Verskaf redes waarom n historiese gebeurtenis plaasgevind het

Transcription

1 Oorsaak is n belangrike woord in die taal van die Historikus. Gebeurtenisse het gewoonlik baie oorsake. Die alledaagse lewe is n goeie oefenplek vir leerders. Die vraag Waarom het dit gebeur? moet gereeld in die onderrig van geskiedenis gevra word. Deur die vraag te stel, probeer die vraagsteller die oorsaak van n spesifieke gebeurtenis verstaan. Hierdie rede word gewoonlik n nuwe oorsaak wat op sy beurt weer spesifieke gebeurtenisse veroorsaak: n Gevolg kan meer as een oorsaak hê. n Oorsaak kan meer as een gevolg hê.

2 36 JUNIOR LEERLYN 95. Kies, verduidelik en praat oor voorwerpe/artefakte wat die verlede verteenwoordig [foto s, prente van grootouers of items wat gebruik word vir kulturele feesvieruinge of vir n spesifieke doel]. SENIOR LEERLYN 96. Selekteer en verskaf redes vir die keuse van sleutelvoorwerpe wat n spesifieke gebied verteenwoordig wat bestudeer word. 97. Gebruik prente/artefakte om redes vir n gebeurtenis te bekom. 98. Verskaf inligting onder spesifiek hoofde van verskaf word. 99. Kan d.m.v. mondelinge en geskrewe vorm n beskrywing verskaf van gebeurtenisse deur getuienisse van aaneenlopendheid, verandering en oorsake en gevolge te verskaf Verskaf redes en verduidelik die resultate van gebeurtenisse en veranderinge binne dieselfde konteks Verduidelik en maak ooreenkomste tussen redes en resultate tussen kerngebeurtenisse en verandering Kan n tydlyn op skaal vervaardig wat ontwikkeling met die huidige samelewings vergelyk Identifiseer en verskaf redes vir die verskillende wyse waarop die verlede aangebied en geïnterpreteer kan word Verduidelik waarom die verlede nooit neutraal of objektief kan wees nie Herken dat n gevoel van identiteit die manier waarop die verlede geïnterpreteer kan word, kan beïnvloed Verduidelik en analiseer die redes en resultate van gebeure in die verlede.

3 Kies, verduidelik en praat oor voorwerpe/artefakte wat die verlede verteenwoordig [foto s, prente van grootouers of items wat gebruik word vir kulturele feesvieringe of vir n spesifieke doel] Onderwerp: Gebeure van die verlede Bestudeer die onderstaande artefakte en.

4 38

5 39 95 Kies, verduidelik en praat oor voorwerpe/artefakte wat die verlede verteenwoordig [foto s, prente van grootouers of items wat gebruik word vir kulturele feesvieringe of vir n spesifieke doel]. SOEK, NOEM, LEER Benoem al die artefakte en verskaf n rede waarom jy so sê. BESKRYF EN DRA OOR Beskryf elkeen van die artefakte. VERDUIDELIK Verduidelik hoe elkeen van die artefakte gefunksioneer het. EIE OORDEEL Verskaf redes waarom die soortgelyke produk wat vandag gebruik word n beter produk as die gelyste een is.

6 Selekteer en verskaf redes vir die keuse van sleutelvoorwerpe wat n spesifieke gebied verteenwoordig wat bestudeer word. The Fountains Valley is a recreational resort at the southern entrance to Pretoria in South Africa. It was proclaimed as a nature reserve by President Paul Kruger on 1 February Consequently this 60 ha reserve, along with the contiguous Groenkloof Nature Reserve, constitutes the oldest nature reserves on the African continent. The Apies River flows through the resort, and there are two natural water sources in the area. The resort has various recreational facilities such as a caravan park, swimming pool, lapa, playground and barbecue facilities. The historic ruins of the house of Lucas Cornelius Bronkhorst ( ) are located near the resort. The Bronkhorst family was part of Hendrik Potgieter's trek party during the Great Trek, and were the first owners of the farms in the district where Pretoria was later established Na 150 jaar bedien Pretoria se Fonteine steeds sy inwoners met skoon, vars water Vir meer as 150 jaar reeds is die inwoners van Pretoria se sentrale besigheidsdistrik afhanklik van die kristalhelder fonteine wat die stad vanaf sy vroegste dae voed. The hoofstad van Suid-Afrika se ligging is oorspronklik bepaal deur die teenwoordigheid van n ondergrondse waterbron (wat tot vandag toe bekendstaan as die Fonteine). Hierdie bron lewer steeds 40 Ml/dag en was die stad se enigste bron van varswater tussen 1855 en Dekades later lewer die Fonteine steeds water van die allerhoogste kwaliteit. Pretoria is een van vele dorpe en stede in Suid-Afrika wat gedeeltelik of heeltemal afhanklik is van grondwater. Lank voordat wit inwoners hulle tuisgemaak het in die omgewing het die water van die Fonteine reeds inheemse gemeenskappe van water reeds eeue lank voorsien. Die twee fonteine aan die suidkant van die stad was dan ook die rede waarom Pretoria se oorspronklike inwoners, die Bronkhorst-broers, hulle hier kom vestig het, en die rede waarom die ZAR destyds besluit het om sy hoofstad vanaf Potchefstroom tot hier te verskuif. Tog is min

7 41 inwoners selfs eers bewus van die belangrikheid van hierdie versteekte bron te Groenkloof. n Nuwe Water Navorsingskommissie (WNK) projek, gelei deur die Universiteit van Pretoria (UP) hoop om meer lig te werp op die belangrike historiese en hedendaagse rol van die Fonteine as n voorbeeld van die rol wat grondwater in die vooruitgang van Suid-Afrika se stedelike watervoorsiening speel. Pretoria is n puik voorbeeld van die gebruik van grondwater vir stedelike water gebruik, sê projekleier Matthys Dippenaar van UP se Geologiese Departement. Vir die mense van Pretoria hoop ons dat hierdie projek n bewustheid sal skep asook n waardering, dat hulle sal besef net hoe belangrik water en in hierdie geval grondwater in ons lewens is. Vir mede wetenskaplikes beoog ons om beter toegang te gee tot historiese data. Die Tshwane munisipaliteit het al sy historiese data en kaarte beskikbaar gemaak vir die projek. The Fountains Valley supplied the city with fresh water until 1930 and has played a vial recreational and environmental role in the lives of Pretoria s citizens for over a century. Shortages of wood and paper during the two World Wars resulted in portions of the valley being leased to the Union Government s Department of Agriculture and Forestry for commercial wood plantations. The environmental impact of thirsty alien plant species such as eucalyptus and pine was keenly felt in the late 1970s when the Apies River was reduced to a mere trickle. The area was turned over to Nature Conservation and an ambitious rehabilitation programme was launched to restore the valley to its natural state. Klapperkop is a conspicuous example of this.

8 42

9 43 96 Selekteer en verskaf redes vir die keuse van sleutelvoorwerpe wat n spesifieke gebied verteenwoordig wat bestudeer word. SOEK, NOEM,LEER Noem ten minste 10 feite oor die Fonteine. BESKRYF EN DRA OOR Beskryf die Fonteine-gebied en hoe dit in die verlede gebruik is. VERDUIDELIK Verduidelik waarom die Fonteine-gebied n belangrike bate vir Pretoria is. EIE OORDEEL Skryf n berig vir die koerant waarin jy redes verskaf vir bewaring van die gebied.

