UMHVERFISÁHRIF VEGSÖLTUNAR. Forathugun. Rannsóknarverkefni styrkt af Vegagerðinni
|
|
- Cora Strickland
- 5 years ago
- Views:
Transcription
1 UMHVERFISÁHRIF VEGSÖLTUNAR Forathugun Rannsóknarverkefni styrkt af Vegagerðinni
2
3 SKÝRSLA UPPLÝSINGABLAÐ SKJALALYKILL SKY-001-V01 TITILL SKÝRSLU Umhverfisáhrif vegsöltunar SKÝRSLUNÚMER / SÍÐUFJÖLDI VERKHEITI 01 / 23 Umhverfisáhrif vegsöltunar VERKEFNISSTJÓRI FULLTRÚI VERKKAUPA Þórir Ingason VERKEFNISSTJÓRI EFLA Páll Höskuldsson LYKILORÐ vegsöltun, salt, vetrarþjónusta, vegir, umhverfisáhrif, grunnvatn, yfirborðsvatn, jarðvegur, gróður STAÐA SKÝRSLU Í vinnslu Drög til yfirlestrar Lokið DREIFING Opin Dreifing með leyfi verkkaupa Trúnaðarmál VERKKAUPI Vegagerðin HÖFUNDUR Páll Höskuldsson ÚTDRÁTTUR Vegsalt (NaCl) hefur verið notað mjög víða í gegnum tíðina til hálkuvarna. Hér á landi er notkunin hvað mest á þéttbýlissvæðum og á megin leiðum á milli þéttbýliskjarna á SV-horninu. Notkun vegsalts á Íslandi hefur aukist töluvert á síðustu árum eða úr tonnum veturinn í um tonn veturinn Víða erlendis hefur orðið vart neikvæðra umhverfisáhrifa af vegsöltun og hafa erlendar rannsóknir sýnt fram á að vegsalt getur haft töluverð neikvæð áhrif á grunn- og yfirborðsvatn, jarðveg og gróður. Hér á landi hefur ekki orðið vart mikilla eða víðtækra umhverfisáhrifa af vegsöltun og svo virðist að umhverfisáhrif á grunnvatn vegna vegsöltunar hér á landi séu almennt hverfandi. Heildarnotkun vegsalts hér á landi er líklega aðeins brot af því sem berst frá hafinu inn á landið. Lítil umhverfisáhrif hér á landi miðað við hvað hefur sést víða erlendis skýrist af því að Ísland er frekar strjálbýlt með gisið veganet og mikla úrkomu. Þrátt fyrir að lítil umhverfisáhrif á grunnvatn hafi greinst hér á landi er full ástæða til að vera á varðbergi og gæta varúðar við notkun á vegsalti þar sem erlendar rannsóknir hafa sýnt að vegsalt getur haft töluverð neikvæð umhverfisáhrif. Ljóst er að saltnotkun getur verið töluverð á einstaka vegi og þar má búast við staðbundnum umhverfisáhrifum í nánasta umhverfi vegarsins. Höfundar skýrslunnar bera ábyrgð á innihaldi hennar. Niðurstöður hennar ber ekki að túlka sem yfirlýsta stefnu Vegagerðarinnar eða álit þeirra stofnana eða fyrirtækja sem höfundar starfa hjá
4 ÚTGÁFUSAGA NR. HÖFUNDUR DAGS. RÝNT DAGS. SAMÞYKKT DAGS. 01 Páll Höskuldsson Sigurður Thorlacius Páll Höskuldsson Rýni skýrslu
5 SAMANTEKT Vegsalt (NaCl) hefur verið notað mjög víða í gegnum tíðina til hálkuvarna. Hér á landi er notkunin hvað mest á þéttbýlissvæðum og á megin leiðum á milli þéttbýliskjarna á SV-horninu. Notkun vegsalts á Íslandi hefur aukist töluvert á síðustu árum eða úr tonnum veturinn í um tonn veturinn Víða erlendis hefur orðið vart neikvæðra umhverfisáhrifa af vegsöltun og hafa erlendar rannsóknir sýnt fram á að vegsalt getur haft töluverð neikvæð áhrif á grunn- og yfirborðsvatn, jarðveg og gróður. Hér á landi hefur ekki orðið vart mikilla eða víðtækra umhverfisáhrifa af vegsöltun og svo virðist að umhverfisáhrif á grunnvatn vegna vegsöltunar hér á landi séu almennt hverfandi. Heildarnotkun vegsalts hér á landi er líklega aðeins brot af því sem berst frá hafinu inn á landið. Lítil umhverfisáhrif hér á landi miðað við hvað hefur sést víða erlendis skýrist af því að Ísland er frekar strjálbýlt með gisið veganet og mikla úrkomu. Þrátt fyrir að lítil umhverfisáhrif á grunnvatn hafi greinst hér á landi er full ástæða til að vera á varðbergi og gæta varúðar við notkun á vegsalti þar sem erlendar rannsóknir hafa sýnt að vegsalt getur haft töluverð neikvæð umhverfisáhrif. Ljóst er að saltnotkun getur verið töluverð á einstaka vegi og þar má búast við staðbundnum umhverfisáhrifum í nánasta umhverfi vegarsins. 5
6 EFNISYFIRLIT SAMANTEKT 5 1 INNGANGUR 8 2 RANNSÓKNIR Á UMHVERFISÁHRIFUM VEGSALTS Erlendar rannsóknir Uppruni og dreifing salts Helstu umhverfisáhrif Áhrif á grunn- og yfirborðsvatn Áhrif á jarðveg Áhrif á gróður Áhrif á dýr 11 3 STAÐAN Á ÍSLANDI Saltnotkun Náttúrulegar saltupsprettur Klóríðmælingar á grunn- og yfirborðsvatni 17 4 NIÐURLAG 21 5 HEIMILDASKRÁ 22 6
7 MYNDASKRÁ Mynd 1 Klóríðstyrkur í grunnvatni á Íslandi [9]. 14 Mynd 2 Meðalúrkoma allra stöðva á Íslandi ásamt upplýsingum um fjölda stöðva [12]. 15 Mynd 3 Styrkur Cl í úrkomusýnunum frá mismunandi söfnunarstöðum í tímaröð [14]. 16 Mynd 4 Ákoma klóríðs í úrkomu. Sýnatökustöðunum er raðað eftir fjarlægð frá sjó [14]. 17 Mynd 5 Staðsetning sýnatökustaða í verkefninu Determination of groundwater flow in SW Iceland with environmental tracers [15]. 18 Mynd 6 Mældur klóríðstyrkur í vatnsbrunni við Litlu kaffistofuna. 19 Mynd 7 Mælingar ÍSOR á klóríðstyrk í Laxnesdýjum [16]. 20 TÖFLUSKRÁ Tafla 1 Heildarnotkun vegsalts á Íslandi frá 2006 til 2012 [8]. 12 Tafla 2 Notkun vegsalts á km vegar á Reykjanesbraut, Sandskeiði og þingvallavegi. 13 Tafla 3 Meðaltöl úrkomumagns, klóríðstyrks í úrkomu og ákomu klóríðs [14]. 16 Tafla 4 Mældur klóríðstyrkur úr vatnsbrunni við Litlu kaffistofuna. 19 7
8 1 INNGANGUR Vegsalt er notað talsvert til hálkuvarna að vetralagi og til rykbindingar. Vegasaltið samanstendur af natríumklóríð (NaCl) og magnesíumklórið (MgCl 2). Natríumklórið er mest notað til hálkuvarna og einnig í minna mæli til rykbindingar á malarvegum í dreifbýli. Magnesíumklórið er eingöngu notað til rykbindingar gegn svifryki í þéttbýli að vetralagi. Mesta notkun vegsalts hér á landi er til hálkuvarna en saltið lækkar frostmarkið við vegyfirborðið sem gerir það að verkum að ís og snjór helst bráðinn jafnvel þó hitinn fari niður fyrir núll gráður á selsíus. Hér á landi er notkunin hvað mest á þéttbýlissvæðum og á megin leiðum á milli þéttbýliskjarna á SV-horninu. Notkun vegsalts á Íslandi hefur aukist töluvert á síðustu árum eða úr tonnum veturinn í um tonn veturinn Mildara veðurfar sem fylgir loftslagbreytingum getur kallað á auknar hálkuvarnir og þar með meiri saltnotkun. Jafnframt fjölgar ferðamönnum á Íslandi að vetri til sem kallar einnig á auknar hálkuvarnir. Víða erlendis hafa komið fram merkjanleg neikvæð umhverfisáhrif vegna vegsöltunar og margar rannsóknir hafa verið gerðar á áhrifum vegsöltunar á umhverfið þar sem m.a. hafa komið fram áhrif á grunnvatn og vistkerfi. Hér á landi hefur Vegagerðin hingað til ekki haft áhyggjur af því að salt skaði umhverfið vegna stöðu landsins, nálægð hafsins og lægðagangs. Þar mætti telja að loftborin ákoma salts sé veruleg í hlutfalli við það salt sem notað er við hálkuvarnir. Einnig er landið frekar strjálbýlt og vegakerfið frekar gisið. Í þessari skýrslu verður farið yfir rannsóknir sem gerðar hafa verið erlendis á notkun vegsalts og áhrifa þess á umhverfið. Teknar eru saman núverandi tölur yfir saltnotkun og þær bornar saman við áætlað náttúrulega ákomu með úrkomu. Einnig er klóríðstyrkur mældur í völdum vatnssýnum til að kanna áhrif vegsalts á umhverfið. 8
9 2 RANNSÓKNIR Á UMHVERFISÁHRIFUM VEGSALTS 2 RANNSÓKNIR Á UMHVERFISÁHRIFUM VEGSALTS 2.1 Erlendar rannsóknir Víða erlendis hefur orðið vart töluverðra umhverfisáhrifa af vegsöltun og fjölmargar rannsóknir hafa verið gerðar á dreifingu og áhrifum salts á umhverfið. Í Svíþjóð er vegsöltun mjög algeng og að jafnaði á einu ári er dreift 9 tonnum af vegsalti á hvern kílómetra á þjóðvegum landsins [1]. Frá árinu 1970 hefur vegsaltnotkun í Svíþjóð aukist töluvert og á sama tíma hefur meðal klóríð styrkur á nokkrum vatnstökusvæðum sveitarfélaga hækkað í takt við saltnotkunina. Á hverju ári fær Traffikverket í Svíþjóð fjölmargar kvartanir varðandi umhverfisskaða af vegsöltun og töluverð umræða á sér stað um að draga eigi úr eða banna vegsöltun. Traffikverket er meðvitað um neikvæð umhverfisáhrif vegsöltunar og hefur staðið fyrir rannsóknum á umhverfisáhrifum vegsalts og tekið saman yfirlit yfir helstu rannasóknir sem hafa verið gerðar á þessu sviði í Svíþjóð. Þrátt fyrir augljós neikvæð umhverfisáhrif vegsöltunar telur Traffikverket að kostir vegsöltunar séu meiri en gallarnir. Þó er reynt að draga úr notkuninni til að minnka áhrifin eins og kostur er [1]. Í Noregi er einnig mikil vegsaltnotkun og hefur Statens Vegvesen í Noregi staðið fyrir verkefni (Salt SMART) þar sem umhverfisáhrif vegsöltunar eru rannsökuð og skoðaðar leiðir til að draga úr saltnotkun [2]. Markmið verkefnisins var að leita leiða til minnka áhrif vegsöltunar á umhverfið en um leið að tryggja örugga og hálkufría vegi. Í norðausturhluta Bandaríkjanna hefur víða greinst hækkaður klóríðstyrkur í yfirborðs- og grunnvatni vegna vegsöltunar. Styrkur klóríðs í yfirborðsvatni hefur mælst allt að 25 % af styrk klóríðs í sjó og mælst hefur stöðugur klóríðstyrkur sem er allt að 100 faldur miðað við eðlilegan náttúrulegan styrk [3]. 