SIUNISSAMI UMIARSUAKKUT ASSARTUISARNERUP AQUNNEQARNISSAA

Transcription

1 SIUNISSAMI UMIARSUAKKUT ASSARTUISARNERUP AQUNNEQARNISSAA KALAALLIT NUNAANNI UMIARSUAKKUT ASSARTUISARNERUP ANNERTUSINEQARNERANI SUNNIUTAASINNAASUT AJUTOORATARSINNAANERILLU PINNGITSOORTINNIARLUGIT INNERSUUSSUTIT ARFIVIK (BALAENA MYSTICETUS) SIKUP ATINNGUANI. NATUREPL.COM/MARTHA HOLMES/WWF. -1-

2 ISSITTUMI UMIARSUAKKUT ASSARTUINEQ ANNERTUSISSAAQ Issittoq aqqutigalugu immakkut Asiamiit Amerikap Avannaa qarsullugu Europaliartalernissaq suli siunissami piumaartussatut naatsorsuunneqarpoq (WWF, 2017). Ruslandimi Imaq Avannarleq aqqutigalugu ingerlaartarnissaq aqqutissiorniarlugu ineriartortitsinissaq sulissutigineqaleruttorpoq, taamaattoq niuerneq eqqarsaatigalugu suli atorlualerneqanngilaq. Ingerlaarfissat suli iluamik ineriartortinneqarsimanngillat, avinngarusimasumiikkamillu sanaartorneq eqqarsaatigalugu suli periarfissaluppoq, ilaatigut immap assiliorneq suli amigarpoq, sikullu pissusii suli aqqutigissallugit uloriarnartuullutik. Ukiorpassuarni siku suli issusoorsuugallassaaq navianartuullunilu, umiarsuit sikunut aserorterutit immikkut qajannaallisakkat akisoqisut suli pisariaqartinneqarput 12. Taamaattoq umiarsuarnik tunisassiortorsuit neriuuteqarput tamanna ukioq 2040-mi allanngussasoq. Issittumi umiarsuarnik assartuineq annertusiartuinnarpoq. Tassunga pingaarnertut pissutaapput inuit katillugit 4 millioninik amerlassusillit najugaqartut nioqqutissanik pisariaqartitsiartuinnartut, aammattaaq nunarsuarmi niuerfiit Issittumit nioqqutissanik, annerusumik aalisakkanik inuussutissanillu immameersunit, aatsitassanik, uuliamik gassimillu pisariaqartitsiartuinnarnerat. 3 Umiarsuarnik assartuinermuttaaq ilaavoq takornariaqarneq. Silaannaap allanngoriartornerata sunniutai Issittumi tamarmi takuneqarsinnaapput, nunat tamalaat akornanni silaannaap allanngoriartornissaa pinngitsoortinniarlugu isumaqatigiinniartalernerit pissutigalugit Issittoq kikkut tamarmik malinnaavigilersimavaat. Nunarsuatsinni eqiteruffiujartuinnartumi Issittoq ungasikkunnaarsimavoq aatsaallu taamak tikinneqarnissaa ajornanngitsigilersimalluni. Takornariat amerliartuinnartut Issittoq takornariarumasalerpaat umiarsuit takornariartaatit amerlasoorpassuit aasat tamaasa tikittartut atorlugit. Issittumi naalagaaffiit siusinnerusukkut taamatut ineriartortoqartillugu annertusisartut aamma najugarisaminni annertusiartornissaat ilimagilereeramikku upalungaarsimasalerput: Kalaallit Nunaanni Naalakkersuisut manna ilimasulereerput ukioq 2040-mi umiarsuit takornariartaatsit atorlugit angalasarnerit marloriaatinngussasut %20Commercial%20Opportunities%20and%20Challenges.pdf

3 KALAALLIT NUNAATA KITAANI UMIARSUAKKUT ASSARTUINEQ ANNERTUNERPAAVOQ Umiarsuarnut sumiissusersiutit ikiorsiullugit manna umiarsuit ingerlaarfii malinnaavigisinnaalersimavagut, taakkulu atorlugit siunissami assartuisarnerup qanoq isikkoqarumaarnissaa siumut eqqoriarsinnaallutigu. Ataani nunap assinga tassaavoq norskit sinerissami angallannermut nalunaarsuisarfiannit HavBase-mit tigusaq, tassanilu umiarsuit sukkut angalasarnersut sumiiffiilu takuneqarsinnaapput. Paasissutissat tassaniittut 2012-imeersuupput, titarnerlu ataaseq tassa umiarsuup ataatsip aqqutaa. Nunap assingatigut takuneqarsinnaavoq aningaasarsiorneq eqqarsaatigalugu sumi pisoqarfiunerpaajunersoq, tassa Kujataani Kitaanilu, innuttaasut 90 %-iisa sinnerlugit najugaqarfianni. Illoqarfinnut annernut eqiteruttoqartoq aamma malunnarpoq, tassa nunaqarfiit qimagarneqarnerulerput. Ullumikkut inuit pingasuugaangata ataaseq illoqarfittut pingaarnersami Nuummi najugaqarpoq. Inuiaqatigiit aaqqissugaanerinni allannguutit taamaattut aamma immami assartuinermut toqqaannartumik sunniuteqartarput. Aalisarnermut pingaarutillit immikkut sungaartumik qalipaatilimmik aalisariutinut eqiteruffeqarsimasut takuneqarsinnaavoq, uffa Kalaallit Nunaata avannaani Qimusseriarsuarmi Tunullu Avataani Grønlandshavimi orangiamik qalipaaserneqarsimasut tassaasut umiarsuit uuliasiorfinnut gassimillu aatsitassarsiorniartunut pilersuillutik assartuisarfiit. Assartuisarnerit taakku 2012-imili annikillisimaqaat. Kalaallit Nunaata Kitaata sineriaani Qeqertarsuullu Tunuani titarnerit tungujortut tassaapput umiarsuit ilaasunik assartuutit Kalaallit Nunaanneersut umiarsuillu takornarianut assartuutit. Nunap assinga 2017-imi pissutsinut naleqqussarneqassagaluarpat ilimagineqassagaluarpoq aamma Tunup Imartaani Inngikitsuliup (Svalbardip) Íslandillu imartaanni umiarsuit takornariartaatsit angallannerat annertusisimasoq. Fig. 1 Kalaallit Nunaata imartaanni umiarsuit aqqutaat 2012-imi. Tigusiffik: Automatic System (AIS) data, pilersuisoralugu Norgemi Sinerissami Nalunaarsuiffissuaq ( (2013) kingorna paasissutissat passuteqqinneqarsimapput ukuninnga DNV aamma WWF. Nunap assinga uannga pissarsiarineqarpoq -3-

