IZDANAØKE ÅUME BUKVE STAÑE, PROBLEMI GAZDOVAÑA I MOGUÕNOSTI ÑIHOVOG REÅAVAÑA

Transcription

1 UDK 630*222 Nauøni rad IZDANAØKE ÅUME BUKVE STAÑE, PROBLEMI GAZDOVAÑA I MOGUÕNOSTI ÑIHOVOG REÅAVAÑA MILAN MEDAREVIÕ STANIÅA BANKOVIÕ DAMJAN PANTIÕ NENAD PETROVIÕ Izvod: Ukupna povråina åuma u centralnoj Srbiji iznosi ha od øega izdanaøke åume bukve, na razliøitim staniåtima, pokrivaju viåe od 12,5%. Povråinski, izdanaøke åume bukve u drÿavnom vlasniåtvu su najzastupçenije u juÿnomoravskom åumskom podruøju oko ha, a u relativnim pokazateçima u niåavskom u kome øine 27,2% åumom obrasle povråine. Srazmerno uøeåõu u ukupnom åumskom fondu po pojedinim åumskim podruøjima je izraÿen i gazdinski znaøaj ovih åuma. Druga optereõujuõa okolnost je vezana za podjednaku starost ovih åuma, oko 86% je u granicama starosti od 40 do 70 godina, a 51% od 50 do 60 godina. Time je znatno usloÿñen postupak prevoæeña ovih åuma u visoki uzgojni oblik konverzijom, restitucijom, supstitucijom ili rekonstrukcijom i zahteva prethodno simulirañe moguõih reåeñau odnosu na prioritet po mestu i vremenu. Kçuøne reøi: izdanaøke åume bukve, stañe, ciçevi gazdovaña, problemi gazdovaña i moguõnost ñihovog reåavaña. COPPICE BEECH FORESTS - STATE, MANAGEMENT PROBLEMS AND THE POSSI- BILITIES OF THEIR SOLUTION Abstract: Total forest area in central Serbia amounts to 1,790,017 ha of which coppice beech forests, at different sites, cover more than 12.5%. By area, coppice beech forests in state ownership are the most represented in the Juÿnomoravsko Forest Area about 12,700 ha, and by relative parameters - in Niåavsko Forest Area in which they account for 27.2% of forest area. The management significance of these forests is proportional to their percentage in the total growing stock per individual forest areas. The other disadvantage is the uniform age of these forests, about 86% is within the age limits between 40 and 70 years, and 51% is between 50 and 60 years. For this reason, the procedure of conversion of these forests in the high silvicultural form by conversion, restitution, substitution or reconstruction is made much more complex and it requires the previous simulation of the potential solutions regarding the priority by place and time. Key words: coppice beech forests, state, aims of management, management problems and possibility of their solution. Dr Milan Medareviõ, red. prof, Dr Staniåa Bankoviõ, red. prof., Dr Damjan Pantiõ, docent, Dipl.inÿ. Nenad Petroviõ, asistent pripravnik, Åumarski fakultet Univerziteta u Beogradu JUL SEPTEMBAR,

2 1. UVOD Ukupna povråina åuma u Srbiji iznosi ha ili sadaåña åumovitost je 27,3%. Pri tom izdanaøke åume, åikare i åibçaci pokrivaju 46,7%. U åumskom fondu dominira bukva sa uøeåõem od 60% po zapremini (M e d a r e v i õ M., et all 2003). Bukva je zbog svoje åiroke ekoloåke amplitude u veõoj ili mañoj meri zastupçena u svim åumskim podruøjima Kosova i srediåñe Srbije, a u Vojvodini samo na niskim planinama, Fruåkoj gori i Vråaøkom bregu. U ukupnoj povråini åuma bukve u srediåñoj Srbiji, izdanaøke åume i åikare bukve øine 52,56%. Izdanaøke åume bukve se javçaju u razliøitim namenskim celinama, tipovima åuma, kao øiste i meåovite sastojine, razliøitog stepena oøuvanosti, sa nenormalnom starosnom strukturom (u odnosu na klasiøno shvatañe o normalnom razmeru dobnih razreda). 