Ndikimi dhe Zhvillimi i Turizmit ne Ekonominë Shqiptare

Size: px
Start display at page:

Download "Ndikimi dhe Zhvillimi i Turizmit ne Ekonominë Shqiptare"

Transcription

1 UNIVERSITETI FAKULTETI PROFILI ALEKSANDËR MOISIU SHKENCAVE POLITIKE JURIDIKE DREJTIM TURIZMI Ndikimi dhe Zhvillimi i Turizmit ne Ekonominë Shqiptare Pedagogu Udheheqes : Ph.D. Candidate LEIDA MATJA Punoi : SIDRIT CARCIU DATA : 15/01/2013 TIRANE 1

2 FALENDERIME Pershendetje, në Universitetin e Durrësit Aleksandër Moisiu, pata fatin te studioj në profilin qe kam patur deshirë per Drejtim Turizmi.Ne këtë universitet edhe pse i ri per nga funksionimi,me beri te besoja se kisha bërë zgjedhjen e duhur per te studiuar.pasi vete metodat e mësiëdhenies ishin ndryshe,rezultative dhe bashkëkohore. Ne universitet kuptoheshe progresi dhe menyra sa me e qarte,ne te cilen pedagogët jepnin mësim.kuptoheshe organizimi korrekt I Fakultetit te Shkencave Politike Juridike per oret e mësimit. Dua ti falenderoj per mundesine qe me dhane te studioja dhe do I jem mirënjohes gjatë vazhdimësisë së jetes time gjithashtu dhe karrierës time. 2

3 PASQYRA E LËNDËS ABSTRAKT... 4 HIPOTEZA DHE METODOLOGJIA... 5 HIPOTEZA...5 METODOLOGJIA...5 KAPITULLI I: FAKTORËT E KËRKES OFERTËS QË NDIKOJNË NË TURIZËM... 7 FAKTORËT QË NDIKOJNË NË KËRKESËN PËR TURIZËM...8 Kursi i këmbimit...8 Udhëtimet për arsye biznesi dhe pushimi...9 Çmimet e paketave turistike...10 Faktorët demografik...11 Promovimi...12 Sezonaliteti...13 FAKTORËT QË NDIKOJNË NË OFERTËN PËR TURIZËM...14 Akomodimi...14 Investimet në infrastrukturë...16 Qeveria...17 Punësimi në sektorin e tuizmit...17 Atraktiviteti...18 KAPITULLI II: FAKTORËT E QË NDIKOJNË NË TURIZMIN SHQIPËTAR KURSI I KËMBIMIT...22 UDHËTIMET PËR ARSYE BIZNESI DHE PUSHIMI...24 ÇMIMET E PAKETAVE TURISTIKE...26 FAKTORËT DEMOGRAFIK...28 PROMOVIMI

4 SEZONALITETI...31 KAPITULLI III: FAKTORËT E OFERTËS QË NIDKOJNË NË TURIZMIN SHQIPTAR AKOMODIMI...34 INVESTIMET NË INFRASTRUKTURË...36 QEVERIA...37 PUNËSIMI NË SEKTORIN E TURIZMIT...38 ATRAKTIVITETI...40 KAPITULLI IV: ANALIZA DHE HIPOTEZA KËRKESA...41 OFERTA...42 A U VERTETUA HIPOTEZA?...43 KAPITULLI V: PERFUNDIME DHE REKOMANDIME REKOMANDIMET...44 Krijimin e strategjive për uljen e çmimit të paketave turistike...44 Rritjen e njësive akomoduese...44 Punësimi...45 BIBLIOGRAFIA

5 ABSTRAKT Turizmi, sot është një ndër industritë më të fuqishme në botë dhe si e tillë, ajo ka një impakt të madh në zhvillimin ekonomik e social të mjaft vendeve, sidomos atyre në zhvillim ku shihet si një nga burimet më të rëndësishme të të ardhurave, të mundësive të punësimit, të diversifikimit të ekonomisë, të mbrojtjes së ambientit si dhe të promovimit të shkëmbimeve ndërkulturore 1. Në këtë temë do të trajtoj pikërisht këtë ndikim që ka turizmi në ekonominë e vendit tonë. Studimi im do të bazohet në literatura të ndryshme për të përcaktuar ndikimin e faktorëve të kërkesës dhe ofertës të turizmit. Ekzistojnë një sërë faktorësh që ndikojnë si në kërkesë ashtu dhe në ofertë, disa prej tyre ndikojnë pozitivisht e disa të tjerë negativisht duke zhvendosur në këtë mënyrë kurbën e kërkesës dhe ofertës. Gjatë kësaj pune do të studioj secilin prej këtyre faktorëve dhe do të individualizoj ndikimin e secilit prej tyre në rastin e Shqipërisë. Studimi arrin në konkluzionin që janë faktorët e kërkesës, faktorët kryesorë që kanë ndikuar në zhvillimin e sektorit të turizmit në Shqipëri. Kjo sepse faktorët e kërkesës që kanë ndikuar pozitivisht në zhvillimin e turizmit janë më të shumtë se faktorët e ofertës. Rekomandimi im është që të punohet më shumë për të përmirësuar ndikimet negative si dhe për të nxitur më tej ndikimet pozitive të faktorëve të kërkesës dhe ofertës. 1 Meneri, A. (2010). Gaz eta Koh a Jo n ë. Shqipëria, destinacion i ekoturizmit- një këndvështirm i së ardhmes. 5

6 ABSTRACT (ENGLISH) Tourism today is one of the most poëerful industries in the ëorld and as such, it has a great impact on social and economic development of many countries, especially developing countries ëhere it is seen as one of the most important sources of income,employment opportunities, economic diversification, environmental protection and the promotion of interculture exchanges. On this topic ëill address precisely the impact of tourism on the economy of our country. My study ëill be based on different literature to determine the impact of tourism demand and supply factors. There are a number of factors affecting both demand and supply, some of them positively affect others negatively thus shifting the demand and supply curve. During this ëork ëill study each of these factors and ëill individualize the impact of each of them in the case of Albania. The study reaches the conclusion that the demand factors, the main factors that have influenced the development of the tourism sector in Albania. This is because the demand factors that have a positive impact on the development of tourism are more numerous than supply factors. My recommendation is to ëork harder to improve the negative impacts as ëell as to further promote positive effects of supply and demand factors. 6

7 HIPOTEZA DHE METODOLOGJIA Hipoteza Turizmi është një sektor që ka patur rritje të vazhdueshme gjatë viteve të fundit. Në zhvillimin e turizmit kanë ndikuar një sërë faktorësh të cilët kanë lidhje si me ofertën ashtu dhe me kërkesën për shërbime turistike. Të dy grupet e faktorëve kanë patur kryesisht ndikime pozitive por përmasa e ndikimit nuk është shumë e qartë. Pyetja që shtrojmë në këtë temë është: A kanë ndikuar më shumë faktorët e ofertës apo të kërkesës në zhvillimin e sektorit turistik në Shqipëri?. Hipoteza që ne ngremë është: Në rritjen e turizmit në Shqipëri, ndikimin më të madh e kanë faktorët e kërkesës. Metodologjia Për të vërtetuar hipotezën e mësipërme, do të analizohen teorikisht faktorët kryesorë që ndikojnë mbi tregun për shërbimet e turizmit. Faktorët do të ndahen në faktorë që ndikojnë në veçanti mbi kërkesën dhe mbi ofertën. Më pas, ndikimi i këtyre faktorëve do të analizohet duke marrë në konsideratë tregun Shqiptar të turizmit. Mbasi të përcaktohet efekti i secilit prej këtyre faktorëve në Industrinë Shqiptare të Turizmit, do të krahasohet ndikimi përkatës mbi kërkesën dhe mbi ofertën për shërbime turistike. Qëllimi është të përcaktojmë se cili nga grupet e faktorëve ka 7

8 ndikuar më shumë në tregun turistik faktorët e kërkesës apo faktorët e ofertës. Në përfundim të analizës do të japim konkluzionet nëse u vërtetua apo jo hipoteza e ngritur më lart. 8

9 KAPITULLI I: FAKTORËT E KËRKES OFERTËS QË NDIKOJNË NË TURIZËM Kërkimet e fundit nga ana e Këshillit Botëror të Turizmit dhe Udhëtimeve, të zhvilluara në vitin 2010, treguan se industria e turizmit ka pasur një kontribut direkt në rritjen e PBB-së globale me 3,3% duke arritur një shifër prej bilion USD. Gjatë 2011 parashikohet që kjo rritje të forcohet dhe më tej me 4,5% në vit (1.850 bilion USD). Nga ana tjetër, duke pasur parasysh ndikimin e gjerë të ekonomisë në PBB-në globale, pritet që kjo të kontribuoj këtë vit me 9,1% që do të thotë bilion USD dhe krijimin e 258 milion vende të reja pune. Kjo rritje ekonomike do të ndeshet me shumë sfida si për sektorin privat ashtu dhe për atë shtetëror, si pasoj e kërkesave për të ulur borxhet qeveritare, dhe përballjen me rritjen e çmimit të naftës dhe të mallrave të tjerë, ndërkohë që sektori i turizmit në veçanti, pritet të jetë motori kryesor që do të sjellë këtë zhvillim ekonomik 2. Roli i turizmit po njihet gjithnjë e më shumë nga qeveritë e të gjithë rajoneve të botës, si një nga indikatorët kryesorë në rritjen ekonomike. Kërkimet e bëra nga Këshilli Botëror i Turizmit dhe Udhëtimeve tregojnë qartë potencialin e turizmit për të rimëkëmbur ekonominë globale, për të ulur papunësinë duke ndihmuar në këtë mënyrë në sigurimin e zhvillimit të qëndrueshëm dhe në zbutjen e varfërisë. Faktorët ekonomik janë ndër faktorët më të rëndësishëm që ndikojnë në rritjen apo uljen e kërkesës për turizëm, pasi ato janë vendimtarë në zgjedhjen apo jo të një destinacioni turistik. Ndikimi i këtyre faktorëve në mbështetje të zhvillimit të turizmit është veçanërisht i dukshëm në udhëtimet që bëhen gjatë kohës së lirë. Statistikat e publikuara të turizmit dhe trendet ekonomike 2 Ëorld Travel&Tourism Council. (2011). F.1 9

10 kombëtare, bëjnë të mundur gjetjen e lidhjeve ndërmjet ndryshimeve të të ardhurave me vëllimin e udhëtimeve dhe shpenzimeve të kryera në to 3. Për pjesën më të madhe të popullsisë në vendet me ekonomi të zhvilluar, rritja e përgjithshme e të ardhurave reale ka çuar në rritjen e shpenzimeve të udhëtimit, pra gjithnjë e më shumë ka të ngjarë që shpenzimet e udhëtimit në këto vende të zhvilluara do të tentojnë të rriten dhe të bien në varësi të ciklit ekonomik që do të përshkojnë vendet. Faktorët që ndikojnë në kërkesën për turizëm Kursi i këmbimit Një faktor që ndikon në zgjedhjen e një destinacioni është gjithashtu dhe valuta, luhatshmëria e kursit të këmbimit në shumë raste është vendimtare për zgjedhjen e një destinacioni, pasi në shumicën e kohës pushuesit tentojnë t i drejtohen destinacioneve më të lira. Një destinacion është më i lirë kur valuta e vendit pritës është më e dobët në krahasim me valutën që përdorin pushuesit në vendin e tyre 4. Për shembull në momenti që dollari amerikan forcohet në krahasim me euron, shumë amerikan janë të prirur të kryejnë pushimet e tyre në Evropë, pasi pushimet bëhen më të lira për ta. Lidhja ndërmjet dy valutave në shumë raste është vendimtare për zgjedhjen e vendit në të cilin do të bëhen pushimet, por megjithatë ka përjashtime. Në periudhat kur kemi luhatshmëri të kursit të këmbimit risku për të kryer apo jo pushime në një destinacion turistik është i lartë, për shkak se në një moment mund të shfaqet si një destinacion i lirë dhe pas disa ditësh mund të shndërrohet në një destinacion të shtrenjtë 5. 3 Victor T. C. Middleton,V.,Fyal, A.& Morgan,M.(2009). Marketing in Travel and Tourism The dynamic business environment: factors influencing demand for tourism F.60 4 Lickorish, L. & Jenkins, C.(1997). An introduction to Tourism. Factors influencing demand for tourism. F.57 5 Lickorish, L. & Jenkins, C.(1997). An introduction to Tourism. Factors influencing demand for tourism. F.57 10

11 Udhëtimet për arsye biznesi dhe pushimi Tregu i udhëtimeve për arsye biznesi është shumë i gjerë dhe është i një shkalle ndërkombëtare. Udhëtimet e biznesit janë vazhdimisht të ndikuara nga zhvillimet ekonomike, por për disa kompani udhëtimet e përfaqësuesve të tyre janë më se esenciale për mbarëvajtjen e biznesit. Vihet re që në periudhat e reçensionit kompanitë kalojnë nga prenotimet në klasin e parë nëpër avionë në ato të klasave më të ulta, madje dhe gjetja e hotelit ndryshon nga hotele luksoze në ato më pak të shtrenjta. Duke reduktuar në të njëjtën mënyrë dhe netqëndrimet dhe madje dhe numrin e udhëtimeve. Për një biznes nuk është e njëjta gjë si për udhëtimet për arsye argëtimi, pasi një rënie ekonomike nuk do të jetë vendimtare për ato lloj udhëtimesh, kurse për bizneset mund të çoj deri në falimentimin e tyre 6. Për këtë arsye edhe në kohra tepër të vështira ekonomike bizneset vazhdojnë të kryejnë udhëtime, në mënyrë që të mbajnë në këmbë biznesin e tyre. Shumë biznesmen do të kërkojnë të blejnë një biletë avioni dhe të prenotojnë në një hotel të cilat do t i lehtësoj zhvillimin punës së tij 7. Rritja e aktiviteteve të bizneseve që operojnë në një vend, bënë që të rritet kërkesa. Pasi gjithnjë e më shumë biznesmen do të udhëtojnë në këto vende. Udhëtarët e biznesit mund të jenë gjithashtu një pjesë e rëndësishme e turizmit, pasi ata mund të shfrytëzojnë kohën e tyre të lirë për të vizituar vendin në të cilin ata kanë shkuar. Nga ana tjetër pushimet e udhëtarëve paguhen nga vet ata, të nisur nga kursimet e tyre gjatë vitit. Përcaktuesi kryesor ekonomik i kërkesës është niveli i të ardhurave që pushuesit disponojnë për pushimet që do të kryejnë. Pikërisht kjo sasi e mbetur e të ardhurave përcakton kërkesën për turizëm, pra nuk duhet të nisemi vetëm nga një nivel makroekonomik të të parit të gjerave, si 6 Lickorish, L. & Jenkins, C.(1997) An introduction to Tourism. Factors influencing demand for tourism. F.55 7 Lickorish, L. & Jenkins, C.(1997).An introduction to Tourism.Factors influencing demand for tourism. F.56 11