4 SIUNISSAMI PIUMAARTUSSAT 2015-imi Qallunaat Nunaanni Sakkutooqarfik (Forsvaret) Kalaallit Nunaata imartaanni qanittuanilu immami avatangiisinut ulorianaateqarsinnaasut sukumiisumik nalilersorlugit nalunaarusiorput (Forsvaret, 2015), tassani immami ajutoortoqaratarsinnaanera misissuivigalugulu nalilersorniarlugu aammalu uuliamik pissuteqartumik, assartukkat uuliamik kemikalianik ikummatissanillu imallit immamik mingutsitsisinnaanerat ilimanaateqarsinnaasoq qanoq kinguneqarsinnaanersoq. Nalilersuinerup tamatuma ilannguppaa siunissami 2027-p tungaanut Kalaallit Nunaanni umiarsuarmik assartuisarneq qanoq isikkoqassanersoq, manna assartuisarfiit nutaat aallaavigalugit aammalu nalitsinni assartuisarnerit siunissami qanoq isikkoqassanersut ilimagineqartut aallaavigalugit. Taamatut nalilersuineq pissuteqarpoq Qallunaat Nunaanni Sakkutooqarfiup akisussaaffigimmagu Kalaallit Nunaata imartaani nakkutilliinneq annaassiniartarnerlu aammalu Kalaallit Nunaata imartaata aningaasarsiornikkut soqutigisaata annertunersaa illersortussaammagu sømilit pingasut sinnerlugit avammut isorartussusilimmik. Kalaallit Nunaanni Naalakkersuisut Kalaallit Nunaata imartaata iluani sømilinik pingasunik isorartussusilik illersussallugu sineriak kangerluillu ilanngullugit, tassunga ilanngullugit uuliaarluernerit aatsitassarsiornermut gassimillu ujaasinermut attuumassutillit aningaasarsiornikkut soqutigisaqarfimmi iluaniittut tamaasa. WWF allallu taamatut akisussaaqatigiinnerup eqqarsarnartoqarnera uparuartorsimavaat, ingammik annertoor-suarmik uuliaarluertoqassagaluarpat, umiarsuit takornariartaatit aporlutik ikkarlillutilluunniit inunnik tusindilikkaanik hunnorujulikkaanilluunniit umiarsuarmit tankiminiit uuliaarluertumut annaassiniarnissaq eqqarsaatigalugu ilumut Kalaallit Nunaanni tamanna nammanneqarsinnaanersoq apeqquserlugu. KALAALLIT NUNAANNI UMIARSUAKKUT ASSARTUINEQ 2027-MI QANOQ ISIKKOQASSAVA? Umiarsuakkut assartuinerup tamakkiisumik annertusinissaanut ilimagisaq (sømilit angalasimasassat) +24%. - Ilimagineqanngilaq Kalaallit Nunaanni petruuliumik qalluisoqassasoq 2027-mi, taamattoq ilimagineqarpoq aatsitassarsiornermik piiaanissaq siunertaralugu aallussisoqassasoq. - Ilimagineqarpoq piiaaffiit ataaseq sinnerlugilluunniit 2027-mi tunisassiulersimassasut. - Ilimagineqarpoq umiarsuit takornariartaatit 2027-mi amerlassutsimikkut marloriaatinngorsimassasut. - Ilimagineqarpoq umiarsuarnik ilaasartaatinik angallanneq 20 %-imik annertusisimassasoq 2027-mi. - Ilimagineqanngilaq nalinginnarmik usinik assartuutit, containerinik assartuutit tankersualinnillu assartuutit 2027 tikillugu malunnartumik annertusissasut. - Ilimagineqarpoq Kitaani assartuutit nunanit allaneersut ullumisut amerlatigiinnassasut. - Ilimagineqanngilaq Kalaallit Nunaanni imartat Issittumi assartuutinit 2027-mi sunnerneqangaassasut -4-

5 2015-imili Immami Avatangiisit pillugit ulorianaateqarsinnaasunut naliliisoqarmat aatsitassarsiorneq eqqarsaatigalugu pissutsit allanngorsimapput. Uuliasiortut akuersissutitik Kitaata avannaani utertissimavaat, aammalu London Mining Isua Iron naliliinermi eqqartorneqartoq manna matusimalerpoq. Taamaattoq suliniutit nutaat allat pilersarput. Kujataani manna aatsitassat qaqutigoornerusut uranilu pillugit qalluiniartut marluk pileruttorput maannalu Ironbark Zinc Tunup Avannaani zinkimik aqerlumillu qalluinissaq annertooq sulissutigineqaleruttorpoq. Pissutsit tamakku takutippaat qanoq siunissami umiarsuakkut assartuinerup nalilersornissaa ajornartigisartoq, ineriartornerit tassanngaannartumik allanngoriataarsinnaammata qalluiniartut ilaat taamaatittarmata, nutaallu pilertortumik pilersarlutik. Nalornissutit tamakku Imartani avatangiisit nalilersornissaanut nalunaarummi eqqartorneqarput, immikkut poortorneqanngitsunik assartuisarnermi ineriartornissamut ilimagisat suunersut oqallisigineqarneranni. Ullumikkut ukiumut uuliaarluertarnerit missangersorneqartarput 40 tonsiusut. Taakku affaasa sinneri Nuummi qanigisaanilu pisarput. Imartani avatangiisit nalilersorneqarneranni ilanngunneqarsimapput umiarsuakkut assartuisarnerni assigiinngitsuni uuliaarluernissamut ilimanaateqarsinnaasut suunersut, aammalu aalisakkanut, timmissanut imarmiittunut immamilu miluumasunut sunniutaasinnaasut piffinni assigiinngitsuni 15-iusuni ukiup nikerartarnerini sisamaasuni assigiinngitsuni qanoq ittooratarsinnaanersut. Sunniutaasinnaasut tamakku assigiinngitsunut arfinilinnut agguluttorneqarsimapput, ilai annikitsuinnarmik sunniuteqarsinnaasutut nalilikkat, ilaallu uumasoqatigiinnut pisuussutinullu imartamiittunut ingasattumik sunniuteqartussatut nalilikkat. Ullumikkutut ingasagisassaanngitsumik angallattoqarnera pissutigalugu uuliaarluernissamut ilimagisat annikipput Europami imartanut Kalaallit Nunaanni imartat sanilliutissagaanni. Uuliaarluertoqarnissaanut ilamanaateqarfiunerpaavoq 3 sømilinik killeqarfiup iluani Kujataata Kitaatalu sineriaaniittoq, tassani assartuutinik angallattoqarnerpaajummat. Sinerissami qanittuni uuliaarluertoqassagaluarpat tamanna sunniuteqarnerlunnerpaajussaaq imartani ammanerusuniittunut 3 sømilit avataaniittunut sanilliutissagaanni. -5-

