Migrimi Rural Urban i Punës në Qarkun e Elbasanit

Transcription

1 UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENTI STATISTIKË, INFORMATIKË E ZBATUAR Migrimi Rural Urban i Punës në Qarkun e Elbasanit Doktorante: Jonida BIÇOKU Udhëheqës: Prof. Dr. Fatmir MEMAJ Maj

2 Deklaratë Unë, e nënshkruara Jonida Biçoku deklaroj që: (1) Ky dokument përfaqëson punimin tim origjinal, përveç rasteve të citimeve dhe referencave dhe (2) Ky dokument nuk është përdorur më parë si mikrotezë apo projekt kursi në këtë Universitet apo në Universitete të tjera. Jonida Biçoku Data 2

3 Falenderime 6 Lista e tabelave, grafikëve 7 Abstrakt 9 Hyrje 11 Faqe I Qëllimi dhe objektivat e studimit 14 II Hipoteza e punimit 15 III Metodologjia e studimit IV Përmbajtja e studimit Kapitulli 1: Shqyrtimi i literaturës lidhur me migrimin e brendshëm 1.1 Migrimi Rural - Urban në vëndet në zhvillim, faktorët përcaktues të migrimit Studimet empirike mbi migrimin e brendshëm, Teoritë e migrimit Rural -Urban Distanca dhe mundësitë e tjera alternative Të ardhurat dhe papunësia Qasjet disiplinore Sociologjia Ekonomia Gjeografia Antropologjia Migrimi, qarkullimi dhe mobiliteti Disa aspekte ligjore. Mënyra alternative e qarkullimit të migrantëve. Direktiva e ofrimit të shërbimeve

4 1.3.2 Pasojat e migrimit Pasojat e migrimit për individin Pasojat e migrimit për zonën rurale të origjinës Pasojat për shpërndarjen e të ardhurave në vendin e origjinës Pasojat për prodhimin në vendin origjinë Pasojat për kapitalin njerëzor dhe rritjen ekonomike në vendin origjinë Pasojat e e migrimit të destinacionit për zonën urbane Pasojat e migrimit për ekonominë si një e tërë Matja e efektit të ndërveprimeve sociale dhe rrjetet sociale në lehtësimin e migracionit Efekti i migrimit në paga lokale në vendin destinacion Efekti i migrimit në konkurs për punë në vendin destinacion Efekti i migrimit në varfëri në vendin destinacion Kapitulli 2: Tipologjia e lëvizshmërisë humane 2.1 Migrimi qarkullues në vendet në zhvillim Qarkullimi dhe mbartja e riskut Qarkullimi dhe rrjetet sociale Qarkullimi dhe tregu i punës Qarkullimi dhe ndarja e punës Qarkullimi dhe dërgesat e parave Qarkullimi dhe modernizimi jetes

5 2.2 Tipologjia e lëvizshmërisë humane në Shqipëri E kaluara dhe tendencat aktuale të lëvizjes së forcës punëtore 2.2 Emigrimi modern shqiptar 2.3 Lëvizshmëria e Punës, integrimi i Shqipërisë në Eurozonë Kapitulli 3: 3. Vështrim i përgjithshëm mbi migrimin e brendshëm në qarkun e Elbasanit 3.1 Elbasani: Një përshkrim i përgjithshëm mbi pozitën gjeografike dhe popullsinë e tij Diferencat rajonale dhe prirjet në urbanizim. Vlerësimi i situatës aktuale në lidhje me drejtimet e zhvillimit rajonal Analiza krahasuese e te dhenave gjate periudhes mes dy censuseve 2001 dhe Kapitulli 4: 4. Përmbledhje e rezultateve dhe diskutimi i zgjidhjeve 4.1. Qasja kërkimore Vlefshmëria e punimit Qëllimi dhe objektivat e modeleve kerkimore të studimit Rezultatet e të dhënave të pyetësorve Konkluzione dhe rekomandime Bibliografia Shtojca

6 Falenderime Në këtë rrugëtim të kërkimit shkencor kam ndjerë sa vështirësi, aq edhe impulse energjidhënëse. Ekuilibri rigoroz i këtyre dy të kundërtave më ka ndihmuar ti jap dritë studimit tim doktoral. Përgjatë këtyre viteve, kam njohur njerëz të rinj, disa prej të cilëve më kanë mësuar gjithcka që nuk kam ditur e me dashurinë e përkushtimin e tyre më kanë pasuruar mendjen dhe jetën. Falenderimet më të përzemërta dhe mirënjohja më e pakufishme shkon për udhëheqësin tim shkencor dhe profesorin tim, Prof. Dr. Fatmir Memaj. Kolegëve të mi u dedikoj një falenderim të sinqertë, atyre që më kanë dhënë mendime të vyera që kur ky projekt sot i perfunduar, ish vetëm një ide. Një falenderim të vecantë kam për prof Agim Qenani, i cili më ka mesuar të dua punën, me ka dhënë besim se cdo gjë e nisur është e arritshme kur ke deshirën, vetëbesimin dhe perkushtimin per ta bërë. Mirënjohja dhe falenderimi janë pak fjalë për të shprehur shumë. Për prindërit e mi të shtrenjtë duhet të kisha më shumë se një jetë. Ata që kanë dashur dhe janë përpjekur aq shumë, që në vegjëlinë time, te mirë-edukohesha per tu bërë dikush në jetë. Gjithnjë permes dijes, shkollimit dhe dashurisë. Im atë nuk është më, marrëdhënia jonë nuk është ndërprerë asnje cast. Ai më veshtron dhe sot me sytë e mbushur plot besim dhe buzëqeshjen e tij të përjetshme. 6

7 Lista e tabelave Tabela 1: Tipologjia e levizjes njerezore Tabela 2: Popullsia ne Qarkun e Elbasanit Tabela 3: Popullsia sipas grupmoshave analitike Tabela 4: Bizneset ne Qarkun Elbasan te ndare sipas sektoreve Tabela 5: Demografia dhe zhvillimi hapesinor Tabela 6: Rritja, konkurueshmeria dhe kohezioni ekonomik Tabela 7: Kohezioni socila, shendeti dhe edukimi Tabela 8: Te dhenat e levizjes ne Qarkun Elbasan gjate periudhes mes dy censuseve 2001 dhe 2011 Tabela 9: Numri i individeve sipas grupmoshave Tabela 10: Numri i individeve sipas statusit Tabela 11: Menyra e pageses per te intervistuarit Tabela 12: Rezultatet e te dhenave te pyetesorve nese kane te aferm apo jo ne Elbasan Tabela 13: Shpeshtesia e vizitave Tabela 14: Rezultatet e te dhenave te pyetesorve Tabela 15: Rezultatet e te dhenave te pyetesorve Tabela 16: Permbledhja e te dhenave Tabela 17: Variablat e perfshire ne model Tabela 18: Tabela e klasifikimit Tabela 19: Variablat e perfshire ne model Tabela 20: Variablat e paperfshire ne model Tabela 21: Tabela e rezultateve te Omnibus Test Tabela 22: Permbledhja e te dhenave cilesore 7

8 Tabela 23: Testi Hosmer dhe Lemeshow Tabela 24: Testi Hosmer dhe Lemeshow Tabela 25: Rezultatet nga Testi Hosmer dhe Lemeshow Tabela 26: Kushtet e jeteses ne vendin origjine Tabela 27: Rezultatet e te dhenave te pyetesorve Tabela 28: Korrelacioni ndermjet variablave cilesore Tabela 29: Lidhja midis shpenzimeve per familjen dhe nivelit te kursimit Tabela 30: Planet e ardhme Lista e grafikeve Grafiku 1: Individët sipas grup moshave Grafiku 2: Individët sipas statusit Grafiku 3: Cili është niveli juaj më i lartë i shkollimit të cilin e keni përfunduar me sukses Grafiku 4: Në çfarë moshe e latë fshatin për herë të parë për të punuar? (P21) Grafiku 5: Mënyra e Pagesës Grafiku 6: Si e gjetët këtë punë (p18) Grafiku 7: A keni bërë dhe punë të tjera më parë Grafiku 8: Nëse keni udhëtuar ndonjëherë jashtë, për çështje pune, ku keni shkuar? Grafiku 9: Sa shpesh i vizitoni të afërmit Grafiku 10: Cilat nga këto artikuj keni në shtëpinë tuaj Grafiku 11: A zotëroni në pronësi në familjen tuaj ndonjë nga këto mjete 8

9 Abstrakt Migrimi duket se është gjithnjë i pranishëm brenda një cikli jetësor njerëzor, ndonjëherë edhe pashmangshëm. Ne jetojmë në kohën kur migrimi në sensin e tij logjik e gjuhësor, ekziston si fenomen gati i njejtë brenda një kohe dhe hapësire. Ai paraqitet me tipologji të përgjithshme thuajse të pandryshueshme në vendet ne zhvillim, si dhe në vendet, apo rajonet me parametra socioekonomikë të qëndrueshëm. Migrimi lidhet arsyeshëm, më së pari me faktorin ekonomik, por faktorët rrethanore sociale e nxisin dhe e përparojnë atë. Sot përballemi me lëvizjen e njerëzve drejt qendrave më të mëdha urbane, për një jetë më të prosperuar, për më shumë mundësi punësimi, për t'ju bashkuar familjes, apo një rrethi social, që ka migruar më parë dhe dëshmojnë histori suksesi. Histori që lidhen me një punë të gjetur, shpesh të qëndrueshme, e cila passjell dobi të tjera, të pritshme, të paramenduara. Të flasësh për migrimin, të sipërmarrësh një angazhim akademik, veçanërisht të nivelit "doktoraturë", do të duhet të hulumtosh e të njihesh me ecurinë e këtij proçesi në vende të tjera, të ngjashme me vendin tënd, referuar tablosë ekonomike, identitare, të shanseve, të mundësive dhe mjedisin e realizimit të tyre. Të lëvizësh nga një vend në një tjetër, nga fshati në qytet, apo nga një shtet në një tjetër, shpeshhere është e vështirë. Problematika konsiston në disa elementë. Ai që diferencon është këndi i vështrimit. Një ekonomist do nisej pa dyshim nga kërkesa dhe oferta e tregut per vende pune në qytetin pritës (kur lëvizja kryhet nga fshati në qytet). Një sociolog do të mirëkuptonte të gjithë problematikën e sigurisë ekonomike, të punësimit në veçanti, por do të çmonte si një vështirësi aspak sekondare, përballjen me të panjohurën, adaptimin me një jetë të re dhe me atë që është thelbësisht jetësore - integrimin social. Migrimi ka qenë dhe mbetet një çështje shpesh kontradiktore në trajtesa shkencore, sa i perket orientimit të politikave të së ardhmes. Sot çështjet e migrimit dhe emigrimit të punëtorëve, janë në qendër të shumë politikave e projekteve të rëndësishme në nivele kombëtare e ndërkombëtare. Fjalet kyçe: migrim i brendshëm, lëvizshmëri njerëzore, efektet e migrimit. 9

10 Abstract Migration seems to always be present within the cycle of the human life and sometimes it also seems inevitable. We are living in a time when migration in its logical and linguistic sense exists almost as a similiar phenomenon within time and space. In developing countries and in countries or regions with sustainable socioeconomic parameters it is presented with general typologies and almost unchanged ones. Migration is reasonably first related to the economic factor, but social circumstantial factors encourage and advance it. We are today facing people s movement towards larger urban centers for a more prosperous life, for more employment opportunities, in order to join family or social circles which migrated earlier and testify success stories. These stories are related to the fact of finding a job, often a stable one, which entails other expected, premeditated benefits. Talking about migration and undertaking an academic commitment especially of doctorate level we will have to research and get familiar with the progress of this process in other countries similar to our own country. We will have to refer to the economic and identity picture, the chances, the opportunities and the environment of their implementation. Moving from one place to another, from a village to a city, or from one state to another, is often difficult. Problems consist in several elements but what makes the difference is the perspective point of view. An economist would undoubtedly head of by the market supply and the jobs demand in the host city (when the movement is carried from a village to a town). A sociologist would understand all issues of economic security, and employment in particular, but would appreciate as a problem not at all secondary, the dealing with the unknown, the adaption to a new life and what is essential to life the social reintegration. Migration has been and remains an often conflicting issue in scientific treatises, in terms of future policy orientation. Today, immigration and migration of workers are at the center of many important policies and projects at national and international levels. Keywords: internal migration, human mobility, the effects of migration 10

11 Hyrje Migrimi i brendshëm i punës ka qenë gjithmonë i lidhur me zhvillimin ekonomik. Në veçanti, studiuesit i kanë bazuar studimet e tyre mbi migrimin e brendshëm, në pabarazitë e pritshme të pagave midis tregjeve rurale dhe urbane të punës, si një forcë shtytëse në marrjen e vendimit për të migruar. Pjesa më e madhe e treguesve të mirëqenies social-ekonomike në qarkun e Elbasanit paraqesin një dualizëm të tillë, që dëshmon për një diferencë të madhe ndërmjet zonave rurale-urbane, në tregues të tillë si: standartet e jetesës përfshirë shëndetin, të ardhurat dhe aksesi në tipet e ndryshme të punësimit. Si pasojë e normave të larta të rritjes së popullsisë vihet re përfshirja e të rinjve që hyjnë çdo vit në forcën e punës. Në mënyrë që të punësohet ky numër i madh i të rinjve të aftë për punë, qarku i Elbasanit duhet të krijojë mundësi të larmishme punësimi çdo vit, për hyrësit e rinj në tregun e punës. Duke marrë në konsideratë këtë numër çdo vit rritet norma e papunësisë. Duke paraqitur vështirësitë e shumënjohura që përballet popullsia e qarkut të Elbasanit në gjetjen e një punësimi produktiv, vërej se është e rëndësishme të studiohen tiparet e punonjësve që migrojnë nga zonat rurale në ato urbane. Rinia në zonat rurale, ku baza ekonomike është gjerësisht e përqëndruar në agrikulturë, përballet me probleme të punësimit,të ndryshme nga ato me të cilat përballet rinia në zonat urbane, ku baza ekonomike është përgjithësisht më e stabilizuar dhe me varacionale. Gjithashtu është e rëndësishme të analizohen me hollësi cilat janë strategjitë që ndjekin të rinjtë, meshkuj dhe femra, që banojnë në zonat rurale, kur ato përballen me mundësi të kufizuara ekonomike? A e synojnë dhe e realizojnë ata migrimin? A përpiqen ata të fitojnë aftësime, apo kualifikime të tjera, përmes edukimit formal apo informal? A adaptohen ata me një strategji pritëse? Në qoftëse migrojnë, atëhere cilat janë fushat e tyre të migrimit? Cilat janë qëllimet e tyre në lidhje me kohën e qëndrimit, kthimin e mundshëm në vendlindje etj? 11

12 Një pjesë e madhe e pyetjeve kërkimore lidhet ngushtë me karakteristikat e fshatit. Cilat janë efektet e migrimit nga fshatrat e origjinës? Si arrijnë ta mbulojnë e përballojnë zonat rurale mungesën e një pjese të mirë të popullsisë, veçanërisht të asaj mashkullore? Cilat janë efektet e remitancave mbi jetën e fshatit dhe ekonominë e tij? Çfarë roli luajnë të kthyerit nga migrimi në proçesin e zhvillimit dhe modernizimit të fshatit? Këto janë thelbi i pyetjeve kërkimore në këtë tezë doktorale. Disave prej këtyre pyetjeve do t u jepet përgjigje nëpërmjet të dhënave specifike sasiore, të tjerave, përmes burime sekondare, ose çka është më e rëndësishme prej studimeve konkrete. Ndërkaq disa prej pyetjeve do të marrin përgjigje nga ana intuitive, ose interpretative, përmes interpretimit të rezultateve të pyetësorëve. Nëpërmjet pyetësorëve dhe rasteve të studimit, do të përftojmë profilin socio ekonomik të migrantëve, motivacionet e tyre për të migruar, synimet dhe aspiratat për të ardhmen. Në hyrje të këtij punimi pasqyrohet problematika e studiuar, qëllimi dhe objektivat e punimit, kufizimet dhe metodologjia e ndjekur për realizimin e këtij studimi, si dhe një përmbledhje e shkurtër e përmbajtjes së punimit. Migrim do të thotë një modifikim i mënyrës së jetesës, veçanërisht kur migrantët vijnë nga zonat rurale dhe vendosen në zonat urbane. Në disa vende, lëvizjet migruese janë shpesh rezultat i eksodit rural dhe jane faktorë shtytës në urbanizimin e shoqërisë. Lëvizshmëria e punës në kuptimin gjeografik, është një mekanizëm rregullimi në ekonomi, që e ndihmon atë të përshtatet me ndryshimet eminente të parametrave ekonomike, në një vend a rajon të caktuar. Lëvizshmëria gjeografike gjithashtu ka ndikim edhe në aspektin shoqëror, pasi ajo mund të forcojë, ose të dëmtojë rrjetet familjare dhe shoqërore 1.Mobiliteti i punës është i rëndësishëm për të ndihmuar njerëzit, që të mund të gjejnë punë, kur ata e konsiderojnë të nevojshme. 1 HM Thesarit (2002a). 12

13 Njohja e përbërjes demografike dhe social-ekonomike të zhvendosjeve, është në të vërtetë, shumë e rëndësishme për të ngritur një strukturë të mirë të pritjes së migrantëve në zonat e imigrimit dhe për të vepruar në kohë ndaj eksodeve tepër të mëdha në zonat e emigrimit. Një nga pasojat e migrimit ndërkombëtar (ashtu si dhe e migrimit të brendshëm) është krijimi i një çorientimi serioz ndërmjet popullsisë urbane dhe asaj rurale, duke shkaktuar një rishpërndarje në hapësirë të popullsisë së re në moshë pune. Në punimet e tij, Mundell ka analizuar se si ekonomitë reagojnë ndaj trazirave në kushtet e regjimeve fikse të kursit të këmbimit. Analiza e tij supozonte se pagat nominale dhe çmimet ishin të ngadalshme për të rregulluar ekonominë, nëse fleksibiliteti i pagave relative do paraqitej i kufizuar. Sipas tij në një regjim fiks shkëmbimi, faktori i lëvizshmërisë,duke përfshirë lëvizshmërinë gjeografike të punës, duhet të jetë domosdoshmërisht një mekanizëm rregullimi, për të mundësuar përballimin e çdo lloj gotitjeje të papritur, që mund të disekuilibrojë një ekonomi të dhënë. Në veçanti, lëvizshmëria gjeografike do të imponojë të papunët,ose çdokënd që është në kërkim të një mundësie më të mirë, të lëvizin nga një zonë me parametra ekonomikë në rënie, në një rajon tjetër, që lulëzon dhe premton qëndrueshmëri, në mënyrë që të rivendosë ekuilibrin. Në mënyrë të veçantë, tregu i punës: Është faktor primar dhe fiksues i normave të rritjes së ekonomisë. Ai gjithashtu kontribuon në përgjithësi në rritjen e konkurrencës dhe prodhimit. Siguron mirëqenien e individëve dhe familjeve në planin ekonomik dhe social Mund të ndihmojë në lehtësimin e barrës fiskale, nëse vërehet një plakje e popullsisë, dmth kur normat e larta të punësimit janë të dobishme për qëndrueshmërinë e financave publike dhe sistemet e pensioneve. 13

14 I. Qëllimi dhe objektivat e studimit Qëllimi kryesor i këtij studimi është të analizojë strategjinë që është përzgjedhur nga migrantët ruralë, të cilët përballen me mundësi të kufizuara ekonomike në fshatrat e tyre, perceptimi dhe realizimi i migrimit rural - urban. Objektivi i studimit Objektivat e studimit mund të kategorizohen në tre kategori : 1. Studimi i proçesit të lëvizshmërisë rurale-urbane në qarkun e Elbasanit. Cilat janë strategjitë e motivimit dhe të zgjedhjes së migrimit të migrantëve ruralë, të cilët zhvendosen drejt zonave urbane. Si vetëdiferencohen ata, nga pjesa tjetër, që nuk migron, (pra qëndron në fshat) dhe nga migrantët që zgjedhin destinacione të tjera për të migruar? Cilët janë mekanizmat dhe rrjetet e migrimit? Si ndihmohen migrantët nga rrjetet sociale dhe familjare? Cila është mënyra e të udhëtuarit dhe lloji i migrimit (i përkohshëm, i përhershëm, sezonal, kthim vizite etj)? Cilat janë karakteristikat themelore demografike dhe socio-ekonomike, që favorizojnë, apo defavorizojnë punonjësit në zonat rurale? 2. Investigimi i kushteve të jetesës dhe eksperiencës së punës së migrantëve, që lëvizin nga fshati në qytet, në qarkun Elbasan: Si paraqiten eksperiencat e migrantëve në tregjet urbane të punës, në terma strukturore, duke analizuar rolin e tyre në ekonominë informale, në sensin e lëvizshmërisë individuale të punës, si dhe në progresin socio-ekonomik? Analizë krahasuese, e kushteve dhe sigurisë në mjedisin e punës. Si ndryshojnë ato në raport me fshatrat ku kanë jetuar e punuar? Si paraqitet mbrojtja sociale e punonjësve të tjerë, rezidentë në sektorë të ngjashëm, në tregun e punës në 14

15 Elbasan? Si paraqitet standarti i jetesës në zonat urbane dhe si qëndron ai përballë realitet jetik në fshatrat e tyre të origjinës? 3. Analizimi i aspekteve ekonomike të migrimit rural urban, me përqëndrim të veçantë në fshatrat e origjinës, politikat e zhvillimit të qarkut dhe synimet e ardhshme të migrantëve: Cilat janë të ardhurat e migrantëve dhe si ndikojnë ato në komunitetin e tyre të origjinës? Cili është impakti i përgjithshëm ekonomik? II. Hipoteza e punimit Hipoteza e punimit H1: Migrimi rural-urban përcaktohet si një strategji mbijetese për migrantët. Pyetjet kerkimore në studim 1 Cilat janë motivet kryesore që shkaktojnë migrimin e brendshëm? Mungesa e mundësive për punë në zonat rurale Të ardhurat e ulëta dhe kushtet e vështira të jetesës 2 A i plotëson infrastruktura social-ekonomike në fshatrat origjinë normat më minimale të jetesës? 3 Si percaktohet raporti migrim rural urban në qarkun e Elbasanit migrim i përkohshëm apo i përhershëm? 15

16 III. Metodologjia e studimit Migrimi i punës nga zonat rurale në zonat urbane është një pjesë e rëndësishme e procesit të urbanizmit në vendet në zhvillim. Migrimi është përgjigjja e diferencës ndërmjet zonave të cilat kanë nxitur individët të largohen dhe zonave pritëse. Bazuar në tipet e kërkimeve të kategorizuara nga (Hamed, 2009; Saunders dhe të tjerë, 2003; Collis dhe Hussey, 2003) ky studim klasifikohet si kërkim analitik. Qëllimi kryesor i këtij kërkimi është që duke përdorur të dhënat e pyetësorëve të analizojmë përmes metodave statistikore çështje specifike të punimit dhe përmes përdorimit të modeleve ekonometrike të nxjerrim në dukje vlefshmërinë e hipotezave të ngritura në punim. Në kuadër të përmbushjes së qëllimit të punimit, objektivat kryesore në ndërtimin e modelit kërkimor të këtij studimi janë: - Përzgjedhja e tipit të modelit statistikor që mund të japë rezultate të vlefshme për arritjen e qëllimit të përgjithshëm të punimit - Përcaktimi dhe ndërtimi drejt i variablave të modelit që të realizohet një analizë e saktë në punim - Aplikimi në mënyrë të saktë i programit ekonometrik në mënyrë që përfundimet e modelit bazuar në rezultate të jenë korrekte - Interpretimi drejt i rezultateve të gjetura dhe sqarimi i kufizimeve që mund të kenë këto rezultate. Për realizimin e objektivave dhe për t iu përgjigjur pyetjeve kërkimore të përcaktuara në këtë tezë doktorale, metodologjia që përdoret është: Vrojtimi me zgjedhje, studimi nëpërmjet pyetësorëve, apo intervistave, ku target grupi kryesor janë punonjësit migrantë ruralë - urbanë në qarkun e Elbasanit. Pyetësori është metoda thelbësore në proçesin kërkimor të këtij studimi, dhe janë intervistuar gjithsej 342 individë. Pyetësorët janë burimi themelor i sigurimit të të dhënave primare. Realizimi i pyetësorit është bërë i mundur përmes mënyrës intervistuese ballë për ballë dhe ka zgjatur mesatarisht minuta. Pyetësorët janë plotësuar në të gjitha bashkitë e qarkut Elbasan, me qëllim realizimin e përfshirjes së pjesës më të madhe të punonjësve ruralë, tek individë që kanë nivele të ndryshme arsimore, profesione të ndryshme, mentalitete të ndryshme dhe gjithashtu kanë një karakteristikë të përbashkët: kanë migruar për punë nga zonat rurale në ato urbane. 16

17 Besojmë se shpërndarja e rastësishme si përsa i përket hapësirës gjeografike, nivelit arsimor apo profesionit ka siguruar një informacion më të vlefshëm për konkluzionet e punimit. Pyetësorët janë hartuar në mënyrë të tillë që mundëson marrjen e përgjigjeve konform qëllimit shkencor, i cili është trajtuar më lart. Pyetësorët të cilët janë shfaqur me probleme të tilla si: dy ose më tepër përgjigje për pyetje, pyetje pa përgjigje apo përgjigje jashtë kontekstit tek pyetjet e mbyllura nuk janë përfshirë në modelin kërkimor për të mos influencuar rezultatet e tij. Lidhur me burimet e të dhënave, janë përdorur disa lloje të burimeve të të dhënave: si ato sekondare, terziare dhe primare. Për prezantimin e rezultateve janë përdorur metodat tabelare, grafike, analiza përshkruese si edhe testet statistikore. Përpunimi i të dhënave është bazuar në përdorimin e teknikave të ndryshme statistikore si: SPSS 20.00, excel, analiza përshkruese, tabelat e kryqëzuara. Numri i personelit të intervistuar është 342 persona. Mënyra e intervistimit ishte përmes kontaktit të drejtëpërdrejtë. Kampioni përfaqësues përfshin segmentin e individëve që i përkasin moshave vjeç. Për mbledhjen e të dhënave, janë shpërndarë pyetësorë në te gjitha bashkitë e qarkut Elbasan. Si personel ndihmues në plotësimin e pyetësorit dhe mbledhjen e të dhënave u angazhuan 3 persona. Për përpunimin e të dhënave u angazhua 1 person. Hartimi dhe testimi i pyetësorit është realizuar në periudhën Dhjetor Në muajin Tetor 2015, u bë faza e testimit paraprak me 100 Pyetësorë. Kjo fazë shërbeu për qartësimin e pyetjeve kyqe të vrojtimit si dhe testimin paraprak në publik. Hartimi i pyetësorit përfundimtar, u realizua në muajin Shtator Pyetësori përfshin këto grupe kryesore të pyetjeve: a) Informacioni individual Informacioni individual pra moduli i parë i pyetjeve përmban të dhëna të përgjithshme mbi individin i cili përfshihet në target grupin e studimit. Këto të dhëna na kanë mundësuar informacione më të plota për interpretimin e rezultateve të modelit dhe nxjerrjen e konkluzioneve të punimit. Tek ky informacion përfshihet mosha, edukimi, vendi origjinë, 17

18 gjendja civile, numri i vëllezërve dhe motrave, numri i fëmijëve ( gjithmonë nëse është i martuar); b) Arsyet e migrimit Arsyet e migrimit që përbëjnë dhe modulin e dytë të pyetjeve japin një tabllo të qartë në lidhje me shkaqet e migrimit duke i renditur ato, ne opsione alternative, eksperiencë e mëparshme migrimi, apo eksperiencë e mëparshme e familjarëve; c) Informacioni për punën Tek ky seksion i pyetjeve që përbën dhe modulin e tretë sigurohet informacioni në lidhje me punën aktuale dhe të mëparshme, numrin e orëve të punës në ditë, pagën ditore, sigurimin shëndetësor dhe sigurinë ne punë; d) Informacioni për kushtet e jetesës në vendin origjinë dhe atë destinacion Moduli i katërt i pyetjeve ku sigurohet informacioni në lidhje me kushtet e jetesës në vendin origjinë dhe vendin destinacion, merret informacion nëse ekziston pronësia e ndonjë toke bujqësore ne fshatin origjinë, aksesi ndaj infrastrukturës social ekonomike dhe teknike (elektriciteti etj), kohëzgjatja e qëndrimit larg nga familja për të punuar, kostoja e jetesës ne vendin destinacion; e) Informacioni për të ardhurat Informacioni për të ardhurat që përbën dhe modulin e pestë të pyetjeve siguron rezultatet në lidhje me ndarjen e të ardhurave ndërmjet kostos së jetesës në vendin destinacion dhe kursimeve, apo remitancave për fshatin origjinë, mënyra e përdorimit të remitancave në fshatin origjinë, planet investuese për të ardhmen; 18