2.2 Uppruni og dreifing salts Grunnvatn og yfirborðsvatn innihalda yfirleitt nokkuð magn af salti af náttúrlegum ástæðum. Töluvert magn af salti getur borist með regni og særoki og sérstaklega þar sem land stendur nálægt sjó. Magnið er mjög breytilegt eftir árstíma en venjulega er styrkur klóríðs í úrkomu mun hærri á veturna en á sumrin þar sem veðurhæð og úrkoma er að jafnaði meiri á veturnar. Samkvæmt mælingum sem gerðar hafa verið í Svíþjóð er algengur klóríðstyrkur í regnvatni á milli 1-12 mg/l við ströndina en 0,5-1,5 mg/l í regnvatni sem fellur inn til landsins. Klóríð í grunnvatni hér á landi á fyrst og fremst uppruna sinn í úrkomu sem berst inn yfir land frá sjó. Einnig getur uppleyst salt frá bergtegundum og gömlum saltlögum blandast grunnvatninu. Salt getur líka borist í grunnvatn með jarðsjó en það er þekkt t.d. á Reykjanesi. Salt frá vegsöltun dreifist út í náttúruna með vindi, afrennsli, slettum, slabbi, úða og snjómokstri. Saltið berst síðan niður í jarðveginn með regni og snjóbráð, þaðan sem það á endanum berst í grunnvatnið. Megnið af saltinu berst með afrennsli (50-80%) rétt út fyrir vegkantinn. Restin berst með úða (20-50%) sem getur borist allt að 40 metra frá veginu en 90% lenda innan við 20 metra frá vegkantinum [4]. Klóríð jónin er ekki hvarfgjörn við berggrunns- og jarðvegsefni og berst því nokkuð auðveldlega með vatni. Jónin berst mishratt í jarðveginum sem ræðst af lekt jarðlaga. Eftir því sem jarðvegurinn er grófari berst vatnið hraðar og er lóðrétt færsla venjulega 5-20 sinnum meiri en lárétt færsla. Lekt berglaga ræðst að miklu leyti af aldri berggrunnsins þar sem hún er mikil í ungu bergi en minnkar eftir því sem berggrunnurinn er eldri með auknum holufyllingum í berginu. Víða á Íslandi er berg frekar ungt með brotasprungum þar sem búast má við mikilli lekt. 9
10 2.3 Helstu umhverfisáhrif Hár klóríðstyrkur í vatni leiðir af sér tæringarhættu og getur haft áhrif á bragðgæði vatns. Aukið saltstreymi í yfirborðsvatn getur leitt af sér efnalagskiptingu, aukið málmainnihald vatnsins og haft skaðleg áhrif á lífríkið í vatninu. Jafnvel hafa komið fram áhrif af vegsöltun á jarðgerð, gróður og dýralíf Áhrif á grunn- og yfirborðsvatn Reikna má með að stór hluti af vegsalti berist á endanum í grunnvatn og hafi áhrif á það. Stærð áhrifa og umfang ræðst að miklu leyti af heildarmagni salts og af grunnvatnsrennsli. Lítið er til af rannsóknum á langtímaáhrifum vegsalts á grunnvatn en áhrifa getur gætt í mörg ár eftir að söltun er hætt. Mismunandi er eftir löndum hvaða mörk eru sett á hámarksstyrk klóríðs í neysluvatni. Almennt er talið að þegar klóríðstyrkur fari yfir 100 mg/l skapist tæringarhætta og við hærri styrk en 300 mg/l verði vart við greinileg bragðáhrif [1]. Í reglugerð nr. 536/2001 um neysluvatn er ákvæði um hámarksstyrk klóríðs 250 mg/l og natríum 200 mg/l. Ekki er um að ræða heilsufarsmörk fyrir klóríð heldur eru mörkin sett vegna bragðgæða [5] [6]. í Svíþjóð hafa verið sett hámarksmörk fyrir klórið vegna bragðgæða 100 mg/l og 300 mg/l, mismunandi eftir stofnunum [1]. Hámarksstyrkur vegna tæringarhættu er 100 mg/l [1]. Víða hafa verið sett mörk fyrir natríumstyrk þar sem það er talið geta valdið háum blóðþrýstingi. Aukinn klóríðstyrkur í yfirborðsvatni getur haft áhrif á vatnsuppblöndun, málmainnihald, innihald lífrænna efna og á lífríkið í vatninu. Jafnvel sýrustig getur breyst vegna áhrifa af hækkuðum klóríðstyrk. Lóðrétt uppblöndun vatna er mikilvæg til þess að viðhalda stöðugu næringarefnainnihaldi og aðgengi að súrefni. Til eru rannsóknir sem sýna fram á samband á milli klóríðsstyrks og styrk jarðefna í vatni. Hár jónastyrkur í jarðvatni dregur úr leysni jarðefna sem og vatnið verður tærara og tapar mikilvægum stuðpúðaeiginleikum Áhrif á jarðveg Aukinn klóríðstyrkur í jarðvegi dregur úr lekt, minnkar gegndræpi og aðgengi að lofti og vatni fyrir gróður minnkar. Langtíma áhrif vegsöltunar leiðir af sér að ýmsar katjónir í jarðveginum (Ca 2+, Mg 2+, Zn 2+, og NH 4+ ) skiptast út á móti Na + sem hefur áhrif á uppbyggingu jarðvegsins og leiðir af sér verri skilyrði fyrir gróðurvöxt Áhrif á gróður Gróður getur orðið fyrir áhrifum af salti og sérstaklega grænir gróðurhlutar sem fá á sig saltslettur frá bílaumferð. Barrtré eru viðkvæmari en lauftré þar sem barrtrén fella ekki barrið á hverju hausti eins og lauftrén. Þar sem trjávöxtur er þéttur nálægt veginum þá verða trén næst veginum fyrir mestu áhrifum og skýla trjánum sem eru lengra frá. Önnur ummerki um saltáhrif er ef saltþolnar tegundir sem venjulega þrífast best við ströndina verða áberandi við mikið saltaða vegi. Í borgum má oft sjá áhrif salts á tré sem standa nálægt miklum umferðargötum þar sem stór hluti saltvatns berst beint að rótarkerfum trjánna og dreifist ekki um jarðveginn vegna malbiks og stétta í kringum trén. Loftborið salt fellur að stærstum hluta aðeins nokkrum tuga metrum frá veginum og mest allt saltið fellur innan 10
11 2 RANNSÓKNIR Á UMHVERFISÁHRIFUM VEGSALTS við 20 m frá veginum. Lítill hluti salts getur þó borist langar leiðir og í Svíþjóð hafa greinst gróðurskemmdir af vegsalti hundruð metra frá veginum [1]. Gróðurskemmdir vegna salts koma helst fram sem sprungur í blöðum, mislitun og dauða barrnála. Ungar plöntur þola verr salt og getur orðið erfitt að rækta skóg við saltaða vegi nema í tugi metra frá veginum. Áhrif af saltaustri og úða á tré koma fram sem mislitun á barri og laufi og gjarnan bara á annari hlið trjánna. Stærri tré verða oft bara fyrir áhrifum á neðri hluta en smærri tré visna alveg. Í Noregi þar sem trjágróður er algengur meðfram vegum hafa komið upp fjöldi tilvika þar sem tré hafa skemmst mikið af saltaustri frá vegum. Mikil saltupptaka úr jarðvegi kemur fram í mislitun á barri og blöðum. Þar sem upptakan er mikil og stendur yfir í langan tíma geta trjágreinar visnað og tréð jafnvel drepist. Saltsyrkur í jarðvatninu ákvarðast mikið af ytri umhverfisaðstæðum eins og t.d. úrkomu. Algengt er að gróður í borgum verði fyrir skaða af saltupptöku í jarðvegi. Einnig má búast við meiri skaða þar sem jarðvegur stendur lágt og er með litla lekt Áhrif á dýr Áhrif vegsalts á dýralíf eru ekki talin mikil. Villt dýr í náttúrunni laðast ekki að vegsöltuðum vegum og ekki vitað um atvik þar sem þau hafi hlotið skaða af vegsöltun. Þekkt er reyndar á Íslandi að kindur leiti í vegi sem hafa verið rykbundnir með salti og skapi hættu þar sem þær eru fyrir umferð á meðan þær sleikja upp saltið af veginum. 11
12 3 STAÐAN Á ÍSLANDI 3.1 Saltnotkun Töluverð notkun er á vegsalti hér á landi og hefur farið vaxandi síðustu ár. Loftslagsbreytingar undanfarinna ára hafa haft þau áhrif að dregið hefur úr snjómokstri en hálkuvarnir hafa aukist. Auknar kröfur vegfarenda um góða þjónustu hefur einnig þau áhrif að meira er saltað en áður. Vegagerðin vinnur markvisst að rannsóknum á því hvernig megi draga úr saltnotkun án þess að það bitni á öryggi vegfarenda. Forðast er að nota og flytja hálkuvarnar- og rykbindiefni á viðkvæmum og vernduðum svæðum. Takmarkanir eru m.a. á Bláfjallavegi og Þingvöllum [7]. Ekki hafa komið fram beinar kvartanir né ábendingar um umhverfisáhrif vegsöltunar á grunnvatn á Íslandi. Ísland er frekar strjálbýlt og vegakerfið er ekki mjög þéttriðið, þannig að magn salts á flatareiningu á öllu landinu er mun minni en víða erlendis. Einnig er úrkoma mikil á Íslandi sem hefur mikil þynningaráhrif. Í töflu 1 eru teknar saman notkunartölur vegsalts á Íslandi fyrir árin 2006 til 2012 en mesta notkunin á þessum árum var árið 2012 eða tonn. Þessar tölur hafa verið birtar í umhverfisskýslum Vegagerðarinnar en ná ekki lengra en til ársins TAFLA 1 Heildarnotkun vegsalts á Íslandi frá 2006 til 2012 [8]. Ár Saltnokun [tonn/ár] Í Svíþjóð er heildarnotkun vegsalts um til tonn á ári en þar eru um 20% af þjóðvegum saltaðir og um þá fer 80% af heildarumferð. Svíar hafa dregið úr saltnotkun með nýrri tækni og aðferðum við dreifinguna en mest var notkunin tonn á ári [1]. Saltnotkun hér á landi er mismikil eftir landsvæðum og umferð. Notkunin er einna mest á Suðvesturlandi þar sem umferðin er hvað þéttust. Í töflu 2 eru teknar saman tölur yfir saltnotkun á kílómetra vegar á þremur vegsvæðum, Reykjanesbraut, Sandskeiði og Þingvallavegi. Ársmeðaltal fjögurra síðustu ára er 57 tonn/km fyrir Reykjanesbraut og 45 tonn/km fyrir Sandskeið en þetta eru þeir vegir þar sem einna mesta saltnotkunin er. Þessar tölur eru lítið eitt hærri miðað við mestu saltnotkunina í Svíþjóð þar sem hún er tonn/km. 12