2. METOD RADA Osnovne informacije o bukovim åumama, dobijene na lokalnom, regionalnom i drÿavnom nivou u okviru informacionog sistema planiraña gazdovaña åumama su na odgovarajuõi (statistiøki) naøin sortirane, analizirane i oceñene. Posebna paÿña posveõena je izdanaøkim åumama bukve, oceni ñihovog zateøenog staña, problemima gazdovaña i moguõem scenariju reåavaña tih problema. Analizom su obuhvaõena samo neka åumska podruøja. 3. STAÑE IZDANAØKIH BUKOVIH ÅUMA I PROBLEMI GAZDOVAÑA Izdanaøke bukove åume u Srbiji se javçaju u okviru tridesetsedam definisanih tipova åuma poøevåi od meåovitih åuma bukve i kitñaka (na najniÿim poloÿajima) i to od: Tipa åume bukve i kitñaka (Querco - Fagetum typicum) na kiselim smeæim i lesiviranim kiselim smeæim zemçiåtima i Tipa åume brdske bukve (Fagetum moesiacae submontanum typicum) na kiselim smeæim zemçiåtima, preko Tipa åume planinske bukve (Fagetum moesiacae montanum typicum) na dubokim distriønim ponekad eutriønim smeæim zemçiåtima, Tipa åume planinske bukve sa plemenitim liåõarima (Fagetum moesiacae montanum aceretosum) na dubokim kiselim smeæim zemçiåtima, Tipa acidofilne åume bukve sa bekicom (Lyzulo - Fagetum moesiacae montanum) na kiselim smeæim zemçiåtima, do Tipa åume subalpijske bukve (Fagetum moesiacae subalpinum typicum) na crnicama i varijantama humusno silikatnih i kiselih smeæih zemçiåta (B a n k o v i õ S., M e d a r e v i õ M. 2003). Ukupna povråina bukovih åuma u srediåñoj Srbiji i Vojvodini iznosi ha, od øega sa ha gazduje JP ''Srbijaåume'', sa ha JP-a nacionalnih parkova, sa 85 ha JP ''Vojvodinaåume'', sa ha JKP ''Beli Izvor'' i sa ha Åumarski fakultet (M e d a r e v i õ M. et all 2003) 38 [UMARSTVO 3

3 Tabela 1. Osnovni pokazateçi o stañu bukovih åuma po pojedinim åumskim podruøjima Table 1. The basic parameters on the state of beech forests per individual forest areas Åumsko podruøje Forest area Povråina åumskog podruøja Area Povråina bukovih åuma Area of beech forests Zapremina Volume Zapreminski prirast Volume increment Povråina izdanaøkih bukovih åuma Area of coppice beech forests Zapremina Volume Zapreminski prirast Volume increment ha ha % m 3 /ha m 3 /ha ha % m 3 /ha m 3 /ha 1 Juÿnomoravsko , ,57 56, , ,94 19, ,09 2 Jablaniøko , ,95 65, , ,21 19, ,51 3 Niåavsko , ,18 47, , ,09 27, ,35 4 Moravsko , ,58 36, , ,55 16, ,19 5 Topliøko , ,07 26, , ,43 6, ,65 6 Timoøko , ,20 61, , ,06 16,2 96 2,44 7 Severnokuøajsko , ,99 70, , ,26 6, ,43 8 Juÿnokuøajsko , ,99 60, , ,90 7, ,66 9 Rasinsko , ,88 59, , ,84 18, ,85 10 Doñeibarsko , ,66 31, , ,73 4, ,16 11 Gorñeibarsko , ,19 35, , ,70 17, ,84 12 Åumadijsko , ,17 38, , ,98 15, ,71 13 Golijsko , ,62 35, , ,73 12, ,45 14 Tarskozlatiborsko , ,76 20, , ,15 10, ,75 15 Limsko , ,72 26, , ,47 15, ,68 16 Podriñskokolubarsko , ,87 52, , ,84 7, ,48 17 Posavskopodunavsko , , ,11 586,70 4, ,39 18 