10 Gebruik prente/artefakte om redes vir n gebeurtenis te bekom..

11 45

12 46

13 47

14 48 97 Gebruik prente/artefakte om redes vir n gebeurtenis te bekom. SOEK, NOEM,LEER Noem die veranderinge wat waargeneem kan word. BESKRYF EN DRA OOR Beskryf elkeen van die verandering afsonderlik. VERDUIDELIK Verduidelik waarom dit verander het. EIE OORDEEL Was dit goeie of swak veranderinge? Verskaf redes vir jou antwoord.

15 Verskaf spesifieke inligting emgungundlovu (THE PLACE SURROUNDED BY ELEPHANTS) Kwa Matiwana (the Hill of Execution) was named after chief Matiwana who, in 1822, having been warned of the approach of Shaka's army, fled with his clan, the Amangwane. In 1829, after hearing of Shaka's assassination he returned and pledged loyalty to Dingane, but Dingane killed all his tribe, and killed Matiwane on the stony ridge now called Kwa Matiwane. It was during the mid-winter of 1829 that Dingane chose the site for his royal kraal, emgungundlovu. The retinue left the old kraal, Nobamba, and went to the valley of the Zulu, a vast stretch of undulated country. The valley lay to the immediate southeast of Nobamba where once Shaka had built his first royal kraal, Bulawayo. The land was fertile, abundant water from various streams and was rich in grazing. There was also a good supply of trees and shrubs. This area was traversed by the Umkubane stream and had always been considered as the most cherished spot in all Zulu territory, as here was both the birthplace and the resting place of the great Zulu, founder of the original Zulu clan, and also of several other ancestors. Before the end of the year 1829, Dingane, together with of his subjects, moved into residence at emgungundlovu. 1. Main entrance to kraal. 2. Regimental quarters under the command of Dambuza. 3. Regimental quarters under the command of Ndlela. 4. The "Great Place" intended for military celebrations. 5. Royal cattle kraal. 6. Dingane's "Great House". 7. Sentry hut to labyrinth, which was guarded day and night. 8. The labyrinth, consisting only of royal wives and female servants. 9. Entrances to regiment quarters. 10. The seraglio where the king's chief wives lived 11. Provision for stores of meat and corn. 12. The abattoir where beasts where slaughtered to supply meat for the king and personal retainers. 13. Rev. Francis Owen's Mission station. 14. Kwa Matiwane (Hill of Execution). 15. Singonyana (Council Hill) where Dingane sat under the Euphorbia tree. Kwa Matiwane could be clearly seen from the council tree. "The Place surrounded by Elephants", emgungundlovu was roughly oval in shape sub-divided and surrounded by thorn bush hedges. The king's hut was large, approximately 20'-0" in diameter and 20'-0" high, towering over the seraglio. It was built on an eminence, so that at all times Dingane could view his entire settlement and the country beyond. EmGungundlovu was officered by twenty Indunas. Rows of huts extended from either side of the main entrance right up to the seraglio. These were for the warriors, numbering some EMGUNGUNDLOVU COMPARED FAVOURABLY BOTH IN SIZE AND LAYOUT TO THE GREATEST OF SHAKA'S MILITARY KRAALS. IT WAS ALSO SUPERIOR TO ANY BUILT BY SENZANGAKHONA.

16 50 98 Verskaf inligting onder spesifieke hoofde wat verskaf word SOEK, NOEM, LEER Noem die 5 belangrikste veiligheidsaspekte van die stat wat duidelik waarneembaar is. BESKRYF EN DRA OOR Beskryf elkeen van die aspekte so duidelik as moontlik. VERDUIDELIK Verduidelik elkeen van die aspekte in detail. EIE OORDEEL Was die stat regtig baie veilig gewees? Verskaf redes vir jou antwoord.

17 51

18 Kan d.m.v. mondelinge en geskrewe vorm n beskrywing verskaf van gebeurtenisse deur getuienisse van aaneenlopendheid, verandering en oorsake en gevolge te verskaf Distrik Ses Part of what became popularly known in the twentieth century as District Six, it was the sixth district in the municipality of Cape Town. The larger District Six extended from Table Bay to the slopes of Devil's Peak, and there a vibrant, cosmopolitan community developed. Many of the properties were by mid-twentieth century owned

19 53 by whites, but the bulk of the population was coloured. The majority were poor, and the district was a part a slum, but it was perhaps the most lively part of Cape Town. In 1966 the National Party government proclaimed the area white in terms of the Group Areas Act (1950) and its coloured residents were forced to move out. The buildings they had inhabited were then demolished, ostensibly in the interest of slum clearance. Because of the protests against this forced removal, it took a long time before the ground was built on again, and only in the late 1980's and early 1990's was the large area of cleared ground enchroached on by new development. An illustrated Dictionary of S.A. History DISTRIK SES EN SY GESKIEDENIS 1. Waar is Distrik Ses? Die week was dit 20 jaar sedert P.W. Botha as destydse minister van Gemeenskapsontwikkeling die stootskrapers Distrik Ses binnegestuur het, hoofsaaklik om die onversetlike kultuur van nie-rassisme aan die voet van die Duiwelspieke uit die apartheidstelsel en die geheue te ban. Dit was vier jaar nadat die besige veelrassige woonbuurt tot blanke gebied verklaar is, en vandag is dit enkele weke voordat dit uiteindelik weer deel van 'n groepsgebiedlose Suid-Afrika sal word. Die stootskrapers het meedoënloos korte mette gemaak van waardevolle, eeueoue en onvervangbare argitektoniese en kulturele erfenisse.

20 54 2. Waarom heet die buurt dan Distrik Ses? Teen ongeveer 1780 het die eerste inwoners hulle in die buurt gevestig, wat later as Distrik Ses bekend gestaan het. In die vroeë 1800 is offisiere van die Kasteel ook in die buurt gevestig. Bestudeer die kaart wat volg. Maak seker waar Distrik Ses vandag geleë is. Gedurende die 1840 tigs het Kaapstad baie uitgebrei en was Buitenkantstraat nie meer die grens van die dorp nie. Middelklas witmense (soos hulle in daardie tyd gesien is) het veral hulle in die gebied Wes van Buitenkantstraat, in die omgewing van Sir Lowryweg, gevestig. Maleiers en Kleurlinge (soos gesien in daardie tyd) het hulle ook in die gebied gevestig. Hierdie mense was meestal kunstenaars en kleinbesigheidsmense.

21 55 In 1867 het die Munisipaliteitswet die dorp in ses wyke verdeel. Die sesde wyk het gestrek vanaf Tafelbaai, Duiwelspiek, Trafalgar park en die dorp se sentralesakegebied. Die naam Distrik Ses het sinoniem met die buurt geword. In 1867 was daar alreeds 300 witmense en 200 kleurlinge in die buurt woonagtig.