13 3 STAÐAN Á ÍSLANDI TAFLA 2 Notkun vegsalts á km vegar á Reykjanesbraut, Sandskeiði og þingvallavegi. Reykjanesbraut Sandskeið Þingvallavegur Ár [tonn/km] [tonn/km] [tonn/km] Meðaltal Náttúrulegar saltupsprettur Klóríð í grunnvatni á uppruna sinn af náttúrulegum ástæðum aðallega frá sjó eða berglögum en einnig getur borist salt í grunnvatn með jarðsjó. Klóríð í grunnvatni hér á landi á sér fyrst og fremst uppruna frá sjó sem berst með úrkomu og sjávarlöðri inn yfir landið [9]. Styrkur klóríðs sveiflast mjög því klóríðið er sjávarættað, þ.e. styrkur þess fer eftir veðurhæð og fjarlægð frá sjó. Við ströndina, þar sem áhrifa sjávarlöðurs er mest og úrkoma er mikil, er klóríðstyrkurinn hæstur í grunnvatni, yfirleitt um og yfir 10 mg/l en yfir 20 mg/l á Suðurnesjum og víðar. Inn til landsins og á hálendinu er styrkurinn mun lægri eða alveg niður undir 2 mg/l. Ástæður lægri styrks inn til landsins er vegna minni úrkomu þar og vegna þess að vatnið sem er þyngst og inniheldur mest klóríð fellur fyrst þegar ský færast að landinu og yfir það. Það er skýr árstíðasveifla í styrk klóríðs í úrkomu þar sem styrkur klóríðs er mun hærri á veturna en á sumrin. Á veturna, þegar veðurhæð er mikil, ýrist mikið af sjávarættuðu efni upp í veðrahvolfið og berst yfir landið sem regn. Þetta á einkum við á Suðvesturlandi, þar sem munurinn getur verið allt að fimmfaldur [10] [9] [11]. Mynd 1 sýnir jafnstyrktarlínur klóríðs í grunnvatni á Íslandi. 13
14 MYND 1 Klóríðstyrkur í grunnvatni á Íslandi [9]. Við samanburð á náttúrlegri ákomu salts við vegsaltsnotkun Vegagerðarinnar þarf að áætla magn loftborinnar ákomu klóríðs en hún er nokkuð breytileg eftir landsvæðum. Ekki eru til beinar mælingar á ákomu klóríðs en hægt er að áætla ákomuna út frá úrkomumagni og styrk klóríðs í úrkomunni. Heildar úrkoma á Íslandi er á bilinu 500 mm til mm þar sem hún er mest á Suður- og Austurlandi [11]. Á mynd 2 sem fengin er af heimasíðu Veðurstofunnar er að finna upplýsingar um meðalúrkomu á ári frá öllum mælistöðvum á Íslandi [12]. Ellefu ára keðjumeðaltal er í kringum 1000 mm. Til að áætla heildarákomu klóríðs er hægt að gefa sér að meðalklóríðstyrkur úrkomunnar sé sá sami og mælist í grunnvatni við ströndina þar sem allt grunnvatn af landinu er komið saman á leið til sjávar. Inn í útreikningana þarf að taka tillit til uppgufunnar en hún er áætluð 250 mm [11]. Ef gert er ráð fyrir að meðalstyrku úrkomuvatns sem rennur til sjávar sé sá sami og algengur styrkur klóríðs í grunnvatni við ströndina eða 10 mg/l þá reiknast meðalstyrkur klóríðs í heildarúrkomu sem fellur á landið 7,5 mg/l eftir að búið er að taka tillit til uppgufunar. Hér er reiknað með úrkomumagni eftir uppgufun upp á 750 mm með klóríðstyrk 10 mg/l sem samsvara heildarúrkomu upp á mm með klóríðstyrk 7,5 mg/l. Ákoma klóríðs reiknast þá út frá þessum tölum (1.000 mm úrkoma og 7,5 mg/l klóríðstyrkur) jafnt og 7,5 g/m 2 /ár eða 7,5 tonn/km 2 /ár. Búast má við hærri tölu á Suðurlandi miðað við Norðurland vegna meiri úrkomu á Suðurlandi. Þetta er einungis mjög gróf nálgun fyrir loftborna ákomu en ætti að gefa upp stærðargráðuna á loftbornu klóríði. 14
15 3 STAÐAN Á ÍSLANDI MYND 2 Meðalúrkoma allra stöðva á Íslandi ásamt upplýsingum um fjölda stöðva [12]. Meðalársnotkun af vegasalti 2013 til 2017 var 57 tonn/km á Reykjanesbraut og 45 tonn á Sandskeiði. Miðað við ofangreinda reikninga myndu 57 tonn af salti samsvara sama magni og myndi falla á 7,6 ferkílómetra úr mm ársúrkomu með klóríðstyrk upp á 7,5 mg/l. Heildarársnotkun vegasalts árið 2014 var tonn sem samsvarar því klóríðmagni sem félli á ferkílómetra með úrkomu. Flatarmál Íslands er km 2 þannig að km 2 jafngildir 3,4% af heildarflatarmáli landsins. Miðað við þessa nálgun þá samsvarar heildarsaltnotkun Vegagerðarinnar árið ,4% af heildar salti sem fellur að meðaltali á landið. Efnavöktun á úrkomu er aðeins gerð á tveimur stöðum í dag, Írafossi og Stórhöfða í Vestmannaeyjum [13]. Til eru samt mælingar aftur í tíma sem hafa verið gerðar á fleiri stöðum og í skýrslunni Efnasamsetning úrkomu á Íslandi [14] eru teknar saman gögn um magn og efnasamsetningu úrkomu frá fimm sýnatökustöðum, Rjúpnahæð í Reykjavík, Írafossi í Grímsnesi, Litla-Skarði í Borgarfirði, Vegatungu í Biskupstungum og Langjökli. Tímabil og tíðni mælinga er mismunandi eftir mælistöðum. Á mynd 3 er að finna yfirlit yfir mældan klóríðstyrk frá mismunandi söfnunarstöðum í tímaröð. 15
16 MYND 3 Styrkur Cl í úrkomusýnunum frá mismunandi söfnunarstöðum í tímaröð [14]. Í skýrslunni eru m.a. reiknuð út meðaltöl á úrkomumagni, klóríðstyrk og ákomu klóríðs. Samantekt þeirra niðurstaðna er að finna í töflu 3 og á mynd 4. TAFLA 3 Meðaltöl úrkomumagns, klóríðstyrks í úrkomu og ákomu klóríðs [14]. Úrkoma Styrkur Cl Ákoma Cl Ákoma Cl [mm/mán] [mg/kg] [mg/m 2 /mán] [g/m 2 /ár] Rjúpnahæð 69,1 10, ,0 Írafoss , ,5 Írafoss , ,4 Vegatunga ,9 Litla-Skarð - I 71,5 6, ,2 Litla-Skarð - II 78,5 6, ,1 Langjökull 313 2, ,6 16
17 3 STAÐAN Á ÍSLANDI MYND 4 Ákoma klóríðs í úrkomu. Sýnatökustöðunum er raðað eftir fjarlægð frá sjó [14]. Mesta ákoman er á mælistöðvunum sem staðsettar eru á Suðvesturlandi, Rjúpnahæð og Írafoss. Meðaltal ákomu þessara stöðva er 11,3 g/m 2 /ár eða 11,3 tonn/km 2 /ár. Þetta er nokkuð hærri tala en hafði verið áætluð fyrir allt landið sem var 7,5 tonn/km 2 /ár. Líklegt er að ákoma sé meiri á Suðvesturlandinu en víða annarsstaðar vegna mikillar úrkomu og ríkjandi vindátta af hafinu. Meðaltalsákoma klóríðs á Rjúpnahæð og Írafossi er 11,3 tonn/km 2 /ár samanborið við meðalársnotkun af vegasalti 2013 til 2017 á Reykjanesbraut upp á 57 tonn/km. Miðað við þessar tölur samsvarar saltnotkun á 1 km á Reykjanesbraut sama magni og berst með loftborinni ákomu á 5 km Klóríðmælingar á grunn- og yfirborðsvatni Í lokaverkefni Determination of groundwater flow in SW Iceland with environmental tracers við jarðvísindadeild Háskóla Íslands [15] eru birtar niðurstöður klóríðmælinga í 208 sýnum af köldu grunnvatni, yfirborðsvatni og úrkomu. Sýnin voru tekin á Suðvesturlandi frá mars 2014 til mars 2015 úr 43 borholum, 16 uppsprettum og 4 úr yfirborðsvatni. Staðsetning sýnatökustaða má sjá á mynd 5. 17
18 MYND 5 Staðsetning sýnatökustaða í verkefninu Determination of groundwater flow in SW Iceland with environmental tracers [15]. Mestu ártíðabundnu breytingarnar á klóríðstyrk mældust í tveimur borholum, við Litlu kaffistofuna, 13,8-23,9 mg/l og Waldorfsskóla Lækjarbotnum, 8,0-10,9 mg/l. Hæsti styrkurinn mældist að vetri til og samkvæmt SO 4/Cl hlutfallinu í vatninu er hækkaður styrkur rakinn til vegsalts. Breytingar á klóríðstyrk á öllum öðrum mælistöðum voru mjög litlar og ekki hægt að greina áhrif frá vegsöltun. Í þessu verkefni voru tekin sýni á tveimur stöðum til að skoða betur hugsanleg áhrif vegsöltunar á grunnvatn. Sýni voru tekin við Litlu kaffistofuna þar sem áður höfðu greinst áhrif vegsöltunar [15]. Einnig var tekið vatnssýni hjá vatnsveitu Mosfellsbæjar úr Laxnesdýjum í Mosfellsdal en þar liggur þjóðvegurinn inn á brunnsvæði vatnsbólsins. Niðurstöður mælinga við Litlu Kaffistofuna má sjá í töflu 4 og mynd 6 18
