsinnaasarluni. Kangerlunni, anorit panertumik silaannallit qaqqaniit ammut sammisut sunniutaat ukiumi malugineqartarpoq, aputip sikullu sukkasuumik aanneranik kinguneqaraangata. Asiaq maannakkut silasiorfimmik ingerlatsivoq London Mining sinnerlugu, silaannaap pissusaanik sukumiisumik paasisanik misissuiffiusumit tunniussisuusartoq. Ass. 2.2 Kuussua, Saqqap Sermiata ernganik marallulimmik imalik Annex 1 to the EIA of the Isua Project 18/102

19 2.4 Erngup pissusaa Misissuiffiusoq arlalinnik imermik katersuuffinnik immikkoortunik peqarpoq. Ingammik kangiani qaqqaqarfioqisoq immikkoortoq arlalinnik taseqarpoq kuuppassuarnit akimut sukkut tamaana aqqusaarfigineqartartunik. Nittaattarnera siallertarneralu annikimmat, erngup kuunnera kuunni annikippoq, upernarnerani eqqaassanngikkaanni. Kuuit sermersuarmit pilersorneqartut tamassumunnga atuutinngillat. Misissuiffiusumi erngup pissusaanut atatillugu immikkoortoq pingaarutilik tassaavoq Kuussua (Assiliartaq 2.2), imermik maralluusumik nassataqartartoq Saqqap Sermiata qinnguatungaaniit aammalu Narsarsuarmiit, Ilualimmut. Kuunnik angisuunik Narsarsuakkoortoqarneq ajorpoq, kisianni kuuit mikisut arlallit qooqqukkut qaqqatigullu eqqaaniittukkut kuuttarput. Orbicon maannakkut erngup pissusaanik misissuiffinnik arlalinniik London Mining sinnerlugu ingerlatsivoq. Taakkua misissuiffiit nittartakkakkut paasisanik ingerlaartumik saqqummersitsisarput Isuani kuuit pingaarnersaasut pillugit. 2.5 Imaata sikua Kalaallit Nunaata kujataata-kitaani allorniusaq avannamut tikillugu, nalinginnaasumik sikuneq ajorpoq. Tamanna imaqarfik ammaannartoq kissartutut taaneqarsinnaasumit Kalaallit Nunaata Sarfaanit avannarpasissumit aamma avannaqkippasissumit peqquteqarpoq. Kangerlunni, Nuup Kangerlua ilanngullugu, sikup inissisimanera allaavoq. Tamaani sikut marluk assigiinngitsut ipput: Siku aalaakkaasoq, soorlu imaata sikua nunamut atasoq, ukiuunerani Nuup Kangerluata qinngua-tungaani pisinnaasarpoq. Januaarimi nalinginnaasumik siku aalaakkaasoq pisarpoq Apriilimilu aattarluni. Taammaakkaluartoq,siku aalaakkaasoq allanngorartorujussuuvoq ukiuunerata iluani aammalu ukiuunerisa akornanni. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 19/102

20 Ass. 2.3 Kalaallit Nunaata kujataata kitaani kangerluit imartai sikutallit januaarimi, martsimi, aamma maajimi (Mosbech et. al.-mit 2000) Ass. 2.4 Nuup Kangerluata ilorpasissuani sikup aalaakkaasup sinaa, maajip 8-aat, 2009 Ilulissat kassullu sermersuup iigartarfiinit arlalinneersut Nuup Kangerluata qinnguata tungaaniittarnerat ukioq naallugu nalinginnaavoq (Assiliartaq 2.5). Ilaannikkut ilulissat mikisut aserortut ilaatigut takuneqartarput kangerloqarfimmi sinerissamut qanittumi Annex 1 to the EIA of the Isua Project 20/102

21 taamaakkaluartoq. Ilulissat kassullu tamakkua nalinginnaasumik aapallattarput aammalu qaqutigut sinerissap avataani immikkoortut sunnertarlugit. Ass. 2.5 Nuup Kangerluata ilorpasissua, Innajuattoq talerpiatungaaniilluni, juunip naanerani 2008 Annex 1 to the EIA of the Isua Project 21/102

22 3 INUNNIT NUNAMIK ATUINEQ 3.1 Inuit Misissuiffiusoq inunnit piujuartumik najugaqarfigineqanngilaq. Sineriak sinerlugu arlalinnik piniarnermi illuaraqarpoq, atorneqarnerusartut tuttunniarfiup nalaani ukiami imaluunniit ukiumi. 3.2 Aalisarneq Misissuiffiusumut illoqarfik qaninnerpaaq tassa illoqarfik pingaarnersaq Nuuk, it missaannik inulik. Nunaqarfik Qoornoq, Qoornup Qeqertarsuani misissuiffiusumit 10 km-inik kujammmut ungasissuseqartoq, 1971-imi qimanneqarsimavoqgr, kisianni illutai amerlasuut suli aasap qaammataani, piniarfiullu nalaani atorneqartarput. 3.3 Piniarneq Misissuiffiusumi inuussutigalugu aalisarneq nunap eqqaani najugaqartuusunit ingerlanneqarpoq. Aalisakkat pingaaruteqarnerpaat tassa eqaluk, ammassaat, nipisa aamma qaleralik. Misissuiffiusussaq tuttunniarnermut pingaaruteqartorujussuuvoq, ukiami ukiumilu pisartumi. Nuummiuunerusarput Nuup Kangerluani aavartartut, misissuiffiusoq ilanngullugu. Tuttut amerlanerpaartaat sineriammit 20 km-inik ungasissusillip iluani pisarineqartarput (Johansen et al. 2008). Timmiariartarneq aamma misissuiffiusumi pisarpoq. Ingammik mitit siorartuut sineriak sinerlugu pisarineqartarput, Qussuunerusumi. Appanniartarneq aqisserniartarnerlu aamma pisarput. 3.4 Sukisaarsaarneq Aalisartarnerup piniartarnerullu saniatigut, nuna sukisaarsaarnermi atorneqartarpoq, soorlu angalaarnerit illuaqqani, tuperni umiatsianiluunniit unnuisarnernik ilaqartartoq. Taamatut angalaarnerit piniarnermik aalisarnermik allanillu pisuussutinik atuinermik imaqakujuttarpoq, soorlu nuniannermik (Johansen et al. 2008). Annex 1 to the EIA of the Isua Project 22/102

23 4 NAASOQARNERA Kalaallit Nunaata Kitaani naasoqarneranut annertunerusumik aalajangiisuuvoq kiassuseq/nillissuseq aamma nittaattarnera/siallertarnera nalinginnaasumik avannaanitkujammut allanngorarfigalugu, imaanit-ilummut/nunap toqqavianut allanngorarfigalugu aammalu qutsissutsip allanngorarfigalu malittarinnikkajuttartoq. Misissuiffiusoq inissisimavoq Issittup Appasissortaani, imaanut ammaannartumut km-ink ungasissusilimmi. Taamaannera ima paasineqarsinnaavoq silap pissusaa erseqqissumik nunavissuup ilisarnaataanik, aasaanera kiallunilu panertuugajuttarluni, ukiuuneranilu issikkajuttarluni. Misissuiffiusussaq m-it killillugit annertutigisumik qaffasissutsinik siaruaaffeqartoq, kangerlummiit Isuata nuuata nunataa ilanngullugu isorartutigisumi, avinneqarsinnaavoq pingasunut immikkoortunut nunanut: (1) nunat appasinnerit (immap killeqarfianit 200 m-inik qaffasitsigisumut) Nuup Kangerlua sinerlugu aammalu kangerluup qooruini silittuni, (2) nuna qatsinnerumaaq m-inik qaffasissuseqartoq (3) nuna qatsinneq sermersuarmut qanittoq m-inik qaffasissusilik. Nalinginnaasumik, naasoqarluarfiunerpaaq nunami appasissumiittarpoq, naasoqarneralu annikilliartuaartarluni qaffasinnerit annertusiartuaartillugit (Assiliartaq 4.1). Ass. 4.1 Misissuiffiusup naasunik qallerneqarsimanera (Tamstorf 2001) Annex 1 to the EIA of the Isua Project 23/102

24 Naasut nunat ilaanni imarineqartut suli agguarneqarsinnaapput naasoqatigiinnut arlalinnut, nassuiaatitalerlugit naasoqatigiittut siammarsimasutut ataatsimoorlutik aalajangersimasumi siaruaaffimmi. Naasoqatigiit siaruaassimanerat silaannaap pissusaata qanoq ittuunerinik attuumassuteqaqaaq aamma nunat immikkoortut, kisianni aamma sumiiffimmi issup qanoq itttuunera (sorliunera aamma isugutannera). Naasoqatigiit nalinginnaasumik ilisarnaateqartarput naasut taqaasallit sananeqaatannik, qaavi ilanngullugit, kisianni aamma issut orsuaasallu qaavi aamma eqqarsaatigineqarput. 4.1 Misissuiffiusumi naasunik misissuineq Misissuinerit naasorsiornerit ikittuinnaat misissuiffiusumi ingerlanneqarnikuupput. Fredskild-ip (1996) saqqummiunnikuusimavai qaqutigoortunik naasoqarfiit tallimat Ilulialiup sineriaata kangisissuani aammalu Narsarsuarmi Qussuup eqqaani, kisianni sumiiffiit inissisimaqqissaarfii pissarsiassaanngillat (Johansen et al. 2008). Paasisat aallarniutaasut nunami misissorneqarnerini Isuanut suliniummut atatillugu, suliamut massumunnga kisiat atatillugu (ad hoc) naasut nalunaarsorneri 2008-mit 2011-mut pisimapput. Aggustimi 2011-mi, misissuiffiusumi sumiiffinni arlalinni naasoqarneranik misissuinerit ingerlanneqarput (Bay 2011). Sumiiffiit ataasiakkaarlugit ulluni 2-3-ni misissuiffigineqarput aammalu naasoqatigiijaat saqquminerisa akulikitsiginerat missingersorneqarluni. Misissuiffigineqartut ilagivaat talittarfeqarfissaq eqqaalu, mittarfissap sumiiffia, aqquserngup-ruujorillu inissisimavissaata ilaa talittarfeqarfiup aamma mittarfeqarfiup, talittarfiullu aqquserngullu-ruujorillu Tasersuup sinaatigoortut, akornanni. Naasut taqaasallit sorliuneri sumiiffinni nalunaarsorneqarsimasut katersorneqarput, aammalu naasut sorliuneri naapertorlugit qanoq saqqumitigineri nalilersorneqarlutik ullumi kingullermi immikkoortuni ataasiakkaarlugit (takuuk Ilanngussaq 1). Aamma naasoqarnerata nassuiaataanik sanasoqarpoq. Aamma tunisassiorfissap nunataa sivikitsumik alakkarneqartarpoq, aatsitassarsiorfiup eqqaaniittoq, 930 m-nik qutsitsigisumi, tatsimut avannamut 10 km-inik ungasitsigisoq Isuani Containerini Tammaarsimarfimmiit. Alakkaanerit sivikinneri peqqutigalugit, naasut qanoq saqqumitiginerisa akulikitsiginerat naliliiffigineqanngilaq. Naasoqatigiit pingaarnerpaat nunani immikkoortuni pingasuussuni uani nalunaarusiami annertunerusumik tunngaveqarput aggustimi 2011-imi nunamik misissuinermit. 4.2 Nunani appasinnerusortaaniittuni naasoqarnera Imaata sissaa Misissuiffiusup sineriaata annerpaartaa sissaq qaarsuuvoq sikkertartunik naasoqarfiunani. Taamaakkaluartoq, sissami sivinganerit malinnit ammalorsarnikunik ujarattallit aammalu ujaraarattallit sumiiffiit ilaanni takussaapput. Tamakkunani ammaannartumi naasoqarpoq qungulernik Cochlearia groenlandica, strand-vejbred -nik Plantago maritima, aamma ivigarsuarnik Elymus mollis. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 24/102

25 Kujataata kitaatungaanut sammisut sivinganerit innaaqisut (Assiliartaq 4.6) talittarfeqarfimmi qallerneqarsimapput avaaleqissanik-orsuaasaqarfinnillu, orpikkat Salix glauca, paarnaqutillu Empetrum hermaphroditum annertunerpaamik siaruaassimallutik (Bay 2011). Ass. 4.2 Taseraarsummi (umiarsualiveqarfimmi) innap naasui tassaanerupput avaalaqissat pukkitsumik naasimasut Avaalaqissat Nunat pukkinnerit annerpaartaat kangerluup eqqaani qallerneqarsimapput issuatsiaanit qajaasanit Ledum groenlandicum- avaalaqissanillu (Bay 2011). Naasut siaruaassimasut saqquminerisa qanoq akulikitsiginerat naasoqatigiinni assigiinngijaaqaaq soorlu aamma orsuaasat issuatsiaallu annertussusaat assigiinngijaartoq. Sivinganerni kujasissumi naasoqarfiit aammaannartut panertut ipput. Kakillarnaq Juniperus communis, tikiusaarlu Campanula gieseckiana naasut nalinginnaasuupput, ilanngullugit tupaarnaq Thymus praecox, ivigaq pamiungasoq Trisetum triflorum, aamma ivigaasaq sanngiitsoq Carex supina ssp. spaniocarpa takusassaapput (Bay 2011). Sivinganerni avannamut sammisuni makkua uiffaat nalunaarsorneqarsimapput: uiffaq Woodsia ilvensis, qoqqup naasui Cystopteris vulgaris aamma siaangasut Dryopteris assimilis. Ilanngullugu, siorpaaluk Calamagrostis langsdorffii nalunaarsorneqarsimavoq (Bay 2011). 2 meterit tikillugit portutigisut orpikkat imeqarfiit eqqaanni nunani pukkitsuni naasimapput (Bay 2011). Pallerit Alnus crispa orpikkani saqquminerpaajupput, sivinganerni kujammut sammisuni oqquunerpaani inissisimasuni, kisianni taamaattut naanerat annikitsumik siammarsimavoq-ilaanni orpikkanut ilaallutik (Bay 2011). Naasut annertunerusumik kakillarnaasaallutillu Lycopodium annotinum aamma siorpaaluupput (Bay 2011). Annex 1 to the EIA of the Isua Project 25/102

26 Narsarsuup sivinganeri annertunerusumik avaalaqissanik, qajaasanik Ledum palustra aamma kigutaarnanik naasoqarput. Naasut nalinginnaasut tassa sorlaat Rhodiola rosea, tretands potential -it Potentilla tridentata, umerluusat Dryas integrifolia ulannerusat aamma aningaasat. Ass. 4.3 Innarni orpikkat qajaasallu, Qussuk isikkivigalugu Ilulialimmi, nunap pukkitsup annerpaartaa qallersimavoq orpigaasanit, annertunerpaajullutik qajaasat, avaaleqissat paarnaqutillu, ivigaasat Carex bigelowii aamma oqaasat Rhododendron lapponicum (Bay 2011). Tassani ilaavoq immikkoortoq mittarfiup inissisimavissaatut pilersaarusiorneqarnikoq. Qajaasanik annertunerusumik naaffigineqarnikooqisup, ilanngullugit orpigaasat, orpikkat, kakillarnaasallu kuuit sinerlugit saqqumipput (Bay 2011). Sivinganerni naasoqarfinni immikkoortuni ammaannartuni orpigaqarfiit akornanni naasut makkua naasimapput: aappaluttorsuit Chamaenerion angustifolium, quperluusap naanii Polygonum viviparum, ulloriaasat napasut Stellaria longipes, tunguusat Veronica wormskjoldii, aamma inneruulat Taraxacum lacerum (Bay 2011). Kujammut sammisuni sivinganerni siumugassaapput orpikkat pallerillu. Naasut tamaaniittut tassa siorpaaluit, ivigaasat Carex brunnescens, tikiusaat, aamma nerlerit nerisassaat/tuttut nerisaat Equisetum arvense (Bay 2011). Tasersuup kujammut-kangia sinerlugu, annertunerpaamik naasimasut tassaapput avaalaqiaqarfiit pukkitsut nunataani pukkitsumi (Bay 2011). Ilanngullugu avaaleqissanut, nalinginnaasut immikkoortumi tassaapput kakillarnaasat, ivigaasat aamma qajaasat (Bay 2011). Sumiiffinni ammaannartuni avaalaqiaqarfinni pukkitsut ivigaasat, ivigaasat Luzula spicata, tretands potential -it Potentilla tridentata, tikiusaat, aamma ivikkat malialaartunik nooqutillit Deschampsia flexuosa saqqumipput (Bay 2011). Annex 1 to the EIA of the Isua Project 26/102

27 Ass. 4.4 Orpigaasat qajaasallu Nuna qajaasanik naalluarfioqisoq orpikkat saniatigut kuuit eqqaanni ipput. Orpikkat 2 meterinik portussusillit kuuit sinaanni ipput, annertunerpaamik orpigaqarpoq, arlalinnik palleqarluni, aamma naasut ivigaasat, gyldentråd -inik Coptis trifolia, aamma inneruulanik naasoqarsimasut (Bay 2011). Naasunik sivinganerit naasimasut takussaapput immikkoortuni ammaannartuni orpikkanit almindelig månerude -nit Botrychium lunaria, inneruulaaqqanit Potentilla crantzii, tretands potential -init, inneruulanit., Arktisk øjentrøst -init Euphrasia frigida, tikiusaanit, siorpaalunnit, fjeld-frøstjerne -nit Thalictrum alpinum, aammalu arlalinnit pingasulinnit Sibbaldia procumbens naaffigineqarsimasunik (Bay 2011). Qaarsunni panertuni naasut tassaapput kakillarnaq Juniperus communis, tretands potential -it, tikiusaat aamma ivikkaq pamiungasut Trisetum triflorum (Bay 2011). Annex 1 to the EIA of the Isua Project 27/102

28 Ass. 4.5 Narsarsuup qooruani narsarsuaq panertunik ivigalik aamma sioqqat ippinnguussimasut, qaqqallu sivinganertaat orpigaasallit Narsarsuaq ivigalik Narsarsuarmi ammaannartumi ivikkatut-ittunik naasoqarpoq nunat pukkinnerit ilaanni, ingammik Narsarsuarmi (Assiliartaq 4.5) annelgræs -it Puccinellia spp. aamma børste kobresie -t Kobresia myosuroides Tatsit Tatsit masarsuillu nalinginnaasorujussuupput siaruaassimallutillu nunami pukkinnermi immikkoortullu annertuut qallersimasarlugit tatsinut tasersuarnullu atatillugu. Naasut annerusumik orpikkat akornanni orpigaasaapput, kisianni aamma ukaliusat Eriophorum scheuchzeri, tue-kogleaks -it Scirpus caespitosus aamma kimmernat Vaccinium oxycoccos. Fjeld-pindsvineknop Sparganium hyperboreum saqqumisarpoq tatsit ilaanni aammalu qaqutigoortorujussuaq gulgrøn brasenføde Isoetes echinospora ujaraqqanik katersuussimaffinni qullortuni Tasersuup kujammut-kippasissumi sinaani (Bay 2011). Annex 1 to the EIA of the Isua Project 28/102

29 Ass. 4.6 Taseq anngajaaq fjeld-pindsvineknop -ilik Sparganium hyperboreum Tatsit amerlasuut sinerissap eqqaani aamma naasoqarluarfiupput fjeldpindsvineknop -inik Sparganium hyperboreum, tasiup naniinik Hippuris vulgaris, aamma rust-vandaks -inik Potamogeton alpinus (Bay 2011). Tasersuup kangiatungaani, qooqqup avannamut kangimut siaaqqasup qeqqani, masarsuk annertooq nassaarineqarpoq, tatsimut ikkattumut atatillugu fjeldpindsvineknop -ilik Sparganium hyperboreum, tasiup nanii Hippuris vulgaris, aamma qunguliusat Menyanthes trifoliate (Assiliartaq 4.6). Masarsuit taamatut angissusillit qaqutigoorput misissuiffimmi aammalu siaruaassimaffiit mianernartuullutik (Bay 2011) Masarsuit tarajullit Kuussua, ingammillu Ilulialiup paatungaa ungaluneqarsimavoq angisuunit masarsunnit tarajulinnit aammalu ivigaqarfinnit (Assiliartaq 4.7). Masarsummut tarajulimmut atatillugu makkua naasut siammarsimasut nalunaarsorneqarsimapput: Egedes potentil Potentilla egedii, ivigaq aappalunnersalik Festuca rubra aammalu annikinnerusumik ivigaasat Carex glareosa, kær-trehage -llu Triglochin palustre aamma steppeannelgræs -it Puccinellia phryganodes immikkoortup avinngarusimanerpaavaniillutik. Naasut aalajangersimasut qaqutigoortut immap maralluata pingui sinerlugit ittut ilagaat rank kodriver Primula stricta aamma stjerne-ensian Lomatogonium rotatum (Assiliartaq 4.8). Tatsini arlalinni panersimasuni marratut ittumik issutalinni kangerlummut qanittumi immikkut ittumik naasoqaput qaqutigoortut dyndurt Limosella aquatic aamma Annex 1 to the EIA of the Isua Project 29/102

30 dværg-ranunkel -it Ranunculus reptans (Bay 2011). Dyndurt ilaatigut-imermi naasoq siammaassimasartuuvoq masarsuit tarajullit sinaanni Ilulialiup eqqaani. Ass. 4.7 Masarsuit tarajullit aamma nunat ivigaqarfiit Ilulialiup qinngua kaajallallugu Annex 1 to the EIA of the Isua Project 30/102

31 Ass. 4.8 'Stjerne-ensian' Lomatogonium rotatum naasoqatigiit Kalaallit Nunaanni qaqutigoortuupput. Ilulialimmi sissami immap maralluata pinguini nalunaarsorneqarsimavoq aggustimi 2011-imi 4.3 Nunap qatsinnerumaap naasoqarnera Nunap qatsinnerumaap immikkoortua ( m) misissuiffiusumi killeqarnerujussuarmik nunanit pukkinnerusunit naasoqarpoq. Nuna annertunerusumik amerlasuunik tasersuaqarpoq, immikkoortut qaarsuinnaasut aammalu nasoqarpianngitsut, tatsit, kuuit allallu immikkoortut masattut sinaanniinnerusut (Assiliartaq 4.9). Naasoqarnera annertunerusumik assigiinngitsunik imaqarpoq orpigaasaqarfinnik, ivikkatut ittunik, qerruni naanerit aamma masarsuit nunap naqinnerini Avaalaqissat Naasut pingaarnersaat avaalaqiaqarfiusuni misissuiffiusup nunataani qatsinnerumaami tassaapput issutit Cassiope tetragona, napaartut, kigutaarnat aaamma parnaqutit. Naasut nalinginnaasut tassaapput seernartut Rumex acetosella, seernat Ox- Annex 1 to the EIA of the Isua Project 31/102