12 numri i udhëtime të kryera në një periudhë kohe, por është tepër e rëndësishme të përcaktohet e ardhura për frymë që disponojnë familjet. Pasi vetëm në këtë mënyrë do arrijmë të përcaktojmë saktë kërkesë për turizëm. Kërkesa nuk është gjë tjetër përveçse një dëshirë dhe aftësi për të udhëtuar, të mbështetura nga një nivel të ardhurash të mjaftueshme për të mbështetur këtë dëshirë. Çmimet e paketave turistike Ekzistojnë të dhëna të besueshme, për periudhën afatshkurtër, që çmimi i një produkti të një firme apo çmimi i perceptuar i një destinacioni, në krahasim me atë të konkurrentëve, të jetë një ndër faktorët kryesorë që ndikon dhe mbizotëron në vëllimin e kërkesës. 8 Sigurisht që vendosja e çmimit të një produkti nuk është e thjeshtë dhe madje bëhet dhe më e vështirë kur duhet të vendosë çmimin që do të ofrosh për paketat turistike. Ky çmim duhet të justifikoj më së miri kushtet me të cilët do të përballet pushuesi. Çmimi është një ndër faktorët kryesor që do të ndikoj në rritjen e numrit të pushuesve që do të frekuentojnë një destinacion të caktuar. Rritja e turistëve do të çoj në rritjen e të ardhurave të njësive akomoduese, përgjithësisht hotelerisë, duke çuar rrjedhimisht në rritjen e të ardhurave të sektorit të turizmit. 9 Duke qenë që ekzistojnë shumë agjenci turistike, filialet e të cilave ndodhen dhe të përhapura nëpër botë, pushuesit kanë më tepër alternativë të zgjedhin një destinacion në krahasim me një tjetër. Madje kjo gjë deri diku po fillon dhe të rregulloj tregun dhe ta bëj konkurrencën ndërmjet agjencive më të fortë duke ofruar dhe çmime më joshëse në mënyrë që të gjenerojnë kërkesë për vendin e tyre. 8 Victor T. C. Middleton,V.,Fyal, A.& Morgan,M. (2009 ). M ar ketin g in Tra ve l an d To u ris m Th e d y n amic b u sin e s s en viron m en t: facto r s in flu en c in g d eman d for to u rism F Hajnu, Sh., Revi sta Mo n ito r. N r.23. (2006). Trrokitja e Turizmit.F.29 12

13 Faktorët demografik Demografia është faktori i jashtëm më i rëndësishëm që po ndryshon mënyrën e të bërit turizëm dhe do vazhdoj ta ndryshoj atë dhe më shumë në të ardhmen. Trendet e tanishme demografike do të ndryshojnë kërkesën për turizëm, e cila do të ndikojë në mënyrë të drejtpërdrejt në strukturën e industrisë, në mënyrën se si ajo vepron. Faktorët demografik përfshin moshën, nivelin e të ardhuave, madhësinë e familjes, kombësinë, punësimin, lëvizjet e popullsis si brenda dhe jashtë vendit, mënyra e jetesës, etj. Studimet e tregjeve demografike duhet të fokusohen në dëshirat individuale sesa në turizmin si një e tërë, pra duhet të bëhet një segmentim i turizmit në bazë të kërkesave dhe dëshirave të pushuesve. Popullsia është lënda e parë e turizmit, por megjithatë nuk është numri i rëndësishëm por aftësia e individëve të popullsis për të përballuar pushimet. Turizmi është një e mirë luski, për këtë arsye rritja e të ardhurave të individëve të një shoqërie do të bëjë që të rritet kërkesa për këtë të mirë. Nga ana tjetër mosha mesatare e popullis gjithashtu ndikon kërkesën për turizëm. Rritja e moshës mesatare rrit kërkesën për turizëm pasi personat që bëjnë pjesë në këtë kategori kanë më tepër probabilitet për të kryer pushime, si pasojë e statusit të tyre në familje 10. Këta persona kanë të ardhura më të larta dhe si pasojë do të sjell që ata të shpenzojnë më tepër për mallra dhe shërbime luksi. Mënyra e jetesës, informacioni dhe edukimi që kanë pjestarët e një shoqërie ndikon dukshëm në mënyrën e të bërit turizëm. Gjithnjë e më shumë turistët po i largohen pushimeve të tyre tradicionale ata kërkojnë më tepër aventura në pushimet e tyre, e gjitha kjo ka ardhur si rezultat i 10 T. C. Middleton,V.,Fyal, A.& Morgan,M.(2009). Marketing in Travel and Tourism. Th e d y n amic b u sin e s s environment: factors influencing demand for tourism. F.62 13

14 rritjes së informacionit të disponueshëm që kanë njerëzit në ditët e sotme. Këta faktor sigurisht që ndikojnë pozitivisht në rritjen e kërkesës së turizmit 11. Promovimi Një strategji promovuese do të thotë të hartosh dhe zbatosh programe të integruara komunikimi. Objektivat janë zakonisht për të bërë klientët të vetëdijshëm, për të motivuar interesin e tyre, të inkurajojnë ata që të shfletojnë internetin, të kërkojnë broshura dhe të telefonojnë direkt ose të shkojnë në agjensitë e tyre më të afërta për të kërkuar më tepër informacion për vendin që i u ngjalli kurshtje 12. Sigurisht që këto strategji kushtojnë shumë dhe buxheti i cili i referohet promovimit duhet të jetë i konsiderueshëm në mënyrë që strategjia e zgjedhur për promovim të rezultoj e suksesshme. Studimet e segmetimit të tregut dhe të audiencës së synuar janë të nevojshme. Për të qënë sa më efektiv, fushata të tilla duhet të kenë një peshë të mjaftueshme dhe ndikimi për të arritur dhe për të motivuar numrin e nevojshëm të blerësve potencialë të cilët janë të gatshëm për të arritur destinacionin 13. Strategjia e promovimit duhet të ndryshojë në varësi të arritjes së zhvillit të destinacionit. Kur destinacionet janë të panjohura dhe kryesisht të dobta duhet të punohet shumë për të bërë të njohur vendin pritës. Vendi duhet të luajë një rol të madh në promovimin e produkteve të destinacionit të saj. Ndërkohë që vende të cilët kanë krijuar tashmë një imazh në sytë e pushesve të tillë si Spanja, Australia, Anglia etj. shpenzimet për të shumta kanë lidhje me strategjithë mbështetëse dhe lehtësuese, të cilat mbështeten më tepër në përkufizimin e imazhit dhe 11 Nagle, G. (1999). Tourism, leisure and recreation. Demographic factor. F T. C. Middleton,V.,Fyal, A.& Morgan,M., (2009). Marketing in Travel and Tourism. Destination promotion role for NTOs or marketing facilitation? F T. C. Middleton,V.,Fyal, A.& Morgan,M.(2009). Marketing in Travel and Tourism. Destination promotion role for NTOs or marketing facilitation? F

15 zhvillimin e ëeb site-ve, sesa në blerjen e hapësirave mediatike 14. Një arsye tjetër se pse vendet aplikojnë strategji të ndryshme dhe të përhershme promovim është për shkak të konkurrencës. Gjithnjë e më shumë po behet më e fortë konkurrenca ndërmjet destinacioneve të ndryshme, duke promovuar ide, mundësi të reja argëtimi, dhe çmime konkurruese. Sa më i mirë promovuar një vend dhe sa më i mirëpozicionuar ndaj konkurrentëve aq më shumë do të rritet kërkesa për atë destinacion. Sezonaliteti Sezonaliteti është karakteristikë e tregjeve të kohës së lirë në të cilën kërkesa luhatet në varësi të stinëve të vitit. Përgjithësisht shkollat dhe bizneset ende i qëndrojnë tradicionales, përsa i përket kohës në të cilën marrin pushimet. Si rezultat, bizneset e turizmit luhaten nga % të përdorimit të kapacitetit të tyre maksimal në 16 javë në vit, duke rënë më pas në 30% ose dhe më pak, të përdorimit të kapacitetit të tyre gjatë mbylljes së sezonit 15. Një ndryshim të tillë i kërkesës është tepër e vështirë për tu përballuar nga sektorët të cilat preken nga sezonaliteti, pasi luhatja e të ardhurave është e madhe jo vetëm për bizneset por dhe për të punësuarit në këtë sektor të cilët pjesën më të madhe të vitit e kalojnë të papunësuar. Por problemi i stinëve mund të reduktohet deri në njëfarë mase kjo sigurisht lidhur dhe me mundësitë e një vendi. Por për vendet që trajtojnë forma të ndryshme turizmi, ky është një problem i cili reduktohet lehtësisht. Strategjia e diversifikimit të produktit mix, në fakt është e 14 T. C. Middleton,V.,Fyal, A.& Morgan,M. (2009). Marketing in Travel and Tourism. Destination positioning themes, branding, images and concepts F Victor T. C. Middleton,V.,Fyal, A.& Morgan,M. (2009). Marketing in Travel and Tourism. The dynamic business environment: factors influencing demand for tourism F.64 15

16 lidhur ngushtë më strategjinë e diversifikimit të tregut. Për këtë arsye është e rëndësishme të gjenden tregje të ndryshme të synuara, pra për të reduktuar efektin e sezonalieteit. Në Qipro, Organizata e Turizmit ka arritur të kuptojë problemet që lidhen me sezonalitein në vendin e tyre dhe ka arritur të gjejë alternativa të reja për të shmangur këtë problem. Një shembull ka lidhje me agroturizmin e cila i ofron vizitorëve të përjetojnë Qipron e Vërtet, sidomos jashtë pikut të sezonit dhe gjithashtu të jenë nën shoqërinë e banorëve lokalë 16. Për më tepër, paketa për qëndrim të gjatë janë ofruar me një çmim shumë tërheqës. Gjithashtu ofertat e shumta për të kaluar festa të ndryshme dhe kryesisht Krishlindjet dhe Vitin e Ri ka rritur kërkesën për të vizituar këtë vend 17. Kjo sipërmarrje ka rezultuar një sukses i madh, si për rritjen e kërkesës ashtu dhe për të reduktuar varësinë ndaj sezonalitetit. Faktorët që ndikojnë në ofertën për turizëm Akomodimi Karakteristikat cilësore dhe sasiore të ofertës së akomodimit kanë një ndikim të drejtpërdrejtë në suksesin e përgjithshëm të destinacioneve turistike. Në këtë mënyrë që të kemi një zhvillim të qëndrueshëm dhe efecient të turizmit duhet t i kushtojmë një vëmendje të madhe dhe zhvillimit të sektorit të akomodimit 18.Në bazë të disa studimeve të bëra është arritur në përfundimin se forma të ndryshme turizmi paraqesin kërkesa të ndryshme përsa i përket formës së akomodimit. 19 Sigurisht që kërkesat bazë janë të njëjta por duke u nisur vetëm nga arsyeja e udhëtimit të tyre do të shohim që ata kërkojnë shërbime shtesë. Kështu për shembull udhëtarët për arsye biznesi do të 16 Kapetaniou. N. (2009). Th e P r o b lem o f S eso n alit y in Cy p ru s t o u rism Kapetaniou.N.(2009). Th e P ro b lem o f S eso n alit y in Cy p ru s t o u rism Sharpley. R.(2000). The influence of the accommodation sector on tourism development: lessons from Cyprus 19 Bisht, H.(1994).Tourism in Garhëal Himalaya: ëith special reference to mountaineering and trekking in Uttarkashi and Chamoli Districts. Accommodation.F

17 kërkojnë dhoma për konferenca apo pse jo një gatim të përshtatshëm për një drek/darkë pune. Nga ana tjetër pushuesit do të dëshironin më tepër komoditet, më tepër mundësi argëtimi, etj. Për t iu përshtatur kërkesave të pushuesve vendet duhet të rrisin dhe përmirësojnë kapacitet e akomodimit që ata ofrojnë. Siç dihet ekzistojnë një sërë njësishë akomoduese të tilla si hotele, motele, kampe, shtëpia pushimi etj. Akomodimi është forma më e mirë që lidh pushuesin me destinacionin e zgjedhur prej tij. Ai është i një rëndësie të veçantë lidhur kjo dhe me faktin që shumica buxhetit të disponueshëm për pushime, harxhohen vetëm për akomodim 20. Akomodimi përfshin të gjitha fasilitetet që i shërbejnë dhe i nevojiten pushuesve gjatë qëndrimit të tyre në një destinacion, të tilla si : shtretër, ushqim, apo dhe aktivitete të ndryshme me qëllime argëtuese të përgatitura nga menaxherët e njësisë akomoduese. 21. Është vënë re që destinacione turistike të cilat kanë kapacitete të mëdha akomoduese, pra hotele, motele, kampe, etj. me një numër të madh dhomash dhe shtretërish për pushuesit, kanë dhe të ardhura më të mëdha pasi dhe oferta e tyre për pushuesit është më e madhe. Akomodimi përbën një ndër faktorët që bënë të mundur rikthimin apo shkuarjen për herë të parë në të njëjtin destinacion, kjo është dhe arsyeja që gjatë reklamimeve të vendeve të ndryshme një hapësirë e konsiderueshme minutazhi i jepet reklamimit të hotelit shërbimeve dhe akomodimit që ai ofron. 20 Bisht, H.(1994).Tourism in Garhëal Himalaya: ëith special reference to mountaineering and trekking in Uttarkashi and Chamoli Districts. Accommodation. F Sharpley. R.(2000). The influence of the accommodation sector on tourism development: lessons from Cyprus 17

