TOSKUR á Landgrunninum. Lívfrøði. Gadus morhua

Transcription

1 TOSKUR á Landgrunninum Gadus morhua Serføroyskur fiskastovnur Gagnfiskur Botnfiskur Elsti aldursgreinaði toskur undir Føroyum: ár Longsti mátaði toskur undir Føroyum: 1 cm Lívfrøði Undir Føroyum eru tveir sjálvstøðugir toskastovnar, toskurin á Landgrunninum og toskurin á Føroya banka. Harumframt er toskur av íslendskum uppruna vanligur á Íslandsrygginum. Lítil vitan er um stovnsuppbýtið hjá toski á Ytrabanka/Bill Baileybanka og Ytstabanka/ Lúsabanka. Útbreiðsla Toskur er báðumegin í Norðuratlantshavinum (Mynd 1). Í Barents hav i num frá Novaja Semlja og Svalbarði og Jan Mayen og suður til Biscaya vík ina. Í Eystara salti, Katte gat, Skager rak, í Norð sjó num, undir Føroyum, Íslandi og Grøn landi. Frá Labra dor til North Caro lina. Toskur finst frá vatnskorpuni niður á í minsta lagi metrar. Miðallongd (cm) Aldur (ár) Mynd. Miðallongd móti aldri mátað á yvirlits trolingunum um várið á Landgrunninum 9-1. Við gráum strikum er víst, nær helvtin av toskinum er búgvin at gýta fyrstu ferð. Mynd. Toskanytrur. Mynd 1. Útbreiðsla av toski. Vøkstur Smáfiskur undir cm er um ½ ár og yngri, millumfiskurin er umleið - ár og toskurin er úr upp í eini 1- ár (Mynd ). Lítið er tó til av toski eldri enn 1 ár (verður fiskaður, áðrenn hann nær hendan aldur). ára gamal er toskurin umleið cm til longdar, ára gamal 7 cm og 8 ára gamal 88 cm til longdar. Aldurin hjá toski verður staðfestur við at telja árringar í nytrunum. Nytran á toski er lutfallsliga stór (Mynd ), og tí verður hon skorin áðrenn hon verður lisin fyri at síggja aldursringarnar betri. Kruvd vekt (kg) Longd (cm) Mynd. Longd móti vekt mátað frá veiðu, árini 9-1. Longd móti vekt fyri allar støddir av landaðum toski sæst í Mynd. Miðalvektin á cm longum toski í kruvdari vekt var umleið, kg árini

2 Kynsbúning Í miðal gýtir helvtin av toskinum fyrstu ferð umleið ára gamal; tá er hann um cm til longdar (Mynd ). Ein partur av tosk i num verður kyns búgv in longu sum ára gamal, men megin part ur in gýt ir tó ikki fyrr enn sum - ára gamal. Gýting Toskurin á Landgrunninum gýtir frá februar til mai, men meginparturin av gýt ing ini er tó í seinnu helvt av mars til miðjan apríl. Høvuðsgýtingarøkini eru á Norð hav inum, vestan fyri Mykines og í Sandshavinum (Mynd ). Eftir gýtingina flotna rognkornini og verða spjadd kring allan tann grunna partin av Landgrunninum við streyminum. Ferðing Toskur við Føroyar er ógviliga støðufastur, við tað at hann nærum ikki ferðast til onnur havøki. Merkingarroynd ir vísa, at bert umleið 1 toskar av umleið 1 eru fingnir aftur uttan fyri føroyska økið. Toskur er støðufastur, bæði tá tað velst um gýtingar øki og føðiøki (har toskur livir, tá hann ikki gýtir), soleiðis at tann einstaki toskurin brúkar sama gýtingarøki og sama føði øki ár undan ári. Eftir gýting fer toskur heim aftur, har hann heldur seg frá mai-juni og til eina ferð í januar-februar komandi ár. Toskur, sum gýtir á Norð hav i num, kemur frá øllum økjum á føroyska landgrunni num, meðan toskur, sum gýtir vestan fyri Sandoy, kemur frá økinum sunnan- og vestan fyri Føroyar. Einstøk ár, beint eftir gýting og gjarna tá lítið er av føði, fer upp