Flugur. Tann nýggi noktandi rótarboðshátturin í føroyskum. hjalmar p. petersen

Transcription

1 IM 30 - _2009_-NOTA:Íslenskt mál 27 - _2006_-NOTA :50 Page 141 Flugur Tann nýggi noktandi rótarboðshátturin í føroyskum hjalmar p. petersen 1. Inngangur Í føroyskum er boðsháttur í eintali vanliga sum víst verður í (1): (1) a. Far (ikki) heim! b. Tak (ikki) fløskurnar, sum standa her! Um boðshátturin er noktandi, stendur noktanin aftan fyri boðsháttin, sum sæst í (1). Men tað ber eisini til at nýta navnhátt í staðin fyri noktandi boðshátt. Um tað verður gjørt, so stendur noktanin framman fyri navnháttin (Henriksen 2000:36): (2) a. Ikki fara! /*Fara ikki! b. Ikki siga tað!/*siga ikki tað! So er ein nýggjur, noktandi boðsháttur, sum víst verður í (3): (3) a. Ikki far! b. Ikki tak fløskurnar, sum standa her! Boðsháttur í eintali er uttan ending, bert stovnur ella rót, sum sæst í (1) og (3). Tískil verður hetta her kallað noktandi rótarboðsháttur. Í hesum greinarstubbanum verður hugt nærri at spurningunum í (4): (4) a. Hvat ættarlið nýtir noktandi rótarboðshátt? b. Hvaðani stavar hann møguliga? Til tess at svara tí fyrra spurninginum, verða úrslit frá tveimum spurn - aðarkanningum løgd fyri lesaran, umframt at eg vísi noktandi rótarboðshátt við dømum, sum eg havi funnið á internetinum. Við víkj - andi (4b) eru í hvussu so er tveir møguleikar. Annar er, at talan er um Íslenskt mál 30 (2008), Íslenska málfræ ifélagi, Reykjavík.

2 IM 30 - _2009_-NOTA:Íslenskt mál 27 - _2006_-NOTA :50 Page eina innari málbroyting, har mann hevur havt eitt nú ikki fara inn aftur í Her stendur -a í fara framman fyri einum sjálvljóði, og tað kann vera, at tað júst í hesum umhvørvinum dettur burtur: ikki fara inn > ikki far inn, sbr. dømið (6a) niðanfyri. Ein annar møguleiki er, at tann noktandi boðshátturin er eitt dømi um málreplikatión, soleiðis, sum henda verður fatað av Heine og Kuteva (2005). Talan er tá um replikatión av enskum, eitt nú: don t go!, har sum noktanin stendur frammanfyri høvuðssagnorðið. Hetta hendir serliga hjá ungfólki, t.e., hjá teimum, sum brúka meira enskt í gerandisdegnum. Greinarstubbin 1 er bygdur upp soleiðis, at tað fyrst verður sagt nakað um arbeiðsháttin, síðani verða nøkur dømir løgd fram og úrslitið av kanningunum, og til endans verður eitt sindur sagt um ein ella fleiri møguligar upprunar. 2. Arbeiðsháttur Ætlanin er at svara spurninginum um, hvussu útbreiddur tann nýggji, noktandi rótarboðshátturin er í føroyskum. Her gjørdi eg eina kanning í studentaskúlanum í Hoydølum í mars Næmingarnir vóru millum 17 og 21 ár. Eg spurdi næmingarnar ymiskar setningar. Millum teirra vóru hesir: (5)a. Ikki tak fløskurnar, sum standa á borðinum! b. Ikki taka fløskurnar, sum standa á borðinum! c. Tak ikki fløskurnar, sum standa á borðinum! (5a) er dømi við rótarboðshátti, (5b) er noktan + navnháttur, sbr. (2a,b), og (5c) er tann vanligi boðshátturin í føroyskum. Úrslitið av hesari kanningini verður víst í kapittul 3. Aftur at hesum verður úrslitið, sum er knýtt at teirri íslendsku verkætlanini Tilbrigði í setningagerð, víst. Henda kanningin fevnir um 241 heimildarfólk, og varð hon gjørd á vári Heimildarfólkini koma frá ymiskum aldursbólkum og seks ymiskum økjum í Føroyum. Tað vóru Victoria 1 Eg takki tveimum metarum og ritstjóranum fyri viðmerkingar til eina eldru útgávu av hesum greinastubbanum.