32 yria digyna, tretands potential -it, akulaluit Saxifraga paniculata, umerluusat, piluusat Salix herbacea, aningaasat aamma sungorsiusaat Arnica angustifolia. Ass. 4.9 Nunami qatsinnerumaami naasoqarnera annertunerusumik avaalaqiaqarfiuvoq, ivikkatut ittunik sukkut tamaana naaffigineqarsimasumik Qerrut Naasut annertunerusumik sivinganerni anorlerfigitissimaqisuni ukiuunerani saattumik aputitaqartartuni, killilimmik imermik pissarsiviusartuni ipput. Naasoqanngingajaavinnersami ipput kryblyng -it Loiseleuria procumbens aamma aappaluttuaqqat Silene acaulis Aputitat Aputitani naasut aputip katersuuttarfiani ipput, aasallu qeqqata-naalernerata tungaanut uumasarlutik. Nalinginnaasut naasut misissuiffiusumiittut tassa moslyng Harrimanella hypnoides aamma piluusat Qatsissoq Naasoqatigiit siammarsimarnerpaasut tassaapput qatsissumi naasartut misissuiffiusup qatsissortaanik annertunerpaamik qalliisimasut. Aamma portussutsini pukkinnerusuni immikkoortuni naasarput anoreqarfioqisuni. Orsuaasanit issuatsiaanillu siammarsimasunit naasoqarneruvoq, sukkut tamaana ivigartalimmi aamma naasulimmi. Naasunik naasoqarnera annikittuararsuuvoq. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 32/102

33 4.3.5 Ivigaqarfiit Immikkoortut annertunerpaamik masattumi ivigaqarfiusut annertunerusumik nunani manissuni tatsit sinaanni kuuillu sinerlugit naaffeqarput. Naasut nalinginnaasut tassaapput tretands potential -it, niviarsissat Chamaenerion latifolium, oripikkat naasutut ittut, siit Salix arctophila, quperluusap naanii, vibefedt aamma ukaliusat. 4.4 Nunap qatsinnerusup naasoqarnera Naasut 600 m-it m-illu akornanni amerlanertigut naasut siaruaassimasut nunani qatsinnerumaaniittut assigivaat, kisianni nasoqarnera annikinnerulluni aammalu akuttunerullutik. Naasoqatigiit saqquminerusut nalunaarsorneqarsimasut portussutsini qaffasissuni tassaapput avaalaqiaqarfiit panertut, qatsissut aamma apusineqalernerit. Ass Naasoqarnera qutsissutsimi m-imi, sermersuarmut qanittumi killeqaqaaq Avaalaqiaqarfiit Avaalaqissat m-t missaanni portussutsini Isuata eqqaani ilagivaat naasut taqaasallit tue-stenbræk -it Saxifraga caespitose, akulaluit, broad-leafed willow-herb, piluusat, siit, quperluusap naanii, qaqortuaqqat meqqullit Cerastium arcticum, paarmarsuat armeria scabra, aningaasat, issutit, tikiusaat Campanula gieseckiana, tikiusaat Campanula uniflora aamma sort bakkestjerne -t Erigeron humilis. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 33/102

34 4.4.2 Qerrut Nalinginnaasumik naasut portussutsini qaffasissuni kakillalliupput Saxifraga oppositifolia, aappaluttuaqqat aamma umerluusat Aputitat Aputitani naasut portussutsimi qutsissumi issuatsiaarpassuupput aamma naasut soorlu moslyng, piluusat aamma seernat. Ass Issutit (talerpiatungaani saarliit) aamma 'moslyng', qutsissumi nalinginnaasuupput 4.5 Naasut qaqutigoortut, taakkualu naasoqatigiiat attuumassuteqarfigisaat Naasut qaqutigoortut Naasorsiorluni misissuinerup ingerlanerani aggustimi 2011-imi makkua naasut qaqutigoortut nalunaarsorneqarsimapput misissuiffiusumi (Bay-mit 2011): Subarktisk høgeurt Kalaallit Nunaata naasorivaa nalinginnaasartoq. Misissuiffiusumi una naasoq qaqutigoorpoq, aammalu nalunaarsorneqarsimalluni sumiiffimmi ataasiinnarmi Isuani containerimi tammaarsimaffimmit 10 km-inik avannarpasitsigisumi. Rank kodriver Primula stricta aamma stjerne-ensian Lomatogonium rotatum Ilulialiup sissaa sinerlugu immap maralluata pinguini. Piffissaq manna tikillugu, rank ko- Annex 1 to the EIA of the Isua Project 34/102

35 driver -i Nuup Kangerluata eqqaani sumiiffinni sisamaannarniinnera ilisimaneqarsimavoq, naak stjerne-ensian -i sumiffiinni 8-ini ilisimaneqartoq (Fredskild 1996). Almindelig månerude Botrychium lunaria naasoq qaqutigoortuuvoq sivinganerni panertuni naasoqarfinnut attuumassuteqartut, Ilulialimmi, Tasersuullu sissaani siumorneqarsimapput. Ass 'Almindelig månerude' Botrychium lunaris mikisoq, sumiiffinni ikittuinnarni misissuiffiusumi ilisimaneqarpoq Småfrugtet vandstjerne Callitriche palustris, Kalaallit Nunaata Kitaata qeqqani qaqutigoortuuvoq, ataasiaannarlunilu nunami misissuinermi naammattoorneqarsimalluni. Dyndurt Limosella aquatic aappassaani kisimi nassaarineqarsimavoq Nuup Kangerluata eqqaani Ilulialiup sissaata eqqaani. Una naasoq saqqumissuseqarpianngitsoq siammarsimaffeqarnera Kalaallit Nunaanni qaqutigoortorujussuuvoq. Gulgrøn brasenføde Isoëtes echinospora ssp. muricata nalunaarsorneqarsimavoq qaarsummi tatsimi qullortup eqqaani, Tasersuup kujataata-kangiata sissaani. Kalaallit Nunaanni naasoq qaqutigoortorujussuuvoq. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 35/102

36 4.5.2 Naasoqatigiit qaqutigoortut Misissuiffiusup annerpaartaa ilisarnaateqarpoq naasunik assigiinngijaanik annikittumik naasoqarneranik, amerlanerpaartaat naasut nalinginnaasut siaruaassimasullu. Tassunga atatillugu mininneqartut tassa imaani maralloqarfiit masarsunnut tarajulinnut Ilulialik sinerlugu attuumassutillit (takuuk Assiliartaq 4.13). Tamassumani siammaaffigineqarsimasumi naasunit qaqutigoortunit arfineq marlunnit, pingasut ( rank-kodriver, stjerne-ensian aamma dyndurt ) 2011-imi misissuinermi nalunaarsorneqarsimasutut nassaarineqarput. Iliuuseqarfigineqartariaqarpoq taakkua siaruaassimasut ajoqusersorneqarnaveersaarnissaat, imaluunniit ajoqusersorneqarsinnaanerisa killilerneqarnissaat. Ass Ilulialimmi naasoqaatigiit arlallit qaqutigoortut masarsuit tarajullit sinaanniittartuupput (aappalaartumik nalunaarsorneqarsimasut) Annex 1 to the EIA of the Isua Project 36/102

37 5 UUMASUT MILUTTUUMASUT Nunami uumasut miluttuumasut pingasut misissuiffiusumi uumasuupput: tuttut, teriannissat aamma ukallit. Ilanngullugu, umimmaat qaqutigoortumik aqqusaartarput. Imaani uumasuni miluttuumasuni, puisit assigiinngitsut pingasut, arferillu assigiinngitsut marluk nalinginnaasumik Nuup Kangerluaniittartuupput. 5.1 Nunami uumasut miluttuumasut Teriannissat ukallillu Kalaallit Nunaanni siammarsimasuupput nalinginnaasuullutillu. Tuttut Kalaallit Nunaata Kitaani kisimi uumasuupput sumiiffippassuarni nalinginnaasuullutik. Pinngortitap avatangiisiinut pingaarutilittut ilaanerinut ilanngullugu, nunamut eqqaamiuusunut piniarnermut ileqquusumut pingaaruteqartuupputtaaq Tuttu Rangifer tarandus Siulequtsiussaq Kalallit Nunaanni, tuttup siaruarsimanera annertunerpaaq kitaata sineriaa sinerlugu aamma kujatata kitaani arlalinnik tuttoqatigiinnik uumasoqarfiusoq. Uumasoqatigiit avinngarusimasorujussuit Inuarfissuarmi, Kalaallit Nunaata avannaata kitaani ipput, Kalaallit Nunaanni tuttunit allanit timikkut kingornussassatigut allaanerusut (Landa et al. 2000). Immikkuullarissut tuttut ilarisaat Kalaallit Nunaata avannaani, avannaatalukangiani 1900-ukkut nalaanni nungussimapput. Nalinginnaasumik Kalallit Nunaata Kitaani tuttut tuttoqatigiinnut tallimanut immikkoortinneqartarput (Cuyler & Linnell 2004) annikittuararsuarmik imaluunniit imminnut attaveqanngiivittartut. Tuttut misissuiffimmiittut Akia-Maniitsoq-mut imaluunniit qeqqaniittunut tuttoqatigiinnut ilaapput. Uumasoqatigiit taakku Maniitsup Sermersuata, Nuullu Kangerluata, Ujarassuit Nunaat, Ivisartoq aamma Nunatarsuup immikkoortortai ilanngullugit, uumasuupput, aammalu isumaqarfigineqarlutik tuttoqatigiinnit allanit immikkoortutut. Kalaallit Nunanni tuttoqatigiit amerlassutsimikkut arlanngorangaatsiarnikooqaat 1700-ukkunnili arlalinnik annertunerpaaffinnik ikinnerpaaffinnillu ingerlaarnernik aqqusaagaqarsimallutik (Meldgaard 1986). Kalaallit Nunaata Kitaani tuttu pinngortitami uumasunit allanit piniarneqarneq ajorpoq kisianni inunnit piniarneqartarnikuusimavoq ukiuni ikinnerpaamik ni (Meldgaard 1986). Piniarneq pisarpoq aggustip 1-ianinngaanniit novemberip 15-ianut aamma aallarteqqittarluni januaarip 1-ianit martsip 1-ata tungaanut, kisianni sumiiffik apeqqutaalluni allannguuteqarsinnaalluni. Tuttut pisarineqartarnerat killilersugaasimavoq tuttuttassiarineqartunik aallajangersuinikkut ukiuni tuttoqatigiit ikittuutillugit (imaluunniit ikittutut naatsorsuutigineqarsimatillugit), kisianni ammaanneqarsimapput (piniarneqarsinnaanerat killeqartinnagu) ukiumi 2003-mi amerlassusaasa annertunerat peqqutigalugu. Kalaallit Nunaata Kitaani tuttut nalinginnaasumik uumasuupput immap killingata nalaaniit qutsissutsimut 800 m-imut, ilaatigut m-imut (Cuyler & Linnell 2004). Tut- Annex 1 to the EIA of the Isua Project 37/102

38 tup naasut assigiinngijaaqisut nerisarpai. Ukiuunerani, orsuaasat nalinginnaasumik pingaaruteqartorujussuupput timaanullu suliariuminartuullutik. Kalaallit Nunaanni, orsuaasat ilaqutariinnut Cladonia-nut aamma Cetraria-nut ilaqutaasut tuttunit iluarineqarnerpaapput (Hansen 2000a). Taamaakkaluartoq, orsuaasaqarnera annikikkaangat imaluunniit soqanngivikkaangat, tuttut avaalaqutit ivikkallu nerisarpaat. Akulikitsumik alaatsinaanneqartarpoq tuttut orsuaasanik ukiuunerata aallartinnerani nerineroriarlutik, avaalaqutinik ilalersuisarnerat kingusinnerusukkut (Lund et al. 2004). Tamatumunnga peqqutasimagunarpoq orsuaasat ingasattumik mangiarneqarneri (Lund et al. 2004). Tuttoqatigiit Akia-Maniitsoq siammasissusaat, amerlassusaat aamma ileqquat Tuttoqatigiit Akia-Maniitsoq 1950-ikkunnili amerliartorusaarsimasinnaapput, qaqutigoorallarmat amerlanerpaaffiit 2000-t angusarneri (Cuyler et al. 2002, Cuyler et al. 2005). Uumasoqatigiit amerliartornerat 1970-ikkunni sukkatsissimavoq, ikkunnilu tuttup amerlassutsikkut siammasinnera amerlanertigut nalinginnaasunngorluni (Cuyler et al. 2002) imili uumasoqatigiit arriitsumik ikiliartorput. Martsimi 2005-imi, uumasoqatigiit suli-piaqqinngitsut missingersorneqarput t uumasut missaanniittut, uumasunik it missaanni 2001-imit ikinnerusut (Cuyler et al. 2005). Martsimi 2010-mi uumasoqatigiit suli piaqqinngitsut apparsimapput it missaannut (Cuyler et al. 2011/2012). Periutsit misissuinerit akornanni allaassuteqanngimmata, inernerit qularnanngitsumik piviusumik uumasut amerlassusaasa annikillisimanerat saqqummersippaat piffissap ingerlanerani. Ass. 5.1 Kulavak piaraalu Narsarsuarmi avannamut ingerlaartut, juunip naalernerani 2009 Annex 1 to the EIA of the Isua Project 38/102

39 Akia-Maniitsumi tuttut ukiuunerani amerlassusaat aammalu tuttoqatigiit sannaat, Isuata immikkoortua ilanngullugu, qulimiguulimmik martsimi 2001-imi, 2005-imi amma 2010-mi misissorneqarsimavoq. Uumasoqatigiit amerlassusaasa siammarsimanerisa iluani, immikkoortut appasissumik eqimasut aammalu qaffasissumik eqimasut nassaarineqarsimapput. Immikkoortoq qaffasissumik eqimasoqarfiusoq siammarsimanerup kujataatutungaaniippoq, Isua ilanngullugu. Ataatsimut isigalugu, tuttut eqimassusaat Isuata immikkoortuani appariartorsimavoq 2001-imit 2010-mut; Martsimi 2010-mi tuttut eqimassusaat missingersorneqarsimavoq 1,6 tuttut/kv. km-imut (Cuyler et al. 2011/2012) naleeqqiullugu 3,0 tuttut/kv. km-imut martsimi 2005-imi (Cuyler et al. 2005) aamma 4,0 tuttut/kv. km-imut 2001-imi (Cuyler et al. 2002). Martsimi 2010-mi, eqimannerit qaffasissut sinerissap immikkoortuani Narsarsuarmi nalunaarsorneqarsimapput, naqissusissiisuusoq tamassuma immikkoortup qanoq pingaaruteqartiginera ukiisarfittut. Eqimannerit qaffasissut 2001-imi aamma nalunaarsorneqarsimapput sumiiffinni ilorpasinnerusuni, kisianni 2005-imi taamaattoqarsimanngilaq. Agguaqatigiissillugu eqimattap angissusaa piffissap tamassuma iluani annertusinerusimavoq 2001-imi uumasunit 3,2-nit (Cuyler et al. 2002) tuttut 5-t missaannut 2010-mi (Cuyler et al. 2011/2012) mi ukiuunerata naalernerani piaqqat procentini amerlassusaat 14%-iuvoq, ukiumullu piaqqanik 23-nik kulavaat 100-uutillugit amerlisarlutik (Cuyler et al. 2011/2012) 2005-imi kisitsisit nalunaarsornerqarsimasut assigiinnangajallugit (Cuyler et al. 2005). Tamanna tuttoqatigiinnut allaniittunut sanilliutissagaanni appasippoq aamma annertuumik takussutissiillunilusooq piaqqat nalinginnaasumik toqusarnerisa annertuseriarnerannik, aammalu kulavaat ernisimasut piaqqiorsinnaalluassusiannik (Cuyler et al. 2005). Tuttut piaraasa toqusarnerat annertusisarpoq tuttut eqimasut amerlassusaat mangiartarnerallu naapertorlugu, silap kiassusaa/nillissusaa aammalu timip kingornussaanik immikkoortumik (Valkenburg et al. 2000). Paasisat taamaattumik isumaqarsinnaapput uumasut imminut nammassinnaanerat qaangerneqarsimmasoq aammalu takutitsisuusoq nalinginnaasumik toqusoqartarneranik uumasoqatigiit amerlavallaarnerat peqqutigalugu (Cuyler et al. 2005). Naak ilisimasagut Kalaallit Nunaata Kitaani siammarsimanerit imminnut nammassinnaanerinik kukkuneqaavinngitsuunngikkaluartut, tuttut siammarsimanerisa annertussusaat maannakkut ajornartorsiutaasinnaavoq aammalu ingammik ukiuunerani siammarsimaneri ingasappallaartumik mangiarnerannik sequminneqarlutik, tuttut naatsorsuutigineqarsinnaapput amerlassusaasa appariarujussuarnissaat siunissami (Cuyler et al. 2005). Uumasoqatigiit Akia-Maniitsup ukiumoortumik pissusaat Akia-Maniitsup Uumasoqatigiivianeersut kulavaat arfineq pingasut, qaammataasamut attaveqaatitalerlugit malittarineqarsimapput apriilimi 1997-imiit martsimut 1999-imut. Ataani nassuiaatit uumasunik taakkuninnga attaveqaatilerneqarsimasut pissusilersornerannik annerusumik Cuyler & Linnell (2004) toqqammavigineqarput. Taakkunannga tuttunit arfineq pingasunit, uumasut pingasut uningaannarsimapput immikkoortumi mikisumi ukiuni marluusuni naak sinneri tallimat ukiumoortumik ingerlaartartut ukiiffiit piaqqiorfiillu akornanni. Upernaakkut ingerlaarnerit aallartittarput Annex 1 to the EIA of the Isua Project 39/102

40 apriilip qeqqani. Uumasut pingasut uninngaannarnikut ilanngunnagit, ingerlaarnerit takissusaat ataatsimut agguaqatigiisillugu 61 km-iusimavoq (siammasissuqartoq 18 km-nit 95 km-inut). Taamaakkaluartoq, uumasut takutippaat ataasiakkaarlutik annertuumik assigiinngissusertik aammalu uumasoqatigiit tamakkiisumik ingerlaartarnerisa ilusaannik nassuialluartussamik naammattuuisoqanngilaq. Uumasut ukiumoortumik angalaartartut immikkoortut aalajangersimaqqinnaartut nuuffigisarpaat ukiup ingerlanerani. Angalaarnerit aammalu nuuttarnerit immikkoortut akornanni uumasut ataasiakkaat iluanni assigiinngijaartorujussuuvoq. Assersuutigalugu, uumasut ilaat piaqqiorfimmiiginnarput piaqqap inooreernerata kingorna, naak allat nunanut piaqqioreernerup kingorna ornitakkat nuuffigigaat. Assingusumik, uumasut ilaat uninngaannangajaavipput ukiuunerani naak allat immikkoortut arlallit akornanni noorartut. Naak takuneqarsinnaasumik ataasiakkaarlutik pissusilersornermikkut assigiinngijaaraluartut, uumasut ataasiakkaat angalaarnermik iluseq taanna ukiuni taakkunani marlunni malissimasutut ippaat. Ass. 5.2 Tuttut angutivissat kisimiillutik imaluunniit eqimattat mikisukkaarlutik ukiup annersaa ingerlaartarput Ukiumoortumik nunap najugarineqartup siammasinnera uumasuni arfineq pingasuni attaveqaatilerneqarsimasuni takutippaat assigiinngijaarneq annertooq, kisianni uumasut ataasiakkaat ilutsip taannaajuarnera takutippaat ukiut akornanni. Qaammataasamik misissuinerit takutippaat tuttut Akia-Maniitsoq uumasoqatigiinnut ilaasut tuttoqatigiittut erseqqissumik ilisarnaateqanngitsut imaluunniit ataqatigiissaartumik angalaartarnermik iluseqanngitsut. Naak ukiumoortumik najukkapsiammarsimanera uumasuni attaveqaatilerneqarsimasuni ataatsimoortaraluartoq, uumasut misissorneqarsimasut ataasiakkaarlutik namminneq angalaartutut isikkoqarput, ukiup immikkoortuini uumasut katersuuffeqaratik (soorlu takuneqartartoq Amerikap Avannarliup nunaannarmi tuttuini). Uumasoqatigiittut ilisarnaateqannginne- Annex 1 to the EIA of the Isua Project 40/102

41 rat suli takutinneqarpoq upernaami angalaarnerni piffissap sivisuup ingerlanerani pisartumi aammalu sivisussutsini assigiinngitsuni. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 41/102

42 Nal. 5.1 Uumasoqatigiit Akia-Maniitsup ukiumoortumik pissusaat Piffissaq Ullormut nikinnerit annertussusaat Upernaami ingerlaarneq Apriilip-qeqqa maajip aallartilaarnera Annertooq Piaqqiorfik Maajip naanera juunip naanera Annikittoq Piaqqiornerup kingorna piffissaq Juunip qeqqa juulip qeqqa Akunnattoq Aasaq Juulip qeqqa septemberip naanera Annikittoq Nuliuffik Oktoberi Akunnattoq Ukioq Novemberip aallaqqaata martsip naanera Annikittoq Uumasuni qaammataasamut attavilerneqarsimasut akornanni, arfineq pingasunit, pingasut Nuup Kangerluata avannaata sineriaata eqqaa ukiiffigisarpaat, Saarlup Narsarsuullu akornanni. Uumasut nunani pukkitsuni uninngaarput immap killingata 300 m-inik qutsinnerusortaani. Upernaami angalaarnerit avannamut kangimullu sammiveqarput (nunami). Piaqqiorfiit siammaassimapput immikkoortuni 300 m-nik immap killinganit qutsinnerusuni. Ingerlaarnerit annertussusaat ukiup ingerlanerani assigiinngijaaqaat. Ukiuunerani, uumasut amerlanerpaartaat annikittumik nikittarput. Tamanna malitseqarpoq apriilimi ingerlaarnernik annertungaatsiartunik, malitseqarlutik maajimi aammalu juunimi piaqqiornerup nalaani ingerlaarnernik annikillineqarsimasunik. Piaqqiornerup kingorna, ingerlaarneq annertusivoq juulimi, kisianni annikittunngoqqilluni aggustimi septemberimilu. Annertuumik ingerlaarneq malugineqaqqippoq oktoberimi, nuliunerup piffissaanut atatillugu. Uumasut attaveqaatilerneqarsimasut annertunerusumik allannguummik angalaarnermik takutitsinngillat piniarneq pisinnagu, ingerlatillugu aammalu ingerlanneqareernerata kingorna. Pissusilersuutitigut, inissisimaffitsigut aamma iliuutsitigut malunnaatilimmik allannguutaanerpaat, Nalunaarsuiffimmi 5.1-imi eqikkarlugit saqqummiunneqarput. Norrisarfiit Tuttut inuit sammisaanut malussajasuupput (e.i. Nellemann & Cameron 1996, 1998). Inunnik akornusersuisoqarfiuneruunngitsuni, soorlu Kalaallit Nunaata kitaani annertunerusumi, aavarneq tuttut amerlassusaanut akornutaanerpaasarpoq (Skogland & Grøvan 1988). Tuttut norrinerup nalaani inuit sammisaanut nalinginnaasumik malussajanerusarput. Norrisarfiit naniniarlugit annertunerusumillu norrisarfeqarnersut paasiniarlugu ukiut ingerlanerani misissuisoqartarsimavoq. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 42/102

