Oдржливост на дефицитот на тековната сметка и можноста за. криза на билансот на плаќање во РМ

Transcription

1 Oдржливост на дефицитот на тековната сметка и можноста за криза на билансот на плаќање во РМ Вовед Се почесто е во научните кругови и јавноста се актуелизира прашањето за големината на дефицитот во тековната сметка и какви последици може да предизвика неговото континуирано постоење. Искуството на поголем број земји во развој покажа дека во најголем број на валутни кризи и кризи во билансот на плаќање потекнале токму од егзистирањето на неодржлив дефицит во тековната сметка. Имајќи го во предвид овој факт, и поврзувајќи ја состојбата во билансот на плаќање на РМ, мој предмет на интерес ќе биде испитувањето на факторите кои може да предизвикаат неодржливост на дефицитот на тековната сметка. Поради тоа најнапред ќе се осврнам на теориските поставки во однос на овој проблем, а потоа со студија на случај на РМ, ќе ја испитам можноста за неодржливост преку влијанието на секој од тие фактори. Бидејќи дефицитот во тековната сметка е најчест причинител на кризите во билансот на плаќање, во контекст на ова испитување ќе се додаде структурната анализа на билансот на плаќање и испитување на можноста за случување на таква криза во РМ. Во анализата посебно внимание ќе биде посветено на финансирањето на нерамнотежата, со дополнување преку проекција на идните состојби. Врз основа на таквите анализи, ќе се овозможи на крај да се дојде до констатација за сценариото на идните состојби во надворешниот сектор на нашата економија. Нерамнотежата во тековната сметка и факторите кои предизвикуваат состојба на не/одржливост на истата Салдото во тековната сметка (која е дел од билансот на плаќање преку кој се изразуваат вкупните односи остатокот од светот) често се наоѓа надвор од рамнотежа и тоа најчесто со негативен предзнак. Таквата состојба на националната економија може да значи дека истата троши повеќе отколку што создава и доколку таа состојба егзистира подолг временски период може да има значајни консеквенци. Општо е прифатена констатацијата дека постојат четири препознатливи проблеми кои може да предизвикаат загриженост за нерамнотежата на тековната сметка и билансот на плаќање во транзиционите економии: - големината на дефицитот релативно во однос на и фактот дека тој се зголемува; - податоците за инвестициите и штедењето кои сугерираат дека дефицитите се секогаш последица на потрошувачките boom-ови и ниското национално штедење; - значајната реална апрецијација на девизниот курс која води кон загуба на компетитивноста на националната економија. Интересно е да се наведе дека земјите кои имаат посилно врзување на девизниот курс се соочуваат со влошување на надворешната рамнотежа.

2 - силниот банкарски и финансиски систем кои често не се во можност да обезбедат поголеми текови на капитал. Меѓутоа постојат некои компензаторни фактори: 1. краткорочните портфолио текови ( hot money ) се сеуште мали; 2. постои акумулирање на девизните резерви. Овие горенаведени проблеми може да се прифатат во извесна мера и како фактори, односно критериуми за определување на одржливоста на дефицитот. Поради тоа накратко ќе се осврнам и на нив. Критериуми за определување на одржливоста на дефицитот во тековна сметка Не постои едноставно правило според кое може да се определи дали дефицитот во тековна сметка е одржлив или не е. Ако тоа не беше така, тогаш не би имало изненадување кога тоа ќе се случи и целосно би се предвидувале и елиминирале појавите на валутните и кризите во билансот на плаќање. Сепак, има поголем број на критериуми кои може да се користат при определувањето на одржливоста на нерамнотежата на тековна сметка. Искуството покажало дека кризите во билансот на плаќање може да се поврзат со еден или повеќе коренити причинители, дури и ако внимателната анализа на резултатите не обезбеди сигурно предвидлив модел за криза. Постои можност земјата да се соочи со висок дефицит во тековната сметка за подолг временски период и притоа да остане солвентна се до оној момент додека постојат вишоци за некое време во иднина. Напрегнатоста во солвентноста исто така имплицира дека капиталот на надворешниот долг на земјата може да се зголеми без ограничување, се додека не се зголеми побрзо од реалната каматна стапка. Ако реалната каматна стапка е поголема од стапката на раст на конкретната национална економија, земјата е солвентна, дури и со стапка на надворешен