NP Tara , ,57 22, , ,33 9,8 84 1,52 19 NP Æerdap , ,45 55, , ,13 15, ,78 20 NP Kopaonik 7.094, ,00 26, ,13 95,31 1, ,28 NP Fruåka 21 Gora , ,61 6, , ,66 5, ,55 22 JKP Beli Izvor 7.799, ,81 57, ,27 946,47 12, ,46 23 Åumarski fakultet 5.531, ,26 26, ,97 5,58 0,1 55 1,34 Ukupno: , ,51 43, , ,61 13, ,90 Bukva i sastojine bukve dominiraju u Severnokuøajskom (70%), Jablaniøkom (65,5%), Timoøkom (61,4%), Rasinskom (59,6%), Juÿnomoravskom (56,9%), Juÿnokuøajskom åumskom podruøju (60,8%), NP Æerdap (55,1%) i JKP Beli Izvor (57,5%). Uøeåõe izdanaøkih bukovih åuma, po pojedinim åumskim podruøjima, u ukupno obrasloj povråini kreõe se od 4,4% do 27,2%. Najveõu povråinu, u apsolutnom iznosu, zatiøemo u Juÿnomoravskom åumskom podruøju ha. Od do ha izdanaøkih åuma bukve imaju devet åumskih podruøja, a ispod ha, osam åumskih podruøja. JUL SEPTEMBAR,

4 Srazmerno apsolutnom i relativnom uøeåõu izdanaøkih åuma bukve u ukupnom åumskom fondu moÿe se pretpostaviti i ñihov ekoloåki, ekonomski odnosno gazdinski znaøaj. U odnosu na prethodnu tabelu u podruøju srediåñe Srbije zatiøemo ha zaåikarenih sastojina bukve i 802 ha lisniøkih (stabala) sastojina. Proseøne vrednosti osnovnih proizvodnih pokazateça bukve u pojedinim åumskim podruøjima ukazuju na visok proizvodni potencijal staniåta koja prekrivaju bukove åume. Proseøna zapremina (v) po pojedinim åumskim podruøjima kreõe se u granicama od 155 m 3 /ha do 308 m 3 /ha, a proseøan zapreminski prirast (i v ) 2,75 m 3 /ha do 6,27 m 3 /ha. Proseøna zapremina na obuhvaõenoj povråini je 217 m 3 /ha, a proseøan zapreminski prirast je 4,55 m 3 /ha. Proseøna vrednost zapremine u izdanaøkim åumama na obuhvaõenoj povråini je 152 m 3 /ha, a proseøna vrednost tekuõeg zapreminskog prirasta je 3,90 m 3 /ha. U odnosu na opåti prosek od 217 m 3 /ha, negativan bilans (mañak) u zapremini u izdanaøkim åumama je 65 m 3 /ha, u odnosu na prosek u visokim oøuvanim åumama (255 m 3 /ha) ovaj bilans je joå nepovoçniji 103 m 3 /ha, a sliøan je i u odnosu na orijentacionu normalnu zapreminu od 250 m 3 /ha (u jednodobnim åumama). Uz svu obazrivost u odnosu na razlike u staniåtu, zateøenu starosnu strukturu u uslovima pretpostavçenog optimuma proseøna zapremina trebala bi da bude veõa za oko 100 m 3 /ha, tj. sadaåñi mañak na povråini od ha je m 3. U odnosu na opåti prosek u bukovim åumama od 4,55 m 3 /ha, vrednost proseka tekuõeg zapreminskog prirasta u izdanaøkim åumama je niÿa za 0,65 m 3 /ha, a u odnosu na prosek u visokim oøuvanim sastojinama bukve od 5,04 m 3 /ha ovaj odnos je joå nepovoçniji i ukazuje na negativan bilans od 1,14 m 3 /ha åto na ukupnoj povråini, u odnosu na trenutno zateøeno stañe, ukazuje na mañak u proizvodñi od m 3 godiåñe. Pri ovom svemu poseban problem je vezan za razliku u kvalitetu trupaca dobijenih od stabala visokog porekla u odnosu na stabla izdanaøkog porekla. Prepoznatçivi pokazateçi kvaliteta (i obrnuto) su dostignute dimenzije stabala (tabela 2), greåke na unutraåñem preseku kao posledica porekla, bolesti i dr. Tabela 2. Distribucija zapremine po debçinskim razredima (Æerdap, 2001.) Table 2. Volume distribution per diameter classes (Æerdap, 2001.) G. klasa 1 Svega (m 3 ) Ia Ib II III IV V VI VII VIII Ekonomski efekat fiziøkog i smañeña proizvodñe u odnosu na proseønu cenu na pañu od 25 evra/ m 3 iznosi oko evra. 1) Visoke jednodobne åume bukve na tipu åume brdske bukve (Fagetum moesiacae submontanum typicum) na kiselom smeæem do lesiviranom kiselom smeæem zemçiåtu, Izdanaøke åume bukve u okviru prethodnog tipa 40 [UMARSTVO 3