3 IM 30 - _2009_-NOTA:Íslenskt mál 27 - _2006_-NOTA :50 Page 143 Tann nýggi noktandi rótarboðshátturin í føroyskum 143 Absalon sen og Helena á Løgmansbø, sum stóðu fyri kanningini í Føroyum. 2 Aftur at hesum havi eg leitað eftir setningsgerðunum í K8 korpusinum, á netinum og í tveimum tekstbankum, sum liggja tøkir á netinum. K8 korpusið eru óformellar samrøður, sum eg gjørdi í Føroyum í november Talan er um 30 heimildarfólk, líka tal av kvinnum og monnum í aldursbólkunum og 70+. Tey eru úr Vágum (8), Tórs havn (12), Eysturoy/Norðuroyggjum (6) og Suðuroy (4). Tekst - bankarnir, sum talan er um, eru og Tann fyrri byggir á Soslialin frá 2004 og fevnir um uml orð. Tann seinni byggir á Dimmu frá Hetta tilfarið fevnir um greinar, og eru 767 av hesum lesarabrøv. Meira fæst at vita um henda tekstbankan við at fara undir nevndu tilvísing. Eg leitaði eftir hesum orðasambondunum: ikki sel, ikki keyp, ikki far, ikki tak og ikki gev. 3. Nøkur dømir og kanningarnar Eg fann einki dømi við boðshátti yvirhøvur í K8 tilfarinum. Tað er helst ikki so undarligt. Talan er um óformellar samrøður, har heimildarfólkini siga frá um ymiskt, og her er ikki roknandi við nøkrum boðshátti. Heldur ikki fann eg dømir við noktandi rótarboðshátti í teks bankunum. Hann sær altso ikki út til at verða nýttur í formellum skriftmáli. Men eg fann dømir á netinum. Millum teirra eru tey, sum víst verða í (6): (6)a. Eg má líka siga, at eg ikki havi spottað nakran inni her Ikki far og taka sórit upp. Ikki sig at eg endi í helviti! ( , heintað: ) b. Og ikki sig nakað bull um, at tað ikki riggar! ( , heintað: ) 2 Eg takki Høskuldi Þráinssyni fyri loyvi til at brúka tølini frá kanningini.

4 IM 30 - _2009_-NOTA:Íslenskt mál 27 - _2006_-NOTA :50 Page c. Ikki gev børnunum karakter innan 8. flokk, men ( , heintað: ) d. Tað ljóðar, sum hendan gentan hevur góðar viðkonur, men ikki gev henni ringa samvitsku, um hon ikki heldur ( , heintað: ) e. Tað veit jeg ikki, havi ikki spurt um tað. Bíða, ikki sel beinan vegin, um onkur bjóðar 1000 kr, tí hann er maks verdur ( , heintað: ) f. Míni bestu ráð: pápi mín segði: tá tú fært tær eina konu. IKKI keyp eit[t] spegl inn í húsið! (deiligt ráð) ( , heintað: ) Legg her merki til (6a), har skrivarin hevur ikki far og og ikki taka sórit og ikki sig at, t.e. noktandi rótarboðshátt har eftirfylgjandi orðið byrjar við einum sjálvljóði, og navnhátt, har eftirfylgjandi orð byrjar við einum hjáljóði. Talan kann sostatt upprunaliga vera eitt sandhifyribrigdi. 3 Í mars í 2008 gjørdi eg eina kanning á Føroya Studentaskúla og HF-skeiði í Tórshavn. Her fingu næmingarnir ymiskar setningar, sum teir skuldu meta um, og millum setningarnar vóru noktandi boðsháttur og noktan + navnháttur. Talan er um 34 næmingar. Tey vóru í aldrinum millum 17 og 21, og úrslitið er sett upp í mynd 1 niðanfyri. Tølini undir stabbunum standa fyri ymiskum valmøguleikum, sum tey fingu. (1) = setningurin er grammatiskur; (2) setningurin er grammatiskur, men eg hevði ikki brúkt hann sjálv(ur); (3) setningurin er ivasamur; og (4) setningurin er fullkomiliga ógrammatiskur. Sum sæst, so verða noktan + navnháttur og vanligur boðsháttur + noktan góðtikin av teimum spurdu, meðan noktandi rótarboðsháttur ikki er eins væl umboðað, hóast tølini vísa, at noktandi rótarboðsháttur ikki er ógrammatiskur hjá næmingunum. 3 Sandhi er eitt sanskritorð, og verður í málvísindum brúkt serliga um tað, sum hendir ímillum orð (morfemmørk). Í føroyskum sæst tað m.a., tá mann sigur vit fara ikki sum vit far ikki, har -a fellur burtur.