19 f) Informacioni për familjen Tek ky seksion që përbën dhe modulin e gjashtë të pyetjeve, informacioni për familjen, sigurohet informacion në lidhje me nivelin e preferuar të edukimit për fëmijët, mosha e preferuar për martesë për meshkujt dhe femrat, njohuritë mbi planifikimin e familjes; g) Planet për të ardhmen Moduli i shtatë i pyetjeve i referohet planeve për të ardhmen, duke siguruar informacion në lidhje me kohën që kanë paramenduar migrantët të qëndrojnë në vendin destinacion, parashikimet e tyre për kthimin në fshatin origjinë, dhe qëllimet e tyre kryesore në një të ardhme afatgjatë. IV. Struktura dhe përmbajtja e studimit Kërkimi i realizuar në këtë punim është organizuar si më poshtë vijon: Fillimisht, kemi bërë një hyrje për të prezantuar më qartë se cila është problematika e vërejtur lidhur me tematikën që kemi trajtuar në këtë studim. Gjithashtu, në këtë pjesë të punimit parashtrohen qëllimi, objektivat dhe metodologjia e punimit. Në këtë pjesë të punimit prezantohen edhe pyetjet kërkimore si dhe në fund pasqyrohet një përmbledhje e shkurtër e punimit. Në kapitullin e parë, jepet perkufizimi i migrimit rural - urban, i faktorëve përcakues të migrimit dhe një përmbledhje e shkurtër e studimeve empirike mbi migrimin e brendshëm. Fokusi kryesor i këtij kapitulli është trajtimi teorik i teorive të migrimit rural-urban, duke analizuar shkurtimisht dhe qasjet disiplinore që kanë lidhje direkte me migrimin, si sociologjia, ekonomia, gjeografia dhe antropologjia. Njëkohësisht në këtë pjesë kemi paraqitur dhe pasojat e fenomenit të migrimit për individin, për zonën rurale të origjinës, për familjet me migrantë, për shpërndarjen e të ardhurave në vendin e origjinës, për prodhimin në vendin origjinë, për kapitalin njerëzor dhe rritjen ekonomike në vendin origjinë dhe pasojat e migrimit për ekonominë si një e tërë. 19

20 Kapitulli i dytë fillimisht ndalet në shpjegimin e tipologjisë së levizshmërisë njerëzore, duke analizuar gjerësisht migrimin qarkullues në vendet në zhvillim, dhe ndërlidhjen që ka ky fenomen me elementët e tjerë sociale dhe ekonomike të tillë si: minimizimi i rrezikut, rrjetet sociale, tregu i punës, ndarja e punës, dërgesat e parave dhe modernizimi. Tek ky kapitull gjithashtu jepet dhe tipologjia e levizshmërise humane në Shqipëri duke u përqëndruar tek e kaluara dhe tendencat aktuale të lëvizjes së forcës punëtore. Njëkohësisht tek ky kapitull kemi paraqitur dhe elementët e migrimit modern shqiptar, duke bërë një analizë të hollësishme mbi levizshmërinë e punës, nese ajo mund të quhet një element potencial i afrimit të Shqipërisë në Eurozonë. Kapitulli i trete pasqyron nje veshtrim te pergjithshem mbi migrimin e brendshem ne qarkun e Elbasanit, pra fokusi kryesor i ketij kapitulli eshte qarku i Elbasanit. Ne kete kapitull analizohen diferencat rajonale dhe prirjet ne urbanizim, duke bere nje vleresim te situates aktuale ne lidhje me drejtimet e zhvillimit rajonal. Gjithashtu ne kete kapitull jepet nje tabllo ne lidhje me prirjet ne strukturen e forces se punes, drejtimet e migrimit te brendshem, karakteristikat dhe shkaqet e ketij fenomeni per qarkun e Elbasanit. Në kapitullin e katert, bëhet prezantimi i rezultateve të modelit kërkimor të studimit si dhe analizat statistikore të realizuara për disa çështje specifike të punimit. Për gjetjen e rezultateve të modeleve ekonometrike na ka ndihmuar përdorimi i programit ekonometrik SPSS Rezultatet e prezantuara në këtë kapitull, janë mjaft të rëndësishme për të argumentuar mbështetjen apo jo të hipotezave të punimit dhe për t i dhënë përgjigje pyetjeve kërkimore të studimit. 20

21 KAPITULLI 1 1. SHQYRTIMI I LITERATURES LIDHUR ME MIGRIMIN E BRENDSHEM Në këtë kapitull trajtohen konceptet teorike të studimit. Kapitulli ndahet në tri pjesë kryesore. Në pjesën e parë pasqyrohen disa nga konceptet bazë të migrimit të brendshëm duke u përqëndruar më së shumti tek faktorët përcaktues të migrimit, duke përfshirë këtu faktorët shtytës dhe tërheqës. Në pjesën e dytë të kapitullit trajtohen studimet empirike mbi migrimin e brendshëm. Fokusi kryesor në këtë kapitull përqëndrohet tek teoritë e migrimit rural - urban, modelet e migrimit për ekonomistët, duke dhënë dhe një shembull mbi lidhjen themelore të funksionit të migrimit. Në këtë pjesë të kapitullit trajtohen gjithashtu edhe qasjet disiplinore, që studiojnë këtë fenomen, duke u ndalur veçanërisht në disiplina si sociologji, ekonomi, gjeografi dhe antropologji. Pjesa e tretë e kapitullit fokusohet më së shumti tek pasojat e migrimit për individin, për zonën rurale të origjinës, për familjet me migrantë, për kapitalin njerëzor dhe rritjen ekonomike në vendin origjinë etj. Gjithashtu në këtë pjesë trajtohet dhe efekti i migrimit në pagat vendase dhe në vendin destinacion. Synimi kryesor i këtij kapitulli është pasqyrimi i bazës teorike të punimit si dhe i rëndësisë së perceptuar nga grupet e interesit për faktorët që nxisin migrimin, parë në këndvështrimin afirmues dhe krahasues të kërkimeve të realizuara nga studiues të tjerë Migrimi Rural - Urban në vendet në zhvillim, faktorët përcaktues të migrimit Migrimi i punës nga zonat rurale në zonat urbane është një pjesë e rëndësishme e procesit të urbanizmit në vendet në zhvillim. Migrimi është përgjigjja e diferencës ndërmjet zonave të cilat kanë nxitur individët të largohen dhe zonave pritëse. Kjo dukuri realizohet prej individëve me qëllim primar përfitimin e të ardhurave më të larta, për të siguruar vende pune, apo më shumë siguri dhe më shumë të drejta. Shkaqet e pabarazisë që shkaktojnë migrimin janë të shumta dhe komplekse. Shumë nga shkaqet e migrimit janë më të pranishme në vendet në zhvillim, por tregu, investimet si dhe politikat e tjera të vendeve të industrializuara mund të rrisin, ose të zvogëlojnë 21

22 presionin e migrimit. (Philip Martin, Manolo Abella dhe Christiane Kupstch 2006). 2 Arsyet se pse individët dhe familjet zgjedhin diversifikimin si një strategji mbijetese janë të ndara në dy përqasje, kategorizuar si domosdoshmëri dhe zgjedhje (Ellis 2000). 3 Migrimi paraqet një strategji diversifikimi dhe lëvizshmëria e banorëve rurale është shpjeguar shpesh si rezultat i faktorëve shtytës dhe i faktorëve tërheqës. Faktorët shtytës i referohen faktorëve të cilët nxisin dhe shkaktojnë dëshpërim dhe migrim të pavullnetshëm, për shembull mungesa e tokës, ndërkohë që faktorët tërheqës i referohen atyre faktorëve që shkaktojnë migrimin e vullnetshëm, për shembull pagat e larta në zonat urbane (Bigsten 1996). Megjithatë edhe pse ndarja e faktorëve përcaktues të migrimit është kategorizuar në faktorë shtytës dhe tërheqës, përsëri nuk është përcaktuese. Në praktikë, migrimi pasqyron një sërë shkaqesh, motivesh dhe kufizimesh, që paraqiten si të ndryshme në individë, apo në familje në një pikë të caktuar kohore, diverse gjithashtu paraqiten në një segment kohor tjetër (Ellis 2000). Përveç teorisë së faktorëve shtytës dhe tërheqës, faktorët përcaktues të migrimit mund të jenë ndarë në një mënyrë më të përshtatshme nëpërmjet një numri analizash dhe përfundimesh studimore: sezonaliteti, risku, tregjet e punës, tregjet e kreditit, strategjitë e aseteve. Këto konsiderata nuk janë domosdoshmërisht ekskluzive si përcaktuesit e migrimit, përkundrazi, ato përbëjnë forcat e dallueshme përsa i përket faktorëve që çojnë në diversifikimin. Shërbimet rurale dhe afërsia me qendrat e zhvilluara urbane mund të ndikojnë këto konsiderata kyçe në mënyra të ndryshme. Kështu një qendër e zhvilluar urbane mund të ofrojë mundësi punësimi për të plotësuar të ardhurat e fermës p.sh infrastruktura mund të rrisë pjesëmarrjen në treg duke ulur kostot e transaksionit e duke përmirësuar në këtë mënyrë të ardhurat rurale (Renkow 2004). Studimet e realizuara kanë treguar se migrantët potencialë investojnë në edukim përpara se të migrojnë, duke parashikuar se kapitali njerëzor do të shpërblehet më mirë në qytet (Kochar 2008). Ata gjithashtu mund të mbledhin informacion nga rrjetet e krijuara të migrantëve në lidhje me 2 Managing Labor Migration in the Twenty-First Century, January 12,2006, California 3 The Determinants of Rural Livelihood Diversification in Developing Countries, May 2000, Frank Ellis 22

23 profesionet, (Roberts 2009), ose të kërkojnë për një punë në bazën e tyre rurale duke reduktuar në këtë mënyre riskun e përkohshëm të papunësisë dhe pasigurinë mbi përfitimet e migracionit. Vendimi për të migruar është shumë përzgjedhës. Migrimi kryesisht është përqendruar tek të rinjtë e rritur, tek të cilët ka më shumë të ngjarë të ekzistojnë norma të larta të kthimit nga migrimi për shkak të jetëgjatësisë së pritshme, ose sepse normat sociale tregojnë që të rinjtë e rritur migrojnë në kërkim të një jete më të mirë (De Haan & Rogally ). Strategjitë e familjeve mund të përfshijnë dërgimin e të rriturve të rinj drejt qytetit, duke investuar në këtë mënyrë fëmija (nëpërmjet remitancave) për përmirësimin e jetesës së familjes (Lucas & Stark 1997). Të dy grupet e individëve me nivel të ulët, apo të lartë të komunikimit kanë më shumë të ngjarë të migrojnë, por zakonisht për arsye të ndryshme. Individët me kualifikim të ulët kanë stimuj të fortë për të lëvizur në qytet në kërkim të një pune manuale që ato nuk mund të gjejnë në zonën rurale, ndërsa punonjësit e arsimuar mund arrijnë në konkluzionin se kapitali i tyre njerëzor shpërblehet më mirë në qytet, sesa në zonat rurale (Lanzona 1998, Agesa 2001). Në shumicën e vendeve, migrimi i brendshëm i referohet meshkujve të rinj, sepse tregjet urbane të punës zakonisht ofrojnë një pjesë të madhe të profesioneve që mund të kryhen prej emigrantëve meshkuj,të cilët vijnë nga zonat rurale, ose për shkak se meshkujt(për shkak të gjinisë) mbajnë risqe të ulëta të cënueshmërisë në krahasim me femrat, kur migrojnë. Vendimi për të migruar përfshin gjithashtu faktorë rrethanorë, të tillë si faktorë shtytës, të cilët i detyrojnë migrantët të largohen nga zonat rurale dhe faktorë tërheqës, të cilët tërheqin emigrantët në zonat urbane. Këto faktorë zakonisht reflektojnë fuqinë relative të ekonomive lokale, si disponueshmëria dhe shpërblimi i punës, kostoja dhe disponueshmëria e të mirave publike, apo edhe faktorët institucionalë. Për shembull futja, apo zbatimi i një sistemi të të drejtave të pronësisë së tokës, mund të veprojë si një faktor shtytës dhe mund të inkurajojë migrimin nga zonat rurale për punonjësit që janë të zhvendosur, si edhe për tokën e re, pasi pronarët mund të largohen nga pronat e tyre pa frikën e humbjes së pasurisë, por gjithashtu mund ti shesin, apo ti përdorin si kolaterale për financimin e migrimit. 4 Migrant workers and their role in rural change, Arjan de Haan & Ben Rogaly, The journal of Developement Studies, March

24 Mungesa e tregut të kredive në zonat rurale mund të shërbejë gjithashtu si një faktor shtytës kur migrimi i një anëtari të familjes është përdorur për të gjeneruar remitanca, në mënyrë që të tejkalohen kufizimet e kreditit dhe të financohen investimet rurale të frytshme (Katz & Stark 1986). Natyrisht që vendimi për të migruar varet gjithashtu nga kostot e tij monetare dhe jomonetare. Distanca drejt destinacionit potencial ka qenë një faktor pengues për migrimin (Schwartz 1973, Greenwood, Ladman & Siegel 1981). Studime të tjera të kohëve të fundit hedhin dritë mbi asimilimin e migrantëve në tregun urban të punës. Në të vërtetë, shqetësimi i parë i migrantëve kur mbërrijnë në qytet, shpesh është të sigurojnë një punë, e cila mund t i përballë me mjaft vështirësi, duke qenë se migrantët, ka të ngjarë të kenë informacion të papërditësuar, përsa i përket tipit, apo cilësisë së profesionit që potencialisht mund të kryejnë (Banerjee 1984). Në mënyrë që të gjejnë një punë, ata shpesh mbështeten dhe kërkojnë informacion në rrugë informale, të tilla si rrethi miqësor dhe rrjetet sociale (Banerjee & Bucci, 1995). Gjetja e një pune është më e lehtë kur i njejti rrjet origjinë në vendin destinacion është më i gjerë, por kjo nuk përjashton ekzistencën e një efekti mbingarkues, nëse emigrantët kanë konkuruar me njëri-tjetrin për punë (Yamauchi & Tanabe, ). Në një perspektivë dinamike, është pranuar gjithashtu se arsimimi rrit aftësimin e emigrantëve dhe u jep përvojë e atyre per t u aksesuar në tregun e punës së vendit destinacion dhe kështu përshpejton konvergjencën e të ardhurave të emigrantëve drejt fitimeve të vendasve. Natyrisht, vështirësitë me të cilat përballen emigrantët nga zonat rurale janë të shumta. Në veçanti ata mund të jenë dhe të ndihen të diskriminuar (Assaad, 2008), por mund të hasin dhe vështirësi për të fituar të mirat lokale publike. Pasi kanë migruar në qytet, migrantët shpesh i dërgojnë të ardhura familjeve të tyre në vendin origjinë. Studime të mëparshme mbi këtë çështje tregojnë se motivet mund të jenë të ndryshme. Një ndër arsyet që mund të përmendim është kujdesi ndaj aseteve të emigrantëve dhe të të afërmve, (Cox, Eser & Jimenez, 2009), për të siguruar familjen e dikujt ndaj të ardhurave të paqëndrueshme, apo për të paguar një hua, (Ilahi & Jafarey, 2012). Dërgesa e remitancave gjithashtu mund të justifikohet nga përmbushja e një qëllimit fillestar, apo normat rrethanore sociale (Azam & Gubert, 2009). 5 Rural - Urban Migration in Developing Countries, A Survey of Theoretical Predictions and Empire Findings, May 2006, Paris 24

25 Në dekadën e fundit është shfaqur një literaturë e konsiderueshme mbi ekonomiksin e migrimit të brendshëm. Kjo literaturë përfshin kontributet teorike, të cilat kanë lëvizur paralelisht me evolucionin më të gjerë të teorisë së përgjithshme mikroekonomike: nga modelet e thjeshta të kapitalit njerëzor me mundësitë e njohura alternative drejt asimetrisë së informacionit dhe sjelljeve strategjike. Migrimi rural-urban në vendet në zhvillim ashtu si edhe në vendet e zhvilluara, predominohet nga të rinjtë e rritur. Studiuesi Todaro (1984), vuri re se normat e larta të rritjes së popullsisë së banorëve urbanë, janë pjesërisht atribut i strukturës moshore të popullsisë urbane. Kjo do të thotë se kontributi i migrimit rural - urban në rritjen e popullsisë urbane, mund të kuptohet shumë thjesht duke numëruar numrin e personave që kanë mbërritur nivelet më të larta të shkollimit, të arsimimit. Kjo rezultante parakupton ekzistencën e një korrelacioni midis dëshirës dhe mundësisë për të migruar drejt qytetit. Një nga shpjegimet e migrimit të brendshëm bazohet në teorinë neoklasike të investimeve dhe është shfaqur kryesisht në veprat e shkollës së Çikagos, të tilla si Schultz (1961, 1962), Sjaastad (1962), Bowles (1970) dhe Bowman dhe Meyers (1970). Në këtë aspekt migrimi i brendshëm është parë në kuadër të shpenzimeve dhe të kthimit të investimit në kapital njerëzor. Sipas kësaj qasjeje, investimet në migrimin e brendshëm, si investime të tjera të qenieve njerëzore, (psh. të ushqyerit, arsimimi, trajnimi në punë), sjell dobishmëri të lartë për individin dhe stimulon rritjen. Në këtë kuadër migrimi i brendshëm mund të shikohet në kornizat e kapitalit njerëzor. Herrick (1965) ka reflektuar pikëpamjen e tij në lidhje me domosdoshmërinë e migrimit të brendshëm, kur ai pohon se: Në mungesë të lëvizjeve, kur fertiliteti rural do të tejkalojë fertilitetin urban, forca bujqësore e punës do të rritet më shpejt se punësimi industrial. Lëvizja nga fshati në qytet, e cila është e nevojshme në qoftëse pritet një rritje rreptësisht e balancuar në të dy forcat e punës, bëhet akoma më e rëndësishme, kur një rritje në sektorin industrial është një ndër qëllimet kryesore të zhvillimit të ekonomisë. Migrimi përkeqëson pabarazitë strukturore rurale-urbane në dy mënyra të mëdha të drejtpërdrejta (Jolly 1970). Së pari në anën e ofertës, migrimi i brendshëm rrit në mënyrë disproporcionale normën e rritjes së punë-kërkuesve urbanë, në krahasim me rritjen e popullsisë urbane, e cila ka shënuar nivele të pashembullta në histori, si pasojë e rritjes së shpejtë të individëve të arsimuar, ku predominojnë edhe migrantët. 25

26 Së dyti nga ana e kërkesës, krijimi i punëve urbane është shumë herë më i vështirë dhe i kushtueshëm, sesa krijimi i punëve rurale, si pasojë e nevojës për burime themelore plotësuese për shumicën e vendeve të punës në sektorin industrial. Shihet qartë nga përmbledhja e bërë që literatura ka siguruar shumë informacione përshkruese për fenomenin e migrimit urban,të cilat natyrshëm u vijne në ndihmë studimeve të ardhshme. Në të vërtetë ka disa pyetje kyçe që nuk kanë gjetur akoma përgjigje: 1. Deri në çfarë mase migrimi i brendshëm është një fenomen i dëshirueshëm dhe në ç rrethana? 2. A duhet qeveria të ndërhyjë dhe nëse po cilat janë llojet e ndërhyrjes? 3. Cilat duhet të jenë objektivat e politikës? Duke i dhënë përgjigje këtyre pyetjeve nuk është e lehtë të thuhet që migrimi i brendshëm mund të ketë implikime pozitive dhe negative. Nga njëra anë migrimi i brendshëm shërben si një parakusht për urbanizimin, një fenomen roli i të cilit prej kohësh njihet si çelësi që shoqëron rritjen ekonomike, të paktën në rastin e vendeve Europiane në shekullin e 19 dhe shekullin e 20. Në vendet në zhvillim, migrimi i brendshëm mund të jetë gjithashtu burim i remitancave në zonat rurale, duke kontribuar kështu në zhvillimin rural në mënyrë direkte (nëse përdoret për arsimim dhe investime produktive) dhe në mënyrë indirekte përmes niveleve më të larta të konsumit. Nisur nga një pikëpamje e ndryshme mund të thuhet se, migrimi i brendshëm nga zonat rurale në zonat urbane mund të ushtrojë një presion të madh mbi qytetet, të cilat mund të mos kenë kapacitetin për të absorbuar flukse të mëdha të popullsisë dhe t u sigurojë emigrantëve një nivel adekuat të të mirave publike. Kjo mund të çojë në formimin e lagjeve të varfëra dhe në raste ekstreme në lagjet e varfëra mund të sjellë trazira. Urbanizimi mund të çojë gjithashtu në një shpërndarje të paekuilibruar të popullsisë, dhe të kontribuojë në këtë mënyrë në rritjen e pabarazive ndërmjet zonave rurale dhe zonave urbane. 26

27 1.2. Studimet empirike mbi migrimin e brendshëm. Teoritë e migrimit Rural - Urban Modelet e migrimit për ekonomistët janë formuluar në kontekstin e maksimizimit të dobisë individuale. Individët përzgjedhin atë vend rezidencë, i cili maksimizon dobinë e tyre, ose e thënë me fjalë të tjera, ata zgjedhin atë vend në të cilën vlera reale e përfitimeve neto të parashikuara, të cilat realizohen për ta nga migracioni, është maksimale. Është e rëndësishme se migrimi si një vendim për të investuar, (dhe ky vendim do jetë ekonomikisht i dobishëm, në qoftë se norma e kthimit mbi një investim të tillë) tejkalon normën e kthimit mbi investime të tjera alternative me risk të ngjashëm (Ravenstein 1989). Në këto studime empirike mbi migrimin e brendshëm kjo teori ka qenë e përshtatur në një model me disa modifikime të paevitueshme nga teoria themelore. Formulimi tradicional ka lidhje me një model, i cili shpreh propabilitetin që një individ do të migrojë nga vendi origjinë në vendin destinacion, referuar disa karakteristikave specifike, të cilat reflektojnë kostot mesatare, përfitimet e vendeve dërguese dhe pritëse, si dhe diferencat ndërmjet tyre. Si rezultat, kjo teori është modifikuar nga vendimmarrjet individuale të bazuara në mundësitë dhe shanset individuale, në një model probabiliteti në përputhje me mundësitë mesatare rajonale. Ky model është përdorur bashkë me disa modifikime për të gjithë vendet e zhvilluara dhe vendet në zhvillim. Forma e përgjithshme e modelit ekonometrik të migrimit jepet si më poshtë: Mij = f (Dij, Yi, Yj, Ui, Uj, Ei, Ej, Pi, Pj, Ri, Rj) ku: Mij shpreh migrimin bruto nga vëndi origjinë i në vendin destinacion j. Dij shpreh distancën nga vendi origjinë i në vendin destinacion j. Yi, Yj shpreh një matje të të ardhurave apo të normës së pagës ne vendet i dhe j. Ui, Uj shpreh normat e papunësisë në vendet i dhe j. Ei, Ej shpreh arritje arsimore apo shkallën e analfabetizmit të popullsisë në vendet i dhe j. Pi, pj shpreh numrin e popullsisë në vendet i dhe j. Ri, Rj shpreh shkallën e urbanizmit ne vendet i dhe j. 27

28 MSij shpreh numrin e personave që kanë lindur në vendin i dhe jetojnë në vendin j. Variabli i varur: Variabël i varur mund të përdoret raporti i migrimit nga vendi i ne vendin j, dmth Mi, me totalin e migruesve nga vendi I, jmij. 6 Një studiues tjetër, Greenwood (1971), ka përdorur si variabël të varur raportin Mij / PiPj, ku Pi dhe Pj përfaqësojnë popullsitë e rajoneve dërguese dhe pritëse. 7 Schultz vë në dukje se nëse migrimi ndër- rajonal analizohet si një proçes stokastik për të cilin parametrat,ose koefiçientët mund të vlerësohen nga një analizë e thjeshtë regresioni, ka arsye bindëse që të përcaktohet variabli i varur, migrimi, si një normë e popullsisë, apo si një prirje mesatare, më shume sesa një numër absolut i migrantëve. Kjo proçedurë së pari siguron një lidhje të qartë ndërmjet modelit të vlerësuar agregat dhe sjelljes individuale. Variablat e pavarur: 1. Distanca Një nga implikimet më të qarta të literaturës mbi migrimin e brendshëm është se migrimi i brendshëm bie ndjeshëm me rritjen e distancës. Hulumtuesit në këtë fushë kanë përfshirë distancën në një marrëdhënie të vlerësuar si një parashikim për të dy llojet e kostos, kostot e lëvizjes, apo të transportit si edhe për disponueshmërinë e informacionit. Nëse kostot e transportit dhe kostot e lëvizjes janë përafërsisht proporcionale me distancën e lëvizur, atëherë migrimi do jetë i lidhur negativisht me distancën. 6 Është përdorur si shembull nga Greenwood (1969), në studimin e tij për migrimin ndërrajonal të Shteteve te Bashkuara, nga Wadycki (1974) për migrimin në Venezuelë, dhe nga Sjaastad për migrimin e Shteteve të Bashkuara sërish. 7 Është përdorur në një studim të migrimit rural urban, dhe urban urban të meshkujve në Indi. 28

29 Distanca midis rajoneve, (e cila zakonisht konsiderohet si largësia rrugore midis qendrave të populluara kryesore të rajonit) nuk është një matje ideale e përshkuar nga migrantët, veçanërisht kur rajonet janë formuar në mënyrë të parregullt. Gjithashtu variabla të tjerë të tilla si diferencat në gjuhën e përdorur, ushqimi dhe praktikat sociale, për të cilat nuk ka matje të përdorshme, mund të jenë të lidhura me variablin distancë. Nëse këto variabla nuk merren parasysh, për aq sa ato janë të lidhura me distancën dhe janë të rëndësishme për vendimet e migracionit, rëndësia e vlerësuar e distancës si një pengesë ndaj migrimit është rritur. Pothuajse në të gjitha studimet ekonometrike koefiçientët e distancës në funksionet e migrimit janë negative dhe shumë të rëndësishëm, kur janë të përfshirë gjithashtu variabla të tillë si: papunësia, të ardhurat, edukimi, dhe shkalla e urbanizimit. Disponueshmëria dhe rrjedhja e informacionit në lidhje me vendet e tjera është e lidhur me distancën. Individët e arsimuar kanë tendencën të tremben më pak nga distanca, sesa ato më pak të arsimuar. 8 Kjo është interpretuar si mbështetje për hipotezat në lidhje me informacionin. 9 Informacionet nga miqtë, të cilët janë pak të arsimuar, nuk e pranojnë distancën, rrjedhimisht kufizojnë migracionin. Nga ana tjetër informacionet nga mediat, ku ka individë të mirëarsimuar, jep një tablo të qartë të avantazheve të migrimit, pavarësisht, sesa e largët është kjo e fundit. Mirëpo ky interpretim është i paqartë. Së pari individët më të arsimuar thjesht mund të përballen me një treg më kombëtar të punës. 8 Levy dhe Vadycki (1974) 9 Schwartz (1973) 29

30 Së dyti, duke qenë se emigrantët janë klasifikuar mbi bazën e arritjeve të tyre arsimore, jo në nivelin e tyre arsimor në momentin në të cilin ato migrojnë, disa nga lëvizjet në distanca të gjata mund të jenë objektivi për të përfituar më shumë arsimim. 10 Hulumtuesit nuk e kanë zgjidhur ende problemin e rëndësisë relative të faktorëve të ndryshëm ekonomikë dhe jo- ekonomikë, për të cilat distanca shërben si një përfaqësuese Distanca dhe mundësitë e tjera alternative Shumica e efekteve penguese të variablit distancë mbi migrimin e brendshëm, i atribuohet konceptit të mundësive alternative. 11 Nëpërmjet saj, duke përfshirë variabla të tjerë për mundësitë alternative, reduktojnë së bashku fuqinë shpjeguese të variablit distancë, dhe efektin parandalues të parashikuar të saj mbi migracionin. Së pari, u përzgjodhën P*, U* dhe W* si popullsia më e madhe, papunësia më e ulët dhe të ardhurat më të mëdha, midis vendit origjinë dhe atij destinacion. 12 Ekzistojnë dy të meta serioze në lidhje me këtë përkufizim. 10 Yap ( 1991) 11 Levy dhe Vadycki (1974), Vadycki (1979) 12 Wadycki (1974) 30

31 Së pari, ajo supozon se migrantët nga vendi i në vendin j, kanë patur njohuri perfekte të mundësive në dispozicion në të gjithë vendet e tjera. Së dyti, duke qenë se vlerat e P*, U* dhe W* janë të njëjta pothuajse për të gjitha vëzhgimet, këto variabla janë shumë të koreluara me njëra tjetrën. Për sa më sipër modeli tradicional i përftuar do jetë si më poshtë: Aij = g1(d.ij Pj, Uj, Wj, ui) I cili mund të shkruhet si më poshtë: Atj = g2(dij, Pj, Uj, Wj, P*, U*, W*, ui) Ku: Aij = Mij/ΣjMij që është përqindja e totalit të individëve të migruar nga vendi i të cilët kanë lëvizur në vendin j gjatë një periudhe kohe të caktuar. Dij = Distancën në kilometra nga vendi i në vendin j Pj = Popullsia e përgjithshme në vendin j Uj = norma e papunësisë në vendin j (në përqindje) Wj = Të ardhurat mesatare të meshkujve që banojnë në vendin j Fuqia shpjeguese e modelit tradicional rritet në mënyrë sinjifikante, dhe elasticiteti i variablit distancë bie kur variablat e tjerë alternativë janë shtuar Të ardhurat dhe papunësia Kërkimet ekonometrike konfirmojnë se njerëzit lëvizin për përfitim ekonomik, nga zonat rurale të varfëra drejt zonave urbane më të pasura. Diferencat në të ardhurat mesatare, apo në nivelet e pagave ndërmjet dy vendeve janë variabla mjaft domethënës, që ndikojnë në migrimin midis dy vendeve. Kur të ardhurat mesatare, ose pagat janë të përfshira në regresion të ndara nga njëra tjetra, migrimi është i lidhur pozitivisht me të ardhurat në vendin destinacion, dhe i lidhur negativisht me të ardhura në vendin origjinë. Këto rezultate qëndrojnë për migrimin rural-urban, ashtu edhe për migrimin ndër-rajonal, pavarësisht nga specifikimi i modelit. Një individ e bazon vendimin e tij për të migruar mesa duket jo në të ardhurat mesatare rajonale, por në të ardhurat që ai mund të fitojë bazuar në profesionin e tij. 31