6 Takornariat umiarsuarmit sermimik isiginnaartut, Qikiqtaup Ikirasangani (Buchan Gulf), Qeqertaaluk - Baffin Island, Nunavut, Canadami. Pete Ewins, WWF Canada. UMIARSUIT AMERLIPPUT, NALORNINARTUT ANNERTUSIPPUT WWF isumaqarpoq Issittumi umiarsuit assartuutit amerlinerisigut isumannaallisaaneq avatangiisinullu sunniutaasinnaasut pillugit eqqumanerusoqartariaqartoq. Immami angalanikkut isumannaallisaaneq inuit inuunerannik annaasaqannginnissaq anguniarlugu pingaaruteqatuuvoq, taamaattoq ajutoornerit aamma avatangiisinut aningaasarsiornermullu annertuumik kalluisinnaavoq. Exxon Valdez 1989-imi marsi qaammat Prince William Soundikkoorluni ikkarlinnersua ulloq manna tikillugu avatangiisit eqqarsaatigalugit ajutoornerit inunnit pilersinneqarsimasut ajornersaattut naatsorsuunneqartarpoq. Ullut arlaqanngitsut ingerlanerini uulia akuiagaanngitsoq m 3 Issittup imartaanut minguilluinnartumut maangaannaq kuuppoq avatangiisinut inunnullu piffissami sivisoqisumi eqquinerlulluni. Ajutoornikkut uuliaarluertitsinissap periataarsinnaanera tamaat isigalugu annikikkaluartoq, avatangiisinik eqquinerluttarnera annertoorsuuvoq. Immakkut assartuinerup annertusiartornerani avatangiisinut sunniuteqarumaartussat tassaapput umiarsuit ingerlaartarneri, tassunga ilaatillugit nipiliorneq annertunerusoq uumasullu najugaqarfiinik akornusersuineq. Tamakkulu tassaapput maani suliami immikkut sammineqartut. -6-

7 ISUMANNAALLISAANEQ Issittumi pissutsit imaannaanngitsuupput ulorianartuullutillu. Ajutooriataarsinnaaneq qanittuaraavoq, nunarsarmissaaq sillimmasiinermik suliaqartut tamanna arajutsisimanngilaat, qisuariarnissamullu periarfissat killeqaqaat. Ajutoortoqassagaluarpat, ujaasiniarnissaq annaassiniarnissarlu ajornakusooqaat akisoqalutillu. Umiarsuakkut assartuisarnermi isumannaallisaaneq eqqarsaatigalugu makku qitiusuupput: Ulorianaatillit sikumik pissuteqartut naak Kalaallit Nunaata imartaanni siku annikilliartoraluartoq, ilulissat angisuut mikisullu iigartartunit avalattartut umiarsuarnut ulorianartorsiortitsiuartussaapput. Immap assingi amigartut Verdens Økonomiske Forum naapertorlugu Issittup imartaasa assingisa 10 %-ii ataallugit nunarsuarmi sumiissusersiornermut malittarisassanut najoqqutassianut naapertuupput. Umiarsuit ingerlaarnissaannut isumannaallisaaneq Kalaallit Nunaanni suli ernumanaateqarpoq pissutigalugu Kalaallit Nunaata imartaani sineriaanilu assingit digitaliusut 73- iusussat iluanni taamaallaat 32-t kisimik naammassineqarsimammata. Ujaasisarnissamut annaassiniartarnissamullu periarfissat killeqarput Kalaallit Nunaanni inoqarfiusut akuttullutillu isorartoqisumik inissisimaffeqarput, ajutoortoqartillugulu akunnerpassuit atorlugit aatsaat ujaasillutik annaassiniartunik annguttoqarsinnaasarluni. Imartami nilleqisumi piffissaq taama sivisutigisoq toqumik kinguneqarsinnaavoq. Silap unerisimannginnerujussua sermernartarnera nillertumillu qaartaartittarneq atortunut ajoqutaasarpoq umiarsuillu ulorianaqisumik oqimaattorujussuanngortittarlugit. Silaannaap pissusiata allanngoriartornerata Issittup silaa siumut nalileruminaatsilersimavaa. Pissutsit taamaattut silamik nakkutiliinissamut silassamillu aalajangiisarnissamut unammillernartoqartitsipput. AVATANGIISIT Umiarsuartigut assartuinerup annertusinera Issittumi uummasunut najugarisaannullu arlatsigut ulorianartorsiortitsivoq. Avatangiisinut sunniutaasinnaasut makkuupput: Nipi umiarsuit nipiliornerisa arferit immap iluatigut qarlortarneri, misarpallatsitsisarneri nimaarpaluttuusisarnerilu attaveqarnermut, sumiissusersiornermut nerisassiornermullu atortagaat qoqertarpai, immamilu miluumasut tamanna pillugu eqqissisimajunnaartittarlugit. Sikumik aseroterisarnerit sikumik aserorteraluni ingerlaartarnerit puisit, aarrit nannullu nerisarfii, uninngasarfii, najugarisaat il.il. akornusersortarpaat. Inunnut aamma sunniuteqarnerluttarput, -7-

8 ilaatigut siku aqqutigalugu piniariartarfiit nunaqarfinnullu tikeraarfissaralui sikumik aserorterinerup aqqutissaraluit akornusersortarmagit. Apuisarnerit uumasut ilaannut tamanna ulorianartuuvoq allaat toqumik kinguneqarsinnaalluni. Uumasut allanertat eqqunneqartarneri umiarsuit imeq oqimaaqusiullugu usiliuttarpaat, nutaamillu usilersuleraangamik aniateqqittarlugu, imerlu taanna uumasunik allanertanik imaqarsinnaasarpoq. Nunat tamalaat akornanni malittarisassat nutaat piumasaqaatigaat imeq salinneqaqqaartassasoq, taamaattoq malittarisassat taakku tamakkiisumik atuutilerneqarsimanngillat Issittumullu suli tulluussarneqarsimanatik. Mingutsitsinerit umiarsuarnit eqqarneqartartut mingutsitsisut ilaat tassaapput NOx, Sox, gassit kissatsitsisartut, carbon black, tamakku tamarmik inuup peqqissusianut sunniuteqarnerlussinnaapput aammalu Issittumi silaannaap kissakkiartorneranut annertusaataasinnaallutik. Eqqakkat umiarsuarmeersut, anartarfinneersut, imeq akulik aammalu uuliartalik tamarmik mingutsitsisinnaapput iluamik passunneqanngikkunik. Eqqakkanik passussisinnaasunik amerlasuunik Issittumi illoqarfeqanngilaq, tamanna ajutoornikkut inatsisinilluunniit unioqqutitsilluni eqqaasarnermik kinguneqarsinnaavoq. Uuliaarluerneq 2009-mi Issittup Imartaani Umiarsuarmik Assartuinissamut Naliliineq (the Arctic Marine Shipping Assessment 2009 report) naapertorlugu avatangiisinut ulorianaateqarnerpaaq tassaavoq uuliaarluerneq. Ikkarlittarnerit, ajutoortarnerit, ikuallattoornerluunniit pissutigalugu avinngarusimasumi uuliaarluerneq pilersinnaavoq qisuariartussaagaluillu kilometerinik untritilinnik arlaqartunik ungasitsigisinnaapput. Sunnertiassuseq Issittumi pinngortitami ataqatigiissut sunnertiasorujussuupput, tassami aasaq sivikitsuinnaavoq, nerisassat, kinguaassiorneq piaqqanillu allisaanissaq piffissap sivikitsuinnaap iluani pisartussaavoq, sunnguamilluunniit taakkununnga sunniisartut kingunertusaqaat. Nerisaqaqatigiinneq eqqarsaatigisagaanni qinigassat killeqartaqaat nerisarisat ataasiakkaannguit periarfissaajunnaaraangata innarlerneqaraangataluunniit. Maannamut silaannaap allanngoriartornera pissutigalugu uumasoqatgiiit annertoorsuarmik sunnerneqarsimalereerput. Silaannaap kissarnera nunarsuarmi agguaqatigiisillugu kissannermit marloriaammik qaffareersimavoq, tamannalu pissutigalugu immap sikua pilertoqisumik nungukkiartorpoq, Issittumilu immami uumasut toqqammavigisaat assinganik nungujartulerluni. -8-