5 IM 30 - _2009_-NOTA:Íslenskt mál 27 - _2006_-NOTA :50 Page 145 Tann nýggi noktandi rótarboðshátturin í føroyskum 145 Ikki tak fløskurnar, sum standa á borðinum Ikki taka fløskurnar, sum standa á borðinum Tak ikki fløskurnar Mynd 1: Úrslitið av spurnaðarblaðskanningini í Hoydølum í Kanningin, sum var partur av verkætlanini Tilbrigði í setningagerð hevði m.a. hesar báðar setningarnar: (7)a. Sig ikki, hvat tú ætlar at gera! b. Ikki sig, hvat tú ætlar at gera! Her er talan um vanligan boðshátt + noktan (sig ikki) og ta nýggju noktanina (ikki sig), men ikki noktan + navnhátt (ikki siga). Úrslitið sæst í talvum 1 og 2. Her er ja = møguligur setningur,? = ivasamur setningur og nei = ómøguligur setningur. Úrslitið, sum verður víst í talvu 1, er sosum tað, sum roknandi var við. Tey flestu góðtaka ein vanligan boðshátt við noktan. Spurn ing - urin er so, um aldur hevur nakað at siga, tá ið talan er um noktandi rótarboðshátt, t.e. ikki sig, sum verður víst í talvu 2, har spurt varð um setningurin Ikki sig, hvat tú hevur keypt mær var brúkbarur. Sum sæst, eru tað mest tey 16 ára gomlu, sum góðtaka noktandi rótarboðsháttin Ikki sig... Hetta kann eisini vísast á einum stabbadiagrammi sum mynd 2.

6 IM 30 - _2009_-NOTA:Íslenskt mál 27 - _2006_-NOTA :50 Page Talva 1: Úrslitið av teirri íslendsku kanningini, sum gjørd var í Føroyum her varð spurt um tann vanliga boðsháttin, t.e Sig ikki Til 16 ár samans Sig ikki, hvat tú ætlar at gera! ja Uppteljing % innan aldursbólk 74,1% 67,3% 84,9 82,7 76,8? Luttøka % innan aldursbólk 13,6 10,9 5,7 7,7 10,0% nei Uppteljing % innan aldursbólk 12,3 21,8 9,4 9,6 13,3 Tilsamans Uppteljing % innan aldursbólk Talva 2: Úrslitið av teirri íslendsku kanningini, sum gjørd var í Føroyum her varð spurt um tann nýttja noktandi boðsháttin, t.e. noktandi rótarboðsháttin Ikki sig Til 16 ár samans Ikki sig, hvat tú hevur keypt mær ja Uppteljing % innan aldursbólk 82,7% 56,4% 20,8% 25,0% 50,6%? Uppteljing % innan aldursbólk 7,4% 9,1% 18,9% 9,6% 10,8% nei Luttøka % innan aldursbólk 9,9% 34,5% 60,4% 65,4% 36,6% Tilsamans Luttøka ,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

7 IM 30 - _2009_-NOTA:Íslenskt mál 27 - _2006_-NOTA :50 Page 147 Tann nýggi noktandi rótarboðshátturin í føroyskum 147 Mynd 2: Tølini frá talvu 2 í einum stabbadiagrammi Talva 2 og stabbamyndin í mynd 2 vísa greitt, at aldur hevur alt at siga, tá ið talan er um, hvør góðtekur noktandi rótarboðshátt, t.e., tey 16 ára gomlu, og partvís tey ára gomlu, góðtaka hann, sbr. eisini dømini í (6), sum øll eru frá ungdómskjaki. 4. Uppruni Noktan + navnháttur sum ikki fara og ikki siga í (2a,b) er ikki bara til í føroyskum, men eisini í íslendskum. Í føroyskum hevur mann orðarøðina ikki + navnhátt eitt nú í nøkrum orðafellum: (8)a. Ikki kasta við steini, tá ein sjálvur býr í glashúsi. (Petersen og Isholm 2003:81) b. Ikki taka bátin eftir støvnunum. (Petersen og Isholm 2003: 203) c. Ikki gloypa um ov stóran bita. Sum víst verður hjá Petersen og Isholm (2003), so hava vit eisini ein annan form av summum av hesum orðafellunum, eisini í donskum: (9)a. Man skal ikki kasta við steini, tá ein sjálvur býr í glashúsi. b. Man skal ikke kaste med sten, da man selv bor i et glashus. (Petersen og Isholm 2003:81)

