КРЕДИТНИ АРАНЖМАНИ НА МЕЃУНАРОДНИОТ МОНЕТАРЕН ФОНД -НИВНАТА СТАБИЛИЗАЦИСКА И ПРЕВЕНТИВНА УЛОГА

Transcription

1 РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА Универзитет Св. Климент Охридски Битола Економски факултет Прилеп Магистерски труд КРЕДИТНИ АРАНЖМАНИ НА МЕЃУНАРОДНИОТ МОНЕТАРЕН ФОНД -НИВНАТА СТАБИЛИЗАЦИСКА И ПРЕВЕНТИВНА УЛОГА Кандидат: Викторија Јовчевски Спиркоска Ментор: проф.д-р. Димко Кокароски 44/10 Прилеп септември, 2015

2 СОДРЖИНА ВОВЕД 1.Функционирање и цели на ММФ во современата економија Цели и развој Процес на донесување одлуки и организација на Фондот Извори на средства и Функции на фондот Реформа на ММФ после глобалната финансиска криза Преглед на кредитните аранжмани на Фондот Неповластени кредитни аранжмани Повластени кредитни аранжмани Кредитна помош во вонредни ситуации Посебни олеснувања и отпис на долгот кај презадолжените змји Стабилизационата улога на ММФ кредитните аранжмани согледана преку стенд бај аранжманите Примена на стенд бај аранжманите Примена на стенд бај арнжманите во европските земји...56 во периодот година 3.3. Ефекти од примена на стенд бај аранжманите Превентивната улога на ММФ кредитните аранжмани согледена преку Флексибилните кредитни лининн FCL Примена на Флексибилните кредитни линии Ефекти од примена на Флексибилните кредитни линии Анализа на соработката на Република Македонија со ММФ Користени кредитни аранжмани Постигнати ефекти од користените аранжмани...88 Заклучок...99 Користена литература

3 В О В Е Д Историски гледано од седумдесетите години на минатиот век па се до сега,меѓународниот финански систем се соочи со бројни кризи кои предизвикаа сериозни потреси, и истите се појавуваа во одредени земји и региони, а не ретко имаа и глобално влијание. Глобализацијата како процес кој се развива и ја обележува современата економија даде многу предности, но исто така се појавија и нови играчи, интеракциите помеѓу нив стануваат сé покомплексни и истите станаа доволно моќни за да предизвикаат сериозни потреси преку своите домашни политики. Последната глобална економско финанскиска криза од 2007/2008 година ја потврди повторно централната улога на Меѓународниот монетарен фонд во менаџирањето со кризите кои не ретко го погодоваат меѓународниот фнансиски систем. Цената беше превисока, а еден од заклучоците е и фактот дека се поголемата меѓусебна поврзаност и зависност на економиите во меѓународната трговија и во финансискиот сектор како последица може да имплицира брзо прелевање на проблемите од една во друга национлна економија заземајќи глобална димензија. Имено, Меѓународниот монетарен фонд, како меѓународна институција, водејќи се од целите поради кои е основан, како што се унапредувањето на меѓународната монетарна соработка, овозможување на експанзија и рамномерен раст на меѓународната трговија, промовирање на стабилност на девизниот курс, воспоставување мултилатерален систем на плаќања, обезбедување ликвидност на земјите членки под определени услови кога за тоа има потреба, со еден збор кажано нормализирање на меѓународните финансиски состојби во светот, многупати ги доградуваше и развиваше своите финансиски инструменти, прилагодувајќи ги на потребите на новоноастанатите состојби. Имајќи ги во предвид постојаните критики кои Фондот ги трпеше за своите прудентни политики и критериуми по теркот еден критериум е добар за сите земји кориснички на кредитни аранжмани како и реформите кои се направија после 2009 та година предмет на 3

4 истражување на овој магистерски труд се кредитните аранжмани на Фондот и нивната превентивна и стабилизациска улога кај земјите кориснички. Имајќи го предвид предметот на истражување, главната цел на истражувањето конкретно ќе се фокусира на стабилизациската и превентивната улога на кредитни аранжмани на Меѓународниот монетарен фонд (во понатамошниот текст ММФ) согледана преку: реформата на ММФ после глобалната економска криза, стенд бај аранжманите, флексибилните кредитни линии и кредитните линии од претпазливост. Но, покрај оваа главна цел, со истражувањето интенција е да се постигнат и следниве цели : Да се направи анализа на реформите во ММФ после глобалната економска криза со цел да се согледаат квалитативните и квантитативни промени во начинот на функционирање на Фондот Колку овие промени можат да го носат атрибутот првентивни регулаторни механизми за спречување на појава на криза. Определување на карактеристиките на кредитните аранжмани на ММФ како и критериумите кои Фондот ги наметнува или сугерира како услов за нивно одобрување. Да се согледаат постигнатите ефекти во одбрани земји од примената на ММФ кредитните аранжмани за ублажување на последиците од кризата Да се согледаат постигнатите ефекти во одбрани земји од примената на ММФ кредитните аранжмани чија намена е превенција на криза. Да се идентификуваат состојбите кои ја наметнаа потребата од користење на ММФ кредитните аранжмани во Република Македонија Да се објасни и оцени влијанието на користените ММФ кредитни аранжмани во Република Македонија во контекст на нејзините стабилизациски и развојни потреби. Во функција на постигнување на поставените цели, концепциски трудот е осмислен во пет дела. Во првиот дел ќе биде даден осврт на основањето, целите и функционирањето на Фондот. Понатаму, ќе биде претставена организационата поставеност и начинот на функционирање на Фондот ќе се направи и осврт на изворите на средствата на Фондот со посебен акцент на специјалните права на влечење, но и на златото и позајмиците. Исто така 4

5 ќе бидат образложени и квотите и гласачките права на земјите членки.во овој дел посветено е внимание на основните функции на Фондот преку кои ги реализира или настојува да ги реализира целите поради кои е основан, а тоа се макроекономски теми како што е меѓународната монетарна политика и стабилноста на девизните курсови и помош на земјите членки кои се соочуваат со потешкотии во билансот на плаќање или со други зборови менаџирање со кризите и превенција на истите.своите функции Фондот настојува да ги реализира преку своите мисии на набљудување, финансиската и техничката помош, затоа во овој дел им се дава посебно место и сите три посебно ќе се разгледуваат идентификувајќи ги нивните позитивни аспекти, но и посочување на недостатоците кои како критика произлегуваат од компетентната стручна литература која ја третира оваа проблематика. Од причини што улогата и активностите на Фондот доаѓаат до израз во услови на криза во овој дел е посветено внимание и на детерминатите кои ја наметнаа потребата од реформирање на Фондот од гледна точка на резултатите кои Фондот ги покажа во справувањето со последната глобална економско- финансиска криза како и на суштината на тие реформи. Во вториот дел е даден преглед на постоечките аранжмани на Фондот, со цел да се согледа нивната намена и критериумите кои земјите членки треба да ги исполнат за наивно користење. Третиот дел во фокусот на своето внимание ја има задачата на Фондот која се однесува на менаџирањето во услови на криза согледана преку стенд бај аранжманите како еден од најшироко користените инструменти на стабилизационата политика на Фондот. За таа цел ќе бидат разгледани условите под кои се доделуваат и применуваат овие аранжмани, како и ефектите согледани преку нивото на инфлација и платниот биланс како индикатори на ефектите постигнати со користењето на стенд бај аранжманите кај земји кориснички. Четвртиот дел е посветен на задачата која Фондот ја има во превенцијата на кризате согледана преку Флексибилните кредитни линии (Flexible credit line)како релативно нова алатка кои Фондот ги користи за оваа намена. Имено, почнувајќи од Азиската криза во 90 те години на минатиот век па наваму, Фондот беше критикуван за своите унифицирани услови под кои ги доделува кредитните аранжмани. Како одговор на оваа критика на почетокот на 2009 година Фондот изврши ревизија на своите кредитни инструменти и услови под кои ги склучува аранжманите за истите. Резултат на оваа ревизија се и Флексибилните кредитни линии (Flexible credit line). За таа цел ќе бидат разгледани условите под кои се доделуваат и применуваат овие аранжмани, како и ефектите кои се постигнати од нивното користење кај земји кориснички, согледани преку соодветни макроекономски и финансиски 5

6 индикатори имајќи го предвид фактот дека овој инструмент како доминантна ја има функцијата на осигурување односно еден вид замена или зајакнување на резеревите. Петтиот дел е целосно посветен на анализата на соработката на Република Македонија со ММФ.Имено, во овој дел ќе биде направен обид да се идентификуваат детерминантите кои ја наметнаа потребата од користење на ММФ кредитните аранжмани, да се даде одговор на прашањето колку овие аранжмани се користеа во функција на развојните потреби на Република Македонија и во функција на справување со последиците од долгиот процес на транзиција како што се: структурните прилагодувања, високата стапка на невработеност, дефицитот на надворешно трговскиот биланс, порастот на јавниот долг кон странство. За таа цел ќе биде даден детален историски осврт од сите досега користени аранжмани со Фондот како и преставени ефектите од истите согледани преку соодветните извештаи на Фондот за Република Македонија со цел да се обидеме да ја оцениме соработката на Република Македонија со Фондот. Истражувањето во основа ќе се темели на примена на секундарни податоци. При реализацијата на истражувањето ќе се користи комбинација од квантитативни, квалитативни и компаративни методи на истражување со цел добивање што поконкретна слика за истражуваната проблематика. За собирање на податоците ќе бидат употребени техниките на анализа на постојната стручна литература, критика на претходни анализи и истражувања поврзани со оваа проблематика, документација за правната регулатива како на меѓународно така и на национално ниво, статистички извештаи и сл. Со изработката на овај труд очекувам да се даде реална претстава за значењето на ММФ кредитните аранжмани преку целите кои се постигнати користејќи ги во услови на стабилизација после криза или како превенција од криза, но и на потребата од изнаоѓање соодветни начини за прилагодување на прудентните политики кои Фондот ги наметнува при склучување на овие аранжмани. 6

7 1. ФУНКЦИОНИРАЊЕ И ЦЕЛИ НА ММФ ВО СОВРЕМЕНАТА ЕКОНОМИЈА Формиран во 1944 година, Меѓународниот монетаран фонд е една од најстарите меѓународни финансиски институции. Фондот се соочува со решавање на макроекономски проблеми, како што се меѓународните монетарни политики и стабилноста на девизните курсеви, но, и помош за земјите членки кога се соочуваат со проблеми во билансот на плаќања. Почнувајќи од деведесеттите години на минатиот век една од водечките одговорности на Фондот е промовирарањето и одржувањето на финансиската стабилност во светот. 1.1 Цели и развој Фундаментите на повоениот монетарен и финансиски поредок во светот се поставени со историската по значење меѓународна монетарно-финансиска конференција на Обединетите нации одржана на 22. Јули година во Бретон Вудс, САД ( Bretton Woods, New Hampshire, USA) 1. Четириесет и пет земји, меѓу кои и поранешна СФРЈ се потписнички на Бретонвудскиот договор со кој се формирани Меѓународниот Монетарен Фонд и Светска Банка. Имајќи го предвид фактот дека овие институции се формирани непосредно после Втората светска војна која беше имплицирана пред се од Големата депресија во раните триесетти години на дваесеттиот век, овие две институции имаа за цел да ги спречат штетните економски политики (протекционизмот, политиката уништи го соседот, царинските војни, конкурентските девалвации) кои беа причина за Големата депресија и повторно да ја вратат довербата во меѓународната соработка и во меѓународниот систем

8 Официјално ММФ почнува со работа на крајот на 1945 година откако 29 земји го ратификуваа Статутот на ММФ на 27. декември 1945 година 2. Во соработка со земјите членки, еден од приоритетите на ММФ е формирање на мултилатерален либерален систем на меѓународни плаќања, со цел да се олесни развојот на меѓународната трговија што би резултирало со подигнување и одржување на висок степен на вработеност и реални приходи, како и развој на производственитените можности на сите земји во светот. Меѓународниот монетарен фонд исто така е замислен и како место за заедничка соработка и меѓусебна консултација на земјите членки, кој преку својот стручен персонал ќе им помага на земјите членки во управувањето со монетарно финансиските работи, и најпосле, со своите расположиви средства ќе им помага на земјите со платнобилансни потешкотии. Во текот на раните четириесетти години од дваесеттиот век дефинирани се два плана за решавање на растечките меѓународни финансиски проблеми. Британскиот план познат како Одредби за маѓународна клириншка унија кој го изработил Џон Мејнард Кејнз ( John Maynard Keynes) предвидувал воведување на меѓународни позајмици говорејќи за повоен меѓународен заем.кејнз предлагал клириншка унија која би имала одреден базен на ресурси од кој би позајмувале земјите кои се соочуваат со дефицит во платниот биланс. Од земјите кои се соочуваат со дефицит било барано да ја прилагодат својата потрошовучка за увоз со цел дефицитот да се ограничи или да не се шири, а заемот од Клириншката унија би им овозможил постапност во прилагодувањето и решавањето на тешкотиите. За ваквиот план да биде ефикасен, Кејнз ја предвидел Клириншката унија со огромни ресурси кои ќе бидат обезбедени од земјите со суфицит во билансот на палаќање. Во времето на Бретонвудската конференција, САД била земја со најголем трговски суфицит. Планот на Соеденитеите американски држави (Preliminary Draft Proposal for a United Nations Stabilization Fund and Bank for Reconstruction and Development of the United Nations and Associated Nations ), кој е предложен од Harry Dexter White, предвидувал сите земји својот допринос да го вклучат во многу помал стабилизациски фонд од кој земјите кои се соочуваат со дефицит во платниот биланс би можеле да купуваат странски валути. Додека планот на Кејнз предвидувал допринос од вкупно 26 милијарди долари од кои 23 милијарди 2 8