5 Izdanaøke bukove åume se javçaju u razliøitim namenskim celinama, a time su vezane za obezbeæivañe razliøitih posebnih ciçeva gazdovaña åumama (tabela 3). Tabela 3. Distribucija izdanaøkih åuma bukve po namenskim celinama Table 3. Distribution of coppice beech forests per special entities Namenska celina Special entity Povråina Area Posebni ciç gazdovaña åumama Special aim of forest management (ha) % ,0 Proizvodña tehniøkog drveta 14;16; ,5 Proizvodña, uzgoj i zaåtita divçaøi 19;20;21;22; ,2 Zaåtita izvoriåta voda 26; ,7 Zaåtita zemçiåta od erozije Zaåtita od negativnog imisionog dejstva Zaåtita od negativnog øulnog dejstva (maskirna - uloga åume) 55;56; Zaåtita staniåta retkih, ugroÿenih i vrednih 1,2 åumskih i dr. Ekosistema Zaåtita zemçiåta od erozije (klisure, kråevi i 0,7 kameñari) Zaåtita vidikovaca i prirodnih spomenika 67; ,2 (staniåta, stabala i sastojina) Istraÿivañe osnovnih karakteristika åumskih 0,1 ekosistema 73;74; ,4 Intenzivno rekreativno koriåõeñe Zaåtita biodiverziteta, zaåtitom staniåta, vrsta 1,9 i zajednica Zaåtita i oøuvañe prirode i predela (posebno 1,7 vrednih prirodnih ambientalnih celina) Zaåtita osnovnih prirodnih vrednosti i retkosti 0,3 zaåtita biodiverziteta Zaåtitta genetskog fonda (pojedinih vrsta flore i - faune) 96; Zaåtita prirode i ambienta u okviru prirodnih i 0,1 memorijalno istorijskih spomenika ,0 U odnosu na polifunkcionalan pristup koriåõeñu ukupnih potencijala åumskih ekosistema moÿe se konstatovati da se izdanaøke åume javçaju u okviru dvadesetosam namenskih celina u kojima je planirano ostvarivañe åesnaest posebnih ciçeva gazdovaña åumama, razliøitog intenziteta izraÿenosti. Izdanaøke bukove åume u veõini ovih namenskih celina su ekstenzivna kategorija s obzirom na moguõnost ostvarivaña prioritetnih posebnih ciçeva gazdovaña. Ostvarivañe posebnih ciçeva gazdovaña po pojedinim namenskim celinama øesto je uslovçeno i razlikom u merama uzgojne i ureæajne pr- JUL SEPTEMBAR,

6 irode, recimo, duÿini trajaña proizvodñe (ophodñe), razlici u izboru seøe, veliøini seøiåta, u izboru naøina nege, odnosu prema zateøenim vrstama drveõa i razlikama u karakteristikama staniåta. Stvarni razmer dobnih razreda u izdanaøkim åumama bukve je nenormalan poøevåi od drÿavnog nivoa pa do nivoa åumskih podruøja (tabela 4) Tabela 4. Stvarni razmer dobnih razreda u pojedinim åumskim podruøjima u nam. cel. ''10'' Table 4. Actual proportion of age classes in individual forest areas - in entity ''10'' Åumsko podruøje P (ha) I II III IV V VI VII VIII % Niåavsko 6.069,27 37,41 14,62 63,78 471,47 482, , ,46 373,47 100,0 0,6 0,2 1,1 7,8 8,0 38,4 37,8 6,1 Gorñeibarsko 2.241,14-144,42 