18 Investimet në infrastrukturë Infrastruktura është themelore për zhvillimin e turizmi dhe jetike për tregtimin e tij. Ajo rrit efikasitetin e prodhimit privat dhe shpërndarjen e shërbimeve të turizmit, dhe në raste të caktuar bën të mundur furnizimin me shërbimeve turistike. Fakti që udhëtimet bëhen nga ajri, toka apo deti, ka bërë të lind nevoja e krijimit të hekurudhave, aeroporteve, porteve detare, rrjeteve të tuneleve e të tjerë, për ta bërë udhëtimin sa më të lehtë dhe sa më të shkurtër në distancë kohore 22. Si turistët ashtu edhe banorët e këtyre vendeve kërkojnë të njëjtat shërbime të tilla si, kërkesa për shërbimet e infrastrukturës së furnizimit me ujë dhe largimit të mbeturinave, të komunikimit dhe energji elektrike. Sigurimi i infrastrukturës së turizmit është e një rëndësie shumë të veçantë në periudhë afatgjate të zhvillimit të turizmit. Investimet publike në infrastrukturë dhe përdorimi i formave të tjera të ndërhyrjes së shtetit për të siguruar infrastrukturën, janë mbështetur nga teoritë e reja të cilat shpjegojnë rritjen ekonomike 23. Këto tregojnë se rritja ekonomike lind jo vetëm nga kapitali fizik por edhe nga infrastruktura publike dhe kapitalit njerëzor. Në këtë përkufizim të kapitalit, aeroportet dhe rrugët mbështesin qartazi rritjen ekonomike të turizmit duke i dhënë përparësi krahasuese vendit, dhe duke e çuar turizmin e një vendi në një destinacion me ofertë më të lartë dhe më të shtrenjtë dhe duke çuar në këtë mënyrë në një rritje ekonomike 24. Përmirësimi i infrastrukturës rrugore, i porte aeroporteve, vendosja e sinjalistikës rrugore, ul kostot e lëvizjes në atë destinacion. Ulja e kostove shoqërohet me rritjen e ofetës turistike të atij vendi. 22 Dëyer,L. & Forsyth,P.(2006). INTERNATIONAL HANDBOOK ON THE ECONOMICS OF TOURISM. Public sector investment in tourism infrastructure.f Dëyer,L. & Forsyth,P. (2006). INTERNATIONAL HANDBOOK ON THE ECONOMICS OF TOURISM. Public sector investment in tourism infrastructure.f Dëyer,L. & Forsyth,P. (2006). INTERNATIONAL HANDBOOK ON THE ECONOMICS OF TOURISM. Public sector investment in tourism infrastructure.f

19 Qeveria Qeveria dhe ndikimi i saj janë tepër të rëndësishëm në zhvillimin dhe në rritjen ekonomike të një vendi. Vetëm qeveria ka të drejtën dhe fuqinë të siguroj stabilitet politik dhe të siguroj korniza ligjore e financiare për të cilat ka nevojë turizmi 25. Ajo siguron shërbime esenciale dhe thelbësore për një sezon turistik sa më fitimprurës. Qeveria është e vetmja e cila mund të bjeri dakord dhe të kryej marrëveshje me qeveritë e tjera përsa i përket lëvizjes së lirë të individëve nga një territor në një tjetër. Ministria e Turizmit së bashku me një sërë ministrish dhe bashkish bënë të mundur mirëfunksionimin e turizmit dhe mirëfunksionimin e sektorit publik me atë privat 26. Ekzistojnë një sërë mënyrash me anë të cilave qeveria mund të rris ofertën për turizëm të një vendi, si për shembull duke ulur taksat e hyrjes në kufij, reduktimin e TVSH-së, etj 27. pra ndërhyrja e qeverisë me anë të politikave të saj fiskale do të uli kostot, duke rritur në këtë mënyrë ofertën për turizëm. Qeveria ka përgjegjësinë për investime në infrastrukturë,si krijimin dhe mirëmbajtjen e aeroporteve, duke qenë që kjo e fundit është faktori kyç nga i cili varet turizmi. Ajo ka gjithashtu përgjegjësin për zhvillimin dhe rizhvillimin e qyteteve dhe destinacioneve të tjera si dhe kanë detyrë të krijojnë hapësira publike, siç janë parqet, kopshtet, të mirëmbajnë objektet e trashëgimisë kulturore, teatrot, qendrat e konferencave e kështu me rradhë 28. Punësimi në sektorin e tuizmit Industria e turizmit është një ndër industritë që gjeneron më tepër vende pune. Ky sektor krijon një sërë oportunitetesh punësimi si në sektorin formal dhe në atë informal. Përveç kësaj turizmi 25 Elliott, J. (1997). Tourism: politics and public sector management. F.2 26 Elliott, J. (1997). Tourism: politics and public sector management. F.8 27 Elliott, J. (1997). Tourism: politics and public sector management. F Victor T. C. Middleton,V.,Fyal, A.& Morgan,M.(2009). Marketing in Travel and Tourism. The component sectors of travel and tourism supply the visitor economy F

20 mund të krijoj tre lloj oportunitetesh punësimi: direkt, indirekt dhe te induktuar 29. Sipas K. Sharma, punësimi direkt i referohet punësimit të gjeneruar nga hotelet, restorantet, klubet e natës etj. Punësimi indirekt u referohet punëtorëve që nuk kanë lidhje direkte me turizmin por që gjithsesi marrin përfitime ekonomike prej saj, të tillë si doktorët, punonjësit në karburante, etj. Dhe së fundmi punësimi i induktuar i cili i referohet punësimit të krijuar për t u siguruar pajisje dhe shërbime njerëzve të punësuar direkt në këtë sektor. Por megjithatë ne do të meremi vetëm me punësimin direk dhe mënyrës se si ky i fundit ndikon në rritjen e ofertës për turizëm. Disa nën-sektorë të turizmit shfaqin kushte të pafavorshme pune, si: orë pune të çrregullta dhe të gjata, punë me kohë të pjesshme ose sezonale, nivel pagese dhe sigurimi shoqëror nën mesataren, nivele të ulëta kualifikimi, mungesë të mundësive për karrierë dhe një përqindje të lartë të pune në të zezë 30. Këto probleme bëjnë që dhe shërmbimi të jetë nën kushtet minimale duke ndikuar në këtë mënyrë negativisht në turizmin e një vendi. Punonjës të kualifikuar dhe që ndihen të kënaqur me punën që bëjnë ndikojnë pozitivisht në rritjen e dhe zhvillimin e një biznesi. Zhvillimi i një bisnezi tregon rritje të ofertës së tij duke u bërë në këtë mënyrë një konkurrent më i fortë si për njësitë turistike të bizneseve brenda dhe jashtë vendit. Atraktiviteti Gjatë udhëtimeve të tyre turistët marrin pjesë në aktivitete, të cilat janë një pikë kyçe në pushimet e tyre. Në disa raste këto aktivitetet mund të përbëjnë edhe arsyen kryesore të udhëtimit të turistëve. Atraksionet janë ndarë në disa kategori nga studiuesit e turizmit për të parë 29 Sharma, K. K.(2004) Tourism and socio-cultural development. F Dhoma e tregtisë dhe industirsë. Udhëzues mbi zhvillimin e qëndrueshëm të turizmit në Shqipëri. F.13 20

21 impaktin që ato kanë në aktivitetet e turistëve. Zakonisht atraksionet studiohen në aspektet e mëposhtme: a) Burime natyrore --- Këto janë burime të cilat ofrohen nga natyra dhe përdoren nga turistët. Historia e turizmit bazohet në zbulimin dhe njohjen e këtyre burimeve natyrore si atraksione për turistët, më në dukje janë zbulimet e qendrave SPA. Në një mënyrë të ngjashme, në shekullin e nëntëmbëdhjetë, zhvillimi ishte i bazuar në zbulimin dhe njohjen e peizazheve të ndryshme (si p.sh detet dhe bregdeti) si atraksion për turizmin 31. b) Burime të krijuara nga njeriu --- Këto janë atraksione të cilat u zhvilluan si përgjigje ndaj rritjes së kërkesave për turizëm në lokalitete të caktuara. Shpesh këto atraksione ndërtohen mbi burimet natyrore. Në periudhën pas lufte, rritja e turizmit në masë dhe rritja e kërkesës për mjedise atraktive çoi në zhvillimin e ndërtimit të qëllimshëm të burimeve për të rritur shpenzimet e turistëve, duke rritur në këtë mënyrë ofertën e turizmit 32. Zhvillimi i mjediseve argëtuese nga sipërmarrës të mëdhenj (si Ëalt Disney i cili krijoi Disneyland në Kaliforni) dhe rritja e mëtejshme e parqeve me temë vuri në dukje potencialin e burimeve të krijuara nga dora e njeriut. Një rritje e tillë u konkretizua me hapjen e Disneyland në Hong Kong në vitin Varieteti i atraksioneve për turistët vazhdon e rritet gjithmonë e më shumë. 31 Sharma, K. K.(2004). Tourism and socio-cultural development. F Sharma, K. K.(2004). Tourism and socio-cultural development. F.45 21

22 KAPITULLI II: FAKTORËT QË NDIKOJNË NË TURIZMIN SHQIPËTAR Shqipëria njihet si një destinacion turistik në bregdetin Mesdhe dhe ka një pozicion konkurrues në tregun ndërkombëtar të turizmit. Shqipëria është e pozicionuar në tregun vendas dhe ndërkombëtar, si një destinacion pushimi me çmim të konkurrueshme. Turizmi posedon potencial të shkëlqyer si një katalizator për rritje ekonomike. Industria është intensive në krijimin e fuqisë punëtore dhe një burim kryesor i të ardhurave të qeverisë. Kontributi i sektorit të turizmit në PBB është i konsiderueshëm, por po ti bëjmë një analizë potencialeve të Shqipërisë kuptojmë se, mund të përdorë burimet e saj në interes të turizmit shumë më tepër sesa aktualisht. Duhet dhënë një mbështetje e fortë zhvillimit të turizmit duke dhënë drejtimet strategjike dhe zhvillimin e produkteve turistike, që Shqipëria të jetë një destinacion turistik i ardhshëm në tregun turistik ndërkombëtar në sjelljen e turistëve të huaj. Tërheqja e turistëve të huaj do të influencojë që Shqipëria të shfrytëzojë kapacitetet turistike për të garantuar një përfitim maksimal nga futja e valutës së huaj, dhe do të ndikojë në funksionimin e sektorit të turizmit në Shqipëri me të njëjtat parime, me të cilat funksionon industria e turizmit në botë. Në bazë të kërkimeve të bëra nga Këshillit Botëror të Turizmit dhe Udhëtimit, pritet që kontributi i turizmit Shqiptar në PBB-në të jetë 99,8 bilion Lekë ose 7,6% e PBB-së. Kjo shifër reflekton të ardhura nga aktivitete të tilla si: hoteleritë, agjencitë turistike, linjat ajrore, shërbimet e tjera të transportit, restorantet dhe aktivitetet e kohës së lirë, të cilat mbështeten direkt nga kontributi i drejtpërdrejtë i turistëve në këto destinacione. Ndërkohë parashikimet e bëra sërisht 22

23 nga këshilli Botëror i Turizmit dhe Udhëtimit pritet që për vitet e ardhshme të kemi një rritje vjetore preje 5,4% duke rritur PBB-në në bilion Lekë për vitin 2021 (ose 29% e PBB-së). Po shikojmë trendet hyrjeve të udhëtarëve ndër vite do vëmë re që kemi një rritje pozitive. Tabelat e mposhte tregojnë pikërisht këtë fakt: Total ,126 1,419 1,856 2,418 Me ajër Me det Me tokë ,024 1,414 1,956 Në këtë tabelë paraqiten hyrjet e udhëtarëve në kufirin Shqiptar sipas mënyrës së udhëtimit, nga ajri, deti dhe toka. Këto rritje të vazhdueshme kanë ardhur si rezultat i rritjes së investime në infrastrukturë duke ua bërë udhëtarëve më të lehtë hyrjen në trojet Shqiptare. Tabela e mëposhtme tregon netëqëndrimet e shtetasve Shqiptarë dhe të huaj në hotele Total Të huaj Shqiptarë Gjatë këtij 10-vjeçari të fundit shohim që kemi një luhatje të netëqëndrimeve duke shënuar uljen më të madhe në vitin 2004 si për netëqëndrimet e shtetasve Shqiptar ashtu dhe atyre të huajve. Një fakt tjetër i rëndësishëm që vihet re nga kjo tabelë është që shtetasit Shqiptarë janë ata që kanë frekuentuar më tepër qëndrimin në hotele. 23