9 требало да ги обезбеди САД, планот на Вајт предвидувал само 5 милијарди долари од кои 2 милијарди требало да ги обезбедат САД. 3 Овие два плана, заедно со Францускиот и Кандскиот план се преговарани во почетокот на четириесеттите години од минатиот век и овие преговори завршуваат со договор за Бретонвудскиот Меѓународен Монетарен Фонд кој содржел најмногу примеси од планот кој го предложил Вајт. Впишаниот износ изнесувал 8,8 милијарди долари од кои 2,75 милијарди обезбедиле САД. 4 Ресурсите на новоформираниот ММФ не се покажаа доволни да ја стабилизираат економијата и курсевите во Европа после Втората светска војна. САД според Маршаловиот план одлучиле директно да и помогнат на Европа со вкупно 13 милијарди долари во периодот од година отлолку да го зголемат запишаниот износ во ММФ. САД сакале поголема контрола од онаа која би им ја обезбедил ММФ, Европа исто така не барала помош од ММФ, така што ММФ практично бил исклучен од процесот на обнова на Европа после втората светска војна што упатува на заклучокот дека од самото формирање ММФ не ја одиграл улогата заради која бил формиран. Според Бретонвудскиот систем, валутите на земјите членки на ММФ можеле да варираат само +-1%. Доколку валутата падне под долната граница ММФ би дал позајмица за одржување на конкретната валута. Таквите позајмици можеле да служат само за благи прилагодувања како што е на пример состојба на умерен раст на увозот и умерен пад на извозот, додека поголеми потешкотии настанувале во случаи кога требало да се сочува валутата во моменти на фискален дефицит и експанзивна монетарна политика. Сите валути биле контролирани од страни на ММФ и секоја девалвација требало да биде потврдена од Фондот. Праксата покажала дека кога земјата нема да успее да го задржи фиксниот курс, се создава многу поголема нестабилност. Отстарнувањето на нестабилноста би било поефикасно доколку е дозволен флуктуирачки курс, особено ако земјата се најде во ситуација да мора да бара согласност од Фондот за девалвација на својата валута согласно Статутот на Фондот. На овој начин пазарно водениот девизен курс станал подобра алтернатива за индустриски развиените земји, отколку да се обраќаат до ММФ. Сето ова доведе до распад на Бретонвудскиот валутен систем. Порастот на мобилноста на капиталот и надворешнотрговската размена во текот на педесетите и 3 J. Keith Horsefield Twenty Years of International Monetary Cooperation, International Monetary Fund, достапно на ден година 4 James М. Boughton Why White not Keyns? Inventing the Postwar International Monetary System, на ден 03,12,2014 година 9

10 шеесетите години од дваесетиот век беа основен предуслов за крах на златниот стандард на Бретонвудскиот систем. Во година Соединетите Американски Држави ја суспендираа одлуката за врзување на доларот за златото, после што следуваа две девалвации на доларот, шпекулативен атак на стерлинг фунтата како и одлука на Швајцарија, Германија, Франција и неколку други европски земји да прифатат флуктуирачки курс на своите валути. До 1973 година високо развиените индустриски земји го напуштија фиксниот девизен курс, со што исчезнува и првобитната причина за постоење на ММФ. Многу критичари веруваат дека токму погоре наведеното е причината зошто ММФ во текот на седумдесетитте години од дваесетиот век и годините потоа своето внимание го насочува од високоразвиените кон земјите во развој Графикон 1: Процент на одобрени кредити од ММФ по групи земји, ( percentage of total outstanding credit) Sub-Saharan Africa Developing Asia Mid.East & N. Africa Western Hemisphere Emerging Europe Advanced Economies Source: International Monetary Fund. Графиконот погоре илустрира значајна промена во составот на заемите на ММФ почнувајќи од седумдесетите години на дваесеттиот век. Развиените економии се јавуваат како корисници на над 75% од вкупните заеми на ММФ во 1970 година во деновите кога режимот на фиксните девизни курсеви го доживува својот пад.до деведесеттите години од дваесеттиот век нивното учество како корисници на заемите од ММФ опаѓа речиси на 0,

11 пред да се зголеми кон крајот на деведесетите години од дваесетиот век ( тоа се заемите за Кореа и Русија) и после последната финанасиска светска криза.во 2010 година, за време на неколкуте големи програми за Европа,развиените економии се јавуваат како корисници на 17% од вкупните кредитни заеми на ММФ. Заемите за Латинска Америка почнуваат да растат во седумдесетите години на дваесетиот век, но порапидно зголемување забележуваат во периодот на должничката криза во осумдесетите години од дваесеттиот век, достигнувајќи го зенитот во 1990 година. Заемите се зголемуваат после 2000 година како резултат на трите големи програми за Аргентина, Бразил и Уругвај, но последните години бележат пад и веќе во 2010 та година се најниско историско ниво, заедно со економиите на Азија. 6 Со Статутот на Меѓународниот Монетарен Фонд во членот 2 точка под насловот цели се дефинирани и целите како што следува 7 : (i) Да ја развива и унапредува меѓународната монетарна соработка преку постојана установа која ќе обезбедува консултации и соработка при решавањето на Меѓународните монетарни прашања. (ii) Да овозможува експанзија и рамномерен раст на меѓународната трговија и на тој начина да придонесе во обезбедувањето на високо ниво на вработеност и релен доход, како и да ги развива производствените можности на сите земји членки како примарна цел на економската политика. (iii)да промовира стиблност на девизниот курс, да одржува правилни аранжмани за девизниот курс помеѓу земјите членки и да избегнува конкурентска депрецијација на девизниот курс. (iv) Да помага во воспоставувањето на мултилатерален систем на плаќања со почитување на тековните трансакции помеѓу земјите членки и да ги елиминира девизните ограничувања кои пречат во развојот на меѓународната трговија. (v) Да им влева сигурност на земјте членки, ставајќи им ги привремено на располагање средствата на Фондот, со соодветни обезбедувања, обезбедувајќи им на таој начин можност да ја корегираат нерамнотежата во билансот на плаќања без притоа да користат мерки кои се штетни за националната или меѓународна благосостјба. 6 Martin A.Weiss International Monetary Fund Background and Issues for Congress, Congressional Research Service, July, 17, на ден Articles of Agreements of the International Monetary Fund достапно на ден

12 Во контекст на горе изнесеното, да го скратува траењето и да го намалува степенот на нерамнотежа во меѓународните платни биланси на земјите членки. (Articles of Agreements of the International Monetary Fund, Article I purposes) 1.2. Процес на донесување одлуки и организација на Фондот Меѓународниот Монетарен Фонд моментално брои 188 земји членки што во суштина би ги преставувало скоро сите земји од светот со оглед на тоа што Обединетите Нации бројат вкупно 193 земји членки. Имајќи го предвид фактот дека Фондотот преставува глобална финанасиска инситуција важно е да се разгледа процесот на одлучување. Со Статутот на ММФ е определено дека ММФ ги донесува одлуките со различни видови на гласање од кои наједноставно е простото мнозинство кое подразбира 85% од вкупниот број на гласови. Секоја држава членка има определен број на гласови пропорционално на големината на запишаниот капитал односно квотата 8 во ММФ.Мандатот и управувањето со ММФ еволуирале низ текот на времето како проактивен одговор на промените во глобалната економија овозможувајќу му на тој начин да ја зачува својата примрна улога во меѓународниот финансиски поредок. Меѓународниот Монетарен Фонд се состои од : Одбор на Гувернери, Извршен одбор, генерален директор и персонал 9. За својата работа ММФ ги известува владите на сите земји членки преку одборот на гувернери, Меѓународниот монетарен и фанинаскиски одбор и Извршниот одбор. највисок орган на одлучување во ММФ преставува Одборот на гувернери кој е составен од по еден гувернер и еден заменик од секоја земја членкакој го именува државата членка и најчесто тоа е министерот за финансии или гувернерот на централната банка. Одборот на гувернери се состанува еднаш годишно што упатува на тоа дека најголем број од членките не се вклучени во секојдневните активности на Фондот. Согласно своите 8 Квотата во оваа смисла преставува своевиден банкарски депозит преку кој земјата сопственик оставрува и камата од активноста на Фондот. 9 достапно на ден година 12

13 надлежности одборот на гувернери донесува одлуки како да се решаваат меѓународните монетерни прашања и ги усвојува соодветните резолуции. Меѓународниот монетарен финансиски одбор е одговорен за советување и известување на Одборот на гувернери, како и за управување и моделирање на меѓународниот монетарен и финансиски систем. Извршниот одбор на ММФ се состои од 24 директори кои ги координираат секојдневните активности на Фондот. Се состанува неколкупати неделно. Споменатите директори ги преставуваат сите земји членки, со тоа што пет членки на ММФ кои имаат највисока квота по автоматизам го поставуваат својот директор во Извршниот одбор на ММФ : САД, Јапонија, Германија, Франција и Велика Британија ( од 1971 година се досега оваа група од пет земји е во истиот состав) а, уште на две други земји може да им биде дозволено да постават свои директори во Извршниот одбор на ММФ. Тоа се најчесто земји кои имаат висока квота и за чија валута постои голема побарувачка, најчесто Канада, Индија, Италија, и Саудиска Арабија. Неколку одбрани директори преставуваат само една економски силна земја членка како на пример Саудиска Арабија, Кина, Руската федерација додека останатите се групирани во групи од четири и повеќе земји членки.при формирањето на групите може да се користи регионалниот или лингвистичкиот критериум, но посебно правило не постои. При одлучувањето на Извршниот одбор секој директор контролира одредена сума од вкупните гласови на земјите членки кои ги преставува. Така на пример директорот на Екваторијална Гвинеја со гласовите на 24-те земји кои ги преставува имал учество од само 1,3% 10 во вкупниот број гласови во Извршниот одбор, додека САД учествувале со 16,07% од вкупниот број гласови. Моментално Република Македонија е во група од петнаесет земји членки 11 на чело со холандскиот директор Menno Snel. Македонија располага со 1, гласови, додека групата во која се наоѓа има 165, или 6,57% 14 од вкупниот број гласови. Извршниот Одбор третира широк спектар на прашања од оперативен и административен карактер, го избира генералниот директор, изготвува и издава годишни извештаи, ги раководи консултациите со земјите членки согласно членот IV од Статутот. Меѓународниот 10 James Raymond Vreeland, Baying Bretton Woods страна 4 достапно на ден година 11 Ерменија, Белгија, Босна и Херцеговина, Бугарија, Хрватска, Кипар, Грузија, Израел, Луксембург, Македонија, Молдавија, Црна Гора, Холандија, Романија и Украина достапно на ден година 12 достапно на ден година 13 ibidem 14 ibidem 13

14 монетарен и финансиски одбор (IMFC International Monetary and Financial Committe ) ги насочува активностите на Извршниот одбор кои активности ги извршува персоналот на Фондот. При одлучувањето доминира принципот на консензус кој во пракса го минимизира ризикот од конфронтации за одредени осетливи прашања помеѓу земјите членки и го промовира договорното одлучување како крајна цел Decision-making at the IMF, Септември Генералниот директор на ММФ го предводи ММФ, претседава со Извршниот Одбор и е шеф на персоналот на ММФ, а му помагаат првиот заменик и уште два други заменици. Генералниот директор на ММф го избира извршниот одбор и од основањето до денеска ММФ имал вкупно единаесет генерални директори сите од Европа, од година генерален директор на ММФ е французинкатаcristine Legarde воедно и прва жена вршител на оваа функција. 16 Дијаграм1: Организациона структура на ММФ 15 достапно на ден на ден година 14

15 Извор: Дијаграмот е преземен од следниот линк Покрај ваквата функционална организациона поставеност, ММФ има уште пет регионални оддели и тоа: 1. Африка ( кој оддел опфаќа 44 земји) 2. Азија и Пацификот (кој оддел опфаќа 33 земји) 3. Европа ( кој оддел опфаќа 46 земји, од кои 44 се земји членки на ММФ) 4. Блискиот Исток и Централна Азија ( кој оддел опфаќа 31 земја) и 5. Западната хемисфера (кој оддел покрива 44 земји) и 15

16 Како што е прикажано на дијаграмот погоре најголем број од овие оддели се под директна контрола на генералниот директор и неговите заменици. Институтот на ММФ 17 обезбедува и обуки во врска со макроекономските анализи и политики за потребите на официјалните представници на земјите членки на ММФ и персоналот на ММФ. Политичките лидири и официјални преставници од светот исто така влијаат врз моделирањето на стратегијата, политиките и активностите кои произлегуваат од тие стратегии и политики на ММФ преку учество во различни тела како што се Парискиот клуб, Групата 20 и други. Имајќи го предвид силното влијание кое врз глобалните економски текови и финансиската моќ на ММФ го имаат Парискиот клуб и Групата 20, а во контекст на потребите на постигнување на целта на овој труд, во оваа прилика ќе бидат објаснети само овие две групи. На годишното собрание на гувернерите на Фондот одржано 1961 година во Виена се актуелизира прашањето за зголемување на финансиските средства на Фондот кои би биле доволни за да се интервенира во случај на платнобилансни потешкотии посебно на водечките високоразвиени индустриски земји. Предложено е ова прашање да се решава со помош на склучување договори за заеми во форма на стебд бај аранжмани со водечките индустриски развиени земји чие што економски активности имаат значително влијание врз движењата на светската трговија и во сферата на меѓународните плаќања. Врз основа на овој предлог во Париз на година оржан е состанок на министрите за финансии на водечките десет индустриски развиени земји воедно и финансиски најмоќни земји членки: САД, Велика Британија, Канада, Франција, СР Германија, Холадија, Белгија, Италија, Шведска и Јапонија, на кој соостанок е формиран Парискиот клуб со цел давање на заемна помош во меѓусебните плаќања. Земјите членки на парискиот клуб врз основа на погоре напишаното ја склучуваат Општата спогодба за позамување GAB( General Arrangement for Borrowing) и се обврзуваат на Фондот да му ги стават на располагање своите валути во висина од 6 милијарди долари врз основа на стенд бај аранжман. Целта на ваквиот тип на кредитирање била отстаранување на тешкотиите во плаќањето на земја членка на клубот со цел антиципативно спречување и одстранување на пореметувањата во меѓународниот монетарен систем достапно на ден ??/ 16

17 На секоја земја членка на клубот и е определана квота до чија што висина земјата членка на клубот е подготвена да ја позајми својата валута на Фондот за горе споменатитата цел. Рокот на враќање на овие средства е пет години со тоа што земјите членки на Парискиот клуб може да побараат од Фондот враќање на заемот и пред доспевањето на рокот доколку дојде до потешкотии во нивните меѓународни плаќања. Одлуката за продажба на девизните резерви на една земја членка на клубот ја донесува самата земја со претходно консултирање со генералниот директор на клубот. Општиот договор за позајмување GAB е зацврстен во 1964 со придружувањето на Швајцарија која до тогаш не беше членка на Фондот. Официјални набљудувачи на активностите на Парискиот клуб се Банката за меѓународни израмнување(клиринг), Европската Комисија, ММФ и ОЕЦД. Групата 20 формално е конституирана на состанокот на Г-7 министрите за финансии во 1999 година, како нов форум за соработка и консултации за прашања кои се однесуваат на меѓнародниот финансиски систем 18. Преку студии, рецензии, поттикнување на дискусии помеѓу клучните индустриски и новорастечките пазари, со политики кои се однесуваат на промоција на меѓународната финансиска стабилност, Г 20 настојува да ги решава прашањата кои ги надминуваат ингиренциите на постоечките организации. Со развојот на економската криза, Г 20 преземаше се поактивна улога во глобалните економски прашања, што Г-20 ја дефинира како водечки форум за меѓународна финансиска соработка. Членството на Г- 20 е составено од министрите за финансии или гувернерите на централните банки на Г-7, други дванаесет клучни земји во ММФ и Европската Унија. со цел да се обезбеди дека глобалните економски форуми и институции работат заедно, директорот на ММФ и претседателот на Светска банка, како и преседателот на IMFCи одборот за развој, исто така учествуваат на состаноците на Г Извори на средства и Функции на фондот Функции на ММФ