32 Megjithatë duket se në shumicën e vendeve, pozicioni i një profesioni në strukturën e pagave është pothuajse i njëjtë në të gjitha rajonet, edhe pse të ardhurat mesatare rajonale ndryshojnë. Për më tepër individët migrojnë në kërkim të të ardhurave më të larta, që është në korrelacion të arsyeshëm me mesataren rajonale. Për këtë arsye, lëvizjet do të tentojnë drejt zonave më të pasura të të ardhurave për frymë dhe pagave. Ka disa probleme konceptuale që lidhen me matjen e të ardhurave të pritshme. Vlerësimet e sakta të të ardhurave janë veçanërisht të vështira, sidomos për të ardhurat rurale. Kur thuhet të ardhura rurale, zakonisht i referohemi të ardhurave neto në para, ose prodhimit neto bujqësor për frymë të individëve të aftë për punë. Gjithsesi, kostot e jetesës mund të ndryshojnë nga njëri vend në tjetrin. Duke patur parasysh se shumica e emigrantëve parashikohet të vijnë nga zona rurale me kosto të ulët të jetesës, drejt zonave urbane me kosto të lartë të jetesës, diferenca në të ardhura mund të zmadhojë diferencën në të ardhurat reale. Ka gjithashtu edhe komponentë të tjerë jo të tregtueshme të të ardhurave rurale dhe urbane, duke përfshirë të mirat dhe shërbimet të prodhuara nga vetë familjet për konsum vetjak, të cilat janë shumë të rëndësishme në zonat rurale dhe të mirat publike, të cilat janë me rëndësi relativisht të madhe në zonat urbane. Edhe pse njerëzit lëvizin nga rajonet me të ardhura të ulëta në rajonet me të ardhura të larta, ka dallime thelbësore të madhësive në të cilat të ardhurat dhe faktorë të tjerë ndikojnë në nëngrupe të ndryshme të popullsisë, në vendimin e tyre për të migruar. Të ardhurat, statusi i punësimit, arsimimi, mosha, dhe raca janë karakteristika të rëndësishme personale që ndikojnë migrimin. 13 Mendohet se flukset migratore priret të jenë të kufizuara nga papunësia e lartë në vendin destinacion dhe të rriten nga papunësia e lartë në vendin origjinë. Nëse papunësia është e lartë, propabiliteti që një emigrant të fitojë një vend pune është ulur. 13 Greenwood (1975) 32

33 Dallimet në fitime duhet të skontohen me riskun e papunësisë dhe norma e skontimit mund të jetë shumë e lartë nëse tregjet e kapitalit parandalojnë hyrjen e emigrantëve potencialë, duke supozuar këtë rrezik gjatë periudhave me norma të larta të papunësisë. Në disa studime të migrimit që kanë përfshirë normat e papunësisë si variabla shpjegues, shenja e koefiçientëve të vlerësuar të papunësisë ka qenë e gabuar, (për shembull positive në vend të te qenit negative), ose koefiçientët nuk kanë qenë domethënës. Në punën ekonometrike, hulumtuesit kanë përfshirë shpesh arsimimin si një variabël në vendin origjinë dhe atë destinacion. Variablat më të përdorura përsa i përket arsimimit kanë qenë të përcaktuara si më poshtë. Së pari, si nëngrup në përqindje të popullsisë së një moshë të caktuar dhe gjinisë i cili është shkolluar në rajonet e origjinës dhe të destinacionit. 14 Së dyti, si numër mesatar i viteve të shkollës së kryer nga banorët e një nëngrup të caktuar sipas moshës e seksit në vendin origjinë dhe atë destinacion. 15 Së treti, si përqindje të popullsisë së një moshë të caktuar të regjistruar në shkollë në vëndet origjinë dhe atë destinacion. 16 Për disa dekada, qasjet e ndryshme disiplinore dhe multi-disiplinore janë përpjekur për të analizuar dhe siguruar një kuptim themelor për dukurinë e migrimit. Ka shumë studime teorike, si dhe 14 Greenwood (1971, 1972); Levy & Vadycki (1973); Munr (1974) megjithëse përdor variablin arsimim vetëm për vendin origjinë; Moseso (1967). 15 Greenwood (1969); Kau & Sirmans ( 1977, 1979); Falaris ( 1979) 16 Levy & Vadycki ( 1972, 1974); Schultz ( 1970) 33

34 studimet empirike, të cilat janë përqëndruar mbi përcaktuesit kombëtarë të migrimit të brendshëm Qasjet disiplinore Një shumëllojshmëri e qasjeve disiplinore ekzistojnë duke pretenduar të shpjegojnë se si janë ndërmarrë vendimet e emigrantëve për shembull ndikimet mjedisore, faktorët ekonomikë, rrethanat sociale etj (Oberai dhe Bilsborrow, 1984). Në këtë punim prezantohen shkurtimisht shkaqet sociologjike, ekonomike, antropologjike dhe ato gjeografike. Në çdo rast, do të përmbledh dhe do të vlerësoj kontributin e secilës disiplinë në kontekstin e studimit të migrimit rural-urban Sociologjia Edhe pse ekonomistët e gjeografët mund ta kontestojnë këtë pohim, migrimi i brendshëm ka qenë në fakt fushë kërkimi i sociologjisë më shumë se çdo disiplinë tjetër. Arsyeja për këtë është e qartë dhe e arsyetuar. Migrantët janë qenie sociale, migrimi është një proçes social, me efekte në të dyja shoqëritë, në atë të origjinës e të destinacionit dhe natyrisht në vetë migrantët (Jackson, 1986; Jansen 1969). Shkolla e Cikagos, qysh në ditët e para të prezantimit të programeve mësimore paraqet analiza sociologjike dhe shqyrton aspektet sociale të migracionit, nocionin e konkurrencës midis grupeve të emigrantëve, si dhe ndikimin e migrimit në strukturat sociale dhe urbane. Sociologët kanë analizuar e më pas përcaktuar një set faktorësh që ndikojnë në vendime individuale dhe familjare të migracionit, duke përfshirë faktorët demografikë të tillë si mosha, gjinia, arsimimi, madhësia e familjes dhe përbërja e saj. Janë konsideruar faktorë të tillë distanca gjeografike; faktorët psikosocialë, faktorë ekonomikë ( të ardhurat dhe punësimi) Mjaft të rëndësishëm janë quajtur edhe faktorët e sjelljes, si p.sh aspiratat për përmirësimin e statusit ekonomik dhe të të ardhurave, duke qenë afër me miqtë dhe të afërmit. Pothuajse të gjithë këta faktorë vendim-marrës kanë rëndësi në një studim për migrimit e brendshëm. Fusha e sociologjisë ka lidhje të qarta me gjeografinë përsa i përket njohjes dhe rëndësisë së distancës, por dhe me ekonomiksin në njohjen e saj me përparësinë e faktorëve ekonomikë në 34

35 përcaktimin e lëvizjeve migruese.megjithë lidhjet,të përbashkëtat mes disiplinave, mbetet sërish shumë e vështirë dhe kërkon shumë përpjekje për të zhvilluar një teori koherente të migracionit. Gjatë dy dekadave të fundit, fenomeni i migrimit ka qenë në thelb të ndryshimeve politike, ekonomike dhe sociale në Shqipëri. Në vitin 2011, popullsia në Shqipëri ishte 2.8 milionë, duke pëfaqësuar kështu një renie në 11.1 përqind nga popullsia e regjistruar në vitin Ndonëse lindshmëria është e lartë, rënia e popullsisë gjatë tranzicionit vjen si pasojë e migrimit të shqiptarëve që nisi në vitin Nga fund i vitit 2011, rreth 1.4 milionë banorë ose rreth një e treta e popullsisë shqiptare llogariteshin të jetonin jashtë, ndërkohë që, më shumë se 20 përqind e popullsisë kanë migruar brenda vendit. 17 Migrimi ndërkombëtar nga Shqipëria nuk ekzistonte gjatë regjimit socialist, sepse ishte i paligjshëm dhe dënohej rëndë, ndërsa migrimi brenda vendit ishte i rregulluar nga qeveria. Kolapsi i sistemit socialist, hapja e menjëherëshme e vendit dhe transformimi radikal e kaotik i ekonomisë u shoqëruan me migrim masiv të popullsisë në kërkim të një të ardhmeje më të mire, qoftë diku tjetër brenda Shqipërisë apo jashtë saj. Me të vërtetë, migrimi i brendshëm u zhvillua gjithashtu me të njëtin intensitet, kryesisht nga zonat malore dhe veri-lindore të vendit drejt zonave bregdetare dhe qendrave kryesore urbane. Në fillim të viteve 90, Shqipëria ishte vendi më i varfër në Evropë, me një të tretën e popullsisë nën 15 vjeç, dhe shumë pak mundësi punësimi dhe të ardhme. PBB ra në mënyrë dramatike, inflacioni u ngrit me shifra treshifrore dhe reformat liberale ekonomike u shoqëruan nga një rënie drastike në prodhimin industrial dhe bujqësor, të cilat çuan në një rënie të theksuar të pagave reale dhe papunësisë masive. Migrimi ndërkombëtar shqiptar pas viteve 90 shënon tri kulme kryesore: (i) ndërmjet viteve , kryesisht i shoqëruar me kolapsin e sistemit socialist dhe hapjen e kufinjve; (ii) në vitin 1997, i lidhur me kolapsin e skemave piramidale ku dy të tretat e familjeve shqiptare humbën një pjesë të madhe të kursimeve të tyre, duke shkaktuar kështu turbullira të mëdha politike dhe sociale; dhe (iii) në vitin 1999, kur gati gjysëm milion kosovarë kaluan kufirin drejt Shqipërisë për t iu shmangur spastrimit etnik. (Ilir Gedeshi, Elira Jorgoni Prill 2012). Viti 2000 shënoi një pikë kthimi për migrimin shqiptar, kur fluksi dhe intensiteti i tij nisën të ulen. Kjo ulje e migrimit i dedikohet në njërën anë vazhdimit të përmirësimit të situates socio-ekonomike të Shqipërisë dhe në anën tjetër fuqizimit të mekanizmave të kontrollit të migracionit dhe legjislacionit në Greqi e 17 Ndikimi social i emigracionit dhe migrimit rural-urban ne Evropen Qendrore dhe Lindore, Prill 2012, Ilir Gedeshi, Elira Jorgoni 35

36 Itali, ku dhe ndodhen pjesa më e madhe e emigrantëve shqiptarë. Rikthimi i migrantëve mund të shihet si një fenomen i kohëve të fundit në Shqipëri, në vijim të përmirësimit të situatës socioekonomike dhe politike. Në vijim, migrimi po ndryshon marrëdhëniet gjinore brenda dhe jashtë vendit dhe disa studime nxjerrin përfundimin se migrimi është një proces emancipimi për gratë dhe vajzat shqiptare. Nga prespektiva e minoritetit, duke qenë se niveli i varfërisë së Romëve dhe Egjyptianëve është dyfish më e lartë krahasuar me pjesën tjetër të popullsisë shqiptare, ata migrojnë në Greqi, Itali dhe Kosovë, në kërkim të punësimit dhe të ardhurave. Migrantët shpesh gjejnë veten e tyre jashtë fokusit të vemendjes së strukturave qeveritare, sidomos në rastet e migrimit afat-shkurtër apo të përkohëshëm si dhe ata që kanë lëvizur nga zonat rurale drejt atyre urbane. Çështje dhe probleme shoqëruese kanë të bëjnë me kualifikimin për ndihmë ekonomike, të drejtën për pension, papunësinë, dhe aksesin në shërbime sociale bazë, por edhe me ndryshimet në stilin e jetesës dhe strukturave familjare. Në Shqipëri, të gjitha këto sfida janë të trajtuara në një seri strategjish kombëtare. Strategjia Kombëtare për Migrimin dhe plani i veprimit kanë patur një mbulim kohor deri në vitin Ndërsa, strategjia ka mundësuar ngritjen e migrimit lart në axhendën e politikave, në mungesë të mekanizmave të përshtatshëm për monitorimin dhe vlerësimin, është e vështirë të vlerësohet zbatimi i saj. Një ceshtje tjetër shumë e rëndësishme është dhe ndërveprimi midis migrimit dhe fertilitetit në jetën bashkëshortore, dhe duke ju referuar Shqipërisë, mund te pohojmë se Shqipëria ka përjetuar një rënie të shpejtë të lindshmërisë dhe emigrim të rëndësishëm gjatë tranzicionit ekonomik dhe politik që ndodhi gjatë viteve 1990-të. Përllogaritet që një e pesta e popullsisë u zhvendos jashtë vendit midis viteve 1990 dhe Migrimi mund të çojë jo vetëm në rënien e lindshmërisë; por remitancat e dërguara nga emigrantët mund t u japin mundësi çifteve të përballojnë më shumë 18 Ndikimi social i emigracionit dhe migrimit rural-urban ne Evropen Qendrore dhe Lindore, Prill 2012, Ilir Gedeshi, Elira Jorgoni 19 Instituti i Statistikave, Tiranë. INurja@instat.gov.al 36

37 fëmijë. Shanset ekonomike që shoqërohen me lëvizshmërinë mund të rrisin numrin e fëmijëve të dëshiruar, nëse konteksti shoqëror i këtyre preferencave mbetet i qëndrueshëm Ekonomia Natyrshëm ekonomistët janë përqëndruar tek faktorët ekonomikë, që ndikojnë në migracion. Fokusi në modelet neo-klasike ka qenë tradicionalisht i mbështetur në faktorët e përgjithshëm, veçanërisht mbi faktorët e pagave, të të ardhurave dhe në nivelet e papunësisë. Ajo ka pasur një orientim të qartë të politikës nga fillimi, i cili në retrospektivë duket të ketë qenë ekzagjeruar për shkak të përjashtimit të jo-variablave ekonomike dhe dështimi për të analizuar se si vendimet e migracionit janë bërë zakonisht. Kohët e fundit, ekonomistët kanë filluar të përqëndrohen në faktorët që ndikojnë në vendimet individuale të migracionit "Kostot dhe përfitimet" e migrimit në nivel mikro (Sjaastad, 1962). Edhe pse ende duke u fokusuar në variablat ekonomikë, kjo kornizë përfshin dhe variabla të tjerë si mosha, gjinia, arsimimi, madje edhe praninë e të afërmve si faktorë që ndikojnë migrimin. Ky fokus i fundit, duke përfshirë familjen dhe strukturat shtëpiake dhe të tërhequr nga dominimi neoklasik të variablave pagë dhe punësim, ka qenë quajtur "Ekonomitë e reja të migrimit" (Massey et al, 1998:125), ose "Perspektiva e strategjive familjare "(Wood, 1982). Kjo perspektivë e karakterizon njësinë familjare si një grup që siguron mirëmbajtjen e saj dhe riprodhimin duke gjeneruar fonde, burimet e të ardhurave dhe të punës. Njësia reagon ndaj ndryshimeve të brendshme dhe të jashtme, të tilla si ndryshime në disponueshmërinë e tokës, apo ofertën e punës, nëpërmjet një sërë strategjish dinamike të mbijetesës. Migrimi i të gjithë familjes, apo disa nga anëtarët e saj, është një opsion që mund të miratohet si një strategji me të cilën familja aktivisht përpiqet për të arritur një përshtatje ndërmjet nevojave të konsumit të saj, fuqisë punëtore që ka në dispozicion dhe alternativat për gjenerimin e të ardhurave monetare dhe jo-monetare" (Wood, 1982 : 312). 20 Revista Shqiptare Social Ekonomike Nr. 5 (69), 2011, Ines Nurja, Bukuri Dumani, Blerina Subashi, Ogerta Elezaj, Tirane 37

38 Një zgjerim i kësaj qasjeje pranon se një familje nuk mund të veprojë si një njësi kohezive. Në fakt ajo mund të përmbajë interesa të ndryshme dhe shpesh kontradiktore. Anëtarët e saj shfaqen shpesh të ndryshëm për shkak të ndasive mbi bazë gjeneratash, ose diferencave gjinore të pritshme, prej roleve tradicionale, apo emërtimeve zakonore të tilla si "shtylla e familjes", "djali i sjellshëm", "nëna shtëpiake", etj Gjeografia Fusha e gjeografisë njerëzore përfshin një shqetësim të vazhdueshëm përsa i përket lëvizjes fizike të njerëzve që daton së paku prej vitit Fokusi tradicional i gjeografisë ka qenë jo aq shumë në personat që migrojnë, ose mbi pasojat e migrimit, por në identifikimin e modeleve hapësinore dhe drejtimet e lëvizjes (Lewis, 1982). Gjeografët kanë tentuar drejt modeleve të migrimit të bazuar mbi përcaktuesit ekonomikë. Faktori distancë është i natyrshëm në hulumtimet gjeografike duke përmendur këtu modelin e mirënjohur të "gravitetit", në të cilat migrimi midis vendeve është në proporcion të masës së tyre (p.sh. size City) dhe anasjelltas në proporcion me distancën mes tyre. Këto modele të gravitetit dhe modelet hierarkike janë menduar të jenë veçanërisht të zbatueshme për emigrantët me të ardhura të ulëta dhe më pak të arsimuar. Në këtë kontekst, rëndësia e aksesit dhe disponueshmëria e transportit dhe rrjetet e komunikimit për të lehtësuar dhe për të inkurajuar lëvizje shihet lehtë. Lidhjet e ngushta midis qasjeve gjeografike dhe ekonomike për migrimin shihen edhe në fokus të hulumtimeve gjeografike mbi rolin e dallimeve në mundësitë ekonomike dhe investimeve të qeverisë për rishpërndarjen e popullsisë në të gjithë zonat, apo rajonet Antropologjia Në dekadat e fundit antropologët janë angazhuar shumë aktivisht në studimin e migrimit. Në fakt, rrënjët e një interesi antropologjik në migrim janë shumë të hershme, për shembull në shkollën e mirënjohur të Çikagos të Sociologjisë dhe Antropologjisë në vitin 1920 dhe 1930, kur disa studime tepër të vlefshme janë bërë mbi migrantët evropianë dhe në qytete të tjera amerikane. Kohët e fundit, që nga viti 1960, antropologët kanë rizbuluar migrimin përmes studimeve të tyre të 38

39 shoqërive të quajtura periferike, për shembull në zonat rurale të Evropës Jugore, në perëndim të Irlandës, apo ishujt e Paqësorit. Pjesa më e madhe e vëmendjes së tyre ka qenë e fokusuar në çështjet e komunitetit, kulturës dhe identitetit. Antropologët kanë luajtur një rol udhëheqës në aderimin aktual akademik mbi "komunitetet transnacionale" (Brettell, ). Ata i kanë kushtuar shumë më pak vëmendje migracionit të brendshëm. Seksioni i mëparshëm ka treguar se diversiteti i formalizimeve teorike nuk do të japë një mesazh të vetëm mbi migrimin e brendshëm edhe pse kontributet më të fundit ofrojnë një mesazh mjaft pozitiv në rolin e migrimit të brendshëm. Për fat të keq, literatura empirike nuk ofron tekste strukturore të këtyre modeleve, por kemi vetëm gjetje të pjesshme që mund të mbështesin, ose zhvlerësojnë intuitat dhe në këtë drejtim, të mbështesin, ose zhvlerësojë implikimet politike të modeleve. Ne tani kthehemi në një tjetër hollësi të literaturës, në bazë të marrëdhënieve të vlerësuara ekonometrikisht empirike për të parë nëse ata kanë forcuar themelet e ndikimeve dhe ndërhyrjeve të ndryshme të politikës. Realisht specifikimet janë më shumë dhe mungojnë mekanizmat e barazuar të gjetur në formulimet teorike. Struktura organizative e këtij seksioni të parë trajton motivimet dhe pastaj pasojat e proçesit të migracionit. Një literaturë e bollshme empirike është përdorur masivisht për të identifikuar përcaktimet e migrimit. Në vitet 1960 dhe 1970, shumë vepra u përpoqën të shpjegojnë flukset e migrimit të brendshëm, duke përdorur të dhëna agregate. Është konsistuar në vlerësimin e modeleve të modifikuara të gravitetit të migracionit frymëzuar nga ligji i gravitetit të Njutonit. Këto modele të modifikuara të gravitetit konsiderohen gjithashtu si faktorë të efekteve shtytës dhe tërheqës në zonat e origjinës dhe destinacionit. Sot që mund të përshkruajmë gjerësisht lëvizjet e popullsisë, kjo metodë është zëvendësuar nga metoda mikro-ekonometrike Migration theory: Talking across disciplines, Caroline Brettell, James Frank Hollifield, June 2000, USA 39

40 1.3. Migrimi, qarkullimi dhe mobiliteti Migrimi në përgjithësi është një mënyrë që çon në përmirësimin e jetës së individëve dhe vetë botës në tërësi. Individët lëvizin për të përfituar nga avantazhi i pagave më të larta dhe në përgjithësi për më shumë përfitime për veten e tyre, për vendet pritëse, shpesh edhe për vendet e tyre të origjinës, sidomos kur përfitimet dhe remitancat dukshëm zhvillojnë ekonominë. Megjithatë, nuk ekziston ndonjë bazë shkencore për të llogaritur nivelin optimal të migrimit, që do të thotë se nuk ka asnjë përfundim shkencor që tregon se migrimi i 3% të popullsisë aktuale botërore është në nivel optimal. Migrantët zenë një vend të rëndësishëm në popullsinë e një vendi dhe në fuqinë punëtore të saj, por vihen re ndryshime të mëdha nga njëri vënd në tjetrin, të cilat pasqyrojnë njëkohësisht kushtet historike, ekonomike, sociale dhe politike. Dialogu i vazhdueshëm, i cili vlerëson në mënyrë të drejtë humbjet në migrim, është edhe themeli për një manaxhim sa më efektiv të migrimit (Bade 2000). Megjithatë, dialogu lidhur me migrimin shoqërohet me kontradikta të mëdha. Ndryshimet nxisin migrimin, por shumica e standarteve ndërkombëtare dhe kombëtare bëjnë thirrje për trajtim të barabartë të migrantëve (Celia W. Dugger). Globalizimi dhe rritja e shpejtë e punësimit të migrantëve është jashtë kanaleve të përcaktuara për lejimin dhe mbrojtjen e punëtorëve. Shumica e avokatëve të migrantëve dhe punëtorëve besojnë vërtet se mund të ketë vetëm një treg pune dhe një sasi të caktuar të drejtash dhe detyrimesh dhe se të gjithe migrantët duke ju referuar statusit ligjor mund të shijojnë të drejtat themelore të njeriut dhe të drejtat themelore të punës (Irin Carmon 2004). Shumë nga avokatët e kundërshtuan këtë : për shembull, AFL CIO ne SHBA, bëri thirrje për legalizimin e punëtorëve të paligjshëm madje edhe për ti dhënë fund sanksioneve të përcaktuara me ligj për punëdhënësit, duke argumentuar se duheshin përshpejtuar ligjet e punës për migrantët që merrnin paga minimale dhe për më shumë mbrojtje në vëndin e punës (Joyce Jacobsen ). Nga ana tjeter, shumica e ekonomistëve dhe punëdhënësve, pranonin bashkëpunimin ndërmjet të drejtave dhe detyrimeve duke theksuar se nëse pagat do të ishin vërtet të barabarta, ndoshta mund 22 Labour markets and employment relationshpis, May 2004, USA 40

41 të kishte më pak migrantë. Kjo do të vinte si rezultat i tregut, mekanizimit dhe ndryshimeve të tjera, të cilat do të reduktonin kërkesën për migrantë në sektorin e bujqësisë, për aq kohë sa cmimet e ulëta botërore të detyronin një pjesë të fermerëve vendas, që kishin punësuar migrantë të modernizonin fermat e tyre, ose të ndërronin llojet e kulturave bujqësore (Celia W. Dugger ). Nuk ekziston ndonjë mënyrë që të balancojë të drejtat dhe detyrimet e migrantëve. Megjithatë, duke patur parasysh humbjet, ne studiuesit e ketij lëmi shkencor duhet të dakordojmë me faktin se të qënit perfekt është armiku i së mirës. Për shembull, kërkesa për përmirësim dhe pasurim të legjislacionit ndërkombëtar (konventave,traktateve etj), mund të çojë thjesht në realitet teorik të të drejtave të migrantëve.shtetet mund të mos i ratifikojnë ato e kjo mund të ndikojë në kufizimin(ndonjëherë edhe pamundësinë) e përpjekjeve të qeverive për ti zbatuar këto të drejta. Gjetja e një ekuilibri midis tyre është tepër e vështirë dhe një ҫështje shumë komplekse për migrantët, punëdhënësit dhe qeveritë. (Philip Martin, Manolo Abella dhe Christiane Kupstch ). Lëvizjet e popullsisë ndahen në një gamë të gjerë kategorish, varësisht kohës së shpenzuar larg nga komunitetet e tyre, nga shpeshtësia e kthimit dhe kohëzgjatja e qëndrimit të tyre. Këto lloje të ndryshme të lëvizjes mund të përfshijnë topologji shumë të ndryshme njerëzore,kështu që çdo migrant mund të gjendet në rrethana shumë të ndryshme personale.nevoja për të migruar mund ti paraqitet, apo ofrohet si një alternativë e dëshiruar në faza të ndryshme të jetës. Dimensioni i përkohshëm i lëvizjes së popullsisë është shumë i rëndësishëm në kuptimin që ajo paraqet një marrëveshje të gjerë, për rrethanat të cilat mund të mbështesin vendimin për të migruar (Parnwell, 1993). Lëvizja e punëtorëve në një prej katër lirive të garantuara nga Traktati i Romës (Neni 48, tani 39). Në vitin 1957, Këshilli i Evropës miratoi Konventën e Romës mbi Sigurinë Sociale të Punëtorëve Migrantë. Gradualisht, ajo evoloi në një rregull ligj të vetëm për punëtorët migrantë, bazuar në parimin se, nëse do të arrihej një zgjedhje e qartë për të kundërtën e asaj që është rënë dakord, vetëm atëherë 23 Global migration of registeres workers to the US, June 2015, England 24 Managing labour migration in the twenty-first century, May 16, 2014, USA 41

42 do të aplikohet ligji për një punëtor. Ky ishte frymëzimi për regjimin e koordinimit për sigurimet shoqërore i cili institucionalizoi edhe më shumë shtesa përgjatë një udhe ekspansioniste (Stone- Sweet et al, 1998.), duke përcaktuar parimet e mosdiskriminimit dhe trajtimit të barabartë; përshtatshmërisë së të gjitha periudhave të sigurimit, në çfarëdo vendi dhe përfitimin e eksportimit. Mbulimi është zgjeruar nga punëtorët emigrantë tek personat e siguruar, pastaj tek punëtorët e vetëpunësuar, ata me kohë të pjesshme, tek punë kërkuesit dhe përfundimisht tek të gjithë personat, pavarësisht nga statusi i tyre i punësimit në BE. Ky regjim nuk kërkonte harmonizimin, apo standardizimin rregullator. Ai madje nuk do të kishte qenë i realizueshëm as në Europën (para 1972), nën rregullin unanim të Nenit 100 (tani 94 TKE). Problemet kryesore u ngritën kur Shtetet Anëtare kufizuan përkufizimin e 'punëtorit' për të limituar pretendimet. Kjo ishte çështja në Unger (C-75/62) kundër qeverisë holandeze e cila kishte refuzuar rimbursimin e shpenzimeve mjekësore të shkaktuara në Gjermani nga dikush i siguruar vullnetarisht në bazë të një skeme publike në Holandë, por që nuk punonte më atje. Për të qartësuar paqartësi të tilla ligjore, Rregullorja 1408/71 (zëvendësuar nga Rregullorja 88/2004 për "koordinimin e regjimeve të sigurimeve shoqërore") flet për "personat e siguruar" më tepër se sa për punëtorët (Pennings, 2001). Sipas Leibfried dhe Pierson (1995), ky zhvillim ka kthyer gjysmë-sovranitetin e shteteve anëtare të BE-së në lidhje me politikën e tyre sociale ashtu siç i ka gërryer edhe kontrollet e tyre mbi prodhimin dhe konsumin e politikave sociale përgjatë katër dimensione: (i) lëvizshmërisë ndërkombëtare të punëtorëve, që do të thotë se qasja në përfitimet sociale dhe ato të së drejtës nuk mund të jetë më e kufizuar vetëm për qytetarët e tyre; (ii) përfitimit të transportueshmërisë, që nënkupton se këto përfitime dhe të drejta mund të konsumohen jashtë shtetit; (iii) me mundësinë e postimit të punëtorëve, Shtetet Anëtare kanë humbur të drejtën e tyre ekskluzive për të krijuar dhe zbatuar ligjin e punës brenda territorit kombëtar; (iv) kur ka "liri të shërbimit", si në skemat private dhe suplementare, Shtetet Anëtare kanë humbur kontrollin mbi sigurimin. Siç do të tregohet edhe më poshtë, Shtetet Anëtare e kanë humbur të drejtën për të lidhur firmat e huaja dhe punëtorët me dispozitat e politikës publike, kjo madje edhe në zonat e konsideruara të rëndësishme për ruajtjen e organizimit shoqëror dhe ekonomik. 42