24 Përsa i përket hapësirave që ofrojnë hotelet në Shqipëri dhe numrit të shtretërve duhet thënë që nuk paraqet një shifër shumë pozitive, pasi këto njësi akomoduese paraqesin probleme të shumta përsa i përket këtij faktori, duke mos pasur hapësira të mjaftueshme për të pritur një numër të madh vizitorësh. Një problem tjetër që shoqëron këtë faktor ka të bëjë me hotelet të cilat operojnë në tregun e turizmit ku shumica prej tyre, rreth 80% më saktë, janë të pa kualifikuara. Me kualifikim nënkuptojnë përmbushjen e parametrave përkatës në mënyrë që të kategorizohen me yje Hotele Shtretër 5,919 7,677 7,996 5,373 5,650 6,742 7,248 8,649 8,750 10,880 11,793 Kursi i këmbimit Po të vërejmë trendet e kursit të këmbimit të lekut me dy prej valutave kryesore euro dhe dollar do të vëmë re që leku paraqiet i dobët në raport me to. Një fakt i tillë vihet re dhe në tabelat e mëposhtme G G Kursi mesatar i këmbimit USD/ALL 98,1 90,4 83,9 95,0 104,25 105,08 Kursi mesatar i këmbimit Euro/ALL 123,1 123,6 122,8 132,1 137,99 137,44 24

25 * Të dhënat e kësaj tabele janë marrë nga Raporti i stabilitetit financiar për 6-mujorin e dytë të Bankës së Shqipërisë 33. Në bazë të kësaj tabele vihet re që Shqipëria është një vend tërheqës përsa i përket pushuesve të huaj kryesisht atyre të Eurozonës. Forcimi i euros bën që Shqipëria të paraqitet si një destinacion tepër i lirë në sytë e këtyre pushuesve duke çuar në këtë mënyrë në rritjen e kërkesës së të huajve që do të zgjidhnin turizmin Shqiptarë si destinacion për të kryer pushimet e tyre. Nga ana tjetër bazuar përsëri në këtë tabelë, nuk mund të themi të njëjtën gjë për dollarin i cili deri ne vitin 2009 ka qenë i dobët në krahasim me valutën tonë. Por një fakt i tillë tani për tani nuk është se ndikon shumë për shkak të numrit të vogël të pushuesve që vinë nga SHBA-ja të cilët arrijnë një përqindje rreth 5%, i cilësuar si një numër i vogël në krahasim me turistët europianë. Këta të fundit përbëjnë rreth 92% 34 të turistëve që hyjnë në vendin tonë, duke sjell në këtë mënyrë një sasi të madhe euro në vend. Duke qenë që raporti valutor Euro-lekë dhe USD-Leke ka disa vjet që pëson rritje të vazhdueshme, paketat turistike në Shqipëri bëhen më të lira. Ky fakt ndikon pozitivisht në kërkesën për turizëm në Shqipëri. Si përfundim, ecuria e kursit të këmbimit ka ndikuar pozitivisht në kërkesën për turizëm në Shqipëri. Zhvlerësimi i vazhdueshëm i lekut i ka bërë paketat turistike më të lira. Si rezultat kurba e kërkesës është zhvendosur djathtas lart. 33 Banka e Shqipërisë. (2010). Raporti i stabilitetit financiar për 6- mujorin e dytë të vitit 2010.F MTKRS. STATISTIKA. Evidencat statistikore Janar-Qershor

26 Udhëtimet për arsye biznesi dhe pushimi Gjatë viteve të fundit vihet re një rritje e kërkesë për turizmin Shqiptarë nga ana e turistëve të huaj. Një gjë të tillë e tregojnë dhe statistikat e hyrjeve të pushuesve në trojet Shqiptare. Duke rritur në këtë mënyrë të ardhurat nga sektori i turizmit. Vihet re që numri i turistëve që ka vizituar vendin tonë në vitin 2008 ka qenë rreth persona, nga të cilët 6.3% janë vizitor ditorë dhe 93.7% janë vizitorë me netqëndrimi, 83% e këtyre vizitorëve kanë hyrë për arsye pushimi, 6% për biznes, 6% vizitor ditor dhe 5% për arsye të tjera 36. Duke gjeneruar në këtë mënyrë milion euro 37. Në dy vitet pasuese kjo tendencë në rritje e turistëve të huaj ka vazhduar duke u rritur duke kaluar në për vitin 2009, duke gjeneruar milion euro. Duke arritur në këtë mënyrë në një shifër prej 34% turistë më shumë, në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Në periudhën Janar-Qershor 2010 kanë hyrë vizitorë të huaj më shumë se në të njëjtën periudhe të një viti më parë. Gjatë kësaj periudhe numri i vizitorëve jo-rezidentë me nënshtetësi të huaj ka pasur rritje afërsisht 5.2% krahasuar me vitin 2009, dhe me vitin 2006 rritja është 77%. 1. France Gjermani Serbi B. Madhe Turqi Itali Greqi Mali i zi Kosovë Maqedoni MTKRS. Evidenca statistikore Janar-Dhjetor MTKRS. Informacion statistikor per hyrjet daljet e e vizitoreve jo-rezident per periudhen Janar-Dhjetor MTKRS. Informacion statistikor per hyrjet daljet e e vizitoreve jo-rezident per periudhen Janar-Dhjetor MTKRS. Evidenca statistikore Janar-Qershor

27 * Grafiku i mësipërm paraqet numrin e pushuesve të huaj të cilët kanë vizituar vendin tonë gjatë periudhës janar-qershor Siç vërehet dhe nga grafiku, numrin më të madh të pushuesve të huaj që kanë vizituar vendin tonë e përbëjnë pushesit maqedonas. Në bazë të disa vëzhgimeve nga ana e revistës Monitor, është vënë re se arsyeja se pse ekziston një numër kaq i madh pushesish maqedonas, lidhet me çmimet e lira që ofron vendi ynë në krahasim me fqinjët, mungesa e taksave shtesë, mungesa e vizave në kufi, infrastruktura drejt përmirësimit, etj. janë disa prej arsyeve që së bashku me bukuritë e vendit tonë tërheqin më tepër pushuesit maqedonas. Por siç e përmendëm dhe më lartë ky është vetëm një përcaktim në nivel makroekonomik është e nevojshme për të vlerësuar kërkesën dhe përcaktimi i PBB për frymë. PBB për frymë ka ardhur duke u rritur me ritme të larta vitet e fundit duke arritur vlerën e 3,765 USD në vit, shifër kjo e konsiderueshme për një vend me ekonomi në zhvillim si vendi jonë 40. Në vitin 2009 vihet re një ulje e PBB për frymë, kjo për arsye dhe të uljes së dërgesave të emigrantëve me 6.39% në krahasim me një vit më parë, si rrjedhojë e krizës financiare dhe uljes së punësimit në vendet fqinje. Por megjithatë mund ta konsiderojmë këtë shifër si një shifër pozitive. Rritja e të ardhurave për frymë sjell dhe rritje të kërkesës për të kryer pushime si brenda ashtu dhe jashtë vendit, si dhe zhvillimin e aktiviteteve të biznesit. Por ç ndodh me vendet fqinje të cilët përbëjnë dhe numrin më të madh të pushuesve që frekuentojnë Shqipërinë. Shtetet Greqi Turiqi Mal i Zi Serbi Maqedoni 39 MTKRS. Evidenca statistikore Janar-Qershor Banka e Shqipërisë. Raporti i Stabilitetit Financiar F

28 GDP-ja për 29,240 8,215 6,635 5,872 frymë USD USD USD USD USD Kjo tabelë tregon GDP-në për frymë të pushesve që frekuentojnë vendin tonë për pushime 41. Këto janë vendet të cilat frekuentojnë më tepër vendin tonë për turizëm, kështu që një rritje e PBB për frymë në këto shtete do të rriste kërkesën për turizëm si ne vendet e tyre përkatëse ashtu dhe për vendet fqinje duke përfshirë vendin tonë. Si rezultat i asaj ç ka u tha më sipër, mund të themi që ndikimi i udhëtimeve të bëra për arsye biznesi dhe pushimi ka ndikuar pozitivisht në rritjen e kërkesës si pasoj e rritjes së numrit të udhëtarëve për arsye biznesi dhe pushimi, që kanë hyrë në kufirin Shqiptarë dhe rritjes së PBBsë për frymë. Ndikimi pozitiv i këtyre faktorëve ka bërë që kurba e kërkesës të zhvendoset djathtas lartë. Çmimet e paketave turistike Ajo çka vihet re rëndomte është vendosja e çmimeve jo të përshtatshme në ofertat turistike. Një problemi i tillë vihet re dhe në vendin tonë, në të cilin ofertat turistike që u paraqiten pushuesve të huaj rezultojnë të shtrenjta, duke bërë që këta të fundit tu drejtohen destinacioneve të tjera, dhe pse jo dhe konkurrentëve tanë rajonal. Në qoftë se do të bënim një krahasim të çmimeve të ofertave turistike të destinacioneve të vendit tonë me ato të fqinjit tonë Turk, do të arrimë të kuptojmë se pse si pushuesit e huaj dhe ata shqiptarë preferojnë të pushojnë në Turqi. Nga një kërkim i bërë rreth çmimeve të ofertave turistike, në agjencitë e udhëtimit, nga revista Monitor, vihet re që, për një paketë qëndrimi deri në 10 ditë në trojet shqiptare, kushton rreth 350 euro, dhe për 14 ditë kushton 420 euro, çmime në të cilat nuk përfshihen shpenzimet e transportit,(qoftë ky ajror, tokësor apo detar), dhe 41 ODA. (2011). Treguesi i PBB për Frymë i Shqipërisë Krahasuar me Vendet e Rajonit. 28

29 as shpenzimet e ushqimit. Përgjithësisht këto paketa përmbajnë vetëm një vakt të shërbyer nga hoteli. Nga ana tjetër çmimet e paketave turistike të ofruara drejt Turqisë arrijnë deri në 600 euro duke përfshirë biletën e udhëtimit, 3 vakte dhe pije pa kufij në 24 orë duke përfshirë gjithashtu dhe argëtime të ndryshme dhe të shumëllojshme gjatë ditës dhe natës. Hotele Me 4 Yje Me 5 Yje Turiqi Durrës Budva Tabela e mësipërme paraqet cmimet e paketave turistike për vitin 2011, këto shifra janë bërë të mundura nga agjensitë turistike që operojnë në vendin tonë. Duhet ritheksuar se paketat turistike të vendit tonë nuk janë të plota ato përmbajnë vetëm akomodimin për këtë aryse çmimet në këtë tabele rezultojnë më të ulta për vendin tonë. Gjithashtu duhet vënë në dukje që në rastin e Shqipërisë kemi marrë një nga qytet që e ka çmimet më të lira të prenotimeve në hotele me pjesën tjetër të vendit. Kjo për shkak dhe të faktit që Durrësi është cilësuar si një turizëm masiv. Si rezultat çmimet e larta të paketave turistike që promovon vendi ynë, bëjnë që kërkesa për turizmin Shqiptar të bjerë, duke ulur në këtë mënyrë pushuesit që do të zgjidhnin vendin tonë si destinacion për të kryer pushimet. Ky ndikim negativ shoqërohet me zhvendosje të kurbës së kërkesë majtas poshtë. 29

30 Faktorët demografik Shqipëria konsiderohet si një vend me një popullsi të re, rreth 65% e anëtarëve të familjeve bëjnë pjesë në popullsinë ekonomikisht aktive 42. Kjo shifër është më e lartë në zonat urbane dhe mendohet që ky disnivel të ketë lidhje me emigrimin. Por megjithatë ajo çka vihet re dhe në vendin tonë si në shumë vende të tjera niveli i lindshmërisë është duke u zvogëluar gjithnjë e më shumë. Një popullsi e re ku pjesa më e madhe e pjesëtarëve të saj janë ekonomikisht aktiv do të thotë më tepër të ardhura për familjet shqiptare dhe më tepër mundësi për të shpenzuar gjatë pushimeve të tyre. Nga ana tjetër dhe ekzistenca e një numri të madh personash në emigrim bën që të ardhurat familjare të rriten edhe më tepër duke shtuar këtu të ardhurat që vinë nga familjarët e tyre jashtë vendit, kjo bënë që GDP-ja për frymë e vendit tonë të arrij USD në vit, shifër kjo e publikuar nga Banka e Shqipërisë në raportin e saj financiar, por megjithatë duhet thënë që GDP-ja për frymë e vendit tonë është e vogël në krahasim me atë të fqinjëve tanë. Ulja e analfabetizmit dhe rritja e informacionit të disponueshëm po bën që kërkesat e familjeve shqiptare të rriten përsa i përket pushimeve që ata duan të kryejnë. Tashmë pushimi nuk është më luks vetëm i familjeve të pasura. Kjo e fundit ka bërë që të rriten ndjeshëm kërkesa e turizmit vitet e fundit. Përsa i përket vizitorëve të cilët zgjedhin Shqipërinë si destinacion të tyre turistik ata janë të ndryshëm. Por zbulimi i shqipërisë nëpërmjet atraksioneve të saja natyrore e kulturore është me interes kryesisht për turistët ndërkombëtarë të arsimuar, relativisht të pasur 43. Ky segment demografik shpenzon shumë për produktet e turizmit që ofrojnë eksperienca të reja si aventura te ndryshme apo dhe pasurimi me informacione kulturore. Gjithashtu ky grup vizitorësh sjell të 42 Insituti i statistikës dhe Instituti i shëndetit publik. (2010). Studimi demografik dhe shëndetsor në Shqipëri Popullsia e familjeve sipas moshës dhe gjinisë. F MTKRS. Strategjia sektoriale e turizmit F22 30