8 IM 30 - _2009_-NOTA:Íslenskt mál 27 - _2006_-NOTA :50 Page c. Man skal ikki taka bátin eftir støvnunum. (Petersen og Isholm 2003:203) Her er orðaraðið skula + noktan + navnháttur tað vanliga og tað er hugsandi at noktan + navnháttur, sum verður nýtt sum noktandi boðsháttur, er komið úr hesum, kanska bæði í føroyskum og íslendskum, møguliga orsakað av danskari ávirkan, sbr. (9b). Sjálvt um talan er ikki um vanligan boðshátt, men eina almenna framseting, er orða - røðin noktan + sagnorð í hvussu so er til staðar. Í dømum sum (8c), Ikki gloypa um ov stóran bita stendur navnhátturin gloypa framman fyri einum sjálvljóði, meðan hann í (8a,b) stendur frammanfyri einum hjáljóði, sbr. (6a), endurtikin her sum (10): (10) Eg má líka siga, at eg ikki havi spottað nakran inni her Ikki far og taka sórit upp. Ikki sig at eg endi í helviti! Hetta kann vera upprunin til noktandi rótarboðshátt, t.e., -a fellur burtur framman fyri einum sjálvljóði, men ikki upprunaliga framman fyri einum hjáljóði. Seinni verður tann nakni rótarformurin nýttur alla - steðs. Tað yngra ættarliðið hevur sostatt umtulkað og generaliserað tann nakna formin. 4 Men er hetta øll søgan? Er ein innari broyting og bara ein innari broyting tað, sum er atvoldin til, at mann fær noktandi rótarboðshátt í føroyskum? Fyrst má mann spyrja, hví tey eldru ættarliðini ikki hava umtulkað ikki fara og sig at eg endi í helviti til ikki far og sig at eg endi í helviti. Hví hendir hetta bara hjá teimum yngstu? T.e., hjá teimum, sum eru í mestum sambandi við enskt. Í K8 korpusinum sigur eitt heimildarfólk, hetta er tann parturin av verkætlanini, har tey tosa danskt ella gøtudanskt, soleiðis: Heimildarfólk: Fordi jeg kan engelsk flydende. Det er næsten som min modersmål, jeg kan det bedre end dansk. Ja. Jeg begyndte at tale engelsk når jeg var tre år gammel. Og dansk kom efter det. 4 Sum Höskuldur Þráinsson bendi á í viðmerking til henda greinarstubban, er sostatt møguligt at upprunin er eitt sandhifyribrigdi og mann hevur slíkt aðrastaðni í føroyskum, sum í vit koma ikki heim, sum kann verða borið fram sum kom ikki, t.e., við -a burturfalli.