долг/ која континуирано е во пораст во текот на времето. Всушност, динамиката на тековната сметка која води кон пораст на стапката на надворешен долг/, без ограничувања може да се смета дека ќе стане ефективно неодржлива: последицата од таквата состојба би била пораст на загриженоста на странските кредитори за способноста на земјата за враќање на долгот и воздржување од инвестирање во конкретната земја, што би довело до должничка криза. Поради тоа, релативно константната стапка на надворешен долг/ се смета како дополнителен услов за одржливост: земјата може да остане солвентна се додека стапката не е во пораст. Дополнителен факт е дека нерамнотежата во тековна сметка може да доведе до криза кога дефицитот релативно во однос на има високи вредности. Конвенционално е прифатено дека доколку дефицитот во тековната сметка надминува 5% од, постои место за загрижување, независно од факторите кои ја предизвикале неа, особено ако дефицитот е финансиран со краткорочен долг (Milesi-Ferreti and Razin, 1996). Овие автори укажуваат и на три значајни состојби кои се поврзани со одржливоста. Според нив, нерамнотежата во тековната сметка станува помалку одржлива доколку: а) нерамнотежата е голема релативно во однос на ;

3 б) нерамнотежаата е резулатат, пред се на намалувањето на стапката на национално штедење, отколку на порастот на стапката на инвестиции; ц) стапките на националното штедење се ниски. Изворите на дефицит во тековната сметка При постоење на дефицит во тековната сметка, неговиот пораст наметнува пораст на позајмувањето од странство, појава која е помалку опасна, ако тие се извор за финансирање на нови инвестиции, отколку за потрошувачка (ниско штедење). Ова се нагласува бидејќи високите стапки на инвестиции водат кон пораст на продуктивните капацитети и потенцијалните идни извозни приходи, кои би биле во можност да го сервисираат надворешниот долг. Општо, дефицитот кој е придружен со пад на стапката на штедење станува доста проблематичен. Инвестициите на приватниот сектор во производни добра и делумно во индустријата за трговски добра, ќе го направи дефицитот во тековната сметка поодржлив. Наредна врска на одржливоста на дефицитот на тековната сметка со реалниот сектор е со стапката на економски раст. Високите стапки на раст на овозможуваат одржливост на големиот дефицит на тековната сметка. Поконкретно, повисоките стапки на раст се блиско поврзани со одржливоста на тековната сметка, повисокиот раст води кон помал пораст на стапката на надворешен долг/ и овозможува земјата да биде во можност да го сервисира надворешниот долг, ceteris paribus. Искуството со останатите кризи (како онаа во Мексико и Чиле) покажуваат дека и при високи стапки на раст на, доколку стапките на штедење се ниски може да доведат до криза во билансот на плаќање. Структурата на тековната сметка Нерамнотежата во тековната сметка може да биде помалку одржлива доколку таа е резултат на големиот и постојан трговски дефицит. Имено, таквата состојба индицира на постоење на структурни компетитивни проблеми на националната економија. И, се додека способноста на земјата да го сервисира надворешниот долг во иднина зависи од способноста за генерираље на приходи во странска валута, големината на извозот како % од (отвореност на земјата) е друг значаен индикатор за одржливоста. Структурата и големина на тековите на капитал Тековите на краткорочен капитал се поопасни отколку долгорочните текови и капиталните приливи, кои се постабилни од приливите кои креираат долгови. Така, дефицитот кој е финансиран од СДИ е поодржлив отколку оној финансиран со текови на hot money. Исто така тековите од официјалните кредитори се постабилни и помалку применливи на краток рок отколку оние од приватните кредитори. Често може да се забележи многу поголем тек на капитал отколку што е дефицитот во тековната сметка. додека на краток рок овој тек обезбедува одржливост, поради тоа што ја финансира нерамнотежата во тековната сметка, на подолг период може да предизвика неодржливост главно, поради две причини: прво, вака големиот тек на капитал може да биде придруен со акумулирање на реверзибилни портфолио инвестиции, и второ, вишокот на капитални текови во однос на дефицитот на тековната сметка може да води кон номинална апрецијација на валутата, што понатаму би ја еродирала компетитивноста на земјата извозничка и нејзината можност да го намали порастот на дефицитот во тековната сметка.