96,17 48,65 548, ,92 314,63 16,27 100,0 6,4 4,3 2,2 24,5 47,9 14,0 0,7 Limsko 7.032,22 2,53 43,07 12,02 37,17 919, , ,00 909,73 100,0-0,6 0,2 0,5 13,1 38,7 34,0 12,9 Golijsko 4.827,34-13,99 65,66 395,23 690, ,77 261,05 150,36 100,0 0,3 1,4 8,2 14,3 67,3 5,4 3,1 Juÿnokuøajsko ,00 5,67 13,13 103,03 599, , ,84 511,05 383,17 100,0-0,1 1,0 5,7 22,5 62,2 4,9 3,6 Severnokuøajsko 3.433,33 5,00 55,50 78,26 456, , ,49 216,24 105,46 100,0 0,1 1,6 2,3 13,3 29,5 43,8 6,3 3,1 Svega ,30 51,61 284,73 418, , , , , ,46 100,0 0,2 0,8 1,2 5,9 17,6 51,1 17,5 5,7 F 10 = ha; F N = ha; u=80 god.; E N10 = m m 3 (proredni prinos, 1%V) U odnosu na ukupnu povråinu åuma ove namenske celine od ha i ophodñu od 80 godina, normalna povråina jednog dobnog razreda je ha u åumama kojima gazduje JP ''Srbijaåume'' (grafikon 1). 4. MOGUÕNOST REÅAVAÑA PROBLEMA GAZDOVAÑA IZDANAØKIH ÅUMA BUKVE Nedovoçan proizvodni fond, sa istaknutim i poznatim nedostacima izdanaøkih u odnosu na visoke åume, postavça prevoæeñe izdanaøkih åuma bukve u visoki uzgojni oblik u gazdinsku neminovnost i krupan savremeni zadatak åumske privrede (M i l i n Ÿ. 1976). Ova konstatacija je posledñi put zakonski formulisana u Prostornom planu Srbije (1995) koji u prioritetne zadatke usmerene ka popravci zateøenog staña åuma, izmeæu ostalog, istiøe: prevoæeñe izdanaøkih åuma u visoke i melioraciju degradiranih åuma u visoko produktivne sastojine. Tabelom su obuhvaõene samo izdanaøke åume bukve koje pripadaju namenskoj celini ''10''-proizvodña tehniøkog drveta 42 [UMARSTVO 3

7 Grafikon 1. Odnos stvarne i normalne povråine dobnih razreda izdanaøke åume bukve (namenska celina ''10'') Figure 1. Ratio of actual and normal areas of age classes - coppice beech forests (''10'') Mora se, pri tom, istovremeno voditi raøuna o potrebi zaåtite i oøuvaña retkih, ugroÿenih, reliktnih i endemiønih vrsta i u pojasu bukve. Osnovni problemi u operativnom smislu u odnosu na prethodne konstatacije zahtevaju odgovor na pitaña: 1. Koliko? 2. Gde? 3. Kada? 4. Kako? 5. Kojim sredstvima? 1) Koliko? Odgovor na prvo pitañe globalno (na nivou drÿave) i regionalno (na nivou åumskog podruøja) reåava se analizom staña ukupnog åumskog fonda i odnosa stvarnog i normalnog razmera dobnih razreda. U odnosu na princip trajnosti, strogo trajno gazdovañe vezano za povråinu obezbeæuje se periodiønim koriåõeñem od ha. Koriåõeñe u kvantitativnom smislu dobije se jednostavnim postupkom (uz rezervu koja je osigurana proseønom zapreminom u izdanaøkim bukovim åumama): E= ha x 152 m 3 /ha= m 3 Proredni prinos se dobije: 152 m 3 /ha x 0,1= 15,2 m 3 /ha ha x 15,2 m 3 /ha= m 3 Ukupno m 3, odnosno m 3 /godiåñe. S obzirom na zateøeno stañe åuma i primeñenu metodologiju, ovo se moÿe smatrati doñom granicom prinosa na drÿavnom nivou. JUL SEPTEMBAR,