43 Ingerlavik aalajangersimasoq malittaralugu misissuineq ingerlanneqarsimavoq maajimi 1995-imi Kalaallit Nunaata Kitaani tuttut piaqqisarfii nalunaarsorniarlugit (Aastrup & Nymand 2004). Misissuinermi tamassumani aamma misissuiffiusoq ilaavoq. Tuttut piarallit nalunaarsorneqarsimapput misissuiffiusup immikkoortuini arlalinni, ingammik avannarpasissortaani kippasissortaanilu. Taamaakkaluartoq, isumaqartoqarpoq tamassuma misissuinerup piaqqiorfiit immikkoortumiittut ilaannaat nassaarisimagaat aammalu immikkoortut arlallit naammattuunngitsoorneqarsimassasut (Johansen et al. 2008) mi qulimiguulimmik misissuinermi, norrisarfiup kinguninngua misissuiffiusumi tamani pisimasoq, paasineqarpoq ukioq taanna norrinerit misissuiffiusumi tamani pisimasut, kulavaallu norrisut amerlanerlanerulaartut nunami qutsissumi Sermersuup qanigisaani takuneqartarsimallutik (Nymand et. al. 2010). Kulavaalli qooqquni norrinatik qaqqami kussangajaammi norrikkajunnerusarpasipput (J. Nymand pers. com. 2011). Kangerlup eqqaani norrisoqarpasinneq ajorpoq, norrisoqarsimatillugulu annikittuaraasarpoq. Juunimi 2009-mi misissuinerit takutippaat nunaminertaq saviminissamik piaaffissap avannaata kitaaniittoq nunaminertanut allanut naleqqiullugu norraqarnerusoq. Nunaminertaq norrisarfiunera tunngavigalugu siornatigut Uumasoqarfik pingaarutilittut DCE-mit taaneqarsimavoq (takuuk ilanngussaq 2), Tuttunik alaatsinaannerit juunimi-juulimi imi Orbicon-imi sulisunit nunami misissuineq pisimavoq juunip 26-ianit juulip 5- ianut, piaqqioreernerup kingorna (takuuk Nalunaarsuiffik 5.1). Misissuiffiusup annerpaartaani tuttut naammattoorneqarsimapput kisianni eqimasut angissusaannik assigiinngijaaqisuni. Taseraarsummi tuttunik takunnittoqarsimanngilaq juunip 26-ianit 27-ianut, naak uumasut eqimattat annertuut Narsarsuarmi takuneqarsimasut juunip 28-ianit 30-anut (takuuk Assiliartaq5.3). Tassani ilaapput uumasut eqimattat mikisorpassuit, ilanngullugit kulavaat piarallit. Ilanngullugu, eqimattat angisuut marluk takuneqarsimapput. Anginerpaaq tuttunik 580-inik imaqarpoq, ilanngullugit piaqqat 220-it. Allat uumasunik 60-inik imaqarsimapput, taakkunannga 19-it piaraallutik. Tuttut taakku tamarmik avannamut avannamut-kangimut sammivilimmik ingerlaarsimapput. Ingammik eqimattat angisuut marluk ingerlaarsimapput sukkasuumik aammalu soorlu aaqqissuussaasumik. Nunap pukkitsup immikkoortortaani Ilulialimmi, suli amerlanerit tuttut eqimattat takuneqarsimapput juunip 30-iani aamma juulip 1-iani (takuuk Assiliartaq5.3). Tassani ilaavoq eqimattaq tuttunik 450-it missaannik imaqartoq, ilaallutik minnerpaamik piaqqat 180-it, aammalu alla 106-inik imalik, ilanngullugit piaqqat 40-t. Uumasut tamarmik avannamut aaqqissuusaasumillu ingerlapput. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 43/102

44 Ass. 5.3 Tuttut nalunnaarsorneqarsimasut siaruaassimanerat aamma amerlassusaat juunimit-juulimut 2008-imi misissuinermi (sukumiinerusumik takuuk allakkiaq). Sungaartumik nalunaarsuinerit takutippaat immikkoortut misissuiffigineqarsimasut Nunami ilorpasinnerusumi tuttut malugineqarput siammaseqisutut, kisianni kangerlummut qanittuninngaanneersunit ikinnerullutik, aammalu uumasut ataasiakkaat aammalu eqimattat mikisut kisimik nalunaarsorneqarsimallutik. Tassani ilaapput angutivissat, kisianni aamma kulavaat kisimiittut aammalu eqimattat kulavaat piarallit. Juulip 4-aani, kulavak piaralik takuneqarsimasoq meterinik hundredenik arlalinnik sermersuarminngaanniit ungasissuseqartumi, Isuanut qanittumi 950 m-inik portussusilimmi. Tuttut piarallit amerlangaatsiartut avannamut Narsarsuaq Ilulialillu aqqusaarlugu, juunip naalernerani, juulip aallaqqaataani ingerlasut, takutinniarpaat uumasut aaqqissuusaasumik ingerlaartut piaqqiorfinninngaanniit kujasinnerusumiit, Nuup Kangerluata sineriaata eqqaaniit. Tamakkua immikkoortut siornatigut piaqqiorfittut pingaaruteqartutut nalunaarsorneqarsimanngillat, kisianni ilisimaneqarput ukiiviusutut pingaarutilittut. Eqimattat aamma angissusaat naatsorsuutigineqarsimanngilaq, tassami uumasut Akia-Maniitsumut ilaasut nalinginnaasumik eqimattani mikisuni uumasunik 3- Annex 1 to the EIA of the Isua Project 44/102

45 10-nik amerlassuseqartut takuneqartarmata (Thing & Falk 1990, Yderman & Petersen 1999) imaluunniit eqimattani agguaqatigiisillugu 4,3-usuni ukiuunerani (Cuyler et al. 2005). Ilisimaneqanngilaq ataatsimoornerit takuneqarsimasut immikkut ittuusimappata, imaluunniit takussutissiisimassappata ukiumoortumik pisartumik qaqutigut naammaattoorneqartartumik. Ass. 5.4 Tuttuaraq Isuani saviminissaqarfiup eqqaaniittoq qimerluuisumik ersiginnippasippallaanngitsoq Immikoortoq uumasut katersuussimasut alaatsinaanneqarfiat aammalu sammiviit ingerlaarfigisaat tunngavigalugit, kulavaat piaraallu nunamut aasami uninngaarfinnut ilorpartertutut, nunanut qatsinnerusunut ingerlaartutut isikkoqarput. Tuttu qaammataasamut attavilerneqarsimasoq katersuussimasut annertunerpaartaannut ilaavoq aammalu taassuma uumasup ingerlaarneri taamaattumik takutitsiniarlutik ingerlaarnerup aqqutaanik katersuussimasut atortagaannik (naatsorsuutigalugu uumasoq attaveqaatilerneqarsimasup uumasut allat 580-it ilagiinnarsimassagai). Tuttut alaatsinaannerat juunimi-juulimi 2009 Orbicon-imi sulisunit tuttunik alaatsinaannerit aamma ingerlanneqarput juuni-juulimi 2009-mi, kisianni kisimi suliamut massumunnga kisiat atatillugu (ad hoc). Nunami misissuinerit 2008-imi piffissap nalaanitulli ingerlanneqarsimapput aammalu nalinginnaasumi ilutsit assingi nalunaarsorneqarsimallutik naak uumasut ikinnerusut. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 45/102

46 Juunip 25-anit 27-anut Qussuup Tasersuullu sineriaata immikkoortortaani tuttunik takunniffiusimanngilaq. Nunami ilorpasinnerusumi Narsarsuarmi, eqimattat mikisut arlallit, annertunerusumik kulavaat piarallit takuneqarsimapput avannamut arriitsumik ingerlaartut. Eqimattaq anginerpaaq kulavannik 100-unik piaralinnik imaqarsimavoq. Ataatsimut isigalugu, juunip naalernerani tuttut amerlassusaat Narsarsuarmi ikinneralaarsuupput ukiup siuliani, juuni 2009-minngarnit. Nassuiaataasinnaavoq uumasut ilorpartersimasut 2009-mi siusinnerusukkut, 2008-mut naleqqiullugu. Tasersuup nunallu ilummut, avannamut Isuata tungaata eqqaani, uumasut eqimattat mikisut arlallit, kulavaat piarallit ilanngullugit aammattaaq uumasut ataasiakkaat nalinginnaasumik takuneqartarsimapput. Qanittukkut Pinngortitaleriffimmit tuttunik misissuinerit Uumasoqatigiit Akia-Maniitsup ingerlaarneri paasisaqarfigineruniarlugit, uumasut 40-t Pinngortitaleriffimmit qaammataasamut attavilerneqarsimapput apriilimi-maajimi mi. Naak qaammataasamik attaveqaatikkut nalunaarsuutit katersukkat tamakkernagu akusiorneqartut, tuttut tamakkiisumik ingerlariaasiat mi misissuinermi paasisat assigerpasippaat: tuttut immikkut assigiinngeqisumik ingerlaariaaseqarlutik (J.Nymand pers.com. 2011). Eqikkaalluni inaarineq misissuiffiusumi tuttoqarneranik Misissuiffiusumi tuttut uumasoqatigiinnut Akia-Maniitsumut ilaapput, Kalaallit Nunaanni tuttoqatigiinnit allanit avinngarusimasut. Tuttoqatigiit Akia-Maniitsoq ukiuni kingullerni ini amerlasimapput, kisianni maannakkut ikiliartorlutik, ilimanarpoq ukiuunerani immikkoortut najorneqartartut annertuallaamik mangiarnerisa kinguneranik. Kalaallit Nunaanni tuttut aalajangersimasumik imaluunniit aaqqissuussamik ingerlaarnerit ilusaannik ilisarnaateqanngillat. Taarsiullugu, uumasut ataasiakkaarlutik iliuusissanik qinersisartutut isikkoqarput, ukiut arlallit ingerlanerini malittakkaminnik. Nalinginnaasumik uumasut kisimiillutik imaluunniit eqimattani mikisuni 3-10-nik amerlassusikkaarlutik ingerlaartarput. Tuttut ilaat ukioq naalluugu uninngaannangajattarput, kisianni qanittunut angalaartarlutik ukiivimminngaanniit kangerlup eqqaanit imaluunniit imaanit ammaannartumit, piaqqiorfiillu qaqqat sivingarnginut nunat ilorpasinnerusut, akornanni. Misissuiffiusumi tuttut nalinginnaapput. Amerlanerit ukiisarput sinerissap eqqaani, ukiullu sinnera nunani ilorpasinnerusuniittarlutik. Misissuiffiusumi aalajangersimasunik piaqqiorfinnik ilisimaneqartoqanngilaq kisianni paasinarsisimavoq kulavaat norrisut misissuiffiusup avannaata kitaani ukiut ilaanni sumiiffiinut allanut naleqqiullugu amerlanerukajuttartut. Uumasut ilaat piaqqiorfinniiginnartarput, naak allat nunanut ilorpasinnerusunut piaqqiornerup-kingorna nuuttartut. Tuttorpassuit nalinginnaasumik Narsarsuarmiittarput Ilulialimmiittarlutillu aasaanerani (aamma nuliuffiup nalaani) aammalu ukiut ilaanni ukiuunerani Umimmak Ovibos moschatus Umimmak Kalaallit Nunaata Avannaani Kangianilu nalinginnaasuuvoq, kisianni Kangerlussuup/Søndre Strømfjord-ip immikkoortortaanut eqqunneqarsimalluni Annex 1 to the EIA of the Isua Project 46/102

47 ikkunni. Tamatuma kingorna uumasoqatigiit amerliartorsimapput, ilaannilu Kangerlussuarmit kujasinnerujussuarmi naammattoorneqartarlutik, misissuiffiusoq ilanngullugu. Angutiviaq angisooq aavartunit naammattoorneqarsimavoq Kangilinnguata Sermiata eqqaani, Aningannaarmut qanittumi, septemberimi 2009-mi. Naak misissuiffiusumi umimmannik naammattoorsinerit annertusiartortutut isikkoqaraluartut, isumaqarfigineqarput ingerlaartuusutut, maannakkumullu tikillugu takussutissaqarani aalaakkaasumik tamaani uumasuuneri Terianniaq Vulpes lagopus Terianniaq siaruarsimasuuvoq nalinginnaasuulluni Kalaallit Nunaat tamakkerlugu. Uumasut amerlassusaat ilisimaneqanngilaq, kisianni annertuvoq (Boertmann 2007). Nalinginnaasumik aasaanerani eqqissisimatinneqartarpoq. Taamaakkaluartoq, Kalaallit Nunaata immikkoortuisa ilaanni piniarneqarsinnaanera ukioq naallugu inerteqqutaanani. Kalaallit Nunaanni teriannissat assigiinngitsut marluupput: terianniaq qaqortaq annertunerusumik Kalaallit Nunaata avannaata-kangianiiginnartuusoq narlumukaanik tassani nerisaqartartoq; aammalu terianniaq qernertaq Kalaallit Nunaata sinnerata sineriaqarfiini uumasuusoq (Bugge & Christensen 2003). Terianniaq qernertaq annertunerusumik aalisakkanik, uilunnik timmissanilllu nerisaqartuuvoq. Nunami misissuinermi, teriannissat naammattoorneqartarsimapput sumiiffinni arlalinni aammalu naatsorsuutigineqarpoq misissuiffimmi nalinginnaasuusut Ukaleq Lepus arcticus Ukaleq siaruarsimavoq Kalaallit Nunaat tamakkingajallugu, kujataata-kangiani kisimi pinnani. Ukiuniit ukiunut amerlassusaat allanngorarpoq, annerusumik peqqutigalugu ukiut allanngorartarnerat. Nalinginnaaneruvoq Kalallit Nunaata avannaata-kangiani. Kalaallit Nunaata kitaani qaqqarsuaqarfinniinnerusuuvoq aammalu nalinginnaasumik nujuartuulluni, ilimanarpoq annertuumik tamaani piniarneqartarnera peqqutaalluni. Ukaleq maajimiit juulimut nalinginnaasumik illersugaasarpoq, kisianni immikkoortut iluanni piniarneqarsinnaatitaasarluni. Nunami misissuinermi ukallit ikittuinnaat siumorneqarput, kisianni isumaqarfigineqarpoq misissuiffiusoq ukaleqarfiusoq, kisianni ikittuinnarnit. 5.2 Imaani miluttuumasut Aasaanerani Nuup Kangerluani uumasut miluttuumasut nalinginnaasuupput. Ilanngullugu, aataat januaarip tungaanut nalinginnaasuupput, aammalu aataat piaraat amerlanngitsut, ilaannikkullu qipoqqat kangerlummi ukiisarsinnaasarlutik. Natseq, annerusumik sikusimasuni immikkoortuniittartoq aamma ukioq naallugu kangerluup iluaniittarpoq Natsersuaq Crystophora cristata Una puisi angisooq kisimi Kalaallit Nunaata Kitaata Kujataani ukiup ilaani uumasuusarpoq. Juuni-juulimi, Kalaallit Nunaata kujataata kangiata avataani Annex 1 to the EIA of the Isua Project 47/102

48 natsersuit amerlasuunngorlutik ataatsimoortarput amertik katanniarlugu (Rosing-Asvid 2010). Amermik katatsereernerup kingorna puisit inersimasut ilaat Kalaallit Nunaata kitaata sineriaanut nerisassaqarfinnukartarput, aammalu taakku puisit ilaat arlallit kangerluit iserfigisarlugit (Rosing-Asvid 2010), Nuup Kangerlua ilanngullugu. Ukiup naalernerani, natsersuit taakkununga uumasoqatigiinnut ilaasut Kalaallit Nunaat qimattarpaat Newfoundlandillu avataani piaqqiorfitik ornittarlugit. Natsersuit Kalaallit Nunaata Kitaanukartartut Atlantikup Killiup uumasoqatigiit ilagivaat, uumasut it missaannik amerlassusillit (A. Rosing-Asvid allakkiani). Natsersuit Nuup Kangerluaniikkaangamik isumaqartoqarpoq nerisaqartartut annertunerusumik saarullinnik, qaleralinnik aammalu ingammik suluppaakkanik itissutsini anneroqisuni pisarineqartartut (ammut 800 m-it killillugit imaluunniit itinerusumi) (Rosing-Asvid 2010). Nuup Kangerluata ilorpasissuini natsersuit misissuiffiusup sineriaaniittartut annikittuunasorineqarput, kisianni paasissutissat aalajangersimasut amigarput Aataaq Phoca groenlandica Una nalinginnaasumik piaqqiortuunani Nuup Kangerluanut aasap qaammataani takkuttartuuvoq. Aataat Newfoundlandip avataani piaqqiorlutillu amitik katattarpaat, tamatumalu kingorna uumasut amerlasuujullutik taakkunannga uumasoqatigiinninngaanneersut avannamut, Kalaallit Nunaata imartaanut nuuttarlutik, maajimi tikittarlutik. Ukiap naalernerani ukiup aallartinnerani aataat Kalaallit Nunaata imartai qimattarpaat, piaqqiorfimminnullu uterlutik (Rosing-Asvid 2010). Aataat uumasut amerlasoorujussuupput (6 millionit uumasut missaat) aammalu aalaakkaallutik (A. Rosing-Asvid allakkiani). Aasaanerani, aataat amerlanerpaajusarput Nuup Kangerluani, aammalu kangerlummut ilorparterujussuartarlutik. Nalinginnaasumik aasami aataat eqimattanngorlutik nereqatigiijaanngortarput 5-nit 20-nut uumasut amerlassuseqartunngorlutik, annerusumik immap qaavaniittut ammassaat pissarsiarisarlugit (ammut 100 m-it tikillugt) (Rosing- Asvid 2010). Aataat eqimattat juulimi Qussummi naammattoorneqarsimapput 2008-miit 2011-mut nunami misissuinerup nalaani aammalu taanna puisi misissuiffiusup sineriai sinerlugit aasaanerani takkuttuaannartartuugunarluni aammalu nalinginnaasuugunarluni Natseq Phoca hispida Puisi una nunani issittuni siaruarsimasuuvoq aammalu Kalaallit Nunaata imartai kaajallallugit uumasuuffigalugit, kisianni avannaata aamma kangiata sineriaasa eqqaani amerlanerpaajullutik. Piaqqiornerminni siaruaaffigissallugit pileriginerpaasaat tassaapput siku aalaakkaasoq nunamut ikkusimasoq imaluunniit maniilarsuit tissukartut aputimik itisuumik qallerneqarsimasut. Tamaani arnavissat piaqqiorfissaminnik itersaliortarput, martsimilu-apriilimi ataatsimik piaqqisarlutik. Uumasut amerlassusaat ilisimaneqanngilaq, kisianni naatsorsuutigineqarpoq annertuutut aammalu ikiliartornerannik erseqqissumik takussutissartaqarnani (Boertmann Annex 1 to the EIA of the Isua Project 48/102

49 2007). Killilersorneqanngitsumik annertuumik piniagaavoq aammalu Nuummi Kalaaliaqqami tuniniarneqarajuttarluni. Una puisi ukioq naallugu Nuup Kangerluaniittartutut kisimi ilisimaneqarpoq. Natsiit arlallit 2008-imi 2011-milu nunami misissuinermi naammattoorneqarsimapput aammalu uumasuni miluttuumasuni misissuiffimmi nalinginnaanerpaajulluni aamma siammarsimanerpaajulluni. Natsiit ilaasa Nuup Kangerlua upernaakkut qimattarunarpaat imaanilu siku avannamut tunuartertoq malittarlugu. Nuup Kangerluani natsiit nerisaat aalajangersimasut annikittumik ilisimaneqarput. Taamaakkaluartoq, natsiit aalajangersimasuunnarnik nerisaqartuunngillat, assigiinngijaartunilli, nerisaat annerusumik aalisagaallutik aammalu qimerloqanngitsut akunnattumik-angissusillit (Rosing-Asvid 2010) Qipoqqaq Megaptera novaeangliae Qipoqqaq kisiartaasuugunarpoq arferni Nuup Kangerluanut isaajuartoq qanorluunniit amerlassutsini. Kalaallit Nunaata Kitaata sineriaani nalinginnaasumik takkuttartuuvoq; nerisarlugit qimerloqanngitsut aamma aallisakkat mikisut, soorlu ammassaat aamma aalisakkat assigiinngitsut (Larsen & Hammond 2000). Qipoqqat aasami kisimi nerisarput taavalu kiattut imaluunniit akunnattumik kiassusillit imartaannut ukiumi nuuttarlutik kinguaassioriartorlutik erniartorlutillu. Qipoqqat 1955-imili illersorneqalerput Atlantikup Avannaani tunisassiariniarlugu piniarneqarnera (inuuniutiginagu) inerteqqutaalerluni. Taakku arferit tamassuma kingorna piniarneqartarsimanngillat, Kalaallit Nunaanni inuuniutigalugu piniarneq ukiumut qulit tikillugit, 1980 tikillugu, eqqaassanngikkaanni. Kalallit Nunaata Kitaani, qipoqqaat Kalaallit Nunaata kujataata nuuaniit avannamut Avanersuup tungaanut uumasuupput, kisianni amerlaqalutik allorniusat avannamukartut 62-ip aamma 66-ip missaasa akornanni (Larsen & Hammond 2000). Annex 1 to the EIA of the Isua Project 49/102

50 Ass. 5.5 Nuup Kangerluata ilorpasissuani qipoqqat aasap qaammataani nalinginnaasuupput Qipoqqat Kalaallit Nunaata imartaani juunimit novemberip tungaanut naammattuugassaasarput aammalu akulikinnerusumik juulimiit aggustip tungaanut (Kapel 1979). Taamaakkaluartoq, uumasut ilaat ukioq naallugu naammattoorneqartarsimallutik, Nuup Kangerluani ilanngullugu. Qipoqqaat amerlanerit aasaq atortarpaat sineriaap avataani nunap toqqaviisa eqqaanniillutik, immikkoortortani 200 m-inik itissusilinni, kisianni arferit ilaat Kalaallit Nunaata Kitaata qeqqaniittunut kangerlunnut nuuttarput ( Dietz et al. 2002). Qipoqqaat nalinginnaasumik Nuup Kangerluaniittarput upernaap naalerneraniit ukiap naalernerata tungaanut (Heide-Jørgensen and Laidre 2007). Qipoqqaat Nuup Kangerluaniittut uumasut ammasuupput ima paasillugu arferit piffissami tamaaniinnerminni kangerlummiit anillallutillu isaasarput (Boye et al. 2008). Nuup Kangerluani qipoqqaat amerlassusaat nikerangaatsiartarpoq ukiumiit ukiumut. Amerlanerit kangerluup paavaniinnerusarput, kisianni juulimi 2008-mi Orbicon-ip sulisuisa qipoqqaq Qussummi alaatsinaassimavaat ulluni arlalinni. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 50/102