31 ardhura të shumta për shkak se preferon të ndërveprojë direkt në komunitet dhe kërkon të blejë shumë prodhime dhe shërbime që sigurohen në mënyrë lokale. Përgjithësisht këta vizitor qëndrojnë në një interval nga 8-14 ditë dhe preferojnë të lëvizin sa në një qytet në një tjetër, me netëqëndrime 2-3 ditore 44. Ekzistenca e këtyre turistëve bënë që vendi ynë të drejtohet më tepër drejt këtij grupi. Por duhet thënë që vendi ynë është tepër i pasur dhe duhet të shfrytëzoj të gjithë oportunitetin e tij për të përfshirë të gjithë llojet e pushuesve pavarësisht moshës, të ardhurave, numrit të familjes etj. pra pa u ndikuar nga faktorët demografik. Përsa i përket këtij faktori mund të themi që shqipëria si një vend me një moshë relativisht të re dhe aktive dhe si një destinacion me oportunitete të shumta pas disa vitesh do të bëj që kërkesa për turizëm të rritet me ritme dhe më të larta. Si përfundim mund të themi që faktorët demografik kanë ndikuar në rritjen e kërkesës, kjo ka ardhur si rezultat i rritjes së PBB-së për frymë, nga ana tjetër ulja e analfabetizmit ka ndikuar pozitivisht, për këtë arsye arrijmë në përfundimin se demografia ka pasur një ndikim pozitiv në kërkesë, duke zhvendosur kurbën e saj djathtas lartë. Promovimi Shqipëria duhet të punojë në nivele të shumëfishta për: rritjen e vetëdijes në vend, rritjen e bashkëshoqërimit pozitiv me Shqipërinë, konsolidimin e një teme të unifikuar për të lidhur produktin e turizmit të vendit me tregjet ndërkombëtare, të bindë drejtuesit e opinionit të tregut që vendi ka vlera për t u vizituar, rritja e kontakteve midis kompanive të specializuara të udhëtimit që dërgojnë udhëtarë nga tregjet që synohen dhe kompanive lokale të turizmit (operatorë që presin udhëtarë, shitës pajisjesh, hotele, etj.), krijimi i një pranie të besueshme të 44 MTKRS. Strategjia sektoriale e turizmit F22 31

32 bazuar në internet dhe krijimi i një strukture të qëndrueshme për vazhdimin e përpjekjeve të marketingut 45. Deri më tani, me përpjekjet e bëra nga ana e Shqipërisë, për të arritur audiencën ndërkombëtare kanë rezultuar deri diku të suksesshme, por ajo duhet të jetë më tepër agresive gjatë komunikimit të mesazheve pozitive. Që prej vitit 2008 shihet një hap përpara nga ana e Shqipërisë përsa i përket kësaj çështje. Ajo tashmë ka filluar të promovohet në tregun ndërkombëtar nëpërmjet tre reklamave të cilat paraqesin aspekte të ndryshme të turizmit dhe kulturës shqiptare. Mendohet që kjo e fundit ka sjell rezultate pozitive, për shkak të rritjes së kërkesës për të vizituar vendin tonë këto 2 vitet e fundit, nisur nga rritja e vizitorëve që kanë hyrë në vendin tonë për arsye pushimi. Kjo gjë vihet re dukshëm dhe në grafikun e mëposhtëm në të cilin tregohen hyrjet e pushuesve të huaj në vendin tonë gjatë 6-mujorëve të parë. Ajo çka konstatohet është që në vitin 2008, pas promovimit të turizmit tonë, kemi një rritje të ndjeshme të numrit të pushuesve që kanë frekuentuar shqipërinë janar shkurt mars prill maj qershor * Grafiku është bërë i mundur nga MTKRS, në bazë të evidencave statistikore për periudhën Janar Qershor MTKRS. Strategjia sektoriale e turizmit F23 32

33 Qeveria shqiptare po punon fort për këtë çështje duke i rezervuar në këtë mënyrë një pjesë të mirë të buxhetit dhe promovimit të Shqipërisë jashtë kufijve, kjo gjë duket qartazi në tabelën e mëposhtme ku për vitin 2010 MTKRS ka shpenzuar për zhvillimin promocionit të turizmit një shifër prej 54,950 mijë lekë. Fondet e Shpenzimeve të MTKRS, për zhvillimin e turizmit PBA (000 lekë) Fondet e Buxhetit të Shtetit për Turizmin Total 49,000 84,000 91,750 97,650 Shpenzimet per 24,000 47,000 52,850 54,950 promocion turistik Shpenzime per investime 25,000 37,000` 38,900 42,700 * Tabela e mësipërme është bërë e mundur nga strategjia sektoriale e turizmit Si përfundim mund të themi që rëndësia që i është dhënë vitet e fundit promovimit të turizmit Shqiptarë ka rezultuar pozitive. Kjo si pasojë e strategjive promovuese të cilat kanë rezultuar të suksesshme, për këtë arsye vërejmë një rritje të kërkesës dhe zhvendosjen e kurbës së saj djathtas lartë. Sezonaliteti Në Shqipëri si në shumicën e vendeve të tjera vërehet i njëjti problem, ku bizneset turistike përdorin në maksimum kapacitetin e tyre vetëm gjatë një periudhe të vitit, dhe kryesisht 3 muajve të verës. Një fakt i tillë vërtetohet më së mirë po të shohim statistikat e hyrjeve në kufirin shqiptarë, ku vihet re shumë qartë se 3 muajt e verës janë më të populluar nga pushuesit. Kjo 33

Strategjia e Zhvillimit të Turizmit:

Strategjia e Zhvillimit të Turizmit: Strategjia e Zhvillimit të Turizmit: 2017-2022 me mbeshtetjen e pergatitur nga Struktura e Dokumentit Kapitulli I: Kushtet aktuale Kapitulli II. Vizioni, politikat dhe qëllimet strategjike Kapitulli III.

More information

SHQIPTARE. Udhëhoqi:Prof.

SHQIPTARE. Udhëhoqi:Prof. UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENTI I EKONOMIKSIT TURIZMI DHE NDIKIMI I TIJ NË TREGUESIT MAKROEKONOMIKË PËR EKONOMINË SHQIPTARE Disertacion në marrjen e gradës Doktor Udhëhoqi:Prof.

More information

Papunësia. Unemployment. Copyright c 2004 by The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Papunësia. Unemployment. Copyright c 2004 by The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. Papunësia Unemployment Pytjet Hulumtuese Çka është papunësia? Kush llogaritet si i papunë? Kush llogaritet si i punësuar? Kush e përbënë fuqinë punëtore? Kush nuk bën pjesë në fuqinë punëtore? Çka thotë

More information

Raport Analitik i Tregtisë në Shërbime Sektori i TIK

Raport Analitik i Tregtisë në Shërbime Sektori i TIK Republika e Kosovës Republika Kosova-Republic of Kosovo Qeveria-Vlada-Government Ministria e Tregtisë dhe Industrisë - Ministarstvo Trgovine i Industrije - Ministry of Trade and Industry Departamenti i

More information

27.Total Quality Management and Open Innovation Model in the sector of Tourism (Case of Albania& Montenegro0

27.Total Quality Management and Open Innovation Model in the sector of Tourism (Case of Albania& Montenegro0 Besarta Vladi Lecture at European University of Tirana (EUT)/ Albania Ilir Rexhepi Managing Director at Kosovo Management Institute (KMI)/ Kosovo Dr.Ermira Qosja- Lecture at European University of Tirana

More information

Analizë e Sistemit të Tregut. Sektori i Turizmit në Shqipëri dhe pengesat e biznesit për rritje. Raport nga: DMO: Destination Management Organisation

Analizë e Sistemit të Tregut. Sektori i Turizmit në Shqipëri dhe pengesat e biznesit për rritje. Raport nga: DMO: Destination Management Organisation 1 Analizë e Sistemit të Tregut Sektori i Turizmit në Shqipëri dhe pengesat e biznesit për rritje Raport nga: DMO: Destination Management Organisation (Dorëzuar në Nëntor 2014) 2 SHKURTIME: ATA OSB CEDEFOP

More information

UNIVERSITETI I PRISHTINËS FAKULTETI EKONOMIK Studime postdiplomike. BDH Relacionale. Pjesa 2: Modelimi Entity-Relationship. Dr.

UNIVERSITETI I PRISHTINËS FAKULTETI EKONOMIK Studime postdiplomike. BDH Relacionale. Pjesa 2: Modelimi Entity-Relationship. Dr. UNIVERSITETI I PRISHTINËS FAKULTETI EKONOIK Studime postdiplomike BDH Relacionale Pjesa 2: odelimi Entity-Relationship Dr. ihane Berisha 1 Qëllimi Pas kësaj ligjërate do të jeni në gjendje : Të përshkruani

More information

MENAXHMENTI TURISTIK NË KOSOVË, ZHVILLIMI I BURIMEVE NJERËZORE

MENAXHMENTI TURISTIK NË KOSOVË, ZHVILLIMI I BURIMEVE NJERËZORE Role, Competences and Responsibilities of Public Institutions on Generating new Scope Towards European Integration Roli, Kompetencat dhe Përgjegjësitë e Institucioneve Publike në krijimin e hapësirave

More information

UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENTI MARKETING-TURIZËM DISERTACION

UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENTI MARKETING-TURIZËM DISERTACION UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENTI MARKETING-TURIZËM DISERTACION NGA MARKETINGU MIKS TE ALTERNATIVAT E BASHKË-KRIJIMIT SFIDAT E MARKETINGUT TË QENDRUESHËM PËR TRASHËGIMINË KULTURORE

More information

Qyteti i Durrësit, drejt një turizmi të qëndrueshëm?

Qyteti i Durrësit, drejt një turizmi të qëndrueshëm? UNIVERSITETI ALEKSANDËR MOISIU DURRËS FAKULTETI I SHKENCAVE POLITIKE-JURIDIKE PROFILI DREJTIM TURIZMI Adresa: Lagja 1, Rr Currilave, Durrës Tel & Fax: 00355 52 239167 Website: www.uamd.edu.al Qyteti i

More information

VARFËRIA NË KONSUM NË REPUBLIKËN

VARFËRIA NË KONSUM NË REPUBLIKËN Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized The VARFËRIA NË KONSUM NË REPUBLIKËN E KOSOVËs në vitin 211 Mars 213 a Botërore Rajoni

More information

this project is funded by the european Union

this project is funded by the european Union this project is funded by the european Union v Karakteristikat EKONOMIKE Economic Characteristics CENSUSI I POPULLSISË DHE BANESAVE 2011 POPULATION AND HOUSING CENSUS 2011 Karakteristikat Ekonomike Economic

More information

Roli i arsimit në zhvillimin ekonomik të vendit

Roli i arsimit në zhvillimin ekonomik të vendit Roli i arsimit në zhvillimin ekonomik të vendit Anemonë Zeneli Gusht, 2013 Arsimi është një ndër shtyllat kryesore të një shoqërie të shëndoshë dhe të zhvilluar. Në mënyrë që një shtet të zhvillohet në

More information

Speci Shqipëri

Speci Shqipëri Shqipëri 2017 2018 baburra Vedrana F1 Është hibrid shumë i hershëm i llojit të Baburrës së bardhë-gjelbër me tipar gjysëm të hapur. Ka një sistem rrënjor shumë të fuqishëm i cili i mundëson një rritje

More information

Profesionalizmi Në Shërbimin Turistik, Gur Themeli Për Zhvillimin e Turizmit në Shqipëri

Profesionalizmi Në Shërbimin Turistik, Gur Themeli Për Zhvillimin e Turizmit në Shqipëri PhD Cand. Mimoza Kotollaku mimozakotollaku@yahoo.it Fakulteti Ekonomik, Universiteti A.Xhuvani, Elbasan Profesionalizmi Në Shërbimin Turistik, Gur Themeli Për Zhvillimin e Turizmit në Shqipëri Abstract

More information

NDIKIMI I INFLACIONIT DHE RRITJES EKONOMIKE NË PAPUNËSI. RASTI I REPUBLIKËS SË MAQEDONISË

NDIKIMI I INFLACIONIT DHE RRITJES EKONOMIKE NË PAPUNËSI. RASTI I REPUBLIKËS SË MAQEDONISË UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENTI I EKONOMIKSIT NDIKIMI I INFLACIONIT DHE RRITJES EKONOMIKE NË PAPUNËSI. RASTI I REPUBLIKËS SË MAQEDONISË DISERTACION Në kërkim të Gradës Shkencore

More information

REVISTA DEMOGRAFIA Nr.1 VITI ISSN: REVISTA DEMOGRAFIA. Nr. 1 Viti 2016

REVISTA DEMOGRAFIA Nr.1 VITI ISSN: REVISTA DEMOGRAFIA. Nr. 1 Viti 2016 REVISTA DEMOGRAFIA Nr.1 VITI 2016 1 ISSN: 2308-6491 REVISTA DEMOGRAFIA Nr. 1 Viti 2016 Tiranë, 2016 2 REVISTA DEMOGRAFIA Nr.1 VITI 2016 Botues Shoqata Shqiptare e Demografëve Kolegjiumi i redaksisë: Prof.

More information

Profili i sektorit: Inxhinieri mekanike

Profili i sektorit: Inxhinieri mekanike Profili i sektorit: Inxhinieri mekanike Mars, 2016 CONTENTS The mechanical engineering skill sector at a glance... 4 1. Introduction... 6 Methodology... 6 Glossary of terms used in the sector profile...

