Ontmoeting met NG Kerk-Ringe, Oos-Kaap, Julie en Augustus Hoe kan die Kerk 'n rol speel in die onderwys?

Transcription

1 1. Inleiding Ontmoeting met NG Kerk-Ringe, Oos-Kaap, Julie en Augustus 2013 Hoe kan die Kerk 'n rol speel in die onderwys? Dr Johann McFarlane Die gesprek vind plaas binne die aanname dat die onderwys in Suid-Afrika in die algemeen, en in die Oos-Kaap in die besonder, in 'n krisis verkeer, in so 'n mate in die Oos-Kaap dat daar selfs gepraat word van 'n moontlike ineenstorting van die hele sisteem. Hierin is die belangrikste kommer van die kerk gerig op die feit dat die Godgegewe potensiaal van die leerders nie ontwikkel word nie, met die noodwendige gevolge van die vermorsing van 'n hele geslag se moontlikhede en lewens, sowel as die erodering van die land se ekonomiese, wetenskaplike, politieke en maatskaplike stabiliteit en ontwikkeling. Wat hieronder volg moet gesien word as gedagtes wat op die tafel gesit word om 'n gesprek te stimuleer, 'n gesprek waarin gesamentlik gesoek word na praktiese, haalbare en volhoubare (sustainable) aksies waarin die kerk, en deur die kerk die gemeenskap, 'n rol kan speel. Die voorstelle word gemaak binne die raamwerk van 'n 3-dimensionele voorstelling (vgl. meegaande skets). 2. Basiese en deurlopende beginsels 2.1 Passie. Sonder 'n passie vir die onderwyssituasie, kan daar min langdurige en betekenisvolle inisiatiewe van stapel gestuur word. Die leierskap sal enige pogings om lidmate meer by onderwys te betrek, met passie moet aanpak en bemark. Veral sal hulle op die uitkyk moet wees vir mense met passie vir die onderwys. Saam daarmee sal die nood in die onderwys en die belangrikheid daarvan vir almal in die land met 'n passie in preke aangeraak moet word. Die belangrikheid van die onderwys as 'n uitbreiding van die bediening sal ook beklemtoon moet word. Die omstandighede waarin die meeste onderwysers hul werk moet doen, kan sonder veel verbeelding gelyk gestel word aan die waarin sendelinge werk, en daarom moet ons al hoe meer die onderwys sien as 'n moontlike sendingaksie van die kerk. Daarby kom die feit dat ons as Afrikaanssprekendes die enigste volk in die wêreld is (met uitsondering van dalk die wat die Hollanders) wat die bruin groep in hul eie taal kan bedien. 2.2 Koninkryksbeginsels Die Kerk kan net om een rede by die onderwys betrokke kan raak, en dit is om die beginsels van die Koninkryk te bevorder. Onder Koninkryksbeginsels word verwys na liefde; geregtigheid; vergifnis; die bereidheid om jou lewe te verloor in diens van die Koninkryk; diens bo posisie; die vergadering van skatte in die hemel; die feit dat Jesus die enigste weg 1

2 na God is; die belangrikheid van kinders in die Koninkryk; barmhartigheid; regverdigheid; die heers oor die Skepping; die verheerliking van God, ens. 2.3 Nederigheid Die Kerk sal vanuit die staanspoor met groot nederigheid nader aan die onderwys moet beweeg. Dit sluit in dat die kerk nie die antwoorde het nie, ook nie kan aanvaar dat hulle weet wat die probleme is nie. Daarom sal daar begin moet word met 'n houding van luister. Dit sal ook beteken dat tyd gemaak sal moet word om skole te besoek, en op 'n eerstehandse vlak hulleself te vergewis van die probleem waarby hulle betrokke kan raak. 2.4 Netwerke Die Kerk sal die werk in die onderwys nie op sy eie kan aanpak nie. Daar is net te veel organisasies en groepe wat al hulle geloofwaardigheid oor baie jare opgebou het in hulle betrokkenheid by skole, en wat daarom weet wat die beste werk. Die meeste van hulle sal alle hulp wat hulle kan kry, verwelkom. Dit maak dit ook makliker om te begin, omdat 'n mens by bestaande inisiatiewe aansluit. Netwerke kan ook ander denominasies insluit. 2.5 Eie en ander skole Terwyl daar 'n natuurlike beweging na die skole binne die grense van 'n gemeente is, moet daar in gedagte gehou word dat die meeste skole naby aan NG Kerke redelik goed daaraan toe is vanweë beide historiese oorwegings en die voortgaande betrokkenheid van Afrikaanse ouers se betrokkenheid by hulle kinders se skole. Daarom is dit aan te beveel dat gemeentes ook uitreik na skole anderkant die spoorlyn, sodat die beginsel van omgee ook aangespreek word. 2.6 Uithouvermoë Alle ontwikkelingswerk bring die ervaring van 3 treë vorentoe en 2 terug. Daarom is dit belangrik dat daar van die begin af die instelling moet wees dat daar baie teleurstellings op die werk wag; teleurstellings van plaaslike mense wat moeg word; van dinge wat so stadig beweeg, van 'n gesindheid van beregtiging, en 'n afwesigheid van enige dankbaarheid. Uiteindelik kan die Kerk net die werk aanpak in die wete dat dit Koninkrykswerk is, en dat die Here die Kerk stuur en ook vir hom voorsien. Die noodsaaklikheid van uithouvermoë geld dus van die begin af. 2.7 Ekumeniese samewerking Oor al die eeue het die Kerk die onderwys as belangrik beskou. Daarom is dit baie interessant om te sien waarmee kerke mee besig in terme van die onderwys. Daar is dus vele geleenthede om hande te vat in hierdie verband. 2