43 Hyrja e thjeshtë: Modeli binar Ekuacioni tipik i migrimit në nivelin mikro specifikon një ndryshore binare (duke lëvizur kundrejt qëndrimit) si funksion i një sërë faktorësh. Kjo qasje përqendrohet në vendimin për të migruar të individëve fillimisht të vendosura në një zonë të caktuar. Në këtë perspektivë, zgjedhja e migrimit zakonisht mund të jetë modeluar me një model linear, një model probit apo një model logit. Në modelet binare, migrimi është një model Yi* = Xi.α+ ε0 (3.1) (Yi = 1(Yi*>0)) ku Y * është një variabël i fshehur i specifikuar në funksion të një sërë karakteristikave shpjeguese individuale X, dhe një efekt të pashënuar ε0. Kjo është formë e reduktuar që nënkupton se duhet të jenë të kujdesshëm në lidhje me interpretimin e koefiçientëve në mungesë të një modeli strukturor. Për shembull, merrni parasysh një rast ku mosha, është përfshirë në (3,1) si një variabël shpjegues në vektorialen XJ. Nëse mosha në të njëjtën kohë ka një efekt mbi dallimet e rezultateve (në qoftë se të rinjtë të fitojnë më shumë të ardhura nga migrimi), si dhe për të lëvizur shpenzimet, në qoftë se të rinjtë kanë kosto më të ulët të lëvizjes, atëherë ai mund të mos jetë në gjendje për të treguar nëse individët në grupmoshat e ndryshme shfaqin sjellje të ndryshme të migrimit, sepse ata janë përballur me mundësi të ndryshme, ose sepse kostot e tyre të migracionit ndryshojnë. Disa studime në të kaluarën, janë përpjekur të përfshijnë diferencën në variablave agregate rajonale- në (3,1), të tilla si Shkalla e papunësisë së ndryshueshme Ar(i) ndërmjet rajonit të origjinës r si një i individuale si dhe të gjitha rajonet e tjera potenciale të destinacionit si më poshtë : Yi* = Xi.α + Ar(i).β + εi (3.2) Megjithatë, ky specifikim nuk është i kënaqshëm: përfaqësim për dallimet e mundësive do të ishte i njëjtë për të gjithë individët fillimisht që banojnë në të njëjtin rajon, edhe në qoftë se ata nuk kanë të njëjtat karakteristika individuale. Prandaj mbetet pjesë e problemit të identifikimit. Një mënyrë për t'u marrë me këtë mund të jetë për të llogaritur variablat agregate të kushtëzuara (niveli i 43

44 papunësisë të grave të ndërvepruar me një maket gjinore) apo të ndërveprojnë direkt me karakteristikat individuale me dallimet agregat - rajonale: atëherë mund të hetojë për shembull nëse individët e arsimuar janë më shumë të përgjegjshëm për ndryshimet në lehtësitë kulturore. Por supozojmë se të gjithë individët me origjinë nga i njëjti rajon përballen me të njëjtat mundësi dallimesh mbi migrimin, e cila nuk është një tipar i dëshirueshëm. Duke përfshirë edhe dallimet rajonale në pagat mesatare në (3,2) nuk është e dëshirueshme sepse individët mund të përballen me mundësi punësimi që i japin pagat individuale specifike. Në një përmirësim strukturor literatura ka gjetur mënyra të tjera për të zgjidhur problemin e identifikimit, duke specifikuar në të njëjtën kohë një ekuacion të pagave (3,3 "), një ekuacion i pagës për qëndrimit (3,3 ''), dhe një ekuacion migrimi (2,3) si një funksion të diferencave të pagave (WMI - WSI) dhe karakteristikat tjera individuale Xt. Tani, diferenca në paga është specifikim individual dhe besohet të arrijë dallime rajonale në mundësitë individuale, ndërsa variablat individuale mund të llogarisin lëvizjet e kostos heterogjene. Sistemi i ekuacioneve mund të shkruhet si më poshtë: Yi* = Xi.α + γ.(wm,i- ws,i) + εi (3.3) wm,i= Zm,i.δ + εm,i (3.3 ) ws,i= Zs,i.η + εs,i (3.3 ) Është e rëndësishme të theksohet se, edhe pse paga e lidhur me migracionin është vënë re vetëm për lëvizesit dhe paga në shtëpi është vërejtur vetëm për qëndruesit, wm,i (resp. ws,i) e pagave duhet të reflektojë për pagën e mundshme lidhur me migrimin (resp. qëndruesit). Nëse ekuacioni i pagës së migrimit është vlerësuar vetëm për modelet e lëvizësve, koeficientët e vlerësuar ndoshta do të jetë të zhvendosur për shkak të çështjeve të përzgjedhjes. Ka dy metoda për të kapërcyer këtë problem. Metoda e parë, është të zbatojë dy fazat Heckman metodë e zbatuar fillimisht nga Nakosteen dhe Zimmer (1980), Robinson dhe Tomes (1982) për vendet e zhvilluara. Çuditërisht kjo metodë ka qenë vetëm kohët e fundit e aplikuar në analizë në vendet në zhvillim në botime të tilla si Lanzona 44

45 (1998) në Filipine, Agesa (2001) në Kenia, ose Tunali (2000) në Turqi. Metoda e dytë është për të vlerësuar ekuacionet në të njëjtën kohë nga përgjasitë maksimale. Llogaritja për destinacione të shumta Një mangësi e specifikimeve të mësipërme është grupimi i të gjitha destinacioneve të mundshme në një destinacion të një pjese tjetër të botës. Sigurisht, kjo është shpesh për shkak të mungesës së të dhënave të disponueshme dhe të matshme dhe për shkak se analizat e shumëfishta janë më pak të përpunuara. Megjithatë, kjo është me të vërtetë problematike që nga individë që përballen me një grup të destinacioneve të ndryshme të mundshme të migracionit me mundësitë e ndryshme lokale. Është intuitive që punonjësit jo vetëm mund të vendosin nëse do të migrojnë, por gjithashtu të vendosin se ku do të emigrojnë; ata madje mund të bëjnë këto zgjedhje, në të njëjtën kohëzgjedhjet e modeleve polychotomous, zakonisht modelet logit. Specifikimi i përgjithshëm i modeleve të tilla mund të shkruhet si më poshtë: r(i) = Argmax (Vi,r) (3.4) Vi,r= Xi.αr+ β.wi,r+ μi,r (3.4 ) wi,r= Zi,r.γr+ νi,r (3.4) ku Vi është dobi indirekte e individit i nëse vendndodhja në rajonin r dhe ri është vendndodhja e zgjedhur. Në këtë model shërbimi i krahasuar individual nëpër vende dhe zgjedhje racionale të vendit që jep nivele më të larta të shërbimeve. Dobitë në një vend të caktuar është funksion i pagës individuale dhe vendndodhjes specifike aq më teper lëvizjet e kostove që varen nga variablat individualë (përmes Xi në (3,4 '). Në këtë mjedis, migrimi është shkaktuar nga dallimet rajonale në kthimin mbi karakteristikat e vëzhguara (Zir në (3,4 '') për karakteristikat me vlerë nga tregu i punës, apo Xi në (3,4 ') për karakteristikat tjera) ose karakteristikat e pavëzhguara. (duke ndikuar ne μi,r ose νi,r). Kështu, nëse marrim parasysh se si pagat mund të ndikojnë në migrimin, rajonet mund të kenë kthime të ndryshme në arsim (si në Dahl, 2002), ose kthime të ndryshme mbi karakteristikat e 45

46 pavëzhguara. Migracioni gjithashtu mund të jetë shkaktuar nga goditjet ekonomike, duke ndikuar Vir në (3,4 '') të tilla si raste të mira të vendeve të punës që japin një bonus të pagave. Ky lloj i modelit është përdorur nga Falaris (1987), i cili vlerëson një model logit panel të migrimit të brendshëm individual në të gjithë 23 vendet në Venezuelë grupuara në 7 rajone. Largësia ndërmjet shteteve është përdorur si autorizim për të lëvizur shpenzimet. Modeli vlerësohet në tri faza: Autori i parë vlerëson probabilitetin PJ të zgjedhjes së një shteti j nga dekompozimi që probabiliteti në probabilitetin e zgjedhjes së shtetitjme kusht duhet të jetë në rajonin k dhe të probabilitetin Pk të zgjedhjes k, së bashku probabilitetet kanë nje logit specific. Më në fund, ekuacionet e pagave janë përdorur për t'i plotësuar një pagë reale të mundshme për çdo person në çdo shtet. Ai është në gjendje të vlerësojnë versionin strukturor të modelit logit (të formularit (3,4). Në përputhje me teorinë, ai konstaton se dallimi në paga do të ndikojë në vendimet e migrimit në Venezuelë 25. Këto metoda të përmirësuara ende kanë pengesë që ata supozojnë se individët kanë të gjithë informacionin e nevojshëm për të llogaritur nivelet e ndryshme të shërbimeve që lidhen me zgjedhjet e ndryshme të migracionit. Ata gjithashtu duhet të ngrejë një sërë çështjesh ekonometrike, shumica e tyre e lidhur me papërsosmërinë e të dhënave në dispozicion. 25 Një arsye për të përdorur një logit i mbivendosur në vend të një logit standarde multinomial është që të zbusë problemet e shkaktuara nga pasura e 'pavarësisë së alternativave të parëndësishme' (botën tjetër iia) siç supozohet domosdoshmërisht në këtë lloj të modeleve. Në të vërtetë, me qasje Falaris ', një nevojë për të marrë IIa nëpër rajone dhe në të gjithë shtetet brenda rajoneve të caktuara, por jo të gjithë shtetet në rajone të ndryshme, e cila është më pak e kufizuar por jo plotësisht realist. Duke u ndalur në migrimin e brendshëm në Shtetet e Bashkuara, Dahl (2002) përdor një qasje më të përgjithshme e cila krejtësisht shpëton e problemit IIA. Dahl propozon një qasje roman metodologjike duke u mbështetur edhe në vlerësimin e një ekuacioni të pagave për nën-modelet e migrantëve dhe korrigjues për paragjykim përzgjedhjes. Megjithatë, procesi vend nuk ka nevojë të të specifikohen: probabiliteti për të migruar nga një shtet në një shtet tjetër është vlerësuar jo parametrike duke përdorur Vlerësues frekuencave për individët që ndajnë të njëjtat karakteristika, dmth arsimin dhe moshën. Kjo vjen për shkak të duke supozuar se individët me të njëjtat karakteristika janë të prekur në të njëjtën mënyrë nga përcaktuesit e migrimit.avantazhi kryesor i metodës është se ai lejon për të vlerësuar vendimet individuale të migracionit, edhe në prani të destinacioneve të shumta të mundshme.kjo mund të mos jetë gjithmonë e vërtetë, veçanërisht në vendet në zhvillim, dhe mund të zvogëlojë fuqinë shpjeguese të këtyre vlerësimeve. Ajo në këtë mënyrë mund të jetë me vlerë të menduarit rreth specifikave alternative që do të marrë në konsideratë informacionin e papërsosur te migrantëve potencialë. 46

47 Një fillesë e dytë e migrimit të brendshëm të literaturës empirike në vendet në zhvillim fokusohet në pasojat e migrimit. A fitojnë emigrantët nga emigrimi? A është migrimi i dobishëm për zonat rurale, për zonat urbane, apo edhe për ekonominë si një e tërë? Disa aspekte ligjore Mënyra alternative e qarkullimit të migrantëve Një nga mënyrat për të qarkulluar, për të ushtruar të drejtën e migrimit është edhe postimi i punëtorëve. Lëvizja e lirë e shërbimeve ishte përcaktuar në Nenin 49 të Traktatit të Romës. Neni 50 (3) u jepte firmave të drejtën për të ofruar shërbime në një Shtet Anëtar "nën të njëjtat kushte të vendosura nga ai Shtet mbi shtetasit e vet". Neni 48 (2) lidhur me lëvizjen e lirë të punës, e cila deri në rastin Rush portugez në fillim të viteve 1990 ishte konsideruar sikur mbulonte edhe punëtorët e postuar, përcaktonte se të gjithë punëtorët e huaj duhet të trajtohen në mënyrë të barabartë me punonjësit kombëtare (Houwerzijl, 2015: 24). Por në dallim nga migrantët e zakonshme të punës, punetorët e postuar duhet të mbeten të siguruar në vendin e origjinës dhe të lirohen nga detyrimet e sigurimeve shoqërore (si dhe tatimi mbi të ardhurat) në shtetin pritës për një periudhë deri në 12 muaj, duke shpëtuar kompanitë e vendit pritës, nga kosto të konsiderueshme pune prej përdorimit të punëtorëve të postuar. Edhe pse flukset e punëtorëve të postuar ishin të vogla gjatë dekadave të para dhe në thelb ishin të kufizuar në industrinë e ndërtimit (Cremers, 2016), disa vendime të GJED-së i adresohen lidhjeve reciproke midis trajtimit të barabartë dhe lëvizjes së lirë të shërbimeve. Në çështjen Komisioni v. Franca (C-167/73) Gjykata, duke iu referuar Nenit 48, deklaroi se shtetasit... e vetë shtetit pritës (...) nuk do të vuajnë pasojat e pafavorshme të cilat mund të rezultojnë nga ofrimi apo pranimi nga shtetas të shteteve të tjera anëtare të (...) kushteve të punësimit apo të shpërblimit më pak të favorshme se sa të atyre që ata marrin në bazë të ligjit kombëtar, duke qënë se pranimi i tillë është i ndaluar. Me fjalë të tjera, trajtimi i barabartë nuk ishte i nevojshëm vetëm për të parandaluar diskriminimin e punëtorëve të huaj, por edhe për të siguruar konkurrencën e drejtë dhe për të mbrojtur punëtorët e vendit pritës punëtore nga pasojat e dëmshme. Gjatë këtyre viteve, Gjykata, duke filluar me Gebhart (C-55/94), zhvilloi doktrinën e proporcionalitetit si një mjet për të gjykuar se çfarë lloj kufizimesh mund të krijojnë me të drejtë Shtetet Anëtare pa dëmtuar lirinë e ofrimit të shërbimeve (Hellsten, 2005; Sjødin, 2009). U bë e 47

48 qartë se kërkesat e dyfishta në lidhje me kontributet sociale ishin të ndaluara. Në Ëebb (C279 / 80), GJED-ja pohoi se dhënia me qira e punës bie nën lëvizjen e lirë të shërbimeve, por më vonë iu referua 1612/68/KEE në lidhje me lëvizjen e lirë të punës, e cila duhet të sigurojnë pagesë të barabartë. Më tej, në Seco (C-62 dhe 63/81), ajo deklaroi se është e mirë përcaktuar se ligji i Komunitetit nuk përjashton Shtetet Anëtare nga zbatimi i legjislacionit të tyre, ose marrëveshjeve kolektive të punës (...) në lidhje me pagat minimale për çdo personi i cili është i punësuar, qoftë edhe përkohësisht brenda territorit të tyre, pa marrë parasysh se në cilin vend është vendosur punëdhënësi.... Kjo formulë u përsërit në Rush Portuguesa (C-113/89), i cila shërbeu si një model për Direktivën e Punëtorëve të Postuar (DPP) (Evju, 2009b; Houëerzijl, 2005). Në rastin Rush, një kompani portugeze sjellë punëtorë për të kryer një shërbim në një vend ndërtimi francez. Sipas autoriteteve franceze, kompania theu ligjin, sepse nuk ishin lëshuar leje pune dhe pagesa ishte nën standardet franceze. Si një Shtet Anëtar i sapo aderuar, Portugalia iu nënshtrua më pas rregullave kalimtare në lidhje me lëvizjen e lirë të punës, por sipas mendimit të Gjykatës kjo ishte e parëndësishme, dhe punëtorëve të postuar nuk u nevojitej asnjë leje duke qëne se ata do të ktheheshin në vendin e tyre pas përfundimit të punës pa fituar në asnjë kohë akses në tregun e punës të vendit pritës. Gjykata rikonfirmoi formulën Seco lidhur me zbatimin e marrëveshjeve të zgjeruara kolektive të vendit pritës, të cilat përfundimisht u kodifikuan në DPP (96/71/KE). Kjo nismë e parë për të rregulluar kushtet për punëtorët e postuara ishte një propozim për një klauzolë sociale lidhur me punët publike në mes të viteve 1980 (Cremers, 2006). Ajo dështoi por pas lobimit aktiv nga ana e partnerëve socialë Evropianë në ndërtim, Komisioni paraqiti një projekt-direktivë në vitin 1991, ku theksohet se kushtet e vendit pritës duhet të zbatohen në kushtet themelore të punës, duke përfshirë ketu edhe pagat minimale. Konflikti i interesave midis vendeve të mëdha dërguese, si Portugalia, Irlanda dhe Britania e Madhe, dhe i vendeve pritëse e bëri propozimin shumë te diskutueshëm. Sugjerimin i një periudhe pragu tre-mujore në përputhje me dispozitat e pagave të vendit pritës nxiti konfliktin (Eichhorst, 1998, Kohlemainen, 2002). Në mënyrë që të shmangte kërkesat unanime të aplikuara për çështjet e mbrojtjes së punëtorëve, baza ligjore e zgjedhur për propozimin ishte liria për të ofruar shërbime Neni 47 (pika 57) paragrafi 2, dhe Neni 55 (pika 66) të Traktatit të KE-së. Ndërkohë që Parlamenti Evropian (PE) mbështeste të gjithë partnerët socialë në ndërtim, pakica që bllokonte Këshillin u 48

49 thye vetëm pas pranimin të Austrisë, Finlandës dhe Suedisë në vitin Duke i paraprirë Direktivës, Franca dhe Gjermania kishin miratuar tashmë ligje kombëtare për postimin e punëtoreve në përgjigje të hyrjeve mëdha të punëtorëve të postuar të cilët paguhen ulët në sektorin e ndërtimit, pas rënies së Perdes së Hekurt, (Menz, 2005). Direktiva e ofrimit të shërbimeve Promovimi i dispozitës kalimtare të shërbimeve kërkon një klimë të drejtë konkurrence dhe masa që garantojnë respektimin e të drejtave të punëtorëve (Recital 5). Neni kryesor 3.1 përcakton bërthamën e kushteve të punësimit në vendin pritës, të cilën shtetet pritëse janë të detyruara t ja garantojnë punëtorëve të postuar në territorin e tyre, duke mbuluar kohën maksimale të punës; pagesën minimale të pushimeve vjetore; normat minimale të pagave dhe të punës jashtë orarit; kushtet për punësimin e punëtorëve; shëndetin, sigurinë dhe higjenën në punë; masat mbrojtëse për gratë shtatzëna dhe gratë që kanë lindur; trajtim të barabartë midis burrave dhe grave, si dhe dispozita të tjera mos-diskriminimi. Këto rregulla të detyrueshme duhet të përcaktohen me ligj, me rregullore, me dispozita administrative, dhe / ose në marrëveshje kolektive dhe vendime arbitrazhi që janë deklaruar të zbatueshme në mënyrë universale. Koncepti i normave minimale të pagës do të përcaktohet nga rregullat e shtetit pritës (Neni 1.6). Shtetet Anëtare mund të vendosin të mos i zbatojnë kushtet minimale për postimet e punëtorëvë me kohëzgjatje më pak se një muaj, përveç rasteve kur ato janë të organizuara nga Agjencitë e Përkohshme të Punësimit. Neni 3.1, si pasojë, do të thotë se rregullat e vendit-të-origjinës zbatohen në aspekt të marrëdhënies së punësimit jashtë kores së bërthamës. Sipas Nenit 3.7, Direktiva nuk duhet të pengojë zbatimin e kushteve të punësimit të cilat janë më të favorshme për punëtorët, ndërsa Neni 3.10 i jep hapësirë Shteteve Anëtare të aplikojnë termat dhe kushtet e punësimit për çështje jashtë kores së bërthamës në Nenin 3.1 'në rastin e ofrimit të politikave publike. Kombinime, të këtyre neneve rritën kuptimin e DPP-së si një minimum, që i lejon Shtetet Anëtare të shkojnë përtej standardeve minimale të përcaktuara, të cilat janë të renditura në Nenin 3.1. GJED-ja e kohëve të fundit e ka shkatërruar rrënjësisht atë supozim. As një tjetër supozim ai se DPP-ja ka rivendosur apo ruan, një kapacitet kombëtar për rregullat sociale brenda një mjedisi ndërkombëtar të tregjeve të liberalizuara dhe si i tillë është 'ilustruesi më domethënës i vazhdimësisë së primatit të institucioneve kombëtare në marrëdhëniet industriale Evropiane "(Streeck, 1998) - nuk qëndron deri në faktet e fundit. 49

50 Miratimi i DPP-së u konsiderua si një fitore e madhe e koalicionit të politikës sociale të BE-së, por në qarqet liberale është parë si një anomali, që shkel logjikën e lëvizjeve të lira. Kur u zbatua në vitin 1999, çështja megjithatë e kishte humbur spikatjen, dhe me të vërtetë nuk tërhoqi vëmendjen deri në zgjerimin e anës lindore dhe fillimin e Direktivës së Shërbimeve në vitin Pasojat e migrimit Pasojat e migrimit për individin Për të kontrolluar nëse migrantët e përmirësojnë me të vërtetë situatën e tyre duke migruar, literatura empirike është përpjekur kryesisht për të vlerësuar kthimet monetare të migrimit duke u fokusuar në krahasime të pagave (të ardhurat aktuale duke u konsideruar si autorizim për qarkullimin e të ardhurave në të ardhmen) ose mbi dinamikën e pagave të migrantëve. Disa hyrje mund të përdoren për të matur ndryshimin në shpërblimin e lidhur me migracionin. Me të dhëna ndër seksionale, është e mundur për të ndërtuar dhe krahasuar të ardhurat e migrantëve me të ardhurat që ata do të kishin pasur nëse nuk do të kishin lëvizur. Kjo mund të bëhet duke njehsuar një pagë kur qëndrojnë dhe kur lëvizin, duke përdorur ekuacionet (3,3 ') dhe (3,3' ') dhe korrigjimin për paragjykim përzgjedhje. Dallimi në mes të dy pagave mund të përdoret për të llogaritur për efektin e migrimit në paga. Vëzhgojnë se me të dhënat, është gjithashtu e mundur të vlerësohet drejtpërdrejt nëse janë migrantë që fitojë nga migrimi duke përfituar nga të dhënat panel. Një mënyrë është thjesht për ndryshimin në të ardhurat mes dy datave, si një funksion i karakteristikave personale (ose ndryshimet në karakteristikat personale) dhe statusit të migrantit: Avantazhi i differencimit të një model ndër-seksioni (variabla në RHS së (3,5) janë shprehur si diferenca) është se _ mund të fshijë nga efektet fikse potencialisht korrelacion me termin e gabimit në regresionit kryq seksionin e pagave, duke hequr një potencial problemi endogjenitetit e të dhënave jo e gjatësisë, dhe justifikon vlerësimin për ndryshim pa pasur nevojë për të kontrolluar për përzgjedhje. Megjithatë, një problem i endogjenitetitmund të mbetet edhe pas differencing nëse ka ndonjë përzgjedhje të mbetjeve individuale 50

51 ΔWi = Xi.α + β.mi + εi (3.5). Siç u përmend në pjesën e mëparshme, studimet zakonisht matin një fitim të lidhur me migrimin, por kjo nuk do të thotë të japësh mundësinë e një paradoksi në të ardhurat që kanë punëtorët gjatë emigrimit, pavarësisht një page më të ulët që kanë në fushën e destinacionit (Vishwanath, 1991, Katz dhe Stark, 1986a). Një arsye e rëndësishme mund të jetë që punëtorët të pësojnë një humbje të shkurtër gjatë gjithë të ardhurave të tyre, por një fitim afatgjatë. Kjo justifikon studime që fokusohen në asimilimin e migrantëve në një perspektivë dinamike kur të dhënat e gjatësisë janë në dispozicion Pasojat e migrimit për zonën rurale të origjinës Përveç efektit të migrimit mbi vetë migrantët, puna empirike ka hetuar edhe si migrimi ndikon në familjet e emigrantëve dhe zonat rurale të origjinës. Në teori, zonat rurale të migrimit urbane potencialisht mund të ndikojnë në zonat rurale në dy mënyra: duke hequr të ardhurat e punës së migrantëve dhe shpenzimet nga vendndodhja origjinale (efekt i drejtpërdrejtë i migracionit), dhe duke gjeneruar transfertat midis migrantëve dhe familjeve të tyre (efektit i remitancave). Efekti i fundit mund të matet në nivel individual për qëndruesit që marrin remitancat,si dhe në nivelin e komunitetit nëse fokusi është në pabarazinë ose varfëri. Nuk është çudi, nëse largimi i emigrantëve në qytet e përmirëson apo jo jetesën e atyre që qëndrojnë në zonat rurale e cila është teorikisht e paqartë. Nga njëra anë, migrimi i brendshëm në qytet mund të lehtësojë një treg të tensionuar të punës në të cilën oferta e punës është e mbingarkuar dhe mund të sigurojë banorët në zonat rurale me paratë e dërguara nga të afërmit e tyre të cilët u larguan për qytetin. Nga ana tjetër zonat rurale në ato urbane mund të kenë një ndikim negativ në zonat rurale duke hequr punëtorët nga aktivitetet prodhuese në zonat rurale ose përmes eksternaliteteve të llojeve të ndryshme, për shembull përmes përkeqësimit të strukturave familjare ose të komunitetit, duke lënë individët, veçanërisht gratë, në rënie në zonat rurale me perspektive të vogël zhvillimi.janë identifikuar efektet neto megjithatë është një vështrim empirik. 51

52 Pasojat për shpërndarjen e të ardhurave në vendin e origjinës Disa studime hetojë nëse është rritur ose ulur pabarazia e remitancave në zonat rurale Stark, Taylor dhe Yitzhaki (1986) krahasuar me dy fshatra meksikane: një i cili e ka pasur shumë të theksuar emigracionin e brendshëm jashtë vendit, dhe një tjetër që ka qenë subjekt i shumë emigracioneve ndërkombëtare jashtë vendit në jug të Kalifornisë. Duke përdorur të dhënat e familjarëve, autorët janë në gjendje për të simuluar efektin e ndryshimeve të vogla në llojet e ndryshme të të ardhurave (jo të ardhurat e remitances si dhe paratë e dërguara nga emigrantët ndërkombëtarë) dhe për të siguruar një analizë më të mirë të pabarazive familjare në çdo fshat. Natyrisht, ndikimi i ndryshimeve margjinale në remitancat mbi pabarazinë varet aty ku përfituesit e remitancave janë të vendosur në kuadër të shpërndarjes së të ardhurave në fshat, dhe mbi shpërndarjen e vetë remitancave. Autorët gjetën se në fshatin ku shumë familje kanë krijuar lidhje me migrantët e brendshëm, dërgesat nga emigrantët e brendshme kanë një ndikim të barazimit në shpërndarjen e të ardhurave në fshat, ndërsa remitancat nga emigrantët ndërkombëtarë kanë një ndikim të barazimit. Stark, Taylor dhe Yitzhaki (2008) tregojnë fuqinë e këtyre gjetjeve duke përdorur dekompozimin e zgjatur Gini. Studime të tjera në Pakistan (Adams, 1994) dhe Filipinet (Rodriguez, ), gjithashtu janë gjetur se migrimi i brendshëm ka më shumë gjasa për të ulur pabarazinë, në kontrast me migrimin ndërkombëtar. Shpjegimi i postulatit është selektiviteti i emigrantëve në mes dy llojeve të migrimit. Për më tepër, ka qenë gjithashtu argumentuar se efekti do të mund të varet edhe në fazën e migrimit, kur konsiderohet me kalimin e kohës. Studimi mbi migrimin ndërkombëtar nga Meksika në Shtetet e Bashkuara, McKenzie (2005) konstaton se kur grupi i emigrantëve është i vogël, gama e sipërme e mesme e shpërndarjes se pasurisë përfiton më shume nga migrimi dhe remitancat. Kur grupi është rritur me hapa më të mëdha, a gradualisht shkon në dobi të individëve të varfër. Siç është përmendur tashmë, e njëjta gjë ka mundesi të zbatohet për migrimin e brendshëm në vendet në zhvillim që nga familjet e pronarëve që zakonisht migrojnë para familjeve fshatare gjatë procesit të urbanizimit. 27 Economic development and cultural change, 1998, France 52