til ein triðingur av toskinum til økir nær landi og held ur sær har restina av árinum. Mynd. Høvuðsgýtingarøkini hjá toski á Land grunninum. Yngul og ungfiskur Um mánaðarskiftið juni/juli søkir toskayngulin botn (Mynd ), og í seinnu helvt av juli sæst hann í taranum. Yngul in er tá einar - cm til longdar. Eitt til tvey ár er tosk ur in fram við landi, áðrenn hann leitar longur útfrá og upp í tann vaksna stovnin. Reyðfiskur er toskur, sum heldur til í taranum. Ikki er greitt, um reyðfiskur er ein egin undir bólkur av toski við Føroyar, á sama hátt sum kyst torsk er tað í norskum havøki. Føði Høvuðsføðin hjá toski er fiskur, krabbadjór og lindjór (Mynd 7). Um várið er tað serliga hvítingsbróðir, sum verður etin. Um summarið er býtið meira javnt millum høvuðsbólkarnar. Vert er at leggja til merkis, at makrelur nærum ikki finst í magunum um várið, meðan hann er ein týdningarmikil bólkur um summarið. Orsøkin er, at makrelur í serliga stóran mun var í føroyskum øki um summarið hesi árini (9-1). Innihald í vekt (%) 1 Vár Summar Innihald í vekt (%) 1 Mynd. Toskayngul fingin við Magnusi Heinasyni á yngultúri síðst í juni, har trolað varð uppi í sjónum. Hvítingsbróðir Svartkjaftur Makrelur Fiskur Krabbadjór Lindjór Annað Mynd 7. Føðin í vekt í toskamagum býtt í høvuðsbólkar um várið og um summarið árini 9-1.

3 Veiða Toskaveiðan undir Føroyum lá støðugt millum túsund og túsund tons í nærum eina øld (uttan undir seinna heimsbardaga). Toskaveiðan fór heilt niður um túsund tons fyrst í nítiárunum, men góðir árgangir mentu stovnin skjótt aftur. Veiðan í 1 av toski á Landgrunninum var eitt vet størri enn í 1, sum sambært almennu hag tøl unum var einans.9 tons. Hetta er nakað av tí lægsta sum hevur verið fiskað ta seinastu øldina (Mynd 8). Eftir at fiskimarkið varð flutt út á fjórðingar í 1977, hava føroyingar sjálvir fiskað at kalla allan toskin undir Føroyum. Miðalvekt (kg) Mynd 1. Miðalvektir á - ára gomlum toski á Landgrunninum Heildarveiða (x1 tons) Mynd 8. Heildarveiðan av toski á Landgrunninum 19-1 í rundari vekt. Fram til og við 19 er veiðan á Føroyabanka íroknað. Aldursbýtið í toskaveiðuni á Landgrunninum í 1 er víst á Mynd 9. Hon vísir, at meginparturin av toskinum var til 7 ára gamal og at bert lítil partur av fiskinum var 8 ár og eldri. Knøpp % vóru ára gamal fiskur. Miðalvektir fyri tosk á Landgrunninum eru broyttar nógv gjøgnum árini. Hvussu nógv - ára gamal toskur í miðal hevur vigað síðani 199 er víst í Mynd 1. Frá 191 og til einaferð í áttatiárunum minkaðu miðalvektirnar munandi, meðan tær seinnu árini eru øktar nakað, men tó hava sveiggjað nógv. Á landingarmiðstøðunum kring landið verður tosk urin bólkaður í støddarbólkar, alt eftir vekt. Í Talvu 1 er víst áleið hvussu gamal og hvussu langur toskurin er í mun til vektbólkarnar 1 til. Talva 1. Umrokningartalva út frá støddarbólkum. Virðini byggja á tøl fyri árini 9-1. Aftasta kolonnan sigur, hvussu stórur partur av fiski num í ymsu støddar bólkunum væntandi hevur gýtt minst einaferð. Kruvd vekt (kg) Aldur (ár) Longd (cm) % Búgvin Stødd 1 7, % Stødd,-7, % Stødd,-, % Stødd 1,-, % Stødd,-1, % Tal (%) Aldur (ár) Mynd 9. Lutfalsliga aldursbýtið í toskaveiðuni á Landgrunni num í 1.