3 3. Algemene intreepunte in skole 3.1 Skoolbeheerliggame Hierdie is een van die mees logiese maniere waarop die Kerk by skole betrokke kan raak. Ouers kan aangemoedig word om op beheerrade te dien, gemeentelede met ekspertise kan aanbied om die riglyne vir vergaderingsprosedures te verduidelik, net so mense met finansiële en regskennis kan ondersteuning aanbied, dalk nie altyd as permanente lede nie, maar op ad hoc geleenthede. 3.2 Administratiewe hulp Daar bestaan ongelooflike onkunde t.o.v. basiese administratiewe funksies soos liassering en die byhou van verslagkaarte van leerders. Raad hieroor kan maklik by 'n koffiesessie met die admin personeel gegee word. 3.3 Ondersteuning van onderwysers Daar is verskeie maniere waarop die onderwysers ondersteun en aangemoedig kan word. 3.4 Monitering van onderwysers In disfunksionele skole kan ouers selfs 'n rol speel om laat kom en afwesigheid van onderwysers te beveg. 3.5 Leerders Leerders se probleme is legio. Dink bv. net aan gebroke huisgesinne of sterftes waarmee die kinders gekonfronteer word, om van honger en geweld nie eers te praat nie. 3.6 Vroeë kinderontwikkeling. Ook hier is baie behoeftes, self in die meer gegoede woonbuurte. In die agtergeblewe dele is enigiets welkom: klere, kos, speelgoed, tydskrifte, skoonmaakmiddels, toiletpapier, matte ens. Nog belangriker is egter opleiding van vroue wat aan die stuur staan van crèches in terme van basiese vereistes om sulke instellings te registreer, die bring van die evangelie aan klein kindertjies, onderwys en leertegnieke vir kleuters 3.7 Ouers Baie ouers is onbetrokke by skole. Die kerk kan 'n groot rol speel om hierdie prentjie om te keer deur die prediking, seminare oor ouerbetrokkenheid, studiemetodes, die uitdagings van enkelouers ens. 3

4 3.8 Skoolgeboue Die instandhouding van skoolgeboue is iets prakties waarmee entoesiasme bevorder word. Dit hoef nie groot projekte te wees nie, maar eerder in lyn met vaardighede in die gemeente soos ruite vervang en verfwerk. 4. Kerk/gemeenskapsintervensies 4.1 Opleiding Daar bestaan verskeie nie-regeringsorganisasies wat met opleiding besig is (bv. FAMSA). Samewerking met hulle is maklik om mee te begin. Die Kerk kan natuurlik ook self, waar hy die nood raaksien, sy eie kursusse in sy eie gebou aanbied. Hierin is opleiding van mense wat met voorskoolse kinders werk, miskien die heel belangrikste. 4.2 Aanspreek van basiese behoeftes Voedsel, gesondheid en maatskaplike dienste. Weereens kan die aangebied word op 'n plaaslike vlak, of by 'n gemeenskap. 4.3 Finansiële of regshulp / raad. 'n Voorbeeld van eersgenoemde is bv. om 'n fondsinsamelingspoging saam met skole te organiseer, hulle te help met die skryf van 'n aansoek om finansiële steun (funding proposal); 'n voorbeeld van sg. is advies oor die aanspreeklikheid van onderwysers. 4.4 Een van die langertermyn funksies wat die kerk kan vertolk is om die kinders aan te moedig om onderwys as 'n loopbaan (roeping) te aanvaar, en selfs vir hulle beurse aan te bied vir hulle studies. 4.5 Kerkgeboue as basis van hulp Kerkgeboue is op sommige plekke die enigste stewige strukture wat as studielokale en rekenaarsentrums kan dien (en natuurlik ook die kinders nader aan die kerk trek). Die kerkfasiliteite speel alreeds 'n sleutelrol om die kinders oor naweeksaande besig te hou. 4.6 Sosiale geleenthede. Die uitreik van mense en die kerk na sosiale kontak met onderwysers, skoolhoofde, kinders, admin personeel is 'n sleuteltaak. Tydens sulke geleenthede kan erkenning gegee word, dankie gesê word, geleentheid vir onderwysers om hulle stories te vertel (ook van wat in die klas gebeur!), ens. 4.7 Die uitstuur ( commissioning ) van onderwysers namens die Kerk. Kerk kan ook spesiale geleenthede reël waartydens onderwysers spesiaal as onderwysers uitgestuur word deur die Kerk. 4