4 Политичка нестабилност и неизвесноста за економското окружување Промената на очекувањата за политичкото и финансиското окружување може да придонесе за криза во билансот на плаќање и/или валутна криза, особено кога не се добри останатите сегменти на националната економија. Политичката нестабилност може да доведе дури и до поголем буџетски дефицит, кој во отворена економија ќе доведе до поголем дефицит во тековната сметка. Промената во курсот на макроекономската политика исто така, може да има за последица недоверба не само кај приватните субјекти, туку и кај меѓународната финансиска заедница, а со тоа и намалување на финансирањето на дефицитот на тековната сметка. Дали дефицитот во тековната сметка на РМ е одржлив? Врз основа на претходно споменатите најзначајни причинители за одржливоста, односно неодржливоста на дефицитот, во овој дел ќе се осврнам на анализирање на секој поединечно и заедно на сите, со цел да дојдам до релевантна констатација за состојбата во билансот на плаќање. За да може да се даде оценка дали дефицитот на тековната сметка на една земја е одржлив зависи најнапред од динамиката на стапката надворешен долг/. Според методологијата на Светска банка, во последниот извештај ГДФ 2003 стапката на задолженост на РМ во однос на која се пресметува како просек за последните 3 години ( година) е 45%, додека според пресметките на НБРМ за периодот година тој однос е 45,8% 1. Овие податоци укажуваат дека Македонија спаѓа во групата на умерено задолжени земји, и нејзината задолженост е на стабилно ниво (последните 7 години таа е сврстена во оваа група). Овие индикатори укажуваат дека поради одржувањето на едно ниво на задолженост, не постои голема опасност од неодржливост на дефицитот на тековната сметка. Наредниот релевантен фактор кој може да послужи при оценувањето на одржливоста на дефицитот е дали односот дефицит/ е повисок од 5% (според некои аналитичари тоа е 15%). Според податоците дадени во табела бр. 2 од прилозите, овој однос во РМ има постигнувано многу повисоки вредности од дозволениот горен лимит. Со исклучок на 1999 и 2000 година, стапката дефицит/ е во тенденција на пораст со ненагласено темпо, што може да биде причина за неодржливоста на дефицитот. Меѓутоа, сметам дека треба да се нагласи фактот дека овој индикатор во земјите кои имаат преживеано кризи во билансот на плаќање и валутни кризи пред нивното манифестирање достигнувал многу поголеми вредности 2. Овие податоци укажуваат дека веројатноста за доживување на криза во билансот на плаќање е мала. Според авторите Milesi-Ferreti и Razin (1996) позначајни проблеми кои може да предизвикаат неодржливост на дефицитот се опаѓањето на стапките на штедењето и тоа повеќе од падот на стапката на инвестиции и постојното ниско ниво на домашно штедење. И според овој критериум, доколку се анализираат движењата на овие состојби, може да се констатира дека во РМ е забележан поголем пад на штедењето, во однос на инвестициите. Потврдата за тоа 1 Во прилог е дадена табелата бр. 1 со показателите на степенот на задолженост според Global Development Finance 2 Како што беше случај со Аргентина и Мексико.