19 Klóríðstyrkur [mg/l] 3 STAÐAN Á ÍSLANDI TAFLA 4 Mældur klóríðstyrkur úr vatnsbrunni við Litlu kaffistofuna. Dags. Styrkur Cl [mg/l] , , , , , , , , ,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Dags. MYND 6 Mældur klóríðstyrkur í vatnsbrunni við Litlu kaffistofuna. Töluverðar sveiflur eru í styrk klóríðs við Litlu kaffistofuna og venjulega hærri yfir vetramánuðina þegar vegsöltun á sér stað en sýnt hefur verið fram á að áhrifa frá vegsöltun gætir á þessum stað [15]. Styrkurinn mældist hæstur 21,6 g/ml sem um tvöfalt hærra en búast má við af náttúrulegum ástæðum en samt vel undir leyfilegum hámarkstyrk samkvæmt reglugerð um neysluvatn sem er 250 mg/l. Borholan sem vatnið kemur úr er staðsett mjög nálægt þjóðveginum um Sandskeið þar sem mikil bílaumferð er og vegurinn mikið saltaður. Sýni sem tekið úr borholu Vatnsveitu Mosfellsbæjar í Laxnesdýjum mældist með klóríðstyrk upp á 10,5 mg/l. Þessi styrkur er sambærilegur við eðlilegan náttúrulegan styrk á þessu svæði og því verður ekki séð að áhrifa frá vegsöltun gæti. Á þessum árstíma um miðjan vetur er mikil saltnotkun og helst að búast við áhrifum vegsöltunar ef hún er þá á annað borð til staðar. Heilbrigðiseftirlit Kjósarsvæðis lætur framkvæma reglubundnar mælingar á vatni vatnsveitunnar í Laxnesdýjum þar sem m.a. er mældur klóríðstyrkur og má sjá niðurstöður þeirra mælinga á mynd 7. Styrkurinn er nokkuð 19
20 stöðugur á milli ára og ekki merkjanlegar óeðlilegar sveiflur að sjá eða hækkun á klóríðstyrk sem mætti rekja til vegsöltunar. MYND 7 Mælingar ÍSOR á klóríðstyrk í Laxnesdýjum [16]. Í reglugerð 536/2001 um neysluvatn eru ákvæði um hámarksgildi fyrir klóríð í neysluvatni 250 mg/l [6]. Þessi mörk eru sett vegna bragðgæða en engin íslensk heilsufarsleg mörk eru til. Samkvæmt reglugerðinni eiga allar vatnsveitur sem þjóna 500 eða fleiri manns og vatnsnotkun fer yfir 100 m 3 á dag miðað við ársmeðaltal, láta framkvæma reglulega heildarúttekt á vatninu þar sem m.a. klóríðstyrkur er mældur. Niðurstöður heildarúttektar á vatnsgæðum hjá íslenskum vatnsveitum hafa verið teknar saman í skýrslu frá Matvælastofnun [5]. Þar kemur fram að efnafræðilegt ástand neysluvatns á Íslandi er almennt mjög gott og sjaldgæft að óæskileg efni séu yfir leyfðu hámarksgildi. Klóríð var mælt í 340 sýnum og í tveimur þeirra mældist styrkurinn yfir viðmiðunarmörkum. Ekki er vitað til þess að klóríð hafi mælst í hækkuðum styrk hjá stærri vatnsveitum vegna vegsöltunar. Algengur styrkur klóríðs í neysluvatni er á bilinu 3-15 mg/l. Þar sem beinna áhrifa sjávar gætir er hann töluvert hærri t.d. á Suðurnesjum [11]. Almennt eru vatnsból staðsett ofanstraums og/eða í mikilli fjarlægð frá vegum með þungri umferð og öðrum hugsanlegum mengunarvöldum og því almennt litlar líkur á að áhrifa frá vegsöltun gæti í vatnsbólum. 20
21 4 NIÐURLAG 4 NIÐURLAG Víða erlendis þar sem vegsaltnotkun er mikil eins og í Svíþjóð, Noregi og Norður-Ameríku hafa komið fram óæskileg umhverfisáhrif af vegsöltun. Rannsóknir hafa sýnt að vegsalt getur spillt grunnvatni og skaðað jarðveg og gróður. Í Svíþjóð hefur verið markvist unnið að því draga úr notkun vegsalts til að forðast óæskileg umhverfisáhrif saltsins. Hér á landi er notkun vegsalts töluverð og hefur farið vaxandi síðustu ár. Saltnotkunin er samt líklega bara brot af heildar loftbornu salti sem berst frá hafinu. Saltnotkun á einstaka vegi þar sem notkunin er hvað mest, á fjölfarna vegi á Suðvesturlandi, er jafnvel meiri en mest gerist í Svíþjóð. Þrátt fyrir mikla vegsaltnotkun hér á landi hafa ekki komið fram kvartanir vegna umhverfisáhrifa vegsalts og ekki hefur verið vart víðtækra áhrifa vegsalts á grunnvatn. Hækkaður styrkur klóríðs vegna vegsöltunar hefur mælst í tveimur borholum, við Litlu kaffistofuna og Waldorfsskóla. Einungis lítilsháttar hækkun á klóríðstyrk var um að ræða en borholurnar eru staðsettar mjög nálægt þjóðveginum yfir Sandskeiði en sá vegur er oft mikið saltaður. Annars staðar lengra frá þjóðveginum hafa ekki komið fram greinilegar hækkanir á klóríðstyrk vegna vegsöltunar og svo virðist að umhverfisáhrif á grunnvatn vegna vegsöltunar hér á landi séu almennt hverfandi. Líkleg skýring á litlum áhrifum á grunnvatn hér á landi er að hér er frekar strjálbýlt og vegnetið gisið auk þess sem úrkoma er mikil sem hefur þynningaráhrif. Þrátt fyrir að lítil umhverfisáhrif á grunnvatn hafi greinst hér á landi er full ástæða til að vera á varðbergi og gæta varúðar við notkun á vegsalti þar sem erlendar rannsóknir hafa sýnt að vegsalt getur haft töluverð neikvæð umhverfisáhrif. Ljóst er að saltnotkun getur verið töluverð á einstaka vegi þar sem búast má við staðbundnum umhverfisáhrifum í nánasta umhverfi vegarsins. Í þessu verkefni var fyrst og fremst skoðuð áhrif á grunnvatn en ekki á gróður né jarðveg. Ekki er ólíklegt að einhverja áhrifa gætti á gróður næst þeim vegum sem mest eru saltaðir og væri ástæða til að skoða það nánar. 21
22 5 HEIMILDASKRÁ [1] Trafikverket, Litteraturstudie Vägsalt, [2] Å. Sivertsen o.fl., Sluttrapport for etatsprogrammet Salt SMART, Statens vegvesen, [3] Sujay S. Kaushal, Peter M. Groffman, Gene E. Likens, Kenneth T. Belt, William P. Stack, Victoria R. Kelly, Lawrence E. Band, Gary T. Fisher, Increased salinization of fresh water in the northeastern United States, ANS, [4] G. Blomqvist and E.-L. Johansson, "Airborne spreading and deposition of de-icing salt - a case study," The Science of the Total Environment, pp , [5] Matvælastofnun, Gæði neysluvatns á Íslandi , [6] Umhverfisráðuneytið, Reglugerð um neysluvatn nr. 236/2001, Reykjavík, [7] Vegagerðin, Umhvefisskýrla, Vegagerðin, [8] Vegagerðin, Umhverfisskýrslur Vegagerðarinnar, Reykjavík: Vegagerðin, [9] Freysteinn Sigurðsson og Kristinn Einarsson, Groundwater Resources of Iceland Availability and Demand, Jökull, b. 38, pp , [10] A. M. Kornelíusdóttir, Flokkun vatnsbóla með tilliti til efnafræðilegra eiginleika og fjarlægðar frá sjó, Háskólinn á Akureyri,
23 5 HEIMILDASKRÁ [11] Freysteinn Sigurðsson, Árni Hjartarson og Þórólfur H. Hafstað, Vatnsveituhandbók Samorku Kafli 4 Vatnsleit og virkjun vatnsbóla, Reykjavík: Samorka, [12] Trausti Jónsson, Úrkoma á Íslandi frá 1860, [Á neti]. Available: [Skoðað ]. [13] Gerður Stefánsdóttir <gerdur@vedur.is>, Tölvupóstur frá , Reykjavík: Veðurstofa Íslands, [14] Eydís Salome Eiríksdóttir, Efnasamsetning úrkomu á Íslandi Samantekt gagna frá Rjúpnahæð, Írafossi, Vegatungu, Litla-Skarði og Langjökli, Jarðvísindastofnun Háskólans, [15] V. Čypaitė, "Determination of groundwater flow in SW Iceland with environmental tracers," University of Iceland, [16] Finnbogi Óskarsson, Efnasamsetning neysluvatns Vatnsveita Mosfellsbæjar, ÍSOR Íslenskar orkurannsóknir, Reykjavík,
Möguleg útbreiðsla trjátegunda með hækkandi hitastigi á Íslandi
Möguleg útbreiðsla trjátegunda með hækkandi hitastigi á Íslandi Björn Traustason og Þorbergur Hjalti Jónsson, Mógilsá Fagráðstefna 25.mars 2010 Inngangur Landfræðileg greining til að meta útbreiðslu nokkurra
More informationPart 66. Requirements for exercising privileges Highlights of New Part 66 rule
Part 66 Requirements for exercising privileges Highlights of New Part 66 rule Part 66.A.20(b) privileges The holder og an aircraft maintenance licence may not exercise its privileges unless: 1. In compliance
More informationRitstuldarvarnir. Sigurður Jónsson
Ritstuldarvarnir Sigurður Jónsson sigjons@hi.is Aðgangur að Turnitin 1. Beint í Turnitin á www.turnitin.com 2. Gegnum Moodle-námskeið Kennarar og nemendur halda sig í Moodleumhverfinu Fá frumleikaskýrslu
More informationSamanburður vindmæla. Samanburðarmælingar í mastri LV v/búrfell 15. ágúst 30.sept 2011
Samanburður vindmæla Samanburðarmælingar í mastri LV v/búrfell 15. ágúst 30.sept 2011 Haustþing Veðurfræðifélagsins 2011 Tegundir vindmæla Til eru margar mismunandi gerðir vindmæla sem byggja á mismunandi
More informationOPEN DAYS 2011 LOCAL EVENTS COUNTRY LEAFLET. East Iceland / Austurlands ICELAND / ÍSLAND
OPEN DAYS 2011 LOCAL EVENTS COUNTRY LEAFLET East Iceland / Austurlands ICELAND / ÍSLAND INDEX I. Regional Partnerships Official Partners of the OPEN DAYS 2011 East Iceland... 3 Austurlands... 5 2 I. Regional
More informationViðhorf erlendra söluaðila. Spurningakönnun framkvæmd í desember 2016 á meðal erlendra söluaðila á póstlista Íslandsstofu sem telur 4500 aðila.