9 NULUUJARNI SAVIMINISSAMIK QALLUINIARNEQ - BAFFINLAND MARY RIVER PROJECT 2015-imi aggusti qaammat umiarsuaq the Federal Timber Qinnguani Tulattarvik (Milne Port) qimallugu aallarpoq saviminissaq Baffinland Nuluujarni Saviminissaqarfimmit (Mary River Minemit) tons usillugu. Immikkut poortoqqaarnagit assartuussuaq taanna Tasiujaq (Eclipse Sound) aqqusaarlugu Kalaallit Nunaata imartaani Baffinip Kangerliumanersuatigoorpoq Davisstræde aqqutigalugu Atlantiku ikaarlugu Nordenhamimut Tysklandimiittumut apuuppoq. Baffinland Nuluujarni Saviminissaqarfiup (The Baffinland Mary River projectip) saviminissaq qallugassaa ima annertutigaaq allaat ukiuni 21-ni qallorneqarsinnaalluni. Suliniummi qalluinissamik akuersissutitalimmut ukiumut qallugassat 21,5 mio. tonsinngornissaat ilimagineqarpoq. Qalluineq annertusippat assartuineq assinganik aamma annertusissaaq. Baffinland Iron Mines Corporation (maannamiit Baffinlandimit taagussavarput) suli aqqusineq qallerneqanngitsoq 100 km-eritut isorartutigisoq Qinnguani Tulattarvingmiit (Milne Portimiit) Tasiuja (Eclipse Sound) aqqutigalugu saviminissamik assartuisalersoqalersaarpoq, taamaattoq pilersaartoqarpoq suli annertunerusumik assartuisoqarsinnaanngorlugu qimuttuitsut aqqutaat kujasinnerusumut Ikpikituurjuarmi Tulattarvingmut (Steensby Portimut) pilersinneqassasoq Fox Basin Hudsonillu Kangerliumanersua aqqutigalugu umiarsuakkut assartuisinnaaneq ammaallugu. Massakkut Baffinland taamaallaat juunimiit oktobarip tungaanut sikueraangat assartuisinnaavoq Tasiuja (Eclipse Sound) aqqutigalugu. Kisianni 2015-imili suliniuteqarfik taanna Canadami oqartussanut saaffiginnissimavoq assartuineq annertusalersaarlugu qalluinerup annertusiartornera iluatigalugu. Baffinlandip siunnersuutaani siullermi (2015) siunnersuutigineqarpoq assartuisarneq qaamaatit tallimaannaat iluaniikkunnaarluni qulinut sivitsorneqassasoq, tassa apriili maajilu qaammat kisiat Tasiujakkut assartuiffiusassanngitsoq taamaallaat. Nunavummi Parnaijiit (The Nunavut Planning Commission) pilersaarutinut taakkununnga qisuariarput oqarlutik Qeqertaaluup avannaani nunap atorneqarnissaanut pilersaarusianut taamatut pilersaarneq naapertuutinngitsoq. Ataatsimiititaliarsuup taassuma taamatut isummerneranut pissutaavoq taamatut sikup aserortertuarneqarnissaa uumasunut inunnullu sunniutipiloqassasoq ernummatigineqarmat. 5 : Siku Issittumi inuunermut ilaalluinnartuuvoq. Inunnut, nannunut, puisinut uumasunullu allanut siku ikaartarfiullunilu aqqutaavoq qangaaniit nalitsinni naggueqatigiit Inuit inuunerannut naleqartitaannut suliaannullu assersuutitut atuutiinnarani tamanna piviusuuvoq. Sikup naggueqatigiit Inuit kulturiannut naleqartitaannullu attuumallunuinnarpoq. (Nunavut Parnaijiit Nunavut Planning Commission, 2015)

10 Baffinlandip najugaqartut, ilisimatuut WWF Canadap allallu ernummassutaat tusarnaarpaat, taamaattoq siunnersuusioqqipput Tasiuja aqqutigalugu Nunatsinni Baffinip Kangerliumanertaa aqqusaarlugu Davisstrædekkut qaammatini arfineq marlunni (juunimiit decembarip tungaanut) assartuusalerumallutik, pisariaqassappallu qaammammik ataatsimik ilaqqillugu 6. WWF Canadap ukioriartulernerani assartuisalernissaq pillugu Ikpikituurjuarmilu Tulattarvingmut (Steensby Portimut) qimuttuitsut aqqutiliornissamut pilersaarut ernumanartoqarnerarlugit tusarliunnikuuaat. WWF Canada nalunaarpoq pilersaarutinut allannguutit taama annertutigimmata nutaamik avatangiisit pillugit nalilersuinissaq pisariaqartoq aammalu tusarniaanerit nutaat Nunavumi Avatilirijikkut Katimajingit (Nunavummi avatangiisit pillugit ataatsimiititaliaq the Nunavut Impact Review Board) aqqutigalugit ingerlanneqartariaqartut. Baffinlandikkormiut nunaqarfiit inuillu tikillugit tusarniaajartortarsimanerat nersortariaavoq, kisianni suli suliassaqarpoq. Annertusisamik umiarsuakkut assartuisalersaarneq assartukkallu imarornerata nalaani amerlilersaarneqarneri, qimuttuitsunullu aqqusiulersaarneq pissutigalugit Nunavumi avatangiisit pillugit ataatsimiititaliaq misissuisitseqqittariaqarpoq. Sunniutigiumaagassai eqqarsaatigissagaanni tamanut ammasumik sukumiisumik tusarniaatitsisoqaqqittariaqarpoq (Paul Crowley, WWF- Canadap Issittumi Avatangiisinut Illersuinissap iluani vicepræsidenti). The Federal Timber-ip Qinnguani Tulattarvik (Milne Port) qimaleraa. Aggusti BAFFINLAND.COM