4 Stovnsmeting Ein stovnsmeting er eitt roknistykki, sum vísir, hvussu nógv er til av fiski, og hvussu stórt fiskideyðatalið hevur verið. Roknistykkið byggir á, hvussu stórt tal av toski í hvørjum aldursbólki er fiskað í eitt langt áramál. Tá ber til at telja saman, hvussu nógvir toskar av teimum ávísu árgangunum eru fiskaðir. Sum dømi kann nevnast árgangurin frá ári tá telur ein saman, hvussu nógvir ára gamlir toskar vórðu fiskaðir í, ára gamlir í, ára gamlir í og so framvegis. Fyri allar árgangir, sum eru heilt uppfiskaðir, er lætt at gera hesa samanteljing og leggja upp fyri náttúrligum deyða. Hetta ber ikki til fyri árgangir, sum framvegis eru í veiðuni og tí ikki eru uppfiskaðir enn. Tá er neyðugt eisini at brúka upplýsingar um veiðu per troltíma hjá annaðhvørt rannsóknarskipinum ella øðrum fiskiførum. Tilfar er tøkt at gera stovnsmetingar av toskastovninum aftur til 199. Í hvørjari stovnsmeting (VPA) verður m.a. fiskideyða talið, gýtingarstovnurin, og tilgongdin roknað út fyri hvørt ár. Stovnsmetingar frá einum ári til annað geva ikki sama úrslit. Sum heild er lítil og eingin broyting í úr slit unum fyri árgangir, sum hava verið gjøgnum fiski skap in og eru uppfiskaðir/deyðir. Úrslitini fyri árgang ir, sum hava verið stutta tíð í fiskiskapinum kunnu broyt ast nógv frá einum ári til annað, júst tí at ein hevur fleiri tøl at halda seg til. Serliga úrslitini frá seinastu árunum kunnu broytast nakað. Í 17 var stovnsmetingarhátturin fyri tosk broyttur frá eini sokallaðari XSA (Extended Survivor Analysis) til eitt sokallað SAM (State-based stock Assessment Model). Bæði XSA og SAM eru eitt slag av VPAanalysu. Ein høvuðsfyrimunur við SAM er, at tað fáast óvissur fyri úrslitini. Tilgongdin av smáfiski til toskastovnin síðani 199 hevur í miðal verið um 17 milliónir eitt ára gamlir smáfiskar árliga, Mynd 11. Flestu árgangir hava sum Tilgongd í tali (mió.) 1 1 eitt ára gamlir verið millum 8 og 1 milliónir fiskar, men einstakir hava skarað framúr. Tann størsti var 198-árgangurin; hann var um milliónir fiskar sum eitt ára gamal í 198, men eisini árgangirnir frá 199, 199 og 1999 vóru góðir. Vert er at leggja til merkis, at tíðarskeiðið eftir ár 1 er tað longsta tíðar skeið ið við smáum árgangum í minst eina øld. Tað er eitt greitt øvugt samband millum árgangsstyrki hjá toski og hýsu og nøgd av djóraæti um summarið (Mynd 1), men orsøkin er ókend. Støddin á gýtingarstovninum er víst á Mynd 1; toska stovnurin hevur ongantíð, tá 1991 og 199 eru undan tikin, verið so illa fyri sum seinasta tíggjuáraskeiðið. Tilgongd Mynd 1. Tilgongd av 1 ára gomlum toski og hýsu og nøgd av djóraæti. Djóraæti Miðal veiðutrýst fyri aldursbólkarnar -7 ár aftur til 199 er víst á Mynd 1. Veiðutrýst er eitt slag av einum lutfalli millum veiðuna og stovnsstøddina. Hetta merkir, at veiðutrýstið kann vera stórt, hóast veiðan er lítil (tí stovnurin eisini er lítil). Veiðutrýstið á toski hevur sum heild verið stórt, við tað at 9% í miðal eru veidd úr toskastovninum um árið síðan 199. ICES hevur mett, Djóraæti (g/m ) Tilgongd (mió) Mynd 11. Tilgongdin av smáfiski til toska stovnin á Landgrunninum gjørd upp fyri hvønn árgang sum tal á 1 ára gomlum fiski. Gýtingarstovnur (x 1 tons) Mynd 1. Gýtingarstovnurin á toski við ársbyrjan