51 6 TIMMISSAT 6.1 Allortartut Immikkoortup massuma paasissutissiissutigaa timmissat 28-t qanoq inissisimanerat, ilisimaneqartut imaluunniit isumaqarfigineqartut misissuiffiusumi piaqqiortartutut imaluunniit nalinginnaasumik immikkoortumiittartuartuusut, ingerlaarnerminni Qarsaaq Diver Gavia stellata Una Kalaallit Nunaanni siammarsimanerpaajullunilu allortartuni amerlanerpaajuvoq, nuna tamakkerlugu siammasitsigisumik piaqqiorfeqarluni. Timmissat amerlassusaat naatsorsuutigineqarpoq init nut nuliariiaajusut. Qarsaaq Kalaallit Nunaani eqqissisimatitaavoq. Tatsini imaanut qanittuni piaqqiornerusarpoq. Nerisaat taakkuunnaaviunerupput aalisakkat. Ilaannikkut qarsaat tatsini aalisagaqanngitsuni piaqqiortarput, taamaattumillu allami aalisakkanik pissarsiortariaqartarlutik. Maajimi Kalaallit Nunaata Kujataani piaqqiorfissaminut tikittarpoq. Ukiaanerani, qarsaaq aggustimi taatsinit kangerlunnut qanittunut nuuttarpoq, Europap Kitaata sineriaanut ingerlaartinnani, septemberimiit novemberimut pisartumi (Salomonsen 1967). Nunami misissuinerup nalaani, nuliariit arlallit tatsini, nunani pukitsuni Nuup Kangerluata eqqaaniittuni naammattoorneqarput (Assiliartaq 6.1). Qarsaaq isumaqarfigineqarpoq misissuiffiusoq tamakkerlugu tatsini kangerlummut qanittuni nalinginnaasumik piaqqiortuusoq. Qaqutigoorneruvoq kangerluup avataaniittarnera, tatsini qutsissutsini m-ini pisartutut isikkoqartumi Tuullik Diver Gavia immer Tuullik siammarsimasuuvoq kisianni taamaakkaluartoq Kalaallit Nunaanni timmiaq nalinginnaasuunani. Piaqqiorfia siammaqqavoq Kalaallit Nunaata Kitaata annerpaartaani, avannamut Upernavimmut aammalu kangiani, avannamullu Danmark Fjordimut (Boertmann 2007). Kalaallit Nunaanni uumasut amerlassusaat ilisimaneqanngilaq kisianni missingersorneqarsimavoq 685-it nuliariit missaaniissasut (Boertmann 2007). Tuullik nalunaarsorneqarsimavoq Navianartorsiortutut Kalaallit Nunaanni Immikkoortortami Allattorsimaffimmi Aappalaartumi, uumasut piaqqiortut ikinnerat (aammalu mianernarnerat) peqqutigalugit (Boertmann 2007). Piniarneqarsinnaavoq septembarip 1-ianit oktobarip 15-ia tikillugu. Tuullik qeqertani mikisuni, tatsini angisuuni itisuunilu, ajoqusersorneqarneq ajortuni piaqqiiorajuttarpoq. Nerisai aalisagaapput, ingammik eqaluit. Ullut sineriaap eqqaaniikkaangata, tuulliit imaani aalisakkanik piniarajuttarput. Piaqqiorfinnut tikinneq pisarpoq maajimi-juunimi aammalu aallarneq oktoberimi pisarluni. Timmissat ilaat sinerissap kujataata-kitaani ukiisarput, kisianni amerlanerpaat Annex 1 to the EIA of the Isua Project 51/102

52 Kalaallit Nunaat qimattaraat isumaqarfigineqarpoq Canadap USA-llu kangiatungiisa sineriaat sinerlugit ukiisarlutik. Ass. 6.1 Allortartut nuliariiaat piaqqiortut sumiinnerannik nalunaarsuisimaneq, immikkoortortami misissuinermi juunimit-juulimut 2008-mi. Sungaartut nalunaarsuinerit takutippaat immikkoortut misissuiffigineqarsimasut 2008-imi nunami sulinermi tuulliit nuliariit marluk naammattoorneqarput juunimi tatsini Taseraarsuup eqqaani (Assiliartaq 23). Pisuni taakkunani marlunni tuulliit tatsini alaatsinaanneqarsimapput aamma qarsaanit nuliariaannit piaqqiorfiusumi (ivasunik) mi, tuulliit nuliariit taakkunani tatsini marlorpiarni naammattoorneqarsimapput. Ilanngullugu, juulip 7-ani tuullik kisimiittoq naammattoorneqarsimavoq tatsimi angisuumi nunap timaani, Aningaannaap/Containerini Aallaarsimaarfiup, Isuatalu akornata qeqqani. Tuulliit naatsorsuutigineqarput piaqqiortassasut ikittunnguullutik tatsini angisuuni kangerlummut qanittuni, misissuiffiusoq tamakkerlugu. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 52/102

53 6.2 Oqaatsoq Oqaatsoq Phalacrocorax carbo Oqaatsut timmiarpattut inaat mikisut arlallit Kalaallit Nunaata kitaata sineriaani ipput, Nuup Kangerluata Upernaviullu pigisaata akornanni. Piaqqiortartut naatsorsuutigineqarput nuliariit iusutut amerliartorlutillu (Boertmann 2007). Oqaatsut piniarneqarsinnaapput septembarip 1-ianit marsip 31-iata tungaanut. Kalaallit Nunaanni, oqaatsut piaqqiortarput innarni itisuuni aammalu qeqertani pukkitsuni sinerissap avataani aammalu kangerlunni. Nerisaat aalisagaannaaginnangajapput. Oqaatsut piaqqiortarfimminnut apriilip aallaartinnerani tikittarput aggustimilu aallartarlutik, Kalaallit Nunaata kujataata-kitaani ukiiartorlutik (Salomonsen 1967). Misissuiffiusumi, oqaatsut ikittut Innajuattuup kujataatungaa ukiorpassuarni piaqqiorfigisimavaat imi, oqaatsut 30-it naammattoorneqarsimapput (Kalaallit Nunaanni timmiarpaat inaannik paasisanik toqqorsivik 2008). Orbiconip 2009-mi nunami misissuinerani aalajangersimasut timmissanik piaqqiortunik Innajuattumi alaatsinaannerit juunip naalernerani ingerlanneqarsimapput. Oqaatsut inersimasut 20-t tikillugit naammattoorneqarsimapput timmiarpaat inaanni aammalu ullut arfineq marluk atorneqartut takuneqarsimallutik. 6.3 Nerlerit Timmiarpaat inaat Innajuattumi ilimanaateqaqaaq misissuiffiusumi kisiartaalluni oqaatsunut piaqqiorfiusoq Kalaallit Nunaanni Nerleq Anser albifrons flavirostris Kalaallit Nunaanni nerleq timmiaassutsimigut nerlerup qaqortumik qatigallip ataaniippoq, Kalaallit Nunaata Kitaani kisiat piaqqiortartoq. Uumasoqatigiit ikittuuupput aammalu ikiliartorlutik piaqqiornerat annikittuararsuulluni. Kalaallit Nunaanni Nerleq Nungutaanissamut ulorianartorsiortutut Kalaallit Nunaata Immikkoortuani Aappalaartumi Allattorsimaffimmi nalunaarsorneqarsimavoq (Boertmann 2007). Kinguaassiorneq kisimi pisarpoq Kalaallit Nunaata Kujataata Kitaani, Maniitsup Sermersuata Upernaviullu Pigisaata kujataatungaata akornanni, allorniusat avannamukartut 72,30 gr-imut, misissuiffiusup silataaniittumut ikkunni 1990-ikkunnilu, kinguaassiornikkut amerlassutsit annertuseriarsimapput it missaanniittut timmissat 1999-imi killillugit. Taamaakkaluartoq, taamanili uumasut ikiliartorsimapput upernaamilu 2006-imi iuneri missingersorneqarsimallutik (Fox & Francis 2007) aammalu upernaami 2008-mi uuinnaasimallutik (Fox and Francis 2008), missingersuineq nutaanerpaaq kisimi pissarsiassaasoq. Timmissat amerlanersaat kinguaassiunngillat. Timmissat kisimi 8%-imiit 16%-imut ukiumoortumik kinguaassiortarput (Glahder 1999), naatsorsoraanni timmissat t ullu akornanniittut. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 53/102

54 Nerlerit Skotlandimi Irlandimilu ukiisarput, Islandi aqqusaarlugu Kalaallit Nunaata Kujataata Kitaanut ingerlaartarlutik, Kalaallit Nunaata sermersua ikaarlugu. Nerlerit sapaatit akunneri marluk Islandimiittarput upernaakkut ukiakkullu ingerlaarnerminni ingerlaaqqitsinnatik timiminni orsumik katersiniarlutik. Kalaallit Nunaannut tikinneq Islandimiit nerlerit ingerlaartarput Danmark Stræde, Kalaallit Nunaatalu sermersua ikaarlugit Kalaallit Nunaata Kujataani majip aallartilaarnerani tikittussanngorlutik (Glahder et al. 1999). Nerlerit amerlanertaat Kalaallit Nunaata Kujataata Kitaani kinguaassiorfinnut tikittassajunnarsipput kisianni aamma arlaqartut sermersuaq ikaartarpaat kujasinnerusukkut, taavalu sineriak sinerlugu avannamut angalaartarlutik. Ass. 6.2 Nerlernut ingerlaarneq pitinnagu timikkut orsumik katersiniarluni uninngaartarfik, Kangerlussuarmi, maaji 2009 Kalaallit Nunaata Kujataanut tikikkaangamik, nerlerit aalajangersimasuni immikkoortuni ingerlaarneq pitinnagu timikkut orsumik katersivigisartakkaminni ataatsimoortarput piaqqiorfissaminnut ingerlaqqitsinnatik (Glahder 1999). Ingerlaarneq pitinnagu timikkut orsumik katersiiviit amerlanersaat piaqqiorfinnut qanittuupput, kisianni timikkut orsumik katersiiviit ilaat piaqqiorfinnit km-inik hundrenik arlalinnik kujasinnerusumi inissisimapput. Ingerlaarneq pitinnagu timikkut orsumik katersiniarluni uninngaartarneq Kalaallit Nunaanni nerlernut ingerlaarneq pitinnagu timikkut orsumik katersiniarluni uninngaartarfiit atorneqartarput sapaatit akunneri pingasut ingerlanerini agguaqatigiisillugu ullut qulingiluat missaanni uninngaarfigineqartarlutik timissanut ataasiakkaanut Annex 1 to the EIA of the Isua Project 54/102

55 (Glahder et al. 1999, 2002). Ingerlaarneq pitinanngu timikkut orsumik katersineq nerlernut pingaarutilerujussuuvoq nukissaminnik katersivittut, kinguaasiorsinnaaneq pitsaanerpaaq anguniarlugu, Islandip Kalaallit Nunaatalu akornanni imarpikkut ingerlaarnerup aammalu Kalaallit Nunaata sermersuata ikaarsimanerata kingorna (Glahder 1999). Sapaatip akunnera ataaseq-sapaatit akunneri marluk timikkut orsumik katersiniarluni uninngaarfinni puallarsereernerup kingorna, nerlerit kinguaassioriartorfissaminnut ingerlaqqittarput. Timikkut orsumik katersiniarluni uninngaarfiit amerlanerpaat ilisimaneqartut Kangerlussuarmut qanittuupput, kinguaassiorfiup pingaarnerpaat kujataatungaani. Immikkoortumi tassani, aputeqarnera annikittarpoq aammalu taamaattumik nerlerit nalinginnaasumik ajornanngitsumik naasut tatsinut-attuumassutillit pissarsiarisinnaallugit maajip aallartilaarnerani tikikkaangamik, allaat tatsit suli qereqqagaangata (Assiliartaq 6.2) sioqqullugu, ingerlaarneq pitinnagu timikkut orsumik katersiniarluni uninngaarfiit pingasuinnaat ilisimaneqarsimapput Nuup Kangerluata immikkoortortaani (Glahder 1999, Glahder et al. 2002) takuuk Assiliartaq 6.3. Maajimi 1995-imi, qulimiguulimmik misissuisimanermut atatillugu, nerlerit ataatsimoortut mikisut, timmissat 9-nit 16- inut amerlassusillit naammaattoorneqarsimapput sumiiffinni tamakkunani (Glahder 1999). Sumiiffiit tamakku atsittuniissimapput kangerlummut qanillutik. Ass. 6.3 Nerlerit alaatsinaanneqarsimasut amerlassusii uninngaarfinni ingerlaarneq pitinnagu timikkut orsumik katersuiffinni, avinngarusimanerisa kujasinnerusortaani. Sumiiffiit 39, 42 aamma 43 misissuiffiup iluaniipput (Johansen et al.-imit 2008) Isuani nerlerit ingerlaarneq pitinnagu timikkut orsumik katersiniarlutik uninngaartarfii alaatsinaannerit 2008-imi Juuni-juulimilu 2008-imi nunami misissuinermi takussutissaqarpoq erseqqissumik misissuiffiusumi timikkut orsumik katersuilluni uninngaartarfinnik siornatigut ili- Annex 1 to the EIA of the Isua Project 55/102

56 simaneqarsimanngitsunik. Immikkoortut paasineqarput nerlerit anaannik meqquannillu annertuumik peqarneranik. Nerlerup toqunikup immikkoortumi nassaarineqarnera annertuumik anaqarfiusumi taakkuninnga timmiaaneranik takutitsisuupput. Annat meqqullu tatsit assigiinngijaartunik angissusillit sinaanni nassaarineqarput portussutsini 600-uni aamma 850 m-ini, ilanngullugit tatsit Isuani Ivisaartumilu sermersuarmit arlalinnik kilometerinik ungasissusillit (Assiliartaq 26). Annat nerlerit annertuumik eqimassusaannik takutitsinianngillat arlaannaani immikkoortumi, kisianni nerlerit nuliariit eqimattani mikisukkaartuni tatsit sinaanni amerlasuuni inissisimasimanerannik takutitsipput. Portussutsit appasittut nerlernit najorneqarsimaneri takussutissartaqanngillat imaluunniit anaannik nassaartoqanngilaq (600 m-it ataallugit) ilanngullugu Sumiiffik 43 (Assiliartaq 25) alakkarneqarsimasoq juunimi/juulimi 2008-mi. Nerlerit anaat meqquilu tatsit sinaannit meterinik ungasissulinni nassaarineqarajuttarput. Juulip aallartilaarnerani, immikkoortut taakkua ivikkanik naggorissumik naaffiusimapput, Carex spp. ukaliusanik allanillu naasunik arlalinnik (takuuk Assiliartaq 27). Taakkua immikkoortut qularnanngitsumik siusissumik aputitaat aattarpoq, taamaattumillu nerlernut Kalaallit Nunaata Kitaanut maajip aallartilaarnerani tikittunut nerisassaqartitsillutik. Timikkut orsumik katersiniarluni uninngaarfiit inissisimasut sermersuarmit kilometerinik arlaliinnarnik ungasissulimmi, takutitsiniarput nerlerit ilaat Kalaallit Nunaata Kitaanut tikiinnavillutik mittartut aammalu nerisassaqarnera misissorlugu, allaat annertungaatsiartuni portussutsini. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 56/102

57 Ass. 6.4 Sumiiffiit nerlerit anaannik qiviuannillu (toornerit aappalaartut) nalunaarsorfigineqarsimasut, 2008-mi misissuinermi. Kipparissup tungujortup takutippaa sumiiffik Canadap nerlerinik nuliariinnik pingasunik piaralinnik takunniffiusimasoq. Nuliariit marlunnik piarallit aamma tassani tatsimi takuneqarsimapput juulimi 2009-mi. Sungaartumik nalunaarsuinerit takutippaat immikkoortut misissuiffigineqarsimasut Nerlerit amerlassusaat timikkut orsumik katersiniarluni uninngaarfinnik atuisartut aammalu qanoq sivisutigisumik uninngaartarnerat ilisimaneqanngilaq. Taamaakkaluartoq, immikkoortut amerlasuut timikkut orsumik katersiniarluni uninngaartarfeqarneranik ilisarnaatinik takutitsisuusut, nerlerit naammattorneqarsimasut aammalu ataatsimut isigalugu uumasuni kinguaassiorsinnaasut (3.000-t timmissat missaani) peqqutigalugit, Isuata immikkoortua isikkoqarpoq uumasut kinguaassiorsinnaasut ilaannit annertungaatsiartumik pingaaruteqartutut. Nerlerit sapaatip akunnerani ataatsimi-sapaatit akunnerini marlunni ingerlaartinnatik timikkut orsumik katersiniarlutik uninngaarfinneereernermi kingorna, avannamut Annex 1 to the EIA of the Isua Project 57/102

58 kinguaasioriartorfissaminnut ingerlaqqittarput aammalu misissuiffiusumi juunimijuulimilu nerlernik naammattuuisoqanngilaq. Ass. 6.5 Nerlerit anaat nalinginnaasumik ivigaqarfiusuni nassaarineqartarput tatsit qatsinnerumaaniittut sissaannit m-inik ungasissusilimmi, ilanngullugu una, takussutissiisoq sumiiffiit piaqqiulersinnani maajip aallaqqaataani atorneqarsimasut (assilisaq juulip 2-ni 2008-mi tigusaavoq) Silaannarmit misissuinerit maajimi 2009 Isuata eqqaani timikkut orsumik katersiniarluni uninngaartarfiit pingaaruteqarnerat inissinniarlugu ingammik nerlerit amerlassusaat pineqartoq aammalu immikkortup annertussusaa silaannakkut misissuinerit ingerlanneqarput maajip 8-ani 2009-mi (Jensen 2009a). Taamaakkarluartoq, Kalaallit Nunaata Kujataata Kitaani 2009-mi upernaaq kingusissumik takkussimavoq aammalu aput itisooq aammalu Nuup Kangerluani-Isuata immikkoortuani nul-ataallugu maajip-qeqqani suli ississimalluni. Tamanna ima isumaqarpoq timikkut orsumik katersiniarluni uninngaarfigineqarsinnaasut nunap iluani suli apummik itisuumik qallerneqarsimapput, nerlernullu atorneqarsinnaanatik, aammalu timikkut orsumik katersiniarluni uninngaarfinnik naammattuuisoqarnani. Nerlerit ataatsimoortut marluk (timmissat 8 aamma 15) naammattoorneqarsimapput Nuup Kangerluata sineriaani, kisianni ingerlaartuugunarlutik sivikitsumik qasuersaaginnartut avannarpasinnerusunut timikkut orsumik katersiniarluni uninngaarfinnukaartinnatik. Inaarutigineqarpoq Nuup Kangerluani aputeqarnera aammalu Isuata nunami qatsissumi inissisimanera aputitaqartarluni itisuumik maajip aallartinnerani, immikoortoq tamanna nerlernut ingerlaartinnani timikkut orsumik katersiniarluni uninngaarfittut pingaarutilittut ilaanngitsoq nerlernut kinguaasiortartuusunut (Jensen 2009a). Kisianni, immikkoortoq pisinnaatilluni nerlernit ataatsimoortunit timikkut orsumik katersiniarluni Annex 1 to the EIA of the Isua Project 58/102

59 uninngaarfittut atorneqartartoq ukiuni kisimi aputeqarpiartinnagu aammalu aput aajaarsimatillugu Canadap Nerlera Branta canadensis Canadap Nerlera qanittukkut Kalaallit Nunaata Kitaanut nunasisuuvoq. Sukkut tamaana kinguaassiorsimaneranik nalunaarsuinernik peqarpoq 1970-ikkunnili aamma 1980-ikkunnili, kisianni aatsaat 1990-ikkunni nalinginnaasumik piaqqiulerpoq. Ukiuni qulikkaartuni kingullerni marlunni annertungaatsiartumik annertusiartorsimavoq kisitsisitigut aamma piaqqisarfitsigut (Boertmann 1994, Fox et al. 1996) imi Kalaallit Nunaanni amerlassusaat missingersorneqarsimavoq unit inut nuliariinnut (Boertmann 2007). Kalaallit Nunaanni Canadap nerlera piniarneqarsinnaavoq aggustip 15-iata oktoberillu 15-iata akornanni. Maannakkut, Canadap nerlerata kinguaassiorfiata siammasissusaa Nuup Kangerluata allorniusaq avannamut 65 -usup Upernaviullu pigisaata allorniusap avannamukartup 72 30`-usup akornanniippoq, kisianni killeqarfivii ilisimaneqanngillat. Canadap nerlerata kinguaassiortarnerata siammasissusaa annerusumik minnerusumilluunnit Kalaallit Nunaanni nerlerup assigiinnarpaa aamma takussutissartaqarpoq timmissat taakku akornanni unamminernik, Kalaallit Nunaanni nerlerit nuunnerannik kinguneqartumik (Kristensen & Jarrett 2002). Canadap Nerlera angalaartuuvoq aammalu ukiisarluni Amerikami Avannarlermi. Maajimi Kalaallit Nunaannut tikittarpoq aammalu piaqqiortinnani timikkut orsumik katersiniarluni uninngaartarfeqarpasinnani. Kalaallit Nunaanni Canadap Nerlerata piaqqiornerup nalaani siaruaassimaffii tassaapput qooqqut silittut tasillit naggorissunik masarsummi naasullit (Madsen 2004). Ilanngullugu timmissanut piaqqiortunut, timmissat piaqqiortuunngitsut amerlasuut (annerusumik timmissat inerinnikuunngitsut) aasaanerani siaruaassimaffinni assingani ittarput, timmissat timminermi meqquminnik katagaanerini. Timminermi meqqut tulleriiaarlutik katattarneri peqqutigalugit, nerlerit timmisinnaajunnaartarput sapaatit akunneri pingasut missaani, timminermi meqqut naaqqinnerisa nalaani. Taakku timmissat piaqqiortuunngitsut nalinginnaasumik amerlasoorsuullutik ataatsimoortarput, piaqqiortullu nuliariit piarallit siammarsimanerusarlutik. Ilanngullugu Kalaallit Nunaanni timmissanut atatillugu, isumaqartoqarpoq Canadaminngaanniit nerlernik Kalaallit Nunaata Kitaanukartoqartartoq meqqunik katagaajartorlutik. Canadap nerleri piaqqiortuunngitsut ilimanarpoq Kangerlussuup kangerluata avannaani meqquminnik katagaasartut, kisianni ilaat kujasinnerusumi taamaasiorsinnaasut (Johansen et al. 2008). Nuliariit piaqqiortut aamma timmisinnaajunnaartarput timminermi meqqutik katakkaangamikkit, tamannalu pisarpoq piaqqat mikitillugit mi nunami misissuinermi, Canadap nerleri nuliariit pingasunik piarallit Ivisartumi tatsimi, juulip 7-iani naammattoorneqarsimapput (takuuk Assiliartaq 22). Juulimi mi, nuliariit marlunnik piarallit aamma tassani tatsimi naammattoorneqarsimapput. Tamanna takutitsisutut ippoq piaqqiorfiit nalunaarsorneqarsimasut kujasinnerpaaffiattut Kalaallit Nunaanni taakkununnga uumasunut atatillugu. Canadap nerleri ataatsimoortut 12-t naammattoorneqarsimapput Qussuk qulaallugu timmisut juunip 28-ani 2008-mi, Kalaallit Nunaannilu piaqqiortuunngitsuusinnaallutik Annex 1 to the EIA of the Isua Project 59/102