11 KALAALLIT NUNAANNI AVATANGIISINUT NALILIINERIMI ASSARTUINERUP SUNNIUTISSAI ILANNGUSSIMANNGILLAT Kalaallit Nunaat qiviassagutsigu Nuluujarni Saviminissaqarfik - Baffinland Mary River projekti annikitsuinnarmik oqallisigineqarsimavoq, naak assartuiffissaq Kitaani Upernaviup avataaniit Uummannarsuup (Kap Farvelip) avataa aqqusaartartussaagaluaraa, naallu Tasiujami (Eclipse Soundimi) assartuinerup immami uumasunik qilalukkanik qernertanik qaqortanillu aavernillu sunniinerlussasoq ilimagineqaraluartoq. Satellitsikkut nalunaarsuutit naapertorlugit qilalukkat qernertat Tasiujami siumugassaasut %-ii aasap ingerlanerani Kitaanut Qeqertarsuup Tunuani missaanut ukiiartortarput. Ukiukkut savimminissaqarfimmiit umiarsuarmik assartuinerup qilalukkat qaqortat it missaanik amerlassusillit ukiisarfii qulaallugit ingerlaartartussaapput (Heide- Jørgensen, Sermitsiaq 13/2016). Naak Kalaallit Nunaata imartaatigut Baffinip Kangerliumanersuatigut Davisstræde ilanngullugu Baffinlandikkut assartuinissamik pilersaaruteqaraluartut avatangiisinut nalilersuinermut tamakku ilanngunneqarsimanngillat, aatsaat tamakku isumaliutigineqalerput Kalaallit Nunaata imartaatigoorlutik usingiarnissamik pilersaaruteqalermata. Apriili qaammat 2015-imi Naalakkersuisut avatangiisinut illersuinissaq pillugu inatsit naapertorlugu avatangiisinut sunniutissat nalilersorneqarnissaannut nalunaarusiaat pillugu oqaloqatigaat 7. Avatangiisinut sunniutissat qanoq annertutiginissaat pillugu nalunaarusiami usingiartarfissatut marluk eqqarsaatigineqarsimasut eqqartorneqarpoq; Baffinlandikkormiut piukkunnarnerutinnerarpaat Nuup kujataani usingiaavittaarnissaq, taavalu qinigassaq alla Maniitsup eqqaaniittoq, taamaattoq umiarsuarmik assartuilluni aqqutinnaarisassaat Kalaallit Nunaata Sineriaa tamakkingajallugu ingerlaarfissaq iluamik sammineqarsimanngilaq. Suliniummut missingersuusiaq tamanut saqqummiunneqarsimasoq Baffinlandip ukiumut qaammatini qulini assartuinissamik pilersaarummik imaqarpoq. Sikoqarpallaannginnerata nalaani Baffinlandip Tasiuja aqqutigalugu assartuilersaarpoq (aggustimi septembarimilu), uffa qaammatini juuni-juulimi aamma oktobarimiit marsip tungaanut umiarsuit anginerusut Tasiuja (Eclipse Sound) aqqutigalugu Kalaallit Nunaanni usingiaasarnissaq pilersaarutigineqartoq. Siunnersoqatigiinnissaq pillugu allagataasartuni aqqutaani nipiliornerup uuliaarlueriataarnissallu sunniutissai ulorianaataalu eqqartorneqartarput

12 Kalaallit Nunaanni avatangiisit pillugit nalilersuinissaq uninngatinneqarallarput Canadami Baffinlandip umiarsuakkut assartuisarnissaat ukiup ingerlanerani qaqugu pilersaarutaanersoq ersarinnerusumik paasineqarserlugu. Utaqqinerup nalaa iluatsillugu WWF Verdensnaturfonden (Danmark) Kalaallit Nunaanni umiarsuakkut assartuinissap ingerlaarfissaata iluani avatangiisinut sunniutaajumaartussat suussanersut misissorsimavaat, Baffinlandip assartuisitsinerani sunniutaajumaartussat qanoq annikillisarneqarsinnaanersut oqaalisigeqqullugu, taakkunanilu Naalakkersuisut qanoq upalungaarsarsinnaanersut. Tamatuma saniatigut periarfissinneqarpugut Kalaallit Nunaanni illoqarfiit ornillugit umiarsuakkut assartuinerup annertusarneqarnerata najukkaminni kingunissai pillugit innuttaasunik oqaloqateqarnissamut periarfissinneqarpugut. Fig. 3. Qinnguani Tulattarvimmiit (Milne Portimiit) usingiaavissamut aqqut. Imaroraangat aqqut (lilla) ukiukkullu (qorsuk). Usingiaavissatut piukkunnartinnerpaaq (N3) usingiaavissatullu qinigassaq alla. Baffinlandip avatangiisit pillugit sunniutissanik nalunaarusiaanit Pappiaqqat Kalaallit Nunaanni Naalakkersuisut nittartagaanni nassaarineqarsinnaapput (Høringsportalen). -12-

13 IMMAMI MILUUMASUNUT SUNNIUTAASUSSAT Baffinlandip umiarsuakkut assartuisalersaarneranut imartani immami miluumasut pingaarutilinnut qilalukkanut qernertanut qaqortanullu, arfivinnut, aarrinut, natsinut ussunnullu qanoq sunniuteqarsinnaaneri pillugit WWF Verdensnaturfondenip HB Shack Consulting misissueqqullugu attavigisimavaa. Nalunaarusiaat WWF-ip nittartagaani siumorneqarsinnaavoq, ataani pingaarnersiorlugit allaaserineqarput: Nipitigut maligaasat ilumut qaleriittarput Umiarsuit suussusii naapertorlugit nipitigut maligaasat pilersittagaat immamilu miluumasut tamarmik nipit attaveqaatitut atortagaat malunnaatilimmik qaleriiaartarput. Taamatut qalliisarneq sunniinerluutinut ilaavoq uumasut imminnut attaveqatigiittarnerinnut akornusersuisartoq. Umiarsuit nipi pilersittagaat uumasut taakku tusaasinnaassusiannut aamma akornusiisarpoq, tassa nipiliorneq qularnanngitsumik pissusilersornerannut puullaaqitinneqalernerannullu il.il. sunniuttarpoq. Umiarsuit angalanerminni nipiliornerat kilometerinik arlalissuarnik isorartussuseqartumik sunniussimasinnaasarpoq Qilalukkat qernertat ussuillu qilalukkat qernertat natsiillu tusaasaqarsinnaassusiattut annertutigisimappat, ataani takussutissat naapertorlugit umiarsuarmik assartuutit nipiliornerat kilometerinik arlalissuarnik isorartussuseqarsinnaasarpoq. Maannaagallartoq arfiviit nipimik qanoq isorartutigisumeersumik tusaasinnaasaqarnersut naatsorsorneqarsimanngilaq, paasissutissat tamakkununnga tunngasut amigarmata. Taamaattoq nipimik qallerneqartarnermut tunngasuni misissuisarnermi pissusilersornikkut allannguutit qisuariartarnerillu misissorneqarsimasut naapertorlugit ilimagineqarpoq aamma taakku kilometerinik arlaqartunik isorartussuseqarsinnaasut. Uuttuutit arlallit atorlugit aatsaat tusaasinnaassusermut nipip akornusiisinnaanera uuttorneqarsinnaavoq, soorlu ungataani pisorpaluup qanoq annertutiginera, nipip aanngariartortarnera aammalu qoqernissap tungaanut nipip qanoq annertugisarnissaa il.il. immami miluumasuni pineqartuni. -13-