5 Veiðutrýst,8,7,,,,,,1 1% % 1% % % % 1% 9% Mynd 1. Veiðutrýstið á toskastovnin á Landgrunninum roknað sum miðal fyri aldrarnar til 7 ár. Vinstrumegin víst sum virðið F og høgrumegin sum % fiskað úr stovninum. at eitt veiðutrýst á 19% um árið gevur størstu varandi veiðu. Tey lívfrøðiligu tilvísingarvirðini fyri tosk, hýsu og upsa vórðu roknað av nýggjum í 17. Tey lívfrøðiligu til vísingar virðini fyri tosk á Land grunn i num eru nú m.a. hesi: B lim (minsti hugsandi gýtingarstovnur) er settur til 1. tons, sum er sama tal sum tann minsti skrásetti gýtingar stovnur (í 199). Tað er tó als ikki ráðiligt at hava so lítlan gýtingar stovn og tess vegna er B pa (varisligt minstamark á gýting ar stovni) settur hægri til umleið 9. tons. F lim (hægsta hugs andi veiðutrýst) er sett til,9. F pa (fyrivarnis-veiðutrýstið) er sett til,9, meðan F MSY (gevur størstu varandi veiðu) er sett til,. Vert er at leggja til merkis, at, sambært teimum nýggju tilvísingar virðunum fyri veiðutrýst, tolir toskastovn ur in eitt stórt veiðutrýst (upp til,9) uttan at fara langt niður um B pa, men veiðan verður tó minni enn størsta vara ndi veiða. Forsagnir Veiðutrýstið í 1 fór niður í mun til 1 (Mynd 1) og er væntað at broytast lítið í Tilgongdin hevur verið lítil seinastu árini (Mynd 11), men tekin eru um, at tilgongdin av 1 ára gomlum smáfiski í 17 er eitt vet størri enn vanligt (1 milliónir), hóast hetta talið er sera óvist. Tilgongdin í 18 og 19 er ókend og sett til umleið milliónir. Undir hesum fortreytum er gýtingarstovnurin væntaður at gerast umleið 8 túsund tons í, men mangt kann broytast til ta tíð. Keldur ICES, 17. NWWG 17. Jákupsstovu, S. H. í,. Fiskiskapur við Føroyar í 1 ár. Úrdráttir úr hagtølum frá ICES. Jákupsstovu, S. H. í, Reinert J. and Steingrund P.. Cod in Faroese Waters. 1th Norwegian - Russian symposium, Bergen. 1 pp. Mouritsen, R. 7. Fiskur undir Føroyum. Steingrund, P. 9. The near-collapse of the Faroe Plateau cod (Gadus morhua L.) stock in the 199s: The effect of food availability on spatial distribution, recruitment, natural production and fishery. Dr. Philos. thesis at the University of Bergen, 9. pp. handle.net/19/97 - please use this link when you quote this publication. Steingrund, P., Hansen, B., and Gaard, E.. Cod in Faroese waters. In: Spawning and life history information for North Atlantic cod stocks: -, edited by Brander, K. ICES Cooperative Research Report 7. Ábyrgdarfrøðingur: Petur Steingrund