60 imaluunnit piaqqiortuunngitsut Canadameersut Kalaallit Nunaata Kitaata arlaanni meqquminnik katatsiartortut. Misissuiffiusumi Canadap nerlera qaqutigoortumik piaqqiortuugunarpoq, qatsissuni tasilinni m-ini qaffasitsigisuni naammattuugassaanerusarluni. Meqqunik katataajaavinnik misissuiffiusumi peqarpasinngilaq Immap nerlera Branta bernicla Immap nerleri Branta bernicla hrota uumasut Canadap Avannaarsuata Kangianeersut annertunerusumik Canadami piaqqisarput, amerlanerpaartaat Europap Kitaani ukiisarlutik (Robinson & Colhoun 2006). Taamaakkaluartoq, 2006-imili ikittut Kalaallit Nunaata avannaata-kitaani piaqqiortutut nalunaarsorneqarsimapput (Boertmann 2007). Immap nerleri upernaakkut ukiakkullu Kalaallit Nunaat aqqusaarlugu ingerlaartarput, ataatsimoortut amerlanerit Kalaallit Nunaata kitaa aqqusaartarlugu, misissuiffiusup avannaatungaani (Boertmann 2007). Upernaami ingerlaarnerni, nerlerit Kalaallit Nunaata Kitaani akunninngisaannangajapput, kisianni ukiakkut ingerlaartut ataatsimoortut nalunaarsorneqarajuttarput nerisut aamma qasuersertut immap tininnerani marallummi- aamma sioqqani manissuni aamma masarsunni (Boertmann 2007). Tassani ilaavoq misissuiffiusoq, timmissat ataatsimoortut septemberimi nalunaarsorneqarajuttarsimammata Ilulialimmi (Casper Christoffersen oqaloqatig.) Misissuiffiusumi nunami misissuinermut atatillugu septemberimi 2009-mi, Immap nerleri ataatsimoortut 280-t naammaattoorneqarsimapput timimikkut orsumik katersiniarlutik uninngaartut Ilulialiup maralluani. Tamanna takunninninneq ilanngullugit allanik takunninerit immikkoortup tamassuma iluani, takutinniarpaallusooq Ilulialik nalinginnaasumik timikkut orsumik katersiniarluni uninngaarfiusoq immap nerlerinut ukiami ingerlaarneranni. 6.4 Qeerlutuut Qeerlutooq Anas platyrhynchos Qeerlutooq kisimiittuuvoq serpataasartoq qeerlutooq Kalaallit Nunaata Kitaani piaqqiortartoq. Siammarsimasuuvoq ammalu tatsini sinerissanilu ikkattuni nalinnginnaasutut piaqqiortartutut oqaatigineqarsinnaalluni. Qeerlutuut amerlanerpaat isumaqarfigineqarput Kalaallit Nunaanni ukiisartutut, naammattuugassaallutik sinerianni oqquusuni. Qeerlutooq piniarneqarsinnaavoq septembarip 1-ianit februarip naanerata tungaanut. Nunami misissuinermi 2008-mi aamma 2009-mi, timmissat ataasiakkaat aamma ataatsimoortut mikisut tatsini tasinnguanilu nalinginnaasumik takuneqartarsimapput immikkoortut misissuiffiusut amerlanerpaartaanni aamma qutsittumi kisimi takussaarpasinnani, sermersuarmut qanittumi. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 60/102

61 Ikittunnguit piaqqiortarunarput misissuiffik tamakkerlugu nunani pukkitsuni imaluunniit akunnattumik portussusilinni Miteq Siorartooq Somateria mollissima Miteq Siorartooq siammarsimasumik kisianni sukkut tamaana Kalaallit Nunaanni piaqqiortartuuvoq, nalinginnaasumik qeqertaaqqani ikkarlunnilu sineriak sinerlugu mi Kalaallit Nunaata Kitaani uumasut naatsorsuutigineqarsimapput iusut (Boertmann 2007). Miteq Siorartooq ikiliartupiloorsimaqaaq ukiuni uni kingullerni imminut nammassinnaanngitsumik annertuumik piniarneqarsimanera peqqutigalugu, maannakkullu uumasut Kalaallit Nunaata Kitaaniittut nalunaarsorneqarsimapput Navianartorsiortutut Kalaallit Nunaata Immikoortumi Aappalaartumi Allattorsimaffiani (Boertmann 2007). Miteq siorartooq qanoq innikkulluunniit piniarneqarsinnaavoq oktobarip 15-iata marsillu 15-iata akornanni. Kalaallit Nunaata Kitaani Mitermut Siorartuumut Nuup immikkoortua ukiisarfiuvoq pingaaruteqartoq, timmissat t missaanni sineriaap immikkoortuani silavaqqasumiittarlutik aammalu t eqqaani kangerloqarfimmiittarlutik (Merkel et al. 2002). Misissuineq, ukiuunerata naalernerani upernaamilu ingerlanneqarsimasoq, takutippaat Mitit Siorartuut aamma kangerluup iluani ukiisartut, Qussuk ilanngullugu (Merkel et al. 2006). Mitit Siorartuut kangerluup iluani unnuakkut aatsaat nerisarput, naatsorsuutigineqarsinnaasoq piniartartunut akiutitut iliuuseq qinerneqarsimagunartoq nattorallit pissusaannit (Merkel & Mosbeck 2008). Mitit siorartuut Nuup Kangerluani annerusumik nerisarput uillunik Mya eideri sangujaanillu Pectinaria spp. (Merkel et al. 2007). Mitit siorakitsut piaqqiornerannik takunnittoqanngilaq 2008-mi imaluunniit 2009-mi nunami misissuinerni. Juunip 28-ani, 2008-mi mitit siorakitsut ataatsimoortut 250-it missaat Qussummiittut timmiaasimassapput piaqqiortuunngitsut suli inerinneqanngitsut Toornaviarsuk Histrionicus histrionicus Una Kalaallit Nunaanni Upernaviup avannaani piaqqiortuuvoq qaqutigoortutut oqaatigineqarsinnaasoq. Kalaallit Nunaanni piaqqiortut amerlassusaat ilisimaneqanngilaq, kisianni t nuliariiusinnaapput (Bortman 2007). Piaqqiortartut taamak ikitsiginerat peqqutigalugu toornaviarsuit Kalaallit Nunaanni Immikkoortumi Aappalaartumi Allattorsimaffimmi nalunaarsorneqarsimapput Navianartorsiortitaangajalluinnartutut (Boertmann 2007). Toornaviarsuk Kalaallit Nunaanni illersugaavoq. Piaqqiornerup nalaani, toornaviarsuit neriffigisarpaat kuuit minguitsut annikitsumik seernartullit. Tamaani piaqqat qimerloqanngitsut-mikisuararsuit, ingammillu ippernap niviortartup (Simuliidae) quperlui. Ulloq kuup qeqqani qeqertaaqqamiikkajuttarpoq. Canadamit USA-millu toornaviarsuit ilisimaneqarput piaqqiorsinnaalluartutut, kinguaassiortarnerat annikilluni, aammalu angutivissanik kingusinaarluni kinguaassiortartutut aamma arnavissat pingasunik utoqqaassuseqaleraangamik aatsaat nalinginnaasumik kinguaassiulersartutut (Wiggins 2005). Tamakku tamarmik pigisat toornaviarsuit mianernartunngortippaat aammalu arriitsumik pissusissaminnut utersinnaanerat siammaassimaffimminnik aseruineqarsimappat imaluunniit annaatinneqarsimappat. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 61/102

62 Toornaviarsuit Kalaallit Nunaanni piaqqiortartut ungasinngitsumut angalaartartuupput sissani qaarsuusuni kujataata sineriaani ukiisarlutik. Maajip naalernerani-juunimi piaqqiorfissaminnut tikittarput. Angutivissat piaqqiorfiit qimattarpaat arnavissat ivaleraangata, juulimi, taavalu sinerissap avammut sammernganut nuuttarput meqqutik katagarniarlugit. Arnavissat piaqqatik ilagalugit juulimi-aggustimi piaqqiorfimmit qimaguttarput (Salomonsen 1967). Kingusinnerusukkut (ilimanarpoq septemberimioktoberimi) sineriammut silarpartertarputtaaq mi nunami misissuinermi, toornaviarsuit angutivissat marluk takuneqarput juulip 3-ani aamma 4-aani, kuummi mikisumi sarfalimmi 650 m-inik qutsissutsimi (Assiliartaq 6.6). Naak arnavissanik takunnittoqanngikkaluartoq, ilimanarput qanittumi ivallutik aallartissimassasut, angutivissallu saqqummiutiinnaraat nuliariit marluk, piaqqiorfimmik qimatsilersut. Juuni-juulimi 2009-mi, piaqqiorfiusinnaasut amerlasuut misissorneqarsimapput paasisanik aallarniutigalugit paasissutissanik nunami misissuinermi (takuuk Jensen 2009b, tamakkiisumik misissuinerup nassuiarneqarneranik). Qaqqasiorluni misissuinerit ingerlanneqarput kuussuit kuuillu sinerlugit orninneqarsinnaasunut tupeqarfinnit pinngortitap ataqatigiinneranik aallarniutigalugu paasissutissanik nunami misissuinermi. Ilanngullugu, qulimiguulimmik misissuinerit immikkoortut tammaarfiit akornanniittut misissuiffigaat, tammaarfiit nuunneqaraangata, aammalu allat kuuit piukkunnartut tammaarfinnit pisuffigissallugit ungasippallaartut. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 62/102

63 Ass. 6.6 Kuussuit/kuuit immikkoortortaat misissorneqarsimasut 2009-mi. Tornaviarsuit sumi takuneqarsimaneri 2008-mi 2009-milu nalunaarsorneqarsimapputtaaq. Kuuit sermip tatsiineersut maralluttaqaqisut aappalaartumik nalunaarsorneqarsimasut tornaviarsunnut piaqqiorfissatut tulluanngillat Kuussuit/kuuit immikkoortut misissorneqartut Assiliartaq 6.6-imi takutinneqarput. Toornaviarsuit marloriaannarlutik nalunaarsorneqarsimapput: Juunip 27-ani Taseraarsummi arnavissat pingasut naammattoorneqarput. Eqimattaq taanna mikisunnguaq katersuussimagunarpoq immikkut ittumik nerisassaqarfiulluartumi piaqqiorfissaminnut majorlutik siammartigatik. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 63/102

64 Juulip 8-ni Arnaviaq ataaseq takuneqarsimavoq Ujarassuit Kuuanni. Pissusilersornera takutitsisisutut ippoq soorlu ulluni qanittumiittut sivikitsumik qimassimagai nerisassarsiorniarluni. Juunimi 2007-imi toornaviarsuit marluk nalunaarsorneqarsimapput kuummi tassani (Johansen et al. 2008). Paasissutissanit pissarsiassaasunit, inaarutigineqarpoq toornaviarsuit eqimassutsini appasissuni kuuit siammarsimasut piaqqiorfigigaat misissuiffiusumi. Toornaviarsuit ataasiaannarnatik nalunaarsorneqarsimapput Ujarassuit Kuuanni, takutitsisutut taaneqarsinnaasoq aalaakkaasumik taanna kuuk piaqqiorfiusoq. Taamaakkaluartoq, mikisut, annertunerusumik annikinnerusumilluunniit aalaakkaasut, piaqqiorfiit takuneqanngitsoorneqarsimasinnaapput allani kuunni misissuiffiusup iluani Alleq Clangula hyemalis Alleq tamatigoortumik tatsini, sinerissani ikkattuni aamma qeqertaaqqani, Kalaallit Nunaat tamakkerlugu, piaqqiortarpoq. Piaqqiortartut amerlassusaat ilisimaneqanngilaq, kisianni missingersorneqarsimapput init inut nuliariinnut (Boertmann 2007). Allerit piniarneqarsiannaapput septembarip 1-ianit februarip naanerata akornanni, kisianni isumaqartoqarpoq pisarineqartartut ikittuusut (Boertmann 2007). Allerit apriilimi piaqqiorfimminnut tikittarput. Piffissami septemberimiit novemberimut amerlasuujullutik kujammut Kalaallit Nunaata kitaata sineriaa sinerlugu aallarartarput, ikkannersarsuarnut kujataata-kitaata sineriaaniittunut. Ilaat ingerlaqqittarput Europap Kitaanut immanut ikkattunut. Nunami misissuinermi juuni-juulimi 2008-mi aamma 2009-mi, allerit nassaarineqarput nalinginnaasutut aamma siammarsimasutut timmissatut piaqqiortartutut tatsini, misissuiffiup annertunerpaartaani immap nalaaniit qutsissutsimut 850 m-imut Isuani. Timmissat amerlanerpaat nunap iluani misissorneqartut timmissat piaqqiortuusimassagunarput, naak timmissat ataatsimoortut t Qussummi misissorneqarsimasut timmiaasimassasut piaqqiortuunngitsut. Alleq misissuiffiusup tasiini nalinginnaasumik piaqqiortuuvoq Paaq Mergus serrator Paat Kalaaalit Nunaanni nalinginnaasuungaatsiarput kangerlunni piaqqiortarlutik, kisianni aamma nunap timaani tatsini. Piaqqiortut amerlassusaat ilisimaneqanngilaq. Paat piaqqiorfimminnut maajimi imaluunniit juunip aallartinnerani piaqqiorfinnut tikittarput. Kalaallit Nunaata Kujataata sineriaani ukiuunera atortarpaat. Annertunerusumik aalisakkanik nerisaqarput mi nunami misissuinermi paat nuliariit, juunip 26-ani takuneqarsimapput tatsimi Qussuup eqqaani. Paat piaqqiortarunarput ikittuullutik kangerluk sinerlugu tatsinilu kangerlummut qanittuni misissuiffiusoq tamakkerlugu. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 64/102

65 6.5 Timmissat tigutsisillit Nattoralik Haliaeetus albicilla groenlandica Nattoralik Kalaallit Nunaata kitaata sineriaata kujataaniit Qeqertarsuullu avannaatungaata akornanni kisimi uumasuuvoq, timmiaqatigiillu Kalaallit Nunaanniittuinnaat ataanni uumasoqatigiiulluni. Nuimanerpaaffigivaa immikkoortoq massuma kujataatakitaa. Nattoralik Kalaallit Nunaanni illersugaavoq. Ukiuni 1900-kkunni nattoralik savaatilinnit aallaaneqartarsimavoq uumasullu ikileriarsimallutik nuliariinnut 50-inut. Ukiuni qulikkaani qanittuni ilaatigut pissusissamisut utersimavoq piniarneqarnera qasukkaallanneqarmat, uumasullu maannakkut missingersorneqarput nuliariit uusutut (Boertmann 2007). Uumasut ikittuunerat peqqutigalugu Nattoralik nalunaarsorneqarsimavoq mianernartutut Kalaallit Nunaanni Immikkoortumi Aappalaartumi Allattorsimaffimmi (Boertmann 2007). Nattorallit annerusumik sineriaqarfinni takussaasarput aalisakkanik nerisaqarfigisartakkaminni. Ulluat illernaniikkajuttarpoq innaaqqissuni. Inersimasut nalinginnaasumik piaqqiorfimmiiginnartarput ukioq naallugu, timmissallu inerinneqanngitsut sinerissap avammut sammernanut ukiuunerani nuuttarlutik. Nattorallit kinguaassiortut ulluniittarput martsip aallaqqaataaniit septemberip aallartilaarnerata tungaanut. Nattorallit ilisimaneqarput malussajasorujussuartut ajoqusersorneqarnernut piaqqiornerup nalaani. Ass. 6.7 Nattoralik inersimasoq Annex 1 to the EIA of the Isua Project 65/102

66 Nattoraleqarfiit pingasut tallimallu akornanniittut misissuiffiup sineriaata eqqaani inissisimapput (Johansen et al. 2008) Nunami misissuinerup nalaani 2008-mi aamma 2011-mi, nattorallit (inersimasut aamma inersimasunngortussat) nalinginnaasumik takuneqartarput Nuup Kangerluata sineriaata eqqaani aammalu arlaleriarluni km-it iluanni ungasitsigisumi nunap iluani Kissaviarsuk Falco rusticolus Una kissaviarsuk angisooq Kalaallit Nunaat tamakkerlugu uumasuuvoq, kisianni nalinginnaasuunngilaq. Immikkoortuni kiinaaleeqqat sanileralugit uumasuuffigisaanni, immikkoortuni sinerianniinnangajaasuni uumasuusarpoq. Kalaallit Nunaata Kujataani uumasut annerusumik kujataaniiginnartartuupput. Ass. 6.8 Kiinaaleeqqat kissaviarsuillu piaqqiorfii, 2008-mi misissuinermi nalunaarsorneqarsimasut Annex 1 to the EIA of the Isua Project 66/102

67 Kalaallit Nunaanni piaqqiortartut amerlassusaat missingersorneqarpoq nuliariit 500-t missaanniittutut. Kissaviarsuit ikinnerat peqqutigalugu, nalunaarsorneqarsimavoq navianartorsiortitaangajalluinnartutut Kalaallit Nunaanni Immikkoortortami Aappalaartumi Allattorsimaffimmi (Boertmann 2007). Kissaviarsuit amerlanerit Kalaallit Nunaata kujataaniittuusut kujataaniiginnartartuupput, kisianni kissaviarsuit ilaat avannaani piaqqiortartut Kalaallit Nunaata Kujataanut nuuttarput ukiiartorlutik. Kissaviarsuit ulloqartarput illernani innaaqqissumi. Nerisarineruvaat timmissat angisuut soorlu naajat. Nunami misissuinermi 2008-mi, ulloq pingasunik piaralik misissuiffiusumi illernami innaaqqissumi alaatsinaanneqarsimavoq (Assiliartaq 30). Sumiiffik takuniarneqaqqissimavoq 2009-mi, kisianni ukioq taanna piaqqiortoqarneranik takussutissaqanngilaq mi ulloq atorneqaqqippoq. Kissaviarsuk isumaqarfigineqarpoq qaqutigoortumik piaqqiortuusoq misissuiffiusumi Kiinaaleeraq Falco peregrinus Kiinaaleeraq Kalaallit Nunaata annersaani timmissatut tigutsisilittut nalinginnaasutut aamma siammarsimasutut oqaatigineqarsinnaavoq, kitaatalu sineriaani tamaavimmi aamma Tunumi Tasiilap/Ammassallup avannaani uumasuulluni. Piaqqiortartut amerlassusaat ilisimaneqanngilaq, kisianni missingersorneqarsimalluni nuliariittut iusutut (Boertmann 2007). Uumasut Kalaallit Nunaata Kujataani nalinginnaasuupput illernani nunap iluani innaaqqissuni ulloqarajuttarluni. Kiinaaleeqqat angalaartuupput maajimi tikittartut piffissami aggustimiit-novemberillu akornanni aallartarlutik. Annerusumik nerisaqarfigisarpaat aqissit aamma naajat, kisianni aamma qupaloraarsuit allallu timmiaaqqat pisarisarpaat (Salomonsen 1967). Kiinaaleeqqat nuliariit arlallit alaatsinaanneqarsimapput 2008-mi nunami misissuinermi (Assiliartaq 30). Nuliariit piaqqiortut aamma 2009-mi takuneqarsimapput. Tassani ilaapput immikkoortortat arlallit nutaat 2008-mut naleqqiullugu. Ataatsimut isigalugu, kiinaaleeqqat isumaqarfigineqarput piaqqiortuusutut nalinginnaasuusutut taaneqarsinnaasutut misissuiffiusoq tamaat eqqarsaatigalugu. 6.6 Timmissat kukkukuukkut ilaqutaat Aqisseq Lagopus mutus Aqisseq Kalaallit Nunaanni kisiartaalluni kukkukuukkunnut ilaqutaasuuvoq timmiaq. Siammarsimasuuvoq aamma nalinginnaasuulluni nuna tamakkerlugu, kisianni amerlassutsimigut ukiumoortumik allanngorartuulluni. Aqisseq piniarneqarsinnaavoq septembarip 1-ianit apriilip 30-iata tungaanut. Aasaanerani siammaassimanerusarpoq nunani immap killinganiit qaqqanut imaluunniit qaqqarsuarnut pukkitsunut. Ukiuunerani nunanut appasinnerusunut nuuttarpoq. Nerisai naasuinnaaviupput. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 67/102

68 2008-mi 2009-milu nunami misissuinerni aqissit pisuni arlalinni takuneqarsimapput aammalu isumaqarfigineqarlutik siammarsimasutut aammalu uumasutut nalinginnaasutut misissuiffiusoq tamaat. Ass. 6.9 Aqisseq arnaviaq aasaata meqquinik meqqulik 6.7 Naloraarusillit Tuujuk Charadrius hiaticula Una naloraarusilik Kalaallit Nunaat tamangajaat piaqqiorfigisarpaa, kisianni nalinginnaanerulluni Avannaarsuani. Kalaallit Nunaanni piaqqiortartut amerlassusaat missingersorneqarpoq inut (Boertmann 2007). Tuujuk Kalaallit Nunaanni illersugaavoq. Tuujuk sissani sioralinni imaluunniit nunani ujaraaralinni sineriak sinerlugu piaqqiorajuttarpoq, kisianni aamma nunap iluani piaqqiorsinnaalluni. Maajimi Kalaallit Nunaannut tikittarpoq, aamma timmissat kingulliit oktoberip aallartilaarnerani aallartarput. Uumasut uku nunami misissuinermi 2008-miit 2011-mut takuneqanngillat. Taamaakkaluartoq, ilimanaateqartorujussuuvoq ikittut sineriak sinerlugu piaqqisartut, ingammik immikkoortuni nunani kuuit akuinit sananeqarsimasuni sioqqanik ujaraaqqanillu qaalinni. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 68/102

69 6.7.2 Saarfaarsuk Calidris maritima Saarfaarsuk nalinginnasutut taaneqarsinnaavoq aamma siammarsimasuulluni naloraarusilik Kalaallit Nunaata Avannaarsuata Appasissuani. Amerlassusaat missingersorneqarpoq nuliariit titut (Boertmann 2007). Kalaallit Nunaanni illersugaavoq. Orpigaasani aamma narsani kangerluit sinerlugit imaluunniit sineriaap avammut sammernani piaqqiorajuttarpoq (Salomonsen 1967). Kalaallit Nunaata Kitaani timmissat piaqqiortut ilaat immikkoortoq nuna najugartik najuunnaavittarpaat, allalli Islandimut Tuluillu Qeqertaannut ingerlaartarlutik. Piaqqiorfiup avataani saarfaarsuk sineriaap avammut sammernga sinerlugu uumasuunerusarpoq, tininneranit nuna nuisimasoq neriffigisaramikku. Nunami misissuinerni 2008-mi 2011-milu timmissat piaqqiortut arlallit aamma massuma naloraarusillip piarai takuneqarsimapput, aammalu misissuiffiusumi tamani siammarsimarpasillutik Naluumasortoq Phalaropus lobatus Una nalinginnaasuuvoq aamma siammarsimalluni Avannaarsuata Appasinnerusuani aamma Kalaallit Nunaat tamakkerlugu uumasuulluni. Amerlassusaat missingersorneqarpoq nuliariit iusutut (Boertmann 2007). Kalaallit Nunaanni illersugaavoq. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 69/102