14 Qaninnerusoq isigalugu sunniutit tassaasorineqarput nipimik qoqerneqartarnerit pissusilersornikkullu allannguutit Qoqerneqartarneq pissusilersornikkullu allannguutit umiarsuit assartuutit nipiliortarneranni sunniinerluutaanerpaatut ilimagineqartuupput. Tassungattaaq atatillugu nipip pilersitap uumasuni kalerrisimatitsisarnerat sunniinerluutit annertuut ilagissagaat ilimagineqarpoq, naak tamakku pillugit ilisimasat killeqarneri pissutaallutik siumut naliliinissaq ajornakusooraluartoq. Ukiisarfiit malussarinnerpaaffiupput Baffinip Kangerliumanersuata qeqqani, Qeqertarsuup Tunuani Qaleraliillu Ikkannersuanni ukiisarfiit Baffinip Kangerliumanersuani Davisstrædemilu umiarsuakkut assartuisarfissap pilersinneqarneranit sunnertianerpaaffiusussatut nalilerneqarsimapput. Umiarsuit aqqutissaata aamma upernaakkut ukiakkullu qilalukkanut qernertanut qaqortanullu taamatuttaaq arfivinnut aqqutigineqartartut napillugit qallerlugilluunniit aqqutigsalertussaavaat, tamannalu kingunipiloqarsinnaavoq, soorlu sikunik aserorterussuit kippakunik quppaliorsinnaasalissapput uumasut malittoortagassaannik, ingerlaarnerinnik pisariaqanngitsumik sivitsorsaataasussanik. Pitsaanerpaassaaq sumiiffiit sunnertiasut avaqquttaleraanni Umiarsuit assartuutit nipiliorneri annikillisarniarlugit assigiinngitsunik iliuuseqartoqarsinnaavoq, taamaattoq sumiiffiit sunnertiasut sunnertianerpaaffiisa nalaani avaqquttalernissaat Baffinip Kangerliumanersuata atorneqarneqarnerani nungusaataanngitsumik kinguneqarluartussamillu periusissat ilagaat. Nuluujarni Saviminissaqarfimmit (Baffinland Mary River projektimit) umiarsuakkut assartuinissap kinguneranik sumiiffiit nipimik sunnertiasut immami miluumasunut eqquinerlussinnaasut sumiissusersinissaat pingaaruteqarpoq qanoq ililluni sukkullu eqquinerlunnissaq millisarniarlugu ililuuseqartoqarnissaa siunersiniaraanni. Nunap immallu assingi pilersissimavagut qilalukkanut qaqortanut, natsernut aarrinullu sumiiffiit tusaasaqassutsikkut sunnertiasut sumi aasami imarortillugu ukiukkullu sikoqarnerup nalaani (fig. 4,5) nassaarineqarsinnaanersut takutinniarlugit. Immap assingisa takutippaat Baffinip Kangerliumanersuata qeqqata, Qeqertarsuup Tunuata Qalerallillu Ikkannersuata nalaani sumiiffiit sunnertianerpaajusut, aammattaaq qilalukkat qaqortat qernertallu, arfiviit aarrillu Pikialasorsuarmiit Qeqertaaluup tungaanut upernaakkut ukiakkullu ingerlaartarfii napillugit qallerlugilluunniit umiarsuarnik aqqutigineqartalissasut Nalunaarusiatsinni tassani pingaaruteqartumik inerniliivugut Issittumi qitiusumik uumasoqatigiit taakku inuunerat umiarsuarnit qulaavaaneqartussaq ilisimasaqarfigivallaarnatigu unnerlugu. -14-

15 Nalunaarusiami ilimatsaassavut arlaqartut ilisimasaqarfiginngisavut tusarliuttarpavut, ingammik umiarsuit assartuinerminni miluumasut taakku tusaasaqassutsimikkut sunnerneqarlutik nipitigut sunniutigiumaagassai qanoq ittuussanersut pillugit. Suli Issittumi umiarsuartigut assartuinerup nipitigut immami miluumasunut sunniutigiumaagassai pillugit misissuinissamut aningaasaliisarnissaq pisariaqarpoq, paasisallu inerneri oqartussaasunut apuuttariaqarpavut, taakku upalungaarsimanissamut toqqammavissanik pilersitsiortornissaannut tunngavissilluaqqullugit. BAFFINLAND.COM. -15-

16 IMMAP ASSINGI AASAKKUT UKIUKKULLU ASSARTUIVISSANUT SUMIISSUSERSIUTILLIT, UUMASULLU NAJORTAGAAT SUMIINNERSUT Aasakkut imarorsimalertillugu umiarsuit aqqutissaat Tasiujakkut (Eclipse Soundikkut) ingerlaartussaavoq, tamanna qernertat arfiviillu aasakkut najugarilluartarpaat, taava umiarsuit Baffinip Kangerliumanersua ikaariarlugu Kalaallit Nunaata Kitaa sinertassavaat. Qeqertarsuup Sisimiut Nuullu kitaa aqqutigissavaat, tamannalu aarrit najugarilluagaraat. Fig. 4: Kalaallit Nunaata Kitaani umiarsuit aqqutissaattut siunnersuusiami umiarsuup sikusiutip nipaata qilalukkat qaqortanit, natsernit aavernillu tusaaneqarfissaata missaliornera imarorsimanerata nalaani. Paasissutissanik annertunerusunik piumaguit una atuaruk Potential impact of noise from shipping on key species of marine mammals in waters off Western Greenland Case Baffinland. Schack H.B., for WWF Verdensnaturfonden

17 Ukiukkut sikuutillugulu aqqutissaq kujasinnerusumi inissisimaffeqarpoq Baffinip Kangerliumanersua napillugu. Aqqutissatut siunnersuut Baffinip Kangerliumanersuata qeqqaniittoq, qilalukkanut qernertanut ukiiviusarpoq pingaarutilik, aqqutissarlu Nuussuup Qeqertarsuullu kitaaniittoq qilalukkanut qaqortanut ukiiviusarpoq pingaarutilik kujasinnerusortaalu arfivinnut ukiiviusarluni. Fig. 5: Kalaallit Nunaata Kitaatigut umiarsuit assartuutit aqqutissaanut siunnersuummi qilalukkat qaqortat, natsiit aarrillu imarorsimatillugu nipimik tusaasinnaassusiata isorartussusia. Ukiukkullu qaqortat, arfiviit, qernertat aarrillu najugarisartagaat. Paasissutissat: Potential impact of noise from shipping on key species of marine mammals in waters off Western Greenland Case Baffinland. Schack H.B., for WWF Verdensnaturfonden