22 56 Distrik Ses was ook bekend as Kanaldorp. Die naam is afgelei van die Maleise woord kanala wat beteken om mekaar te help, of miskien het die naam ontstaan weens die feit dat die gebied oos van die kanaal (Canal Sloot), wat van Die Tuine na die Kasteel afgevloei het, gebou was. Teen ongeveer 1860 het treine en trems hul verskyning gemaak en die mense wat dit kon bekostig het na beter gebiede verhuis. As gevolg van rykdom en vervoerprobleme het daar toe n duidelike skeiding tussen lede van die samelewing plaasgevind. Terselfdertyd het daar n invloei van Gekleurde en Swart hawewerkers na Kaapstad plaasgevind. Onderverdeling van eiendom, om die persone te huisves het plaasgevind. Grondeienaars het verder onderverhuring aangemoedig. Dit het onder meer veroorsaak dat die distrik teen 1900 totaal oorbewoon was en dat daar ernstige sanitasieprobleme bestaan het. Die ryk grondeienaars het verder deur hulle betrokkenheid in die stadsraad toegesien dat daar geen ontwikkeling plaasgevind het nie en dat die belasting laag sou bly. Die oorbevolking en sanitêre probleme het verder aanleiding tot talle ernstige maatskaplike probleme gegee. Die toestande was verantwoordelik vir die uitbreek van Pokke in 1882 en n epidemie van Builepes in Die epidemie het veroorsaak dat talle geboue afgebreek moes word. Teen 1908 was die buurt weer volkome opgebou. Hierna sou daar toenemend mense van regoor die wêreld hulle vestig in die distrik, aangesien dit die goedkoopste huisvesting in Kaapstad was. Die stadsraad het in 1938 n plan aangekondig om die buurt op te gradeer, maar weens die hewige verset van die inwoners af en die feit dat die oorlog beskikbare fondse ingesluk het, het daar nooit iets van die beplanning gekom nie. 3. Die vernietiging van die buurt! Met die bewindsoorname van die NP in 1948 het die distrik in n totaal nuwe tydvak inbeweeg. Die regering het twee wette aangeneem wat die doodsklok vir die buurt sou lui: a. Die Groepsgebiedwet wat bepaal het dat mense van dieselfde ras in dieselfde woonbuurt moes woon. b. Die Bevolkingsregistrasiewet wat op sy beurt bepaal het wie aan n groep behoort om in so n woonbuurt te mag woon. Die wette het onder meer veroorsaak dat die Kaapse stadsraad slegs die regering se behuisingsbeleid en wetgewing moes uitvoer. Teen 1964 was daar ongeveer sogenaamde Kleurlinge woonagtig in die woonbuurt. Hulle moes in die jaar verneem dat die minister van Publieke Werke n komitee benoem het wat die herontwikkeling van distrik saam met Woodstock en Soutrivier moes ondersoek het.

23 57 Die volgende jaar kondig die minister aan dat Distrik Ses in nege sones verdeel word en dat die woonbuurt oor n periode van 10 jaar herontwikkel sal word. Op 11 Februarie 1966 kondig die minister aan dat Distrik Ses geproklameer word as n woonbuurt vir witmense. Bestudeer die onderstaande dokumente noukeurig en beantwoord dan die vrae wa daarop volg:

24 58 Berg en see is steeds by die Ses, maar wat van 'kanala'? BRON: Die Burger, 15 Februarie 1995 Drie dekades nadat distrik ses "wit" verklaar is en stelselmatig begin "verdwyn" het, eis die voormalige inwoners nou om na die gebied terug te keer, skryf Heindrich Wyngaard. Of die lewe daar egter ooit weer dieselfde sal wees, is 'n ope vraag.

25 59 S aterdag was dit presies 29 jaar gelede dat in die Staatskoerant van 11 Februarie 1966 aangekondig is dat die grootste deel van Distrik Ses "wit" verklaar word 'n aankondiging wat uiteindelik tot die sloping van dié Kaapse woonbuurt gelei het. Sommige mense was destyds van mening dat dit 'n goeie en noodsaaklike stap is omdat Distrik Ses 'n krotbuurt was; 'n broeiplek vir allerlei sosiale euwels soos bendes, prostitusie en dronkenskap, wat sinoniem met armoede is. Deur die geboue te sloop en die inwoners te verskuif sou 'n einde daaraan gemaak word en kon die mense elders 'n nuwe begin maak. Maar ander het gemeen dit beteken die versplintering van hegte familie- en gemeenskapsbande. In Distrik Ses het jou velkleur of geloof nie saak gemaak nie: Wit en swart, Christen en Moslem, het in vrede langs mekaar gebly. En 'n mens kon altyd daarop staatmaak dat jou buurman jou in 'n tyd van nood sou help, met bykans enige iets van kos tot toiletpaper Die bekende argitek mnr. Revel Fox sê in die voorwoord van Chris Schoeman se boek Distrct Six: The Spirit of Kanala: "Wat dit onderskei het van die talle ander gevestigde gemeenskappe wat ontwortel is deur die Groepsgebiedewet, is dat dit 'n 'geestelike hartland' geword het; die simboliese tuiste van daardie ryk mengsel van mense wat 'n weerspieëling was van die grootste segment van die Moederstad se bevolking." Dis om dié redes dat die voormalige inwoners met 'n veldtog begin het om na die gebied terug te keer al het net die kerke en moskees, en hope herinneringe oorgebly. Soos die legendariese Arabiese voël Feniks, wat doodgebrand het en weer uit die as opgestaan het, glo hulle, sal "die Ses" herleef. Met sy beroemde vismark oorkant die Star bioskoop in Hanover Straat, "barber shops" waar die mans nuus uitgeruil het, kinders wat op die "Seven Steps" speel en winkeltjies waar 'n mens tot 'n tiekie se grondboontjiebotter, konfyt of kaas kon koop. Omdat die oud-inwoners egter vrees dat hulle misgekyk sal word wanneer besluite oor die herontwikkeling van Distrik Ses geneem word, het hulle reeds in November verlede jaar hul eie organisasie, Die Stem van Distrik Ses, gestig. Mnr. Tahir Levy, een van die bekendste oud-inwoners en "sogenaamde burgemeester" van Distrik Ses, sê oud-inwoners wil om twee redes soontoe terugkeer. Eerstens wil hulle probeer wegkom van die hoë misdaadsyfer op die Kaapse Vlakte, wat grotendeels die werk van bendes is en daagliks die lewe van meestal onskuldige slagoffers eis. "Die mense meen hulle sal veiliger wees in die Ses, want destyds was daar 'n reel dat die bendes teen mekaar baklei, maar die inwoners met rus laat." Volgens mnr. Levy is sentiment die tweede rede. Die honderde telefoonoproepe wat hy sover van oud-inwoners ontvang het, spreek daarvan. "Dis meestal die oumense wat wil teruggaan om hul laaste dae daar te gaan deurbring," sê hy. En hy is daarvan oortuig dat dit nie moeilik sal wees vir die oud-inwoners om Distrik Ses uit die as te laat opstaan nie, want die gees van "love thy neighbour as thou love thyself" sal steeds daar wees.