5 е дека во периодот година инвестициите остварувале тенденција на намалување за 0,195 базични поени, додека намалувањето на домашното штедење бележи тенденција на намалување за 1,513 базични поени 3. Поради ваквите состојби, релативно ниските стапки на штедеље, но исто така поради стагнацијата на инвестиционата активност, се констатира дека овие фактори може значајно да придонесат за неодржливоста на тековната сметка. Имено, ниското учество на инвестициите во фиксни средства како % од, може да биде причина за идна неодржливост на дефицитот на тековната сметка. Тое е поради фактот што со такво ниво на инвестициите не се овозможува пораст на, а со тоа и зголемување на новосоздадените вредности кои би придонесле за пласирање на странските пазари, а со тоа и намалување на трговскиот дефицит. Дефицитот кој има постојана тенденција на пораст може да навлези во состојба на неодржливост, доколку стапките на пораст на се ниски. Анализата за нашата економија покажува дека во последните пет години дефицитот во тековната сметка е со тенденција на постојан пораст, додека стапката на пораст на има ниски вредности (во 2001 година поради безбедносната криза оствари и негативна вредност) 4. За врската поме у дефицитот и порастот потврдува и следната корелациона матрица помеѓу овие варијабли: Корелациона матрица Дефицит на тековна сметка Дефицит на тековна сметка 1-0,4844-0, Овие резултати потврдуваат дека постои негативна зависност на дефицитот од и во случајов таа врска е релативно силна. Исто така од нив можеме да кажеме дека поради ваквата досегашна врска помеѓу дефицитот и, доколку се остварат повисоки стапки на пораст на, може да се очекува релаксирање во однос на одржливоста на дефицитот. Но, многу посилна е врската која постои помеѓу порастот на и промените во извозот, штоможе да се потврди преку нареднава врска. Корелациона матрица Извоз Извоз 1 0,6034 0, Со вака добиените податоци укажуваме дека порастот на ќе овозможи намалување на дефицитот во тековната сметка, а тоа ќе се манифестира и преку зголемувањето на извозот. Од друга страна, регистрирањето на постојан трговски дефицит покажува дека нашата економија се соочува со значајни компетитивни проблеми, и тоа е факт кој не треба да се занемарува при разгледувањето на овој проблем. Затоа, зголемувањето на извозот на Македонија не е единствено зависен од порастот на, туку тоа треба да биде резултат и на подобрената конкурентска способност на домашните добра на странските пазари, за што е потребно поголемо инвестирање. 3 Види графикон бр. 1 во прилог. 4 Според World Economic Outlook Македонија после Чешка има најниска стапка на пораст во групата на земји од Централно-Источна Европа

6 Отсуството на инвестиционо расположение во РМ се потврдува и со фактот дека финансирањето на трговскиот дефицит се остварува во најголема мера преку трансферните плаќања, од кои најголемо учество имааат приватните трансфери. Меѓутоа, овие приливи на средства не се користат во цели кои ќе овозможат идни поголеми користи (во инвестиции во приватниот сектор, со тоа и иден поголемо национален доход), туку се извор за финансирање на финалната потрошувачка. Во структурата на истата, исклучително високо учество има потрошувачката на моторни возила и останати трајни потрошни добра, кои спаѓаат во категоријата на увозни добра 5. Важноста на оваа структура е поради потврденото позитивно влијание на финансирањето на дефицитот на тековната сметка од тековите на СДИ и портфолио инвестициите, кои пак во билансот на плаќање на нашата земја имаат маргинално учество од приближно 100 милиони УСД за последните две години (наспроти повисокото странско инвестирање во останатите земји во транзиција од Централна и Југоисточна Европа). Во случај кога дефицитот е финансиран со краткорочни и приватни текови на капитал, тоа може да влијае кон подобрување на одржливоста, но искуството покажало дека за одржливоста на дефицитот