18 Во изменетата современа економија, Фондот со своите земји членки извршува три функции со цел да се исполнат различните цели пропишани со Статутот на Фондот. Овие три функции се: Набљудување Финансирање и Техничка помош. На ова место важно е да се напомене, дека Фондот не ги извршува сите три функции во сите земји членки. Имено, земјите со развиени економии се предмет на набљудување исто како и сите останати земји членки, но генерално земено тие не ги користат финансиските средства на Фондот. Но, последната финансиска криза присили дел од помалите европски земји да позајмуваат од Фондот. Така на пример во Ноември 2008, Ирска позајми 2,1 милијарди долари од ММФ под услови на две годишен стенд бај аранжман, и во Мај 2010 Грција склучи тригодишен стенд бај аранжман, позајмувајќи 30 милијарди евра од ММФ во рамките на широкиот пакет за заедничка поддршка со ЕУ за Грција. Во дополнение на претходно кажаното, овој тип на земји само во определени случаеви ја применуваат и техничката помош. Некои земји во развој, како и земји во транзиција ги применуваат сите претходно наброени функции на Фондот, а исто така и земјите со низок БДП. Набљудување Согласно Статутот, ММФ има мандат да ја набљудува политиката на девизен курс на земјите членки со цел да осигура ефективно функционирање на меѓународниот монетарен систем. Во оваа насока ММФ оценува дали екомската развојна политика на земјата членка е во согласност со целите за одржлив раст и макроекономска стабилност.овој процес на ревизија и оценување е познат како процес на набљудување од страна на ММФ врз економските политики на земјите членки. Од причина што овој процес кој во суштина преставува и обврска за ММФ и земјите членки пропишан со членот IV од Статутот на ММФ, може да се рече дека оваа билатерална соработка помеѓу ММФ и земјите членки во суштина е на доброволна основа, од причина што земјите членки се потписнички на Статутот на ММФ....Набљудувањето е најважна од трите функции на Фондот од причини што има најшироки импликации. Давајќи му ваква важност, Фондот, Меѓународниот монетарен и финансиски комитет, Извршниот одбор и директорот на ММФ, набљудувањето го нарекоа како критична 18

19 точка во намерата за зајакнување... MultilateralSurveillance, IndependetEvaluationOffice, IMF,2006, стр.7 Набљудувањето врз основа на членот IVод Статутот на Фондот се фокусури на следниве подрачја во секоја земја членка: Девизниот курс, фискалната и монетарната политика Билансот на плаќање и динамиката на надворешниот долг Влијанието на овие политики вра надворешните сметки Меѓународното и регионално влијание на овие политики Идентификација на потенцијалните потешкотии Капиталната сметка, финансискиот и банкарскиот сектор, кои се релевантни за макроекономската стабилност Пазарот на труд, владеењето и опкружувањето. После Источно азиската криза во 1997 година, забележително е дека ММФ го прошири набљудувањето и на финансискиот сектор, откако неколку земји чии што економски перворманси беа добри по неколку години и за кои ММФ постојано пишуваше солидни годишни извештаи согласно членот IVод Статутот на ММФ, оддеднаш се соочија со непредвидени многу значајни економски и финансиски тешкотии. За многу од проблемите кои ја предизвикаа оваа криза беше утврдено дека својата причина ја влечат од слабоститите во финансискиот сектор на овие земји, и беше одлучено да се зајакнат напорите на ММФ во идентификувањето на слабоститите на финансискиот сектор и заканите од тие слабости врз земјите членки. Како резултат на ова, додека набљудувањето по членот IV од Статутот на ММФ го задржа својот фокус на девизниот курс, економската, монетарната и фискалната политика, се развија и набљудувачки активности во форма на FSAP 19 ( Financial Sector Assessment Programmes) програма за проценка на финансискиот секторкоја е воспоставена во 1999 година и подразбира активности насочени кон детална проценка на финансиската состојба на земјите членки. Во согласност со членот IV, набљудувачката мисија на Фондот вбројува и други форми на набљудување, вклучувајќи го и набљудување на регионални групи 20 од земјите членки, на доброволна основа, и мултирлатерално 21 набљудување на глобалната економија достапно на ден на ден

20 Од погоре кажанато може да се заклучи дека набљудувачката функција на Фондот со текот на времето се зајакнувала како одговор на новонастанатите состојби во глобалната економија.почнувајќи од 2006 година, забележителни се три важни развојни активности кои се однесуваат на набљудувачката фукција на Фондот: Најпрво, одлуката од Јуни 2006, да се отпочне со симултани консултации, помеѓу неколку замји членки. Имено, фокусот на овие консултации беше да се стави фокус на предизвикот кој произлегуваше од глобалниот дисбаланс на светската економија, имајќи го во предвид високиот дефицит во тековната сметка на САДод една страна и растечкиот суфицит во другите значајни земји. Земји членки кои беа вклучени во мултилатерални симултани консултации беа САД, Кина, Евро зоната, Јапонија и Саудиска Арабија. Втората значајна измена на оваа функција на Фондот преставува одлуката на извршниот одбор на ММФ од Јуни според која билатералното набљудување треба да ги опфати сите политики кои може да се одразат на надворешната стабилност на земјата, вклучително и набљудувањето на политиката на девизен курс на земјите членки. Новиот пристап ќе овозможи насоки за водење на нивната политика за девизен курс и ќе овозможи персоналот на ММФ да испита дали земјата членка манипулира или не со девизниот курс со цел да постигне нефер компетитивна предност пред другите земји членки. Трето, глобалната фионансиска криза од година, ја расветли силната поврзаност помеѓу финансиските системи на многу развиени економии, вклучувајќи ги оние на САД, неколку западно европски земји, Кина и Јапонија. Следствено, од 2007 година, ММФ го продлабочи, зајакна и зачести регионалното и мултилатералното набљудување на најважните економии во светот. The International Monetary Fund & Economyc Policy, Center for Financial and Management Studies, SAOS, University of London,2012 страна Multilateral Surveillance, Independet Evaluation Office, IMF, пристапено на ден достапно на ден

21 Финансирање и политика на условување Најпозната функција која Фондот ја извршува секако е финансирањето преку кредити и заеми за земјите членки. Имено, земјите членки кои аплицираат и кои прифатиле финансирање од ММФ се обврзани да ги прифатат и исполнат условите кои Фондот ги наметнува.овој пристап е познат како политика на условување, која се реализира преку исполнување на следните критериуми: PriorActions (Pas) 23 претставуваат мерки кои земјата мора да ги спроведе пред извршниот одбор да го одобри заемот или пред да го заврши разгледувањето за истиот. Овие мерки обезбедуваат сигурност дека програмата ќе успее. На пример вклучуваат елиминација на контролата на цените или формално одобрување на буџетот во програмираните фискални рамки Quantitative performance criteria (QPCs) 24 - се конкретни мерливи услови кои мора да бидат исполнети.тие секогаш се однесуваат на макроекономските варијабли кои се под контрола на властите, како што се монетарните агрегати, девизните резерви, фискалниот баланс и надворешните задолжувања.за ислустрација, програмата може да определува ниво од минимум девизни резерви, максимално ниво на средства на Централната банка или максимално ниво на владино задолжување. Indicative targets Се користат како комплементарни на Quantitative performance criteria 25 Structural benchmarks 26 -преставуваат квантитативно не мерливи мерки кои е важно да бидат исполнети со цел постигнување на целите на програмата.тие варираат во зависност од видот на програмата и опфаѓаат мерки како што се на пример подобрување на операциите на финансискиот сектор, градење на социјална сигурност или зајакнување на јавниот финансиски сектор. Доколку земјата ги исполни овие услови чекор по чекор таа ги добива наредните транши од програмата, но доколку не се исполнети тогаш Извршниот одбор може да преземе еден од двата следни чекори: Може да одбие да го заврши прегледот на програмата, чекајќи на исполнување на условите или 23 достапно на ден достапно на ден достапно на ден достапно на ден

22 Или да даде еден или ноколку изборни услови кои претходно не се исполнети. Во многу случаи кога постојат повеќе неисполенти услови, Извршниот одбор одбива да продолжи со преглед на програмата и во ваков случај финансирањето е блокирано. За земјите на кои им се потребни средства за стабилизирање на нивните економии, ваквата кондиционалност преставувува тежок сплет на околности.имено, кога еднаш ММФ индицира дека програмата за финансирање согласно терминологијата на ММФ е стаvena off- track, останатите милтилатерални, билатерални и приватни кредитори исто така одлучуваат да ги оневозможат новите заеми или да побараат предвремено враќање на претходно одобрените заеми на соодветната земја. Ваквите одлуки за последица може да имаат и најчесто како што покажала праксата имаат сериозен одлив на капитал од земјата, предизвикувајќи други сериозни нарушувања на нејзината економија. Од овие причини земјите членки кои презеле активности за финансирање од програмите на Фондот треба да се осигураат дека се во состојба да ги исполнат уловите кои ги наметнува Фондот на почетокот на програмата. Техничка помош Третата важна функција на Фондот е техничката помош, која се однесува на следниве области: 27 Дизајнирање и имплементација на фискалната и монетарната политика; Градење на институциите(пример развој на Централната банка и сл); Раководење и пресметување на трансакциите со Фондот Прибирање и процесирање на статистичките податоци Обука за властите Преку обезбедување на техничката помош, ММФ ги промовира своите стратегии за стабилизација во земјите кои добиваат финансиска помош. Покрај тоа што набљудувањето, финансирањето и техничката помош се одделни функции на Фондот, сепак станува збор за функции кои се тесно поврзани.на пример, набљудувањето според членот IV од Статутот на Фондот може да посочи дека постои во одредена земја постои слабост во финансискиот ситем, што побарува активности за зајакнување на финансиските институции или подобрување на ефикасноста на финансискиот регулаторен систем на земјата. Ваквата информација овозможува Фондот 27 достапно на ден

23 да определи и пакет од техничка помош за земјата која доставила барање до Фондот за заем Извори на средства Златото игра централна улога во меѓународниот монетарен систем се до колапсот на бретонвудскиот систем во седумдесетите години од минатиот век.и покрај тоа што одтогаш улогата на златото постепено се намалуваше, златото и понатаму е важна компонента во структурата на резервите на многу земји.еден од најзначајните официјални сопственици на злато е и ММФ. ММФ располага вкупно со 90,5 милиони унци злато. Неговата вкупна вредност во билансот на состојба по тековни пазарни цени (на ден изнесува 114,8 милијарди долари. 28 Дел од овие златни резерви ММФ ги има стекнато пред, а дел после втората измена и дополнение на Статутот во април 1978 г. Имено, најголемиот дел од своите златни резерви ММф го стекна пред втората измена и дополнение на Статутот преку четири основни видови на трансакции. 1. Во 1944 година кога е основан ММФ, одлучено е 25% од почетната квота и наредните дополнувања на квотата да се уплаќаат во злато 2. Сите плаќања на трошоците односно каматите на земјите членки за користење на кредите од ММФ се вршени обично во злато 3. Кога една земја членка сакала да откупи валута од друга земја тоа единствено можела да го стори со продажба на злато на ММФ. Оваа одредба за продажба на злато на ММФ најмногу ја искористила Јужна Африка во периодот од год. 4.Земјите членки на ММФ можеле да го користат златото за да ги вратат кредитите од ММФ. Втората измена и дополнување на Статутот на ММФ во април 1978 година во суштина ја променила улогата на златото во меѓународниот монетарен систем. Имено, укината е специјалната цена на златото и ставен е крај на задолжителната примена на златото во трансакциите помеѓу ММФ и неговите земји членки.покрај тоа, дури и кога ММФ работи со злато го избегнува управувањето со цената на златото или воспоставување на фиксна цена за истото. 28 податокот е преземен од следниот линк 23

24 После втората измена на Статутот на ММФ, ограничена е и потребата на златото во трансакциите.. ММФ може да продаде злато врз основа на тековната пазарна цена, но, може и да прифати злато за исплаќање на долг по користен кредит од земја членка по договорна цена, а врз основа на пазарната цена во моментот на прифаќање. Таквите трансакции бараат одобрување од Извршниот Одбор и тоа мнозинство од гласовите. Според втората измена на Статутот, на ММФ му е овозможено да изврши и реституција на златото со кое располага на оние земји кои биле негови членки пред година. Реституцијата подразбира продажба на злато според некогашната официјална цена од 35 SDRпо унца злато, на оние земји кои се согласиле да купат злато сразмерно на големината на нивните квоти, на денот на втората измена на статутот. Имено, во првиот чекор ММФ на земјата членка и продава злато по пазарна цена, а профитот го вложува на посебна сметка во корист на Иницијатаивата за помош на презадолжените сиромашни земји. Во вториот чекор, ММФ веднаш ја прифаќа назад истата количина злато по пазарна вредност од земјата членка која има финаниски обврски. На крајот овие трансакции се одразуваат само на левата страна на билансот на Фондот, само книговодствено, што упатува на заклучок дека физичката количина на злато во суштина останува непромната и друго дека златото ретко е трансферирано од земја во земја со цел израмнување на сметките, а израмнувањето е вршено книговодствено. Во поновата историја на Фондот, Извршниот одбор на Фондот на г одобри продажба на 403,3 тони злато (12,97 милиони унци ) што изнесува околу една осмина од вкупната количина на злато со која располага Фондот. Во согласност со приоритетното одбегнување на пореметувањата на пазарот на злато, Извршниот одбор усвои модалитети за продажба на златото во согласност со насоките кои ги воспостави во февруари 2008 година и тоа: Продажбата е ограничена на износ на злато од една осмина од вкупната количина на злато која Фондот ја стекнал после вторите измени и дополнувања на Статутот. Продажбата на злато од Фондот не би требало да се надоврзува на најавените продажби од официјални изори. Да се истражи можноста за продажба на злато на еден или повеќе официјални сопственици на резерви на злато. Предноста на оваа мерка би требало да биде тоа што таквата трансакција ќе овозможи распредлба на официјалните златни резерви без промена на вкупните официјални резерви. Исто така би требало да има и практични предности за Фондот кој би можел да оствари и приходи од предвремените продажби, и на тој тачин да почне да генерира приходи од пораните задолжувања. 24