5 4.8 Afgetrede onderwysers. Daar is 'n groot behoefte aan afgetrede onderwysers om weer hulle ekspertise tot beskikking van skole te stel. Die kerk kan hierin 'n groot rol speel deur lidmate aan te moedig, en hulle van die nood bewus te maak. 4.9 Voorbidding 'n Sleutelrol vir die Kerk om te speel is om voorbidding te doen, in die algemeen, maar ook vir onderwysers en leerders by die naam. 5. Spesifieke moontlikhede (net om gedagtes te stimuleer) Veiligheid en sekuriteit Akademiese hulp Sport en die kunste Spesifieke vaardighede wat verband hou met vervulde lewens soos sang, debatvoering, joernalistiek, rekenaarvaardighede, skaak en geslagsake. Geestelike aangeleenthede soos bekering, Bybelkennis, dissipelskap. Konflikhantering Vir ouers: Hoe om met 'n beperkte begroting uit te kom, bv. Hoe om ekonomies te koop en te kook Verhoudings tussen ouers en kinders Leer om nee! te sê Beroepsvoorligting Nooi die skool uit om hul 10 moeilikste kinders vir 4 Vrydagaande of Saterdagoggende vir die kerk te gee en gebruik dan gemeentelede met ekspertise om met hulle te werk, deur bv. hulle vra om hulle stories te vertel, hulle op 'n uitstappie te neem, hulle 'n kursus in rekenaarvaardighede te gee, die Voortrekkers te kry om vir hulle op 'n nagmars te neem, ens. 5

6 Opsommenderwys 6. Is dit prakties? Wanneer al die bostaande gesê is, is die vraag oor hoe dit moet gebeur. Is dit nog 'n taak wat op die tafel van die predikant geplaas word waarvoor hy of sy die verantwoordelikheid moet neem? Ek dink dit kan help om 'n breë agtergrond te skep, maar dit gaan nie 'n omwenteling teweeg bring nie. Dis min of meer soos ons nog altyd gedink het oor gemeenskapsinisiatiewe, waar iemand of 'n instansie die leiding moes neem, mense moes motiveer om hierdie lewensnoodsaaklike uitdaging aan te gryp en daarmee te hardloop. En as dit nie werk nie, voel die leier of organisasie 'n mislukking, en het nooit weer die moed om so iets te loods nie. 7. Is daar 'n manier waarop ons die Kerk se rol in skole nuut kan benader? 7.1 Miskien moet ons op 'n heeltemal ander manier dink: Sê nou maar ons doen weg met die rol van 'n aangestelde of algemeen aanvaarde leier, ons vergeet van 'n komitee, 'n struktuur, 'n bestuur, fondsinsameling, iemand wat planne maak en mense probeer intrek en motiveer, voorskrifte, terugvoer en verslae, kortom van 'n bona-onder inisiatief, waar beide die organisasie en die leierskorps nog verder die las moet 6