26 60 Maar mnr. André Kellerman, dosent in die sosiologie aan die Universiteit van Stellenbosch, waarsku dit is nie so maklik soos baie dink nie. Hoewel dit verskriklik was wat die inwoners van Distrik Ses aangedoen is, kan die gemeenskap nooit herstel word nie, sê hy. Diegene wat dus wil terugkeer soontoe, gaan teleurgestel word. "Dis 'n baie algemene verskynsel dat mense die verlede verheerlik en romantiseer. En, veral as hulle ouer word, nostalgies raak oor hul oorsprong. Dis 'n soort siekte by middeljariges." Mnr. Kellerman sê in die meeste gevalle doen mense niks daaraan om inderdaad terug te keer na waar hulle vandaan kom nie. Maar vir die mense van Distrik Ses is daar nou 'n geleentheid om deur die Cape Town Land Development Trust aanspraak te maak op grond wat aan hulle behoort het. Dié wat wil terugkeer, moet dus voorkeur geniet wanneer die grond toegeken word, sê hy. Dr. Richard van der Ross, oud-rektor van die Universiteit van Wes-Kaapland, sê hy het baie deernis vir die mense wat nou na Distrik Ses wil teerugkeer, want hulle het 'n sterk sentiment wat nie weggewens kan word nie. "Die besit of bewoning van 'n huis of 'n gebied is nie net 'n koue, ekonomiese saak soos dat jy naby jou werk is nie. Dit het ook te doen met die diep sentiment waarmee jy grootword, byvoorbeeld onder Tafelberg en naby die see. Jy hunker dus terug wanneer jy daaraan dink." Volgens dr. Van der Ross is dit belangrik om te onthou dat Distrik Ses "nie sommer net 'n stuk grond of 'n klomp mense was nie". "As jy van die Ses praat, praat jy van die bruin mense (die Kaapse mense), wat op dié einste stuk grond letterlik gemaak is en gegroei het." En dat die lewensomstandighede in Distrik Ses kwansuis nie goed was nie, is irrelevant, sê hy. Dit het niks met die terugkeer soontoe van oud-inwoners te make nie.

27 61 99 Kan d.m.v. mondelinge en geskrewe vorm n beskrywing verskaf van gebeurtenisse deur getuienisse van aaneenlopendheid, verandering en oorsake en gevolge te verskaf. SOEK, NOEM, LEER Watter mense het in Distrik Ses gewoon? Hoeveel mense is verskuif toe die buurt afgebreek is? Wat is Fairyland? BESKRYF EN DRA OOR Beskryf die inwoners en hul gebruike. Beskryf hoe die woonbuurt afgebreek is. Beskryf die redes waarom die buurt afgebreek moes word. Stel n tydlyn saam waarmee die geskiedenis van die distrik verduidelik kan word. VERDUIDELIK Verduidelik watter invloed wetgewing op die buurt gehad het. Verduidelik waarom daar tussen verskillende mense in die wette onderskei is. Verduidelik waarom daar vandag nie meer sulke wetgewing in ons land is nie. Verduidelik hoe jy sou gevoel as jy n inwoner van die distrik was. Verduidelik wat tans in die woonbuurt plaasvind. EIE OORDEEL Was die wetgewing swak of goed gewees? Was die distrik n agterbuurt of n FAIRYLAND? Sou dieselfde vandag met die woonbuurt kon gebeur het? Skryf self n gedig of liedjie oor die tragedie van Distrik Ses

28 Verskaf redes en verduidelik die resultate van gebeurtenisse en veranderinge binne dieselfde konteks. Fundudzi-meer Een van die bekoorlikste plekke in Suidelike Afrika is die Fundudzi-meer, geleë in die hartjie van die Soutpansberge in Noord-Transvaal. Hierdie natuurlike meer is jare gelede gevorm toe n grondverskuiwing die Mutalerivier geblokkeer het, met die gevolg dat dit die vallei waardeur dit gevloei het, oorstroom het. Daar is geen bogrondse uitloop vir die rivier gelaat nie, maar êrens, diep in die materiaal wat deur die grondverskuiwing agtergelaat is, moet n opening wees waardeur die rivier sy gang weer vind, want nadat dit ondergronds loop, verskyn die rivier weer laer af op sy oorspronklike koers. Volgens oorlewering is hele dorpe onder die meer begrawe, en die Venda-stam beweer dat net voor die somerreëns begin, wanneer die water laag en helder is, die dorpe nog gesien kan word as n mens vanaf omringende berge op die meer neerkyk. Spoke en watergeeste woon vandag in dié plek. Hul veetroppe wei onder in die meer, terwyl n mens snags, as jy jou oor teen die water hou, die slae van die tromme op die ritme van die dans van die luislang kan hoor. Die Venda het n sterk bygeloof omtrent n luislanggod van vrugbaarheid wat in die Fundudzi-meer woon. Daar word beweer dat hierdie god eens op land gewoon het en twee vroue gehad het die een oud en die ander jonk. Geeneen van die vroue het die ware gestalte van haar men geken nie, want die luislang het slegs sy huis besoek wanneer sy vroue besig was om in die lande te werk en terwyl hulle geslaap het. In hul drome was hy n aantreklike man. Die jong vrou het egter verlang om haar man in die vlees te sien, en eendag het sy huis toe gesluip in die verbode uur toe sy veronderstel was om te werk. Tot haar ontsteltenis moes sy ontdek dat haar man n luislang was, en sy hardloop toe al skreeuende na die veiligheid van die bos. Van daardie dag af, het die luislang sy tuiste onder die waters van die Fundudzi-meer gemaak. Die towerkuns om reën en dou te maak, het hy saam met hom geneem, en droogte en hongersnood het oor die Soutpansberge gekom. Die wyse manne van die Vendas het van waarsêers gebruik gemaak en beraadslagings gehou, maar hulle kon nie n oplossing vind nie. Uiteindelik het die jong vrou hulle van haar oortreding vertel, en die mense het haar gesoebat om die saak met haar beledigde eggenoot reg te stel en vrugbaarheid aan die land terug te bring. Sy het toegestem, en een oggend is sy na die rivier vergesel van stamlede wat hul fluitjiesriete geblaas het ter ere van haar moed. Aan die waterkant het sy n kalbas vol bier as offerande van die hoofman ontvang, in die water gestap en vir ewig onder die oppervlakte verdwyn.

29 63 Die luislanggod is sodoende tevrede gestel. Die reën en dou het na die Soutpansberge teruggekeer, en van daardie dag af bring die Vendas gereelde offerandes aan die luislanggod van die Fundudzi-meer. Elke lente word potte bier op die water gegooi om n goeie seisoen te verseker. As die reën wegbly en selfs bier nie die god gustig kan stem nie, sê hulle dat hy n nuwe vrou nodig het, en n hele paar jongmeisies het reeds in die water gestap waar die luislang hulle met koue omhelsing ingewag het. Tot vandag toe word die Fundudzi-meer as so n kragtige towermag beskou dat alle inboorlinge wat dit vir die eerste keer sien, hulle ontsag betoon deur met hul rûe na die meer te buig en tussen hul bene deur na die waters te kyk. Na bewering is die meer se naam afgelei van die woord wat hierdie eienaardige buiging beskryf.