53 Kjo është në përputhje me idenë e pabarazisë në rajonin e origjinës ka një marrëdhënie me inversin U-formë mbi migrimin. Nga një pikëpamje ekonometrike, studimi i ndryshimeve në pabarazinë për shkak të migracionit dhe remitancave mund të jetë i ndërlikuar. Një çështje e rëndësishme është nëse pjesëmarrja e punës të tregut të familjeve rurale marrin dërgesa dhe është konsideruar të jetë endogjen apo jo (dmth nëse transfertat e parave janë një zëvendësim potencial për të ardhurat në shtëpi ose jo). Nëse ky është rasti, çfarë duhet të hetohet është se si shpërndarja e të ardhurave vërehet në vendin e origjinës krahasohet me një skenar kundërshtuese pa migrimin dhe remitancat. Barham dhe Boucher (1998) studiojnë këtë çështje duke përdorur të dhënat e një seksioni kryq nga një sondazh të ekonomive familjare në një qytet të Nikaraguas me një histori të gjatë të migracionit. Për të ndërtuar skenarin kundërshtues, autorët llogaritin të ardhurat e migrantëve nëse sikur të kishin mbetur në qytet. Ata përdorin rezultatet për të llogaritur për vendimet e pjesëmarrjes dhe të ardhurat për migrantët dhe jo-emigrantëve në familjet migrante. Ndërsa thjesht duke krahasuar pabarazinë e të ardhurave matet me një indeks Gini dhe remitancat do të tregojnë se dërgesat nga migrimi i brendshëm do të jenë reduktuar në pabarazinë, krahasuar me skenarin kundërshtues tregon se, në fakt, migrimi i brendshëm rrit pabarazinë - një rezultat që cilësohet i ngjashëm me atë të migrimit ndërkombëtar Pasojat për prodhimin në vendin e origjinës Një çështje tjetër është se si migracioni mund të ndikojë në prodhimin në vendin e origjinës. Në rastin e vendeve rurale punët e tepërta si në modelin Lewis, migracioni nuk duhet të ketë asnjë efekt tjetër në prodhim përveç se remitancat shpenzohen për investime produktive apo për shkak të rritjes së kërkesës për mallrat. Lucas (1987) përdor të dhëna seri të kohës gjatë një periudhe të gjatë për të studiuar migracionin ndër-rajonal në Afrikën Jugore (migracioni ndërkombëtar për minierat e Afrikës së Jugut nga vendet fqinje). Modeli ekonometrik përfshin të dy përcaktuesit e migracionit ndërkombëtar në minierat e Afrikës së Jugut dhe pasojat ekonomike për vendet fqinje të fuqisë punëtore të furnizimit. 53

54 Për çdo ekonomi, ekuacionet janë vlerësuar për migrimin e minierave, prodhimit bimor në familje, bagëtisë akumulimit, dhe punës të pasurive, është gjetur se, në ekonomitë dërguese, prodhimi i kulturave vendase (dmth prodhimi në zonat rurale) ndikohet negativisht nga tërheqja e punës (në afat të shkurtër), por ndikohet pozitivisht nga investimet e dërguara nga emigrantët (në afat të gjatë). Ky përfundim është konfirmuar nga puna e Rozelle, Taylor dhe DeBrauë (1999) mbi një shembull familjesh fermere në verilindje të Kinës në krahinat e Hebei dhe Liaoning Pasojat për kapitalin njerëzor dhe rritjen ekonomike në vendin e origjinës Migrimi mund të ketë një efekt negativ në stokun lokal të kapitalit njerëzor duke hequr individët me aftësi të veçanta, ose mund të ketë një efekt pozitiv nga stimulimi i investimeve në blerjen e kapitalit njerëzor nga migrantët potencialë (Stark dhe Wang, 2002). Këto dy efekte mund të veprojë në drejtime të kundërta në mënyrë që efekti i përgjithshëm është një çështje e hetimit empirik. Ideja e një të ashtuquajture : 'ikje e trurit' Në mënyrë për të kontrolluar endogjenitetin e migracionit, autorët njëkohësisht vlerësojnë normat e migrimin të vendeve specifike, investimet në kapitalin njerëzor dhe normës së rritjes së ekonomisë kombëtare, duke përdorur kursin e migrimin ex post si autorizim për probabilitetin exante për të migruar. Në rastin e migracionit të brendshëm, Kochar (2004) ofron një provë duke përdorur të dhënat mikroekonomike. Metoda konsiston në vlerësimin se si dallimet në kthimet për shkollimin në mes të një zonë rurale dhe zonën urbane ndikon në mundësinë e përfundimit të shkollës së mesme për djem në zonat rurale të moshës

55 Pasojat e e migrimit të destinacionit për zonën urbane Në njohuritë tona, puna mbi efektet e migracionit të brendshëm në zonë urbane të destinacionit është e pakët. Kjo bie në kontrast me studimet më të shumta të ndikimit të migrimit ndërkombëtar për vendasit në vendin pritës të destinacionit (për anketat, shih Borjas, 1999, apo Greenwood dhe McDowell, 1999). Por efektet e migracionit të brendshëm mund të ndryshojnë nga ato.në rastin e migracionit të brendshëm, mungesa e një kursi të këmbimit e bën migrimin një mekanizëm qendror barazuar për pabarazitë rajonale në aktivitetin ekonomik në mënyrë që ekuilibri i analizës të pjesshme duhet të je e papërshtatshme. Për më tepër, për shkak të dallimeve në selektivitetin e emigrantëve (që ndoshta duhet t'i atribuohen ndryshimet në kostot e migrimit dhe kufizime të migrimit) dhe për shkak të dallimeve në kontekste lokale ekonomike (të tregut më të rregulluara të punës në vendet e zhvilluara kundrejt tregjeve të punës urbane më pak të rregulluara në vendet në zhvillim ), efektet e pritshme në fushën e destinacionit dhe Madhësitë e tyre duhet gjithashtu ndryshojnë. Në veçanti, migrantët e brendshem në vendet në zhvillim kanë më shumë të ngjarë të jenë më pak të aftë se vendasit në zonën urbane të destinacionit, ndërsa emigrantët ndërkombëtarë mund të jetë më pak ose më shumë të aftë se sa amtare mesatare në vendin e destinacionittë migrimit ndërkombëtar. Për të karakterizuar më mirë flukset e migrimit të brendshëm dhe stoqeve, do të ishte shumë e dobishme për të ndërtuar bazat e të dhënave për migracionin e brendshëm nga ana e arsimit në një përzgjedhje të vendeve në zhvillim, duke plotësuar punën e Docquier dhe Marfouk (2005), i cili kohët e fundit ka ndërtuar një bazë të dhënash të tillë për migrimit ndërkombëtar. Por, në njohuritë tona, kjo punë mbetet për t'u bërë Pasojat e migrimit për ekonominë si një e tërë Disa studime empirike kanë qenë më ambicioze dhe janë përpjekur për të matur ndryshimet kombëtare në prodhim, të ardhurat dhe pabarazia që rezultojnë nga migrimi i brendshëm.çështja në rrezik është nëse migrimi i lejon punëtorët për të lëvizur në zonat ku ata janë më produktive dhe nëse fitimet e efikasitetit ndodhin me koston e rritjes së pabarazisë. Nga pikëpamja e aplikuar, 55

56 kemi vetëm modele strukturore të migrimit të brendshëm. Disa vepra kanë integruar migrimin e brendshëm në vlerësimin e tyre të reduktimit të barrierave të tregtisë. Taylor, Yunez-Naude dhe Dyer (2009) hetojë ndikimet e NAFTA për punësimin rural dhe të pagave dhe zonat rurale të emigracionit jashtë vendit në Meksikë pas një reduktimi në qeverinë mbështetur në çmimin e misrit. Kjo është bërë duke përdorur një model fshat-qytet që përbën familjen mikroekonomike. 28 Modeli vlerësohet në të dhënat e anketës nga familjet që ndodhen në qytetet dhe fshatrat përreth në provincën Michoacan. Autorët gjejnë vetëm një ndikim të vogël të liberalizimit të tregtisë. Zhao dhe Wang (2008) simulojnë efektet e zvogëlimit të barrierave tregtare për migracionin në zonat rurale-urbane dhe papunësisë urbane në Kinë. Simulimet e tyre tregojnë se ka një nevojë të madhe për të koordinuar politikat tregtare, të punës dhe të migrimit të brendshëm. Në kontekstin e masave liberalizuese të tregtisë (a. reduktimin gradual të tarifave të importit), nëse kontrollet rurale-urbane të migrimit janë relaksuar (rritja e mobilitetit të punës) pa një reformë të tregut të punës ( është imponuar një pagë plotësisht fleksibël urbane), pastaj papunësia urbane do të rritet në mënyrë dramatike. Autorët arrijnë në përfundimin se në qoftë se qetësohen kontrollet e migracionit atëher është shoqëruar me një reformë të plotë në tregun e punës, kështu Kina do të ketë maksimalizuar fitimin e saj nga liberalizimit të tregtisë. Puna që përdorin këto modele për të studiuar efektin e kufizimeve të lëvizshmërisë janë të pakta. Au dhe Henderson (2006) tregojnë që kufizimet e migracionit kanë gjeneruar grumbullim të pamjaftueshëm në zonat urbane të Kinës, duke rezultuar në humbje të GDP-së. Whalley dhe Zang (2004) hetojnë shkallën në të cilën kufizimet e lëvizshmërisë në Kinë (sistem Hukou) ndoshta kontribuojë për pabarazinë e përgjithshme e të ardhurave. Ata propozojnë një model të thjeshtë në të cilën heqin kufizimet e lëvizshmërisë shpërndajnë punën nëpër regjione në mënyrë që të venë shenjën e barazimit produktivitetit margjinale (pagat 28 Për teknikat e llogaritshme të ekuilibrit të përgjithshëm përdoret për të shqyrtuar ndikimet e ndryshimeve të politikave në ekonomitë e fshatit dhe migracionit, shih Taylor dhe Adelman (1996). 56

57 fleksibël). Kur kufizimet e migracionit janë hequr, të gjitha diferencat e pagave dhe pabarazia më të ardhura zhduken.zgjerime të cilat marrin në konsideratë dallimet e efikasitetit të punës nëpër rajone apo në të cilat çojnë në rritjen e çmimeve në shtëpitë urbane. Hu (2004) simulon një modelaglomerat hapësinor për të shpjeguar pabarazinë në rritjen rajonale ndërmjet zonave bregdetare në Kinë dhe rrethina e tyre Matja e efektit të ndërveprimeve sociale dhe rrjetet sociale në lehtësimin e migracionit dhe e asimilimit Ne një seri të letrave shikojmë nëse rrjetet sociale luajnë një rol kyç në migrimin dhe asimilimin e tregut të punës. Për të studiuar se si rezultatet e punës të emigrantëve ndikohen prej rrjeteve të tyre sociale, një hyrje e thjeshtë dhe e drejtpërdrejtë është thjesht për të futur variabla në (3,6), siç janë përqindja e emigrantëve me origjinë të njëjtë rurale që banojnë në vendin e destinacionit. Megjithatë, punimet ekzistuese adoptojnë hyrje të ndryshme. Në studimin e tyre të migrimit në Bangkok, Yamauchi dhe Tanabe (2003) duke drejtuar një model Probit mbi probabilitetin e punësimit të emigrantëve të rinj (përcaktuar si ata të cilët kanë qëndruar në Bangkok më pak se një vit) duke marrë në karakteristikat e llogarive individuale dhe familjare si dhe faktorët e rrjetit që janë specifike për krahinën e origjinës: probabilitetin e punësimit të vlerësuar në mesin e grupit të emigrantëve nga një fushë të caktuar, dhe shpërndarja relative e emigrantëve nga një fushë të veçantë në të gjithë popullsinë migrante me banim në Bangkok. Me këtë metodë, lind një nevojë për të dalluar efektin e eksternaliteteve të grupit specifik (efekti i rrjetit) nga korrelacioni midis rezultateve të punës të tregut të grupeve të emigrantëve të kohëve të fundit dhe të mëparshme. Në të vërtetë, nuk mund të ketë karakteristika të përbashkëta pa vëzhguar karakteristikat specifike për krahinën e origjinës apo përballjeve në korrelacion midis migrantëve në të njëjtën origjinë. Ky problem është trajtuar prej bashkimit ndër-seksione me kalimin e kohës dhe duke përfshirë efektet fikse të origjinës specifike dhe goditjeve të vitit të origjinës specifike. Rezultatet tregojnë se ndërsa efikasiteti i punë-kërkimit të emigrantëve të mëparshme rrit probabilitetin e punësimit të emigrantëve të rinj, madhësia relative e popullsisë migrante në tregun e punës lokale e zvogëlon atë. 57

58 Një kritikë për këtë lloj pune është se endogjeniteti potencial i rrjetit social është i kontrolluar rrallë. Një përjashtim është Munshi (2003), i cili studion rolin e rrjeteve sociale në migrimin e meksikanëve në Shtetet e Bashkuara, duke përdorur një dataset panel të vendimeve individuale të lokacionit dhe rezultateve të punës nga komunitetet e shumta. Implikimet e Politikës - Këto vepra sugjerojnë se arsimi apo rrjetet sociale mund të ndihmojë emigrantët në procesin e tyre gradual të asimilimit në tregun e punës në qytet edhe pse kanalet e veçanta përmes të cilave rrjetet dhe edukimi që operojnë nuk janë identifikuar. Këto kanale komunikimi ndoshta përfshijnë lloje të ndryshme të mbështetjes ose mundësitë që emigrantët mund të mungojnë. Në këtë aspekt, politikat që do të mund të ndihmojë emigrantët për të kapërcyer barrierat e asimilimit janë të ndryshme. Masat mund të synojnë përmirësimin e fuqisë shkëmbyese të emigrantëve në tregun e punës-, për shembull përmes shkëmbimit të informacionit dhe të negociatave kolektive (Mosse et al., 2002). Qeveritë mund të kujdeset që emigrantët, dhe veçanërisht emigrantët e varfër, nuk janë racionuar në kredi në mënyrë që sipërmarrja nuk është dekurajuar, që emigrantët nuk janë të diskriminuar në tregun e shtëpive, dhe që ata të gjejnë një hyrje të kënaqshme në të mirat publike, duke përfshirë kujdesin për fëmijët, shëndetësor dhe arsimi. 29 Mbështetja e përfshirjes politike të emigrantëve në politikën lokale mund të ndihmojë emigrantët të sigurojnë që nevojat e tyre të merren parasysh nga hartuesit e politikave lokale. Disa masa të tjera mund të sigurojë mbrojtjen e emigrantëve të zonave rurale në qytete, duke iu ofruar atyre me informacion mbi legjislacionin dhe të drejtat e punës, duke favorizuar anëtarësimin në sindikata të tyre, dhe për të siguruar që ata kanë kontrata me shkrim. Masa të tjera mund të garantojë për të ruajtur të drejtat e emigrantëve në zonën rurale të origjinës që janë me larg. 29 Në Kinë, për shembull, emigrantët në zonat rurale ende përballen me pengesa të forta për të hyrë në shërbimet e kujdesit shëndetësor (Shaokang, Zhenëei dhe Blas, 2002) ose për të edukuar fëmijët e tyre (Kinë Përditshëm, 2003). 58

59 Vlerësimi në shkallën dhe shpejtësinë e asimilimit të tregut të punës në vendin e destinacionit Për të studiuar dinamikën e pagave të emigrantëve, studiuesi i referencës është Borjas, Bronars dhe Trejo (1992), i cili përqëndrohet në lëvizjet ndërshtetërore në Shtetet e Bashkuara. Pas ndërtimit të një maketi të emigrantëve për individët të cilët ndryshuan shtete gjatë periudhës së konsideruar, autorët kanë përdorur logaritmin e pagave të punëtorëve si më poshtë: ln wi = Xi.β+ γ1.ei + γ2.ei2 +δ0.mi + δ1.mi.t + δ2.mi.t2 + εi (3.6) Ku wi është paga, X1 është vektori i karakteristikave të personit M1 është variabël maketi për emigrantët, Ei është kohëzgjatja e përvojës së tregut të punës T1 janë vitet që prej migrimit dhe εi është një term gabim i rastit. Në modelin e vlerësuar (3,6), pritet që: δ0 < 0, masën e disavantazhit fillestar të emigrantëve (që kur emigrantët mund të transferojë pjesërisht rajonin e tyre apo firmën-specifike të njohurive kur emigrojnë), dhe δ1 > 0,,duke kapur ritmin e emigrantëve dhe jo emigrantëve. δ2 < 0 shpreh një ulje në konvergjencë. 30 Autorët në mënyrë eksplicite nuk përfshijnë ndonjë karakteristikë të punës në (3,6), sepse ata argumentojnë se proçesi i asimilimit pikërisht përfshin lëvizshmërinë e punës: ata duan të krahasojnë të ardhurat e emigrantëve dhe jo migrantëve për të njëjtin lloj të vendeve të punës, por edhe për të llogaritur për punë më të mirë. 31 Siç është supozuar, Borjas tregon se migrantët e brendshëm fillimisht fitojnë më pak se vendasit por përjetojnë një normë më të lartë të rritjes në mënyrë që diferenca e pagave zhduket pas pak vitesh. Disavantazhi i parë i emigrantëve 30 Siç ndryshe standardi në ekuacionet e pagave, duhet të presë për të vëzhguar γ1> 0 dhe γ2 <0 duke reflektuar një efekt pozitiv.vektori β masave si tregu vlerat karakteristikat personale. 31 Në një situatë ku besohet se procesi catching-up ndodh përmes rritjes së pagave, do të ishte e nevojshme për të kontrolluar për karakteristikat e punës. Në vendet në zhvillim, është dhënë dëshmi e përzier për segmentimin e tregut të punës, nuk është e qartë se çfarë modeli i asimilimit të tregut të punës mbizotëron. 59

60 rrit me distancë emigrimin, duke reflektuar një mospërputhje në rritje në përvojën e punës specifike.studime të tjera që përpiqen të hapin kutinë e zezë e post-migrimit të punës-tregut asimilon dhe për të identifikuar faktorët kyç të suksesit që janë të pakta. Friedberg (2000) replikon metodologjinë Borjas et al për të studiuar asimilimin e emigrantëve të Izraelit. Tregohet se kapitali njerëzor i fituar jashtë vendit është vetëm pjesërisht i transferueshëm, dhe se emigrantët më të arsimuar të kenë një normë më të shpejtë asimilimi që sugjeron se emigrantët mund të përfitojnë nga trajnime të mëtejshme në vijim te migracionit. Yamauchi (2004) heton dallimet në asimilimin e tregut të punës midis migrantëve të brendshëm të arsimuar dhe të pa-arsimuar në Bangkok. Duke bashkëvepruar arsimin me përvojën të destinacionit (përcaktuar si koha e kaluar në Bangkok), jep një koefiçient pozitiv, duke sugjeruar se migrantët e arsimuar janë në gjendje për të rritur pagat e tyre duke akumuluar me përvojë efektive në vendin e destinacionit më shpejt se emigrantët të paarsimuar Efekti i migrimit në paga lokale në vendin e destinacionit. Dokumentet e para që kanë qenë të shqetësuar me fushat e destinacionit u përpoqën për të vlerësuar ose duke i dhënë vështiresive të detyrës diskutimin nëse paradoks Todaro është verifikuar (shih Todaro 1976, Garcia-Ferrer, 1980, Salvatore, 1981, Lucas, 1985 ). Por pak studime kanë hetuar efektin e migrimit të brendshëm mbi pagat në zonat urbane të destinacionit (një përjashtim është Wrage, 1981, për Kanada). Në perspektivën Todaro, një rritje migrimi-i detyruar në furnizimin e punës mund të mposht pagat. Intuitive, ky efekt mund të studiohen në nivelin agregat nga hapat e prapme të pagave urbane mbi flukset hyrëse të migrimit nga zonat rurale por flukset migratore duhet të konsiderohet endogjen sepse ata i përgjigjen dallimeve në mundësitë rajonale të pagave. Për të vlerësuar si duhet këtë ndikim, është e nevojshme që flukseve migratore si instrument, për shembull, duke përdorur ndryshoret klimatike në rajonin rural të origjinës si është cekur më herët. Një problem tjetër është se përbërja e punës në zonën urbane ndryshon me migracionin. 32 Duke ndjekur këto punimet, duke pasqyruar rolin e përvojës së përgjithshme dhe të veçantë, kjo do të jetë interesante për të studiuar ndryshim në normën e e asimilimit në mesin e emigrantëve në varësi të faktit nëse ata kanë marrë arsimimin e tyre para ose pas migrimit. 60

61 Ky paragjykim i interpretimit të presionit të migrimit mbi pagave urbane i atribuohet një punëfurnizimi rritje në lidhje me kërkesën për punë. Ky problem pjesërisht do të mund të tejkalohet nga Segmentimi i flukseve të migrimit nga punëtorë të tregut të emigrantëve. Megjithatë, dallimet në karakteristikat e pavëzhguara mes emigrantëve dhe vendasit mund të mbeten ende. Në perspektivën Leëis ose në një perspektië e re të gjeografisë Ekonomike, historia mund të jetë krejtësisht e ndryshme. Migrimi i brendshëm në vendet në zhvillim mund të shoqërojë grumbullim dhe rritjen ekonomike në zonat urbane. Rritja e produktivitetit për shkak të rritjes së kthimit në shkallë të mund të përfshinin një rritje të pagave. Ne nuk e dimë nga puna empirike e cila ka testuar këto çështje, por mund të jetë një drejtim i dobishëm për kërkime në të ardhmen Efekti i migrimit në konkurs për punë në vendin e destinacionit Një tjetër çështje e rëndësishme dhe e ndjeshme politikisht është e konkursit për vendet e punës ndërmjet emigrantëve dhe vendasit. A janë punësuar emigrantët që të mund të mbahen nga vendasit? Ose, përkundrazi, janë ata të vetë-punësuar apo të punësuar në segmente të izoluara punëtorë-tregu? Literatura ofron vetëm dëshmi të përzier. Në anën tjetër, Roberts (2001) përmend çështjen e punëtorëve vendas në Shanghai duke u larguar nga nga ndërmarrjet shtetërore dhe të konkurrojnë me punëtorë emigrantë në sektorin formal Efekti i migrimit në varfëri në vendin e destinacionit Implikimet e Politikës - Konsideratat e mësipërme sugjerojnë se fluksi i emigrantëve në qytete mund të jetë problematik, nëse nuk vendoset siç duhet. Politikat rregulluese mbulojnë programe të dizajnuara për të ndihmuar emigrantët përtëaritur në zonat urbane në mënyrë që të zvogëlojë kostot ekonomike dhe sociale të migrimit dhe të maksimizuar fitimet e veta.ideja është që të sigurojë emigrantët nga fshati me një mjedis që u lejon atyre për të përdorur energjinë dhe të aftësitë e tyre' (Skeldon, 1997). Masat mund të jenë të ndryshme si krijimi i qendrave pritëse për migrantët, duke i ndihmuar ata të fusin mallra publike thelbësore, apo duke i ndihmuar ata të marrin strehim të përballueshëm. 61

62 KAPITULLI 2 TIPOLOGJIA E LEVIZSHMERISE HUMANE Synimi i këtij kapitulli është trajtimi i tipologjisë të lëvizshmërisë njerëzore, duke bërë dallimin midis lëvizshmërisë së përhershme dhe të përkohshme, migrimit lokal, migrimit ndër - rajonal dhe migrimit ndërkombëtar. Kapitulli është i ndarë në dy pjesë kryesore, ku në pjesën e parë pasqyrohet një kornizë e përgjithshme e migrimit qarkullues në vendet në zhvillim, duke u ndalur dhe shpjeguar lidhjet që ekzistojnë midis qarkullimit dhe minimizimit të rrezikut, qarkullimit dhe rrjeteve sociale, qarkullimit dhe tregut të punës, qarkullimit dhe ndarjes së punës, qarkullimit dhe dërgesave të parave, qarkullimit dhe modernizimit. Pjesa e dytë e kapitullit fokusohet tek tipologjia e levizshmërisë njerëzore në Shqipëri, duke u përqëndruar tek e kaluara dhe tendencat aktuale të lëvizjes së forcës punëtore, tek emigrimi modern shqiptar, dhe gjithashtu është bërë një analizë nësë lëvizja e forcës punetore a mund të shërbejë si një element potencial i afrimit të Shqipërisë në Eurozonë. 2. Tipologjia e lëvizshmërisë humane Matja e lëvizjes së popullsisë është aspekti më i vështirë dhe problematik i tre aspekteve të ndryshimit te popollsisë, të tjerët janë pjelloria dhe vdekshmëria (Skeldo, 1990). Duke pasur parasysh vështirësitë e matjes, lëvizjet e popullsisë mund të diferencohen nga dimensionet e tyre kohore dhe hapësinore. Dimensionet e perkohshme përfshijnë qarkullimin dhe migrimin edhe pse dallimi midis këtyre te dyve është shpesh i paqartë në praktikë. Qarkullimi përfshin një shumëllojshmëri lëvizjesh, zakonisht afatshkurtra dhe ciklike, si dhe ndryshime gjatë banimit. Migrimi përfshin një ndryshim të përhershëm ose gjysëm të përhershëm të banimit. Qarkullimi mund të ndahet në qarkullim të përditshëm, periodik, sezonal dhe afatgjatë (Gould dhe Prothero, 1975). Qarkullimi ditor përfshin largimin nga një vendbanim deri në 24 orë. Qarkullimi periodik mund të varioj nga një natë deri në një vit, edhe pse ai është zakonish më i shkurtër se ai sezonal. Vetë qarkullimi sezonal është një lloj qarkullimi periodik ku periudha përcaktohet nga sezonaliteti i mjedisit fizik ose ekonomik. Ky lloj qarkullimi përfshin personat ose grupet që nuk shkojnë në shtëpitë e tyre gjate një sezoni apo gjatë një stine të vitit. Qarkullimi afatgjatë, përcaktohet nga Gould dhe Prothero si mungesë nga shtepia për një vit, dhe prek grupe te tilla si punëtorët me pagë 62

63 dhe tregtarët të cilët mbajnë lidhje të ngushta sociale dhe ekonomike me origjinën e tyre dhe kanë ndërmend që të kthehen sërisht aty. Për këtë arsye migrimi është vetëm një formë e një fenomeni më të gjërë të lëvizjes njerëzore ndërsa të tjerët përfshijnë për shembull udhëtimet në distanca të shkurtra apo të gjata, migrimi dhe qarkullimin. Tabela 2.2 përmbledh dimensionet kohore dhe hapësinore të lëvizjes së njeriut. Dimensioni hapësinor për lëvizjet e popullsisë është i ndarë në dy kategori, në atë të brendshëm dhe atë ndërkombëtar. Lëvizjet e brendshme ndodhin brenda kufijve të një vendi specifik ndërsa levizja ndërkombëtare do të thotë kalimi i kufijve të një vendi për të shkuar në një vend tjetër. Në lëvizjet e brendshme të popullsisë mund të dallohen katër lloje të ndryshme lëvizjesh: 1. nga qyteti ne qytet (brenda urbane), 2. nga qyteti në zonat rurale, 3. nga zonat rurale në qytet, dhe 4. nga zonat rurale ne zonat rurale (ndër rurale). Këto ishin llojet e transferimit të popullsisë të cilat janë përdorur për të përpunuar dhe dokumentuar migrimin e brendshëm në Egjipt sipas statistikave në dispodicion (shih seksionin 2.1 në këtë kapitull). Përsa i përket afatit kohor të lëvizjes së popullsisë, ai varion nga një periudhe mungese shumë e shkurtër në një periudhë të gjatë prej shumë vitesh e cila mund ose mund të mos perfundojë me qendrim të përhershëm në një destinacion të ri. Tabela 1. Tipologjia e lëvizjes njerëzore Lëvizshmëri Përhershme e Migrimi Lokal (Brenda-rajonal) Migrim ndër-rajonal Migrim Ndërkombëtar Lëvizshmëri Përkohshme e Udhëtim Qarkullim/ Sezonal Udhëtim në distancë të gjatë Lëvizje me distancë të shkurtër Lëvizje në distancë te gjatë 63

64 2.1. Migrimi Qarkullues në vendet në zhvillim Emigracioni qarkullues mund të zbulohet vetëm me anë të sondazheve të specializuara. Ai nuk mund të kapet nga të dhënat e regjistrimit pasi qarkullim nuk do të thotë ndryshim në vendbanimin e zakonshëm. Qarkullimi për punë, është një lloj qarkullimi edhe më specifik, ai është proçesi në të cilin njerëzit periodikisht lënë vendet e tyre të përhershme të banimit në kërkim të punësimit me pagë në vende shumë të largëta për të mundësuar që ata të udhëtojnë çdo ditë (Mitchell, 1985). Qarkullimi për punë do të thotë se punëtorët nuk do të ndryshojnë vendin e tyre të zakonshëm ose juridik të banimit në fshat, por do të mungojnë në një vend urban - ose destinacion tjetër rural - për periudha më të gjata se një ditë e vetme. Lëvizje të tilla në fakt mund të jenë të lidhura me punësimin e përhershëm me kohë të plotë në destinacion, por zakonisht përfshin punë jo të përhershme në sektorin informal të ekonomisë urbane (Hugo, 1982). Rëndësia e kësaj forme lëvizhmërie jo të përhershme është paraqitur në një numër studimesh të përgjithshme (Abu- Lughod, 1975; Bedford 1973; Chapman dhe Prothero, 1985; Parnwell 1993; Prothero dhe Chapman 1985; Standing, 1985). Rastet e studimit të shteteve nga Hugo (1975, 1982, 1985, 1998) dhe Spaan (1999) në Indonezi, Skeldon (1985, 1990) në Peru, dhe Roberts (1985) në Meksikë kanë demonstruar shkallën dhe rëndësinë e formave jo të përhershëm të lëvizshmërisë në vendet në zhvillim. Teoritë e migrimit të diskutuara në një pjesë të mëparshëm të këtij kapitulli (seksioni 3.3) i hulumtuan këto teori në terma të përgjithshëm, pasi ato aplikohen për migracionin dhe kjo e fundit është e përcaktuar në mënyrë implicite si zhvendosje e përhershme dhe gjysmë e përhershme. Megjithatë, disa nga konceptet e shqyrtuara përfshijnë një shpjegim të fuqishme të qarkullimit të punës. "Ekonomia e re e migracionit të punës "(Stark, 1991) dhe" migrimi i mbijetesës "(Hugo, 1998) shpjegojnë lidhjen mes migrimit qarkullues dhe ndryshimeve socialo-ekonomike, ruajtjes kulturore, zbutjes së varfërisë, maksimizimit të të ardhurave, dhe paralajmërimet e riskut. 64