70 Ass Naluumasortut Saarfaarsuillu piaqqiorfigisinnaasaat 2008-mi misissuinermi nalunaarsorneqarsimasut Naluumasortoq mikisuni, ikkattuni tasinnguani ivikkanit ungaluneqarsimasuni piaqqiorajuttarpoq. Piaqqiorfinnut tikittarpoq maajip naanerani, inersimasut piaqqallu piaqqiorfiit qimaqqittarpaat juulip qeqqani imaanut sineriannut nuullutik. Aggustimi septemberip aallaqqaataani Kalaalllit Nunaat qimattarpaat (Salomonsen 1967). Nunami misissuinerni, 2008-miit 2011-mut, naluumasortut nalinginnaasumik alaatsinaanneqarput misissuiffiusumi sineriaap eqqaaninngaanniit sissap killinganit qummut 800 m-inut, sermersuarmut qanittumut (Assiliartaq 6.10). Annex 1 to the EIA of the Isua Project 70/102

71 Ass Naluumasortoq misissiuffiusumi naloraarusilinni nalinginnaanerpaavoq 6.8 Naajat Naajarnaq Larus glaucoides Una naajarnaq Kalaallit Nunaata annersaani nalinginnaasuuvoq siammarsimalluni nunap avannarpasinnerpaartai kisiisa minillugit. Kinguaassiortartut amerlassusaat missingersorneqarpoq nuliariit iusutut aammalu aalaakkaagunarluni (Boertmann 2007). Kalaallit Nunaanni naajarnaq piniarneqarsinnaavoq septembarip 1-iata apriililu 30-iata akornanni kisianni pisarineqartut annikittuaraasorineqartarput. Naajarnaq uumasoq imarmiutaavoq sinerissani qaarsuusuni piaqqiortartoq, kangerluunerusuni, innaaqqissuni portusuuni ulloqarajuttarluni kisianni aamma ilaanni ikkarlunni appasissuni. Piaqqiorajuttarpoq allat timmissat imarmiut peqatigalugit. Naajarnaq piaqqiorfinni avannarpasinnerusuni Kalaallit Nunaata kitaata sineriaanit kujammut nuuttarpoq ukiiniarluni sinerissap avammut sammernani aamma Kalaallit Nunaata Kujataata kangerluini (Salomonsen 1967) mi nuliariit t missaat piaqqiorsimapput Innajuattuup innaani kujammut sammisumi imi kitsitsit taanna appariarsimavoq nuliariinnnut unut, 1998-imilu timmissat takussaasimapput, kisianni kisinneqaratik (Kalaallit Nunaanni timmiarpaat inaannik paasisanik katersuiffik 2008/ Grønlands havfuglekolonier database 2008). Misissuinermut massumunnga atatillugu, taanna timmiarpaat inaat angallammit kisitsivigineqarsimavoq juunimi 2009-mi, nuliariillu piaqqiortut missingersorneqarsimapput nut. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 71/102

72 6.8.2 Naajarujussuaq Larus hyperoreus Aajuna alla imarmioq naajaq Kalaallit Nunaanni nalinginnaasoq siammarsimasorlu. Nuna tamakkerlugu uumasuuvoq. Piaqqiortut amerlassusaat missingersorneqarpoq nuliariinnut inut aammalu aalaakkaagunarluni (Boertmann 2007). Naajarujussuaq Kalaallit Nunaanni piniarneqartarpoq septembarip 1-iata apriililu 30- iata akornanni. Naajarnartulli, naajarujussuaq piaqqiortarpoq innaaqissuni portusuuni ilaannilu ikkarlunni appasissuni piaqqiortarpoq. Naajarnaq piaqqiorfinni avannarpasinnerusuni Kalaallit Nunaata kitaata sineriaanit kujammut nuuttarpoq ukiiniarluni sinerissap avammut sammernani aamma Kalaallit Nunaata Kujataata kangerluini (Salomonsen 1967). Kuussuup qeqqani qeqertaaraq Kuussuup Ilulialimmut aniaffiata eqqaaniittoq kisiartaalluni ilisimaneqartuuvoq massuma naajap piaqqiorfiatut misissuiffiusumi mi nuliariit piaqqiortut 34-t nalunaarsorneqarsimapput (Kalaallit Nunaanni timmiarpaat inaannik paasisanik katersuiffik 2008/ Grønlands havfuglekolonier database 2008) aammalu ikinnerpaamik naajarujussuit 25-t qeqertami juulip aallaqqaataani 2008-mi takuneqarsimallutik, naak piaqqiortoqarneranik aalajangersimasumik takussutissamik takunnittoqanngikkaluartoq Naajarluk Larus marinus Una naajaq angisooq Kalaallit Nunaata kitaata-sineriaani siammarsimasuuvoq avannamut Upernavik tikillugu. Piaqqiortartut amerlassusaat missingersorneqarpoq nuliariinnut inut aammalu amerliartorlutik (Boertmann 2007). NaajarlukKalaallit Nunaanni piniarneqartarpoq septembarip 1-iata apriililu 30-iata akornanni. Nalinginnaasumik nuliariiullutik piaqqiortarput imaluunniit timmiarpaat inaanni timmiaqarfeqarpallaanngitsuni sineriaap avammut sammernani. Ikittut aamma kangerlunni piaqqiortarput. Naajarluit nalunaarsorneqarnikuupput naajarujussuit inaanni Kuussuup qeqqaniittumi qeqertami piaqqiorsimasutut. Kisianni, 2008-mi taakkua timmissat Kuussuani nalunaarsorneqarsimanngillat. Qussummi juunimi 2008-mi nunami misissuinermi naajarluit arlallit takuneqarsimapput, takutitsisut immikkoortumi tassani nuliariinnik arlalinnik piaqqiortoqartarsinnaaneranik Taateraaq Rissa tridactyla Taateraat amerlasuut Kalaallit Nunaanni piaqqiortarput. Maannakkut piaqqiortuusut missingersorneqarput nuliariittut itut (Boertmann 2007). Taateraaq Kalaallit Nunaanni ikiliartornikooqaaq ukiuni kingullerni qulikkaani, ilanngullugu Kalaallit Nunaata kujataata-kitaani piaqqiortut 1970-ikkunnit-1980-ikkunnit affaat sinnerlugit ikileriarsimasut (Boertmann 2004). Ikilinerannut peqqutaanerpaasoq isumaqarfigineqarpoq piniarneq imminut nammassinnaanngitsoq. Ikileriarnerujussuaq peqqutigalugu Taateraaq nalunaarsorneqarsimavoq mianernartutut Kalaallit Nunaata Immikkoortumi Aappalaartumi Allattorsimaffiani (Boertmann 2007). Piniarneqarsinnaavoq aggustip 15-ianit februarip naanerata tungaanut. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 72/102

73 Taateraaq timmiarpaat inaanni innaarsunni portusuuni timmissat allat peqatigalugit timmiarpaat assigiinngitsut inaaniittarput. Ikittuarannguit Kalaallit Nunaata imartaani ukiisarput, amerlanerpaartaallu kujammut nuuttarlutik Canadap kangiata sineriaanut imaluunninit Europap Kitaata imartaanut. Piaqqiorfiup avataani taateraat annerusumik imaani ammaannartuni uumasuupput aamma sinerissap avataaniittarlutik piffissap annersaani. 6.9 Isarukitsut Innajuattup innaaqqissuani taateraat timmiarpattut ineqarput imi amerlassusaat nuliariit t missaanniinasorineqarsimavoq, kisianni 1974-imi ikilisimalluni inut. Taateraat 1998-imi suli tamaaniissimapput kisianni ilisimaneqarnani suli piaqqiornersut (Kalaallit Nunaanni timmiarpaat inaannik paasisanik katersuiffik 2008/ Grønlands havfuglekolonier database 2008). Paasisanut aallarniutinut misissuinernut atatillugu, piaqqiortut nuliariit amerlassusaat angallammit kisinneqarsimavoq juunimi 2009-mi. Nuliariit piaqqiortut amerlassusaat missingersorneqarpoq 600-t aamma 700- t akornanniittutut Serfaq Cepphus grylle Una uumasoq Kalaallit Nunaanni siammarsimasorujussuuvoq, mikisuniit akunnattunut angissusilinni timmiarpaat inaanni piaqqiortarluni sineriaat amerlanersaanni. Amerlassusaat missingersorneqarpoq nuliariit itut appasinaarsimasinnaallunili. (Boertmann 2007). Piniarneqartarpoq septembarip 1-ianit marsip 31-iata tungaanut. Nalinginnaasumik immikkoortumi najukkamini kiseqqinnaami uumasuusarpoq, aatsaat inini qimattarlugu siku peqqutigalugu peeruttariaqaraangami. Aalisakkanik annerusumik nerisaqartuuvoq. Maajimi 1998-imi Innajuattumi ikittut nalunaarsorneqarput (Kalaallit Nunaanni timmiarpaat inaannik paasisanik katersuiffik 2008/Grønlands havfuglekolonier database 2008) takutillugulusooq timmiarpaat piaqqiortut ikittuinnaasut. Juunimi 2009-mi, timmiarpaat inaat kisinneqarsimavoq pingasoriarluni paasisanik aallarniutaasunik misissuinermut atatillugu. Serfat amerlanerpaat timmissat 46-uusimapput, takussutissiisuusinnaasoq minnerpaamik nuliariinnik piaqqiortartunik ikinnerpaamik 43-uunerinik Timmiaaqqat tulukkallu Kussak Oenanthe oenanthe Kussak Kalaallit Nunaata annerpaartaani uumasuuvoq, avannaata-kangia kisiat pinnagu. Piaqqiortut amerlassusaat ilisimaneqanngilaq kisianni ilimanarpoq nuliariit t sinnerlugit amerlassuseqartut (Boertmann 2007). Kalaallit Nunaanni kussak illersugaavoq. Kussak nalinginnaasumik avaalaqissani angisuunik ujarattalinni aamma innaarsunni piaqqiugajuttarpoq. Uumasoq ingerlaartuuvoq, Kalaallit Nunaat qimattarlugu aggustimi-septemberimi, utertarlunilu maajimi (Salomonsen 1967). Annex 1 to the EIA of the Isua Project 73/102

74 Misissuiffiusumi kussak nalinginnaasorujussuuvoq Tulugaq Corvus corax Tulugaq Kalaallit Nunaata annerpaartaani uumasuuvoq, kisianni qaqutigoorluni imaluunniit peqarnani avannaarsuani. Tulukkat amerlassusaat ilisimaneqanngilaq, kisianni missingersorneqarsimavoq nuliariit iusut aammalu amerliartorunarlutik (Boertmann 2007). Piniarneqartarpoq septembarip 1-ianit februarip naanerata tungaanut. Tulugaq siaruaassimaffinni tamangajanni nassaassaavoq. Ulluat innaaqqissuniikkajunnerusarpoq. Ilaatigut uumasoq angalasartuuvoq timmissat avannaaninngaanneersut Kalaallit Nunaata kujataanut ukiumi nuuttarmata. Tulugaq misissuiffiusumi nalinginnaavoq kisianni annikinnerusumik kangerluk qimallugu Orpimmiutaq Carduelis flammea Orpimmiutaq uumasuuvoq Kalaallit Nunaata kitaata sineriaani tamarmi aamma Tunup kujasissuani. Amerlassusaat ilisimaneqanngilaq kisianni annertuvoq, nuliariit t killikkunarlugit (Boertmann 2007). Orpimmiutaq Kalaallit Nunaanni illersugaavoq. Orpimmiutaq annerusumik immikkoortuni orpikkani avaalaqissanilu nassaassaanerusarpoq. Taammaattumik nalinginnaaneruvoq nunap iluani portussutsini annikittuniit akunnattunut. Orpimmiutat amerlanerpaat Kalaallit Nunaat qimattarpaat aggustimioktoberimi utertarlutillu aprilimi-majimi, kisianni ikittut kujataata kitaaniiginnartarput (Salomonsen 1967). Orpimmiutaq nalinginnaasuuvoq misissuiffiusumi tamarmi 700 m missaanni portussutsit tikillugit, annikinnerusumik portussutsini qaffasinnerusuni Narsarmiutaq Calcarius lapponicus Narsarmiutaq nalinginnaasumiit nalinginnaasorujussuuvoq piaqqiortoq kitaata sineriaa sinerlugu aamma Kalaallit Nunaata kujataata-kangiani uumasuulluni. Amerlassusaasa annertussusiat ilisimaneqanngilaq kisianni nuliariit 1 millionit qaangersimasinnaavaat. Kalaallit Nunaanni eqqissimatitaavoq. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 74/102

75 Ass Narsarmiutaq aasaanerani misissuiffiusumi timmissat nalinginnaanerpaat siaruarsimanerpaallu ilagivaat Narsarmiutaq immikkoortuni avaalaqiaqarfiuniinnerusarpoq. Angalasarpoq Kalaallit Nunaat qimattarlugu aggustimi-septemberimi, utertarlunilu apriilip naanerani juunillu aallartilaarnerani (Salomonsen 1967). Narsarmiutaq nalinginnaasorujussuuvoq misissuiffiusumi qutsissutsini 600 m-it tikillugit, kisianni takussaanani qutsissutsini qaffasinnerusuni Qupaloraarsuk Plectrophenax nivalis Qupaloraarsuk Kalaallit Nunaanni timmissani nunami uumasuusuni nalinginnaanerpaavoq nuna tamakkerlugu uumasuulluni. Amerlassusaat ilisimaneqanngilaq kisianni naatsorsuutigineqarpoq nuliariit 1,5 millioniusut piaqqisartut. Kalaallit Nunaanni illersugaavoq. Qupaloraarsuup piaqqiorfittut pingaarnertut siaruaaffigisimasaa Kalaallit Nunaanni tassa nuna qaarsuusoq siammarsimasunik annikittumik naasulik, kisianni nalimmassallaqqissuuvoq, illoqarfinniittarluni aammalu qaarsunni avinngarusimasuni sermersuup iluani. Qupaloraarsuit amerlarnersaat ingerlaartarput kisianni ikittut Kalaallit Nunaata Kujataata Kitaaniiginnartarlutik. Ingerlaartut siulliit martsimi tikikkakajuttarput. Aallartarlutik septemberimi-oktkoberimi. Qupaloraarsuk nalinginnaasorujussuuvoq misissuiffiusumi portussutsini tamani. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 75/102

76 7 IMERNI AKUITSUNI AALISAKKAT Imerni akuitsuni aalisakkat sisamaannaat Kalaallit Nunaata Kitaaniipput. Taakkunannga marluk misissuiffiusumit ilisimaneqarput. 7.1 Eqaluk Salvelinus alpines Una annertunerusumik imerni akuitsuni aalisagaavoq kuunni tatsinilu Kalaallit Nunaat tamakkerlugu uumasuulluni. Eqaluit ilaat sisujuitsuupput imerni akuitsuniittuaannarlutik, allanilu aalisakkat inerinnikut nerisassarsiortutut pissusilersortarlutik sineriak sinerlugu aasap qaammataani. Ass. 7.1 Eqaluit, Kalaallit Nunaanni kuunni Eqaluit immat avatangiisiinut sisusartut sukkanerujussuarmik alllisarput, aalisakkaninngarnit sisujuitsunit. Taamaattumik taannaaneruvoq eqaluk kangerlummut sisusartoq inunnit atorneqartartoq. Kuuit arfineq marluk eqalunnut pingaaruteqartuupput misissuiffiusup iluani miit 2011-mut nunami misissuinermi eqaluk naammattoorneqarpoq tatsini amerlasuuni kangerluup eqqaani. Taamaakkarluartoq, nunami ilorpasinnerusumi qutsissutsini qaffasissuni tatsini amerlanerni nassaarineqanngilaq. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 76/102

77 7.2 Kakilisak pingasunik kapinartulik Gasterosteus aculeatus Kakilisak pingasunik kapinartulik siammarsimasumik siaruaannikuuvoq Kalaallit Nunaata kitaani aammalu kujataata-kangiani. Tatsiniittarpoq, kuunni aamma imaani mi nunami misissuinermi kakilisaat alaatsinaanneqarput tatsini amerlasuuni misissuiffiusup iluani, ingammik nunani pukkitsuni kangerluup eqqaani. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 77/102

78 8 IMAANI AALISAKKAT Kalaallit Nunaata kangerluini aalisakkat assigiinngijaartut amerlasuut uumasuupput, kisianni nalinginnaasumik aallisakkat tunissasiatut atorneqanngitsut imaluunniit inuuniutigalugu aalisarneqanngitsut immikkoortup iluani, ilisimasaqarfiginerat annikippoq (Pedersen aamma Kanneworff 1995). Immikkoortut tulliuttup taamaattumik sammissavai aalisakkat pingaarnerpaat tamatumunnga atorneqartartut misissuiffiusup kangerluini. 8.1 Saarullik Gadus morhua Saarullik nalinginnaasuuvoq siammarsimasorlu Kalaallit Nunaata imartaani avannamut Qeqertarsuup Tunuata tungaanut. Sineriammiit ammut 600 m-it tikillugit uumasuuvoq, naqqanullu qanittumi aammalu imaani ammaannartumiittarluni (Bugge Jensen & Christensen 2003). Ukiut 1900-kkunni, saarulliit amerlassusaat allanngorarsimaqaaq kisitsisitigut aamma siaruarsimaneratigut, isumaqarfigineqartoq Kalaallit Nunaanni avannarpasinnerpaaffiusumi siaruaassimanera peqqutaasimassasoq taamaattumillu silap allanngorarneranut malussartarluni. Nuup Kangerlua kiisalu Kapisillit saarulliinut pingaarutilimmik suffisarfiupput (Storr- Paulsen et.al. 2004) mi nunami misissuinermi saarullik Orbicon-imi sulisunit malugineqarpoq nalinginnaasutut misissuiffiusup sineriaani, ingammik Kapisillit Kangerluanni. 8.2 Uugaq Gadus ogac Uugaq sineriak sinerlugu kangerlunnilu uumasuuvoq avannamut Upernavik tikillugu aammalu nalinginnaalluni Kalaallit Nunaata kangerluini. Aalisakkanik tunisassiornermi saarullimmit pitsaassutsikkut annikinnerusutut naatsorsuutigisaavoq, kisianni inuutissarsiutitut pingaaruteqarpoq. Uugaq 2008-mi misissuiffiusup sineriaani nalinginnaasimarpasinngeqaaq. 8.3 Ammassak Mallotus villosus Ammassak siammarsimasuuvoq Kalaallit Nunaata sineriaani aammalu pinngortitami pissuseqatigiinnermi uumasoq pingaaruteqartuulluni aalisakkanut anginerusunut, timmissanut aamma imaani miluttuumasunut inuussutissaagagami pingaarutilik. Aamma inuutissarsiutigalugu aalisarneqartarpoq. Ammassak sineriak sinerlugu sumiiffinni aalajangersimasuni maajimi-juunimi suffisarpoq. Ammassannut suffiviit marluk pingaarutillit misissuiffiup sineriaata eqqaaniipput (S18 aamma S19 Assiliartaq 9.3-mi) (Mosbech et al. 2000). 8.4 Qaleralik Reinhardtius hippelglossoides Qaleralik aalisagaq nalinginnaasuuvoq imaani Kalaallit Nunaannik unguseqqasumi. Nalinginnaaneruvoq aqitsumi natilimmi itissutsini 200-uniit m-inut (Jørgensen Annex 1 to the EIA of the Isua Project 78/102

79 1997). Kalaallit Nunaanni aalisakkat aningaasarsiornikkut pingaaruteqarnerpaat ilagivaat aammalu aalisarneqartarluni tunisassiassatut aammalu inuutissarsiutitut. Nuup Kangerlua qaleralimmut pingaaruteqarpoq (Riget and Bøye 1988) Qussuk ilanngullugu takuuk Assiliartaq 35 (Mosbech et al. 2000). 8.5 Nipisa Cyclopterus lumpus Una nalinginnaallunilu siammarsimavoq Kalaallit Nunaata Kujataani ukiup annersaa sinerissap avataata imartaani itisuuniittarluni, kisianni upernaami aasallu aallartilaarnerani sinerissap imaani ikkannerusut ornittarpai suffiniarluni. Immikkoortuni tamakkunani, nipisanik arnavissanik inuutissarsiutigalugu aalisarneq pisarpoq suffitinnagit. Misissuiffiusup iluani, pingaartumik sineriaap-sinaani immikkoortuni 101, 103, 106 aamma 107 aamma 107 (takuuk Assiliartaq 9.2 & 9.3) suffisarfittut pingaaruteqartuupput maajimi-juunimilu aalisarfiusarlutik (Mosbech et al. 2000). Annex 1 to the EIA of the Isua Project 79/102

80 9 NUNAT IMMIKKOORTUT ILLERSORNEQARTUT AAMMA UUMASOQATIGIIT NAVIANARTORSIORTUT Uuma immikkoortup anguniarpaa takutissallugu Isuani misissuiffiusumi saqqummiutissallugit uumasut aammalu siaruaassimaffiit soorliit immikkut sammisassaanersut. Aammattaaq ilanngullugu eqqartorneqassaaq Kalaallit Nunaanni nunallu tamat akornanni inatsiseqarnerisugut, sumiiffiit illersugaasut Isuani qanittuaniluunniit inissisimanerat. Naggataarutigalugu, paasissutissat NERI-mit nalunaarusiaminngaanneersut misissuiffiusup sineriaata pinngortitap pissuseqatigiinneranut aammalu inunnut pingaaruteqarnerannik saqqummiunneqarput. Misissuinerup anguniarsimavaa saqqummiutissallugit immikkoortut Kalaallit Nunaata sineriaanut immikkut aarleqqutaasut imaani uuliakoortoqassagaluarpat. Uuliakoorsinnaanerit Isuani suliniummut atatillugu immikkut sammineqarput Ilanngussami 6-imi, ASN-ip iluani, kisiannili NERI-p nalunaarusiaa imaqarmat paasissutissanik nalilinnik pinngortitap assigiinngijaartuuneranik aammalu sineriaat assigiinngitsut immikkoortut pingaarutaat aalisarnermut piniarnermullu, massumunnga ilanngunneqarsimapput. 9.1 Nunap inatsisai naapertorlugit nunat immikkoortut illersorneqartut Kalaallit Nunaanni pinngortitamik illersuiniarluni inatsisit naapertorlugit, pinngortitat illersugassat arlallit aammalu ataaseq nunatut eqqissisimatitassatut (Kalaallit Nunaanni Nuna Eqqissisimatitaq) toqqarneqarsimapput. Tassunga ilaapput summiiffiit arlallit nunami immikkoortortamilu malittarisassat naapertorlugit. Kalaallit Nunaata Kujataata Kitaani immikkoortut illersorneqartut tamarmik saqqummiunneqarput Assiliartaq 9.1-imi. Immikkoortut eqqissisimatitat arlaat misissuiffiup iluani eqqaaniluunniit inissisimanngillat. 9.2 Nunani tamalaani isumaqatigiissutit naapertorlugit nunat immikkoortut illersorneqarnerat Kalaallit Nunaat Ramsar-imik Isumaqatigiissummut atsiornikuuvoq masarsuit, taakkulu pinngortitat assigiinngijaartuuneri illersorniarlugit, immikkoortullu 11-t saqqummiunneqarnikuullutik allattorsimaffimmi Masarsuit Nunanut Tamanut Pingaarutillit-nut ilanngutissallugit (Wetlands of International Importance) (Immikkoortut Ramsar-it) (Egevang & Boertmann 2001). Kalaallit Nunaanni Immikkoortut Ramsar-it arlaat misissuiffiusup iluani eqqaaniluunniit inissisimanngillat. (Assiliartaq 9.1). 9.3 Nunat immikkoortut piujuartitassatut NGO-nit saqqummiunneqarsimasut Nunarsuarmi naalagaaffiup-iluaniittuunngitsoq piujuartitsiniarluni suliniaqatigiiffik Bird- Life International-ip saqqummiussimavai Timmisanut Immikkoortut Pingaarutillit (Important Bird Areas) 55-it IBA-t Kalaallit Nunaannut (BirdLife International 2007). IBA-tut aalajangiinermi tunngavik tassa sumiiffik ataatsimik imaluunniit amerlanerusunik nunarsuarmi navianartorsiortinneqartunik (timmissanik) timmiaqatigiinnik peqassa- Annex 1 to the EIA of the Isua Project 80/102