9 IM 30 - _2009_-NOTA:Íslenskt mál 27 - _2006_-NOTA :50 Page 149 Tann nýggi noktandi rótarboðshátturin í føroyskum 149 Spyrjari: Nå! Hvorfor begyndte du at snakke engelsk så hurtigt? Heimildarfólk: Æøhm, fordi jeg har spilt jeg legede med engelske spil. Og se...så på engelsk[e] tegnefilm Jeg ved ikke hvorfor, men jeg kunne ikke lide at se danske tegnefilm, altså med dansk tale. Ku ikke li det. Så jeg flyttede hele tiden til det engelske så på tre år gammel, så talte jeg færøsk og engelsk, så nu er det næsten som mit modersmål Væl veit eg, at hetta er ein sjálvsmeting, og at metast skal um slíkt við varni. Men tað er altso soleiðis, at enskt hevur alt meira ávirkan á føroyskt og er hetta hjá teimum ungu. Ávirkanin stavar júst frá tí, sum hetta unga heimildarfólkið sigur: frá sjónvarpsfilmum og spølum! Frá at vera tvímælt eru hesi ungu trímælt. Tað er nokk ikki tilvildarligt, at samstundis sum tann enska ávirkanin veksur, kemur ein nýggjur, noktandi rótarboðsháttur inn í málið. Sum sagt, so er sjálvljóðaburturfall í talumáli bæði hjá ungum og eldri, og mann skuldi tískil líka so væl kunnað havt noktandi rótar - boðshátt hjá teimum ára gomlu ella hjá teimum ára gomlu. Nú hevur enskt don t go til dømis, altso við do, men um vit siga, at replikatión gongur eftir frymlinum niðanfyri, so kann væl vera, at talan er um enska ávirkan, t.e., at talan ikki er um kopiering ella lán, tá ið tosað verður um replikatión: (11) Málreplikatión (Heine og Kuteva 2005:81): a. Speakers notice that in language M there is a grammatical category Mx. b. They create an equivalent category Rx in language R on the basis of the use patterns available in R. c. To this end, they draw on universals strategies of grammaticalization, using construction Ry in order to develop Rx. d. They grammaticalize Ry to Rx. Væl kann hugsast, at tað er júst hetta, sum er hent við noktandi rótarboðshátti í føroyskum. Ungdómurin leggur merki til konstruktiónina don t go í enskum. Tey gera so eina líknandi, og her er vert at leggja merki til líknandi, konstruktión í føroyskum, og nýta tað tilfarið, sum

10 IM 30 - _2009_-NOTA:Íslenskt mál 27 - _2006_-NOTA :50 Page er til staðar, altso noktan + rót, og her kann væl vera, at tey so nýta Ry (ikki fara) fyri at náa fram til ikki far. 5 Eg meini eisini, at hetta stendur í samband við útviklingina av r í føroyskum í dag. Her hevur ungdómurin yvirhøvur ein retrofleksan approksimant (Petersen 2005). So kann mann mótmæla og siga, at eitt retroflekst r einki hevur við noktandi rótarboðshátt at gera. Nei, sum so ikki, men tá ið talan er um málamót (e. language contact) og mál yvirhøvur, so er eitt samband, tí eitt mál er ein skipan við fleiri undirskipanum, og er t.d. ensk (ella donsk) ávirkan í summum pørtum av skipanini, so er hon eisini í øðrum pørtum av skipanini (sbr. til dømis Thomason og Kaufman 1988:57 ff.). Tískil kann mann seta útviklingina av reterofleksum r og tí nýggja noktandi rótarboðsháttinum í ein leyp, og siga, at talan er vissuliga um enska ávirkan í føroyskum. Oftani er tað soleiðis, at leitað verður bara eftir einari frágreiðing, og so ikki meira, men í hesum føri ber ikki til at útilokað einum samspæli ímillum eina innari broyting + eina ytri ávirkan. Tá ið samanumkemur, sum eg longu havi sagt, so kann tað ikki vera nøkur tilvild, at hetta hendir hjá tí ættarliðnum, sum hevur størst samband við enskt. Mann hevur eina innari broyting sum burturfall av sjálvljóði frammanfyri sjálvljóði í næsta orði (eitt nú fara og > far og). Hetta kann so eisini henda analogiskt frammanfyri hjáljóði (taka sórit > tak sórit) og rættilig ferð kemur á broytingina, tá ið tey ungu koma í samband við enskt. tilvísanir Heine, Bernd, and Tania Kuteva Language Contact and Grammatical Change. Cambridge University Press, Cambridge. Henriksen, Jeffrei Orðalagslæra. Sprotin, Vestmanna. Petersen, Hjalmar P Frænda-r. Fróðskaparrit 53: Replikatión er eisini í Hvaðani ert tú frá? Her hevur mann hvørki ta donsku konstruktiónina Hvor kommer du fra, sum annars er lænt sum Hvar ert tú frá? ella tað føroysku Hvaðani ert tú? men eitt bland. Hetta vísir, at málreplikatión ikki er reint lán, t.e., at mann bara kopierar ta donsku orðarøðina, sum er gjørt í Jón gav klæðini til Frelsunarherin ístaðin fyri Jón gav Frelsunarherinum klæðini.