се подобри официјалните тековни и капитални трансфери. За влијанието на овие ставки на билансот на плаќање и за моќноста за појава на криза во билансот на плаќање, пошироко ќе стане збор во наредниот дел. Односите на РМ со меѓународните кредитори и влијанието врз билансот на плаќање Кога земјите имаат платнобилансни проблеми кои се манифестират во форма на неодржлив дефицит на тековната сметка на билансот на плаќање се упатуваат до ММФ. Често се истражувани причините кои довеле до ваквите состојби и вообичаено се доаѓало до заклучокот дека тие се резултат на комбинацијата помеѓу лошиот домашен макроекономски менаџмент и надворешните шокови. Кризите во текот на 90-те покажаа дека упатувањето кон ММФ може да се оствари со брзи капитални промени, потврдувајќи дека дефицитот во тековната сметка повеќе не може да биде финансиран со прилив на капитал и нето трансфери. И нашата земја соочена со континуираниот дефицит во тековната сметка, беше упатена на неизбежната соработка со ММФ, но и со останатите ме ународни кредитори, со цел да обезбеди прифатливо финансирање на истиот. Програмите кои се поддржани од фондот го комбинираат прилагодувањето на билансот на плаќање со екстерното финансирање. Вообичаено се нагласува дека основната причина за прифаќањето на трошокот на соработката со фондот и другите кредитори (во РМ наредни по значење официјални кредитори се Светската банка ИДА и ИБРД и ЕУ) е користа од дополнителното финансирање што е придружено со него. Тоа е така бидејќи во услови на криза на биланс на плаќање би имало помалку достапни финансиски извори, а делумно е очигледно дека девизните резерви би се намалиле во раните фази на кризата. но, целта не е намалување на резервите, туку нивно задржување, па дури и зголемување. 5 За илустрација во првата половина на 2004-та година, во РМ се увезени нови и половни моторни возила за различна намена со вкупен износ од 64,963 милиони УСД.

7 Во принцип постојат два начини кон приближување на примена на прилагодување и надворешно финансирање. Првиот започнува со дизајнирање на стратегија за прилагодување која е оптимална во смисла на фокусирање на коренот на појавата нерамнотежа на билансот на плаќање. Потоа се продолжува со приближување кон обезбедување на надворешно финансирање кое е неопходно за да ја поддржи оваа стратегија. Вториот пристап започнува со наметнување на напрегнатост во надворешното финансирање. Тоа претставува прилагодување што ќе предизвика акомодација рамнотежа. Потоа се формираат ставовите околу износот кој е потребен за надворешно финансирање, од што понатаму ќе зависи какво антиципирано прилагодување ќе се постигне во услови на корегирање на дефицитот на тековната сметка и за колкав временски период. други извори на средства, покрај официјалните кредитори, се приватните текови во форма на банкарски кредити, обврзници, портфолио текови и СДИ, како и други јавни текови во форма на официјално финансирање. Но, суштината на ММФ аранжманите се состои пред се во нивната катализирачка улога, преку охрабрувањето на останатите кредитори за нивна зголемена активност во поголема мера во однос на тековната. Факт е дека во нашата земја е релативно високо финансирањето од официјалните и приватните кредитори, во однос на СДИ и портфолио тековите (табела бр. 3 обезбедува преглед на повлечените средства од кредитни аранжмани, СДИ и портфолио аранжманите, од каде се забележува дека освен во 2001 година кога беше реализирана приватизацијата на Телеком-от, во останатите години е доминантно финансирањето од кредиторите). Меѓутоа, постојат збир на докази кои покажуваат дека кредитирањето на овој начин може да предизвика определени проблеми во состојбата на билансот на плаќање и да имаат обратни последици на инвестициите и економскиот раст (Conway, 1994, Killick, 1995, Hutchison, 2001, Przeworski and Vreeland, 2000, Barro and Lee, 2001). Точно ваквиот потенцијален проблем на нашата земја