81 soq, ataaseq sumiiffinni arlalinnit tamarmiullutik pigisallit uumasoqatigiimmik aalajangersimasumik killilimmik-siammasissusiliusumik imaluunniit pinngortitami imminermini ataqatigiissumik-killilimmiittunik uumasoqatigiinnik, imaluunniit immikkut ittumik annertuumik angalaartartunik imaluunniit katersuuttartunik uumasoqatigiinnik pilimmik. IBA-tut siunnersuutigineqartut arlaat misissuiffiusumi inissisimanngillat imaluunniit qanittumiinngillat. Ass. 9.1 Kalaallit Nunaata Kitaani immikkoortut illersorneqartut. Immikkoortut aappalaartumik nalunaarsorneqarsimasut illersorneqarput nunap inatsisai tunngavigalugit (kisianni Nuup Kangerluanut inissisimasoqanngilaq). Immikkoortut tungujortumik nalunaarsorneqarsimasut illersorneqarput immikkoortumi inatsisit tunngavigalugit. Immikkoortut sungaartumik Annex 1 to the EIA of the Isua Project 81/102

82 nalunaarsorneqarsimasut Ramsar naapertorlugu sumiiffiupput. Immikkoortut qorsummik nalunaarsorneqarsimasut Immikkoortuupput Timmissanut Pingaarutillit (IBA) - Kalaallit Nunaata Kitaaniittoqarnani (Boertmann-imit 2005) 9.4 Uumasoqatigiijaat navianartorsiortinneqartut Uumasoqatigiit arfineq marluk tamarmik timmissat Kalaallit Nunaata Immikkoortuani Aappalaartumi Allattorsimaffimmi allanneqarsimasut navianartorsiortutut uumasoqatigiittut (Boertmann 2007) misissuiffiusumi uumasuupput, takuuk Nalunaarsuiffik 9.1. Kalaallit Nunaanni Nerleq kisiartaavoq Nungutaanissamut Ulorianartorsiortutut uumasoqatigiiusoq misissuiffiusumiittoq. Ukiuni aput aajaarsimatillugu, nerlernut ingerlaarneq pitinnagu timikkut orsumik katersiniarluni uninngaarneq nerlermi tassani pisarpoq Isuata immikkoortuani sapaatit akunnerit arlaallit ingerlanerani maajimi. Uninngaarnermi taakku nerlerit ajoqusersorneqarnernut mianernartarput. Nerlerit ilisimaneqanngillat misissuiffiusumi piaqqiortutut. Toornaviarsuk, allanneqarsimasoq Navianartorsiortitaangajalluinnartutut Kalaallit Nunaata Aappalaartumi Allattorsimaffiani, misissuiffiusumi nalinginnaasumik piaqqiortartuunngilaq. Paasissutissat pissarsiassaasut, ilaallutik misissuinermit juunimijuulimi ingerlanneqarsimasut inerneri, takutinniarpaallusooq toornaviarsuk eqimasuni annikitsuni kuuit siammarsimasut arlallit misissuiffiusumiittut piaqqiorfigisarai. Toornaviarsuk ataasiaannarnani nalunaarsorneqarsimavoq Ujarassuit Kuuanni, takutitsiniartoq kuuk aalaakkaasumik piaqqiortortartunik uumasulik. Taammaakkaluartoq, ikittut, annerusumik minnerusumilluunniik aalaakkaasut, piaqqiortartut takuneqanngitsoorsimasinnaasut allani kuunni misissuiffiusup iluani. Toornaviarsuk ilisimaneqarpoq ajoqusersorneqarnernut, kinnernut amma mingutsinneqarsimasunut kuunnut piaqqiorfiusunut mianernartorujussuartut. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 82/102

83 Nal. 9.1 Misissuiffiusumi uumasoqatigiijaat, Aappalaartumi Allattorsimaffimmi Kalaallit Nunaata immikkoortuanneersumi, nassaassaasut allattorneqarsimanerat Uumasoqatigiijaat Piffissaq pisarfia Inissisisimanera Siaruaassimaffia Kalaallit Nunaanni Aappalaartumi Allattorsimaffimmi inissisimanera Misissuiffiup uumasunut pingaarutaa Tuullik Maaji-oktoberi Tasersuit Piaqqiortoq Navianartorsiortitaangajalluinnartoq Akunnappoq Kalaallit Nunaanni Nerleq Maaji Qatsissumi tatsit sissaanni Takkuttartoq Nungutaanissamut ulorianartorsiortoq Annikippoq/ Akunnappoq Miteq siorartooq Takkuttartoq Ukioq naallugu Sinerissami Mianernartoq Annikippoq Toornaviarsuk Maaji-juunimit Agg-sept-mut Kuunni Piaqqiortoq Navianartorsiortitaangajalluinnartoq Annikippoq/ Akunnappoq Nattoralik Piaqqiortoq Ukioq naallugu Sinerissami Mianernartoq Akunnappoq Kissaviarsuk Ukioq naallugu Tamaat Piaqqiortoq Navianartorsiortitaangajalluinnartoq Annikippoq Taateraaq Piaqqiortoq Apriili - oktoberi Sineriak, sinerissap avataani Mianernartoq Annikippoq Tuullik aamma nattoralik allattorsimapput Mianernartutut Kalaallit Nunaata Aappalaartumi Allattorsimaffiani, ilisimaneqarlutillu piaqqiortillutik ajoqusersorneqarnernut mianernartorujussuartut. Uumasut marluk misissuiffiusumi eqimasuni annikittuni piaqqiortarput tuullik tasersuarni, nattoralillu annertunerusumik sineriaap eqqaani. Kissaviarsuk, allattorneqarsimasoq Navianartorsiortitaangajalluinnartutut Kalaallit Nunaata Aappalaartumi Allattorsimaffiani, siammarsimavoq kisianni misissuiffiusumi eqimasuni-annikittuni. Uumasoq una annertunerusumik malussajavoq ajoqusersorneqarnernut ullut eqqaanni. Miteq Siorartooq, allattorneqarsimasoq Mianernartutut Kalaallit Nunaata Aappalaartumi Allattorsimaffiani, ilisimaneqanngilaq piaqqiortartutut misissuiffiusumi, kisianni timmissat ataatsimoortut piaqqiortuunngitsut aamma timmissat ukiisut nalinginnaasuupput Nuup Kangerluata sissaani, ingammik Qussuup immikkoortortaani. Taateraat timmiarpaat piaqqiortarput Innajuattumi innaaqqissuni. Taakku naajat imaq qulaallugu nerisartuupput aammalu piffissaq piaqqiorfiunngitsoq sinerissap avataani atortarlugu. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 83/102

84 9.5 Nunat immikkoortut naasunut qaqutigoortunut pingaarutillit Misissuiffiusup annerpaartaa ilisarnaateqarpoq naasoqatigiijaanik annikingaatsiartumik peqarneranik, nalinginnaanerusunik aammalu siammarsimasunik naasoqatigiijaaqarnerulluni. Tamassumunnga ilaanngillat immikkoortut imaani maralluit attuumassuteqartut masarsunnik-tarajuusunik Ilulialimmi. Tassani siaruaassimaffimmi naasoqatigiit pingasut qaqutigoortut ( rank kodriver, stjerne-ensian aamma dyndurt ) nalunaarsorneqarsimapput nunami misissuinermi 2011-imi. Iliuuseqarfigineqartariaqarpoq taakkua siaruaassimasut ajoqusersorneqarnaveersaarnissaat, imaluunniit ajoqusersorneqarsinnaanerisa killilerneqarnissaat. 9.6 Timmiarpaat inaat Timmissat inaat nalinginnaasumik mianernartarput ajoqusersorneqarnernut timmissat piaqqiortillugit. Misissuiffiusumi timmissat inaat marluk ilisimaneqarput: Innajuattup innaaqqissui Nuup Kangerluata iluaniittut Nuup Kangerluani piaqqiorfiit pingaarnerpaat ilagivaat mi piaqqiortattut makkua nalunaarsorneqarsimapput: Oqaatsoq: timmissat 30, Serfaq: timmissat 46, minnerpaamik 23-t nuliariit Naajarnaq: timmissat 1500 Taateraaq: 450 nuliariit. Ilanngullu, naajarujussuit ikittut Kuussuaarmi qeqertami piaqqiortarput, Ilulialiummut aniaffiani 9.7 Pinngortitap nunaminertap sissaata avatangiisitut pingaarutaa aamma pisuussutaanik atuineq Nalunaarusiaq Kalaallit Nunaata Kujataata Sineriaata Immikkoortortaani Avatangiisitigut Uuliakoornerup Mianernarneranik Nunap Assilialiaq (Environmental Oil Spill Sensitivity Atlas for the West Greenland Coastal Zone) NERI-mit saqqummersinneqarsimasoq (Mosbech et al. 2000) ilannguppaat, allat saniatigut, naliliineq Kalaallit Nunaata sineriaanik pinngortitami pissuseqatigiinneq aamma inunnit atuineq eqqarsaatigalugit. Naak misissuineq ilaatigut piareersaataagaluartoq uuliamik/gassimik qillerilluni misissuinissamut Kalaallit Nunaata Kujataata Kitaata sineriaata avataani, pasissutissanik atorluarneqarsinnaasunik aalisakkat timmissallu misissuiffiusup sineriaaniittunik tunniussivoq. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 84/102

85 Ass. 9.2 Misissuiffiusup sissai sinerluguit, eqqaallu nunap assiliarineqarneri (Immikkoortoq ) uuliakoornerup mianernassusaanik qalipaatit assigiinngitsut atorlugit takutinneqarsimasoq (Mosbech et al.-imit 2000). Tungujortut kipparissut mikisut takutippaat immikkoortut itsarsuarnitsanik misissuinernut tunngassuteqartut. "Inuup" takutippaa sumiiffiit pisuussuteqarfittut pingaarutilittut inunnit atuiffiusut. S17-p nalunaarsorpai Innajuattumi timmiarpaat inaat. Avatangiisinut tunngasut sammisat pingaarnerpaat aammalu sissaq sinerlugu immikkoortuni assigiinngitsuni pisuussuteqarfittut atorneqartartut misissuiffiusumiittut allattorneqarsimapput Nalunaarsuiffik 9.2-mi NERI-p nalunaarusiaani sineriak agguarneqarsimavoq immikkoortunut. Misissuiffiusup sineriai immikkoortut imarivaat (takuuk Assiliartaq 9.2 aamma 9.3) Pinngortitap pissuseqatigiinneranut pingaaruteqartut suussusai aammalu pisuussutit inunnit atorneqartartut NERI-mit misissuinermi saqqummiunneqarput Nalunaarsuiffik 9.2-mi misissuiffiusup sineriaanut immikkoortunut. Arlallit Immikkoortut Toqqarneqarsimasut (S) aamma saqqummiunneqarsimapput misissuiffiusumi (S17, S18 aamma S19) takuuk Assiliartaq 9.2 aamma 9.3 Taakkua immikkoortut toqqarneqarsimapput pingaarnertut uuliakoornermik pisoqassagaluarpat peqqutigalugu avatangiisinut nalingat aamma/imaluunniit inunnut pisussuutitut pingaaruteqarnerat peqqutigalugu. Timmissat inaat saqqummiunneqartoq immikkoortoq 104-mi NERI-p misissuinerani timmiaqarfiuvoq Innajuattumi aamma oqaluuserineqartoq immikkoortoq 9.4-mi. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 85/102

86 Nal. 9.2 Misissuiffiusup sineriaata pinngortitatut pissuseqatigiinnera aamma inuit pisuussutinik atuinerat Immikkoortup normua Pinngortitap pissuseqatigiinnermut inunnullu pingaarutaa 100 Kuuk ataaseq eqalunniarfigineqartartoq Immikkoortut ammassanniartarnermi pingaarutillit Ilaannikkut piniartarneq aamma aalisariartarneq 101 Kuuit marluk attavillit eqalunniarnernut (ataaaseq pingaarutilik). Immikkoortut Nipisanniarfiit. Ilaannikkut piniartarneq aamma aalisariartarneq. 102 Pingaarutilimmik pisuussutinik atuiffiunngilaq 103 Nipisanniarfik annikittoq Immikkoortoq miteq siorartuumik piniarfik 104 Timmissat katersuuffiat piaqqiorfiusoq (imaluunniit piaqqiorfiusinnaasoq) Oqaatsunut, Naajarnanut, Taateraanut aamma Serfamut. 105 Ammassanniarfik aamma ammassannut suffivik pingaarutilik. Kooqarfik eqalunniarnermi pingaarutilik. Miterniarfik. Allanut uumasoqatigiinnut piniartarfik. 106 Immikkoortoq pingaarutilik Ammassanniarnermut Nipisanniarnermullu. Kuuk Ataaseq Eqalunniarnermi pingaarutilik. Qaleralinniarneq. Ilaannikkut piniarneq. 107 Nipisanniarnermut pingaarutilik. Ilaannikkut piniartarneq. Qaleralinniarneq. 108 Kooqarfiit marluk eqalunniarnermi pingaarutillit. Sineriak ammassanniarfiusoq. Ilaannikkut piniartarneq. Misissuiffiusussami sinerissat amerlanerit naatsorsuutigineqarput annertunerusumik sunniuteqarfeqannginnissaat Isuani suliniutip ingerlanneqarnerani. Tamassumunnga mininneqassaaq Taseraarsuup sineriaa (sineriaap immikkoortup 106-ip ilaa) naatsorsutigineqarmat talittarfeqarfik taaassani sananeqassasoq. Una sineriak saqqummiunneqarsimavoq pingaaruteqartutut ammassanniarnermi, nipisanniarnermi, eqalunniarnermi aamma qaleralinniarnermi aammalu ilaannikkut piniarnermi (Nalunaarsuiffik 9.2). Taakkuninnga sisamanik uumasoqatigiinnik aalisarneq, sinerissat amerlasoorujussuit Kalaallit Nunaata sineriaani pisarput aamma Taseraarsuup eqqaani aalisarneq ilisimaneqanngilaq immikkut pingaarutilittut. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 86/102

87 Ass. 9.3 Sissap sinaa sinerlugu misissuiffiusup eqqaatalu nunap assiliarineqarnera (immikkoortoq ) uuliakoornerup mianernassusaanik qalipaatit assigiinngitsut atorlugit takutinneqarsimasoq (Mosbech et al.-imit 2000). Tungujortut kipparissut mikisut takutippaat immikkoortut itsarsuarnitsanik misissuinernut tunngassuteqartut. "Inuup" takutippaa sumiiffiit pisuussuteqarfittut pingaarutilittut inunnit atuiffiusut. "Lu" sumiiffiuvoq nipisannut pingaarutilik. "Ca" sumiiffiuvoq ammassannut pingaarutilik. Avatangiisinut tunngasut sammisat pingaarnerpaat aammalu sissaq sinerlugu immikkoortuni assigiinngitsuni pisuussuteqarfittut atorneqartartut misissuiffiusumiittut allattorneqarsimapput Nalunaarsuiffik 9.2-mi Annex 1 to the EIA of the Isua Project 87/102

88 10 NAJOQQUTARINEQARTUT Aastrup, P. & Nymand, J Bestandsforhold i kælveområderne I Vestgrønland 1995, 1997 og I: Aastrup, P. (ed): Samspillet mellem rensdyr, vegetation og menneskelige aktiviteter i Vestgrønland. (Kalaallit Nunaata Kitaani piaqqiorfinni pissutsit 1995, 1997 aamma 1998). I: Aastrup, P. (aaqqissuisoq): Samspillet mellem rensdyr, vegetation og menneskelige aktiviteter i Vestgrønland.(Kalaallit Nunaata kitaani tuttut, naasut, inuillu sammisaasa sunniiveqatigiinnerat). Pinngortitaleriffik. Nalunaarusiaq tekniskiusoq nr. 49. Ilanngussaq 14. Bay. C Naasoqarfiit toqqakkat Isuami suliniummit eqqugaaneranut atatillugu najuulluni suliat tunngavigalugit nalunaarusiaq. Nationalt Center for Miljø og Energi. Qupp. 16. BirdLife International-ip nittartagaa decemberimi 2008-imi atorneqartoq. m=&reg=7&cty=85 Kalaallit Nunaanni Aatsitassanut Ikummatissanullu Pisortaqarfik, Namminersorlutik Oqartussat (BMP) BMP (guidelines for preparing an Environmental impact assessment (EIA) Report for Mineral Exploitation in Greenland. (BMP malittarisassat Avatangiisinut Sunniutaasinnaasunik Nalilersuineq-mik piareersaaneq (ASN) Kalaallit Nunaanni Aatsitassanik Piianissamut Nalunaarusiaq). BMP Nuuk. Qupp. 16. Kalaallit Nunaanni Aatsitassanut Ikummatissanullu Pisortaqarfik, Namminersorlutik Oqartussat (BMP) 1999 (nittartagaa decemberimi 2008-mi atorneqartoq): Boertmann, D Seabird colonies and moulting harlequin ducks in South Greenland. Results of a survey in July (Timmiarpaat inaat aamma toornaviarsuit meqquminnik katatsisut Kalaallit Nunaata Kujataani. Juulimi 2003-mi misissuinerit inerneri National Environmental Research Institute, (avatangiisinik misissuisoqarfik), Danmark, qupp. 34 Research Notes from NERI (Misissuinernit Allakkiat Avatangiisinik Misissuisoqarfimmit) Nr Boertmann, D Råstofaktiviteter og natur- og miljøhensyn I Grønland. (Kalaallit Nunaanni aatsitassanut atatillugu ingerlatsinerit aamma pinngortitamik- aamma avatangiisinik mianerinninneq). Danmarkimi Avatangiisinik Misissuiffik (DMU). DMU-mit nalunaarusiaq suliamut tunngasoq nr Boertmann, D Grønlands Rødliste, Direktoratet for Miljø og Natur, Grønlands Hjemmestyre. (Kalallit Nunaata Allattorsimaffia Aappalaartoq, 2007). Direktoratet for Miljø og Natur (Avatangiisinut pinngortitamullu immikkoortortaqarfik), Namminersorlutik Oqartussat. Qupp Boye, T.K Habitat use of humpback whales (Megaptera novaeanglae) in Nuuk fjord, Greenland, with implications for commercial exploitation. ((Qipoqqaat (Megaptera novaeanglae) Nuup Kangerluanik, Kalaallit Nunaanni siammaassimaffittut atuinerat, tunisassiarineqarnikkut atuisinnaanermik kinguneqarsinnaasoq)). Master ilisimatuutut allaatigisaq. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 88/102

89 Bugge Jensen, D. aamma Christensen, K. D The Biodiversity of Greenland a country study. (Kalaallit Nunaata pinngortitaata assigiinngijaartuunera nunamik misissuineq). Nalunaarusiaq tekniskiusoq Nr. 55, Pinngortitalerifik. Qupp Cuyler, C., Rosing, M., Linnell, J., Lund, P.M., Jordhøy, P., Loison, A. & Landa, A Status of three West Greenland caribou populations (Tuttoqatigiit pingasut Kalaallit Nunaata Kitaaniittut qanoq isssusaannik takussutissiaq 2001). nr. 46. Ilisimatusarfik. Qupp. 77. Cuyler, C. & Linnell, J.D.C Årlige vandringsmønstre hos satellitmærkede rensdyr i Vestgrønland. I: Aastrup, P. (ed): Samspillet mellem rensdyr, vegetation og menneskelige aktiviteter i Vestgrønland. (Tuttut Kalaallit Nunaata kitaani qaammataasamut attaveqaaserneqarsimasut ilisarnaaserneqarsimasut ukiumoortumik ingerlaartarnerisa ilusaat). I: Aastrup, P. (aaqqissuisoq): Kalaallit Nunaata kitaani tuttut, naasut, inuillu sammisaasa sunniiveqatigiinnerat. Pinngortitaleriffik. Nalunaarusiaq tekniskiusoq nr. 49: Cuyler, C., Rosing, M., Egede, J., Heinrich, R. & Mølgaard, H Status of two West Greenland caribou populations 2005; 1) Akaia-Maniitsoq, 2) Kangerlussuaq- Sisimiut. (Tuttoqatigiit marluk Kalaallit Nunaata Kitaaniittut qanoq issusaannik takussutissiaq 2005; 1) Akia-Maniitsoq, 2) Kangerlussuaq-Sisimiut). Pinngortitaleriffik. Nalunaarusiaq tekniskiusoq Nr. 61. Immikkoortoq I-II, qupp Cuyler, C., Rosing, M., Mølgaard, H., Heinrich, R & Raundrup, K. 2011, suliareqqitaq Status of two West Greenland caribou populations 2010; 1) Kangerlussuaq- Sisimiut, (2) Akaia-Maniitsoq. (Tuttoqatigiit marluk Kalaallit Nunaata Kitaani qanoq issusaannik takussutissiaq 2010; 1) Kangerlussuaq-Sisimiut, (2) Akia-Maniitsoq). Pinngortitaleriffik Nr. 78. qupp.162 Immikkoortoq I: 1-90; Immikkoortoq II: ). Dietz, R., Teilmann, J., Jørgensen, M.-P. H. & Jensen, M. V. 2002: Satellite tracking of Humpback whales in West Greenland. (Qaammataasamik qipoqqanik Kalaallit Nunaata Kitaani malittarinninneq). Avatangiisinik Misissuisoqarfik, Roskilde, Danmark. Qupp. 40. NERI Nalunaarusiaq tekniskiusoq Nr Egevang, C. & Boertmann, D The Greenland Ramsar sites, a status report. (Kalaallit Nunaanni Ramsar-it sumiinnerat, qanoq issusaannik takussutissiat nalunaarusiarineqarnerat). Avatangiisinik Misissuisoqarfik, Danmark. Nalunaarusiaq tekniskiusoq Nr. 346, qupp. 96. Fredskild, B A phytogeographical study of the vascular plants of West Greenland (62 dg dg 00N). (Kalaallit Nunaata Kitaani naasut taqaasallit siammasissusaannik pinngortitallu qaavanut sunniutaannik misissuineq (Allorniusat avannamukartut 62 gr gr 00)), Meddr. Grønland, Biosci. (Kalaallit Nunaat Pillugu Nalunaarusiat Pinngortitamik ilisimatusarneq) 45, qupp Fox, A.D The Greenland White-fronted Goose Anser albifrons flavirostris. The annual cycle of a migratory herbivore on the European continental fringe. (Kalaallit Nunaanni Nerleq Anser albifrons flavirostris. Ukiumoortumik naasuumatortup ingerlaartartup ileqqui Europap nunavissuartaata sinaatungaani). Doktorinngorniarluni ilisimatuutut allaatigisaq (DSc). Avatangiisinik Misissuisoqarfik, Danmark qupp Annex 1 to the EIA of the Isua Project 89/102