18 WWF-IP INNERSUUSSUTAI Immami miluumasut nipimik sunnerneqaataannut tunngassutilinni ilisimasatta killeqarnera pissutigalugu, WWF-ip innersuussutigaa aningaasarsiorniarluni immakkut annertusisamik assartuiniarluni angalanertalimmik nutaanik suliniuteqartoqartillugu upalungaarsimanissaq pisariaqarpoq. Baffinlandimut Kalaallillu Nunaanni Naalakkersuisunut innersuussutit ataani atuarneqarsinnaapput. SULIFFISSUAQARNEQ Suliffissuit uani eqqarsaatigineqarput Baffinland Corp. suliniuteqarnerminni pinngortitamut uumasunullu sunniutaasussat annikillisartariaqarpaat. Baffinip Kangerliumanersuani suliniuteqarnerminni Issittumi immami miluumasunut sunniutaasussat annikillisarneqarnerat makkuninnga imaqarpoq: Umiarsuartigut ingerlaarfissat pilersaarusiorneqassapput uumasut ukiullu nikeranerani pissutsit pillugit ilisimasat sukumiinerpaat pissarsiarisimasat eqqumaariffigalugit. Nipitigut sunniinissaq annikillisarniarlugu ingerlaarnermi arriillisoqartassaaq. Uumasut nakkutigalugit. Sumiiffiit umiarsuakkut assartuinermit sunnertianerpaajusut avaqquttarlugit. Ukiup nikerarnerani uumasut sumiiffii naapertorlugit aqqutissat nikerartittarlugit. Ajutoornissamut upalungaarsimaneq sillimanissamut pilersaaruteqartoqartassaaq uuliaarluertoortoqassagaluarpallu atortussat piareersimatinneqassapput. NAALAKKERSUISUT Umiarsuarnik assartuisartut ilisimatuullu akornanni manna annertuumik isumaqatigiisstaalereerpoq Issittumi umiarsuakkut assartuisarneq annertusissasoq, nassuerutigineqarportaaq Issittumi immami miluumasut akornanni nipitigut sunniutit pillugit ilisimasakippallaartugut. Tamakku pillugit oqartussat uani pineqarput Kalaallit Nunaanni Naalakkersuisut upalungaarsimanissaq eqqarsaatigalugu imartanut tunngassuteqartuni aalajangersagaliortariaqartut. Makkulu ilaasinnaapput: Avatangiisit pillugit nalilersuilluni nalunaarusiornermi umiarsuakkut assartuinerup sunniutai suussanersut qulaajarlugit. Taamatut nalilersuiniarluni suliniuteqarnerup aallartinnerani -18-

19 manna tikillugu taamaallaat Nuuk/Maniitsup eqqaanni usingiaasarnilersaarnermut tunngassuteqartoq ilimanarpoq aamma assartuiffiup aqqutaani immami miluumasunut sunniuteqassasoq. Avatangiisit pillugit nalilersuilluni nalunaarusiornermi qulakkeerneqartariaqarpoq assartuinerup ingerlallualernerani sunniutit aamma annertusiartussasut ilanngunneqarnissaat. Suliniutit ilaat soorlu Citronenfjordimi Ironbark Zink Projekti pinngortitami sunnerneqanngingajalluinnartumi umiarsuarmik assartuisarnermik eqqussisussaavoq, aatsitassarsiortoqalertillugu pinngitsoorani aqqutaani nipitigut allatigullu akornusiisoqassasoq naatsorsuutigisariaqarpoq. Umiarsuartigut assartuineq aallartitsinnagu sunnertiasussat siumut nalilersoreerlugit allanngutsaaliuinissaq eqqarsaatigalugu pisariaqassappallu illersorneqarnissaat sulissutigineqassaaq. Sumiiffiit sunnertianerpaasut tassaapput PIkialasorsuaq, Qeqertarsuup Tunua aammalu Qalerallit Ikkannersuat. Taakku tamarmik SUPER EBSAtut nalilerneqarsimapput, tassa sumiiffiit immikkuullarilluinnartut imartat avatangiiseq uumasoqarnerlu eqqarsaatigalugit immikkut pingaaruteqarluinnartut. Canadami Nunavumilu killeqarfik akimorlugu uumasoqatigiinnut tunngassutillit pillugit suleqatigiinneq annertusarlugu. Nuluujarni Savimminissaqarfik (Baffinland Mary River project) assersuutissaqqippoq suliffissuaqarnikkut ineriartorfiusoq killeqarfiit akimorlugit sunniuteqartussaq, soorlu uuliasiornissaq siunissami imartani tassani taamaattussatut aamma ilimagineqartariaqartoq. Oqaloqatigiinneq suleqatigiinnerlu 1983-imi Canadap Naalakkersuisuisa Qallunaallu Kunngeqarfiata akornanni imartani avatangiisinut tunngassutilinni suleqatigiinnissamut isumaqatigiissummut tulluutissaaq, kingusinnerusukkullu Espoomi Killeqarfiit Akimorlugit Pinngortitap Avatangiisiinut Sunniutaasartut pillugit Isumaqatigiissummut Kalaallit Nunaata 2001-imi atortussanngortitaanut naapertuutissalluni. Immami avatangiisit illersorneqarnissaata patajaallisarnissaa sulissutigiuaannarneqassaaq. Umiarsuartigut assartuisarnerup annertusiartuinnarneranut naapertuuttumik uuliaarluertoqariataarnissaanut upalungaarsimanissaq assinganik annertusarneqassaaq. Ikummatissat uuliat oqimaannerusut (HFO - Heavy Fuel Oil) Kalaallit Nunaata imartaani atorneqarneqarnissaat inerteqqutinngortillugit. HFO black carbonimik taaneqartartunut ilaavoq, taanna silaannarmut inuillu peqqissusiannut ulorianartuuvoq, HFO-lu uuliaarluerutigineqartillugu immamiit sineriammiillu salikkuminaatsorujussuusarpoq. Issittumi Inngikitsulik (Svalbard) siullersaalluni ikummatissamik taassuminnga imartami ilaanni HFO-qareqaqqusinani inerteqquteqaqqaartuuvoq misilittagaallu pillugit Kalaallit Nunaat ilikkagaqarsinnaavoq. Immap assingi Kalaallit Nunaata imartaani tamani nutarterneqarnissaat politikkikkut sulissutigineri ingerlatiinnarneqassapput. NUNAT TAMALAAT AKORNANNI SULEQATIGIINNEQ: IMO, ISSITTUMI SUINNERSUISOOQATIGIIT -19-

20 WWF IMO-mut (Nunat tamat imarsiornermut kattuffiat International Maritime Organization) suleqataavoq, tassani Polar Code siullerpaaq pilersipparput, Issittullu imartaani assartuinermut malittarisassat siullerpaat tassaniipput. Polar Code II pilersinniarlugu aamma suliniuteqarpugut suli sukumiinerusumik imaqartussaq, tassani umiarsuaaqqanut malittarisassat ilaassapput, aammalu HFO-t inerteqqutaalissasut. WWF Arctic Programme Issittumi Siunnersuisooqatigiinnut ataavartumik alaatsinaattunut ilaavoq, suleqatigiissitaliani ilisimatuullu suleqatigiiffiinut uumassusilinnik assigiinngissitaartunik sammisaqartunit Issittumilu tamakku ulorianartorsiortittarnerinut immikkut sammisaqartunut ilaavugut. Taamatuttaaq WWF AMSA-mut Issittumi imartani umiarsuakkut assartuinermut nalilersuisartunut (Arctic Marine Shipping Assessment) PAME working groupimit ingerlanneqartumit suleqataasutut peqataavugut. PAME qanittumi Helsinkimi ataatsimiinneranut (septembarimi 2017-imi pisumi) naqitigaq immami nipiliornerup uumasunut assigiinngiiaartunut sunniutaannut immikkut sammisaqartoq saqqummiupparput. Tassani alloriarneq tullertut immikkut sammineqartut makkuupput: Issittumi Siunnersuisoqatigiit suleqatigineqassapput Issittumi immami miluumasunut immap iluatigut nipiliornerup sunniutai pillugit ilisimasat qanoq innersut aammalu tamakku sunniutaat qanoq ittarnersut immikkut misissorlugit sukumiisumik nalunaarusiarineqassasut. Issittumi Naalagaaffiit kaammattorneqassasut immap iluani nipiliornerup annikillisarneqarnissaa pillugu malittarisassat atuutileqqullugit, aammalu maannamut Issittumi malittarisassat qanoq ittuunersut katersoqqullugit. Naak malittarisassat taakku pituttuisuunngikkaluartut Issittumullu immikkut attuumassuteqartuunngikkaluartut, taamaattoq manna tikillugu ilisimasassatsitut taakku pitsaanerpaajugallarput. Issittumi Siunnersuisoqatigiit suleqatigalugit umiarsuakkut assartuinermit nipiliortarnerup annikillinissaa siunerataralugu Issittumut naleqquttunik malittarisassaliortoqassasoq. -20-