65 Në paragrafët e ardhshëm do të shqyrtojmë disa prej këtyre dimensioneve të qarkullimit me rëndësi për studimin Qarkullimi dhe mbartja e riskut Siç e përmenda edhe më lart, "ekonomia e re e migracionit të punës", argumenton se ekonomit familjare e diversifikojnë ndarjen e punës shtëpiake nëpër tregje të ndryshme të punës, në mënyrë që të minimizojnë rrezikun dhe maksimizojnë të ardhurat (Massey et al., 1998). Duke ndarë me kujdes punët në dispozicion përmes qarkullimit, familjet mund të arrijnë një objektiv të vështirë e të dyfishtë - të maksimizojnë të ardhurat dhe të shmangin rrezikun. Familjet rurale në vendet në zhvillim të cilat kanë një prevalencë të lartë për tu zgjeruar ndryshe nga familjet bërthamë në fshat mund të qarkullojnë ose ndërrojnë punët në vendet e tjera - në fshatrat e tjera fqinje ose në zonat urbane - në mënyrë që të plotësojnë të ardhurat e familjes, ndërsa anëtarët e tjerë të familjes mund të bëjnë punët e kufizuara në fshat me bazë në bujqësi apo ndonjë punë tjetër me bazë jo-bujqësore. Gjetjet e rëndësishme të hulumtimit të Hugo mbi qarkullimin në Java, Indonezi (Hugo, 1982) tregojnë se paralajmërimi i riskut është motivi më i rëndësishëm prapa qarkullim. Shumë prej banorëve e zonave rurale në Java qarkullojnë, dhe ata e bëjnë këtë si një "strategji për mbijetesë", dhe si një mekanizëm për të minimizuar rrezikun në vend që të synojnë maksimizimin e të ardhurave si objektivë e përgjithshme "ekonomike" Qarkullimi dhe rrjetet sociale Zhvillimi i rrjeteve sociale luan një rol thelbësor në përvetësimin e të sapoardhurve në zonat e destinacioneve, që lehtëson proçesin e qarkullimit të punës, duke lejuar emigrantët të ruajnë besnikërinë e tyre fillestare sociale në vendet e tyre të origjinës. Rrjetet sociale ofrojnë informacion, strehë dhe lehtësojnë përvetësimin e të sapoardhurve duke i prezantuar ato në tregun e punës dhe tek shanset e mundshme. Rrjetet sociale shihen si një formë e kapitalit social i cili mund të pakësojë rreziqet dhe kostot e migracionit dhe të lëvizshmërisë. Është e rëndësishme të dihet që këto rrjete nuk janë thjesht te 65

66 vendosura në vendin e destinacionit në të cilin një emigrant lëviz, ose të izoluara rreth vendit të origjinës së emigrantit, por mund të zgjaten ndërmjet të dyve, dhe si rrjedhim të ofrojnë terrenin e zgjatur hapësinor që mundëson qarkullimin nga një vend në një tjetër dhe të mbahen shpesh për një periudhë të zgjatur kohe- siç mund të jetë për gjithë jetën. Rrjetet, më pas, janë një paketë lidhjesh të papërcaktuara që lidhin forcën levizëse, ish lëvizësit, dhe ato që nuk lëvizin në vendin e origjinës dhe destinacionin nëpërmjet lidhjeve sociale. Lidhja e tyre specifike për studimet rreth migrimit qarkullues është theksuar me së shumti kohët e fundit nga Faist (1997: 193) i cili thotë se lëvizshmëria njerëzore ka ndryshuar nga të qenit një levizje lineare, një dimensionale, shtytëse dhe tërheqëse si dhe një lëvizje shkak- pasojë drejt një fenomeni qarkullues dhe i ndërvarur i cili është i ndikuar ngushtë nga një shumëllojshmëri rrjetesh sociale të cilat janë rrënjosur në proçesin e lëvizjes, dhe që nga ana tjetër ndikon mbi to Qarkullimi dhe tregu i punës Emigrantët qarkullues zakonisht bashkohen me sektorin informal urban. Termi sektor informal njihet gjithashtu dhe nga emra të tjerë siç janë ekonomia paralele, mikro-ekonomia, ekonomia e mbytur, sektori i paorganizuar dhe terma të tjerë. Në terma shumë të thjeshtë, sektori informal është mënyra sesi njerëzit u bëjnë ballë kohëve të vështira dhe përfaqëson një ekzistencë thelbësore për shumë njerëz dhe për familjet e tyre në vendet në zhvillim. Sektori informal nuk ekziston i izoluar nga sektori formal; në të kundërt, ai është një pjesë kryesore e të ashtuquajturit model modern i prodhimit dhe është i rrënjosur në ekonominë e shumë vendeve të zhvilluara si dhe atyre në zhvillim. Konkurrenca për të reduktuar kostot e punës dhe për të gjetur metoda prodhuese më fleksibël ka rezultuar në rikonstruktimin e sektorit formal duke nënkontraktuar pjesë të prodhimit të tij dhe tregtisë në sektorin informal. Forca punëtore moderne ndahet në seksionin bërthamë dhe periferik, ndonjëherë e trajtuar në tregjet e punës si primare dhe dytësore (Piore, 1979). Ndërkohë qe bërthama është e përbërë nga punëtorë të përhershëm të mirë-trajnuar dhe të mirë paguar, forca punëtore periferike përfshin punonjësit rastësor dhe me kohë të pjesshme të cilët janë huazuar gjatë periudhës së ngarkesës së punës dhe më pas pushohen nga puna, pa asnjë detyrim nga ana e punëdhënësit, kur ato nuk nevojiten më. 66

67 Sektori informal është tashmë një hap larg nga bërthama, i shtrydhur nga forca formale e punës dhe i vendosur në periferinë e jashtme. Kjo periferi e jashtme mund te jetë sigurisht e largët në mënyrë hapesinore ashtu si edhe funksionale nga vendodhja urbane e këtyre llojeve të punësimit, me punëtorë ruralë që qarkullojnë brenda dhe jashtë sektorit urban informal. Ndërkohë që puna e tyre mund të jetë e lidhur me aktivitetet e sektorit formal, ato nuk janë të përfshirë formalisht nga ndonjë ndërmarrje. Si rrjedhim, sektori informal ofron punë, të ardhura dhe jetesë për masën e punëtorëve të cilët në të kundërt nuk kanë alternativa. Nëpërmjet rrjeteve të tyre sociale dhe shtigjeve të qarkullimit, punëtorët nga zonat rurale mund të mbijetojnë dhe të gjejnë punë në sektorin informal urban Qarkullimi dhe ndarja e punës Kur familjet/banorët e shtëpisë marrin vendimin për të dërguar një ose më shumë nga anëtarët e tyre- më së shumti meshkujt në rastet egjiptiane- ato janë koshientë mbi ristrukturimin dhe rishpërndarjen e ngarkesës së punës në dhe/ ose jashtë bujqësisë në fshat. Qarkullimi afat gjatë ka shtyrë shumë anëtarë të vjetër të familjes dhe gra të punojnë për të zëvendësuar mungesën e djemve të rinj që qarkullojnë diku gjetkë (Standing, 1985). Kjo linjë argumentimi duket se përputhet me nënsistemin kontrollues rural të Mabogunje (1970) dhe me mekanizmat e rregullimit rural që përfshijnë marrëdhëniet familje/banorë të shtëpisë dhe rishpërndarjen e ngarkesës së punës dhe përgjegjësive kur një ose më shumë anëtarë të familjes largohen. Në këtë situatë, gratë duket se marrin më shumë përgjegjësi dhe kanë më shumë kontroll në mungesë të burrave të tyre. Zbulimet nga një studim Egjiptian (Brink,1991) sygjerojnë që statusi i grave brenda familjes rritet kur burrat e tyre migrojnë në kërkim të punës. Janë cituar dhe raste të grave që janë më aktive në bujqësi, punës me rrogë, duke u marrë me agjensitë qeveritare dhe përgjithsisht duke marrë pushtetin mbi rolin e burrave të tyre si vendim-marrës të familjes. Hulumtime të tjera në Egjipt (Nawar dhe Mostafa, 1990; Taylor, 1984) sygjerojnë zbulime të ngjashme që do të thonë që statusi i grave brenda familjes rritet kur burrat e tyre migrojnë/qarkullojnë për të kërkuar punë. 67

68 Qarkullimi dhe dërgesat e parave Rëndësia e dërgesave të parave u atribohet një numri të caktuar faktorësh: së pari, shkalla dhe ritmi i migrimit/qarkullimit ruralo- urban: së dyti, madhësia dhe qëndrueshmëria e dërgesave urbanedrejt atyre rurale: së treti, interesi i përhapur në transferimin e të ardhurave dhe në mekanizmat që prodhojnë ndryshime në shpërndarjen e të ardhurave: dhe së katërti, ndikimi i dërgesave të parave në detyrimet e burimeve të ekonomisë ku kursimet janë jo optimal dhe, në veçanti, në sektorin agrikulturor, veçanërisht në lidhje me ndryshimet teknologjike ne prodhimin agrikulturor (Stark dhe Lucas, 1988). Dërgesat e parave janë një formë e rëndësishme e mbështetjes së emigrantëve për familjet e tyre në shtëpi. Për emigrantët më të varfer dhe ata që qarkullojnë dërgesat e paratë mund të jenë një pjesë e madhe e të ardhurave të tyre të përgjithshme. Ndikimi i dërgesave të parave tek familjet marrëse në zonat rurale ka qenë subjekt i një debati të madh,duke u përqëndruar rreth shpërndarjes së përdorimit ndërmjet konsumit dhe investimit. Për familjet dërguese më të varfra, dërgesat e parave janë pjesë e një strategjie mbijetese. Ato mund të mbështesin nevojat themeltare të konsumit direkt siç janë dietat e përmirësuara. Por kjo do të thotë qe pak ose aspak mbetet për investimet produktive ose inovative: ky është rasti për shumicën e emigrantëve qarkullues, të cilët mezi mbijetojnë. Rrjedha e dërgesave të parave që lidhet me tipet ndërkombëtare dhe kombëtare permanente dhe gjysëm permanente të emigracionit është përgjithësisht më e qëndrueshme sesa e punëtorëve qarkullues. Si pasojë e kësaj, efekti dhe shpërndarja e dërgesave mund te variojë ndërmjet grupeve të ndryshme të emigrantëve. Ndërkohë që dërgesat e emigrantëve afatgjatë janë të drejtuara më shumë drejt investimeve sesa konsumit, dërgesat e emigrantëve qarkullues janë të drejtuara më shumë drejt përmbushjes së nevojave bazike në familjet e tyre në fshat dhe vendet e origjinës. Do të kthehemi sërish tek strategjia mbijetuese mbrapa qarkullimit te punës (Hugo, 1998). 68

69 Qarkullimi dhe modernizimi jetës Zelinsky (1971) ka propozuar një model të njohur të quajtur hipotezat e tranzicionit të lëvizjes, në të cilin luajnë rol tipe të ndryshme të imigracionit, përfshirë ketu edhe qarkullimin. Në këtë model Zelinsky krijon teorinë që lëvizshmëria përgjithsisht rrit modernizimin. Modeli siç u propozua nga Zelinsky përbëhet nga pesë faza për të përshkruar lidhjen ndërmjet lëvizshmërisë dhe nivelit të zhvillimit të shoqërise siç vijon. Së pari, ekziston shoqëria para-moderne tranzicionale me lëvizje të limituar qarkulluese. Së dyti, vjen shoqëria e hershme e tranzicionit me lëvizje masive nga fshati drejt qytetit, lëvizjes kolonizuese dhe qarkullimi. Kjo pasohet nga shoqëria e tranzicionit të vonshëm me lëvizje të ngadalësuara, por ende të mëdha, nga zonat rurale drejt zonave urbane, një rrjedhë e zvogëluar e imigrantëve drejt kufijve të kolonizimit dhe qarkullimit të vazhdueshëm madje në rritje. Së katërti, është shoqëria e avancuar ku lëvizjet ruralo-urbane ulen, lëvizjet urbano-rurale rriten dhe shoqëritë urbanizohen gjithmonë e më shumë. Në këtë mënyrë kemi rritjen e migrimit ndërkombëtar dhe qarkullimit në format e imigrimit të punëtorëve të pakualifikuar ose gjysëm të kualifikuar së brendshmi, dhe emigracioni i krahut të punës të mirë kualifikuar dhe personat profesionale në mënyrë ndërkombëtare. Si përfundim, kemi shoqërinë super të avancuar të së ardhmes në të cilën Zelinsky hipotetizon një rënie në nivelin e migracionit rezidencial dhe një ngadalësim në disa forma të qarkullimit meqënëse janë themeluar sisteme më të mira komunikuese. Qarkullimi i brendshëm- dhe ndërkombëtar vazhdon por lëvizjet ndërkombëtare janë të kufizuara dhe të kontrolluara. Sigurisht, modeli i Zelinsky-t, si shumë modele të ndryshimit socialoekonomike kombëtare, është bazuar gjërësisht në eksperiencën historike të vendeve të zhvilluara në Perëndimit. Për më tepër, çdokush mund të mos pajtohet lehtësisht, me përfitim të lartë, në fazën finale. 69

70 Duket sikur modernizmi i super avancuar është shoqëruar jo nga ngadalësimi i migracionit dhe lëvizshmërisë, por nga një rritje në tërësi e llojeve të levizshmërisë në botën e zhvilluar- duke përfshirë edhe format e reja të qarkullimit, shkëmbimet në distancë të largët etj. të cilat rrjedhin nga stilet e reja të jetës, zonat e reja gjeografike ekonomike dhe mundësitë e tjera dhe faktorët e rinj të fazave të jetës (udhëtuesit në moshë të re, emigrantët pensionistë etj.). Për më tepër, këto forma të reja lëvizjeje lehtësohen (në vend që të shtypen ose zëvendësohen) nga modele të reja të transportit të shpejtë dhe komunikimit (King, 2002). Gjithsesi, ajo çfarë na intereson këtu janë më pak format e reja të emigrimit në Europë dhe gjetkë, dhe më shumë lidhje të mundshme me modelin të Zelinsky-t, përfshirë referencën e tij të përsëritur mbi qarkullimin, drejt botës në zhvillim në përgjithësi dhe drejt Egjiptit në veçanti. Skeldon (1990) ka vlerësuar vlefshmërinë në gjerësi të modelit të Zelinsky-it mbi bazën e shembujve bashkëkohor dhe historik. Ai tregon se modeli, me pesë fazat e tij, është i dobishëm, por duhet të modifikohet për të zgjeruar zbatueshmërinë e tij në botën në zhvillim, pasi modeli është ndërtuar mbi përvojën e botës së zhvilluar. Modifikimet i përkasin veçanërisht rolit të qyteteve dhe marrëdhënies ndërmjet zhvillimit dhe llojeve të ndryshme të lëvizjes: domethënë, paralel me zhvillimin ekziston një rend ndryshimesh në rëndësinë e qendrave urbane primare dhe të ndërmjetme, dhe një ndryshimin gjinor në përbërjen e flukseve migratore. Fillimisht është migrimi ndër-urban i drejtuar në qytetet primare, pas së cilit gjatë fazës së shoqërisë së ndërmjetme kalimtare të dyja si qytetet primare ashtu dhe qendrat e vogla urbane rriten me shpejtësi gjatë përshpejtimit të lëvizjes së drejtpëdrejtë ruralo-urbane nga rrethinat. Përfundimisht, në shoqërinë e tranzicionit të kohëve të fundit qytetet e ndërmjetme janë " qark shkurtra" dhe qytetet primare po bëhen destinacione kryesore (Skeldon, 1990, p. 111). Për më tepër, ndërkohë që sekuenca përparon, migrimi i dominuar nga meshkujt evoluon drejt një pjesëmarrje më të madhe të femrave dhe në këtë mënyrë pothuajse balancohet përbërja gjinore e migrantëve. 70

71 Vlera e modelit të Zelinsky-it dhe versionit të modifikuar të Skeldon-it është se ai i kushton vëmendje lidhjeve midis fazave të zhvillimit dhe formave të ndryshme të lëvizjeve të popullsisë dhe nuk kufizohet vetëm në flukset e brendshme migratore. Në vend të kësaj ai tregon se në fazat e ndryshme të zhvillimit zhvillohen forma të ndryshme të lëvizshmërisë - p.sh. qarkullimi ruralourban dhe lëvizjet përtej kufijve ndërkombëtarë. Skeldon mbështet dhënien e një shpjegimi për lëvizshmërisë e popullsisë në dy nivele të ndryshme, strukturën e lëvizjes hapësinore dhe të përkohshme, me qëllim për të zbuluar rrjetet specifike sociale të migrimit dhe zhvillimin e tyre, si dhe vendosjen e tyre në një kontekst më të gjërë politiko-ekonomik, korniza e cilëv sigurohet nga analiza e sistemeve botërore. Ai pranon ekzistencën e modeleve të lëvizshmërisë përpara fillimit të kapitalizmit në Botën e Tretë, por pohon se me zhvillimin kapitalist, shoqëria është transformuar dhe modelet e lëvizshmërisë janë modifikuar. Megjithatë këto çështje do të merren përsëri për komente të mëtejshme më vonë në tezen time Tipologjia e levizshmërise humane në Shqiperi Migrimi është ndoshta fenomeni më i rëndësishëm politik, social, dhe ekonomik në Shqipërinë post-komuniste dhe ka qenë një fakt dominues i jetës së përditshme në dekadën e fundit. Fakte të shumta dokumentojnë se, që nga viti 1990 rreth një e pesta e totalit të popullsisë është larguar nga vendi dhe është duke jetuar jashtë vendit. Gjithashtu Shqipëria ka përjetuar shkallë të madhe të lëvizjes së popullsisë nga zonat rurale në zonat urbane. Migrimi nga zonat rurale në urbane ose ndërkombëtare në Itali apo Greqi, është strategjia më e zakonshme e përballimit të jetesës në vend, dhe shërben si një valvul e rëndësishme për t'i shpëtuar papunësisë dhe vështirësive të tjera ekonomike të shkaktuara si pasojë e tranzicionit drejt ekonomisë së tregut. Vlerësimet zyrtare të dërgesave burimi më i madh i valutës së huaj, më e madhe se vlera e kombinuar e eksporteve dhe investimeve të huaja direkte, përbëjnë 14% të PBB-së (FMN, 2002). Ndërsa migrimi i zonave rurale është parë si një potencial për zgjidhje e problemit të varfërisë në zonat rurale të Shqipërisë. 71

72 Migracioni i paligjshëm është gjithashtu një burim tensioni mes Shqipërisë, Bashkimit Evropian dhe fqinjëve të saj. Migrimi, me të ardhurat nga emigrantët rezulton, si nje përbërës i domosdoshëm në recetën e zhvillimit të Shqipërisë. Në fund të fundit, përmirësimet në ekonominë shqiptare, në zonat rurale në menyre të veçantë, do të shërbejë si faktor i madh në stabilizimin e flukseve migratore dhe përfundimisht reduktimin e prirjeve te shqiptarëve për të migruar. Ky fakt pozitiv për lëvizjen e forces punëtore shërben si një element mbështetës për vendin tone nese ai do ti bashkohej Eurozones E kaluara dhe tendencat aktuale të lëvizjes së forcës punëtore Shqipëria ka një histori të gjatë të emigracionit të shtrirë mbrapa ndër shekuj. Lëvizjet më të hershme të shqiptareve ishin emigrantët në Itali në 1448, të cilet ishin ushtarë dhënë mbretit të Napolit nga Skenderbeu komandant ushtarak i Aleancës së fisnikëve shqiptare dhe heroi kombëtar i Shqipërisë. Nga vdekja e Skënderbeut në 1468 deri në vitet e para të shekullit të 16-të, afërsisht një e katërta e popullsisë së përgjithshme të Shqipërisë u larguan nga shtëpitë e tyre, si pasojë e pushtimeve osmane. Shumë nga këto arbereshe 33 te emigruar në Itali në disa qytete në rajonet jugore, ku komunitetet etnike shqiptare janë ende të pranishëm sot (Barjaba al, 1992;. Piperno, 2002). Gjatë gjithë shekullit të 19 dhe 20 kane emigruar nje numër i madh i shqiptarëve për arsye politike dhe shkaqe ekonomike. Kjo shpërngulje ishte drejtuar kryesisht drejt destinacioneve të dy vendeve me te afërt si dhe larg, duke përfshirë Serbine, Rumanin, Bullgarin, Egjiptin, Shtetet e Bashkuara, Argjentinen dhe Australin. Gjatë periudhës komuniste ( ) valet e migrimit u ndalën edhe ne manure virtuale. Emigrimi ishte zyrtarisht I ndaluar dhe dënohej ashpër. Vala më e fundit migratore filloi në vitin 1990 dhe është ende duke u zhvilluar. Shkëndija fillestare ishte rënia e regjimit komunist. Në kete kohe iu dha fund kontrolleve mbi migrimin e brendshëm dhe të jashtëm dhe thyerja e ekonomisë së centralizuar e të planifikuar ne ekonomi tregu lëshoi një ndryshim demografik në 33 Arberesh ky term është përdorur për të përcaktuar pasardhësit e emigrantëve shqiptarë të shekullit të dhe gjuhën që flasin. 72

73 njëritëm të paparë, shume individë dhe familje të tërë filluan të emigrojnë në qytete ose te largohen nga vendi. Paqëndrueshmëria fillestare politike, trazirat sociale, dhe rënia ekonomike çuan në rritje më të madhe të migracionit shqiptar në kohët e fundit, me rreth individë që largohen nga vendi nga marsi, , kryesisht në Greqi dhe Itali (Piperno, 2002, Pastore, 1998). Stabilizimi i gjendjes politike dhe ekonomike pas vitit 1992 reduktoi flukset migratore, të cilat megjithatë mbetën të konsiderueshme. Inflacioni ra në më pak se 10 për qind në vitin 1995 nga një nivel i lartë prej 226 për qind në vitin 1992, papunësia ra nga 28 për qind në 12 për qind, rritja reale vjetore e PBB arriti nga -7,2 për qind në rreth 9 për qind nga viti 1993 në Remitancat u bëne një komponent i rëndësishëm i ekonomisë shqiptare, me transferta te shpejta private dhe përfaqëson një rritje të PBB-së gjatë periudhës , në aspektin e dërgesave zyrtare si pjesë e PBB-së, shqipëria ishte e marrësi I gjashte më i madh në botë. Në kushtet e remitancave për frymë, Shqipëria renditet e 14 (Gammeltoft, 2002). Shembja e skemave piramidale kombëtare në fund të 1996 shkaktoi një tjetër rritje të migrimit ndërkombëtar. Skemat piramidale e kishin origjinën e tyre në një sistem krediti te dobët zyrtar dhe në një treg informal të parregult te ushqyer në pjesë të madhe nga remitancat. Mbi 2 milion depozitat janë bërë në këto skema, që përfaqësojne më shumë se gjysma e GDP-së 1996, si njerëz qe kanë shitur shtëpitë, bagëtinë dhe të tjera asetet në mënyrë që të investojnë në premtimin për të marrë një kthim 40 për qind çdo muaj në investimeve. Rënia e filloi më 19 nëntor, 1996, dhe mori katër muaj të lëshohemduke shkaktuar trazira në të cilat 2000 njerëz u vranë. Vendi ra në anarki, kontrolli i ushtrisë dhe policisë humbi kontrollin. Dhjetëra mijëra shqiptarë u larguan nga vendi, duke filluar nga rajoni Vlorës ku shpërthyen trazirat e para, dhe pastaj u përhapen në të gjithë vendin deri në mars të Shumë prej këtyre emigrantëve u riatdhesuan, dhe një forcë shumëkombëshe e udhëhequr nga Italia ndihmuar rivendosjen e rendit për të parandaluar një eksod të madh (Pastore, 1998). Përtej ndikimit traumatik politik dhe shoqëror të kësaj krize, pasojat ekonomike ishin relativisht jetëshkurtra. Ndërsa inflacioni u rrit dhe PBB ra ne 7 për qind në vitin 1997, nga 1998 deri 2002 ekonomia u rimekemb. Kthimi i stabilitetit politik dhe i rritjes ekonomike përsëri ndihmoi në frenimin dhe stabilizoi rrjedhjen migratore. Sipas shifrave zyrtare, në fund të vitit 2001 shqiptarët përbënin 10,5 për qind ( ) e emigrantët me leje qëndrimi në Itali, duke e bërë Shqipërinë burimi i dytë më i madh i emigrantëve nga një vend i vetëm. 73

74 Bashkimi familjar i lejeve llogaritet në 26 për qind të të gjitha lejeve të qëndrimit, dhe shqiptarët ishin grupi më i madh në këtë kategori. Nga lejet e dhëna në vitin 2001, (mbi 12 për qind) vazhdonin të ishin shqiptarët. Numri i shqiptarëve në Greqi duket të jetë shumë më e lartë. Dy legalizimet programet më të mëdha në 1998 dhe 2001 çuan në një total prej 720,000 aplikacione, nga të cilat shqiptarët përfaqësuar rreth 60 për qind, ose 430, Duke pasur parasysh se emigrantë të kishin aplikuar për leje ligjore banimi deri në fund të prej tyre kishin lejet e punës. Kështu duke kombinuar vlerësimet për të dy vendet, nga 2001 numri i shqiptarëve që jetojnë ligjërisht në Greqi dhe Itali ishte rreth , ose rreth një e pesta e kohës së sotme Emigrimi modern shqiptar Në periudhën e tranzicionit, që nga viti 1990, nga regjimi totalitar drejt demokracisë, Shqipëria ka përjetuar një ecuri emigratore me shumë kthesa dhe ndryshime. Sidoqoftë, në përmbledhje na është dashur të ndeshemi me disa probleme madhore, që meritojnë shikim të veçantë: brain drain, kontrabandimi dhe trafikimi i qenieve njerëzore, dërgesat e emigrantëve, rikthimi me dëshirë i shtetasve shqiptarë emigrantë, lëvizjet e ligjshme dhe të paautorizuara për arsye ekonomike. Sigurisht që kjo periudhë tranzicioni solli edhe pasoja ekonomike dhe sociale. Kështu, popullsia është duke u ulur: rritja e saj natyrore në 2001 ishte 12/1,000 dhe niveli i lindshmërisë 18/1,000, krahasuar me 19.6/1,000 dhe 25.2/1,000 në Raporti i popullsisë totale që jeton në qendra urbane, 36% në 1991 në 49% në Kjo shënon një nivel të lartë migrimi të brendshëm në një harkore zona të thella rurale-qendra rurale-qendra urbane. 74

75 Lëvizshmëria e Punës dhe integrimi i Shqipërise në Eurozonë Në qoftë se paga reale janë të ngurta, barra e goditjeve asimetrike bie mbi punësimin. Në një rast të tillë, efektet të kundërt nga hitet e asimetrike mund të rregullohen me lëvizshmëri lartë, sidomos të faktorit të punës. Nga faktet e permendura mësipër dhe rezulton se lëvizshmëria e Punës në Shqipëri është mjaft e lartë, për shkak të një pjesë të madhe të popullsisë që jetojnë dhe punojnë në vendet e BE. Që nga viti 1990, ,000 shqiptarë kanë lënë vendin dhe kanë emigruar në vendet e zhvilluara, kryesisht në vendet e BE. Kjo korrespondon me më shumë se 15% e popullsisë si një e tërë, 26% e popullsisë në moshë pune dhe 35% të fuqisë punëtore. Vendet të cilat shqiptarët i kanë preferuar për të emigruar, shumica janë kryesisht ato që janë gjeografikisht afër Shqipërisë, me lidhje të caktuara ekonomike, historike dhe kulturore. Pothuajse 80% e emigrantëve shqiptarë janë vendosur në Greqi dhe Itali, duke punuar kryesisht në bujqësi, ndërtim, tregti dhe aktivitetet e firmave. Të tjerët kanë zgjedhur Gjermanin, Anglin, Francën, Belgjikën dhe disa kanë emigruar në SHBA dhe Kanada. Shumica e tyre janë të legalizuar tashmë, që do të thotë që ata e kanë të lehtë të shkojnë në çdo kohë. Emigracioni ka ndihmuar në zbutjen e pasojave të tranzicionit dhe rëniet në pagat reale. Ajo ka ndihmuar edhe për të moderuar presionin mbi popullsinë aktive dhe duke reduktuar kështu numrin e papunësisë. Ndikimi ekonomik i lëvizjes është një faktor i madh pasi paratë dhe të ardhurat nga puna sezonale jashtë vendit formojnë një pjesë të madhe dhe të vazhdueshme të GDP-së shqiptare (gati 15%) dhe ato janë gati dy herë më shumën se masa e eksporteve. 75

