Trý megin sløg av geislavirkni

Transcription

1 Geislavirkin dálking í Føroyum frá kjarnorkubumbum og kjarnorkuverkum Fyrilestrarøðin Speki í SVF Hans Pauli Joensen Náttúruvísindadeildin (NVD) Fróðskaparsetur Føroya NVD

2 At umrøða Alment um geislavirkni Keldur og spjaðing Geislavirkni á landi Geislavirkni í sjónum Samandráttur NVD

3 Trý megin sløg av geislavirkni Alfa bitlar He-kjarnur Beta bitlar Elekrónir ella Positrónir Gamma geisling Elektromagn. geisling Pappír Aluminium Blýggj NVD

4 Helvtar tíð Alisfrøðilig tíðin til geislavirknið frá einum evni er minkað niður í helvt. Lívfrøðilig tíðin til geislavirknið í eini livandi veru er minkað niður í helvt. Dømi Evnið Cesium 137 hevur alisfrøðilig helvtartíð uppá 30 ár lívfrøðilig helvtartíð upp á umleið 3 vikur íseyðakjøti NVD

5 Mát fyri geislavirkni Bq (Becquerel) eitt mát fyri styrkina í geislingini sigur hvussu nógvar atomkjarnur broytast hvørt sekund Dømi 100 Bq mátað í einum prøva merkir, at 100 atomkjarnur broyta eginleika hvørt sekund NVD

6 At umrøða Alment um geislavirkni Keldur og spjaðing Geislavirkni á landi Geislavirkni í sjónum Samandráttur NVD

7 Keldur til geislavirkna dálking í Føroyum Kjarnorku bumbuspreingingar í atmosferuni Óhapp á kjarnorkuverkum (Tjernobyl 1986) Útlát/lekar í havið (Sellafield, La Hague) Søktir kjarnorkudrivnir kavbátar Kjarnorkuburturkast sum er søkt í havið Mátingar av geislavirkni í Føroyum Risø (Roskilde) byrjaði at máta í Føroyum í 1962 NVD hevur serliga mátað aftan á Tjernobyl vanlukkuna Mátingar umrøddar í fyrilestrinum: í høvuðsheitum Cesium 137 í regni, gróðuri, kjøti, mjólk, sjógvi og tara NVD

8 Tal av kjarnorkuspreingingum síðan 1945 og styrkin Íalt 2419 spreingingar. Samlaða styrkin tilsvarar 530 milliónir tons av dynamit ~Mt av TNT Tal Í atmosferuni Undir Jørð UNSCEAR 2000

9 Støð har kjarnorku royndarspreingingar eru framdar síðan 1945 AMAP Assessment 1998

10 Tvær kjarnorkubumbur sleptar í Japan í august 1945 Myndir frá seinnu bumbingini: Nagasaki 9. august 1945 On August 9, 1945, the American B-29 bomber, Bock's Car left Tinian carrying Fat Man, a plutonium implosion-type bomb. The primary target was the Kokura Arsenal, but upon reaching the target, they found that it was covered by a heavy ground haze and smoke, pilot Charles Sweeney turned to the secondary target of the Mitsubishi Torpedo Plant at Nagasaki. Of the 286,000 people living in Nagasaki at the time of the blast, 74,000 were killed and another 75,000 sustained severe injuries. KELDA: National Archives Ruins in the foreground are of the Mitsubishi shipbuilding factory. The white building housed the sawmill. The double smoke stacks are a part of the steel mill. This factory is about 4,750 feet (1,450 meters) south of the hypocenter. KELDA: United States Army Returned Materials

11 Myndir frá Nagasaki í august fólk doyðu og fingu álvarsligar skaðar Tveir dagar áðrenn bumbuna Tveir dagar aftan á bumbuna

12 Kjarnorka týðandi orkukelda Litava El framleiðsla við kjarnorkuverkum í 2002 Svøríki Finland Bretland Kelda: IAEA

13 Tjernobyl vanlukkan í 1986

14 Mett útbreiðsla av dálking frá Tjernobyl 6. mai 1986 tá Náttúruvísindadeildin mátaði dálking í Havn Kelda: Lawrence Livermore National Laboratory and the US Department of Energy, Lange et al

15 Dálkingarkeldur í Arktis Sakk 12/8-00 Kelda: AMAP Assessment 2002

16 At umrøða Alment um geislavirkni Keldur og spjaðing Geislavirkni á landi Geislavirkni í sjónum Samandráttur NVD

17 3500 Regn á 7 føroyskum mátistøðum Geislavirkin dálking er mest komin við regninum 3000 Klaksvík 2500 mm Akraberg Tórshavn Klaksvík Akraberg Mykines Fossáverkið Nólsoy Sandur Kelda: J. Cappelen & E.V. Laursen, 1998