25 Отсуството на задоволителен интерес за директно купување на злато од страна на други официјални сопствениви на златни резерви, води кон продажба во фази на пазарот како најсоодветна форма за потенцијална продажба на злато. Сигурното управување и контролната мрежа заедно со високиот степен на транспарентност, преставуваат основа за постоење на одговорен пристап за продажба на златото на Фондот. Со овие мерки Извршниот одбор на ММФ ги потврдува своите долгорочни принципи, а тоа е неговата системска одговорност во пронаоѓањето начини да се избегнат пореметувањата на пазарот, кои би можеле негативно да влијаат на: резервите на злато, опствениците на злато, производителите на злато и функционирањето на пазарот на злато. Специјалните права за влечење( Special Drawing Rights SDR) се воспоставени во 1969 година со првата измена на Статутот на ММФ. Воведувањето на специјалните права на влечење во меѓународниот монетарен систем преставував обид за организиран систем за креирање на меѓународна ликвидност, независно од националните монетарни политики. Целта на овој монетарен механизам е на долг рок да се дополнуваат постоечките средства за меѓународна ликвидност во случај кога има недостиг од нив. На состанокот на Клубот 10 во Рио де Женеиро во 1967 година и во Стокхолм 1968 година е договорена реформа на меѓународниот монетарен систем која би имала за крајна цел воведување на посебно средство со функција на плаќање во случајот специјалните права за влечење, покрај златото и американскиот долар. На овој начин специјалните права на влечење го покривале дефицитот на златните резерви коиод 1960 та година биле зголемени само за 20% наспроти растот на обемот на меѓународната трговија кој се зголемил за повеќе од два пати. Смислата на воведување на специјалните права за влечење е да се заштити меѓународниот монетарен систем од зависноста на само една валута- американскиот долар. Специјалните права за влечење се користат во следните трансакциите: Во трансакциите со одредување. Имено Фондот ги определува земјите со стабилна платнобилансна и висока ликвидна позиција кои треба да обезбедат дел од својата валута во замена за специјални права за влечење.потоа вака обезбедените резерви од таа валута би се користела за финанасирање на дефицитот во платниот билан на определена земја која се соочува со платнобилансни потешкотии. Во трансакциите помеѓу учесниците во системот на специјална права на влечење и Фондот. 25

26 Во трансакциите за продажба на специјални права на влечење за определена валута по договор помеѓу самите учесници во трансакцијата. Имајќи го предвид фактот дека во почетокот на воведувањето на специјалните права на влечење како платежно средство во меѓународниот монетарен систем сеуште важи златниот стандард во своите почетоци специјалните права на влечење имале вредност од еден долар односно 0, грама чисто злато. По падот на Бретонвудскиот златен стандарди преминот на флуктуирачки девизен режим од јули 1974 година вредноста на специјалните права на влечење е базирана на пондерираниот просек од вредноста на кошничка составена од водечките светски валути. 29 Според официјалната страна на ММФ оваа кошничка денес се состои од четири валути ( еврото, фунтата, американскиот долар и јапонскиот јен). Фондот и Извршниот одбор на Фондот вршат ревизија на валутите вклучени во специјални права на влечење на секои пет години. Моментално валути вклучени во специјални права на влечење се валутите на земјите членки чиј што извоз на стоки и услуги во периодот од пет години кој завршува дванаесет месеци пред ефективниот датум на ревизија имаат најголема врдност и можат да се користат без стравување или според терминологијата на Фондот freely useable. Структурата на специјалните права на влечење моментално се определува врз основа на вредноста на извозот и износите на резерви деноминирани во определена валута. Со последната ревизија во 2011 година Фондот ги воспостави уделите на валутите специјални права на влечење како што е преставено во табелата. Табела 2: Структура на специјалните права на влечење Јануари 2006 Јануари 2011 Јапонски Јен 11% 9,4% Американски долар 44% 41,9% евро 34% 37,4% Фунта стерлинг 11% 11,3% Извор: ММФ 30 На секои пет години извршниот одбор на ММФ ги воспоставува иницијалните вредности на уделот на валутитите во специјални права на влечење, од причина што овој сооднос на уделите се менува во овој период од пет години на дневна основа како резултат од 29 Во тој период оваа кошничка се состоела од 16 валути достапно на ден во 26

27 движењата на девизниот курс на валутитите конституенти на специјалните права на влечење. На пример, валутите кои априцирале ќе заземат поголем дел од кошницата, додека оние кои депрецирале соодветно помал дел.следната официјална ревизија на специјалнати права на влечење ќе биде во 2015 година со ефективна примена од Dammers and McCauley потенцираат дека четирите валути кои ја сочинуваат кошничката на специјални права на влечење се користат од втората половина на дваесеттиот век и како што изјави Allen Mark од ММФ Кошницата со валути, кои ги сочинуваат специјалните права на влечење изгледа дека добро си ја извршува својата функција. Праксата покажа дека нема потреба од тоа истата да ја сочинуваат повеќе валути. Постои можност да се разгледа вклучувањето на кинескиот јуан, но пред тоа истиот би требало да има широка примена како меѓународно средство за резерви, а тоа не може да се случи се додека не се деноминира вредноста на јуанот од кинеската влада Предностите од користењето на специјалните права на влечење во меѓународните трансакции се огледаат во фактот што специјалните права на влечење ги ублажуваат последиците од наглите поромени на девизниот курс на една валута, а покрај тоа на земјите им овозможуваат во одреден износ да го финансираат и трговскиот дефицит. Улогата на специјалните права за влечење денес се зголемува и поради зголемувањето на позајмиците од ММФ. Заеми Последната глобална економска криза како последица имаше и зголемување на потребата од дополнителни финансиски средства за земјите членки на Фондот.На самитот на Г-20 одржан на 2 април 2009 година кредитните средства на Фодот се зголемени од 250 милијарди на 750 милијарди долари што преставува трикратно зголемување на овие средства со цел поддршка на пазараите во настанување. За одобрување на кредитите Фондот покрај од своите средства, позајмува и средства од други официјални извори како привремено надополнување на своите средства, како што се владите и централните банки, Банката за меѓународни израмнувања и покрај тоа што Статутот на ММФ дозволува заеми и од приватни извори. Дополнителните средства Фондот ги обезбедува врз основа на Општата спогдба за позајмување-gab(general Arrangements to Borrow) која е постигната во 1962 година. До сега GABе ревидирана на повеќе наврати, а последен пат во ноември 2007 година за период од пет години почнувајќи од декември 27

28 GABму овозможува на Фондот да повлече одреден износ на средстава од владите на единаесет индустриски развиени земји или нивните централни банки, во рамките на посебни договори, по каматни стапки кои се поврзани со пазарните каматни стапки. Средствата кои ММФ може да ги повлече во рамките на оваа спогодба почнувајќи од 1983 па досега изнесуваат 17 милијарди СПВ (додека пред 1983 изнесувале 6,334 милијарди СПВ), како и дополнителни 1,5 милијарда СПВ од дополнителната спогодба со Саудиска Арабија. 32 После финансиската криза во Мексико од 1994 година, и сознанието дека се потребни занчително повисоки финансиски средства за да се спречат идните кризи, учесниците на самитот на Г-7 во 1995 побараа од земјите членки на Г-10 и другите финански силни држави да воспостават аранжамани со ММФ со цел дуплирање на средствата во рамките на ГАБ спогодбата.имајќи ги предвид овие сугестии извршниот одбор на ММФ на донесе одлука за формирање на Новата спогодба за позајмување ( NewArrangementstoBorrowNAB), со важност од ноември 1998 година. Според извори од официјалната страна на ММФ NAB во почетокот беше збир од кредитни аранжмани помеѓу ММФ и 26 земји членки институции ( додека сега се вклучени 38 земји и институции) кои покажале подготвеност да му позајмат на Фондот средства во вкупен износ до 34 милијарди СПВ. На тој начин Фондот располага со средства со кои би се предупредиле или совладале проблемите со стабилноста на системот, или некоја друга вонредна ситуација, која представува закана за меѓународниот монетарен систем. Во вкупен износ до крајот на 2009 година ММФ имаше на располагање 51 милијарда СПВ (околу 70 милијарди долари) за дополнување на своите редовни средтсва, односно 17 милијарди СПВ во рамките на GABи 34 милијарди СПВ во рамките на NAB. Средствата од NABспогодбата до сега се користени во осум наврати: за финансирање на стенд бај аранжманот со Бразил во декември 1998 годинакога ММФ достави барање да се стават на располагање 9,1 милијарди СПВ, од кои се искористени 2,9 милијарди СПВ. Вторпат во април 2011 година на период од шест месеци во износ од 211 милијари СПВ (околу 319 милијарди долари) 31 достапно на ден достапно на ден

29 И уште во шест наврати на максимален рок од шест месеци почнувајќи од 01.Октомври Април 2012; 01.Октомври Април 2013;01.Октомври Април 2014 Средствата од GABспогодбата пак, се користени десет пати. Според информациите од официјалната страна на Фондот, последен пат се користени во јули 1998 година во износ од 6,3 милијарди СПВ за финансирање на проширениот договор со Русија, но од наведениотт износ искористени се само 1,4 милијарди СПВ.GABспогодбата е обновена со Саудиска Арабија без измени за период од пет години, почнувајќи од година. Спогодбата NAB последен пат е обновена на 11. Март 2011 година за период од пет години почнувајќи од март 2012 година. Почнувајќи од 2009 година ММФ има потпишано и повеќе билатерални спогодби за кредитирање. Првата рунда билатерални заеми се одвиваше година па се до 1.Април 2013 година. Овие средтва ќе служат како втора одбрамбена линија на Фондот покрај квотите и средствата од NABспогодбата. 34 После самитот на земјите од Г-20 групата, одржан на 2. Април 2009 година во Лондон, ММФ се обезбеди со трикратно повќе средства од постоечкото ниво. И покрај ваквите активности на последниот самит на земјите од Г-20 групата одржан во Бризбан Австралија од Ноември 2014 година беше изразено незадоволство од бавниот прогрес во реформите на квота системот и повторно беше повикана САД истите да ги ратификува. 35 Квоти и гласачки права Основниот и најголем извор на средства на Фондот доаѓаат од квотите кои земјите членки ги уплаќаат како обврска од членството во Фондот. Секоја земја членка има висина на квота во ММФ која е определена во сразмер со обемот на нејзината економија. Општо земено, висината на квотата на една земја се определува брз основа на нејзината економска положба во однос на друга земја членка и притоа квотата определува : 33 податоците се преземени од официјален документ на ММФ со наслов WheretheIMFgetsitsmoneyдостапен на следниот линк на ден ) 34 Where the IMF gets its Money, на ден G20 Leaders CommuniquéBrisbaneSummit, November достапно на ден

30 Максималниот износ на ресурси кои земјата членка е обврзана да ги уплати во Фондот; Гласачката моќ односно способноста формално да се влијае во процесот на одлучување на Фондот; Пристапот до финансирање. Имено, земјата членка може да користи и до 200% од својата квота на годишно ниво и 600% кумулативно, а средствата може да бидат и повисоки во одредени вонредни случаи. Економски силните земји кои имаат висок бруто домашен производ имаат и повисока квота, но притоа важно е да се напомене дека не само бруто домашниот производ се, туку исто така предвид како фактор се зема и обемот на тековните трансакции како на пример обемот на извозот на стоки и услуги и обемот на официјалните резеви на соодветната земја.земјите кои се важни извозници, како што е на пример Саудиска Арабија може да имаат висока квота од причина што постои висока побарувачка за нивните валути, но исто така треба да се напомене дека Саудиска Арабија е високо зависна од извозот на нафта, додека обемот на нејзината трговија е многу помал во споредба на пример со Канада, така што квотата на Саудиска Арабија е повисока од онаа на Канада и покрај тоа што Канада има повисоко учество на извозот во бруто домашениот производ. Инвестициските квоти на земјите основачи на ММФ се одредувани според бретонвудската формула, но со текот на времето се покажало дека поради застареност првобитната формула не соодветствува на новонастанатитите услови во меѓународната економија, па во 1963 та година е извршена ревизија на истата.притоа основната намера на ревизијата на квотите била да им се даде поголемо значење на помалите земји членки на Фондот, преку зголемување на значењето на факторот трговија примент преку извозот и увозот, а намалување на значењето на факторите бруто домашен производ и монетарните резерви. Секоја земја членка при стапување во членство во Фондот, има обврска да уплати 25% од својата квота во СПВ или во валутите кои ја сочинуваат кошницата на СПВ ( американски долар, евро, фунта стерлинг и јен) и 75% во сопствената национална валута.повлекувањето на овие транши било условено со спроведување на соодветна економска политика која ја наметнувал ММФ. 30

31 Табела 3:Ревизија на квотите во ММФ, заклучно со декември 2010 година Ревизија на квоти Усвоена резолуција Вкупен пораст на квотите во проценти Прва квартална ревизија Не е препорачано / зголемување Втора квартална ревизија Не е препорачано / зголемување 1958/1959 * Февруари и април 60, Трета квартална ревизија Не е препорачано / зголемување Четврта квартална ревизија Март ,7 Петта квартална ревизија Февруари ,4 Шеста квартална ревизија Март ,6 Седма квартална ревизија Декемви ,9 Осма квартална ревизија Март ,5 Деветта квартална ревизија Јуни ,00 Десетта квартална ревизија Не е препорачано / зголемување Единаесетта квартална ревизија Јануари ,0 Дванаесетта квартална ревизија Не е препорачано / зголемување Тринаесетта квартална ревизија Не е препорачано / зголемување Четиринаесетта квартална Декемви ,00 ревизија *Оваа ревизија е извршена вон рамките на вообичаениот петтогодишен период Извор: IMF General Quota Rewiews 3 ти Октомври Од табелата може да се согледа дека во јуни 1990 година националните квоти се зголемени за 50% со цел да биде ефективно во 1991 година, но заради одолговлекувањето од страна на 36 IMFQuatas, на ден

32 Конгресот на САД да одобри дополнителни буџетски средства за зголемување на квотата која е и најголема во ММФ, оваа деветта ревизија на квотите стапила на сила во 1992 година. Новата формула за утврдување на квотите е донесена во 2008 година, со цел полесно да се согледа положбата на земјата во меѓународната економија. На тринаесетта ревизија на квотите утврдено е висината на квотите да не се менува од причина што е оценето дека постоечкото ниво на средства обезбедени со квотите е доволно за да ја обезбеди неопходната ликвидност на ММФ. Реформскиот пакет од април 2008 година ги содржеше следниве елементи: 37 Нова формула за пресметка на висината на квотата; Соодветно на примената на новата формула за пресметка на квотите ад хок пораст на квотите за 54 земји кои не беа доволно застапени; Бројот на основните гласови зголемен е за три пати со цел да се зајакне гласот на најсиромашните, но и да се заштити гласачката сила на основните гласови ; Во извршниот одбор на ММФ, обезбедени се дополнителни средства за уште двајца заменици директори од Африка; На 15 ти Декември, 2010 година, Извршниот одбор на гувернери на ММФ, ја заврши својата 14 та општа ревизија на квотите која вклучува суштински промени во делот на квотите и нивно зголемување за 100%, што особено ќе има влијание кај земјите со наголеми квоти. Конкретно четиринаесеттата ревизија на квотите би требало : Да ги дуплира квотите од 238,4 милијарди СПВ на 476,8 милијарди СПВ што приближно 756 милијарди долари; Да пренесе повеќе од 6% од уделот на квотите од многу застапените на недоволно застапените земји членки, така што тоа ќе имплицира Кина да стане трета најголема земја членка на ММФ, а земјите на БРИКќе бидат меѓу десетте најголеми акционери на Фондот; Да ги зачува квотите и правото на глас на најсиромашните земји членки. IMF Quota, September,2014 стр 3 38 Меѓутоа работите не се одвиваат со посакуваното темпо и ММФ сеуше не ја исполнил својата агенда на овој план што е евидентно и од комуникето од Брисбан од Самитот на земјите членки на Г-20 одржан на Ноември 2014 година страна 3: 37 IMF Quota and Gouvernance Pubication достапно на ден на ден