7 dra. Kom ons dink in terme van 'n onder-na-bo, suurdeeg (Matt 13:33) inisiatief, gebou op die uitdaging van die individu om sy/haar passie en ekspertise oop te stel vir plekke of geleenthede waar dit benut en aangewend kan word, afhanklik van die beheer, leiding en inspirasie van die Heilige Gees. Kom ons dink aan die doel om die Koninkryk te bou deur die bevordering van Koninkryksbeginsels in die algemene samelewing, maar veral in die onderwys. 7.2 Dan sou die idee vir die Kerk om in die onderwys betrokke te raak, soos volg kan lyk: Die leierskap van die Kerk besin oor die denkraamwerk waarin die Kerk wil opereer: dit behels 'n keuse tussen drie moontlikhede (in navolging van 'n voorlegging van Prof. Deon Pretorius, aan die Kerkleiers in Port Elizabeth op 11 Julie 2013): Puristies: Goed in teorie, gerig op die verbetering van sy teorie, redelik eksklusief, voeg waarde toe ten opsigte van 'n baie nou-geformuleerde doel, so gefokus op self-gedefinieerde doel dat dit kontak met sy omgewing verloor, voortbestaan steeds onder bedreiging, daarom steeds besig om te veg om oorlewing (Brother Andrew 1 : Survival mode ). Populisties: Oorbeklemtoon sekondêre rol van die kerk in die samelewing, word 'n ontwikkelingsagentskap, verlaag sy teoretiese standaarde, verloor sy gesag (Brother Andrew: Thriving mode ). Betrokke (Engaged): Betrokke in gemeenskap sonder om sy boodskap prys te gee, inklusief, die beginsel van wederkerigheid (reciprocity) word steeds gehandhaaf (Brother Andrew: Serving mode ). Die Predikers beklemtoon die die Koninkryk en Koninkryksbeginsels Die leierskap plaas dan die perspektief van 'n beweging op die tafel. Dit beteken dat individue hulle beskikbaar stel vir kontak met skole op 'n koffiedrink en gesels-basis. Daaruit sou individue dan self moet onderskei hoe en of die Heilige Gees hulle passie knoop aan behoeftes of nood wat blyk uit die sosiale verkeer met skoolverteenwoordigers. Hieruit kan enigiets ontwikkel waarvoor die individue die leiding van die Gees moet vertrou en daarop reageer (binne hulle eie beprekings van tyd, geld en ander verpligtinge). Die klem lê op eenvoudige, volhoubare dinge soos die afrigting van 'n sokkerspan, dit wat natuurlik oor die individu se pad kom. So iemand stel dan die plan in werking, en vertel dan die storie of insigte aan die leierskap wat dit verder versprei (vir hierdie kommunikasie word sosiale media gebruik meestal gebruik, maar die eredienste is natuurlik die mees ideale plek om die gemeente opgewonde te maak oor wat aan die gebeur is). 1 Brother Andrew and Al Jansen Secret believers. What happens when Muslims turn to Christ? London: Hodder and Stoughton 7

8 7.2.3 Die leierskap se rol is verder om die eerste van sulke kontaksessies te reël. Hulle moet ook inligting wat op hulle pad kom, deurgee aan diegene betrokke by die skole (weereens deur middel van sosiale netwerke 2 en eredienste). Hulle moet ook nie ophou om die wat betrokke raak aan te moedig en erkenning te gee nie Die leierskap raak self op grondvlak by eenvoudige, haalbare inisiatiewe betrokke soos bv. om een maal 'n maand 'n koffie-afspraak met individuele of groepe skoolhoofde te hou Belangrikste is dat die hele gemeente van die begin af voorbidding vir die aksies doen en soos wat die stories inkom, ook vir individuele kinders waarmee kontak gemaak word. Diagram om die idee van 'n beweging (in teenstelling met 'n organisasie) te verduidelik Kommunik asie (sosiale netwerke) Netwerke 1 uuruitdaging "Betrokke" Denkraamwerk (Wederkerigheid) Inligting deur stories en ander bronne Grondvlak mense met passie Kontak met skole (wederkerig heid) Howard Thurman: Don t ask yourself what the world needs, ask yourself what makes you come alive, and then do it. Because what the world needs is people who have come alive. Koninkryksbeginsels 2 Die doel met dit gebruik van sosiale netwerke is omdat dit vinnig is, baie effektief, en omdat dit die nodigheid van vergaderings uitsluit 8