21 PAASISSUTISSANIK NASSAARTUIFFISSAT WWF Verdensnaturfonden (DK)-p nittartagaanit Kalaallit Nunaata Kitaata imartaani immami miluumasut pingaarnerit umiarsuakkut assartuinerup nassataanik nipiliornermut qanoq sunnerneqartartut pillugit nalunaarusiaq sukumiisoq suliniut Baffinland pillugu (2017) downloaderneqarsinnaavoq. Una alakkaruk WWF Canada Issittumi sukumiisumik sammisaqarpoq, tassanilu Issittumi umiarsuakkut assartuineq ilaavoq. Nittartagaanni umiarsuakkut assartuinermut paasissutissat nassaarineqarsinnaapput, aammalu WWF Canadap nalunaarusiaannik katersaateqarpoq. Qulequttat sammineqartut tassaasarput sikoqartumi immakkut assartuinissamut periusit pitsaanerit suusarnersut, ikummatissatut atortuusunit qinigassat pitsaanerusut allat aammalu akisussaassuseqartumik umiarsuakkut assartuisarnerit Hudsonip Kangerliumanersua immikkut sammillugu. Qallunaat sakkutooqarfiannit Kalaallit Nunaata imartaanni avatangiisinut mingutsitsinissamut ulorianaataasinnaasut pillugit sukumiisumik nalunaarusiornikuuvoq. Nalunaarusiamut ilaapput umiarsuarnut ulorianaataasinnaasut qulaajarneqarneri siunissamilu umiarsuakkut assartuisalernissamut tunngasut immamilu miluumasunut timmissanut aalisakkanullu avatangiiseq eqqarsaatigalugu sunniutipiluutaasinnaasut. sk%20assessment%20greenland%20dnv%20gl.pdf Issittumi Siunnersuisoqatigiit Imartanut Avatangiisinut Illersuinissamut suleqatigiiffiat PAME (The Arctic Council working group for Protection of the Marine Environment) nittartagaqarpoq Issittumi immakkut assartuinermut nalilersuinertalimmik Issittumi Siunnersuisoqatigiinni Immakkut Assartuisarnerup Nalilersorneqarnerata ataani Aarhus Universitetip (DCE) PSSA-p uuttuutai naapertorlugit sumiiffiit immikkut immakkut assartuinermit sunnertiasut suunersut sumiissusersisimavai. Nalunaarusiaminnilu sumiiffiit taakkua malussarissusii immikkoortiterneqarsimapput. Umiarsuakkut assartuinermi uumasoqatigiiaat pillugit ilisimasarialimmik imaqartumik nalunaarusiorsimavoq tassani Qeqertarsuup Tunua Qalerallillu Ikkannersuat sunnertianerpaajummata immikkut sammineqarsimallutik. Tassani naggasiisoqarpoq umiarsuakkut assartuineq eqqarsaatigalugu sumiiffinni taakkunani immikkut iliuuseqartoqartariaqanngitsoq, taamaattoq nalunaarusiami eqqartorneqarput sumiiffiit ataasiakkaat ernumanaateqarsinnaasut sumiinnersut qanorlu umiarsuakkut assartuineq eqqarsaatigalugu iliuuseqartoqarsinnaanersoq oqallisigineqarluni. Nalunaarusiaq taanna uani nassaarineqarsinnaavoq:

22 Aappaa Qeqertarsuup Tunuani Qalerallillu Ikkannersuat pillugu immikkut sammisaqartoq uani nassaarineqarsinnaavoq Canadap Naalagaaffiata Danmarkillu kungeqarfiata immami avatangiisit pillugit suleqatigiinnissamut isumaqatigiissusiaat Canadap Naalagaaffiata nittartagaani uani suli nassaarineqarsinnaavoq: Killeqarfiit akimorlugit avatangiisit eqqorneqarsinnaanerat pillugu FN-ip ataani isumaqatigiissut (Espoomi isumaqatigiissut) nittartagaqarpoq isumaqatigiissut pillugu paasissutissanik allattukkanillu allarpassuarnillu imaqartumik IMO-p nittartagaani umiarsuakkut isumannaatsumik assartuisarnissaq pillugu Polar Code pillugu paasissutissanik aallertoqarsinnaavoq. Nittartakkami tassani oqaatsit assigiinngitsut arfineq marluk atorlugit paasissutissanik paasiuminarsakkanik peqarpoq. WWF-ip Polar Codep HFO-nik atueqqusinnginnissamut innersuutitalimmik paasiuminarsakkatut suliaasumik arlalinnik suleqateqarluni piareersaasimavoq. Tassani Issittumi HFO-t atorneqartarnerat paasiuminartunngorlugu paasissutissanik katersaateqarpoq. Polar Code atorlugu avatangiisinik illersuisarneq pillugu paasissutissat paasiuminarsakkat. IMO. -22-

23 WWF-DK Paasissutissat uku umiarsuakkut assartuinerup annertusinerata Issittumi immami miluumasut assigiinngitsut arfinillit (qilalugaq qernertaq aamma qaqortaq, arfivik, aaveq, natseq aamma ussuk) qanoq sunniuteqarfigissanerai pillugit uliarineqarsimavoq. Nalunaarusiamit uuminnga Potential Impact of noise form shipping on key species of marine mammals in waters off Western Greenland - case Baffinland paasisat immallu assingi tigusaapput. Nalunaarusiaq Henriette B. Schackimit aamma Juuso Haapaniemimit WWF-DK sinnerlugu suliaavoq. Nalunaarusiaq tamakkiisoq nittartakkatsinni uani atuarneqarsinnaavoq Annertunerusumik paasisaqarusukkuit una attavigiuk: Mette Frost Siunnersortaaneq, Greenland and the Arctic WWF Verdensnaturfonden (Danmark) m.frost@wwf.dk Umiarsuaq assartuut ilulissallu Ilulissani. Clive Tesar, WWF Arctic Programme. -23-