76 KAPITULLI 3 VESHTRIM I PERGJITHSHEM MBI MIGRIMIN E BRENDSHEM NE QARKUN E ELBASANIT Në këtë kapitull trajtohet një vështrim i përgjithshëm mbi migrimin e brendshëm në qarkun e Elbasanit. Kapitulli është i ndarë në katër pjesë kryesore, ku në pjesën e parë jepet një përshkrim i përgjithshëm mbi pozitën gjeografike të qarkut të Elbasanit dhe popullsinë e tij duke përfshirë këtu karakteristikat demografike dhe zhvillimin hapësinor. Gjithashtu në këtë pjesë të kapitullit bëhet një vlerësim i situatës aktuale në lidhje me drejtimet e zhvillimit rajonal, duke paraqitur fuqitë dhe dobesitë. Pjesa e dytë e kapitullit trajton në mënyrë të përgjithshme diferencat rajonale dhe prirjet në urbanizim, duke paraqitur karakteristikat e rritjes, konkurrueshmërisë dhe kohezionit ekonomik në qarkun e Elbasanit. Gjithashtu në këtë pjesë të kapitullit jepet një vështrim i përgjithshëm mbi kohezionin social, shëndetin dhe edukimin, duke paraqitur dhe aksesin në infrastrukturë dhe shërbime. Në pjesën e tretë të kapitullit jepet një tabllo e përgjithshme mbi prirjet në strukturën e forcës së punës dhe drejtimet e migrimit të brëndshëm për qarkun e Elbasanit, duke dhënë analizën e dinamikave të lëvizjeve të brendshme, për të shqyrtuar nëse migrantet e brendshëm kanë prirje të lëvizin drejtpërdrejt nga origjina në destinacion apo kryejne levizje te shumefishta. Pjesa e katërt e kapitullit fokusohet tek karakteristikat e migrimit të brendshëm dhe shkaqet e migrimit të brendshëm për qarkun e Elbasanit Elbasani, një përshkrim i përgjithshëm mbi poziten e tij gjeografike dhe popullsinë e tij Qarku i Elbasanit shtrihet në zonën qëndrore të Shqipërisë. Ka një sipërfaqe të përgjithshme prej 3292 km² dhe një popullsi prej banorë. Kufizohet në veri me Qakun e Dibrës, në Veriperëndim me Qarkun e Tiranës, në Jug me Qarkun e Beratit, ne Jug-perëndim me Qarkun e Fierit, në Lindje me Republiken e Maqedonisë dhe në Jug-lindje me Qarkun e Korcës. Në përbërje të tij jane katër rrethe: Rrethi i Elbasanit, që është edhe qendra e këtij qarku, rrethi Librazhd, rrethi Peqin dhe rrethi Gramsh. Administrativisht, qarku ka 7 bashki, 43 komuna dhe 386 fshatra. 76

77 Qarku i Elbasanit është qarku i tretë më i madh në vend për sa i përket popullsisë, pas Tiranës dhe Fierit, dhe i treti me i madh në aspektin e sipërfaqes, pas Korcës dhe Shkodrës. Në shkallë qarku, sipas të dhënave të Regjistrimit të Popullsisë të vitit 2011, në zonën urbane jeton reth39 % e popullsisë dhe në zonën rurale jeton 61 % e saj. Niveli i lartë i popullsisë që banon në zonën rurale, vjen nga fakti që qarku i Elbasanit është ndër strukturat organizative te vendit që ka më shumë fshatra. Qarku është i vendosur në një nga korridoret kryesore evropiane, korridori VIII i cili lidh perëndimin me lindjen e vendit, duke kaluar nga Librazhdi në Qafë Thanë. I vendosur në qendër të Shqipërisë, qarku i Elbasanit ka një pozicion mjaft të favorshem strategjik si nyje lidhëse brenda dhe jashtë vendit. Distanca nga qendra e qarkut në Tiranë është 57 km, e cila do të shkurtohet ndjeshëm me funksionimin e arterit të ri Elbasan-Tiranë. Me aeroportin e Rinasit, qendra e qarkut është 70,1 km. Ka dy rrugë kryesore për të hyrë në kryeqytet: njëra nga Kacollita ( 25 km, 40 min ) dhe tjetra nga Rrogozhina ( 44 km, 60 min ). Largësia nga qendra e Elbasanit në pjesen e saj jugperendimore Kosove e Vogël, Lushnje, Qarku Fier është 43 km ( 60 minuta). Dy lumenjtë kryesorë që kalojnë nëpër rajon janë Shkumbini dhe Devolli. Lumi Shkumbin, i cili është dhe arteri kryesor hidrografik ka një sipërfaqe të pellgut ujëmbledhës prej 1062 km 2 dhe gjatësi 90 km. Ai ushqehet gjatë rrugës së tij me degë të fuqishëm si Rrapuni, Gostima dhe mjaft përrenj e degëzime të tjera më të vogla si Zaranika, Manasdere, etj. Elbasani është shumë i pasur edhe me liqene, kryesisht me origjine karstike, por edhe artificial. Rajoni ka 85 liqene karstike të cilat janë vendosur ne zonën e Dumresë. Liqenet më të mëdha për nga vëllimi janë Merhoja ( 11.3 milion metra kub ), liqeni Cestije ( 97 hektare ), Serefani ( 87.5 ha ), liqeni i Degës ( 37.5 ha) ndërsa më i vogli është Cartallozi ( 0.5 ha ). Liqenet më të thella janë Merhoja ( 61 metra ), Peraska ( 51 metra ), Cerraga ( 29 metra ), Serefani ( 20.8 metra ). Një karakteristike e këtyre liqeneve është se ata janë me regjim shiu që do të thotë se ata mbushen nga rrjedhat e përkohshme sipërfaqesore. Gjithashtu funksionojnë edhe rezervuaret artificiale me sipër faqe të konsiderueshme si liqenet e Funarit, liqeni në Lenije (Gramshit ), rezervuari i Babjes ( Librazhd ) etj. Të gjithë këto liqene janë shumë të përshtatshëm për zhvillimin e florës dhe faunës ujore. 77

78 Sipërfaqja e tokës bujqesore në të gjithë qarkun është ha, nga të cilat, tokë e punueshme është ha, tokë arë ha, tokë e përdorshme ha. Qarku i Elbasanit ka pasur pasuri pyjore që kushtëzojnë dhe pasuri të mëdha të bimëve medicinale. Pyjet zënë një sipërfaqe prej ha, ndërsa livadhet dhe kullotat ha. Qarku i Elbasanit ka pasuri të konsiderueshme të materialeve inerte, të cilat ndikojnë pozitivisht në zhvillimin e industrisë së ndërtimit në Elbasan. Këtë fakt e dëshmojnë numri i madh i kompanive të cilat merren me ndërtim. Qarki i Elbasanit duke qënë në pozicion gjeografik në qendër të Shqipërisë lidhet nëpërmjet infrastrukturës rrugore me të gjithë qytetet kryesore të Shqipërisë. Përfundimi i rrugës së re Elbasan-Tiranë do te kthejë Elbasanin në një lagje të metropolit Shqiptar. Linja hekurudhore që shtrihet në qarkun e Elbasanit, i bashkërenditet të gjithë sistemit hekurudhor ne Shqipëri, duke mundësuar transportin e njerëzve dhe të mallrave në destinacione të ndryshme. Amortizimi i kësaj linje ka bërë që kohët e fundit të mos përdoret si mjet transporti nga udhëtarët, të cilët preferojnë më tepër transportin rrugor. Tradita shumë vjecare në fushën e kulturës, reformat e sistemit arsimor në Shqipëri, ka bërë që numri i nxënësve që frekuentojnë shkollat 9-vjecare dhe të mesme të rritet ndjeshëm. Numri i shkollave në 9-vjecare në të gjithë qarkun është rreth 250 të shpërndara këto në 128 në rrethin e Elbasanit, 60 në Librazhd, 24 në Peqin dhe 38 në Gramsh. Niveli i mesëm arsimor përfaqësohet nga 41 shkolla të mesme. Në qark numri i nxënësve që vazhdojnë shkollën 9-vjecare është ose 15 % të numrit të përgjithshem të popullsisë. Në këtë rreth gjenden disa shkolla 9-vjecare dhe të mesme të sektorit privat. Qarku i Elbasanit ka Universitetin e tij Aleksandër Xhuvani, një institucion i rëndësishëm arsimor e shkencor, i cili karakterizohet nga një larmishmëri e degëve shkencore, shoqërore dhe humane. Institucionet social - kulturore të qarkut, përmendim biblioteken e qytetit të Elbasanit dhe të qyteteve Gramsh, Librazhd, Peqin, kineman Millenium të qytetit të Elbasanit, galeritë arteve nëpër 78

79 qytetet e qarkut dhe teatrin Skampa i cili u restaurua gjate vitit 2012 si rrjedhojë e djegies së këtij institucioni me 4 gusht Njësia administrative Librazhd. Ky rreth ka një sipërfaqe prej 1013 km2 dhe një popullsi prej banorë. Shtrihet në pjesën lindore të Shqipërisë se mesme dhe kufizohet: në lindje me Maqedoninë me një gjatësi prej 42 km, në juglindje me rrethin e Pogradecit, në jug me rrethin e Gramshit, në veri me rrethin e Peshkopisë dhe Bulqizës dhe në perëndim me rrethin e Elbasanit. Është një rreth malor. Lartësia mesatare mbi nivelin e detit është 1049 m. Në relievin e tij bie në sy lugina e Shkumbinit të sipërm që e përshkon rrethin mes për mes në drejtim nga juglindja në veriperëndim. Në të djathtë ngrihet vargu i Shebenikut ( 2253 m ) dhe paralel me të, në lindje vargu Jablanicë- Belice. Në të majtë të luginës ngrihet mali i Polisit dhe në veri të rrethit ngrihet malësia e Cermenikës. Malet zënë 54,1 % të sipërfaqes. Librazhdi ka klimë të ashpër me dimër të fortë dhe erëra të fuqishme. Reshjet bien kryesisht në stinën e dimrit ku janë shenuar edhe mbi 400 mm. Mesatarja vjetore e reshjeve arrin ne 2000 mm/vit. Rrethi ka shumë burime të fuqishme ujore nëntokësore të cilët shfrytëzohen pjeserisht. Njësia administrative Peqin. Ky rreth ka një sipërfaqe prej 140 km2 dhe një popullsi prej banorë. Shtrihet në qendër të Shqipërisë se mesme dhe kufizohet në veri me rrethin e Tiranës, në jug me rrethin e Lushnjes, në lindje me rrethin e Elbasanit dhe nga perëndimi me rrethin e Kavajës. Duke qënë kryesisht zonë fushore dhe kodrinore përshkohet nga lumi Shkumbin dhe është i vendosur përgjatë tij duke e ndarë në dy pjesë: pjesën veriore dhe atë jugore. Lumi Shkumbin përbën një element shumë të rëndësishëm në sfondin natyror të kësaj zone, pasi është përcaktues i burimeve hidrike. Lartësia mbi nivelin e detit varion nga m, ndërsa si pikë më e lartë mund të përmendim Galushin me lartësi 756 m mbi nivelin e detit. Karakterizohet nga klimë mesdhetare e butë me reshje gjatë periudhës së dimrit. Mesatarja vjetore e reshjeve varion mm në vit. Njësia administrative Gramsh. Ky rreth ka një sipërfaqe prej 695 km2 dhe një popullsi prej banorësh. Shtrihet në jugperëndim të rrehtit të Elbasanit dhe kufizohet në pjesën veriore me të, në verilindje me Librazhdin, në lindje me Pogradecin, në juglindje me rrethin e Korces, në 79

80 jug me Skraparin, në perëndim dhe jugperëndim me Kuҫovën dhe Beratin. Nga pikëpamja e relievit është një rreth kodrinor malor. Relievi varion nga m. Rreth 35 % e territorit shtrihet në lartësinë deri 600 m, 25 % në lartësinë m dhe pjesa tjetër në lartësinë mbi 1000 m. Lartësia mesatare është 804 m. Ajo është e shtrirë në krahinën malore qëndrore dhe në atë malore jugore të vendit. Malet zënë 38 % të sipërfaqes, kodrat 42 % dhe pjesa fushore 20 %. Nga pikëpamja e relievit e ndajmë në 4 zona. a) Vargu lindor qëështë vazhdim i maleve Shpat Polis, që ende pa hyrë në kufijtë e Gramshit bashkohet dhe vazhdojnë në lartësinë mbi 1500 m me malet e Porocanit, Lisecit (1828 m). Më në jug kemi malin e Valamarës (2373 m) që është edhe maja më e lartë e rrethit dhe që mbaron në jug me malin e Lenies ( 2013 m ). b) Në perëndim të kësaj zone malore shtrihet një varg tjeter me lartësi m, që fillon me malin e Tervolit, me malin e Gurit dhe vazhdon me malin Kurorës. E gjithë kjo zonë njihet si Krahina e Vërҫës. c) Zona e tretë është lugina e Devollit, e cila ka një lartësi rreth 600 m. Kjo është edhe zona me zhvillim më të mirë bujqësor në këtë nënprefekturë. d) Pertej luginës së Devollit, shtrihet një zonë kodrinore malore me lartësi m e lartë, që njihet si zona e Sulovës dhe Tomorricës. Lartësitë më të mëdha në këtë zonë janë mali i Koshnicës (1730 m) dhe Kalaja e Irmenjit (980 m). Klima e Gramshit është klimë mesdhetare malore me temperaturë mesatare 15.1 C. Lumi i Devollit ka një gjatësi 184 km, brenda Gramshit është 49 km. Në të derdhen lumenjtë Tomorrica me gjatësi 41 km, brenda Gramshit 14 km. Holta me gjatësi 29 km, Vërca me gjatësi 22 km, Lumi i Grabovës me gjatësi 16 km. Lumi i Devollit në bashkërrjedhjen e tij me Osumin, ndryshon emrin dhe quhet Seman. 80

81 Rrethi i Elbasanit ka në përbërjen e tij 3 bashki dhe 20 komuna. 1. Bashkitë: Elbasan, Cerrik, Belësh. 2. Komunat: Bradashesh, Fierzë, Funar, Gjergjan, Gjianr, Gostimë, Gracen, Grekan, Kajan, Klos, Labinot Fushë, Labinot Mal, Mallas, Papër, Rrasë, Shalës, Shirgjan, Shushicë, Tregan, Zavalinë. Përsa i përket popullsisë, ka peshën kryesore të popullsisë së qarkut. Sipas rezultateve paraprake të regjistrimit të popullsisë të vitit 2011, rreth 61 % e popullsisë së qarkut banon në rrethin e Elbasanit. Referuar në të dhënat paraprake të Regjistrimit te Popullsisë 2011, 45 % e popullsisë së këtij rrethi banon në qytetet Elbasan dhe Cërrik dhe 55 % në zonën rurale. Lëvizja demografike në këtë rreth tregon për një rritje të popullsisë urbane me ritme të ngadalta. Përvec Bashkisë së Elbasanit me rreth banorë, njësitë e tjera vendore janë shumë të vogla: 20 % e tyre janë me banorë ( bashkitë e Cerrikut, Belshit, Gramshit ), 40 % me banorë ( komunat e Shirgjanit, Papërit, Pajovës dhe bashkitë e Peqinit dhe Prrenjasit ) dhe 38 % nën banorë ( komunat e Klosit, Treganit, Lunikut, Fierzës etj.). Rrethi i Librazhdit ka në përbërje të tij 2 bashki dhe 9 komuna. 1. Bashkitë: Librazhd, Prrenjas 2. Komunat: Hotolisht, Lunik, Orenje, Polis, Qendër, Qukës, Rrajcë, Steblevë, Stravaj. Përsa i përket shpërndarjes së popullsisë, ajo rezulton 22 % në qytet dhe 78 % në fshat. Dendësia e popullsisë llogaritet 75.5 banorë/km2. Rrethi Peqin ka në përbërje të tij një bashki dhe 5 komuna. 1. Bashki: Peqin 2. Komunat: Gjocaj, Karinë, Pajovë, Përparim, Shezë. Popullsia është kryesisht e shpërndarë në fshatra. Popullsia në qytet përbën 25 % të popullsisë së nënprefekturës. 81

82 Rrethi Gramsh ka në përbërjen e tij një bashki dhe 9 komuna. 1. Bashki: Gramsh 2. Komunat: Kodovjan, Kukër, Kushovë, Lenie, Pishaj, Porocan, Skënderbegas, Sult, Tunjë. Popullsia është kryesisht e shpërndarë në fshatra. Popullsia në qytet përbën 25 % të popullsisë së nënprefektuës. Popullsia Bazuar në Regjistrimin e Gjendjes Civile, popullsia në bashki dhe komuna të qarkut Elbasan paraqitet: Tabela 2: Qarku ELBASAN 1 Elbasan Elbasan Cerrik Belësh Bradashesh Fierzë Funarë Gostimë Grekan Gjinar Gjergjan Kajan Klos

83 13 Labinot Fushë Labinot Mal Mollas Papër Shalës Shirgjan Shushicë Tregan Gramsh Gramsh Kodovjat Kukur Pishaj Tunjë Peqin Peqin Gjocaj Pajove Përparim Shezë Librazhd Librazhd Prrenjas Hotolisht Lunik Orenjë Polis

84 37 Qendër Qukës Rajcë Stravaj 3051 Në bazë të Regjistrimit të Popullsisë të vitit 2011, popullsia sipas grup-moshave analitike, paraqitet: Tabela 3: GRUP-MOSHA GJITHSEJ MESHKUJ FEMRA QARKU

85 Tabela 4: Bizneset në Qarkun Elbasan të ndarë sipas sektorëve RRETHET Tregeti Transport Shërbime Industri Ndërtim B u j q ë s i Të Të Të Të Të Të Të Të Të Të vogla Mëdha vogla mëdha vogla mëdha vogla mëdh vogla mëdha Elbasan Peqin Librazhd Gramsh QARKU

86 3.2. Diferencat rajonale dhe prirjet në urbanizim. Vlerësimi i situatës aktuale në lidhje me drejtimet e zhvillimit rajonal Në tabelën e mëposhtme jepet vlerësimi i situatës aktuale në lidhje me drejtimet e zhvillimit rajonal, duke paraqitur për ҫdo rast fuqitë dhe dobësitë për: 1. Demografia dhe zhvillimi hapësinor 2. Rritja, konkurrueshmëria dhe kohezioni ekonomik 3. Kohezioni social, shëndeti dhe edukimi 4. Mjedisi, aksesi në infrastrukturë dhe shërbime Demografia dhe zhvillimi hapësinor Tabela 5 Fuqitë Dobësitë Popullsia është e qëndrueshme gjate Popullsia është shumë e fragmentuar në periudhës është ulur vetem aspektin e shpërndarjes hapësinore. 38 me 1.1 % % e njësive të qeverisjes vendore kanë një popullsi nën banorë dhe 40 % të tjerë kanë një popullsi ndërmjet banorë Popullsia në moshë pune (ofertë potenciale e punës) është sa 50.5 % e popullsisë totale Ka një shpopullim të zonave rurale për shkak të migrimit në zonar urbane dhe mëgjërë. Që nga viti 2002 popullsia në bashki (zona urbane) është rritur me 3.3 % ndërsa në komuna (zona rurale) ai ka shënuar rënie me 4.5 % Elbasani është një qark me koeficientin më të lartë të përdorimit të tokës gjatë Niveli i ulët i urbanizimit (42.2 % ne vitin 2010) dhe tendencë shumë e ngadaltë e urbanizimit ne 86

87 viteve duke treguar një përdorim intensiv të tokës bujqësore 8 vjet (rritje prej 4.2 %) cka nuk korrespondon me potencialin e perceptuar industrial dhe shërbimeve. Kapacitetet e larta hidrologjike (lumenjtë). Për shembull, shfrytëzimi i hidrocentraleve te Devollit do të ndikojë në rajon, më saktësisht Gramsh dhe rrethinat e saj Rritja, konkurrueshmëria dhe kohezioni ekonomik Tabela 6 Fuqite Dobesite Krahasuar me rajone të tjera të vendit, Ekonomia rajonale nuk është produktive sektori i industrisë në Elbasan zë pjesën mjaftueshëm. Rajoni përbën 10.7 % te më të madhe në totalin e strukturës popullsisë së vendit dhe kontribuon ekonomike rajonale vetëm 8.5 % tëvlerës së Shtuar Bruto ne Shqipëri Ka edhe burime natyrore tërheqëse për zhvillimin e turizmit të tilla si: një florë dhe faunë e pasur, ujëra termale dhe 85 liqene Zona industriale aktuale në Bradashesh pranë qytetit të Elbasanit ka një infrastrukturë të ngritur dhe të përshtatshme për sektorin e metaleve dhe sektorë të tjerë të industrisë. Ka potencial ekonomik pashfrytëzuara në zonën industriale Bradashesh Toka bujqësore është shumë e fragmentuar (mesatarisht 0.6 ha per familje). 87

88 Elbasani është qarku me shkallën më të Mangësi të theksuara në përpunimin e lartë të lindshmërisë së ndërrmarjeve në prodhimit bujqësor dhe blegtoral (p.sh: vend (19.5%), ndërsa per sa i përket qumesht, mish, ullinj). Sektori i numrit të ndërrmarjeve aktive që perpunimit të frutave dhe perimeve nuk veprojnë në rajon, ajo renditet e pesta ekziston. Prodhimi bujqësor përdoret pas Tiranës, Vlorës dhe Fierit kryesisht për të plotësuar nevojat lokale Shkalla e lartë e pjesmarrjes ( pjesa që Kapacitete të ulta ( sidomos ato zë fuqia punëtore ndaj popullsisë në operacionale ) të njësive të qeverisjes moshë pune është 62 % vendore, Dhoma e Tregëtisë, aktorët e turizmit si dhe të komunitetit tëgjërë të zhvillimit. Mungon promovimi i biznesit në rajon Kapacitete të ulta ne nivel rajonal për të tërhequr investitorët e huaj Kohezioni social, shëndeti dhe edukimi Tabela 7 Fuqitë Dobësitë Universiteti i Elbasanit ka potencialin e Zhvillimi i dobët i arsimit profesional një qendre rajonale arsimore për rajonin ( studentë aktualisht) Pjesëmarrje e lartë në nivelin e mesëm Braktisje e lartë e shkollës (sidomos ne arsimor (88 % në nivel rajonal kundrejt moshat vjec) në zonat rurale për 85 % ne nivel kombetar) shkak të mungeses së infrastrukturës. 88

89 Prania e lartë e shërbimeve sociale të ofruara nga OJQ në rajon, kryesisht në qytet Ofrim i mirë i shërbimeve dhe lehtësirave shëndetsore Klasat e kombinuar (kolektive), fenomen ky më dominues në komuna, ndikojne negativisht në stadartet e mësimdhenies Kapacitetet e pamajftueshme të NJQV-ve në rajon për t u përgjigjur/ofruar shërbime sociale në bazë të funksioneve të deleguara në kuadër të procesit te decentralizimit Ne zonat rurale mbizotërojnë tregues negative të shëndetit. Vdekshmëria foshnjore është dukshëm më e lartë sidomos në komunat e Gramshit dhe Elbasanit Kapacitete të pamjaftueshme lidhur me politikat e zbatuara dhe/ose programet e projektuara për regjistrimin e papunësisë dhe promovimin e punësimit 89

90 Mjedisi, aksesi në infrastrukture dhe shërbime Fuqite Burimet e mëdha ujore në sasi dhe cilësi Ka një strategji së menaxhimit të mbeturinave dhe një project në shkalle të gjërë rajonale Shërbimi i mbledhjes së mbeturinave sigurohet në shumicën e NJQV-ve në rajon, mbulim të mirë në zonë me shërbimet e mbeturinave Ndërgjegjësim në rritje i komunitetit për ndotjen nga mbeturinat dhe mbrojtjen e mjedisit. Dy vitet e fundit janë ndërrmarrë të paktën pesë iniciativa në lidhje me cështjen mjedisore. Këto janë aktivitete të financuara nga programe të vecanta të ambasadës së Mbretërisë Hollandeze, SIDA dhe SNV në bashkëpunim me OJQ-të vendore, Këshillit të qarkut dhe të NJQV-ve të tjera në rajon. 90

91 3.3. Analiza krahasuese e te dhenave gjate periudhes mes dy censuseve 2001 dhe 2011 Në tabelën e mëposhtme jepen të dhënat krahasuese për migrimin e brendshëm në qarkun e Elbasanit gjatë periudhës mes dy censuseve të viteve 2001 dhe Vihet re se gjatë kësaj periudhe individë kanë lëvizur por brenda të njëjtit rreth, individë kanë ikur në një rreth tjetër brenda vendit, janë individë të kthyer nga migrimi dhe individë nuk e kanë ndryshuar vendbanimin e zakonshëm. Ajo që bie më shumë në sy është fakti se janë femrat ato që kanë levizur më shumë brenda të njëjtit rreth, femra në krahasim me meshkujt që janë 2.587, pra rreth invividë më shumë femra se meshkuj. Grupmosha që ka lëvizur më shumë qoftë brenda vendit apo dhe jashtë vendit është vjec. Meshkujt që kanë lëvizur më shumë brenda të njëjtit rreth janë të grupmoshës vjec, ndërsa tek femrat grupmosha që ka lëvizur më shumë është vjec, rreth femra. Përsa i përket kategorisë migrantë të kthyer dominojnë meshkujt rreth meshkuj, në krahasim me femrat, rreth femra. Grupmosha dominante e migrantëve të kthyer si për meshkujt edhe për femrat është grupmosha vjec. Gjithashtu vihet re se me shume individe kane levizur brenda te njejtit rreth, individe dhe individe kane ikur ne nje rreth tjeter brenda vendit. 91

92 Tabela 8: Të dhënat e lëvizjes në Qarkun e Elbasanit gjatë periudhës mes dy censuseve 2001 dhe 2011 Gjatë periudhës mes dy censuseve 2001 dhe 2011: Gjinia Grupmosha Gjithsej Nuk e kanë ndryshuar vendbanimin e zakonshëm Kanë ikur në një rreth tjetër brenda vendit Kanë lëvizur por brenda të njëjtit rreth Migrantë të kthyer Total 233, ,241 6,465 8,502 10, ,230 50,566 2,359 2,512 1, ,039 29,694 1,998 2,847 3,500 Gjithsej ,028 33, ,195 2, ,296 37, , ,637 28, ,164 28, Total 116, ,125 2,138 2,587 7, ,972 27, , ,574 15, ,762 Meshkuj ,104 15, , ,866 18, , ,933 14, ,237 13, Total 116, ,116 4,327 5,915 2,350 Femra ,258 23,161 1,737 1, ,465 13,897 1,523 2,

93 ,924 18, ,430 19, ,704 14, ,927 15, Burimi: Llogaritje të autores bazuar në të dhënat mikro të Census

94 KAPITULLI 4 PERMBLEDHJE E REZULTATEVE DHE DISKUTIMI I ZGJIDHJEVE Qëllimi i këtij kapitulli është të shpjegohet në mënyrë të plotë qasja metodologjike e studimit si dhe përzgjedhjet e bëra në punim lidhur me metodat kërkimore statistikore dhe ekonometrike. Gjatë këtij kapitulli do shpjegohet si është realizuar mbledhja e të dhënave për këtë punim si dhe metodat e përdorura për realizimin e analizave të studimit. Gjithashtu në këtë kapitull prezantohen hipotezat e punimit në përputhje me pyetjet kërkimore të ngritura në fillim të këtij studimi. Gjithashtu në këtë kapitull janë paraqitur modelet e studimit dhe rezultatet e këtyre modeleve me qëllim qartësimin e konkluzioneve lidhur me pyetjet kërkimore dhe vërtetimin e hipotezave të ngritura në studim Qasja kërkimore Puna kërkimore në këtë punim bazohet në ngritjen e hipotezave dhe në testimin e tyre nëpërmjet vëzhgimeve empirike, një qasje e ngjashme me një kërkim deduktiv në të cilin teoritë mund të aplikohen në botën reale me qëllim testimin dhe vlerësimin e vlefshmërisë së tyre (Lancaster, 2005). Bazuar në studimet e realizuara nga (Hamed, 2009; Patton,1990; Janesick, 1998; Corbetta, 2003; Johnson dhe Christensen, 2004; Creswell, 1994; Naoum, 1999; Maxwell, 1998; Thomas, 2003; Stewart and Cash, 2006; Saunders et al, 2003; Coldwell & Herbst, 2004; Brown, 2003; Malhotra, 2004), ky studim përfshin të dy tipet e kërkimeve: kërkimin sasior dhe kërkimin cilësor. Kërkimi cilësor është përdorur në rishikimin e literaturës me qëllim ngritjen e një baze teorike për njohjen e problematikës kërkimore. Ndërsa qasja sasiore përdoret për të zhvilluar studimin empirik bazuar në gjetjet e kërkimit sasior. 94