е една од целите на ова испитување. Имено покажано е дека краткорочните стабилизациони програми имаат различни катализаторски ефекти, отколку среднорочните и/или долгорочните програми за структурно прилагодување. Резултатите од катализаторското сценарио на аранжманите се различни и во зависност дали станува збор за средно доходовна или ниско доходовна земја. Кај првите, останатите извори на капитал може главно да бидат во форма на текови на приватен капитал. Во тој контекст, конвенционалната слика за катализаторот може да биде релевантна, преку промената на стапката на враќање во однос на ризикот на приватниот капитал. Катализаторската функција е целосно поинаква кај ниско доходовните земји во кои се вбројува и РМ, кои имаат малку или воопшто немаат пристап до приватните инвеститори, па во основа и исклучиво се ослонуваат на официјалните јавни текови на капитал. Во 2004 година е планирано да се изврши отплата на долгорочни обврски во вкупен износ од УСД, износ кој во однос на исплатените обврски во претходната година е понизок за 77 милиони УСД и покрај тоа што во тековнава 2004 и наредната 2005 година истекуваат грејс периодите на неколку аранжмани, а се започна со отплата на други кон крајот на 2003 година се поставу прашањето дали може ваквата динамика на враќање на кредитите значајно да влијае врз состојбата на билансот на плаќање. Имено, за отплата остануваат СТФ и ЦЦФФ аранжманите со ММФ, а се започна со отплата на stand-by (склучен во април 2003), додека во јуни 2005 година започнува отплатата на ЕФФ (во износ од 1,5 мил. УСД), а по една година, во јуни 2005 и отплатата на ПРГФ (во износ од 13 мил. УСД) аранжманот. Во јуни 2004 година завршува отплатата на ЦЦФФ аранжманот, односно РМ по основ на долгорочни обврски кон ММФ од овој аранжман ќе има во однос на минатата година помалку

8 УСД. Додека во 2005 година ќе се заврши со отплата на СТФ аранжманот, а тоа ќе значи намалување на обврските кон ММФ за УСД. Меѓутоа, како што беше нагласено, во јуни 2005 година се започнува со отплата на ЕФФ аранжманот, за тековната 2005 година отплатите ќе се зголемат за $, додека за наредните години годишните отплати ќе изнесуваат УСД (9 години и последната за половина година до јуни $). Обврската за отплата на средствата по ПРГФ аранжманот ќе значи дополнителни УСД, почнувајќи од јуни 2006 до јуни 2016 година (во 2006 година обврската ќе изнесува УСД и покрај намалувањето на обврските кон ММФ поради доплатата на некои од аранжманите, поради достасувањето за отплата на претходно споменатите обврски и на средствата од stand-by кои треба да се вратат во период од април 2003 до јули 2004 година, во 2004 година може да се појави дополнително финансиско напрегаwе во износ од околу 11.1 милиони УСД. Ваквата динамика на отплата на обврските спрема ММФ може да има сопствени импликации кон нето девизните резерви, но поради тоа што останува да се повлечат уште 12,5 мил. УСД од stand-by аранжманот, промените во резервите не би биле загрижувачки. Во прилог на поврзаноста на дефицитот на тековната сметка и отплатата на обврските од искористените аранжмани е и следната зависност, Согласно овој однос (ПНФ-PNF, the Proportion of New Financing needs), во случај кога потребите за сервисирање на долгот и надомест на остварениот увоз растот со поголема мера во однос на порастот на нето резервите, извозот и нето трансферите, тогаш на земјата и се потребни дополнителни средства за кредитирање во иднина. Според податоците со кои располагам, а се однесуваат за одделните ставки и износот на овој однос, се покажува дека во вкупност износите на обврските не ги надминуваат во целост остварените приливи и резерви на годишно ниво. Меѓутоа, при остварената пресметка за промените на овите ставки и нивното влијание врз износот на овој однос, се покажува дека зголемувањето на обврските за отплати (одливи на средства) во 2004 година, како резултат на трендните движења