Viðhorf erlendra söluaðila Spurningakönnun framkvæmd í desember 2016 á meðal erlendra söluaðila á póstlista Íslandsstofu sem telur 4500 aðila. Viðhorf erlendra söluaðila desember 2016 VIÐMIÐ TEGUND FYRIRTÆKIS
More informationNý tilskipun um persónuverndarlög
UT Messa SKÝ, 9. febrúar 2012 Hörður Helgi Helgason Um fyrirlesara 1999 2000-03 2003-06 2006- Héraðsdómslögmaður Persónuvernd Ráðgjafi, evrópsk persónuv.lög LM lögmenn -> Landslög munið #utmessan Boligen
More informationSNERTIFLETIR ÍSLANDSSTOFU VIÐ FLUGREKENDUR
SNERTIFLETIR ÍSLANDSSTOFU VIÐ FLUGREKENDUR Ingvar Örn Ingvarsson Verkefnisstjóri, ferðaþjónusta og skapandi greinar Samgöngufundur á Norðurlandi, 19. nóvember 2015 Meginstoðir stefnu og lykilárangursþættir
More informationHelstu niðurstöður loftgæðamælinga við leikskólann Steinahlíð og tilraunir með rykbindingar, - tímabilið 16. febrúar - 20.
USR - 29 Helstu niðurstöður loftgæðamælinga við leikskólann Steinahlíð og tilraunir með rykbindingar, - tímabilið 16. febrúar - 2. apríl 29 - Anna Rósa Böðvarsdóttir Heilbrigðisfulltrúi Heilbrigðiseftirlit
More informationTilraunahúsið Úrræði fyrir raungreinakennslu
Tilraunahúsið Úrræði fyrir raungreinakennslu Ari Ólafsson dósent í tilraunaeðlisfræði Eðlisfræðiskor HÍ og Raunvísindastofnun Háskólans Tilraunahúsið p.1/18 Sýnishorn af markmiðum ríkisvalds í menntamálum
More informationLV Bjarnarflagsvirkjun. Prófun vatns fyrir kæliturna
LV-2012-106 Bjarnarflagsvirkjun Prófun vatns fyrir kæliturna EFNISYFIRLIT 1 Inngangur... 3 2 Kalkútfellingar úr kælivatni... 4 3 Framkvæmd tilrauna... 6 3.1 Tilraunabúnaður... 6 3.2 Framkvæmd tilrauna...
More informationInngangur og yfirlit yfir rafmagnsvélar
1 Inngangur og yfirlit yfir rafmagnsvélar Introduction to rotating machines 2 Grunnhugtök og meginþættir Klassískar gerðir véla Riðstraumsvélar Samfasavél (synchronous machine) Spanvél (induction machine
More informationÁhrif lofthita á raforkunotkun
Áhrif lofthita á raforkunotkun Orkuspárnefnd Júlí 2017 Áhrif lofthita á raforkunotkun Orkuspárnefnd Orkustofnun Júlí 2017 Útgefandi: Orkustofnun, Grensásvegi 9, 108 Reykjavík Sími: 569 6000, Fax, 568
More informationStóra myndin. Uppbygging þekkingarsamfélags. Kristrún Frostadóttir, hagfræðingur Viðskiptaráðs Aðalfundur SFS 19. maí 2017
Stóra myndin Uppbygging þekkingarsamfélags Kristrún Frostadóttir, hagfræðingur Viðskiptaráðs Aðalfundur SFS 19. maí 2017 Bakgrunnur Viðskiptaráð Íslands 1 Yfirlit 1. Hvað eru þekkingarkjarnar? 2. Hvað
More informationEftirspennt Brúargólf Klóríðinnihald í nokkrum steyptum brúargólfum
Eftirspennt Brúargólf Klóríðinnihald í nokkrum steyptum brúargólfum Útg. Dags. Höf. Rýnir Samþykkur Lýsing 3 11/01 2006 GG EH Lokaskýrsla II 2 21/12 2005 GG SvSv Lokaskýrsla I 1 15/12 2005 GG Uppkast 1
More informationÞungmálmar og brennisteinn í tildurmosa við iðnaðarsvæðið í Hellnahrauni í Hafnarfirði haustið 2013
NÍ-14001 Þungmálmar og brennisteinn í tildurmosa við iðnaðarsvæðið í Hellnahrauni í Hafnarfirði haustið 2013 Sigurður H. Magnússon Unnið fyrir Hafnarfjarðarbæ Þungmálmar og brennisteinn í tildurmosa við
More informationÁhrif brennisteins díoxíðs (SO 2 ) á heilsufar
Áhrif brennisteins díoxíðs (SO 2 ) á heilsufar Þórólfur Guðnason yfirlæknir Sóttvarnalæknir, Embætti landlæknis Nóvember 2014 Gastegundir frá eldgosum >95% H 2 O, CO 2 SO 2
More informationÞungmálmar í mosa í nágrenni fyrirhugaðs álvers í Reyðarfirði árið 2000
Þungmálmar í mosa í nágrenni fyrirhugaðs álvers í Reyðarfirði árið 2000 Sigurður H. Magnússon Unnið fyrir Reyðarál hf. NÍ-02011 Reykjavík, júní 2002 NÁTTÚRUFRÆÐISTOFNUN ÍSLANDS ISSN 1670-0120 ENGLISH SUMMARY
More informationRannsóknarskýrsla í sálfræði 103 á vorönn 2008 um. viðhorf nemenda til nokkurra þátta í skólastarfi ME.
í sálfræði 103 á vorönn 2008 um viðhorf nemenda til nokkurra þátta í skólastarfi ME. Rannsóknin á að gera grein fyrir afstöðu nemenda við Menntaskólanum á Egilsstöðum til nýgerða breytinga á stoðtímakerfi
More informationKVER HAFRANNSÓKNASTOFNUNAR
KV 2018-3 KVER HAFRANNSÓKNASTOFNUNAR Greining á mögulegum eldisuppruna 12 laxa sem veiddust í tveimur ám á Vestfjörðum árið 2017 Analysis of 12 salmon caught in two rivers in the Icelandic Westfjords 2017
More informationMikilvægi samræmdrar svæðisbundinar kortlagningar Hvað fangar hug og hjarta ferðamannsins
Morgunverðarfundur Ferðamálastofu Grand hótel, Reykjavík 14. apríl 2011 Mikilvægi samræmdrar svæðisbundinar kortlagningar Hvað fangar hug og hjarta ferðamannsins Dr. Edward H. Huijbens Forstöðumaður /
More informationMælingar á loftmengandi efnum í Reykjavík 2009
UHR - 2009 Mælingar á loftmengandi efnum í Reykjavík 2009 Anna Rósa Böðvarsdóttir Heilbrigðisfulltrúi Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur / Umhverfis- og samgöngusvið Reykjavíkur Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur
More informationLV Breytingar á grunnvatns- og jarðvatnsborði á áhrifasvæði Kárahnjúkavirkjunar
LV-2014-021 Breytingar á grunnvatns- og jarðvatnsborði á áhrifasvæði Kárahnjúkavirkjunar Mælingar með samanburði á gervitunglamyndum frá 2002, 2010 og 2012 Lykilsíða Skýrsla LV nr: LV 2014 021 Dags: 19.02.2014
More informationBrennisteinsvetni í Hveragerði
Þróun 2014-022 Reykjavík, september 2014 Brennisteinsvetni í Hveragerði September 2012 mars 2014 Snjólaug Ólafsdóttir EBS-411-01 Útgefandi: Orkuveita Reykjavíkur Útgáfudagur: September 2014 Umsjón og ábyrgð:
More informationÓHAPPATÍÐNI Í BEYGJUM OG LANGHALLA. Staða rannsóknarverkefnis
ÓHAPPATÍÐNI Í BEYGJUM OG LANGHALLA Staða rannsóknarverkefnis Beygjur á vegakerfinu = hætta? Umferðar- og skipulagssvið Línuhönnunar Haraldur Sigþórsson Þjónustudeild tækniþróun Vegagerðin Einar Pálsson
More informationFRAMKVÆMDARREGLUGERÐ FRAMKVÆMDASTJÓRNARINNAR (ESB) nr. 489/2012. frá 8. júní 2012
Nr. 28/32 EES-viðbætir við Stjórnartíðindi Evrópusambandsins FRAMKVÆMDARREGLUGERÐ FRAMKVÆMDASTJÓRNARINNAR (ESB) nr. 489/2012 2013/EES/28/07 frá 8. júní 2012 um framkvæmdarreglur vegna beitingar 16. gr.