33 Посветени сме на изградба на силен Меѓународен монетарен Фонд, базиран на квоти и други соодветни извори средтва. Повторно ја реафирмираме нашата обврзаност од Санкт Петерсбург и ја нагласуваме нашата разочараност од бавниот прогрес во реформите договорени во делот на квотите договорени во 2010 та година на петнаесеттата општа ревизија на квотите, вклучувајќи ја и новата формула за квоти. Имплементацијата на реформите од 2010 година остануваат за нас највисока цел за ММФ, и ги повикуваме САД истите да ги ратификуваат. 39 Кога зборуваме за квотите треба да се напомене дека квотата ја одредува и гласачката моќ на земјите членки во ММФ. Секоја замја членка има 250 гласови плус уште по еден глас на секој дел од квотата во вредност од СПВ. Според податоците од официјалната страна на ММФ 40, САД ја имаат највисоката квота од околу 37,1 милијарди СПВ и соодветно на неа имаат гласа или 16,7% од вкупниот број гласови, што на САД и дава право на вето при одлучувањето кога е потребно 85% од гласовите како на пример при носење на одлуки за промена на квотите. Следна најголема членка споредено според износот на квотата е Јапонија која учествува со 6,12% во средствата на Фондот, потоа следува Германија со 5,98%, Велика Британија со 4,94% и Франција со 4,94%. Најниска квота има Тувалу во износ од 1,8 милиони СПВ односно 258 гласови или во процент 0,01% од вкупниот број гласови.република Македонија учествува со 0,029% од вкупните средства на Фондот и поседува 0,057% од вкупните гласови Реформа на ММФ после глобалната финансиска криза Анализирајќи ги причините за кризата, ММФ како потребно го изнесува следново: проширување и унапредување на набљудувачката улога на Фондот над глобалните економски и финансиски движења, посилна координација на економските политики, Унапредување на регулативата и надзор над меѓународните финансиски институции, зголемување на јавните меѓународни ликвидни средства и кредити, примена на фискални стимулативни мерки кај земјите кои можат да ги применат без нарушување на фискалната одржливост, докапитализација на банките и изолирање на неквалитетната актива, подобрување на надзорот и сл. 39 G-20 Leaders Communique, Brisbane Summit, November на ден достапно на ден

34 Во таа насока за време на траење на економската криза ММФ, ги презеде следните чекори: 1.Обезбеди заеми во износ од повеќе од 160 милијарди долари, вклучувајќи и кредити за најсиромашните земји. Новите правила на заемите вклучуваа: зголемување на ресурсите, зголемување на границата на задолженост, нулта каматна стапка до крајот на 2011 година и флексибилни услови Рамките за кредитирање станаа пофлексибилни и подобро прилагодени на потребите на земјите За три пати се зголемени средствата за осигурување на финансиските извори, со цел да се ограничи ширењето на кризата, што беше одобрено од земјите на Г-20 групата. 4.Преку реформа на глобалната финанасиска архитектура, извршено е и прилагодување на политиките и унапредување на регулативата. 5.Новиот формат на заеми од Фондот подразбира зголемен пристап до средствата на Фондот за земјите членки, поефикасен пристапво насока на одстранување на ограничувањата за задолжување, За економиите со солидни економски перформанси воведени се нови флексибилни кредитни линии, отстранување на нефлексибилните структурни услови, и нивно прилагодување согласно економските перформанси на земјата и различните околности Креирана е нова флексибилна кредитна линија за растечките пазари, според која исплатите не се поврзани во фази и не се поставуваат дополнителни услови откако ќе се одобри кредитот. Врз оснва на оваа кредитна линија одобрени се кредити на Полска, Мексико и Колумбија во вкупен износ од 78 милијарди долари Почнувајќи од мај 2009 година, напуштени се структурните прилагодувања за сите кредити на ММФ, вклучително и за земјите со низок БДП, со тоа што остануваат да бидат дел од поддршката на ММФ, но само кога ќе се оцени дека е тоа неопходно за конкретна земја. 8.Економските прилагодувања кои беа преземени за спречување на кризата, според препораките на ММФ, требаше да ги опфатат и потребите на најзагрозените слоеви од населението со цел да се равие мрежа за социјална сигурост, преку зачувување или 41 пристапено на ден 21.01, TheFund smandatethefuturefinancingrole:reformproposals, IMF, пристапено на ден Review of the Fund s Financing Role in Member Countries,IMF, на ден Review of the Flexible Credit Lineand Precautionary Credit Line, IMF, на ден

35 зголемување на социјалната потрошувачка.овие активности ММФ ги извршува во соработка со Светска Банка и други донатори. 9.Концесионата помош за најсиромашните земји во светот е зголемена од 1,5 милијарди долари во 2008 на 3,8 милијарди во 2009 година, со интенција да се зголемат на 17 милијарди до Исто така, ММФ отпиша долг во износ од околу 6 милијарди долари за 24 сиромашни земји Фискалната политика на Фондот, исто така стана пофлексибилна евидентно преку пресметките на Фондот со поголем дефицит. Во просек за цела Субсахарха Африка дефицитот е зголемен од2% на 7,5% од БДП 46, вклучувајќи ги тука и производителите на нафта. Од претходно наброеното може да се каже дека редифинираната улога Фондот која подразбира реформа во неговото работење после кризата ги има следниве неколку аспекти: Анализа на ризикот; Надзор над ефикасноста на земјите членки; Унапредување на соработката со другите меѓународни институции и Советодавна улога. Имено, Фондот презеде активности за да ја подобри својата анализа на ризикот, испитувајќи ги перспективите на земјата членка ставајќи ги во корелација реалната економија, финанасискиот сектор и надворешната стабилност. Посебно внимание Фондот посветува над ефикасноста на одделни земји, раководејќи се од принципите на отвореност, транспарентност и непристрасност. Во својата намера да ја моделира посткризната глобална економија ММФ соработува со другите меѓународни институции. Реформата на ММФ има за цел подобро одржување на стабилноста на глобалната економија преку легитимноста и ефикасноста на Фондот, реформата на квотите и гласачките права, зголемување на уделот на пазарите во пораст и зачувување на правото на глас на земјите со низок приход. Една од најкаректеристичните реформи на ММФ, како одговор на кризата секако е неговата изменета кредитна улога, во смисла на подобрување, проширување и унапредување на оваа улога што се согледува во следното: 45 The Role of the Fund in Low-Income Countries, IMF,2008http:// пристапено на ден The Role of the Fund in Low-Income Countries, IMF,2008http:// пристапено на ден

36 Фондот успеа брзо да мобилизира финансиски пакети за земјите кои беа погодени од од фианансиската криза кон крајот на 2008 година, што од своја страна бараше големи почетни исплати. Новите кредитни аранжмани на Фондот побаруваат помалку структурни промени и прилагодувања за разликата од претходните финанасиски инструменти. Ставен е акцент на социјалните услови, преку насочување на целта на програмите за заштита на најзогрозените групи, што подразбира посоодветно трошење на средствата. При одобрување на аранжманите се води повеќе сметка истите да бидат усогласени со перформансите и потребите на земјата, што од своја страна гарантира повисок степен на исполнување на целта на аранжманот. Политиката која се применува се прилагодува на околностите во кои се наоѓа соодветната земја. Како одговор на последната финансиска криза од година, ММФ значително ги зголеми средствата за кредитирање од 250 милијарди долари на 750 милијарди долари, откако повеќе земји, во рамките на Г-20 Самитот во Лондон се обврзаа на Фондот да му стават на располагање дополнителни средства. Како дел од напорите да им пружи поддршка на земјите во текот на глобалната економска криза, ММФ исто така презеде реформа во начинот на позајмување, со тоа што понуди повисоки износи на заеми и ги прилагоди на потребите на земјите согласно специфичните услови во кои се наоѓаа. Со брзата финанасиска реакција, ММФ одигра значајна улога во намалување на ex-post ризиците и во намалување на трошоците за задолжување посебно во новорастечките пазари, кои трошоци рапидно пораснаа откако банката Lehman Brothers прогласи стечај. Земјите кои во овој период побараа помош до ММФ, поради кризата се соочува и со голем одлив на капитал. Пакетот мерки кои тие земји ги презедоа, а кои беа финансирани од ММФ, имаа за цел да ја вратат довербата во пазарите и да ги решат постоечките нестабилности. Имено, беа избегнати острите осцилации во каматните и курсните стапки, со што беше минимизирано негативното влијание врз стопанството и домаќинствата. Со исклучок на неколку случаеви, одбегнати се банкарските кризи и покрај фактот што многу земји влегоа во криза после кредитната експанзија која беше финансирана од меѓународните финансиски текови на капитал. Брзата финанасика помош, беше од големо значење да се поврати довербата во пазарите и да се избегне валутната депресијација. Кредитните аранжмани се воспоставуваа брзо и големината на заемот беше соодветна на потребите на земјите кои се соочуваа со 36

37 финансиски потешкотии. Карактеристично е тоа дека финанасирањето се користеше повеќе за до го зацврти јавниот и приватниот сектор, отколку да се зацврстат резервите на централните банките. За разлика од делувањето на ММФ во вакви ситуации во минатото, овој пат како одговор на намалената економска активност беше дозволено да се прошират фискалните дефицити. Зголемувањата на каматните стапки беа умерени, заради тоа што во оваа криза за разлика од претходните беа избегнати скоковите на инфлација кои се јавуваат како резултат на депресијацијата на валутите. Макроекономските политики беа дизајнирани на тој начин да може да помогнат да се преброди рецесијата, со мерки кои ја решаваа ликвидноста на банките и ги обезбедуваа депозитите. Воопшто гледано, ММФ своите политики ги конципираше така што да бидат прилагодени со приоритетите кои ги поставуваа владите. Условеноста на аранжманите беше усредоточена на клучните слабости, како што беа докапитализација на банките и реформи кои обезбедуваа фискална одржливост. Знаците на стабилизација се согледуваат преку стабилизацијата на девизните курсеви, падот на трошоците на капитал и повторниот проток на странски капитал. Сепак, закрепнувањето не оди така брзо, и може да потрае. Во многу земји фундаментални слабости се големите дефицити во билансот на плаќање, јавниот долг и закрепнување на банките. 2.ПРЕГЛЕД НА КРЕДИТНИТЕ АРАНЖМАНИ НА ФОНДОТ 2.1. Неповластени кредитни аранжмани Неповластените кредитни аранжмани преставуваат класични позајмици како што се стенд бај аранжманите и флексибилните кредитни линии. Овој тип неповластени кредитни аранжмани се доделуваат со помош на : Стенд бај аранжмани Флексибилни кредитни линии Стенд бај аранжмани 37

38 ММФ најголемиот дел од помошта за земјите со средно ниво на проходи ја обезбедува преку стенд бај аранжманите. Овој тип на аранжмани се дизајнирани за да помогнат кај земјите кои се соочуваат со краткорочни платнобилансни потешкотии. Стен бај кредитните аранжмани во себе ја содржат т.н. политика на условување која исплатата на средствата од аранжманот ги услововува со решавање на платнобилансните проблеми како крајна цел на аранжманот. Периодот кој го покрива Стенд бај аранжманот вообичаено трае од 12 до 24 месеци, а отплатата на исиот треба да заврши во рок од 3години и 3 месеци до 5 години.стенд бај аранжманите може да се користат и кско кредитна линија за претпазливост во случаите кога одредена држава не сака да се потпре на одобрените средства од аранжманот, но ја задржува можноста тоа да го стори доколку дојде до влошување на условите. Стенд бај аранжманот овозможува флексибилен и сукцесивен(по фази) пристап на средства. Стенд бај аранжманите овозможуваат флексибилност и во изност и во времетраењето на користењето на аранжманот, со цел да се задоволат потребите на земјата корисничка на истиот. Од аспект на пристапот до средствата, стенд бај аранжманот овозможува: Нормален пристап според кој земјите имаат пристап до 200% од својата квота за секои 12 месеци на траење на аранжманот, додека за вкупниот кредит пристапот на средства изнсува 600% од квотата. Посебен пристап според кој во зависност од економските услови на земјата и опкружувањето, особено во време на криза Фондот може да додели средства и над вообичаените прегови. Ваквите случаи подразбираат и засилен надзор од страна на Извршниот одбор на Фондот. Засилен пристап, кога силните економски политики на земјата корисничка тоа го дозволуваат. Забрзан пристап кој е достапен преку финансискиот механизам за итни ситуации во случаите кога постои закана за проширување на кризата на надворешните сметки на останатите земји членки на Фондот. Пристап до средства од претпазливост кој овозможува пристап до поглоем изноз на средства кои преставуваат обезбедување во случај да се јави потреба од поголем износ на финансиски средства. За време на светската економскофинансиска криза Фондот додели три HAPA аранжмани за Костарика, Гватемала и Салавадор. 38

39 Додека одредена земја е под програма на стенд бај аранжман, Фондот ги применува следните критериуми преку кои го следи користењето на редствата и постигнувањето на поставента цел заради која аранжманот е и одобрен: Квантитативни критериуми, со помош на кои се следат квантитативните цели на аранжманот како што се на пример одржување на соодветно ниво на буџетски дефицит, реформа на пензискиот систем, јавната потрошувачка и слично. Структурни критериуми со помош на кои се следи напредокот во во реализирањето на стабилизациската програма. Редовни ревизии од страна на Извршниот одбор на Фондот со кои се следи целокупното извршување на аранжманот во склад со економските мерки за надминување на дефицитот во билансот на плаќање или стабилизациската програма поднесени од земјата корисник. Флексибилна кредитна линија Овој вид на кредитни средства од Фондот пред се се наменети за земји со силни економски перформанси и додледност во спроведувањето на економските политики. Нивната основна намена е спречувањето на криза. Должината на периодот за кој се одобруват овие средства изнесува од 6 месеци до една година, а рокот на отплата е три години и 3 месеци до 5 години. Пристапот до средствата се определува од случај до случај и почесто е достапен како еднократна исплата одколку исплати по фази односно транши. Условите на исплата споредени со истите кај Стенд бај аранжманите се разликуваат по тоа што при исплатата на Флексибилната кредитна линија политиката на ex post условеност е заменета со политика на ex ante условеност. При повлекувањето на средствата постои флексибилност односно земјата земјата корисничка истите може да ги повлече во моментот кога се одобрени или да ги има како средства за обезбедување од појава на криза односно да им даде третман на средства за претпазливост. Основни карактеристики на флексибилните кредитни линии се: Земјите кориснички имаат можност да ги искористат средствата во било кој момент или на заемот да му дадат третман на претпазливост; Износите на одобрени средтва се големи, а пристапот до истите е без ex post условеност 39