9 Model vir kerkbetrokkenheid in skole geskoei op die beginsel van 'n beweging en nie 'n komitee of organisasie nie Weldeurdagte besluit geneem met instemming van die gemeente Rol van sosiale netwerke in verspreiding Betrokke ("engaged") denkraamwerk Beklemtoon in prediking en gesprekke Koninkryksbeginsels Stories van aksies en omstandighede in skole, veral van kinders Bewegings- ("movement") beginsels Die Heilige Gees lei en oortuig van dit wat gedoen moet word Kontak tussen individue en skole, gebou op beginsel van wederkerigheid (luister en stories vertel) Leierskap versprei (ook in eredienste) en gee inligting en aanmoediging deur na grondvlak Die beginsels van 'n beweging teenoor 'n organisasie 1. Mense neem deel opgrond van 'n gedeelde passie 2. Hulle stel hulleself bloot aan 'n situasie wat hulle passie stimuleer 3. Hulle probeer indvidueel en gesamentlik uitvind wat die Heilige Gees op hulle harte lê. Die praktyk hiervan sluit dikwels aan by wat die persoon goed kan doen, en wat hy/sy geniet. Dit is daarom ook meestal iets kleins, voor-die-hand-liggend. 4. Elkeen besluit self hoe hy/sy hierop gaan reageer of nie 5. Hy/hulle gaan voort onder die leiding van die Gees 6. Dit sluit in om oop te wees vir netwerke 7. Hulle deel hul stories met ander en die leierskap, deur o.a. sosial media te gebruik. 8. Hulle sien hoe die werk ontwikkel 9. Afwesigheid van strukture, besture, fondsinsamelings, geboue, vergaderings. Informele bymekaarkomste net wanneer behoefte aan gesprek ontstaan. 10. Die beweging is nie afhanklik van die predikant nie! Die rol van die leierskap: 1. Bevorder 'n uitwaartse gerigtheid 2. Stel die beginsels van die Koninkryk as hoogste mikpunt 9

10 3. Verduidelik die verantwoordelikheid van elkeen om te onderskei wat die Heilige Gees vir haar/hom sê en daarop te reageer 4. Neem verantwoordelikheid om die beweging aan te moedig en te ondersteun, en om die stories te versprei. 5. Bid vir die leiding van die Heilige Gees in elke kontak. Voorbeelde van wat alreeds so werk in die Oos-Kaap: Alexandria Die broers Fick (boere met ingenieursagtergrond) wat sien dat wiskunde onderrig in die Township skool onbeduidend is. Hulle begin ekstraklasse gee (met baie gesukkel, kom soms daar dan is die skool gesluit), maar hou vol. Meer en meer kinders kom, iemand raai hulle aan om die Govan Mbeki Eenheid vir Wiskunde en Wetenskap by die NMMU te raadpleeg. Prof Werner Olivier kom kyk. Die gevolg is 'n projek van die Eenheid wat allerlei tegnologiese toerusting verskaf en 'n raamwerk van ondersteuning verskaf waarby die Ficks die fasiliteerders is. Intussen begin hul pastoor saamkom, begin met die kinders gesels, kom agter watter geweldige probleme hulle mee sit, en begin pastorale hulp gee. Van dié kinders begin kerk toe kom. Nou nooi die kerk die hele skool uit om by geleentheid kerkdienste te kom bywoon. Sosiale sendingwerk (soos John Stott dit stel) op sy beste! Aberdeen Op Aberdeen vertel Danie Pienaar (afgetrede skoolhoof) dat hulle gehoor het dat die skool se matriekslaagsyfer slegs 23% was. Daarvoor moes 'n rede wees, het hulle gevoel. Hy het toe die saak met die Sendingkommissie bespreek en van daar na al die kerke in die dorp gegaan om die saak verder te voer. Saam met hulle toe besluit om vir die Junie eksamen 'n rooster op te stel om elke oggend vir die kinders 'n boodskappie te bring en te bid. Saam daarmee het hulle vir die leerders iets eenvoudigs (soos hot dogs) gegee om te eet. Die kinders het so dikwels kom dankie sê. Hulle het toe vir die kinders 'n vraelys gegee om in te vul, en toe eers agtergekom hoe swaar die leerders se omstandighede is. Op grond daarvan het hulle vir die skool gevra om die leerders in die middae by die skool te laat leer. Die uiteinde was dat die uitslae aan die einde van die jaar opgeskiet het na 58%! Vanjaar het hulle begin om vir die kinders traktaatjies uit te deel onder andere m.b.t. tienerswangerskappe. Hulle het ook met die Distrikskantoor gereël om vir die leerders beroepsvoorligting te kom aanbied. Die kinders sê hulle voel dat iemand in hulle belangstel. Danie kan nie uitgepraat raak nie. Hy sê dat hy nie kon dink dat so 'n klein veranderinkie só 'n verskil sou maak nie!. En dat dit nie eintlik iets gekos het nie! 10

11 Dan voeg hy by dat dit 'n samewerking tussen die Congregational, AGS, VGK en N.G. kerke was. Een van die pastore se dogter was ook in die matriekklas. Die vreugde toe sy kind slaag! Steytlerville: Hier het die gemeentes mede-verantwoordelikheid vir matriekleerders aanvaar. Danie ken die storie beter! 11