30 Verskaf redes en verduidelik die resultate van gebeurtenisse en veranderinge binne dieselfde konteks. SOEK, NOEM, LEER Noem die aspekte wat altyd dieselfde is en wat verander het. Noem verder die belangrikste oorsake van die opset asook die gevolge daarvan. BESKRYF EN DRA OOR Beskryf alle aspekte in detail. VERDUIDELIK Verduidelik die belangrikste van elkeen. EIE OORDEEL Is dit die waarheid? Verskaf redes vir jou antwoord.

31 Verduidelik en maak ooreenkomste tussen redes en resultate tussen kerngebeurtenisse en verandering. Onderwerp: Het jy geweet dat...? ROUND NOT FLAT Did people in 1492 really think Columbus would fall off the edge of the earth? If you thought Columbus had to convince people the world was round you've been had by a writer named Washington Irving. 1828, he wrote a bestseller about Columbus. He described a dramatic confrontation where Columbus had to win over disbelieving scholars.actually, Aristotle proved the earth was round two thousand years earlier pointing out the curved shadow it casts on the moon. By Columbus' time, people took it for granted.the real argument was over the size of the ocean and Columbus was wrong, because he thought it was a short sail to India. But Irving's version made Columbus the hero and myth became enshrined as history.

32 66 COFFEE AND THE POPE When you drink your morning coffee tomorrow say thanks to the pope who made it all possible.people began going crazy over coffee 600 years ago in the Middle East. The earliest coffee fanatics were Muslim mystics, trying to stay awake for nighttime worship.early coffee houses were such "brewing grounds" for radical ideas that authorities in Mecca tried to outlaw the drink!when coffee hit Europe in the late fifteen hundreds, priests at the Vatican labeled it an atheist concoction and wanted it banned there too! That's when Pope Clement 8th gave his blessing to the bean. "This Satan's drink is so delicious " he is quoted as saying, "we shall cheat Satan by baptizing it." Many of us still view coffee as a kind of holy water and wouldn't think of starting the morning or a new millennium without it! Red Cross

33 67 The bloody battle that gave birth to a mission of mercy. In 1859 Swiss businessman Henri Dunant travels to Italy to meet with Napoleon III, whose army is fighting in Solferino. Dunant is shocked by the horrifying carnage of the battle. 40,000 are killed or wounded. Medical care for casualties is non-existent.dunant writes movingly of the battle and calls for an international organization to provide aid. His work leads to the first Geneva Convention. The gathered nations establish an international relief agency.and to protect doctors and nurses on the battlefield, they also agree on a symbol that will proclaim their neutrality, reversing the colors of the Swiss flag to create a Red Cross. LAIKA Meet the world's first space traveler... bet you don't know her name!in October of 1957, Americans are amazed to discover that the Soviet Union has put up the world's first satellite Sputnik.Less than a month later the Soviets put up an even bigger satellite with the world's first space traveler:laika a mutt picked up from the streets, who ends up in earth orbit, where unfortunately she cannot be retrieved.she never gets home but Laika proves that

34 68 space travel is possible.and the two satellites shock the worried US into launching its own space program.the space race is on thanks in part to the dog nicknamed "Muttnick WORLD CUP WAR We've all heard of tough matches...but a soccer game that started a war?in June 1969 Honduras and El Salvador, bitter rivals, face off in a World Cup soccer game. Their last three matches have ended in draws.this time as the clock runs out a controversial penalty kick wins it for El Salvador.Vicious riots break out among the fans. But it's not only in the arena that things get out of hand. The game's outcome pushes a smoldering border dispute to critical mass.war breaks out within the week. Though fighting lasts only four days, 2000 men die.the soccer war. It started on the playing field and ended on the battlefield

35 Verduidelik en maak ooreenkomste tussen redes en resultate tussen kerngebeurtenisse en verandering SOEK, NOEM, LEER Verskaf die redes vir die gebeurtenis. BESKRYF EN DRA OOR Beskryf die redes so volledig as moontlik. VERDUIDELIK Verduidelik die konneksie tussen die redes en resultate. EIE OORDEEL Word die werklike redes en resultate aangetoon? Indien nie, wat is dit dan?

36 Kan n tydlyn op skaal vervaardig wat ontwikkeling met die huidige samelewings vergelyk. DIE STORIE van Mapungubwe is een van die boeiendste geskiedenisverhale van ons eie wêrelddeel. n Goue renoster, moontlik die beroemdste van die artefakte wat al by Mapungubwe gevind is. Teenoor hom op die foto is n regte renoster, maar die twee is darem nie ewe groot nie! Die goue renoster is n vergulde beeldjie wat in die hand vasgehou kan word, iets wat niemand met die ware omgesukkelde Jakob sal kan doen nie! Die goue renoster is uit n graf by Mapungubwe gehaal. Dit is nie n soliede goue beeld nie, maar gemaak van bladgoud wat oorspronklik bo-oor n sagte binnedeel, waarskynlik sagte hout, aangebring is.

37 71

38 72 Hoe n vernuftige gemeenskap op n sandsteen-heuwel in die Limpopo-vallei in die

39 73 Middeleeue met goud en ander kosbaarhede n florerende handel met koopmanne van verre lande bedryf het Naby die noordgrens van Suid-Afrika, aangrensend aan Zimbabwe en Botswana, is die byna ongeskonde oorblyfsels van Mapungubwe... n groot magstaat wat in ons eie wêrelddeel ontwikkel en daardie mag honderde jare lank behou het... Die plek is duidelik op verskillende tye deur verskillende groepe mense bewoon. Die ekonomieë was op groot troppe beeste gegrond, maar die mense het by handel met die buitewêreld betrokke begin raak en eksotiese en kosbare goedere verhandel. Duisende tonne waardevolle metale yster, koper en goud is immers honderde jare lank deur swartmense in Suidelike Afrika gesmelt en bewerk. MAPUNGUBWE is in die twaalfde eeu ontruim en later hervestig deur n groep wat die Baleya genoem is. Hul leier was Mapungubwe, of Mhungubwe (die Jakkals), en dis na hom dat die plek genoem is. Hierdie groep het geslagte lank op die heuwel gewoon en n houtleer deur die spleet in die kruin gebou. Maar voor die ontruiming in die glorietyd van die handelstaat het die mense van die onderste nedersetting aan die voet van die heuwel bes moontlik n adellike klas onderhou wat hoër op in die heuwel gewoon het. Dis steeds nie seker waarom, van al die nedersettings in die Limpopobekken, dit slegs Mapungubwe was wat n magstaat geword en daardie mag honderde jare lank behou het nie. Navorsers is ook onseker hoekom dit teen die einde van die twaalfde eeu ontruim is. Argeoloë spekuleer dat die mag van die mense van Mapungubwe gelê het in hul heersers se vermoë om op n hoogs geslaagde manier met die koopmanne aan die Ooskus handel te dryf. Maar toe, sê hulle, was daar n verskuiwing in die handelspatroon. Dit het groepe ooswaarts op die Zimbabwe-plato in staat gestel om die internasionale handelswerk te benut. Die gevolg was dat die Ryk van Groot Zimbabwe tot stand gekom en van omstreeks 1250 tot 1450 n.c. bestaan het. Hoewel dit n verduideliking bied van waarom Mapungubwe verswak sou gewees het, verklaar dit egter nog nie waarom die plek dan heeltemal ontruim is nie. Die teorie is al geopper dat daar n ekologiese krisis kon gewees het. Miskien het dit, saam met die verswakking in die mag, die inwoners gedwing om pad te gee. MAAR hoe is die glorieryke verlede van Mapungubwe uiteindelik ontbloot en daardeur aan die vergetelheid ontruk? Ook dit is n interessante storie. Mapungubwe, die eerste stad in SA. Teen 1100 n.c. het die leier van die mense wat in die gebied om Schroda gebly het, baie ryk geword. As gevolg van sy rykdom het sy volgelinge geglo dat hy verbind is aan die gode en voorvaders. Hierdie heilige leier het nie meer tussen die res van die dorpenaars gebly nie. Hy het op n heuwel gebly, saam met sy naaste familie, wagte, ysterwerkers en kokke. Die heuwel waar die hoofman gebly het word vandag Mapungubwe-heuwel