More information

REVISTA SHQIPTARE SOCIAL EKONOMIKE ALBANIAN SOCIO ECONOMIC REVIEW Revistë Social Ekonomike tremujore

REVISTA SHQIPTARE SOCIAL EKONOMIKE ALBANIAN SOCIO ECONOMIC REVIEW Revistë Social Ekonomike tremujore ISSN 2222-5846 Qendra Shqiptare për Kërkime Ekonomike REVISTA SHQIPTARE SOCIAL EKONOMIKE ALBANIAN SOCIO ECONOMIC REVIEW Revistë Social Ekonomike tremujore Viti XIX, Nr. 2 (75) (Prill Qershor 2013) Tiranë,

More information

Trajtimi i Tregtisë në Shërbime sipas Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë Kosovë-Turqi

Trajtimi i Tregtisë në Shërbime sipas Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë Kosovë-Turqi Trajtimi i Tregtisë në Shërbime sipas Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë Kosovë-Turqi Malva Govori Abstrakt Qeveria e Kosovës ka nënshkruar një marrëveshje të tregtisë së lirë të mallrave me Turqinë, në

More information

Banka e Shqipërisë. Remitancat: Një mbështetje për zhvillim

Banka e Shqipërisë. Remitancat: Një mbështetje për zhvillim Banka e Shqipërisë Remitancat: Një mbështetje për zhvillim 16 qershor 2018 Nëse përdorni të dhëna të këtij publikimi, jeni të lutur të citoni burimin. Botuar nga: Banka e Shqipërisë, Sheshi Skënderbej,

More information

Sfidat e Kosovës për qëndrueshmëri ekonomike

Sfidat e Kosovës për qëndrueshmëri ekonomike Sfidat e Kosovës për qëndrueshmëri ekonomike Muhamet Mustafa * Alban Zogaj ** Përmbledhje Ky punim trajton sfidat, politikat dhe mundësitë për ndërtimin e një ekonomie të shëndoshë në Kosovë, si një nga

More information

Evropa Juglindore Raporti i Zhvillimeve Ekonomike Nr. 2

Evropa Juglindore Raporti i Zhvillimeve Ekonomike Nr. 2 Evropa Juglindore Raporti i Zhvillimeve Ekonomike Nr. 2 Njësia për Reduktimin e Varfërisë dhe Menaxhimin Ekonomik Rajoni i Evropës dhe Azisë Qendrore Banka Botërore 5 qershor 212 Përmbajtja I. EJL6 ZHVILLIMET

More information

Shqipëria: Një Vlerësim i Tregut të Punës

Shqipëria: Një Vlerësim i Tregut të Punës Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Nr. raportit 34597-AL Shqipëria: Një Vlerësim i Tregut të Punës maj 2006 Njësia e Sektorit

More information

TURIZMI KUSHTET PËR ZHVILLIMIN E TURIZMIT NË REPUBLIKËN E KOSOVËS

TURIZMI KUSHTET PËR ZHVILLIMIN E TURIZMIT NË REPUBLIKËN E KOSOVËS Bekë Kuqi - Turizmi kushtet për zhvillimin e turizmit në Republikën e Kosovës TURIZMI KUSHTET PËR ZHVILLIMIN E TURIZMIT NË REPUBLIKËN E KOSOVËS Fakulteti Biznesit MSc Bekë Kuqi Abstrakt Turizmi është aktivitet

More information

ECONOMICUS NR 7/2011 REVISTË SHKENCORE E FAKULTETIT EKONOMIK

ECONOMICUS NR 7/2011 REVISTË SHKENCORE E FAKULTETIT EKONOMIK ECONOMICUS NR 7/2011 REVISTË SHKENCORE E FAKULTETIT EKONOMIK Kryeredaktor Prof. Dr. ADRIAN CIVICI Redaktore BESARTA VLADI Këshilli botues Prof. Dr. SULO HADËRI Prof. Dr. LULJETA MINXHOZI Prof. Asoc. Dr.

More information

Punonjësit në hije, Ekonomia e Fshehur dhe Puna e Padeklaruar në Maqedoni Shqipëri dhe Kosovë

Punonjësit në hije, Ekonomia e Fshehur dhe Puna e Padeklaruar në Maqedoni Shqipëri dhe Kosovë Punonjësit në hije, Ekonomia e Fshehur dhe Puna e Padeklaruar në Maqedoni Shqipëri dhe Kosovë Raporti i politikave Nr.38, Janar 2017 1. Hyrje Zakonisht fjalë si në hije, e fshehtë, informale, e padeklaruar,

More information

REZULTATET E VLERËSIMIT BAZË TË TURIZMIT TË KOSOVËS PERËNDIMORE

REZULTATET E VLERËSIMIT BAZË TË TURIZMIT TË KOSOVËS PERËNDIMORE 0 REZULTATET E VLERËSIMIT BAZË TË TURIZMIT TË KOSOVËS PERËNDIMORE 1 2 3 Projekti PPSP implementohet nga Swisscontact si partner kryesor, Instituti Riinvest dhe PEM Consult, dhe është financuar nga Agjencia

More information

KREU V PROBLEMATIKAT E STOME DHE E ARDHMJA E ZHVILLIMIT TURISTIK NË SHQIPËRI DHE MAL TË ZI

KREU V PROBLEMATIKAT E STOME DHE E ARDHMJA E ZHVILLIMIT TURISTIK NË SHQIPËRI DHE MAL TË ZI KREU V PROBLEMATIKAT E STOME DHE E ARDHMJA E ZHVILLIMIT TURISTIK NË SHQIPËRI DHE MAL TË ZI 5.1. Probleme te zhvillimit soci-ekonomik dhe ndikimi i tyre në zhvillimin e turizmit. Për të pasur një panoramë

More information

NDIKIMI I POLITIKAVE FISKALE TË QËNDRUESHME NË NGRITJEN E MIRËQENIES SOCIALE TË VENDIT

NDIKIMI I POLITIKAVE FISKALE TË QËNDRUESHME NË NGRITJEN E MIRËQENIES SOCIALE TË VENDIT Xhenet Syka Ndikimi i politikave fiskale të qëndrueshme në ngritjen e mirëqenies sociale të vendit NDIKIMI I POLITIKAVE FISKALE TË QËNDRUESHME NË NGRITJEN E MIRËQENIES SOCIALE TË VENDIT Mba. Xhenet Syka

More information

Raport vjetor mbi instrumentet e pagesave Kosova në krahasim me vendet e Evropës Qendrore dhe Juglindore

Raport vjetor mbi instrumentet e pagesave Kosova në krahasim me vendet e Evropës Qendrore dhe Juglindore Departamenti i Sistemeve të Pagesave Datë: 18 Tetor 217 Raport vjetor mbi instrumentet e pagesave Kosova në krahasim me vendet e Evropës Qendrore dhe Juglindore Tab 1. Tabela krahasuese e numrit të terminaleve

More information

Kapitulli 5. Oferta dhe Kërkesa Agregate Item Item Item Etc. HYRJE. AS dhe AD 4/1/2013. Adriatik Hoxha, PhD 1

Kapitulli 5. Oferta dhe Kërkesa Agregate Item Item Item Etc. HYRJE. AS dhe AD 4/1/2013. Adriatik Hoxha, PhD 1 Kapitulli 5 Oferta dhe Kërkesa Agregate Item Item Item Etc. cgraw-hill/irwin 5-1 acroeconomics, 1e 28 The cgraw-hill Companies, Inc., All Rights Reserved. 5-2 HYRJE Kapitujt e mëparshëm kanë detajuar modelet

More information

RIMËKËMBJE E BRISHTË

RIMËKËMBJE E BRISHTË Raporti numër: 87962-ECA EVROPA JUGLINDORE RAPORT I RREGULLT EKONOMIK NR.6 RIMËKËMBJE E BRISHTË maj, 214 Falënderim Ky Raport i Rregullt Ekonomik (RRrE) mbulon zhvillimet ekonomike, perspektivat dhe politikat

More information

Republika e Shqipërisë Universiteti i Tiranës Fakulteti i Ekonomisë. Disertacion

Republika e Shqipërisë Universiteti i Tiranës Fakulteti i Ekonomisë. Disertacion Republika e Shqipërisë Universiteti i Tiranës Fakulteti i Ekonomisë Disertacion Zhvillimi dhe Problematikat e Tregut të Pasurive të Paluajtshme në Shqipëri NË KËRKIM TË GRADËS SHKENCORE DOKTOR Përgatiti

More information

ROLI I AKTORËVE LOKALË TË NJË DESTINACIONI NË ZHVILLIMIN E TURIZMIT TË QËNDRUESHËM

ROLI I AKTORËVE LOKALË TË NJË DESTINACIONI NË ZHVILLIMIN E TURIZMIT TË QËNDRUESHËM REPUBLIKA E SHQIPËRISË UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENTI MARKETING - TURIZËM DISERTACION ROLI I AKTORËVE LOKALË TË NJË DESTINACIONI NË ZHVILLIMIN E TURIZMIT TË QËNDRUESHËM RAST

More information

UNIVERSITETI ALEKSANDËR MOISIU DURRËS FAKULTETI I SHKENCAVE POLITIKO - JURIDIKE DEPARTAMENTI I ADMINISTRIMIT PUBLIK

UNIVERSITETI ALEKSANDËR MOISIU DURRËS FAKULTETI I SHKENCAVE POLITIKO - JURIDIKE DEPARTAMENTI I ADMINISTRIMIT PUBLIK UNIVERSITETI ALEKSANDËR MOISIU DURRËS FAKULTETI I SHKENCAVE POLITIKO - JURIDIKE DEPARTAMENTI I ADMINISTRIMIT PUBLIK TEMA : EKONOMIA INFORMALE NE SHQIPERI PUNOI: UDHEHOQI : Elton HAKA Msc. Gentiana KRAJA

More information

PERCEPTIMET E INVESTITORËVE PËR MJEDISIN E BIZNESIT NË KOSOVË

PERCEPTIMET E INVESTITORËVE PËR MJEDISIN E BIZNESIT NË KOSOVË NË PARTNERITET ME: PERCEPTIMET E INVESTITORËVE PËR MJEDISIN E BIZNESIT NË KOSOVË Anketë me investitorët aktualë dhe potencialë Raporti i përgatitur nga: Z. Kushtrim Shaipi, Menaxher iprojektit dhe bashkë-autor

More information

PERFORMANCA E NDËRMARRJEVE TË VOGLA DHE TË MESME NË SHQIPËRI (FOKUSI QYTETI I TIRANËS)

PERFORMANCA E NDËRMARRJEVE TË VOGLA DHE TË MESME NË SHQIPËRI (FOKUSI QYTETI I TIRANËS) UNIVERSITETI ALEKSANDËR MOISIU, DURRËS FAKULTETI I BIZNESIT PROGRAMI I DOKTORATURËS SHKENCA EKONOMIKE Disertacion Në kërkim të gradës Doktor Shkencash PERFORMANCA E NDËRMARRJEVE TË VOGLA DHE TË MESME NË

More information

Sigurimi i Cilësisë Mjet për Ngritjen e Besueshmërisë së Pasqyrave Financiare

Sigurimi i Cilësisë Mjet për Ngritjen e Besueshmërisë së Pasqyrave Financiare 1 Sigurimi i Cilësisë Mjet për Ngritjen e Besueshmërisë së Pasqyrave Financiare Arbër Hoti Sesioni Paralel Nr. 2 Prishtinë 27.06.2016 Tesla Motors 2015 2 2008 Prentice Hall Business Publishing, Auditing

More information

Ndikimi i Termocentralit Kosova e Re në Tarifat e Energjisë Elektrike * INSTITUTI GAP

Ndikimi i Termocentralit Kosova e Re në Tarifat e Energjisë Elektrike * INSTITUTI GAP Ndikimi i Termocentralit Kosova e Re në Tarifat e Energjisë Elektrike * INSTITUTI GAP Përmbajtja 4 Përmbledhje ekzekutive 5 Historik i shkurtër i projektit 6 Pikat kryesore të kontratës për ndërtimin

More information

Metoda alternative të matjes së produktit potencial në Shqipëri

Metoda alternative të matjes së produktit potencial në Shqipëri Banka e Shqipërisë Metoda alternative të matjes së produktit potencial në Shqipëri Nëntor 2007 Vasilika Kota* -- -2- Përmbajtja Abstrakt 5 I. Hyrje 7 II. Rishikimi i metodologjive kryesore 8 II.1 Metoda

More information

Sfidat e arsimimit të të rriturve në Kosovë

Sfidat e arsimimit të të rriturve në Kosovë Venera Llunji* Abstrakt Shekulli 21 kërkon përpjekje serioze në të rishikuarit, zgjerimin, dhe pranimin në tërësi të nocionit të arsimimit të të rriturve. Arsimimi i të rriturve duhet t i sigurojë secilit

More information

Nga copëzimi te bashkëpunimi Arsimi i lartë, puna kërkimore dhe zhvillimi në Evropën Juglindore

Nga copëzimi te bashkëpunimi Arsimi i lartë, puna kërkimore dhe zhvillimi në Evropën Juglindore Nga copëzimi te bashkëpunimi Arsimi i lartë, puna kërkimore dhe zhvillimi në Evropën Juglindore (From Fragmentation to Cooperation: Tertiary Education, Research and Development in South Eastern Europe)

More information

Eficienca e çmimeve në tregun e pasurive të paluajtshme në Kosovë: Analiza e komponentit kryesor

Eficienca e çmimeve në tregun e pasurive të paluajtshme në Kosovë: Analiza e komponentit kryesor UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENI I FINANCËS DISERTACION Eficienca e çmimeve në tregun e pasurive të paluajtshme në Kosovë: Analiza e komponentit kryesor Në kërkim të gradës shkencore

More information

D I S E R T A C I O N

D I S E R T A C I O N UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENTI MARKETING TURIZËM D I S E R T A C I O N TURIZMI NË KOSOVË DHE ZHVILLIMI I QËNDRUESHËM I TIJ RAST STUDIMI RAJONI TURISTIK I ALPEVE SHQIPTARE NË

More information

KLIMA E BIZNESIT NË KOSOVË 49

KLIMA E BIZNESIT NË KOSOVË 49 KLIMA E BIZNESIT NË KOSOVË 49 2 KLIMA E BIZNESIT NË KOSOVË KLIMA E BIZNESIT NË KOSOVË 3 LISTA E SHKURTESAVE...7 HYRJE...8 1. SEKTORI PRIVAT NË KOSOVË...11 1.1. Roli dhe struktura sektoriale e NVM-ve nё

More information

Migrimi dhe Zhvillimi Ekonomik në Kosovë

Migrimi dhe Zhvillimi Ekonomik në Kosovë Raport Nr. 60590 - XK Migrimi dhe Zhvillimi Ekonomik në Kosovë 25 maj 2011 Njësia për zvogëlimin e varfërisë dhe menaxhimin ekonomik Rajoni i Evropës dhe Azisë Qendrore Dokument i Bankës Botërore REPUBLIKA