90 Fox, A.D. & Madsen, J The pre-nesting behaviour of the Greenland Whitefronted Goose. Kalaallit Nunaanni nerlerup ulluliortinnani pissusilersuutai. Wildfowl 32: Fox, A.D. & Stroud, D.A The breeding biology of the Greenland white-fronted goose Anser albifrons flavirostris. (Kalaallit Nunaani nerlerup piaqqiortarnera pinngortitalerinikkut sammineqartoq) Meddelelser om Grønland Bioscience. (Kalaallit Nunaat Pillugu Nalunaarusiat Pinngortitamik ilisimatusarneq) 27: Fox, A.D., Glahder, C. Mitchell, C., Stroud, D.A., Boyd, H. & Frikke, J North American Canada Geese (Branta canadensis) in West Greenland. ((Canadap Nerlia (Branta canadensis) Amerika Avannarlermeersoq Kalaallit Nunaata Kitaani). Auk 113: Fox, T. & Francis, I Report of the 2005/2006 National Census of Greenland White-fronted Geese in Britain. (Nalunaarusiaq 2005/2006-iminngaanneersoq Tuluit Nunaanni Nerlernik nunatsinneersuni kisitsineq). Inaarutaasumik nalunaarusiaq. Avatangiisinik Misissuisoqarfik, Danmark qupp. 8. Fox, T. & Francis, I Report of the 2006/2007 National Census of Greenland White-fronted Geese in Britain. (Nalunaarusiaq 2006/2007-iminngaanneersoq Tuluit Nunaanni Nerlernik nunatsinneersunik kisitsineq). Inaarutaasumik nalunaarusiaq. Nalunaarusiaq inaarutaasoq. Avatangiisinik Misissuisoqarfik, Danmark. Qupp. 7. Glahder, C. M Spring Staging Areas of the Greenland White-fronted Goose (Anser albifrons flavirostris) in West Greenland. ((Kalaallit Nunaata Kitaani Nerlernut (Anser albifrons flavirostris) Ingerlaarneq Pitinnagu Timikkut Orsumik Katersiniarluni Uninngaartarfiit)) (Arctic 52: Glahder, C. M Natural resources in the Nanortalik district. An interview study on fishing, hunting and tourism in the area around the Nalunaq gold project. (Nanortallip immikkoortortaani pinngortitap pisuussutai. Nalunaq-mi guultisiorfiup immikkoortuanut atatillugu oqaloqatiginninnikkut misissuineq aalisarneq, piniarneq aamma takornariaqarneq pillugu). Avatangiisinik Misissuisoqarfik, Nalunaarusiaq tekniskiusoq No. 384: Qupp. 81. Glahder, C. M., Fox, A. D. & Walsh, A. J Satellite tracking of Greenland Whitefronted Geese. (Nerlernik qaammataasakkut malinnaaneq). Qallunaatooq. Orn. Foren. Tidskr. 93: Glahder, C. M., Fox, A.D., & Walsh, A.J Spring staging areas of White-fronted Geese in West Greenland; results from aerial survey and satellite telemetry. (Kalaallit Nunaata Kitaani nerlernut ingerlaarneq pitinnagu timikkut orsumik katersiniarluni uninngaartarfiit; inernerit silaannarmit misissuinermit aamma qaammataasiakkut telemetrimik atuinermit). Wildfowl 53: Glahder, C. M. & Walsh, A.J Experimental disturbance of moulting Greenland White-fronted Geese Anser albifrons flavirostris. (Misilittaalluni nerlernik Anser albifrons flavirostris meqquminnik katatsisunik ajoqusersuineq). Uani: Boere, G.C., Galbraith, C.A. & Stroud, D.A. (Aaqqissuisut): Waterbirds around the world. A global Annex 1 to the EIA of the Isua Project 90/102

91 overview of the conservation, management and reseach of the world s waterbird flyway. (Timissat imeqarfinneersut nunarsuaq tamakkerlugu. Nunarsuarmi timmissat imeqarfinneersut ingerlaarfiinik piujuartitsinissaannik, aqunneqarnerannik aamma misissuiffigineqarnerannik nunarsuaq tamakkerlugu eqikkaalluni saqqummiineq). Edinburgh Stationary Office. Qupp GINR aamma NERI, Plakati: Caribou and Vegetation. ( Tuttu aamma Naasut ). Suliarineqarsimasoq Josephine Nymand-imit (GIRN), Poul Johansen-imit (NERI) aamma Peter Aastrup-imit (NERI), Alcoa-mik suliniut, 2010 Pinngortitaleriffiup Nittartagaa Nalilerneqarsimasoq januaarip 6-ini Grønlands havfuglekolonier (Kalaallit Nunaata timmmiarpaasa inaat. 2008). Danmarkimi Avatangiisinik Misissuisoqarfik. Nalilerneqarsimasoq 20. oktober 2008 Hansen, E. S., A comparison among the lichen floras of three climatically different localities in South West, Greenland. (Orsuaasat imminnut sanilliunneqarnerat silami pissutsikkut sumiiffinni pingasuni assigiinngitsuni Kalaallit Nunaata Kujataata Kitaani). Mycotaxon 74(2): Heide-Jørgensen, M. P., M. Juul Simon, and K. L. Laidre Estimates of large whale abundance in Greenland in September (Kalaallit Nunaanni arferit angisuut amerlassusaannik missingersuinerit septemberimi 2005-imi). Journal of Cetacean Research and Management (Arfernik misissuinernik ingerlatsinernillu saqqummersartoq) ( 9(2): Hollis, J. A., Frei, D., van Gool, A.M., Garde, A.A. & Persson, M Using zircon geochronology to resolve the Archaean geology of southern West Greenland. (Kalaallit Nunaata kujataata Kitaani nunap sananeqaataa Archaea-meersoq naammassiniarlugu Zirconimik ullulersuineq). Geological Survey of Denmark and Greenland bulletin (Danmarkimi Kalallit Nunaannilu Ujarassiornernermik Misissuisarfik) 10: Jensen, F.P. 2009a. Report on inventory of spring staging areas of Greenland Whitefronted Goose in the Isua area. (Isuani Saviminissamik Piiaanissamik Pilersaarut, Kalaallit Nunaata Kujataata Kitaani. Isuata immikkoortuani nerlernut ingerlaarneq pitinnagu timikkut orsumik katersiniarluni uninngaartarfiannik nalunaarusiaq). London Mining-imut nalunaarusiaq. Qupp. 24. Jensen, F.P. 2009b. The Isua Iron Ore Project, Southwest Greenland. Report on inventory of breeding Harlequin Duck in the Isua area. (Isuani Saviminissamik Piiaanissamik Pilersaarut, Kalaallit Nunaata Kujataata Kitaani. Isuata immikkoortuani toornaviarsuit kinguaassiortut nalunaarsorneqarnerannik nalunaarusiaq). London Miningimut nalunaarusiaq. Qupp. 20. Jepsen, B.I Populationsgenetiske studies af vildren (R.t. groenlandicus) og tamren (R.t. tarandus) i Vestgrønland. ((Kalallit Nunaata kitaani tuttut nujuartat (R.t. groenlandicus) aamma nujuaatsut (R.t. tarandus) uumasutut timip kingornussaanik misissuinerit)). MSc Ilisimatuutut Allaatigisaq, Naasuleriffik, Københavnip Universitetia. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 91/102

92 Johansen, P., Aastrup, P., Boertmann, D., Glahder, C., Johansen, K., Nymand, J., Rasmussen, L.M. & Tamstorf, M Aluminiumsmelter og vandkraft I det centrale Vestgrønland. (Kalaallit Nunaata kitaata qeqqani aluminiumimik aatsitsivissaq aammalu imermik nukissiorfik). Danmarkimi Avatangiisinik Misissuisoqarfik. Avatangiisinik misissuinerit, Aarhus Universitet. Qupp. 110 Suliamut atatillugu nalunaarusiaq DMUmit nr Jørgensen, O.A Movement pattern of Greenland halibut (Reinhardtius hippoglossoides, Walbaum) at west Greenland, as inferred from Trawl Survey Distribution and Size Data. ((Kalaallit Nunaata kitaani qalerallip (Reinhardtius hippoglossoides, Walbaum) ingerlaartarnerata ilusaa, Kilisaaammit Misissuinernit Siaruarsimanerannik aamma Annertussusaannik Paasisat tunngavigalugit)). J. Northw. Atl. Fish. Sci. (Atlantikumi aalisakkanik ilisimatusarneq) vol. 21: Kapel, F.O Exploitation of large whales in West Greenland in the twentieth centery. (Ukiut 1900-kkunni, Kalallit Nunaata Kitaani arferit angisuut atorneqarsinnaanerat). International Whaling Commission-ip (nunat tamat arfernut suliniaqatigiiffiat) nalunaarusiaa 29: Kristiansen, J.N. & Jarrett, N.S Interspecific competition between White-fronted Geese and Canada Geese in West Greenland. (Kalaallit Nunaata Kitaani Nerlerit Canadallu Nerlerisa akunnerminni unamminerat). Ardea 90. Landa, A., Gravlund, P., Cuyler, C. & Jeremiassen, S. R Er rensdyrene på Inglefield land mest beslægtede med de vestgrønlandske rener eller Peary rener? (Inuarfissuarmi tuttut Kalaallit Nunaata kitaanit tuttunit akuneqarnikuuneruppat imaluunniit tuttut Peary-meersut?) Nalunaarusiaq tekniskiusoq nr. 31. Pinngortitaleriffik, Nuuk. Larsen, F Foto-identificering af pukkelhvaler og finhvaler. Pp In: Egede, I. ed.): Naturbevaring i Grønland/Nature conservation in Greenland. (Qipoqqat tikaagulliusaallu assikkut-ilisariortorneqarneri). Qupp Uani: Egede, I. aaqqissuussisoq.): Naturbevaring i Grønland/Nature conservation in Greenland (Kalaallit Nunaani pinngortitap ataavartinneqarnissaa). - Atuakkiorfik. Institution of Petrology (Ujaqqanik Ilisimatusarfik), Københavnip Universitetia Larsen, F. & Hammond, P.S Distribution and abundance of West Greenland humpback whales. (Kalaallit Nunaata Kitaani qipoqqat siaruarsimanerat aamma amerlassusaat). SC/52/IA1. Lund, P. M., Bay, C. & Motzfeldt Naasut nassuiarneqarnerat. Uani: Aastrup, P. (aaqqissuisut): Samspillet mellem rensdyr, vegetation og menneskelige aktiviteter i Vestgrønland. (Kalaallit Nunaata kitaani tuttut, naasut, inuillu sammisaasa sunniiveqatigiinnerat). Pinngortitaleriffik. Nalunaarusiaq tekniskiusoq nr. 49: Madsen, J Survey of moulting and breeding geese in Nuussuaq and north Disko. (Nerlerit meqquminnik katatsisut kinguaassiortullu Nuussuarmi aamma Qeqertarsuup avannaatungaani misissuiffigineqarnerat). Uani: Boertmann, D. (aaqqissuisoq). Nuussuarmi Qeqertarsuarmilu, Kalaallit Nunaanni tunuliaqutitut misissuinerit. NERI (Avatangiisinik Misissuisoqarfik) Nalunaarusiaq tekniskiusoq no. 482, qupp. 58. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 92/102

93 Madsen, J & Fox, A.D The summer diet of the Greenland White-fronted Goose. (Nerlerup aasaanerani nerisai). Qupp Meldgaard, M The Greenland caribou zoogeography, taxonomy and population dynamics. (Kalaallit Nunaanni tuttu uumasup siaruaassiamanera, uumasup aaqqissuullugu inissititernera aamma uumasut imminnut sunniutaat). Meddelelser om Grønland Bioscience (Kalaallit Nunaat Pillugu Nalunaarusiat Pinngortitamik ilisimatusarneq) 20: (). Merkel, F.R., Mosbech, A., Boertmann, D. & Grøndahl, L Winter seabird distribution and abundance off south-western Greenland, (Ukiumi timmissat imarmiut siaruaassimanerat aamma amerlassusaat Kalaallit Nunaata kujataata-kitaata avataani, 1999). Polar Research 21: Merkel, F.R. & Mosbech, A Diurnal and Nocturnal Feeding Strategies in Common Eiders. (Mitit Siorartuut Ulluunerani Unnuakkullu Neriniarnikkut Iliuusissanik Qinersisarnerat) Waterbirds 31: Merkel, F.R., Mosbech, A., Sonne, C., Flagstad, A., Falk, K. & Jamieson, S.E Local movements, home ranges and body condition of Common Eiders wintering in Greenland. (Mitit siorartuut Somateria mollisima, Kalaallit Nunaanni ukiisut nunap eqqaani nikittarnerat, angerlarsimaffittut siaruaaffigisimasaat aamma timikkut qanoq innerat. Ardea 94: Merkel, F.R., Jamieson, S.E., Falk, K. & Mosbech, A The diet of Common Eiders wintering in Nuuk, Southwest Greenland. (Mitit siorartuut Nuummi, Kalaallit Nunaata Kujataata Kitaani ukiisut nerisaat). Polar Biology 30: Mosbech, A., Anthonsen, K.L., Blyth, A., Boertmann, D., Buch, E., Cake, D., Grøndahl, L., Hansen, K. Q., kapel, H., Nielsen, S., Nielsen, N., Von Platen, F., Potter, S. & Rasch, M Environmental oil Spill Sensitivity Atlas for the West Greenland Coastal Zone. ( Kalaallit Nunaata Kitaata Sineriaata Immikkoortortaani Avatangiisitigut Uuliakoornerup Mianernarneranik Nunamik Assilialiaq). Avatangiisinik Misissuisoqarfik aamma Danmarkimi Kalaallit Nunaannilu Nunap Sananeqaataanik Misissuisoqarfik. Mosbech, A., Boertmann, D., Olsen, B.Ø., Olsvig, S., von Platen, F., Buch, E., hansen, K.Q., Rash, M., Nielsen, N., Møller, H.S., Potter, S., Andreasen, C., Berglund, J. & Myrup, M Environmental Oil Spill Sensivity Atlas for South Greenland Coastal Zone. (Kalaallit Nunaata Kujataata Sineriaata Immikkoortortaani Avatangiisitigut Uuliakoornerup Mianernarneranik Nunap Assilialiaq). Avatangiisinik Misissuisoqarfik, Danmark. Qupp NERI Nalunaarusiaq Tekniskiusoq Nr Murphy, S Oil Development in Arctic Alaska. In Barren-Ground Caribou calving Workshop, Report of Proceedings. (Alaskap Avannaarsuani Uuliamik Ineriartortitsineq. Nunaannarmi Tuttut piaqqisarnerannik Paasiniaaqatigiinneq, Pisunik Nalunaarusiaq). Russel, D.E., Kofinas, G. and Griffith, B (aaqqissuisut). Pacific and Yukon Region 2002, Canadian Wildlife Service. (Manerassuup aamma Yukon-ip Immikkoortui 2002, Canadian Wildlife Service. Nalunaarusianit tekniskiusunit arlalinnit normu 390. Qupp. 40. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 93/102

94 Nellemann, C. and R. Cameron Effects of petroleum development on terrain preferences of calving caribou. (Ikummatissap ineriartortinnerata sunniutai tuttut piaqqisut nunamik piukkunarnerutitaannut). Arctic 49: Nellemann, C. and R. Cameron Cumulative impacts of an evolving oil-field complex on the distribution of calving caribou. (Uuliasiornermut ingerlatsiviup annertusiartortup qaleriiaattut sunniutai tuttut piaqqisut siammarsimanerannut). Canadian Journal of Zoology 76: Pedersen, S.A. and Kannewolf, P Fish on the West Greenland shrimp grounds, (Kalallit Nunaata kinguppaqarfiini aalisakkat, ). ICES (Nunat tamat Siunnersoqatigiivi Imaata Misissuiffigineqarnissaanut) Journal of Marine Science 52: Riget, F. & Bøye, J Qalerallit Kalaallit Nunaata kitaata imaani (Reinhardtius hippoglossoides) amerlassusaat siaruarneralu. NAFO Sco. Coin. Studies 12: Robinson, J.A. and Colhoun, K. (Compilers) International Single Species Action Plan for the Conservation of the Light-bellied Brent Goose (East Canadian High Arctic population) Branta bernicla hrota. (Nunani Tamani Uumasumut Ataatsimut Iliuusissanik Pilersaarusiaq Nerlerup Branta bernicla hrota Canadap Avannaarsuata Kangiani uumasoq pillugu). AEWA (Afrikap-Europap Asiallu Akornanni Timmissanik Imeqarfinneersunik Isumaqatigiissut). Saqqummiussat Tekniskiusut Nr. 11. Bonn, Germany. Rosing-Asvid, A Grønlands sæler. (Kalaallit Nunaata puisii). Ilinniusiorfik. Qupp Salomonsen, F Fuglene på Grønland. (Timmissat Kalaallit Nunaanni). Rhodos. København. Qupp Skogland, T. & Grønvan, B The effects of human disturbance on the activity of wild reindeer in different phycical conditions. (Inuit ajoqusersuinerisa sunniutaat tuttut nujuartat sammisaannut avatangiisini assigiinngitsuni). Rangifer 8: Storr-Paulsena, M., Wielanda, K., Hovgårdb, H. and Rätzc, H-J Kalaallit Nunaata kitaata imaani saarulliit (Gadus morhua) amerlassusaat: ingerlaarneq nunasiartornerlu kinguneri. ICES Journal of Marine Science. Volume 61: Tamstorf, M.P Satellitbaseret vegetationskortlægning i Vestgrønland. (Kalaallit Nunaata kitaani qaammataasaq tunngaviagalugu naasoqarneranik nunap assiliorneq). Ilisimatuutut allaatigisaq. Danmarkimi Avatangiisinik Misissuisoqarfik. Qupp Tamstorf, M.P Analyse af vegetation i satellitmærkede rensdyrs kerneområde. (Misissuineq tuttut qaammataasamut nalunaarsuiffigineqarsimasut immikkoortup najugaattut pingarnerup naasoqarneranik). Uani: Aastrup, P.: Samspillet mellem rensdyr, vegetation og menneskelige aktiviteter i Vestgrønland. (Kalaallit Nunaata kitaani tuttut, naasut, inuillu sammisaasa sunniiveqatigiinnerat). Pinngortitaleriffik. Nalunaarusiaq tekniskiusoq 49: Annex 1 to the EIA of the Isua Project 94/102

95 Teilmann, J. & Dietz, R Status of the Harbour Seal Phoca vitulina, in Greenland (Kalaallit Nunaanni Qasigissap Phoca vitulina qanoq issutsikkut takussutissiaa). Canadian Field-Naturalist 108: Thing, H. & Falk, K Status over rensdyrbestandene I Vestgrønland mellem Nassuttooq og Paamiut Sermiat, Marts-April (Kalaallit Nunaata kitaani, Nassuttuup Paamiullu Sermiata akornanni tuttut amerlassusaa qanoq issutsikkut takussutissiaa, Martsi-Apriili 1990). Grønlands Hjemmestyre Miljø- og Naturforvaltningen. (Namminersorlutik Oqartussat avatangiisinut- aamma pinngortitamut Ingerlatsivia), Maaji 1990, qupp. 23. Valkenburg, P., Sprakeri, T.H., Hinkes, M.T., Van Daele, L.H., Tobey, R.W. & Sellers, R.A Increases in body weight and nutritional status of transplanted Alaskas caribou. (Alaskap tuttuisa nuunneqarsimasut timitsigut oqimaallisimaneri aamma inuussutissatigut qanoq issutsimik takussutissiaq). Rangifer. Immikkut saqqummiussaq Nr. 12: Wiggins, D Harlequin Duck (Histrionicus histrionicus): a technical conservation assessment. ((Toornaviarsuk (Histrionicus histrionicus): piujuartitsiniarnermik naliliineq tekniskiusoq). (Internetikkut) USDA (USA-mi Naasorissaanermut Immikkoortortaqarfik Orpippassuarnut Sullissivik, Rocky Mountains-ini Immikkoortortaqarfik. (nalilerneqarpoq januaarip 7-ani 2008). Ydemann, D. & Pedersen, C.B Rensdyr i Vestgrønland (Tuttut Kalaallit Nunaata kitaani ). Pinngortitaleriffimmut nalunaarusiaq saqqummerneqarnikuunngitsoq Pinngortitaleriffik, Nuuk, Kalaallit Nunaat. Qupp. 68. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 95/102

96 Tapilussaq 1 Misissuiffimmi sumiiffinni arfineq marlunni naasut allattorsimanerat Naasut nalunaarsorneqarsimapput Christian Bay-mit nunami misissuinermini aggustip 1-ianit 13- iata tungaanut, 2011-mi. Misissuiffigineqarsimasut sumiinneri: 1: Talittarfeqarfik; 2: Ilulialiup qoorua (mittarfeqarfissatut pilersaarutigineqartup eqqqani); 3: Tasersuup sinaa kujammut-kimmut sammisoq; 4: Qooroq Ilulialiup kangiatungaaniittoq; 5: 10 km-imik takissusilik ingerlavik aalajangersimasoq malittaralugu misissuineq immikkoortortami containerinit tammaarsimaarfimmit avannarpasittumi; 6: Isuata nuuata eqqaani nuna qatsissoq (930 m-inik qutsitsigisumi); 7: Nunap qatsissup immikoortua tatsilik, containerini tammaarfimminngaanniit 10 km-inik avannamut ungasitsigisumi (Assiliartaq A1). Naasut qanoq saqqumitiginerat naliliiffigineqarsimavoq uuttuut tallimanik nalilik atorlugu: 5 = nalinginnaasorujussuuvoq, 4 = nalinginnaavoq, 3 = siammaqqapput, 2 = qaqutigoorput (nassaarinninnerit 3-5), 1 = qaqutigoortorujussuupput (Nassaarinninnerit 1-2). Naasut qanoq saqqumitigineri sumiiffinni 6-imi aamma 7-mi naliliiffigineqanngillat. Annex 1 to the EIA of the Isua Project 96/102

97 Assiliartaq A1. Naasunik misissuinerit sumiffii Taxon Agrostis mertensii X Alnus crispa Angelica archangelica ssp. norvegica Antennaria angustata X Antennaria canescens 2 3 X X Armeria scabra ssp. sibirica X Artemisia borealis 1 Bartsia alpina Betula glandulosa 2 3 Annex 1 to the EIA of the Isua Project 97/102