11 IM 30 - _2009_-NOTA:Íslenskt mál 27 - _2006_-NOTA :50 Page 151 Tann nýggi noktandi rótarboðshátturin í føroyskum 151 Petersen, Hjalmar P, og Páll Isholm Steinur brestur fyri mannatungu. Til taks - orðabók á føroyskum. Forlagið Brattalíð, Syðrugøtu. Thomason, Sarah G., og Terrence Kaufman Language Contact, Creolization, and Genetic Linguistics. University of California Press, Berkeley. útdráttur Í þessari grein er sagt frá nýrri tegund af neikvæðum boðhætti í færeysku. Venjulega stendur neitunin á eftir boðhætti, sbr. far ikki farðu ekki, en í nýja boðhættinum stendur hún á undan, ikki far. Að þessu leyti líkist nýi neikvæði boðhátturinn orðasambandi sem bæði er til í færeysku og íslensku, þ.e. neitun með nafnhætti, ikki fara. Eins og höfundur bendir á má finna talsvert af dæmum um nýja neikvæða boðháttinn á Netinu, en auk þess segir hann frá tveim könnunum þar sem þátttakendur voru beðnir að meta dæmi með þessum boðhætti. Önnur er könnun sem var gerð á vegum íslenska verkefnisins Tilbrigði í setningagerð vorið 2006 og Victoria Absalonsen og Helena á Løgmansbø sáu um. Hún náði til fjögurra aldurshópa og þar kom fram að það var einkum yngsti aldurshópurinn sem samþykkti nýja neitandi boðháttinn og þar næst sá næstyngsti. Einnig er sagt frá könnun sem höfundur lagði fyrir framhaldsskólanema í Þórshöfn í mars Þótt neitandi nafnháttur og hefðbundinn boðháttur með neitun á eftir sögn fengju betri dóma en nýi neitandi boðhátturinn var honum þó ekki alveg hafnað. Í lokinn veltir höfundur því fyrir sér hvort þarna gæti (óbeinna) áhrifa frá ensku, því þeirra væri helst að vænta hjá yngsta aldurshópnum, eða hvort upprunans sé að leita í sérhljóðabrottfalli þar sem nafnháttur fer á undan orði sem hefst á sérhljóði (t.d. ikki gloypa um). Hann telur ekki óhugsandi að báðar skýringarnar eigi rétt á sér. sum mary The new negative imperative in Faroese Keywords: imperative, negation, vowel deletion, language contact, grammatical replication This paper discusses a new variety of negative imperative in Faroese. Traditionally, the imperative precedes the negation (e.g. far ikki go not, i.e. don t go ), but recent examples of the opposite order can be found on the Internet (ikki far). In addition to this, Faroese (as well as Icelandic) uses negation + infinitive in a similar way (ikki fara). The author discusses a few examples of the new negative imperative collected from the Internet, and then reports on the results of two empirical studies. The first one was a part of the Icelandic research project Variation in syntax and the relevant study was administered by Victoria Absalonsen and Helena á Løgmansbø in the spring of In this study 241 subjects from four different age groups were asked

12 IM 30 - _2009_-NOTA:Íslenskt mál 27 - _2006_-NOTA :50 Page to judge various sentences, including the new negative imperative. This new construction was mainly accepted by the youngest age group (16 year olds), although the second youngest one did not reject it entirely. In a second study the author asked 34 high school students to judge the three constructions mentioned above. Although the negative infinitive and the conventional negative impertive (imp. + neg.) were favored by the subjects, they did not completely reject the new negative imperative (neg. + imp.). Finally, the author discusses two possible explanations of this change. According to the first one, the origin of the new negative imperative is to be found in constructions where the negative infinitive precedes a word beginning with a vowel, causing the final and unstressed vowel of the infinitive to be deleted (by a quite general sandhi rule) and the infinitive to sound like the imperative (i.e. ikki fara út > ikki far út, where fara is unmistakenly an infinitival form whereas far would sound like the imperative). According to the second hypothesis, this development is an example of grammatical replication with English as the source (cf. e.g. constructions like do not go where the negation precedes the main verb). The author suggests that both explanations may be (partially) right. Sonderforschungsbereich Mehrsprachigkeit Universität Hamburg Max-Brauer-Allee 60 D Hamburg hjalmar.petersen@uni-hamburg.de