More information

NDIKIMI I FINANCIMIT NË MUNDËSITË PËR RRITJE TË BIZNESIT FENOMENI I VETËPËRJASHTIMIT VULLNETAR NGA KREDITIMI DHE ALTERNATIVA E FINANCIMIT ISLAMIK

NDIKIMI I FINANCIMIT NË MUNDËSITË PËR RRITJE TË BIZNESIT FENOMENI I VETËPËRJASHTIMIT VULLNETAR NGA KREDITIMI DHE ALTERNATIVA E FINANCIMIT ISLAMIK NDIKIMI I FINANCIMIT NË MUNDËSITË PËR RRITJE TË BIZNESIT FENOMENI I VETËPËRJASHTIMIT VULLNETAR NGA KREDITIMI DHE ALTERNATIVA E FINANCIMIT ISLAMIK Eugen Musta Dorëzuar Universitetit Europian të Tiranës

More information

Raport MBI VLERËN EKONOMIKE TË SEKTORIT JOFITIMPRURËS NË BALLKANIN PERËNDIMOR & TURQI

Raport MBI VLERËN EKONOMIKE TË SEKTORIT JOFITIMPRURËS NË BALLKANIN PERËNDIMOR & TURQI Raport MBI VLERËN EKONOMIKE TË SEKTORIT JOFITIMPRURËS NË BALLKANIN PERËNDIMOR & TURQI 2015 Balkan Civil Society Development Network Rrjeti Ballkanik për Zhvillimin e Shoqërisë Civile (BCSDN) Adresa: Mitropolit

More information

Vlerësim i Shpejtë i Zhvillimit të Zinxhirit të Vlerës së Turizmit në Zonën e Pukës

Vlerësim i Shpejtë i Zhvillimit të Zinxhirit të Vlerës së Turizmit në Zonën e Pukës Vlerësim i Shpejtë i Zhvillimit të Zinxhirit të Vlerës së Turizmit në Zonën e Pukës SHQIPËRI Nëntor 2016 1 Vlerësim i Shpejtë i Zhvillimit të Zinxhirit të Vlerës së Turizmit në Zonën e Pukës (Shqipëri)

More information

Revistë kërkimore-shkencore. Dega Ferizaj

Revistë kërkimore-shkencore. Dega Ferizaj ABSTR TRAKT Revistë kërkimore-shkencore ABSTRAKT Nr.1, 2015 Dega Ferizaj Keshilli redaktues: Medain Hashani Bujar Tafa Lindita Jusufi Roberta Bajrami Shqipe Shaqiri Driton Sejdiu 2 Abstrakt, nr.1, 2015

More information

BILETA ELEKTRONIKE DHE MODELI I SISTEMIT TË INFORMACIONIT PËR REZERVIMIN ONLINE

BILETA ELEKTRONIKE DHE MODELI I SISTEMIT TË INFORMACIONIT PËR REZERVIMIN ONLINE Edmond Beqiri & Ermira Kelmendi & Napolon Beqiri - Bileta elektronike dhe modeli i Sistemit të informacionit për rezervimin online BILETA ELEKTRONIKE DHE MODELI I SISTEMIT TË INFORMACIONIT PËR REZERVIMIN

More information

Studim me Ndjeshmëri Gjinore për Sektorin e TIK në Shqipëri

Studim me Ndjeshmëri Gjinore për Sektorin e TIK në Shqipëri Studim me Ndjeshmëri Gjinore për Sektorin e TIK në Shqipëri Raport nga: Qendra për Teknologjinë e Biznesit dhe Drejtim Janar 2015 1 Ky studim u mundësua nga mbështetja e Ambasadës së Zvicrës në Shqipëri

More information

REPUBLIKA E SHQIPËRISË MINISTRIA E EKONOMISË, TREGTISË DHE ENERGJETIKËS DREJTORIA E PËRGJITHSHME E POLITIKAVE

REPUBLIKA E SHQIPËRISË MINISTRIA E EKONOMISË, TREGTISË DHE ENERGJETIKËS DREJTORIA E PËRGJITHSHME E POLITIKAVE REPUBLIKA E SHQIPËRISË MINISTRIA E EKONOMISË, TREGTISË DHE ENERGJETIKËS DREJTORIA E PËRGJITHSHME E POLITIKAVE Draft STRATEGJIA E ZHVILLIMIT TË BIZNESIT DHE INVESTIMEVE (2013-2020) Prill 2013 TABELA E PËRMBAJTJES

More information

1. Hyrje. 1 Qeveria e Kosovës, Vendimi nr. 01/61, qasur më: ,

1. Hyrje. 1 Qeveria e Kosovës, Vendimi nr. 01/61, qasur më: , 2 1. Hyrje Në dhjetor 2015, Qeveria e Kosovës e ka miratuar Projektligjin për Investime Strategjike 1. Ky ligj synon që të lehtësojë procedurat burokratike për investitorët potencialë në Kosovë. Përveç

More information

dhjetor 2017 Indeksi i transparencës buxhetore të Komunave

dhjetor 2017 Indeksi i transparencës buxhetore të Komunave gap dhjetor 2017 index Indeksi i transparencës buxhetore të Komunave? 2015 2015 2016 GAP INDEKSI I TRANSPARENCËS BUXHETORE TË KOMUNAVE 2017 Hyrje Transparenca e plotë buxhetore për të gjitha të hyrat dhe

More information

POTENCIALET EKONOMIKE NË RAJONIN QENDËR

POTENCIALET EKONOMIKE NË RAJONIN QENDËR POTENCIALET EKONOMIKE NË RAJONIN QENDËR BUJQËSIA PRODHIMI I TEKSTILIT TIK 2016 PËRPUNIMI I USHQIMIT NDËRTIMTARIA An EU funded project managed by the European Union Office in Kosovo Implementuar nga: POTENCIALET

More information

International Scientific Conference, Tirana, Albania 2011

International Scientific Conference, Tirana, Albania 2011 International Scientific Conference, Tirana, Albania 2011 Rural tourism: an opportunity for rural development in Republic of Macedonia Authors: Nako Taskov, Ph.D., Dejan Metodijeski, M.Sc., Tatjana Dzaleva,

More information

ABSTRACT AUTORI ORIGJINAL: TODARO PERKTHIMI NGA STUDENTET: *PJESE TE PERKTHYERA NE GJUHEN SHQIPE EKONOMIKSI I ZHVILLIMIT

ABSTRACT AUTORI ORIGJINAL: TODARO PERKTHIMI NGA STUDENTET: *PJESE TE PERKTHYERA NE GJUHEN SHQIPE EKONOMIKSI I ZHVILLIMIT ABSTRACT AUTORI ORIGJINAL: TODARO PERKTHIMI NGA STUDENTET: *PJESE TE PERKTHYERA NE GJUHEN SHQIPE EKONOMIKSI I ZHVILLIMIT Faqe 564-593 TEORIA E TREGTISË NDËRKOMBËTARE DHE STRATEGJIA E ZHVILLIMIT Teoria

More information

Analizë përfundimtare të fondeve dhe shpenzimeve publike për zbatimin e Planit Kombëtar të Veprimit për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve

Analizë përfundimtare të fondeve dhe shpenzimeve publike për zbatimin e Planit Kombëtar të Veprimit për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve 66 1 Analizë përfundimtare e fondeve dhe shpenzimeve publike për Fëmijët Përgatitur nga: Instituti për Studime Bashkëkohore (ISB) Dhjetor, 2015 2 Botimi i këtij raporti u mundësua nga Save the Children

More information

Universiteti i Tiranës FAKULTETI I EKONOMISË Departamenti i Ekonomiksit ÇMIMET E BANESAVE NË SHQIPËRI NËN KËNDVËSHTRIMIN E KËRKESËS

Universiteti i Tiranës FAKULTETI I EKONOMISË Departamenti i Ekonomiksit ÇMIMET E BANESAVE NË SHQIPËRI NËN KËNDVËSHTRIMIN E KËRKESËS Universiteti i Tiranës FAKULTETI I EKONOMISË Departamenti i Ekonomiksit ÇMIMET E BANESAVE NË SHQIPËRI NËN KËNDVËSHTRIMIN E KËRKESËS Udhëhoqi: Punoi: Erjon LUÇI, PhD. MSc. Erjona Suljoti Janar 2015 Abstrakt

More information

POTENCIALET EKONOMIKE NË VERI TË KOSOVËS

POTENCIALET EKONOMIKE NË VERI TË KOSOVËS An PROJEKT EU funded I FINANCUAR project NGA BE DHE I MENAXHUAR managed by the European NGA ZYRA E BASHKIMIT Union EVROPIAN Office NË KOSOVË in Kosovo POTENCIALET EKONOMIKE NË VERI TË KOSOVËS 2015 IMPLEMENTUAR

More information

COURSE FOR BUSINESS SUPPORT ORGANIZATIONS ALBANIAN LANGUAGE AGRO-START PROJECT

COURSE FOR BUSINESS SUPPORT ORGANIZATIONS ALBANIAN LANGUAGE AGRO-START PROJECT COURSE FOR BUSINESS SUPPORT ORGANIZATIONS ALBANIAN LANGUAGE AGRO-START PROJECT PLATFORMA E-LEARNING DHE KURSET KURSET E-LEARNING Platforma E-learning është një mjet bazuar ne platformen web vendosur në

More information

NDIKIMI I KAPITALIT SOCIAL NË PERFORMANCËN ARSIMORE SI FAKTOR I ZHVILLIMIT TË QËNDRUESHËM

NDIKIMI I KAPITALIT SOCIAL NË PERFORMANCËN ARSIMORE SI FAKTOR I ZHVILLIMIT TË QËNDRUESHËM Mendim Zenku, МA C E N T R U M 6 UDC: 37.014.54:316.43 NDIKIMI I KAPITALIT SOCIAL NË PERFORMANCËN ARSIMORE SI FAKTOR I ZHVILLIMIT TË QËNDRUESHËM ВЛИЈАНИЕТО НА СОЦИЈАЛНИОТ КАПИТАЛ ВО ОБРАЗОВНАТА ПЕРФОРМАНСА

More information

PROFILI I SEKTORIT TIK

PROFILI I SEKTORIT TIK Republika e Kosovës Republika Kosova - Republic of Kosovo Qeveria - Vlada - Government MINISTRIA E TREGTISË DHE INDUSTRISË MINISTARSTVO ZA TRGOVINU I INDUSTRIJU MINISTRY OF TRADE AND INDUSTRY PROFILI I

More information

Republika e Kosovës Republika Kosova-Republic of Kosovo

Republika e Kosovës Republika Kosova-Republic of Kosovo Republika e Kosovës Republika Kosova-Republic of Kosovo Autoriteti Rregullativ i Komunikimeve Elektronike dhe Postare Regulatory Authority of Electronic and Postal Communications Regulatorni Autoritet

More information

FAKTORËTQË PENGOJNË ZHVILLIMIN E SEKTORIT PRIVAT NË KOSOVË ФАКТОРИТЕ КОИ ГО СПРЕЧУВААТ РАЗВОЈОТ НА ПРИВАТНИОТ СЕКТОР ВО КОСОВО

FAKTORËTQË PENGOJNË ZHVILLIMIN E SEKTORIT PRIVAT NË KOSOVË ФАКТОРИТЕ КОИ ГО СПРЕЧУВААТ РАЗВОЈОТ НА ПРИВАТНИОТ СЕКТОР ВО КОСОВО 334.722 (497.115) C E N T R U M 4 Donjeta Morina, MA 1 FAKTORËTQË PENGOJNË ZHVILLIMIN E SEKTORIT PRIVAT NË KOSOVË ФАКТОРИТЕ КОИ ГО СПРЕЧУВААТ РАЗВОЈОТ НА ПРИВАТНИОТ СЕКТОР ВО КОСОВО FACTORS THAT PREVENT

More information

Tregu i përbashkët mediatik albanofon mes realitetit dhe utopisë

Tregu i përbashkët mediatik albanofon mes realitetit dhe utopisë Tregu i përbashkët mediatik albanofon mes realitetit dhe utopisë Prof. As. Dr. Mark Marku Hyrje Edhe pse operojnë në një hapësirë të përbashkët, me vazhdimësi gjeografike dhe me popullsi që flet të njëjtën

More information

BULETINI MUJOR KLIMATIK

BULETINI MUJOR KLIMATIK ISSN 2521-831X BULETINI MUJOR KLIMATIK Universiteti Politeknik i Tiranës Instituti i Gjeoshkencave, Energjisë, Ujit & Mjedisit Tirana 2017 ISSN 2521-831X Klima.Shqiperia@gmail.com GUSHT2017 Nr. 8 Vlerësimi

More information

DIAGNOZA E VENDEVE TË PUNËS KOSOVË

DIAGNOZA E VENDEVE TË PUNËS KOSOVË Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized SERIA E RAPORTEVE PËR VENDET E PUNËS Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized DIAGNOZA E VENDEVE TË PUNËS KOSOVË A l e x a n d

More information

Kostoja e ciklit të jetës

Kostoja e ciklit të jetës Udhëzimi 34 Shtator 2016 Prokurimi publik Kostoja e ciklit të jetës PËRMBAJTJA Hyrje Çfarë është Kostoja e Ciklit të Jetës (LCC) dhe pse përdoret ajo? Çfarë thotë Direktiva për LCC-në dhe si duhet të zbatohen

More information

që përfundon me 31 dhjetor 2015, Burimi: 2 Fondi Monetar Ndërkombëtar, Kosovo: Concluding Statement of the 2015 Article IV

që përfundon me 31 dhjetor 2015, Burimi:  2 Fondi Monetar Ndërkombëtar, Kosovo: Concluding Statement of the 2015 Article IV 2 1. Hyrje Tatimi mbi vlerën e shtuar (TVSH) është burimi kryesor i të hyrave tatimore në Kosovë. Në vitin 2015, TVSH përbënte rreth 47% të të hyrave nga tatimet. 1 Në mars të vitit 2015, Qeveria e Kosovës