95 4.2. Vlefshmëria e punimit Me qëllim rritjen e vlefshmërisë së ndërtimit në punimin tonë kemi përdorur shumë burime të evidencave duke përfshirë libra, artikuj dhe burime të marra nga adresa të ndryshme interneti. Baza teorike e këtij punimi përfshin një numër të madh autorësh të cilët kanë realizuar studime dhe analiza për çështje që i kemi konsideruar të rëndësishme në lidhje me qëllimin dhe objektivat e këtij studimi. Në pjesë të caktuara në punim, informacionet i kemi pasqyruar në formë tabelore ose grafike në mënyrë që informacioni i shprehur të jetë më i kuptueshëm për të interesuarit. Në lidhje me kanalin e evidencës në këtë punim ne kemi vendosur të pasqyrojmë të gjitha hapat e analizave të realizuara me qëllim që studiuesit në mënyrë të pavarur të studiojnë punimet e autorëve të tjerë dhe të bëjnë krahasimet përkatëse. Në këto kushte ndërtimi i vlefshmërisë në studimin tonë gjykojmë se është në një shkallë të lartë dhe paragjykimet janë reduktuar në minimum. Për të përcaktuar nëse konkluzionet e këtij punimi janë të vlefshme është e rëndësishme një njohje e plotë lidhur me çështjet e trajtuara në këtë punim. Punimi ynë përfshin një shpjegim të plotë të të gjitha analizave të realizuara për nxjerrjen e konkluzioneve duke i krijuar mundësinë studiuesve të tjerë të interesuar në këtë fushë të bëjnë krahasime me rezultatet e punimeve të realizuara prej tyre Qëllimi dhe objektivat e modeleve kërkimore të studimit Bazuar në tipet e kërkimeve të kategorizuara nga (Hamed, 2009; Saunders dhe të tjerë, 2003; Collis dhe Hussey, 2003) ky studim klasifikohet si kërkim analitik. Qëllimi kryesor i këtij kërkimi është që duke përdorur të dhënat e pyetësorëve të analizojmë përmes metodave statistikore çështje specifike të punimit dhe përmes përdorimit të modeleve ekonometrike të nxjerrim në dukje vlefshmërinë e hipotezave të ngritura në punim. Objektivat kryesore në ndërtimin e modelit kërkimor të këtij studimi janë: 95

96 1. Përzgjedhja e tipit të modelit statistikor që mund të japë rezultate të vlefshme për arritjen e qëllimit të përgjithshëm të punimit 2. Përcaktimi dhe ndërtimi drejt i variablave të modelit që të realizohet një analizë e saktë në punim 3. Aplikimi në mënyrë të saktë i programit ekonometrik në mënyrë që përfundimet e modelit bazuar në rezultate të jenë korrekte 4. Interpretimi drejt i rezultateve të gjetura dhe sqarimi i kufizimeve që mund të kenë këto rezultate. Bazuar në pyetjet kërkimore të studimit dhe në të dhënat e siguruara, më poshtë paraqiten hipotezat e këtij punimi të cilat do shërbejnë si variabla për modelet ekonometrike të realizuara. Hipoteza kryesore e punimit H1: A është migrimi rural urban një strategji mbijetese për migrantët. Pyetjet kerkimore në studim 1 Cilat janë motivet kryesore që shkaktojnë migrimin e brendshëm? Mungesa e mundësive për punë në zonat rurale Të ardhurat e ulëta dhe kushtet e vështira të jetesës 2 A i plotëson infrastruktura social-ekonomike në fshatrat origjinë normat më minimale të jetesës? 3 Si percaktohet raporti migrim rural urban në qarkun e Elbasanit migrim i përkohshëm apo i përhershëm? 96

97 4.4. Rezultatet e të dhënave të pyetësorëve Për të bërë të mundur analizën e temës u mbështetëm mbi rezultatet e mbledhura me anë të pyetësorëve. Për këtë qëllim janë intervistuar 290 individë në rrethin e Elbasanit, për të cilët janë mbledhur një sërë informacionesh për të mundësuar arritjen e një konkluzioni sa më të drejtë për hipotezën bazë që kemi ndërtuar. Pyetësori përbëhet nga 5 seksione, ku në seksionin e parë merren disa informacione të përgjithshme mbi individët si, mosha, gjendja civile, niveli arsimor dhe profesioni. Në seksionin e dytë dhe të tretë merret informacion mbi kushtet e punës në Elbasan dhe vendin e origjinës. Në seksionin e katërt dhe të pestë merret informacion mbi kushtet familjare dhe planeve për të ardhmen. Duke qenë se analiza jonë do të mbështetet mbi pyetësor atëherë ajo do të fokusohet më së shumti në analizë përshkruese duke u mbështetur edhe në disa modele për të nxjerrë disa konkluzione sa më të vlefshme. Në këto kushte është e rëndësishme që paraprakisht të bëjmë disa analiza përshkruese mbi rezultatin e pyetësorit për të pasur një ide më të plotë të zgjedhjes që është bërë dhe sesi janë frekuencat e variabla të ndryshëm të grupuar sipas nëngrupeve respektive. Përsa i përket moshës së të intervistuarve kemi që nga 290 të pyeturit mbizotërues janë mosha vjeç, të ndjekur nga mosha deri në 20 vjeç. Nga grafiku shohim se tek grupmosha mbi 50 vjeç kemi një numër shumë më të vogël sesa intervalet e tjera. 97

98 Grafiku 12: Individët sipas grup moshave Nr i individëve Për të pasur një informacion më të plotë të moshës së individëve të pyetur, informacioni i mësipërm është paraqitur në trajtë tabelare si më poshtë, ku paraqitja është bërë në vlera absolute dhe në përqindje për të pasur një ide më të plotë të intervaleve respektive. Tabela 9: Numri i individëve sipas grupmoshës Intervali Nr i individëve 21% deri % % % % % mbi % 98

99 Përsa i përket statusit të të intervistuarve vëmë re se pjesa më e madhe e të intervistuarve janë beqar të cilët përbëjnë pothuajse 50 % të totalit të tyre, e cila në fakt është e pritshme për shkak të moshës relativisht të re që kanë të intervistuarit nga analiza që bëmë në pyetjen më sipër. Rezultatet sipas statusit mund ti shohim nga tabela dhe grafiku më poshtë. Tabela 10: Numri i individëve sipas statusit Statusi Nr % Beqar % Bashketoj 40 14% I/E Martuar 97 34% I/E Divorcuar 8 3% I/E ve 4 1% Grafiku 13: Individët sipas statusit I/E ve 1% I/E Divorcuar 3% I/E Martuar 34% Bashketoj 14% Beqar 48% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Statusi Niveli arsimor i të ardhurve dominohet nga ata me shkollë të mesme, ku nga 286 persona që i janë përgjigjur kësaj pyetje 241 janë me shkollë të mesme. Brenda këtij grupi vëmë re se pjesa më e madhe përbëhet nga ata me të mesme të përgjithshme. Vlen për tu theksuar fakti se nga 290 të intervistuarit vetëm 2 prej tyre nuk kanë asnjë klasë ose 0.7 % e individëve që është një përqindje e pa përfillshme. Përsa i përket të intervistuarve vetëm 24 prej tyre janë me universitet duke na 99

100 lënë të mendojmë se shkollimi mund të mos jetë një faktor shumë i rëndësishëm për të lëvizur në qytetin e Elbasanit. Grafiku 14: Cili është niveli juaj më i lartë i shkollimit të cilin e keni përfunduar me sukses Arsimi Me interes është fakti se pjesa më e madhe e të ardhurve janë të moshës nga 16 deri në 20 vjeç. Nga 290 të pyeturit 273 i janë përgjigjur kësaj pyetje nga vëmë re se 79.5 % i përkasin kësaj moshe. Pra vëmë re se moshat më të prekura nga kjo lëvizje janë moshat e reja të cilat kanë parë si mundësi më të mirë Elbasanin. 100

101 Grafiku 15: Në çfarë moshe e latë fshatin për herë të parë për të punuar? (P21) 15% 4% 1% deri mbi % Lidhur me pyetje Si është mënyra e pagesës vëmë re se mënyra e pagesës është në 86.4 % të rasteve me frekuencë mujore e ndjekur nga ajo ditore. Mënyra e pagesës mund të na lëri të mendojmë edhe mbi stabilitetin e punës që kanë individët në rrethin e Elbasanit, nga ku mund të themi se pjesa dërrmuese e tyre janë punonjës fiks. Në tabelën më poshtë kemi të dhënat mbi mënyrën e pagesës sipas rasteve specifike të pyetësorit, nga ku duhet të theksojmë se nga 290 të intervistuarit 8 prej tyre nuk janë përgjigjur. Tabela 11: Si eshte menyra e pageses? Frekuenca Përqindja Përqindja mbi të përgjigjurit Përqindja e kumuluar Të përgjigjur Ditore Javore Pesëmbëdhjetë ditore Mujore Jo rregullisht Total Vlera që mungojnë Totali Të njëjtën analizë kemi bërë edhe në grafikun më poshtë lidhur me mënyrën e pagesës për të pasur një pamje më të qartë të grupimeve. Grafiku 16: Mënyra e Pagesës 101

102 0.4% 8.6% 3.9% 0.7% Ditore Javore Pesëmbëdhjetëditore Mujore Jo rregullisht 86.4% Pyetjes sesi e keni gjetur këtë punë, në shumicën e rasteve vëmë re se të punësuarit kanë kontaktuar drejtpërdrejt me punëmarrësit për gjetjen e një pune. Nga të dhënat vëmë re se 58% e tyre e kanë gjetur në këtë mënyrë. Ajo që bie në sy është fakti se 33 % e tyre e kanë gjetur punën nëpërmjet miqsh ose të afërmish. Në këtë pikë mund të konkludojmë dhe tërheqjen që kanë individët për tu mbështetur te të afërmit apo miqtë e tyre. Grafiku 17: Si e gjetët këtë punë (p18) Emigracion 1% Vetëpunësim 8% Punësuar nga punëmarrësi 58% Nëpërmjet të afërmve 13% Nëpërmjet miqve 20% -10% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Edhe pse vëmë re një moshë të re të pjesës dërrmuese të të anketuarve,është me interes fakti se gati 50% (140 nga 286 të përgjigjur) e të anketuarve kanë punuar edhe më parë. Por në vendbanimin e mëparshëm vetëm 5% e të anketuarve kanë pas punuar. 102

103 Grafiku 18: A keni bërë dhe punë të tjera më parë jo po Shumica e atyre që kanë qenë në marrëdhënie pune më parë kanë qenë në emigracion ku nga 140 që kanë pas punuar më parë 94 kanë qenë në emigracion në Greqi. Nga këto të dhëna shohim se mundësitë për punësim në vendbanimin fillestar kanë qenë shumë të vogla. Pra nga personat që kanë emigruar jashtë për punë vëmë re se 90 % e tyre kanë qenë në Greqi, një pjesë e vogël në Itali etj. Grafiku 19: Nëse keni udhëtuar ndonjëherë jashtë, për çështje pune, ku keni shkuar? 9% 1% Austri Greqi Itali 90% Lidhur me pyetje A keni të afërm në Elbasan, nga 290 të anketuarit 289 i janë përgjigjur kësaj pyetje dhe 264 prej tyre pranuan se kanë të afërm në Elbasan ose 91 % e tyre. 103

104 Tabela 12: A keni të afërm në Elbasan (p32). Frekuenca Përqindja Përqindja mbi të përgjigjurit Përqindja e kumuluar Të përgjigjur Jo Po Total Vlera që mungojnë Totali Pjesa më e madhe e tyre deklaruan se i vizitojnë rrallë të afërmit e tyre dhe vetëm 6.8 % e tyre jetonin me të afërmit. Tabela 13: Në se keni, a i vizitoni ato (P33)? Frekuenca Përqindja Përqindja mbi të përgjigjurit Përqindja e kumuluar Të përgjigjur Jetoj me to Shumë shpesh Shpesh Mesatarisht Rrallë Shumë rralle Total Vlera që mungojnë Sistem Total Totali Në grafik shohim më konkretisht përqindjet e të përgjigjurve sipas grupeve. Grafiku 20: Sa shpesh i vizitoni të afërmit 104

105 Shumë rrallë 0.8% Rrallë 13.3% Mesatarisht 72.0% Shpesh Shumë shpesh Jetoj me ta 0.8% 6.4% 6.8% 0.0% 20.0% 40.0% 60.0% 80.0% Përsa i përket të njohurve vëmë re se vetëm 5.2 % i kanë nga fshati i tyre, ndërsa pjesa më e madhe i ka nga qyteti i Elbasanit ose nga qytete të tjera. Tabela 14:Miqtë e tu në Elbasan janë përgjithësisht nga fshati juaj apo janë miq që i keni takuar në momentin që keni shkuar në Elbasan (P34)? Frekuenca Përqindja Përqindja mbi të përgjigjurit Përqindja e kumuluar 0Të përgjigjur Nga fshati im Nga Elbasani ose qytete te tjera Total Vlera që mungojnë Totali

106 Shumica e të ardhurve në qytetin e Elbasanit jetojnë me familjen e tyre Tabela 15: Ku jetoni në Elbasan? Të përgjigjur Me punëtor të tjerë Frekuenca Përqindja Përqindja mbi të Përqindja e përgjigjurit kumuluar Me miq Me familjen Tjetër Total Vlera që mungojnë Totali Pasi bëmë një analizë të detajuar deskriptive të strukturave të të anketuarve tani është e rëndësishme të shohim lidhjet që ekzistojnë ndërmjet variablave për të cilat kemi mbledhur të dhëna. Pyetja e parë e ngritur është të përcaktojë nëse motivi kryesor për migrimin e brendshëm është mungesa e mundësive për punë në zonat rurale, të ardhura të ulëta dhe kushtet e vështira të jetesës. Për të vërtetuar këtë hipotezë analizën do e zhvillojmë mbështetur mbi modelet logjistike pasi këto modele kanë një avantazh statistikor kur si variabël të varur do të kemi një variabël dummy. Si variabël i varur është marrë A keni bere dhe punë të tjera më parë? dhe a keni punuar më parë në vendin e origjinës, i cili merr vetëm dy vlera dhe si i tillë do të trajtohet si një model logjistik. Duke qenë se është një variabël i kombinuar me dy pyetje kemi krijuar një variabël të ri i cili merr kushtin që individi të ketë punuar më parë, dhe të ketë punuar në vendin e origjinës. Si variabla të pavarur për qëllim analitik do të merren një grup variablash por që në fund do të përcaktojmë se cilët janë variablat më të rëndësishëm. Variablat që u morrin në analizë janë: A keni ndonjë profesion apo jeni një punëtor i zakonshëm? Sa gjatë keni që punoni në punën aktuale? _muaj, vite? Sa është paga mesatare ditore? (nëse do jetë e plotësuar)? Në se keni punuar më parë në fshatin tuaj, sa ka qene paga ditore qe merrje? (ky variabël është plotësuar vetëm nga 17 individë, nuk mund të merret në konsideratë.) 106

107 Nga sa persona përbëhet familja juaj? A keni një banesë në pronësi në emrin tuaj? A zotëroni ndonjë tokë bujqësore? A zotëroni në pronësi në familjen tuaj ndonjë nga këto mjete? Rezultatet e modelit Nga modeli shohim qe kemi 285 individë që janë përfshirë në model. Duke qenë se kemi marrë vetëm ata individë të cilët janë përgjigjur në pyetësor, shohim që nuk kemi raste që mungojnë. Tabela 16: Case Processing Summary Unweighted Cases a N Percent Selected Cases Included in Analysis Missing Cases 0.0 Total Unselected Cases 0.0 Total a. If weight is in effect, see classification table for the total number of cases. Tabela 17 tregon kodimin e variablit te varur që janë përfshirë në model. Në rastin tonë kemi dy vlera: 0 për personat që nuk kanë punuar më parë në fshatin e tyre 1 për personat që kanë punuar më parë në fshatin e tyre Tabela 17: Dependent Variable Encoding Original Value Internal Value Jo 0 Po 1 Tabela 18 tregon numrin e personave për secilën nga përgjigjet më sipër. Në këtë rast nuk kemi vlera të vlerësuara por vetëm ato reale dhe për këtë qëllim vlerat e vlerësuara janë 0. Kjo tabelë nuk ka ndonjë interes shumë të madh por mund ti referohemi më pas vetëm për të parë vlerat e vlerësuara me ato reale. 107

108 Tabela 18: Classification Table Step 0 Observed A keni punuar më parë në fshatin tuaj P Predicted Percentage Correct Jo Po Overall Percentage 93.7 a. Constant is included in the model. b. The cut value is.500 Tabela 19 tregon nëse ka diferencë të rëndësishme statistikisht ndërmjet personave që janë përgjigjur jo dhe po, nga ku vëmë re se ka diferencë të rëndësishme statistikisht. Nëse numri i atyre që janë përgjigjur me po dhe jo do të ishte më i përafërt atëherë Wald test do të merrte një vlerë të vogël dhe vlera e p-së (sig në tabelë do të ishte më e madhe se 0.05). Në këtë rast nuk do të kishim diferencë të rëndësishme ndërmjet dy grupeve. Në tabelë me interes është edhe vlera e Expβ e cila tregon probabilitetin që një individ të ketë punuar më parë në vendin e origjinës (18/267=0.067), ose ndryshe i referohemi si për të treguar mundësinë që ka një individ që të mos ketë punuar më parë në fshatin e origjinës. Tabela 19: Variables in the Equation B S.E. Wald Df Sig. Exp(B) Step 0 Constant

109 Tabela 20: Variables not in the Equation Score df Sig. Step 0 Variables P P P P P73_ Overall Statistics Në tabelën 21 jepen rezultatet e Omnibus test i cili na tregon nëse kemi të paktën disa mundësi vlerësimi me modelin që kemi përzgjedhur. Nga rezultatet shohim që modeli është i rëndësishëm statistikisht dhe mund të përdoret për vlerësime. Tabela 21: Omnibus Tests of Model Coefficients Chi-square df Sig. Step 1 Step Block Model Në tabelën 22 jepet një paraqitje e vlerësimit të modelit tonë. Në këtë tabelë kemi vlerën e -2 Log likelihood e cila përdoret me shpërndarjen χ2 (Chi-square) të tabelës më sipër. Ajo që ka rëndësi për tu shpjeguar në këtë tabelë është R² sipas testit Nagelkerke, i cili është i ngjashëm me R² që përdoret në modelet sasiore për të treguar shpjegueshmërinë e modelit. Në fakt baza është R² sipas Cox & Snell, por duke qenë se kjo vlerë merrë vlera më të vogla se 1 është e vështirë për tu implementuar për këtë qëllim përdorim R² sipas testit Nagelkerke. Pra nga kjo vlerë shohim që modeli ynë ka një shpjegueshmëri prej 53.7 %. Tabela 22: Model Summary Step -2 Log likelihood Cox & Snell R Square a Nagelkerke Square a. Estimation terminated at iteration number 9 because parameter estimates changed by less than.001. R 109

110 Testi Hosmer and Lemeshow është në fakt e kundërta e R² në këtë rast modeli konsiderohet i mirë nëse ky test është statistikisht i pa rëndësishëm, pra të ketë një vlerë më të vogël se 0.05 ku në rastin tonë shohim se kemi të bëjmë me një vlerë prej në këto kushte mund të themi se modeli është i mirë për tu mbështetur për të nxjerrë disa konkluzione. Tabela 23:TestiHosmer and Lemeshow Step Chi-square df Sig Informacion më i detajuar për Testin Hosmer and Lemeshow jepet në tabelën më poshtë. Tabela 24:Contingency Table for Hosmer and Lemeshow Test P27 = 0 P27 = 1 Observed Expected Observed Expected Step Total Tabela e fundit jep koefiçentët e modelit. Interpretimi i koefiçentëve është si në rastin e modeleve sasiore. Nga tabela vëmë re se për të gjitha pyetjet ekziston një lidhje e drejtë ndërmjet variablit të varur dhe variablave të pavarur, përveç pyetjes P17 Sa gjatë keni që punon në punën aktuale?. Ky rezultat mund të vij pasi këta persona mund të kenëmarrëdhënie më të forta me zonën nga kanë ardhur sesa personat që nuk kanë pas punuar më parë në vendbanimin fillestar. Personat që kanë pas punuar më parë duke qenë se kanë profesione të lidhura kryesisht me bujqësinë mund të mendohen si edhe punonjës sezonal në vendbanimin e tyre fillestar. Variablat e tjerë shohim që kanë një lidhje pozitive me variablin e varur. Interpretimi i variablave në modelet logjistik është disi më ndryshe sesa në modelet sasiore (me shumë variabla). Në këta modele vlerat βi shërbejnë për të kuptuar shenjën e lidhjes ndërmjet 110

111 variablave të pavarur dhe atij të varur ndërsa për të bërë interpretimin e efekteve të variablave në model mbështetemi te vlerat Expβi. Nëse bëjmë një analizë të variablave të modelit tonë më konkretisht po ti referohemi pyetjes 68 A keni një banese ne pronësi në emrin tuaj?,do të thotë se nëse individi që ka pasur një banesë në emër të vet në vendin e origjinës ka 4.5 mundësit më shumë që të mos ketë punuar më parë në vendin e origjinës. Nga tabela shohim që në modelin tonë variablat janë të rëndësishëm statistikisht përveç pyetjes 69 A zotëroni ndonjë toke bujqësore?, që nuk është statistikisht i rëndësishëm. Tabela 25:Variables in the Equation B S.E. Ëald df Sig. Exp(B) Step 1 a P P P P P73_ Constant a. Variable(s) entered on step 1: P17, P66, P68, P69, P73_1. Në modelet logjistike duhet të bëjmë kujdes kur kryejmë analizën e variablave pasi nga rritja e mundësive mund të kemi nga tabela që një variabël është shumë më i rëndësishëm, por nëse e analizojmë të ndarë mund të dali që jo detyrimisht ai është më i rëndësishëm në model. Për këtë është e rëndësishme që në model të shohim dhe tabelën e korrelacionit të variablave. Nëse i referohemi rastit tonë shohim që p68 ka një korrelim shumë të vogël me p27. Duke qenë se ky variabël ka dalë edhe jo i rëndësishëm në tabelën më sipër atëherë është më mirë që këtë variabël ta heqim nga analiza jonë. 111

112 Shënime për variablat e modelit të parë: Pyetja në lidhje me pagën ditore në fshat, ka qenë plotësuar nga vetëm 17 individë e si e tillë nuk do të përfshihet në model. Për pyetjen 17 kemi vepruar në këtë mënyrë, nëse është me muaj të pjesëtohen me 12 dhe të dalin si numër. Kjo është bërë që te kalohet në variabël sasior periudha e qëndrimit në Elbasan. Përsa i përket pyetjes 73, është marrë dhe 73.3 dhe kam vendosur kusht që të paktën të ketë një nga këto. Në këtë mënyrë krijojmë një variabël mbi kushtet dhe mundësitë që ka pasur në fshat. Pyetja kërkimore 2 Për pyetjen e dytë kërkimore në mbështetje të hipotezës së punimit nuk mund të ndërtohet modeli pasi treguesit e infrastrukturës në vendin e origjinës nuk janë të përdorshëm (energji, uji, etj janë të gjithë që i kanë, pra nuk mund të bëjmë gjë në këtë pjesë, shumica e të intervistuarve janë përgjigjur që i kanë këto). Këtu do ndalemi në analiza deskriptive. Nëse i referohemi pajisjeve që kanë në vendbanimin e origjinës nga grafiku vëmë re se nga 289 që i janë përgjigjur, pjesa më e madhe i ka këto pajisje përveç ngrohësit të ujit. 112

113 Grafiku 21: Cilat nga këto artikuj keni në shtëpinë tuaj jo po Të njëjtën analizë bëjmë edhe mbi mjetet që zotëron individi në vendin e origjinës. Vlen të theksohet fakti se gati 40 % e tyre kanë pasur një veturë ose kamion në vendin e origjinës dhe pothuajse 92% e tyre kanë pasur telefon. Grafiku 22: A zotëroni në pronësi në familjen tuaj ndonjë nga këto mjete 113

114 8.3% 91.7% 52.1% 47.9% 61.6% 99.7% 38.4% 0.3% jo po 97.2% 2.8% Më konkretisht të dhënat mbi kushtet e jetesës mund të përmblidhen si në tabelën më poshtë. Tabela 26:Kushtet e jetesës në vendin e origjinës Cilat nga këto artikuj keni ne shtëpinë tuaj A zotëroni në pronësi në familjen tuaj ndonjë nga këto mjete Ka elektricitet ne shtëpinë tuaj Ka ujë te pishëm ne shtëpinë tuaj Ka kanalizime te ujërave te zeza ne shtëpinë tuaj jo po jo po jo po jo po jo po Televizor Traktor ose makinë bujqësore Frigorifer Motorrciklet Lavatrice Veture ose kamion Stufa me gas Biçikletë ose me dru Radio Telefon Ngrohës uji Pyetja kërkimore 3 H1c: Cili është raporti migrimi rural urban në qarkun e Elbasanit migrim i përkohshëm apo i përhershëm 114

115 Te kjo hipotezë po studiojmë që sa janë ata që duan të jetojnë në Elbasan (P96) por edhe se sa po punojnë ata për këtë qëllim. Pra a po krijojnë ata kushte për të jetuar aty? Variabëli i varur 96. Dëshironi të jetoni këtu përgjithmonë apo...? 1. Të jetoj këtu, 2. Të kthehem në fshat, 3. Të shkoj diku tjetër. Duke qenë se interesohemi për stabilitetin e të intervistuarve variabli i varur ka marrë vetëm dy vlera: 1 - të jetoj këtu 0 të kthehen në fshat ose diku tjetër Si variabla të pavarur janë marrë: P 29. Sa kohë keni që nuk punoni më në fshat? P 32. A keni te afërm ne Elbasan? 0.Jo, 1 Po P 35. jetoni ne Elbasan? 1.Me punëtor të tjerë 2.Me miq 3.Me familjen 4 TjetërSpecifiko P 40. Në se jetoni me qera, sa shpenzoni për qera mujore ne Elbasan? lekë P 50. Sa % të pagës mujore keni kursyer? % P 51. A shpenzoni për familjen ndërkohë që jeni këtu? 0.Jo, 1 Po Rezultatet e modelit Në fakt nga analiza që bëmë mbi të dhënat vumë re se nga 285 persona që i janë përgjigjur pyetjes nëse duan të jetojnë në Elbasan apo jo, vëmë re 278 i janë përgjigjur "po". Në këto rrethana analiza me anë të modeleve vështirësohet, pasi kemi 97.5% të personave që janë përgjigjur po. 115

116 Tabela 27:Dëshironi të jetoni në Elbasan për gjithmonë Frekuenca Përqindja Përqindja mbi të përgjigjurit Përqindja e kumuluar Vlerat Totali Për të bërë një analizë për këtë gjë kemi studiuar korrelacionin për variabla cilësor (Bivariate Correlacion). Për këtë qëllim kemi tre teste të cilët janë Pearson, Kandall dhe Spearman. Fokusin e kemi vendosur vetëm te pyetja nëse individët e pyetur dëshirojnë të jetojnë përgjithmonë në Elbasan apo jo dhe për variablat e treguar më sipër. Nga tabela vëmë re se ka korrelim të fort me variablat e tjerë cilësorë. Tabela 28:Korrelacioni ndërmjet variablave cilësor P96 P32 P35 P40 P51 Kendall's tau_b Spearman's rho Pearson Correlation P96 Correlation Coefficient Sig. (2-tailed) N P96 Correlation Coefficient Sig. (2-tailed) N P96 Correlation Coefficient **.931 **.951 **.983 ** Sig. (2-tailed) N Analizën në këtë pikë e kemi zgjeruar edhe te krahasimi nëse ka diferencë të rëndësishme mes mesatareve të kursimeve të bëra nga personat që shpenzojnë për familjen ndërkohë që janë në Elbasan dhe atyre që nuk shpenzojnë. Kjo është bërë për të parë nëse individët që kanë ardhur në Elbasan vazhdojnë të mbajnë marrëdhënie të forta me familjet e tyre në vendin e origjinës. Nga analiza që bëmë shohim se ka diferencë të rëndësishme me 90 % ndërmjet këtyre dy grupeve, por që nuk është e rëndësishme me 95 %. Kjo mund të ndikohet nga faktorë të tjerë. Tabela 29:Lidhja midis shpenzimeve për familjen dhe nivelit të kursimit ANOVA 116

117 Shuma e katrorëve Shkallët e lirisë Katrori Mesatar Testi Fisher F Sinjifikanca Brenda grupeve Midis Grupeve Totali Përsa i përket planit për të ardhmen mund të themi se pjesa më e madhe siç e përmendëm edhe më sipër preferon të jetoj në Elbasan. Por interesant është fakti se pyetjes nëse do të dëshironit të shkonit jashtë vendit për të punuar, nga 282 të intervistuar që i janë përgjigjur kësaj pyetje 143 kanë pranuar se do të dëshironin që të iknin jashtë. Grafiku 23: A dëshironi të ikni jashtë për të punuar jo po Përsa i përket pyetjes në lidhje me paratë e fituara vëmë re se te pyetja të investoj për vete kemi përgjigje më të mëdha po. 117