40 74 genoem. Dit is vandag n Wêreldarfenisgebied, nasionale wildtuin en argeologiese terrein. WAAR was Mapungubwe geleë? Naby die noordgrens aan Suid-Afrika, aangrensend aan Zimbabwe en Botswana. Dit is n heuwel of n koppie. Mapungubwe word die plek van die jakkalse genoem. Die leier van die samelweing se naam was Mapungubwe wat die Jakkals beteken. HOE is Mapungubwe ontdek? Die giftige tsetsevlieg in die omringende Laeveld het in die negentiende eeu beesboerdery baie moeilik gemaak vir die plaaslike Ystertyd-gemeenskappe. Gevolglik is die sogenaamde Greefswald-streek in die verre noorde van omstreeks 1900 tot na die 1920's hoofsaaklik vir jag gebruik. Teen hierdie tyd het die ontdekking van goud in klipruïnes noord van die Limpopo-rivier prospekteerders en fortuinsoekers gelok, wat ook na soortgelyke plekke suid van die Limpopo gesoek het. So is Mapungubwe in 1932 herontdek en het die Greefswald- Argeologiese Projek van die Universiteit van Pretoria tot stand gekom. Vandag staan Mapungubwe daar as n nasionale erfenis en die bewys van n groot ondernemingsgees wat daar vroeg-vroeg ook in Afrika geheers het. Dit is opgerig deur die voorouers van mense wat vandag lewe n baie spesiale getuigskrif van vernuf en tradisie soos ons dit ook op baie plekke in die ontwikkelde In 1932 het mnr. JCO van Graan, sy seuns en drie vriende op die plaas Greefswald die heuwel gaan uitklim. Hulle het op oorblyfsels van klipmure, ystergereedskap, kleipotskerwe en kleipotte afgekom. WAT het argeoloë gevind? Argeoloë het verskillende soorte bewyse ondersoek om te bepaal hoe Mapungubwe gelyk het. Onthou, bewyse is die leidrade en inligting wat ons gebruik om te bepaal hoe dinge in die verlede was. Bewyse kan ons ook vertel wanneer en hoe dinge in die verlede plaasgevind het. Ongeveer 1380 n.c. het die mense Mapungubwe verlaat. Die redes hiervoor is nie duidelik nie. Dit is moontlik dat daar nie meer goud in die gebied was nie. Miskien is mense na n ryker en n magtiger gemeenskap in die noorde gelok. Goudmyne in die streek wat vandag bekend is as Zimbabwe het meer goud geproduseer as die myne langs die Shasrivier. n Nuwe handelsroete het vanaf die groeiende sentrum by Groot Zimbabwe na die hawestad van Sofala ontwikkel. Buiten die handelaars het daar baie doodgewone mense in die vallei in Groot Zimbabwe gewoon. Hierdie mense was nie ryk of magtig nie. Hulle het in huise gewoon wat van hout of klei gemaak was. Baie mense het na Groot Zimbabwe gekom van die omliggende landelike gebiede af. Hulle het gehoop op n beter lewe in die stad. Groot Zimbabwe

41 75 was n handelsentrum. Die stad het veral uit boere, ambags- en vakmanne bestaan. Die middedorp het uit twee dele bestaan: n Heuwel aan die noordekant waar die koning gewoon het. n Vallei aan die suidekant, waar vrouens en kinders gewoon het. n Groot ringmuur van klip is rondom die heersers se middedorp gebou. Binne die ringmuur was leefruimtes gebou vir die koning en hul spesiale godsdienstige plekke. Rondom die middedorp het die gewone mense gebly. 102 Kan n tydlyn op skaal vervaardig wat ontwikkeling met die huidige samelewings vergelyk. SOEK, NOEM, LEER BESKRYF EN DRA OOR Skryf en/of teken die tien belangrikste feite oor Mapungubwe neer in volgorde soos dit plaasgevind het. Beskryf elkeen van hierdie 10 feite en plaas dit by n geskikte foto/tekening. VERDUIDELIK Verduidelik elkeen van hierdie 10 feite en plaas dit by n geskikte foto/tekening. EIE OORDEEL Voltooi n tydlyn oor Mapungubwe en verklaar waarom die verskillende punte op die tydlyn gesamentlik die belangrikheid van Mapungubwe uitwys.

42 Identifiseer en verskaf redes vir die verskillende wyse waarop die verlede aangebied en geïnterpreteer kan word BELANGRIK: om navorsing te kan doen moet NAVORSINGSTAPPE gevolg word. 1. BEPLANNING Die agtergrond van die onderwerp (storie) moet verstaan word. HIER IS n PAAR VRAE WAT JY JOUSELF KAN VRA: WAT MOET EK DOEN? Uitvind wie Jan van Riebeeck en die Voortrekkers was. WAAR KAN EK DIE INLIGTING KRY? Die bron wat ek gekry het, kan ek gebruik. Bronne in die biblioteek, Internet, dit wat ek self weet (eie kennis) van Jan van Riebeeck en die Voortrekkers. WATTER BRONNE SAL EK GEBRUIK? Dalk dié wat ek alreeds ontvang het, biblioteek-inligting. HOE MOET EK MY INLIGTING AANBIED? Ek kan dalk oor Jan van Riebeeck gesels met ander of dit neerskryf. 2. NAVORSING SOEK ANDER BRONNE VERSIGTIG Kyk dus of daar n waarheid is aan die bron se opskrif. KYK GOED NA ANDER BRONNE Daar is nog baie ander bronne omtrent die Voortrekkers en Jan van Riebeeck.