40 Флексибилната кредитна линија функционира како обновлива кредитна линија со тоа што на секои шест месеци се врши проверка на квалификованоста на земјата за користење на овој тип на аранжман. Квалификационите критериуми во основа имаат цел да ја искажат довербата на Фондот во политиките на квалификуваните земји членки и нивната способност да преземат одреден корективни мерки кога за тоа има потреба. Критериумите кои се применуват при проценување на квалификуваноста на одредена земја за користење на Флексибилна кредитна линија се: Одржливост на надворешната позија; Долгорочни искуства во присапот до меѓународните пазари на капитал по поволни услови; Состојбата на јавните финансии вклучиелно и одржлива состојба на јавниот долг; Ниска и стабилна инфлација во контекст на монетарната политика и политиката на деизниот курс; Солвентност на банкарскиот сектор; Ефикасен надзор над финансискиот сектор; Интегритет на официјалните податоци и транспаентност Повластени кредитни аранжмани На својата седница одржана на година, Извршниот одбор на ММФ ја одобри реформата на концесионалните заеми за земјите со најнизок доход која е воведена во јануари 2010 година, во насока на креирање на нова архитектура на средства која би била пофлексибилна и поприлагодлива за потребите на земјите со најнизок доход. Во рамките на овој реформски пакет воспоставен е новиот Фонд за намалување на сиромаштијата и промовирање на економскиот раст (PRGT), кој подразбира воспоставување на посебни аеми и сметки за субвенции со цел обезбедување средства за финансирање на новите заеми за земјите со најнизок доход. Кредитните аранжмани на Фондот по повластени услови се разновидни и прилагодени кон специфичните потребите на земјите со најнизок доход. Имено, овие земјите може да се задолжуваат по повластени услови преку следниве аранжмани: 40

41 Проширени кредитни олеснувања(extended Credit Facility-ECF), Стенд бај кредитни олеснувања (Standby Credit Facility SCF) и Механизмот за забрзано кредитирање ( Rapid Credit Facility RCF) Финансиската програма односно аранжман се определуваат од случај до случај земајќи ја предвид состојбата на билансот на плаќање на земјата, силата на економската програма и прагот за пристап до средства на земјата. Олеснувањата во рамките на PRGT овозможуваат и политичка поддршка и може да помогнат во прибирање на странска финансиска помош. Вкупниот пристап на повластено финансисрање во рамките на PRGT изнесува 100% од годишната квота и 300% од вкупната квота. Овие прагови може да бидат пречекорени само во исклучителни ситуации, а пристапот до средства, доколку е потребно може да биде проширен во текот на аранжманот. Проширени кредитни олеснувања (The Extended Credit Facility ECF) Овој тип на кредитни олеснувања во суштина се основното среднорочно средство за финансиска поддршка на најсиромашните земји за справување на нивните платнобилансни потешкотии. До крајот на 2016 година овој вид на олеснување е достапен под каматна стапка од 0%, грејс периодот изнесува 5 години и шест месеци, додека рокот на отплата е 10 години. 47 Проширените кредитни олеснувања овозможуваат финансиска помош за земјите со долготрајни потешкотии во платниот биланс. Важно е да се напомене дека Проширените кредитни олеснувања се креирани во рамките на Фондот за намалување на сиромаштијата и промовирање на економскиот раст ( Poverty Reduction and Growth Trust PRGT), покрај претходно наведеното тие имаат намена да ја подржат економската програма на земјта која има за цел воспоставување на стабилна и одржлива макроекономска позиција со трајна определба за намалување на сиромаштијата и економски раст. Финансиската помош во рамките на Проширените кредитни линии предвидена е за период од три години, со можност за проширување за уште две години. После завршувањето на ECF аранжманот, можае да бидат одоброни и следни ECF аранжмани. Пристапот до средства под ECF аранжман се определува земајќи ги предвид состојбата на билансот на плаќање на земјата, потребата и силата на економската програма, раководејќи се 47 достапно на ден

42 од пристапните норми (access norms) кои се таргетирани на 120% од квотата по еден аранжман или на 75% од квотата доколку на земјата и преостануваат 100% од квотата за кредит по повластени услови. Како што беше наведено погоре во текстот, овие прагови може да бидат надминати во исклучителни ситуации, а пристапот може да биде проширен доколку е потребно во текот на аранжманот. Во рамките на ECF аранжманот земјата прифаќа да спроведе низа мерки во насока на оставарување на стабилна и одржлива макроекономска позиција. Оваа обврска подразбира и одредени специфични услови кои се опшани во писмото за намери на земјата корисничка на аранжманот. Ревизијата се спроведува на секои шест месеци, но во услови на сериозна економска нестабилност ревизијата се спроведува и квартално. Стенд бај кредитни олеснувања Стенд бај кредитните олеснувања (Standby Credit Facility SCF) овозможуваат финансиска помош за најсиромашните земји за надминување на краткорочните платнобилансни потешкотии, може да се користат во повеќе ситуации вклучително и претпазливоста, а особено за потребите на намалување на сиромаштијата и економски раст. До крајот на 2016 година каматната стапка на средствата достапни под овој вид на аранжман ќе изнесува 0,25 %, грејс периодот е четири години додека рокот на отплата изнесува осум години 48. Во основа Стенд бај кредитните олеснувања се достапни за земјите кои се квалифицирани за користење на средствата од PRGT, кои се соочуваат со непосредни или потенцијални платнобилансни потешкотии кои се очекува дека ќе бидат надминати и дека земјата ќе воспостави одржлива економска рамнотежа за период од две години. Периодот на користење на овој вид на аранжмани изнесува од една до две години. Како во случајот кај претходниот вид на аранжман така и во овој случај земјите кориснички на Стенд бај кредитните олеснувања во суштина преку своето писмо за намери се обврзани да превземат мерки за воспоставување на стабилна и одржлива макроекономска позиција. Ревизијата се изведува на секои шест месеци, а доколку постојат сериозни економски потешкотии истата се изведува квартално. Механизам за забрзано кредитирање

43 Механизмот за забрзано кредитирање ( Rapid Credit Facility RCF) наменет е за обезбедување на брза финансиска помош на најсиромашните земји, за платнобилансни потреби и е достапен под определени услови. Во суштина овој тип на финансиска помош преставува форма за помош во вонредни ситуации. Каматната стапка кај овој вид на финанасиска помош наменета за најсиромашните земји изнесува 0%, грјс периодот изнесува пет години и шест месеци, додека рокот на отплата е 10 години 49. Механизмот за забрзано кредитирање обезбедува финанасиска помош за најсиромашните земји кои се соочуваат со итни потреби од интервенција во платниот биланс, но и во услови на вонредни ситуации, вклучувајќи ги и природните катастрофи како и вонредните ситуации кои произлегуваат од ранливоста на стопанството, и има акцент на намалување на сиромаштијата и промовирање на економскиот раст. Финанасиската помош во форма на RCF аранжман се овозможува во форма на директна исплата и може да се јави форма на обновени исплати во текот на одреден број на години, вклучително и случаите кога RCF аранжманот го олеснува преодот кон ECF аранжман. Повторувањето на исплатите под RCF аранжман е овозможено кога потешкотиите во платниот биланс се предизвикани од егзогени фактори или пак доколку во земјата се воспоставени соодветни адекватни насоки на макроекономската политика. Пристапот до средства под RFC аранжман е ограничен на 25% од годишната квота или 75% од квотата на кумулативна основа. Во рамиките на RFC аранманите Фондот овозможува поддршка во форма на директна исплата, без условувања и без ревизија. Инструменти за политичка поддршка Инструментот за политичка поддршка(policy Support Instrument PSI) во основа преставува нефинансиски инструмент кој преставува еден вид дополнение на PRGT и при неговата примена се користат вообичаените квантитативни показатели и стандардите за структуни прилагодувања. Пвој инструмент пред се е наменет за најсиромашните земји кои немаат потреба од финансиска помош од ММФ, но сепак потребна им е поддршка за консолидација на економските перформански на земјата. Својата клучна улога PSI аранжманот ја одигрива на тој начин што упатува позитивен сигнал до донаторите, мултулатералните развојни банки

44 како и до пазарите на капитал дека земјата која е под овој тип на аранжман ги јакне своите економски политики. На овој начин се зголемува пристапот до финансиски средства за најсиромашните земји. 50 Инструментот за политичка поддршка се одобрува за период од една до три години, со можност за пролонгирање до максимален период до четири години. Ова што е важно да се напомене е дека овој тип на инструмент на Фондот не може да се користи истовремено со ECF, но доколку се јави потреба за краткорочно финансирање инструментот за политичка подршка може флексибилно да се користи со RCF или SCF. Земјите кориснички на инструментот за политичка поддршка може да побараат и поддршка за претпазливост во рамките на SCF аранжманот во периодите на зголемена неизвесност и ризик. Во своето писмо за намери земјата корисничка се обврзува дека ќе спроведе низа од меки во насока на одржување на макроекономската и финансиската стабилност, но и на одржливо ниво на домашниот и надворешниот јавен долг. Ревизијата на програмата игра важна улога во проценката на ефектите, бидејќи програмата флексиблно во од се прилагодува на економските прилики, и истата се извршува полугодишно. Извршниот одбор на ММФ до април 2015 година има одобрено вкупно 17 PSI програми за Капе Верде ( зеленските Острови), Мозамбик, Руанда, Танзанија, Нигерија, Уганда и Сенегал Кредитна помош во вонредни ситуации Меѓународниот монетарен фонд овозможува и помош во вонредни ситуации (Emergency assistance) како поддршка за закрепнување после елементарни непогоди и воени конфликти. Имено, аранжманот за продолжено финансисрање (Extended Fund Facility EFF) е воведен во 1974 година со цел да им помогне на земјите кои се соочуваат со долгорочни платнобилансни потешкотии за чие надминување се потребни фундаментални економски реформи. Во однос на периодот на траење EFF се подолготрајни од SBA и вообичаено траат три години, додека рокот на отплата изнесува од четири гдони и шест месеци до десет години, сметано од датумот на исплатата. ММФ овозможува помош и во вонредни ситуации за земјите кои доживеале природна катострофа или се опоравуваат од воен конфликт. Итните

45 заеми подлежат на основната стапка на надокнада(basic rate of charge) и покрај тоа што на некои земји и се достапни и субвебционирани камати. Рокот на отплата изнесува од три години и три месеци до 5 години. Под истите услови се одобруваат и кредитните линии од претпазливост и оние наменети за ублажување на долгот после природна катастрофа. Аранжман за продолжено финансисрање Аранжманот за поддршка во итни ситуации предизвикани од природна катастрофа ( Emergency Natural Disaster Assistance ENDA) во рамките на помошта за вонредни ситиации се одобрува во услови на ургентни потреби за финансисрање на платниот билан кои се јавиле како последица на природни катастофи или воени конфликти. Стедствата одобрено по овој основ може брзо да се повлечат, а честопати се проследени и со техничка и советодавна помош од страна на ММФ. Првиот аранжман од овој вид е одобрен на Египет во 1962 година после излевањето на реката Нил, што за последица имаше уништување на природните рсурси кои се неопходни за живот на населението на оваа земја.во 1963 година корисник на овој тип на аранжман беше и поранешната СФРЈ после земјотресот во Скопје.Постојат уште три земји кориснички на средства во рамките на овиј тип на аранжман како што се Индија во 1966 година, Никарагва во 1973 и Чад во 1974 год. До 1995 година, средствата од овој тип на аранжман се користени и во случаите на непредвидени падови на приходите од извоз или при пораст на увозот, со цел да се превенира падот на девизните резерви. Почнувајќи од 1995 година овој вид на аранжман се одобрува и за земјите кои се соочуваат со послеконфликтни проблеми. Во овој случај помошта е ограничена само за ситуациите кога земјата се соочува со сериозни платнобилансни потешкотии, а стопанските капацитети се уништени во периодот на траењето на конфликтот. Овој тип на помош се одобрува брзо и не постојат условувања за повлекување на средствата. Износот на средставата кој може да се повлече е ограничен на 25% од квотата на земјата членка во ММФ, а во ислучителни случаи овој износ може да достигне и до 50% од квотата. 52 Во 2000 година после конфликтот и Република Македонија ги користеше средствата од овој тип на аранжман во износ од 151 милион долари или 25% од квотата

46 Ублажување на должничкото оптеретување после природни катастрофи Во јуни 2010 година ММФ го воведе и новиот Фонд за олеснување на долгот после катастрофа (Post-Catastrophe Debt Relief PCDR) што му овозможува на ММФ да се придружи во меѓународните напорите за олеснување на долгот на најсиромашните земји кои се често погодени од придодни катастрофи. Во јули 2010 година по овој основ ММФ го отпиша вкупниот долг на Хаити после разорниот земјотрес. На овој начин се дополнува помошта во рамките на PRGT. Помошта која се овозможува преку PCDR им е на располагање на земјите со низок приход, кои имаат право на концесионо задолжување преку PRGT и чии што приходи per capita се под прагот на приходите за пристап до заемите кои се одобруваат од страна на Меѓународната асоцијација за развој (International Development Association IDA). Кај земјите кои имаат помалку од еден милион жители, приходот per capita мора да биде под условите на IDA. Средствата од PCDR се наменети за најкатастрофалните природни непогоди кои: Директно зафаќаат најмалку една третина од населението Уништуваат повеќе од една четвртина од производствените капацитети на земјата, и притоа да е предизвикана штета која надминува 100% од БДП. 53 На кавлификуваните земји им се ублажува сервисирањето на долгот кон ММФ во текот на наредните две години од катастрофата, а во случаите кога катастрофата предизвикала сериозни и долготрајни платнобилансни проблеми можен е и отпис на долгот Посебни олеснувања и отпис на долгот кај презадолжените змји Иницијатаива за помош на презадолжените сиромашни земји Иницијативата за помош на презадолжените сиромашни земји ( Heavily Indebted Poor Countries HIPC) во основа е сплет на синергетски активности на ММФ и Светска Банка насочени кон олеснување на должничкото оптеретување на презадолжените сиромашни земји. Согласно официјалните податоци на ММФ до април 2015 година аранжманите за редукција на долговите во рамките на оваа иницијатива се применети на 38 земји членики, 53 ибд 46