More informationSamanburður á milli heildarúrkomu á og afrennslis af vatnasviði Sandár í Þistilfirði á fimm ára tímabili ( ) Ragnar Hlynsson
Samanburður á milli heildarúrkomu á og afrennslis af vatnasviði Sandár í Þistilfirði á fimm ára tímabili (2004-2008) Ragnar Hlynsson Jarðvísindadeild Háskóli Íslands 2016 Samanburður á milli heildarúrkomu
More informationCHEMISTRY. Efnajöfnur. Efnajöfnur. Kafli 3. Kafli 3. Hlutfallareikningur: AðA. reikna út fnum. Efnajöfnur. Efnajöfnur. Efnajöfnur
CHEMISTRY The Central 9th Edition Hlutfallareikningur: AðA reikna út frá formúlum og efnajöfnum fnum Lavoisier: Massi varðveitist í efnahvörfum. : lýsa efnahvörfum. Efnajafna : Hvarfefni og myndefni: 2H
More informationLeiðbeiningar um notkun XML-þjónustu Veðurstofu Íslands fyrir norðurljós
Leiðbeiningar um notkun XML-þjónustu Veðurstofu Íslands fyrir norðurljós XML-þjónustan veitir aðgang að nýjum norðurljósagögnum Veðurstofunnar sem birt eru á www.vedur.is. Slóð XML-þjónustunnar er http://xmlweather.vedur.is/aurora?op=xml&type=index
More informationRannsóknir á eiginleikum setbergs í Norðfjarðargöngum og Óshlíðargöngum
Rannsóknir á eiginleikum setbergs í Norðfjarðargöngum og Óshlíðargöngum Rannsóknarskýrsla, unnin fyrir Vegagerðina Júlí 2010 Mannvit Verkfræðistofa Grensásvegur 1 108 Reykjavík Sími: 422 3000 Fax: 422
More informationAkureyrarbær Starfsmannakönnun 2015
Akureyrarbær Starfsmannakönnun 2015 Q1. Ert þú karl eða kona? Karl 229 19.83% Kona 926 80.17% Fjöldi 1155 Q2. Á hvaða aldursbili ert þú? 30 ára eða yngri 190 16.42% 31-40 ára 257 22.21% 41-50 ára 312 26.97%
More informationEftirlit með neysluvatni
Leiðbeiningar Eftirlit með neysluvatni Nóvember 2017 0 EFNISYFIRLIT I. Inngangur...2 II. Starfsleyfi...2 1. Starfsleyfis- og eftirlitsskylda... 2 2. Kröfur... 2 2.1. Skilyrði fyrir veitingu starfsleyfis...
More informationLykilorð Blýblandað tin, blýmengun, eirlagnir, Keflavíkurflugvöllur, NASKEF, neysluvatn, Varnarliðið.
BLÝ Í NEYSLUVATNI Í HÚSUM 41 Könnun á þremur vatnsveitusvæðum á SV-Íslandi Lárus Rúnar Ástvaldsson lauk B.Sc. í jarðfræði frá Háskóla Íslands árið 1984 og M.Sc. í umhverfis- og auðlindafræði frá Umhverfis-
More informationPower Engineering - Egill Benedikt Hreinsson. Lecture 25. Examples 2. Sýnidæmi 2
1 Examples 2 Sýnidæmi 2 2 Example 25-1 Gefið er 3 fasa, 3 teina raforkukerfi samkvæmt meðfylgjandi einlínumynd. Allar stærðir á myndinni eru í einingakerfinu ( per unit ). Seríuviðnám háspennulínanna er
More informationÍslenskar rannsóknir á vatnshringrás skóga
Fræðaþing landbúnaðarins 2006 Íslenskar rannsóknir á vatnshringrás skóga Bjarni Diðrik Sigurðsson 1,2 1 Landbúnaðarháskóla Íslands, Hvanneyri, 311 Borgarnesi; 2 Rannsóknastöð skógræktar, Mógilsá, 116 Reykjavík
More informationSamsvörun milli heildarmagns tannátu meðal 12 og 15 ára barna (DMFT/DMFS) og tannátu í lykiltönnum
Samsvörun milli heildarmagns tannátu meðal 12 og 15 ára barna (MFT/MFS) og tannátu í lykiltönnum SVANHVÍT. SÆMUNSÓTTIR*, THR ASPEUN**, SIGURÐUR RÚNAR SÆMUNSSN***, INGA. ÁRNAÓTTIR* HEIRIGÐISVÍSINASVIÐ HÁSKÓA
More informationGengið og verðlagsmælingar til mjög langs tíma
Gengið og verðlagsmælingar til mjög langs tíma Gylfi Magnússon Viðskiptafræðideild Ritstjóri Ingjaldur Hannibalsson Rannsóknir í félagsvísindum XIII. Erindi flutt á ráðstefnu í október 2012 Reykjavík:
More informationViðskipta og raunvísindadeild LOK 1223 Lokaverkefni. Flokkun vatnsbóla með tilliti til efnafræðilegra eiginleika og fjarlægðar frá sjó
Viðskipta og raunvísindadeild OK 1223 okaverkefni Flokkun vatnsbóla með tilliti til efnafræðilegra eiginleika og fjarlægðar frá sjó Nemandi: Anna argrét Kornelíusdóttir eiðbeinandi: Hrefna Kristmannsdóttir
More informationUpphitun íþróttavalla árið 2015
Rit LbhÍ nr. 99 Upphitun íþróttavalla árið 2015 Guðni Þorvaldsson og Svavar Tryggvi Óskarsson 2018 Rit LbhÍ nr. 99 ISSN 1670-5785 ISBN 978-9979-881-70-4 Upphitun íþróttavalla árið 2015 Guðni Þorvaldsson
More informationHraðamerkingar á hættulegum beygjum í vegakerfinu - 2. útgáfa -
Skýrsla nr. 02-04 Hraðamerkingar á hættulegum beygjum í vegakerfinu - 2. útgáfa - Þórir Ingason Keldnaholti, nóvember 2002 Heiti skýrslu: Skýrsla nr: 02-04 Dreifing Opin Lokuð Hraðamerkingar á hættulegum
More informationFjöldi myndgreiningarannsókna á Íslandi árið 2008.
GR 10:03 Fjöldi myndgreiningarannsókna á Íslandi árið 2008. Guðlaugur Einarsson, geislafræðingur Ágúst 2010 Geislavarnir ríkisins Icelandic Radiation Safety Authority Rauðarárstíg 10 150 Reykjavík s. 5528200
More informationBlöndulón Vöktun á strandrofi og áfoki
NÍ-11001 Blöndulón Vöktun á strandrofi og áfoki Áfangaskýrsla 2010 Borgþór Magnússon Unnið fyrir Landsvirkjun Blöndulón Vöktun á strandrofi og áfoki Áfangaskýrsla 2010 Borgþór Magnússon Unnið fyrir Landsvirkjun
More informationKæling uppsjávarfisks fyrir vinnslu?
Upphaf mælinga í uppsjávarskipum Sigurjón Arason Yfirverkfræðingur Matís ohf. og Prófessor, Háskóli Íslands Dr. Magnea G. Karlsdóttir; Fagstjóri, Matís ohf. Ásbjörn Jónsson; Verkefnastjóri, Matís ohf Magnús
More informationFyrirkomulag forsjár barna af erlendum uppruna
Fyrirkomulag forsjár barna af erlendum uppruna Samanburðarrannsókn nóvember 2012 Ari Klængur Jónsson www.mcc.is Árnagötu 2-4 400 Ísafjörður Sími: 450-3090 Fax: 456-0215 mcc@mcc.is 1 Velferðarráðuneytið
More informationStakerfðavísar hjá sauðfé - ráðstefna í Frakklandi í desember 2003
Stakerfðavísar hjá sauðfé - ráðstefna í Frakklandi í desember 2003 Jón Viðar Jónmundsson 1 og Emma Eyþórsdóttir 2 1 Bændasamtökum Íslands 2 Rannsóknarstofnun landbúnaðarins/lbh á Hvanneyri Inngangur Fyrsta
More informationSveiflur og breyttar göngur deilistofna. norðaustanverðu Atlantshafi
í norðaustanverðu Atlantshafi Jóhann Sigurjónsson Hafrannsóknastofnun Grand Hótel, Reykjavík, 21.-22. nóvember 2013 Efni erindis Deilistofnar Ástand og horfur Uppsjávar þríeykið Norsk-íslensk síld-kolmunni-makríll
More informationINNANLANDSFARÞEGAR UM ÍSLENSKA ÁÆTLUNARFLUGVELLI 2016
FLUGTÖLUR 216 INNANLANDSFARÞEGAR UM ÍSLENSKA ÁÆTLUNARFLUGVELLI 216 Flugvöllur 215 216 Br. 16/15 Hlutdeild Reykjavík 348.24 377.672 8,5% 5,4% Akureyri 17.897 183.31 7,3% 24,5% Egilsstaðir 89.79 93.474 4,9%
More informationHvr-2002/002. Val og hönnun minni vatnsveitna. Hollustuvernd Ríkisins, Matvælasvið
Hvr-2002/002 Val og hönnun minni vatnsveitna Hollustuvernd Ríkisins, Matvælasvið September 2002 1. INNGANGUR...5 1.1. Neysluvatn...5 1.2. Tilgangur ritsins...5 2. VATNSÞÖRF OG KRÖFUR TIL NEYSLUVATNS...5
More informationHVERNIG Á AÐ META ÁHÆTTU?