43 77 PROBEER MEER VAN DIE GEBEURTENIS UIT TE VIND DEUR NA VERSKILLENDE BRONNE TE KYK Jy kan kyk na ander inligting om te bewys dat die inligting van jou bron waar is of nie. Moenie jou net vasstaar in een bron nie. PROBEER OM MENSE SE MENINGS IN VERBAND MET DIE GEBEURTENIS VAS TE STEL Daar bestaan nog baie ander menings omtrent die Voortrekkers en Jan van Riebeeck. Vind meer hieromtrent uit. VRA VRAE OM DIE PROBLEME OP TE LOS Vra vir jouself vrae om te kyk of jy die probleem kan oplos, bv.: i. Was Jan van Riebeeck regtig n plakker? ii. Hoe kan jy jou antwoord bewys? PROBEER OM OP JOU EIE TE WERK Jy werk baie vinniger op jou eie. Moenie dat iemand jou menings beïnvloed nie, jy sien dalk die saak uit n ander oogpunt as jou maat. 3. AANBIEDING Jou aanbieding is baie belangrik, dit is die wyse hoe jy jou denke voorstel. Die aanbieding moet baie netjies wees. GEBRUIK HOOFOPSRIFTE As jy jou navorsingstaak skryf, gebruik hoofopskrifte, bv. Wie was Jan van Riebeeck? WEES OORSPRONKLIK MET DIE AANBIEDING VAN JOU INLIGTING Die onderwyser moet geïnteresseerd bly as hy/sy jou taak lees. MAAK GEBRUIK VAN AL DIE MATERIAAL WAT TOT JOU BESKIKKING IS Jy kan van baie media gebruik om jou navorsing te doen, bv. jou rekenaar, CD, kaarte, grafieke, ens. Dit wil sê gaan kyk of jy nie iets op die rekenaar kry van die Voortrekkers nie. BLY BY JOU HOOFTEMA Dit wil sê: Die Voortrekkers was ook plakkers. Moenie daarvan afdwaal nie. MOENIE ONNODIGE INLIGTING GEBRUIK NIE MOENIE JOU INLIGTING HERHAAL NIE Bv. as jy klaar jou mening gegee het oor die Voortrekkers, moenie dit later weer herhaal nie. SKRYF GOEIE SINNE Moenie halwe woorde of sinne skryf nie. Onthou die onderwyser moet verstaan wat jy probeer sê. 4. EVALUERING Evaluering kan op baie maniere geskied. Om te evalueer, is nie om te sien wie is die beste nie, maar om te kyk of jy jou opdrag verstaan het. Hieronder kan jy jouself evalueer om te kyk of jy nou verstaan hoe om navorsing te doen.

44 78 Ek sal die nodige vrae kan vra omtrent die onderwerp. Ek sal nou my navorsing kan beplan. Ek sal n aksieplan kan opstel. Nadat ek navorsing gedoen het, sal ek die aanbieding daarvan reg kan doen.

45 79 n Standbeeld van Suid-Afrika se eerste plakkers-leier? Volgens n NP-lid in die Wes- Kaapse Wetgewer, mnr. Jean-Pierre Gerber, was Jan van Riebeeck en sy mense die land se eerste plakkers. Hierby beskou hy ook die Voortrekkers as plakkers. Die Voortrekkers was ook plakkers DEUR Johan Vosloo KAAPSTAD Jan van Riebeeck en sy mense was Suid-Afrika se eerste plakkers. Ook die Voortrekkers kan as plakkers bestempel word. Só sê mnr Jean-Pierre Gerber, NP-Lid in die Wes-Kaapse Wetgewer en voorsitter van die gekose komitee vir landbou, omgewingsake, dobbelary en toerisme. Hy het die afgelope week tydens die landboudebat wenkbroue laat lig toe hy dié stelling gemaak het. Onwettige plakkery is tans een van die Kaap se grootste probleme en daar word naarstigtlik gesoek na maniere om dit hok te slaan.

46 80 Teenoor Rapport het Gerber verder sterk standpunte oor die kwessie ingeneem. Hy sê hy wil n lansie vir plakkers breek: n Plakker is iemand wat op n ander se grond n tydelike huis oprig. Dit is tog wat Van Riebeeck en sy mense gedoen het. Ook die Voortrekkers. Hulle het eers mettertyd permanente woonstrukture daargestel. Kyk gerus maar na argieffoto s en jy sal sien dat die delwers by Kimberley en die mynwerkers aan die Rand ook maar geplak het. Skaars twintig jaar gelede kon n mens na die Kaapse voorstad Kraaifontein as Plakkersfontein verwys het. Pleks van wette te probeer maak om plakkery te verbied, moet ons wette maak om dit te voorkom. Probeer liewer help om die mense se nood te verlig. Ons besef nie hoe arm daardie mense werklik is nie. Nie te lank gelede nie was Afrikaners ook so arm; het hulle ook met hul paar bokke in n vertrek geslaap, sê hy. Gerber sê die staat, die provinsies en groot maatskappye sit mer groot stukke grond. Mense wat na die stede kom om werk te soek, behoort daar hulp met huisvesting te kry. Moet hulle nie met haelgewere probeer verwilder nie, pleit hy. Haweloosheid verdien om met groter deernis aangepak te word. Daarom is hy verheug dat daar nou ook n wet is wat boere verhinder om plaaswerkers sommer net summier van die grond te sit. Plaaswerkers wat n boer help ryk boer het, verdien nie om uitgesit te word nie, sê Gerber.

47 Identifiseer en verskaf redes vir die verskillende wyse waarop die verlede aangebied en geïnterpreteer kan word. SOEK, NOEM, LEER Skryf n paragraaf waarin die volgende begrippe beskryf word: Plakkers, Voortrekkers en Setlaars BESKRYF EN DRA OOR Skryf n opstel [ongeveer 150 woorde] waarin bogenoemde begrippe meeer omvattend beskryf word. VERDUIDELIK Skryf n opstel [ongeveer 250 woorde] waarin bogenoemde begrippe meer omvattend verduidelik word. EIE OORDEEL Was Jan van Riebeeck n plakker? Was die Voortrekkers plakkers gewees? Kan Gerber se mening as die waarheid gesien word? Watter verskille is daar tussen politici en historici as hulle die waarheid soek? Kan enige persoon die verlede interpreter soos hy wil?

48 Verduidelik waarom die verlede nooit neutraal of objektief kan wees nie. People were able to think abstractly, and accordingly behave as modern humans much earlier than previously thought, according to a paper appearing in this week's issue of Science. Christopher Henshilwood, adjunct professor at the State University of New York, Stony Brook, and the Iziko South African Museum in Cape Town and his team found abstract representations of two pieces of ochre, two and three inches long. The objects, dated to at least 70,000 years ago, were recovered from the Middle Stone Age layers at Blombos Cave, a site on the southern Cape shore of the Indian Ocean 180 miles east of Cape Town, South Africa. Henshilwood's work at the cave is supported by the National Science Foundation (NSF). The earliest previous evidence of abstract representations is from the Eurasian Upper Paleolithic period mainly in France and dated to less than 35,000 years ago. Ochre, a form of iron ore, is frequently found in stone age sites deposits less than 100,000 years old and may have been used symbolically as a body or decorative paint and possibly also for skin protection and tanning animals' hides. Rather than being outlines of animals or other representations drawn from nature, the designs on the two pieces of ochre show a consistent representation of the development of arbitrary conventions to express mutually understood concepts. "They may have been constructed with symbolic intent, the meaning of which is now unknown," Henshilwood said. "These finds demonstrate that ochre use in the Middle Stone Age was not exclusively utilitarian and, arguably, the transmission and sharing of the meaning of the engravings relied on fully syntactical language," he added. The two pieces of ochre were first scraped and ground to create flat surfaces. They were then marked with cross hatches and lines to create a consistent complex geometric motif. The discovery adds important new insights to understanding the development of humans, who are known to have been anatomically modern in Africa about 100,000 years ago. Scholars are not yet able to determine if behavior and physique developed in tandem. They also do not agree entirely on what behavior traits best define the difference between modern humans and their earlier ancestors. "There is agreement on one criteria-archaeological evidence of abstract or depictional images indicates modern behavior. The Blombos Cave engravings are intentional images," Henshilwood said. Blombos Cave is a rich site that has yielded early evidence of bone tool manufacture and fishing, both also widely regarded as markers of modern human behavior. The ochre pieces were found in 1999 and 2000 and both were located close to hearths and in an undisturbed deposit of ash and sand. In order to determine the age of the ochre pieces, two state of the art luminescence-based dating methods were applied by dating teams from Wales and France. One method dates the sand