8 2) Gde? Odgovor na drugo pitañe zahteva prethodno analizirañe prostornog rasporeda izdanaøkih åuma bukve na drÿavnom i regionalnom nivou, odnosno analizom uøeåõa ove kategorije åuma po pojedinim åumskim podruøjima u åumskom fondu, i u vezi s tim, izraÿenosti problema gazdovaña. Pri tom se mora imati u vidu: da je problem gazdovaña izdanaøkim åumama bukve direktno proporcionalan ñihovoj povråinskoj zastupçenosti (i na drÿavnom i na regionalnom nivou); da jednovremenom seøom i obnavçañem stvaramo starosno homogene sastojine koje su bioekoloåki nestabilnije i øesto udaçene od funkcionalnog optimuma; da jednovremenom seøom i obnavçañem naruåavamo osnovne, zateøene, ambientalne vrednosti i suåtinski meñamo izgled prirode i predela i odnosa u ñima; da, bar trenutnu (u vreme seøe), pozitivne ekoloåke efekte koji su rezultat postojaña izdanaøke åume na odreæenim lokalitetima svodimo na minimum; da su izdanaøke åume bukve pripadajuõe razliøitim tipovima åuma (staniåtima); da je razbijañe homogenosti u odnosu na starost jedan od osnovnih problema gazdovaña ovim åumama; da razbijañe seøiåta na mañe povråine poskupçuje radove na koriåõeñu åuma. 3) Kada? Odgovor na treõe pitañe, takoæe zavisi od viåe faktora od kojih õemo ovom prilikom istaõi samo neke: zateøena sastojinska starost, zateøeno sastojinsko stañe, godine punog uroda semena sastojina (ranije, dobrih na dobrom staniåtu), zdravstveno stañe, a i svi parametri navedeni pod prethodnom taøkom jednako utiøu i na odgovor na ovo pitañe. 4) Kako? Odgovor na øetvrto pitañe problemski je bliÿe materiji gajeña åuma i ovom prilikom õemo istaõi miåçeñe S t o j a n o v i õ a i K r- s t i õ a (2003) da ''izdanaøke bukove åume u zavisnosti od sastojinskog staña, kvaliteta i uslova sredine u kojima se nalaze, prevode se u visoke sastojine putem konverzije, restitucije, supstitucije i rekonstrukcije''. U odnosu na istaknute øiñenice u okviru planova gazdovaña åumama planiraju se i izraæuju planovi meliorativnog karaktera, sa odgovarajuõim naslovom i sadrÿajem: plan konverzije, plan restitucije, plan supstitucije i plan rekonstrukcije. U nepovoçnim ekonomskim uslovima, miåçeña smo da je navedeni redosled blizak rangu prioriteta pri konaønoj izradi planova. 5) Kojim sredstvima? Odgovor na peto pitañe usko je povezan sa åumarskom politikom na nivou drÿave koja je bar delimiøno pokrivena postojeõim zakonskim aktima. U isto vreme, ovaj problem je i ekonomske prirode, jer, najøeåõe, bar u uslovima u kojima se planira restitucija, supstitucija i rekonstrukcija, troåak izvoæeña ovih restriktivnih mera premaåuje trenutne oøekivane prihode. Drugi aspekt je vezan za primeñiv gazdinski postupak koji je najøeåõe razliøit od podruøja do podruøja uslovçeno viåestrukum faktorima. Za 44 [UMARSTVO 3

9 reåeñe ovog problema usko je vezan i problem proåirivaña areala øetinara uopåte, i pri tom: U kojim namenskim celinama i na øijim staniåtima (kojih vrsta drveõa) treba ostvariti ovaj ciç? Da li u jednakoj meri kod visokih i izdanaøkih åuma bukve? Istiøuõi problem prevoæeña izdanaøkih åuma u visoke M i l i n (1976) istiøe da sprovoæeñe ove odluke otvara sledeõe dileme: - na kojim povråinama i kada pristupiti rekonstrukciji izdanaøkih åuma u visoke: pre nastupaña zrelosti maksimalne proizvodñe mase? - na kojim povråinama i kada pristupiti izvoæeñu uzgojnih pripremnih mera za uspeåno izvoæeñe konverzije? 