на одделните елементи, ѓе биде поголемо во однос на промените на расположливите средства од резервите и остварените приливи по основ на извоз и трансфери. Тоа значи дека во наредната година РМ ќе оствари поголем одлив на средства, за што ќе биде неопходно дополнително кредитирање или евентуално намалување на бруто девизните резерви в(види табела бр. 4). Според тоа, доколку се продолжи со претставената динамика на односи со остатокот од светот, тоа ќе значи дека динамиката на увоз и отплата на кредитите, ќе биде во рамномерност со остварениот прилив, но споредено со односите во претходните години, во 2004 истиот ќе има поголема вредност. Точно затоа се смета дека тоа може да има импликации и врз редовното сервисирање на долгот, кое до сега се одвиваше во задоволителни граници на отстапувања. Заклучок Анализата на состојбите во РМ во финансиските релации со странство, покажаа дека дефицитот во РМ може да се смета за неодржлив поради дејството на неколку фактори: ниска стапка на раст на, која не обезбедува зголемен извоз на добра и услуги, потоа ниско ниво на инвестициона активност мерено преку стапката на инвестиции во фикси добра, како

9 предуслов за пораст на и намалување на дефицитот на тековната сметка и ниско ниво на штедење кое во изминативе години (главно до 2002 година) бележеше опаѓање. Ззголемувањето на долгот утврден како во апсолутни износи така и како % од е во постојан благ пораст. Дефицитот во тековната сметка стана вообичена ставка во билансот на плаќање, и истиот се финансира од приватните нето трансфери кои средства се користат за финална потрошувачка е дополнителен критериум за донесената констатација за неодржливоста на тетовната сметка. Долгорочното кредитирање од официјалните кредитори, чии обврски редовно се сервисираат, се користи за финансирање на дел од нерамнотежата, но може да предизвика последици на намалување на бруто резервите на РМ, преку дополнително задолжување кај истите, поради потребата за сервисирање на заостанатиот долг во идните периоди. Општ е заклучокот дека во 2004 година РМ има мала можност за судир со платнобилансна криза, поради повлекувањето на останатите транши од stand-by аранжманот и средствата од останатите кредитори (IDA, IBRD, EU и IFC). Pоголема внимателност се препорачува во 2005 и 2006 година кога истекуваат грејс периодите на ПРГФ и ЕФФ аранжманите со ММФ. Прилог Табела бр. 1 Индикатори за степенот на задолженост според Global Development Finance GDF PV PV EDT/XGS EDT/XGS EDT/GDP EDT/GDP TDS/XGS INT/XGS ,3 45,8 16 3,6 Извор: GDP, World Bank, различни години. 6 Според пресметки на Дирекцијата за кредитни односи со странство, а според методологијата на Светска банка.

10 Табела бр. 2 Основни економски индикатори за РМ кои се неопходни за анализата Трговски дефицит во мил. УСД Тековна сметка во мил. УСД Како % од Стапка на пораст на Бруто Инвест како % од Бруто фиксни инвестиции како % од ,04-0,08-2,4-7,5 17,9 18, ,18-0,26-7,8-1,8 15,5 15, ,22-0,30-8,9-1,1 20,8 16, ,31-0, ,2 20,1 17, ,39-0,29-8,3 1, , ,52-0,27-7,5 3,4 22,3 17, ,49-0,03-0,9 4,3 19,7 16, ,69-0,07-3,6 4,5 21,4 16, ,53-0,24-6,8-4,5 18,3 14, ,8-0,36-9,6 0,3 19,7 16, ,85-0,28-6,9 3,2 Графикон бр. 1 Движење на стапките на инвестиции во фиксни средства и домашно штедење Домашно штедење, % од Линеарно(Домашно штедење, % од ) Инвестиции во фиксни средства, % од Линеарно(Инвест. во фиксни средства,%од Табела бр.3 Годишни износи на повлечени средства, СДИ и портфолио инвестиции во РМ Повлечени средства СДИ Портфолио инвестиции ,8 127,72 0, ,4 0, ,13-0, ,66 0, ,72 0, ,26 3,39

11 Табела бр.4 ПНФ индикатор за РМ, во милиони УСД Сервисира ње на долг (вкупно исплатено) Увоз Сервисирање на долг + увоз Нето девизни резерви Извоз Нето трансфери Збир (4+5+6) ПНФ* , , ,98 463, , , , ,73 614, ,69 0, , , ,43 342, ,08 0, , , ,15 498, ,59 4, , , ,04 607, ,90 0, ,8 2763,4 3331,2 1438,6 1426,76 710, ,22 1, *Однос, релативен број