47 додека олеснувањата за сервисирање на јавниот долг изнесуваат 75 милијарди долари за 2013 година 54. HIPC иницијативата е усвоена од страна на Привремениот комитет на ММФ и од Комитетот за развој на Светска Банка во септември 1996 година. Иницијативата предвидува сеопфатна акција на меѓународната финансиска заедница, вклучувајќи ги и мултилатералните институции, со цел да им се помогне на презадолжените земји да спроведат цврсти економски политики, да овозможат одржливост на стопанскиот раст и развој и да го намалат надворешниот долг. Исто така иницијативата има за цел да ги поттикне инвестициите и пошироката општествена поддршка за воведување реформи во овие земји. Во суштина иницијативата преставува континуиран напор земјата да се фокусира на макроекономското прилагодување и примена на политики кои подразбираат структурни и социјални реформи особено во делот на здравството и образованието. За да може да ја користи помошта на HIPC- иницијативата земјата членка мора да исполни четири услови: Да ги исполнува IDA условите за позајмици од Светска Банка кои овозможуваат безкаматни кредити и субвенции за најсиромашните земји ; Да ги исполнува условите на ECF програмата на ММФ која е наменета за земјите со најнизок приход; Да се соочува со неодржлив долг кој не може да реши со помош на тредиционалните механизми за отпис на дологот; Да има Стратегија за намалување на сиромаштијата. Кога земјата ќе ги исполни условите и ќе направи значителен напредок во исполнувањето на претходните четири критериуми, Извршниот одбор на ММФ и Светска банка носат формална одлука за отпис на долгот, а меѓународната зедница се обврзува да го намали долгот на одржливо ниво. Една од најважните придобивки на HIPC- иницијативата е таа што пред нејзиното воспоставување презадолжените сиромашни земји во просек трошеле повеќе средства на сервисирање на долгот отколку на здравство, образование и останати социјални услуги. Иницијатива за мултилатерални олеснувања

48 Иницијативата за мултилатерални олеснувања- MDRI(Multilateral Debt Relief Initiative ) овозможува параво на 100% отпис на долгот за најсиромашните земји од страна на три мултилатерални институции. Иницијативата трба да помогне во исполнувањето на Милениумските развојни цели на ОН кои тежнеат да се преполови сиримаштијата до средината на 2015 година. Сите земји кои ги исполнуваат условите на приширената HIPC иницијатива, како и оние чиј што БДП по глава на жител изнесува под 380 УСА долари се квалификувани за користење на MDRI иницијативата. Олеснувањата во рамките на MDRI иницијативата го покриваат вкупниот долг кон ММФ кој не е отплатен во периодот кога земјатаа се квалификувала за користење на олеснувањата заклучно со крајот на 2004 година. Долговите кои настанале после 2005 година, не подлежат на овие олеснувања. 3. СТЕНД БАЈ АРАНЖМАНИТЕ КАКО ЕДЕН ОД ИНСТРУМЕНТИТТЕ НА СТАБИЛИЗАЦИОНАТА ПОЛИТИКА НА ММФ(СТАБИЛИЗАЦИОНАТА УЛОГА НА ММФ КРЕДИТНИТЕ АРАНЖМАНИ СОГЛЕДАНА ПРЕКУ СТЕНД БАЈ АРАНЖМАНИТЕ) Меѓународните валутни и финансиски кризи, ја наметнаа потребата од јакнење на кредитниот потенцијал на ММФ, со цел да одговори на потребите на земјите членки и во исто време да се соочи со нападите на кризите и да ги ублажи последиците од истите. Рапиден пораст на позајмувањата од Фондот се забележани во периодот на нафтениот шок од седумдесетите години на минатиот век и должничката криза од осумдесетите. Исто така настаните во деведесетите години од минатиот век кои ги одбележа мачниот процес на транзиција во Источна и Централна Европа и кризите на почетокот на 2000 та година во Латинска Америка, имаа за последица пораст на побарувања за средства од Фондот. После 48

49 мирниот период од околу осум години кон крајот на 2008 година, кој беше одбележан со глобалниот дисбаланс на светската економија и финансиската криза на развиените економии, побарувачката за заеми од Фондот, повторно беше во пораст. Суштината на финансиската помош на Фондот се состои во тоа да им помогне на земјите членки да се соочат со платнобилансите потешкотии, да ја стабилизираат својата валута, да продолжат во понатамошното исполнување на своите меѓународни финансиски обврски, да обезбедат услови за одржлив економски раст и да влијаат на намалувањето на сиромаштијата. Вжно е да се напомене дека финансиската помош од Фондот, подразбира и одредени обврски. Примарно, земјата која бара средства од Фондот, има обврска до Фондот да достави Писмо за намери (letter o fintent) во кое треба да ги наведе своите намери за мерките од сферата на фискалната, монетарната и политиката за девизниот курс, кои планира да ги спроведе во насока на стабилизација на економијата. На барање на земјата членка, Фондот вообичаено обезбедува кредит во форма на аранжам, кој аранжман доколку е потребно може да предвидува и исполнување на посебни политики и мерки, кои земјата треба да е согласна да ги превземе и спроведи. Овие аранжмани се формулираат во земјата во договор со Фондот, и потоа се доставуваат до Извршниот одбор на Фондот кој треба да го одобри, за да може заемот и да отпочне да се реализира. Прилагодувајќи се на новонастанатите услови во кои се развива глобалната економија, ММФ развивал различни финансиски инструменти прилагодени на специфичните услови и потреби на членките. Имено, кога говориме за кредитните аранжмани на Фондот, од една страна може да се каже дека станува збор за класични заеми како што се стенд бај аранжманите и флексибилните кредитни линии, и заемите кои се доделуваат по повластени услови од друга страна, кои со текот на времето се прилагодувани на се поспецифичните услови и потреби на земјите членки. Во оваа смисла, земјите со ниски приходи може да се задолжуваат по повлатени услови користејќи ги проширените кредитни олеснувања (Extended Credit Facility ECF) 55 и стенд 55 IMF Extended Credit Facility, ММФ, септември 2014, достапно на ден

50 бај кредитните олеснувања (Standby Credit Facility SCF) 56 и механизмот за забрзано кредитирање (Rapid Credit Facility) 57. Неповластените кредити, во основа се достапни преку стенд бај аранжманите, флексибилните кредитни линии и проширените олеснувања на Фондот ( ExtendenFundFacility- EFC 58 ), кои пред се имаат примена за долгорочни потреби. ММФ исто така овозможува помош во вонредни ситуации (Emergencyassistance 59 ), како и поддршка за опоравување од природни катастрофи и конфликти. Повластените средства за намалување на сиромаштијата и промовориање на економскиот раст (Poverty Reduction and Growth Trust) 60, кои се наменети за најсиромашните земји во светот, преставуваат дел од најсуштинските реформи на Фондот воведени се во јануари 2010 година. Карактеристично за овие средства е тоа што пристапот до нив е дуплиран во споредба со периодот пред последната економско-финансиска криза. Финансиската програма за овој вид заеми се определува од случај до случај земјаќи ја во предвид состојбата на билансот на плаќање. Олеснувањата во рамките на овој аранжман овозможуваат и политичка поддршка и може да помогнат во прибирање на странска финансиска помош. Исто така, финансиските услови се поповолни, а каматната стапка за сите повластени механизми во рамките на PRGTсе ревидира на секои две години. Вкупниот пристап до повластено финансирање во рамките на PRGTпрограмата е ограничен на 100% од годишната квота и 56 IMF Standby Credit Facility,ММФ, септември 2014, достапно на ден IMF Rapid Credit Facility, ММФ, септември 2014, достапно на ден The IMF's Extended Fund Facility (EFF), ММФ, септември 2014, достапно на ден IMF Emergency Assistance: Supporting Recovery from Natural Disasters and Armed Conflicts, ММФ, септември 2014, достапно на ден Poverty Reduction and Growth Trust (PRGT) Pledges Linked to SDR 700 Million Distribution of Reserves Associated with Gold Sales, ММФ,март, достапно на ден

51 300% од вкупната квота. Овие прагови може да бидат пречекорени само во исклучителни случаеви, а пристапот до средствата доколку е потребно може да биде проширен во текот на аранжманот. Проширените кредитни олеснувања (ExtendedCreditFacility ECF) во основа се средства за надминување на платнобилансните потешкотии на најсиромашните земји. Моментално ова олеснување подразбира каматна стапка од 0 проценти, со грејс период од 5 ½ години и рок на отплата од 10 години 61. Стенд бај кредитните олеснувања (StandbyCreditFacility SCF) овозможуваат финансиска поддршка за надминување на краткорочните платнобилансни потешкотии на најсиромашните земји и може да се користат во поширок сплет на околности, вклучувајќи ја и претпазливоста. Моментално, каматната стапка изнесува ¼ проценти, грејс период од 4 години и рок на отплата од 8 години. 62 Механизмот за забрзано кредитирање (RapidCreditFacility), како што може да се претпостави и од самиот назив на аранжманот, обезбедува брза финанасиска помош за најсиромашните земји, под одредени услови, за итни интервенции за санирање на состојбите во платниот биланс.во суштина преставува пософистициран механизам за дејствување во вонредни случаеви и може флексибилно да се користи во различни околности. Моменталната каматна стапка е 0%, со грејс период од 5 ½ години и рок на отплата од 10 години 63 Стенд бај аранжманите (Stand by arrangements), се дизајнирани за да им помогнат на земјите членки кога имаат потреба од надворешно финансирање, и да ги поддржат политиките дизајнирани за излез од криза и обезбедување одржлив и стабилен раст.овој вид на аранжмани најчесто го користат земјите со среден приход. Програмските цели на аранжманот се формулирани така што исплатите на траншите се условени со решавање на платнобилансните проблеми ( политика на условување). Периодот на траење на SBAаранжманите е флексибилен и покрива период од 12 до 24 месеци, но не подолг од 36 месеци, а отплатата е во рок од 3¼ до 5 години. Каматната стапка е еднаква на каматната стапка на СПВ 64 или согласно терминологијата на ММФ, каматната стапка е еднаква на 61 IMFFactsheethttps:// на IMFFactsheethttps:// достапно на IMFFactsheethttps:// достапно на

52 основната каматна стапка на позајмување basicrateofcharge 65. Овој вид на аранжман може да се користи и во форма на претпазливост, и обезбедува флексибилен и сукцесивен ( по фази) пристап до средства. Флексибилните кредитни линии (Flexibile Credit Line- FCL) наменети се за земјите со силна основа, политика и конзистентност во спроведувањето на политиките, и нивната намена е исклучиво за превенирање на криза. Овој вид на аранжмани најчесто се одобрува за земји кои ги исполниле квалификационите критериуми. Рокот на отплата и каматната стапка се исти како и кај SBA. Пристапот до средствата се определува од случај до случај, и повеќе е достапен во во форма на еднократна исплата отколку во фази. За разлика од SBA, FCLаранжманите се ослободени од политиката на условување. Постои флексибилност во повлекувањето на кредитната линија што значи дека моше да се повчеше во моментот кога е одобрена, или пак може да се третира како механизам на претпазливост. Аранжманите за продолжено финансирање (Extenden Fund Facility-EFF) наменети се да им помогнат на земјите кои се соочуваат со долгорочни проблеми во платниот биланс и на кои им се потребни структурни економски реформи. Овие аранжмани во споредба со SBA се подолги и обично траат 3 години со можност за продолжување за една година. Рокот на отплата изнесува од 4½ до 10 години сметајќи од датумот на исплата. 66 Помош за вонредни ситуации (Emergency assistance) за земјите кои доживеале природна катастрофа или се опоравуваат од воен конфликт. Како што кажува и самиот наслов овие итни заеми подлежат на основната каматна стапка за позајмување, и покрај тоа што на некои земји им се достапни и субвенционирани камати. Рокот на отплата е од 3¼ до 5 години. 67 Табела 4: Одобрени аранжмани на ММФ за периодот Финансиска Вид и број на аранжмани година SBA EFF FCL PLL/PCL PRGT ВКУПНО / IMFFactsheethttp:// на IMFFactsheethttp:// на IMFFactsheethttp:// достапно на

53 / / / PCL / 2 1-PLL 7 12 Извор IMF, Annual Report 2013, Appendix II: Financial Operations and transactions, стр. 1 на ден Примена на стенд бај аранжманите Стенд бај аранжманите се најстарите и историски најчесто користени аранжмани од страна на земјите членкина ММФ. Стенд бај аранжманот се користи во текот на определен временски период и до определен износ. Во почетоците тој период траеше 6 месеци, денска вообичаено траење на овиј аранжман е од 12 до 24 месеци, но не подолго од 36 месеци. Одобрувањето на кредитните транши, зависи од одлуката и оценката на ММФ, која ќе ја донесе после надзорот кој го врши во определени временски интервали, во земјите кориснички на SBAаранжманите. Ова набљудување е во насока на обезбедување сигурност од страна на ММФ, дека земјата ги исполнува мерките на економската политика кои се договорени при доставувањето на писмото за намери кое содржи и меморандум за економската и финансиската политика. Во случаите кога земјата не се придржува на договорот, ММФ може да го одложи повлекувањето на наредната транша од кредитот, се до моментот на исполнување на условите заклучени со аранжманот.sbaобезбедуваат флексибилност во смисла на износот и времетраењето на користење на кредитот согласно условите и потребите на земјата која ќе го користи аранжманот. Ова подразбира: IMF Stand-By Arrangement, ММФ, септември 2014, ден

54 Нормален пристап (Normalaccess).Рамките на задолжување се зголемени за двапати во 2009 година, што значи дека земјите имаат пристап до 200 проценти од својата квота за било кој дванаесетмесечен период, и кумулативно 600 проценти од квотата. Специјален пристап (ExceptionalAccess). Во одредени случаеви, зависно од околностите, ММФ може да позајми износи над вообичаените граници, на основа на сопствената политика за специјален пристап, која подразбира засилен надзор од страна на ММФ. Во текот на траењето на последната економска криза, земите кои се соочуваа со акутни финанасики проблеми, имаа пристап до овие средства. Frontloadedaccess. Новата рамка на SBAовозможува зголемена флексибилност за овој тип на пристап до средствата на Фондод, кога тоа го дозволуваат стабилноста на политиките на соодветната земја и природата на нејзините финансиски потреби. Забрзан пристап (Rapid Accses). Поддршката на ММФ под SBA аранжанот, може да биде забрзана преку Механизмот за итни финансиски потреби (The IMF`s Emergency financing mechanism). Во текот на последнава економско-финансиска криза беше користен неколку пати. Воспоставен е во 1995 година и делува многу побрзо од вообичаените аранжмани за заем. Пристап од претпазливост (Precautionary accses). Ова е понов вид на SBA познат како high access precautionary arrangements (HAPAs) кој овозможува пристап до големи средства, така што овие средства прествауваат еден вид обезбедување, доколку се јават големи финансиски потреби. Имено, државата не мора веднаш да ги повлече одобрените средтва што подразбира дека го задржува правото тоа да го стори кога ќе биде потребно. За време на кризата од 2008 година, беа одобрени три HAPA`sаранжмани и тоа на :Костарика, Салвадор и Гватемала. Врз основа на претходните искуства, ММФ ги реформира своите услови за позајмувањетака што ги базира на мерливи и јасни критериуми. Овде треба да се споменат: Квантитативните услови. Имено, напредокот на земјата се следи со помош на реализирање на одредени квантитативни цели кои треба да се постигнат со аранжманот на пример ( нивото на девизните резерви, владиниот дефицити сл), така што исплатите на наредните транши се поврзани со исполнувањето на овие цели. Структурни прилагодувања. Напредокот во спроведувањето на структурните мерки ( кои се неопходни за исполнување на целта на програмата) се проценуваат во контекст на соодветниот аранжман, во суштина се немерливи и може да подразбираат мерки за 54