5. ZAKÇUØAK Izdanaøke åume bukve, u drÿavnom vlasniåtvu, u srediåñoj Srbiji pokrivaju ha. S velikom sigurnoåõu se moÿe konstatovati da se bar jednaka, odnosno, ne maña povråina izdanaøkih bukovih åuma nalazi u privatnom vlasniåtvu. Time izdanaøke bukove åume u srediåñoj Srbiji pokrivaju oko 12,0% zbog øega je neosporan ñihov gazdinski znaøaj na drÿavnom nivou. Izdanaøke åume bukve u drÿavnom vlasniåtvu su zastupçene u dvadesetosam namenskih celina u kojima je utvræeno åesnaest prioritetnih posebnih ciçeva gazdovaña åumama. Pri tom su najzastupçenije u namenskoj celini nameñenoj proizvodñi tehniøkog drveta (''10'') u kojoj pokrivaju ha ili 75%. Starosnu strukturu ove kategorije åuma karakteriåe potpuna nenormalnost povråina stvarnog razmera dobnih razreda, sa izraÿenim viåkom povråina sastojina u V (41 50 god.), VI (51 60 god.) i VII dobnom razredu (61 70 god.). S obzirom na opredeçeñe struke da je potrebno izdanaøke åume (bukve) u narednom periodu meliorativnim merama prevoditi u visoki uzgojni oblik, osnovna pitaña koja se generalno moraju reåiti su: Koliko? Odgovor na prvo pitañe globalno (na nivou drÿave) i regionalno (na nivou åumskog podruøja) reåava se analizom staña ukupnog åumskog fonda i odnosa stvarnog i normalnog razmera dobnih razreda. Gde? Odgovor na drugo pitañe zahteva prethodno analizirañe prostornog rasporeda izdanaøkih åuma bukve na drÿavnom i regionalnom nivou. Kada? Odgovor na treõe pitañe, takoæe zavisi od viåe faktora od kojih õemo ovom prilikom istaõi samo neke: zateøena sastojinska starost, zateøeno sastojinsko stañe, godine punog uroda semena sastojina (ranije, dobrih na dobrom staniåtu) i zdravstveno stañe. Kako? U odnosu na istaknute øiñenice u okviru planova gazdovaña åumama planiraju se i izraæuju planovi meliorativnog karaktera, sa odgovarajuõim naslovom i sadrÿajem: plan konverzije, plan restitucije, plan supstitucije i plan rekonstrukcije. Kojim sredstvima? Odgovor na peto pitañe usko je vezan sa åumarskom politikom pti øemu je problem i ekonomske prirode, jer najøeåõe, bar u uslovima u kojima se planira restitucija, supstitucija i rekonstrukcija, troåak izvoæeña ovih restriktivnih mera premaåuje trenutne oøekivane prihode. JUL SEPTEMBAR,

10 LITERATURA B a n k o v i õ S., M e d a r e v i õ M., P a n t i õ D., P e t r o v i õ N. (2002): Distributin, condicions and management policy in mixd fir forests in Serbia, s , Ökologie und Waldbau der Waisstanne (Abies alba Mill.). Taguusberisht Zun 10. Internationalen IUFRO Tannen symposium Trippstadt. B a n k o v i õ S., M e d a r e v i õ M (2003): Kodni priruønik za informacioni sistem o åumama Republike Srbije, Ministarstvo za zaåtitu prirodnih bogatstava i ÿivotne sredine Uprava za åume, Beograd. J o v i õ D., et all. (1977): Stañe i potencijali åuma Srbije. Glasnik åumarskog fakulteta br. 52, Jubilarni broj, Beograd. J o v i õ D., B a n k o v i õ S., M e d a r e v i õ M. (1991): Åume Srbije stañe, znaøaj, perspektive. Struøni skup povodom 100 godina åumarstva Srbije Proålost, sadaåñost i buduõnost srpskog åumarstva kao øinioca razvoja Srbije. Zbornik radova