85 HVERNIG Á AÐ META ÁHÆTTU? Það er hægt að mæla áhættu og minnka hana. Árið 1988 var ávöxtun á hlutabréfum Flugleiða 47,2% en þremur árum síðar, árið 1991, var hún neikvæð um 11,9%. Ávöxtun spariskírteina
More informationINNANLANDSFARÞEGAR UM ÍSLENSKA ÁÆTLUNARFLUGVELLI 2014
FLUGTÖLUR 2014 INNANLANDSFARÞEGAR UM ÍSLENSKA ÁÆTLUNARFLUGVELLI 2014 Flugvöllur 2013 2014 Br. 14/13 Hlutdeild Reykjavík 338.278 328.205-3,0% 48,6% Akureyri 178.231 172.106-3,4% 25,5% Egilsstaðir 91.561
More informationVeiðimálastofnun. Straumfjarðará 2012 Seiðabúskapur og laxveiði. Friðþjófur Árnason Ragnhildur Þ. Magnúsdóttir Sigurður Már Einarsson VMST/13017
VMST/13017 Straumfjarðará 2012 Seiðabúskapur og laxveiði Friðþjófur Árnason Ragnhildur Þ. Magnúsdóttir Sigurður Már Einarsson Veiðimálastofnun Veiðinýting Lífríki í ám og vötnum Rannsóknir Ráðgjöf Forsíðumynd:
More informationÚtvarpssendistaður á Úlfarsfelli Tæknilegar forsendur
Útvarpssendistaður á Úlfarsfelli Tæknilegar forsendur Kynning í Dalskóla 6. desember 2018 Gautur Þorsteinsson, verkfræðingur Um útvarpsþjónustu Fyrsta útsending útvarpsdagskrár 1920 Útsendingar útvarps
More informationKlettafjöllin, Grand Canyon og Laramide byltingin
Klettafjöllin og Grand Canyon 1 Klettafjöllin, Grand Canyon og Laramide byltingin Kristbjörg María Guðmundsdóttir Eitt af fallegustu handverkum náttúruaflanna er án efa að finna í vesturhluta Norður-Ameríku.
More informationEiga gerlar þátt í ummyndun basaltgjóskunnar í Surtsey?
BÚVÍSINDI ICEL. AGR. SCI. 1, 1996: 273 289 Eiga gerlar þátt í ummyndun basaltgjóskunnar í Surtsey? SVEINN P. JAKOBSSON Náttúrufræðistofnun Íslands, Hlemmi 3, 15 Reykjavík YFIRLIT Upphaf Surtseyjarelda
More informationGreinargerð Trausti Jónsson. Sveiflur III Árstíðasveiflur á Íslandi
Greinargerð 33 Trausti Jónsson Sveiflur III Árstíðasveiflur á Íslandi VÍ-ÚR1 Reykjavík Október Árstíðasveiflur Inngangur Hér verður fjallað um árstíðasveiflu nokkurra veðurþátta á Íslandi. Mest er stuðst
More informationKönnun á ólífrænum snefilefnum og fjölhringja kolvatnsefnum (PAH) í kræklingi og seti við Grundartanga, Hvalfirði, 2016
Könnun á ólífrænum snefilefnum og fjölhringja kolvatnsefnum (PAH) í kræklingi og seti við Grundartanga, Hvalfirði, 2016 Halldór Pálmar Halldórsson Hermann Dreki Guls Natasa Desnica Erna Óladóttir Helga
More informationEFLA Verkfræðistofa. STUÐLAR UM AFHENDINGU RAFORKU Árin Reykjavík, júní 2014
EFLA Verkfræðistofa STUÐLAR UM AFHENDINGU RAFORKU Árin 2004-2013 Reykjavík, júní 2014 2014, hf - Vinnslu efnis og frágang texta annaðist Kolbrún Reinholdsdóttir fyrir Verkfræðistofuna EFLU hf. ISSN ISBN
More informationGreinargerð Trausti Jónsson. Langtímasveiflur V. Hitabylgjur og hlýir dagar
Greinargerð 03030 Trausti Jónsson Langtímasveiflur V Hitabylgjur og hlýir dagar VÍ-ÚR21 Reykjavík September 2003 Hitabylgjur og hlýir dagar Inngangur Íslenskar hitabylgjur verða að teljast fremur vesælar
More informationLoftmengun vegna jarðvarmavirkjanna
Loftmengun vegna jarðvarmavirkjanna Kynning fyrir verkefnisstjórn 3. áfanga rammaáætlunar. 9.desember 2014 Þorsteinn Jóhannsson thorsteinnj@ust.is Nýting lághitasvæða og háhitasvæða Mun minni umhverfisáhrif
More informationMengunarflokkun á Urriðakotsvatni og ofanverðum Stórakrókslæk
HEILBRIGÐISEFTIRLIT HAFNARFJARÐAR- OG KÓPAVOGSSVÆÐIS Mengunarflokkun á Urriðakotsvatni og ofanverðum Stórakrókslæk Ágúst 2006 Háskólasetrið í Hveragerði 2 3 Framkvæmdaraðili Heilbrigðiseftirlit Hafnarfjarðar-
More informationSamspil menntunar og þróunar strandbúnaðar - dæmi -
Samspil menntunar og þróunar strandbúnaðar - dæmi - Rannveig Björnsdóttir Strandbúnaður 2017, Grand Hótel Reykjavík, 13.-14.mars YFIRLIT erindis Dæmi: doktorsverkefni RBj 2005-2010 BAKGRUNNUR VANDAMÁLIÐ
More informationSTAÐA MÁLA HVAÐ VARÐAR HREINSUN SKÓLPS Á ÍSLANDI. Skýrsla Umhverfisstofnunar sbr. 28. gr. reglugerðar nr. 798/1999, um fráveitur og skólp
STAÐA MÁLA HVAÐ VARÐAR HREINSUN SKÓLPS Á ÍSLANDI Skýrsla Umhverfisstofnunar sbr. 28. gr. reglugerðar nr. 798/1999, um fráveitur og skólp EFNISYFIRLIT 1. INNGANGUR... 3 2. AÐSTÆÐUR Á ÍSLANDI... 3 3. LÖGLEIÐING
More informationLagfæring vegamóta á hringveginum. Skoðun á hagvæmni úrbóta
Lagfæring vegamóta á hringveginum Skoðun á hagvæmni úrbóta Janúar 2005 Samantekt Flest vegamót á þjóðvegum á Íslandi eru óstefnugreind. Umferðaróhöpp eru þar nokkuð tíð og öryggi þarf að auka. Í þessari
More informationLíkamsþyngd barna á höfuðborgargsvæðinu
Líkamsþyngd barna á höfuðborgargsvæðinu Er hlutfall barna yfir kjörþyngd hætt að aukast? Stefán Hrafn Jónsson Lýðheilsustöð Margrét Héðinsdóttir Heilsugæsla höfuðborgarsvæðisins Mars 2010 Líkamsþyngd barna
More informationLV Úttekt og mælingar á áfoki við strönd Hálslóns
LV-2014-094 Úttekt og mælingar á áfoki við strönd Hálslóns Lykilsíða Skýrsla LV nr: LV-2014-094 Dags: október 2014 Fjöldi síðna: 26 Upplag: Rafræn Dreifing: Birt á vef LV Opin Takmörkuð til Titill: Úttekt
More informationVeruleg umhverfisáhrif, eru þau eins?
Verkefni styrkt af Rannsóknasjóði Vegagerðarinnar Apríl 2016 www.vso.is Borgartún 20 585 9000 105 Reykjavík vso@vso.is 15168 S:\2015\15168\v\03_Greinargerð\15168_160329_skýrsla_drög.docx Apríl 2016 Nr.
More informationFljótlegar mæliaðferðir með NIR (Nær innrauð litrófsgreining) tæki. Gyða Ósk Bergsdóttir
Fljótlegar mæliaðferðir með NIR (Nær innrauð litrófsgreining) tæki Gyða Ósk Bergsdóttir Raunvísindadeild Háskóli Íslands 2011 Fljótlegar mæliaðferðir með NIR (Nær innrauð litrófsgreining) tæki Gyða Ósk
More information6 Súrnun sjávar. Samantekt. 6.1 Inngangur
6 Súrnun sjávar Samantekt 1. Súrnun hafsins er staðreynd, staðfest með beinum mælingum og fræðilegum reikningum. 2. Til að komast hjá stórfelldum breytingum á lífríki og vistkerfum í höfunum þarf að minnka
More informationOKTÓBER 2006 SKÝRSLA 24-06 ITI 0612/EUT08 8HK3481 V IÐLOÐUN ÖRVERA VIÐ YFIRBORÐ Í VATNI - VARMAFRÆÐILEG NÁLGUN - Guðmundur Gunnarsson, Iðntæknistofnun Birna Guðbjörnsdóttir, Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins
More informationNýting járns á Íslandi Framtíðarhorfur fyrir takmarkaðan auðlindaforða
Nýting járns á Íslandi Framtíðarhorfur fyrir takmarkaðan auðlindaforða Guðrún Björg Gunnarsdóttir Jarðvísindadeild Háskóli Íslands 2014 Nýting járns á Íslandi Framtíðarhorfur fyrir takmarkaðan auðlindaforða
More informationFélagsauður á Íslandi Þróun og skýringar á mun milli landa. Efnisyfirlit. Þátttaka í félögum og þjóðmálum. Þróun félagsauðs í grannríkjunum
Félagsauður á Íslandi Þróun og skýringar á mun milli landa Efnisyfirlit Þróun félagsauðs í grannríkjunum Bandaríkin Skandinavía Meginland Evrópu Þróunin á Íslandi Félagsþátttaka Frumtengsl Félagsrof Félagsauður,
More informationLV Önnur úttekt á kolefnisbindingu skógræktar á vegum Landsvirkjunar
LV-2017-040 Önnur úttekt á kolefnisbindingu skógræktar á vegum Landsvirkjunar Lykilsíða Skýrsla LV nr: LV-2017-040 Dags: 24. apríl 2017 Fjöldi síðna: 20 Upplag: 15 Dreifing: Birt á vef LV Opin Takmörkuð
More informationViðhorfskönnun meðal erlendra söluaðila um íslenska ferðaþjónustu. September 2018
Viðhorfskönnun meðal erlendra söluaðila um íslenska ferðaþjónustu September 2018 Samantekt Íslandsstofa framkvæmdi viðhorfskönnun í júlí og ágúst 2018 meðal erlendra söluaðila sem selja ferðir til Íslands.