49 83 grains that lie above the ochre and the second dates burnt stone found in the same layer as the engraved ochres. 104 Verduidelik waarom die verlede nooit neutraal of objektief kan wees nie. SOEK, NOEM, LEER Skryf n paragraaf oor die inhoud van die gedeelte. BESKRYF EN DRA OOR Beskryf die gedeeltes waarmee jy saamstem. VERDUIDELIK Verduidelik waar die inligting gevind of geskep is. EIE OORDEEL Watter van die inligting is botsend met bestaande inligting? Wat is die waarheid? Is hierdie navorsing neutraal of kies dit kant? Verskaf voorbeelde van neutrale geskiedenis wat jy ken? Is dit die waarheid?

50 Herken dat n gevoel van identiteit die manier waarop die verlede geïnterpreteer kan word, kan beïnvloed. Junie 1976 Soweto Hector Pietersen se liggaam word na n motor gedra Boerevroue en kinders in n konsentrasiekamp gedurende die Anglo- Boereoorlog

51 85 Optog in Johannesburg tydens n COSATU-betoging

52 Herken dat n gevoel van identiteit die manier waarop die verlede geïnterpreteer kan word, kan beïnvloed. SOEK, NOEM, LEER Skryf n paragraaf oor elkeen van hierdie afdrukke. BESKRYF EN DRA OOR Beskryf watter inligting jy nog nodig het om elkeen van die afdrukke werklik te verstaan. VERDUIDELIK Verduidelik hoe elkeen van die kante in elkeen van die afdrukke die gebeurtenis sal verduidelik. Sal daar verskillende verklarings wees? Waarom is dit so? EIE OORDEEL Waarom sal die hoekvan waaruit jy na die gebeurtenis kyk jou interpretasie beïnvloed? Is dit aanvaarbaar? Verskaf redes vir jou antwoord. Verskaf n aantal voorbeelde waar beoordeling beïnvloed word deur jou seining van n spesifieke gebeurtenis. Hoe dink jy moet die probleem aangespreek word?

53 Verduidelik en analiseer die redes en resultate van gebeure in die verlede. Mites van slawe en oor slawe: die wetenskaplikheid van navorsing en aanbieding van navorsingsresultate Dr M Burden. Universitelit van Stellenbosch Volgens die Woordeboek van die Afrikaanse taal is n mite: n Antieke verhaal oor die dade van gode, gode, goddelike voorouers en heldefigure van n volk waarin belangrike gebeurtenisse uit die verlede oorvertel word of probeer word om n verklaring te vind vir natuurverskynsels en menslike ervarings, veral die wat problematies is, en waarin hul herkoms dikwels verken word of lewensbeskouing of n verdigsel of versinsel. PG Grobbelaar haal in sy omvattende werk Die volksvertelling as kultuuruiting met besondere verwysing na Afrikaans talle skrywers oor die mite as volksvertelling aan, en kom tot die gevolgtrekking dat mites daardie verhale [is] wat uit die volk, - geloof spruit waarin God of gode n rol speel. Vertellings wat bloot op werklike historiese gebeurtenisse gegrond sou wees, is belewenisse. Die verhaal van Agmat lui dat hy n jong skaapwagtertjie was wat een laatmiddag teen n duin aan die slaap geraak het, en toe hy wakkerword, was al sy skape weg. Hoe hy ookal gesoek het, hy kon geen spoor van die skape vind nie. Later was dit al donker en hy was bang en moeg. Toe grawe hy maar weer n plek teen n duin en sluimer in. In sy droom besoek n man met n lang groen kleed hom en praat met hom. Na n tydjie het Agmat hom herken as sjeg Yussuf. Hy sê toe vir Agmat waar hy die volgende oggend sy skape sal vind, maar dat hy ook daar moet rondkyk vir iets meer as net die skape. Die oggend het Agmat die skape gevind presies waar sjeg Yussuf gesê het, en daar naby het hy ook n ou, ou graf gevind. Sy mense was so bly oor die graf wat gevind is, dat hulle n pragtige kramat daar gebou het en van heinde en verre kom mense om by sjeg Yussuf se kramat te aanbid (Grobbelaar 1984: ; Du Plessis 1939: ). Die soort mites oor slawe wat n navorser sou wou vermy, is soos die verhaal van professor Walker se viool. Hierdie puik stukkie navorsing is gedoen deur dr. Francois Verster, geprikkel deur n opmerking wat dr. Dan Sleigh teenoor hom gemaak het. Dit kom daarop neer dat die vooraanstaande historikus, prof. Eric Walker, in sy A history of South Africa melding maak van die slaaf wat gehang is omdat hy n viool gesteel het. The slave laws became fiercer the punishments less discriminate alongside

54 88 of him, hung another slave in like case for stealing a violin. It was a callous age (1947:88). In werklikheid het HCV Leibbrandt, wat deur Walker as bron aangegee word en wat die oorspronklike Nededandse dokument in Engels vertaal het, geskryf: The one [slave] had violated a young girl [...] Verster het al die relevante argivale bronne een vir een nagegaan, en daar is geen twyfel daaroor dat die saak wat hier ter sprake was, nie diefstal van n viool was nie, maar verkragting. Boonop was daar ook nie sprake van enigiemand wat gehang het nie. Hy maak n saak daarvoor uit dat dit by hierdie mite nie n geval is van skryffout of vertalingsfout nie, maar dat Walker n onwaarheid verkondig het ter wille van sensasie. 106 Verduidelik en analiseer die redes en resultate van gebeure in die verlede SOEK, NOEM, LEER Noem wat die volgende is: antiek, mite en kultuur. BESKRYF EN DRA OOR Beskryf elkeen van hierdie begrippe. VERDUIDELIK Verduidelik elkeen van die begrippe in detail. EIE OORDEEL Watter invloed kon die optrede van Walker oor n lang tyd gehad het? * Kan sulke mites vandag nog geskep word? * Hoe kan ons seker wees dat Burden die waarheid praat? * Watter mites ken jy? * Watter mites glo mense rondom jou? * Waarom glo hulle dit?