DIT Srbije, (str. 9-16). J o v i õ D., T o m a n i õ L., B a n k o v i õ S., M e d a r e v i õ M. (1992): Åumski fond Srbije, Monografija: Åumarstvo i prerada drveta u Srbiji kroz vekove, Beograd (str.1-22). J o v i õ D., B a n k o v i õ S., M e d a r e v i õ M. G r b i õ P. (1993): Buduõi prinos åuma kao sirovinska baza za preraæivaøke kapacitete u Srbiji. Monografija: Uzroci i posledice erozije zemçiåta i moguõnosti kontrole erozionih procesa. Beograd, (str ). J o v i õ D., M e d a r e v i õ M. (1995): Potencijali åuma i åumskih podruøja i ñihov znaøaj za razvoj Srbije. Simpozijum: Potencijali åuma i åumskih podruøja i ñihov znaøaj za razvoj Srbije. Monografija, Åumarski fakultet, Beograd. J o v i õ D., M e d a r e v i õ M. (1995): Åume kao prirodni resursi (Prostorni plan Srbije). Simpozijum: Potencijali åuma i åumskih podruøja i ñihov znaøaj za razvoj Srbije. Monografija, Åumarski fakultet, Beograd. K r s t i õ M., M e d a r e v i õ M., S t o j a n o v i õ Ç., B a n k o v i õ S. (2002): Stañe i uzgojni problemi bukovih åuma severoistoøne Srbije, str , Glasnik åumarskog fakulteta, Beograd. M e d a r e v i õ M. et. all. (2001): Åume Æerdapa, monografija JP "Nacionalni park Æerdap", Doñi Milanovac i IP "Ekolibri", Beograd. M e d a r e v i õ M., P e t r o v i õ N. (2002): Forests and forestry in Serbia (str. 1-15), Meæunarodni simpozijum "Foresterranee 2002", Marsej, maj M e d a r e v i õ M., B a n k o v i õ S., P a n t i õ D. (2003): Stañe bukovih åuma u Srbiji, Åumarstvo br.1-2. Beograd. M i l i n Ÿ. (1976): Problemi gazdovaña i ureæivaña izdanaøkih åuma hrasta i bukve. Glasnik åumarskog fakulteta, Posebno izdañe 2, serija A, Beograd. S t o j a n o v i õ Ç., K r s t i õ M. (2003): Osnovni problemi gajeña bukovih åuma. Åumarstvo br Beograd. 46 [UMARSTVO 3

11 COPPICE BEECH FORESTS - STATE, MANAGEMENT PROBLEMS AND THE POSSIBILITIES OF THEIR SOLUTION Milan Medareviõ Staniåa Bankoviõ Damjan Pantiõ Nenad Petroviõ Summary Coppice beech forests in state ownership in central Serbia cover ha. It is certain that at least the same area, i.e., not smaller area of coppice beech forests, is in private ownership. Therefore, coppice beech forests in central Serbia cover about 12,0%, so their management significance at the state level is indisputable. Coppice beech forests in state ownership are represented in twenty-eight special entities in which sixteen priority aims of forest management have been established. They are most represented in the entity intended for the production of technical timber (''10'') in which they cover 83,331 ha or 75%. The age structure of this forest category is characterised by the completely abnormal area of the proportion of age classes, with the surplus area of stands in the following age classes: V (41-50 years), VI (51-60 years) and VII (61-70 years). Taking into account the commitment that coppice forests (beech) should be converted by reclamation measures into a high silvicultural form in the next period, this paper proposes the basic issues that must be generally resolved. JUL SEPTEMBAR,

12 48 [UMARSTVO 3