18 Cesium 137 í regni í Føroyum, Noregi og Svøríki/Danmark Bq Cs-137/m Tórshavn Klaksvík Tvøroyri Bodø Malmø/Risø

19 Cesium 137 í kúgvamjólk síðan 1962 Mjólk úr Føroyum, Noregi og Svøríki Tórshavn Klaksvík Tvøroyri Bodø Malmø Stockholm Bq/liter Tjernobyl

20 Cesium 137 í kúgvamjólk: miðalvirðir í 1964 Føroyar Tórshavn Klaksvík Tvøroyri Kelda: AMAP Assesment 2002

21 Mestu nøgdir av Cesium 137 í kúgvamjólk 1986 & 1987 Kelda: AMAP Assesment 2002 Føroyar Klaksvík Tórshavn Tvøroyri

22 Cesium-137 í feskum føroyskum seyðakjøti Bq/kg: Markvirðið eftir Tjernobyl í 1986 Bq/kg(fv)

23 Cesium 137 í lambskjøti. Miðal fyri (Bq/kg feskt, datokorrigerað til juli 1990) Bq/kg Bøur Velbastað Hvalvík Skáli Norðoyri Sandur Hvalba Sumba 3

24 Cesium 137 í lambskjøti. Miðal fyri (Bq/kg feskt, datokorrigerað til juli 1990) Bq/kg Bøur Velbastað Hvalvík Skáli Norðoyri Sandur Hvalba Sumba

25 Miðaltøl fyri Cesium-137 í tíðarskeiðnum Feskt kjøt 50 B q /k g Bøur Velbastað Hvalvík Skáli Norðoyri Sandur Hvalba Sumba Turt gras 250 Bq/kg Hans Pauli Joensen, Fróðskaparsetur 0 Føroya (NVD) Bøur Velbastað Hvalvík Skáli Norðoyri Sandur Hvalba Sumba 14

26 Samandráttur 1 á landi Geislavirkin dálking er komin í føroyska umhvørvið frá kjarnorkubumbum og Tjernobyl vanlukkuni. Mest geislavirkni í fyrru helvt av 1960 unum. Geislavirknið ymiskt ymsa staðni í landinum. Mest geislavirkni har tað regnar mest. Í fyrru helvt av 1960 unum og eftir Tjernobyl vanlukkuna vóru Cesium 137 nøgdirnar í mjólk størri í Føroyum enn í arktiskum pørtum av Noreg, Svøríki og Finlandi. Cesium 137 nøgdirnar í føroyskum seyðakjøti vóru í í summum førum størri enn ásetta markvirðið frá Geislavirkni í føroyskum matvørum er í dag nógv minni enn markvirðið.

27 At umrøða Alment um geislavirkni Keldur og spjaðing Geislavirkni á landi Geislavirkni í sjónum Samandráttur NVD

28 Útlát á sjógv av 99 Tc and 137 Cs frá Sellafield og La Hague Tc Cs Sellafield La Hague TBq yr TBq yr Helvtartíð: ár Helvtartíð: 30 ár

29 Meting um ferðatíð hjá geislavirknum evnum úr Írska Havinum og um broyting í nøgd á leiðini (Dahlgaard et. al) Svalbard ár ár 3-4 ár 50 Grønland Nore g Ísland Sko tland ár Norðsjógvurin 1000 Írland Mynd: Havið; Bogi Hansen

30 Kelda: AMAP Assessment 2002 Mátingar av Technetium 99 í 20 m dýpi Ár: 1999 FO Bq/m 3

31 Cesium 137 í sjónum norðan fyri Føroyar Bq/m Dýpið, m Dýpið Ár 1990 Ár

32 Cesium 137 í føroyskum bløru tara síðan Bq/kg 15 Útslag frá Tjernobyl jan-62 jan-64 jan-66 jan-68 jan-70 jan-72 jan-74 jan-76 jan-78 jan-80 jan-82 jan-84 jan-86 jan-88 jan-90 jan-92 jan-94 jan-96 jan-98 jan-00

33 Samandráttur í sjónum Geislavirkin dálking verður flutt við stóru havstreymunum. Men dálking er eisini komin í sjógvin frá atmosferuni. Nøgdirnar av Cesium 137 í føroyskum sjógvi minkaðu 1990 unum. Nøgdirnar av Cesium 137 ymiskar í ymiskum dýpum tíðliga í 1990 unum. Nøgdirnar av Technetium 99 smáar í føroyskum sjógvi. Tari er egnaður til staðfestingar av geislavirknari dálking í yvirflatuni. Lítil geislavirkin dálking í føroyskum havumhvørvi.

34 Takk fyri! NVD