More information

Krahasimi i gjendjes se shoqërive civile në Kosovë dhe Shqipëri

Krahasimi i gjendjes se shoqërive civile në Kosovë dhe Shqipëri Pajtim Zeqiri 12. 08.2013 Qendra për Arsim, KIPRED Kursi: Hulumtim dhe shkathtësi në të shkruar Krahasimi i gjendjes se shoqërive civile në Kosovë dhe Shqipëri 1. Hyrje Shoqëria civile sot konsiderohet

More information

Mediat lokale në Kosovë, gjendja dhe sfidat

Mediat lokale në Kosovë, gjendja dhe sfidat Hyrë Tejeci Murati * Mediat lokale në Kosovë, gjendja dhe sfidat Abstrakti Në Kosovë janë 82 radio dhe 21 televizione që kanë licencë deri në fund të vitit 2016. Katër radio dhe tre televizione kanë frekuencë

More information

REPUBLIKA E SHQIPËRISË UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DISERTACION

REPUBLIKA E SHQIPËRISË UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DISERTACION REPUBLIKA E SHQIPËRISË UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DISERTACION Financa e projekteve, formë alternative e investimeve infrastrukturore në vendet në zhvillim Në kërkim të gradës shkencore

More information

RAPORTI PËR PAPUNËSINË E TË RINJVE NË KOSOVË LEAD APPLICANT CO-APPLICANTS

RAPORTI PËR PAPUNËSINË E TË RINJVE NË KOSOVË LEAD APPLICANT CO-APPLICANTS Regional CSO platform platformadvocating advocating social Regional CSO social innovation under employment employment policies innovation under policies thatthat guarantees securityfor for youth risks,

More information

evropa juglindore Raporti i zhvillimeve Ekonomike Nr. 3

evropa juglindore Raporti i zhvillimeve Ekonomike Nr. 3 evropa juglindore Raporti i zhvillimeve Ekonomike Nr. 3 Nga Recesioni i Dyfishtë në Reforma të Përshpejtuara 7 6 5 4 3 2 1-1 -2-3 Rritja ekonomike EJL6 (%, majtas) Papunesia e EJL6 (%, djathtas) 27 28

More information

MENAXHIMI I RISKUT NË RASTE KATASTROFASH SIGURIMI I PRONAVE NË KOSOVË. Myhybije ZALLQI- ZHARA 1 Ibish MAZREKU 2

MENAXHIMI I RISKUT NË RASTE KATASTROFASH SIGURIMI I PRONAVE NË KOSOVË. Myhybije ZALLQI- ZHARA 1 Ibish MAZREKU 2 No.2, Year 2014 MENAXHIMI I RISKUT NË RASTE KATASTROFASH SIGURIMI I PRONAVE NË KOSOVË Myhybije ZALLQI- ZHARA 1 Ibish MAZREKU 2 ABSTRAKTI Ky punim fokusohet në politikat e reja në menaxhimin e riskut të

More information

Raport 1 mbi ecurinë e treguesve që do të monitorojë Banka e Shqipërisë, në kuadër të procesit të deeuroizimit

Raport 1 mbi ecurinë e treguesve që do të monitorojë Banka e Shqipërisë, në kuadër të procesit të deeuroizimit R E P U B L I K A E S H Q I P Ë R I S Ë BANKA E SHQIPËRISË DEPARTAMENTI I STABILITETIT FINANCIAR Raport 1 mbi ecurinë e treguesve që do të monitorojë Banka e Shqipërisë, në kuadër të procesit të deeuroizimit

More information

ASOCIACIONI KANGOUROU SANS FRONTIÈRES (AKSF) TESTI Testi për Klasat 1-2

ASOCIACIONI KANGOUROU SANS FRONTIÈRES (AKSF) TESTI Testi për Klasat 1-2 ASOCIACIONI KANGOUROU SANS FRONTIÈRES (AKSF) GARA NDËRKOMBËTARE E MATEMATIKËS KANGAROO K O S O V Ë TESTI 2017 Testi për Klasat 1-2 Emri dhe mbiemri: Datëlindja: Math Kangaroo Contest Kosovo (MKC-K) www.kangaroo-ks.org

More information

I. Ekonomia informale dhe tranzicioni drejt ekonomisë së tregut

I. Ekonomia informale dhe tranzicioni drejt ekonomisë së tregut I. Ekonomia informale dhe tranzicioni drejt ekonomisë së tregut II. Rrugët e reduktimit të ekonomisë informale dhe përfi timet e komunitetit të biznesit Ferizaj Pejë Prizren Mbështetur nga: Udhëheqës të

More information

Të nderuar zonja dhe zotërinj anëtarë të Komisionit për Ekonominë dhe Financat,

Të nderuar zonja dhe zotërinj anëtarë të Komisionit për Ekonominë dhe Financat, Raporti Vjetor 2006 Fjala e guvernatorit I nderuar zoti Kryetar, Të nderuar zonja dhe zotërinj anëtarë të Komisionit për Ekonominë dhe Financat, Është privilegj i veçantë, që në zbatim të detyrimit ligjor

More information

Përcaktuesit makroekonomikë të remitencave në Kosovë: Analizë me të dhëna panel Working Papers

Përcaktuesit makroekonomikë të remitencave në Kosovë: Analizë me të dhëna panel Working Papers B A N K A Q E N D R O R E E R E P U B L I K Ë S S Ë K O S O V Ë S C E N T R A L N A B A N K A R E P U B L I K E K O S O VA C E N T R A L B A N K O F T H E R E P U B L I C O F K O S O V O Përcaktuesit makroekonomikë

More information

Korniza Afatmesme e Shpenzimeve

Korniza Afatmesme e Shpenzimeve Republika e Kosovës Republika Kosova- Republic of Kosovo Qeveria- Vlada- Govenrment Ministia e Financave Ministarstvo za Finansije Ministry of Finance Korniza Afatmesme e Shpenzimeve 2016-2018 Prill, 2015

More information

ANALIZA E NEVOJAVE PËR TRAJNIME TË NVM-ve

ANALIZA E NEVOJAVE PËR TRAJNIME TË NVM-ve Republika e Kosovës Republika Kosova-Republic of Kosovo Qeveria Vlada-Government - Ministarstvo Trgovine i Industrije- Ministry of Trade and Industry Agjencia për Investime dhe Përkrahjen e Ndërmarrjeve

More information

A.U.K Training and Development Institute. OFERTË Menaxhimi i Marketingut Workshop

A.U.K Training and Development Institute. OFERTË Menaxhimi i Marketingut Workshop A.U.K Training and Development Institute OFERTË Menaxhimi i Marketingut Workshop Rreth Trajnimit Menaxhimi i marketingut është disiplina organizative e cila fokusohet në zbatimin praktik të marketingut,

More information

UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENTI I KONTABILITETIT DISERTACION

UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENTI I KONTABILITETIT DISERTACION UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENTI I KONTABILITETIT DISERTACION CILËSIA E INFORMACIONIT DHE RAPORTIMIT FINANCIAR PAS HYRJES SË STANDARDEVE KONTABËL KOMBËTARE DHE NDËRKOMBËTARE NË

More information

Kur mbaron Tranzicioni? Teoria kundrejt realitetit në Shqipëri

Kur mbaron Tranzicioni? Teoria kundrejt realitetit në Shqipëri Kur mbaron Tranzicioni? Teoria kundrejt realitetit në Shqipëri Prof.Dr. Ermelinda Meksi 1 Auron PASHA 2 Shënim Bërja e një prezantimi me këtë titull nuk është një gjë e lehtë. Tema është mjaft e gjerë

More information

CURRICULUM VITAE. Bulevardi i Pavarësisë, P+13/34, Gjilan Nr. i telefonit: -

CURRICULUM VITAE. Bulevardi i Pavarësisë, P+13/34, Gjilan Nr. i telefonit: - CURRICULUM VITAE Të dhënat personale: Mbiemri: Mustafa Emri: Arben Datëlindja: 12/02/1984 Vendlindja: Gjilan Kombësia: Kosovar Shqiptar Adresa aktuale: Bulevardi i Pavarësisë, P+13/34, Gjilan Nr. i telefonit:

More information

Financiar. Raporti i Stabilitetit. Financiar. Numër 1 BANKA QENDRORE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS CENTRALNA BANKA REPUBLIKE KOSOVA

Financiar. Raporti i Stabilitetit. Financiar. Numër 1 BANKA QENDRORE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS CENTRALNA BANKA REPUBLIKE KOSOVA BANKA QENDRORE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS CENTRALNA BANKA REPUBLIKE KOSOVA CENTRAL BANK OF THE REPUBLIC OF KOSOVO Raporti i Stabilitetit Buletini i Financiar Sektorit Financiar D H J E T O R 2 0 1 0 CBK Working

More information

BANKA QENDRORE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS CENTRALNA BANKA REPUBLIKE KOSOVA CENTRAL BANK OF THE REPUBLIC OF KOSOVO

BANKA QENDRORE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS CENTRALNA BANKA REPUBLIKE KOSOVA CENTRAL BANK OF THE REPUBLIC OF KOSOVO Vlerësimi Tremujor i Ekonomisë Nr. 5, Tremujori IV/213 12 1 8 6 4 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Indikatorë të zgjedhur Rritja Reale e PBB (%) 3.5 3.2 4.4 2.5 3.1 (e) PBB (mln EUR) 47.8 4291.1 4769.8 4916.4 Inflacioni

More information

GAP INDEKSI I TRANSPARENCËS

GAP INDEKSI I TRANSPARENCËS GAP INDEKSI I TRANSPARENCËS BUXHETORE TË KOMUNAVE 2017 Hyrje Transparenca e plotë buxhetore për të gjitha të hyrat dhe shpenzimet e organizatave buxhetore të Republikës së Kosovës është një nga parakushtet

More information

B a n k a e S h q i p ë r i s ë RAPORTI I STABILITETIT FINANCIAR PËR GJASHTËMUJORIN E PARË TË VITIT 2014

B a n k a e S h q i p ë r i s ë RAPORTI I STABILITETIT FINANCIAR PËR GJASHTËMUJORIN E PARË TË VITIT 2014 B a n k a e S h q i p ë r i s ë RAPORTI I STABILITETIT FINANCIAR PËR GJASHTËMUJORIN E PARË TË VITIT 214 Banka e Shqipërisë 1 Nëse përdorni të dhëna të këtij publikimi, jeni të lutur të citoni burimin.

More information

MSA-ja për të gjithë. Çfarë duhet të dini për marrëveshjen për stabilizim dhe asociim ndërmjet BE-së dhe Kosovës

MSA-ja për të gjithë. Çfarë duhet të dini për marrëveshjen për stabilizim dhe asociim ndërmjet BE-së dhe Kosovës MSA-ja për të gjithë Çfarë duhet të dini për marrëveshjen për stabilizim dhe asociim ndërmjet BE-së dhe Kosovës MSA-ja për të gjithë Çfarë duhet të dini për marrëveshjen për stabilizim dhe asociim ndërmjet

More information

KOMUNIKIMI NË DIPLOMACINË PUBLIKE

KOMUNIKIMI NË DIPLOMACINË PUBLIKE REPUBLIKA E SHQIPËRISË UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I HISTORISË DHE I FILOLOGJISË DEPARTAMENTI I GAZETARISË DHE KOMUNIKIMIT Tel/Fax: 0355 4 369 987 www.fhf.edu.al Adresa: Rruga e Elbasanit, Tiranë

More information

FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENTI I FINANCËS DISERTACION AKSESI NË SHËRBIMET FINANCIARE PËR INDIVIDËT NËPËRMJET MIKROFINANCËS DHE MIKROKREDITIT

FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENTI I FINANCËS DISERTACION AKSESI NË SHËRBIMET FINANCIARE PËR INDIVIDËT NËPËRMJET MIKROFINANCËS DHE MIKROKREDITIT FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENTI I FINANCËS DISERTACION AKSESI NË SHËRBIMET FINANCIARE PËR INDIVIDËT NËPËRMJET MIKROFINANCËS DHE MIKROKREDITIT (NJË STUDIM NË RAJONIN E VLORËS DHE TË FIERIT) (në kërkim

More information

E U R O P A J U G L I N D O R E

E U R O P A J U G L I N D O R E 1 GRUPI I BANKËS BOTËRORE E U R O P A J U G L I N D O R E R A P O R T I R R E G U L L T E K O N O M I K Europa Juglindore Raport i Rregullt Ekonomik Nr.10 Përfundimet kryesore të RRrE nr.10: Të gjitha

More information

INICIATIVA E FERMERËVE SIPËRMARRËS

INICIATIVA E FERMERËVE SIPËRMARRËS INICIATIVA E FERMERËVE SIPËRMARRËS Kooperativa si mjet i rritjes ekonomike & instrument politik Authors Entrepreneurial Farmer s Initiative Adriatik Kotorri Rezart Prifti Cooperatives as a mean to growth

More information

Informuesi Tremujor Ekonomik për Kosovën Janar-Mars, Infrastruktura e Rrugëve në Kosovë

Informuesi Tremujor Ekonomik për Kosovën Janar-Mars, Infrastruktura e Rrugëve në Kosovë Informuesi Tremujor Ekonomik për Kosovën Infrastruktura e Rrugëve në Kosovë Kosova mbulon një hapësirë prej gati 11,000 km 2 duke u shtrirë deri 190 km nga Veriu në Jug dhe 150 km nga Lindja në Perëndim.

More information

Vlerësimi i varfërisë në Kosovë

Vlerësimi i varfërisë në Kosovë Vlerësimi i varfërisë në Kosovë Vëllimi I: Përshpejtimi i zhvillimit gjithëpërfshirës për uljen e shkallës së gjerë të varfërisë 3 tetor 2007 Banka Botërore Rajoni i Evropës dhe Azisë Qendrore Njësia për

More information