More informationFélagsþjónusta sveitarfélaga Municipal social services
2011:1 27. maí 2011 Félagsþjónusta sveitarfélaga Municipal social services Samantekt Frá árinu 1987 hefur Hagstofa Íslands leitað upplýsinga frá sveitarfélögum árlega um fjárhagsaðstoð, félagslega heimaþjónustu
More informationEFLA Verkfræðistofa. STUÐLAR UM AFHENDINGU RAFORKU Árin Reykjavík, apríl 2012
EFLA Verkfræðistofa STUÐLAR UM AFHENDINGU RAFORKU Árin 2002-2011 Reykjavík, apríl 2012 2012, EFLA verkfræðistofa hf - Vinnslu efnis og frágang texta annaðist Kolbrún Reinholdsdóttir fyrir Verkfræðistofuna
More informationBörn á höfuðborgarsvæðinu léttari nú en áður Niðurstöður úr Ískrá á þyngdarmælingum barna frá 2003/ /10
Börn á höfuðborgarsvæðinu léttari nú en áður Niðurstöður úr Ískrá á þyngdarmælingum barna frá 2003/04-2009/10 Stefán Hrafn Jónsson Háskóli Íslands, Landlæknisembættið Margrét Héðinsdóttir Heilsugæsla höfuðborgarsvæðisins
More informationEfnaeiginleikar og nýtingarmöguleikar neysluvatnslinda í Langanesbyggð
Nemandi: ha040547@unak.is Leiðbeinandi: Hrefna Kristmannsdóttir Háskólinn á Akureyri Deild Fag Heiti verkefnis Viðskipta- og raunvísindadeild Umhverfisfræði Verktími Vor 2009 Nemandi Leiðbeinandi Hrefna
More informationErlendir ferðamenn í Reykjavík 2016
Erlendir ferðamenn í Reykjavík 2016 Erlendir ferðamenn í Reykjavík 2016 Stillt upp fyrir tískumyndatöku í Hörpu. Samantekt unnin fyrir Höfuðborgarstofu mars 2017 Höfundur: Rögnvaldur Guðmundsson Rannsóknir
More informationÉg vil læra íslensku
Ég vil læra íslensku 16 Föt Föt Évlí - 16 föt 1 hlusta Generated by Foxit PDF Creator Foxit Software benda lita teikna klippa líma strákur stelpa ekki stelpa/ekki strákur hugsa Évlí - 16 föt 2 hlusta íslenskur
More informationSjávarstöðubreytingar. Halldór Björnsson, VÍ
Sjávarstöðubreytingar Halldór Björnsson, VÍ Almennt yfirlit um sjávarstöðubreytingar Líta má á yfirborð sjávar sem jafnmættisflöt í þyngdarsviði jarðar Á þessu eru þó nokkur frávik Aflrænt frávik: ríkjandi
More informationTilraunir með áburð á kartöflur 2004 og yfirlit yfir niðurstöður tilrauna
Tilraunir með áburð á kartöflur 2004 og yfirlit yfir niðurstöður tilrauna 1950-2004 Fertilizer experiments with potatoes 2004 and compilation of results 1950-2004 Rit LbhÍ nr. 17 2008 Rit LbhÍ nr. 17
More informationStyrkur radons í húsum á Íslandi
GR 14:01 Styrkur radons í húsum á Íslandi Óskar Halldórsson Sigurður M. Magnússon Róbert Karl Lárusson Gísli Jónsson Júlí 2014 Geislavarnir ríkisins Rauðarárstíg 10 105 Reykjavík Sími 440 8200 http://www.gr.is
More informationÖryggi barna skiptir miklu máli, börnin eru
Sálfræðiritið Tímarit Sálfræðingafélags Íslands 16. árg. 2011, bls. 73 79 Öryggi barna í innkaupakerrum: Áhrifarík leið til að forðast slys Háskóli Íslands Öryggi barna ætti að skipta foreldra miklu máli.
More informationGeislavarnir ríkisins
GR 96:05 Geislavarnir ríkisins Icelandic Radiation Protection Institute Geislaálag vegna notkunar sérhæfðra tannröntgentækja Guðlaugur Einarsson, yfirröntgentæknir Tord Walderhaug, eðlisfræðingur ReykjavRk,
More informationEfnasamsetning, rennsli og aurburður straumvatna á Suðurlandi XX. Gagnagrunnur Jarðvísindastofnunar og Veðurstofunnar RH
Efnasamsetning, rennsli og aurburður straumvatna á Suðurlandi XX. Gagnagrunnur Jarðvísindastofnunar og Veðurstofunnar RH-03-2017 Sigurður Reynir Gíslason 1, Deirdre Clark 1, Svava Björk Þorláksdóttir 2,
More informationHagvísir Vesturlands. Börn í sveitum á Vesturlandi
ISSN 1670-5556 Vífill Karlsson Hagvísir Vesturlands Skýrsla nr. 1 2015 Samtök sveitarfélaga á Vesturlandi E F N I S Y F I R L I T Myndir... 1 Töflur... 2 1 Samandregnar niðurstöður... 3 2 Inngangur...
More informationUmfang og umhverfi frumkvöðlastarfsemi á Íslandi 2006
Umfang og umhverfi frumkvöðlastarfsemi á Íslandi 2006 Rannsóknarmiðstöð HR í nýsköpunar- og frumkvöðlafræðum Rögnvaldur J. Sæmundsson Silja Björk Baldursdóttir Mars 2007 GEM - frumkvöðlastarfsemi 2006
More informationEfnasamsetning, rennsli og aurburður í útfalli Mývatns
Efnasamsetning, rennsli og aurburður í útfalli Mývatns Eydís Salome Eiríksdóttir, Sigurður Reynir Gíslason, Sverrir Óskar Elefsen, Jórunn Harðardóttir, Einar Örn Hreinsson, Peter Torssander, Árný E. Sveinbjörnsdóttir
More informationSumargötur Vettvangsrannsókn á Laugavegi og Skólavörðustíg sumarið 2013
Sumargötur Vettvangsrannsókn á Laugavegi og Skólavörðustíg sumarið 213 Páll Jakob Líndal janúar 214 Sumargötur 213. Samantekt vettvangsrannsóknar Inngangur Í vettvangskönnun þeirri sem hér er kynnt voru
More informationJANÚAR 2016 Karl Sigurðsson
JANÚAR 2016 Karl Sigurðsson Staða og horfur á vinnumarkaði Staðan á vinnumarkaði er að mörgu leyti góð ef litið er til þróunar atvinnuleysis, en skráð atvinnuleysi hefur lækkað úr um 8% árin 2009 og 2010
More informationÁhrif skógræktar með birki (Betula pubescens) og lerki (Larix siberica) á þróun og fjölbreytileika svepprótar
414 Fræðaþing landbúnaðarins 4, 2007 Áhrif skógræktar með birki (Betula pubescens) og lerki (Larix siberica) á þróun og fjölbreytileika svepprótar Brynja Hrafnkelsdóttir 1,2, Edda Sigurdís Oddsdóttir 1,
More informationGreinargerð Trausti Jónsson. Langtímasveiflur IV. Illviðrabálkar
Greinargerð 32 Trausti Jónsson Langtímasveiflur IV Illviðrabálkar VÍ-ÚR14 Reykjavík Maí 23 Illviðrabálkur Inngangur Hér er fjallað um ýmislegt varðandi illviðri á Íslandi. Tilraunir eru gerðar til þess
More informationFóðurrannsóknir og hagnýting
Fóðurrannsóknir og hagnýting Uppskeruhátíð rannsókna Gunnar Örn Kristjánsson Strandbúnaður 2018, Grand Hótel Reykjavík, 19.-20. mars. Grundvöllur fóðurgerðar Þarfir hjá eldisfisk Efnaþarfir til vaxtar
More informationErlendir vetrarferðamenn vegir og þjónusta
Erlendir vetrarferðamenn vegir og þjónusta 2017-2018 Erlendir vetrarferðamenn vegir og þjónusta 2017-2018 Vetrarferðamenn utan þjónustusvæðis Vegagerðarinnar. Greinargerð unnin með stuðningi rannsóknasjóðs
More informationNotkun tíðahvarfahormóna hjá íslenskum konum árin
Notkun tíðahvarfahormóna hjá íslenskum konum árin 1996-1 Brynja Ármannsdóttir 1 læknanemi Laufey Tryggvadóttir 2 faraldsfræðingur Jón Gunnlaugur Jónasson 1,2,4 sérfræðingur í meinafræði Elínborg J. Ólafsdóttir
More informationVegagerðin HRINGVEGUR UM HORNAFJÖRÐ. Vatnafar. Helgi Jóhannesson
Vegagerðin HRINGVEGUR UM HORNAFJÖRÐ Vatnafar Helgi Jóhannesson Reykjavík, júní 2007 EFNISYFIRLIT 1. INNGANGUR.............................................. 1 2. GRUNNÁSTAND...........................................
More informationFlokkun vatna á Kjósarsvæði Fossá Maí 2003 Rannsókna- og fræðasetur Háskóla Íslands í Hveragerði
Flokkun vatna á Kjósarsvæði Fossá Maí 2003 Rannsókna- og fræðasetur Háskóla Íslands í Hveragerði 2 3 Framkvæmdaaðili Heilbrigðiseftirlit Kjósarsvæðis Fulltrúi Þorsteinn Narfason Tölvupóstfang thn@mos.is
More informationMat á eiginleikum malbiks fyrir íslenskar aðstæður Áfangaskýrsla I. Unnið fyrir rannsóknasjóð Vegagerðarinnar. Arnþór Óli Arason Pétur Pétursson
NMÍ 9-5 Mat á eiginleikum malbiks fyrir íslenskar aðstæður Áfangaskýrsla I Unnið fyrir rannsóknasjóð Vegagerðarinnar Arnþór Óli Arason Pétur Pétursson 1 Skilgreining verkefnis, útdráttur Þær malbiksblöndur
More informationEfnasamsetning Þingvallavatns
Efnasamsetning Þingvallavatns 2007 2010 RH-07-2011 Eydís Salome Eiríksdóttir og Sigurður Reynir Gíslason Jarðvísindastofnun Háskólans, Sturlugötu 7, 101 Reykjavík. Maí 2011 2 EFNISYFIRLIT INNGANGUR 5 AÐFERÐIR
More informationANNUAL SAFETY REVIEW. Þróunar og greiningarstofa Division of Development and Analysis
ANNUAL SAFETY REVIEW 2012 Þróunar og greiningarstofa Division of Development and Analysis Flugmálastjórn Íslands: Annual Safety Review 2012 Útgefandi: Flugmálastjórn Íslands Skógarhlíð 12 105 Reykjavík
More information