55 подобрување на финансискиот сектор, градење на социјална сигурност или пак јакнење на јавниот финансиски менаџмент. Редовните ревизии кои ги разгледува Извршниот одбор на Фондот, играат важна улога во проценката на перформансите на аранжманот, но добра страна е и тоа што постои можност за прилагодување на аранжманот во склад со актуелните економски движења.зачестеноста на ревизиите зависи од јачината на политиките на земјата и од природата на финансиските потреби на истата. Отплатата на позајмените средства во рамките на SBAаранжманите се врши во рок од 3¼ до 5 години, што значи дека секоја исплата се отплаќа во осум еднакви квартални рати. На одобрениот SBAаранжман, земјите плаќаат провизија на користените средства на почетокот на секој дванаесетмесечен период ( 15 базни поени за износи до 200% од квотата, 30 базни поени за износи од 200% до 1000% од квотата и 60 базни поени за износи над 1000% од квотата). Големите кредити носат доплата од 200 базни поени, кои се плаќаат на износот на неподмирениот кредит кој надминува 300% од квотата. Доколку и после три години, кредитот надминува 300% од квотата, тогаш доплатата расте на 300 бани поени. Одобрувањето на финансиската помош ММФ го врши по автоматизам доколку бараната сума не надминува 25% од квотата. Одобрувањето на основа на проценка на економската политика на земјата, се врши кога финансиската помош се доделува сукцесивно во рамките на четири транши од кои секоја изнесува 25% од квотата на земјата членка.за првата кредитна транша доволно е земјата да поднесе програма од економски мерки за надминување на дефицитот во платниот биланс, додека за користење на останатите три повисоки кредитни транши условеноста е поголема. Имено, земјата корисник на финансиска помош, мора да ги докаже почетните резултати од својата економска програма, за да може да ја повлече наредната повисока транша, но потребно е да поднесе и стабилизациона програма. Оваа стабилизациона програма, ја одобрува ММФ, под услов да ги исполни критериумите на ММФ кои е потребно да сигнализираат врамнотежување на платниот биланс, со други зборови кажано, земјата која бара заем мора да ги прилагоди мерките на економската политика во стандардните рамки на програмата за стабилизација на ММФ. Историски гледано, практичната примена на SBA аранжманите датира од 1952 година и првите SBA аранжмани се најавена на 12ти Мај 1952 година кога ММФ објави: Финска може да купи од Фондот 5 милиони долари во било кое време во наредните шест месеци 55

56 (IMF, Annual Report 1953, str.52 ) 69, кој аранжман е потпишан во јануари 1953 година, додека првиот аранжман е потпишан со Белгија во јуни 1952 година (IMF,Annual Report 1953, стр 50) 70. После Белгија и Финска, и остантите европски земји склучуваат SBAаранжмани со Фондот: Франција и Велика Британија (1956г), Холандија(1957) и Шпанија (1959). Со ваквата кредитна екстензија во земјите на Западна Европа, ММФ фактички ја одиграл и својата улога која првобитно е дфинирана при неговото формирање. Гледано од аспект на искористени аранжмани од страна на индустриски развиените земји, може да се каже дека ММФ аранжманите не се користине толку често од страна на овој тип на земји, и покрај тоа што Јапонија користеше едногодишен SABаранжман почнувајќи од јануари 1962 година, за веднаш потоа да влезе во уште еден едногодишен аранжман од март 1964 година. САД исто така користеле консеквентно два едногодишни SABаранжмани во 1963 и 1964 година. Велика Британија континуирано користела SABаранжмани во периодот од година. Последни европски земји кои користеле SAB аранжмани се до почетокот на последнава глобална економско-финансиска криза се Шпанија во период од година и Португалија од година. Земјите на Латинска Америка се занчајни кориснички на SABаранжманите. Според податоците од официјалната страна на ММФ следниве земји на Латинска Америка го користеле овој тип на аранжмани по следната хронологија: Перу и Мексико 1954 година, Боливија, Чиле и Никарагва 1956 година, Колумбија, Хондурас и Парагвај 1957 година, Аргентина, Бразил, Ел салватор, Хаити 1958 година, Доминиканската Република 1959 година. Ако се земе предвид широкото учество на земјите во користењето на овој вид на аранжмани, може да се каже дека временското ограничување од една година се чини безначајно, со оглед на фактот дека голем број земји како што е примерот на Јужна Кореја која имаше SBA аранжмани со Фондот во континуитет од 13 години во периодот од од година, Заир 14 години во период од година, Либерија 15 години во период од , Перу 18 години во периодот од година итн. Ваквото безначајно временско ограничување од една година за користење на SBA аранжманите било сигнал ММФ во 1963 година да го иницира воведеувањето на аранжманот за проделжени фондовски олеснувања ( EFF- ExtendenFundFacility) чиј период изнесува од 3 до 4 години. После должничката криза ви Латинска Америка во 80-те години од минатиот век, ММФ во 1986 и 1987 иницираше воведување на два нови кредитни аранжмани и тоа: 69 достапно на ден година 70 исто 56

57 Олеснувања за структурно прилагодување (SAF- Structural Adjustment Facility) и Проширени олеснувања за структурно прилагодување (ESAF Enhanced Structural Adjustment). Овие олеснувања, предвидено е да траат подолго во споредба со SBAи побаруваат структурни услови за фундаментално прилагодувањена економиите на земјите во развој. Во исто време и SBAаранжманите почнаа да поставуваат структурни услови. Гледано од историски аспект и воопшто, SBAаранжманите учествуваат со 75% во вкупниот број одобрени аранжмани од страна на Фондот Примена на стенд бај арнжманите во европските земји во периодот година Прегледот на програмите користени за справување со кризата поддржани со SBAаранжманите одобрени во овој период, индицира во просек висок пристап до средствата на Фондот. Фондот беше брз во одобрувањето на аранжманите, особено во првите фази на истите, и флексибилен во одобрувањето средствата да се канализираат директно како поддршка на буџетите на земјите членки. Во овој период SBAаранжманите за главна цел имаа редукција на фискалниот дефицит. Резултатите од примена на програмите беа полоши од предвидените, особено во периодот кога кризата се покажа посурова од очекуваното. Генерално гледано финансирањето на ММФ не обезбеди доволно простор да се пополни јазот на фискалниот неуспех. Имајќи ги предвид лекциите научени од кризите во доцните 90-ти и раните 2000-ти години, во одговорот на кризата во 2008 година, политиката на условување беше модифицирана и фокусирана на специфичните услови во кои се наоѓаа земјите кориснички на аранжманите. Повеќе од половина од барањата за заем во основа бараа повисока флексибилност на девизниот курс но ММФ водеше сметка да се одбегне острата депрецијација на валутие внимавајќи да не се предизвикаат обратни ефекти. Повеќе од 65% од договорените средства беа повлечени, што индицира дека беше зголемена потребата од средства за да се врати довербата на пазарите. Во секој случај поддршката на ММФ овозможи да се избегнат подлабоки негативни контракции во реалната економија и финансискиот сектор. Гледано преку растот на БДП, истиот кај земјите кои користеа SBAаранжман беше понизок за 2,7 процентни поени во споредба со земјите со исто ниво на развој кои не користеле средства од Фондот, разликата се намали на 1,6 процентни поени во 2010 година. 57

58 Во октомви 2008, непосредно после кулуминацијата на финансиската криза, Унгарија достави барање за СБА аранжман од ММФ после консултациите со ЕУ, со што на Унгарија и беа обезбедени средства наменети за справување со проблемите во платниот биланс. Вкупниот пакет се состоеше од 20 милијарди долари од кои 12.3 милијарди долари од ММФ, 6.5 милијарди долари од ЕУ и 1милијарда долари од Светска Банка 71. Аранжманот доделен на Унгарија од страна на ММФ, преставуваше појдовна точка за понатамошниот тек на одобрени аранжмани во овој период. Важно е да се напомене дека во соработка со ММФ, ЕУ разви внатрешни правила 72 за имплементација на понатамошните аранжмани со ММФ, базирани на искуствата од Унгарија, позната како економска програма за прилагодување. Во декемви 2008 година, ММФ одобри аранжман со Латвија, во согласност со прилагодената програма на ЕУ 73. Во Март 2009, ММФ одобри СБА аранжман од 13 милијарди долари на Романија, со што Романија беше третата европска земја (која не е член на монетарната унија) која склучи аранжман со Фондот, под посебните услови со ЕУ 74. Во октомври 2009 година, откако новоизбраната грчка влада ги зголеми своите проекции за буџетскиот дефицит од 3,7% на 12,5% од БДП 75. Драматичното влошовување на грчкиот јавен долг од 2009 година, практично ја означи ЕМУ должничката криза 76. Во следните месеци буџетските проблеми на Грција пораснаа и покрај националните реформски мерки и реакциите од страна на ЕУ во форма на поблизок мониторинг. Ваквите неповолни движења ги активираа финансиските пазари, намалувајќи го кредитниот рејтинг на junk bond status за Грција кон крајот на третиот квартал од 2010 година што за последица имаше рапидан пораст на каматната стапка на обврзниците кон крајот на 2011 година. Во овој период Португалија, Ирска, Шпанија и Италија, исто така се соочија со тешкотии откако трошоците за рефинансирање на нивниот фискален дефицит и јавен долг се зголемија драстично. На 11 Април 2010 година, Европската Комисија се приклучи на ММФ и беше најавена финансиска 71 IMF, IMF Executive Board approves 12.3 billion Stand-By Arrangement for Hungary, Press Release No. 08/275, November 6, достапно на ден IMF, Seminar on Regional Financial Safety Nets Background Information on Participating RFAs Friday, October 8, 2010https:// на ден исто 74 исто 75 The EEAG Report of the Europian Economy,2011 стр European-Economy-2011.pdf достапно на Hellwig, Martin, Quo vadis, Euroland? European Monetary Union between crisis and reform, Max Planck Institute for Research on Collective Goods, Bonn 2011/ достапно на

59 поддршка за Грција и програма за прилагодување 77. Програмата за прилагодување под СБА аранжман беше разработена заеднички помеѓу грчката влада, Европската комисија, Европската централна банка и ММФ и во фокусот на своето внимание го имаше високиот јавен долг на Грција и недостатокот на конкурентност на грчката економија. Од погоре кажанато може да се заклучи дека СБА аранжманите на ММФ земјите ги користат во случаеви кога се соочуваат со сериозни дисторзии во својата економија и истите имаат цел да овозможат повторно воспоставување економска рамнотежа. Во продолжение следува табела која дава приказ на позадината на фискалните политики и стратегии во земјите кои користели СБА аранжмани во периодот година. Табела 5 : Позадината на фискалните политики и стратегии во земјите кои користели СБА аранжмани во периодот година 77 Statement by IMF Managing Director Dominique Strauss-Kahn on Greece Press Release No. 10/143 April 11, на

60 земја позадина стратегија Мерки/цели Структурни реформи Заштита на социјално трошење Износ на аранжманот во милијарди долари Унгарија Висок дефицит, Фискално Цели за структурно фискално Законска / Вкупно 20 долг од 66% од прилагодување прилагодување на 2,5% од регулатива за милијарди БДП за да се БДП фискална долари од обезбеди дисциплина кои 12.5 намалување на милијарди потребите за СБА финансирање аранжман,6,5 милијарди ЕУ и 1 милијарда Светска Банка Украина Длабоко Економска Одржување флексибилен Сериозни да Вкупно 17,1 вкоренети програма која девизен курс за да се врати структурни милијарди пропусти,заедно ќе обезбеди конкурентноста,стабилизирање реформи во долари со политичките макроекономск на финансискиот систем, смисла на шокови доведоа а и финансиска постепено намалување на донесување нов до голема криза стабилност за фискалниот закон за јавни во решавање на дефицит,отстаранување на набавки со цел Украина.Економ долготрајните загубите во енергетскиот да се заштити ијата е во нерамнотежи и сектор трошењето на длабока структурни јавните средства, рецисија, слабости зголемување на влошени ефикасноста на фискални салда, судството и финансиски даночната сектор под администрација, длабок стрес законска регулатива во борбата со корупцијата и спречувањето на перење на пари Литванија Проциклична Фискално Намалување на дефицитот и прилагодување да Вкупно 2.35 економска затегнување со заштита на продуктивните на фискалнато милијарди политика цел да се инвестиции право за долари проследена со исполнат преструктуирањ СБА распаѓање на критериумите е на долгот даночните од Мастрихт и приходи да генерира реална депрецијација 60

61 позадина стратегија Мерки/цели Структурни реформи Заштита на социјално трошење Износ на аранжманот во милијарди долари Грузија Подобрување на Ограничување Огранучување на тековното Законската / Вкупно 550 фискалната на трошење, но дозволено регулатива за милиони рамнотежа финансиските привремено зголемување на буџетски систем долари од нарушена од потреби и дефицитот со среднорочна да обезбеди кои изборни рефокусирање дисциплина фискална 350милиони трошења и на дисциплина долари СБА вооружен приоритетните аранжман,170 конфликт трошења кон милиони реконструкција долари УСА и 30 милиони долари Светска Банка извор:ммф официјални извештаи од барањата за аранжмани и податоци од консултации по членот IV, Ефекти од примена на стенд бај аранжманите Од причини што една од целите на овој труд е да се согледаат ефектите од примена на стенд бај аранжманите преку нивото на инфлација и платниот биланс како индикатори на ефектите постигнати од користење на овие аранжмани се избрана две земји од централна и Источна Европа кои беа силно погодени од последната светска економско- финансиска криза и кои аплицираа до Фндот за помош. Имено, во двете земји Унгарија и Литванија постоеа слабости во економските политики кои ја зголемуваа нивната ранливост на надворешни удари. ПОЗАДИНА НА ПРОБЛЕМОТ(опис на економската состојба пред поднесување на апликација за SBAаранжман) Двете земји кои се разгледуваат се посебно интересни за анализа од причина што беа сериозно погодени од глобалната криза, но секоја од нив се каактеризира со специфични околности под кои се јавува кризата што од своја страна преставува и потечкотија да се применат корктивните мерки кои произлегуваат од соодветните стенд бај аранжмани. 61

62 Во периодот од 2004 до 2007 година, двете земји имаа цврсти економски перфоманси продуцирани од активности засновани на раст на извозот, прилив на капитал и пристап до ефтини кредити од меѓународни извори. Ваквиот драматичен раст на задолжување од странство се должеше на апрецијацијата на валутите, макроекономската стабилност рефлектирана во ниските стапки на инфлација, и од можноста за зголемена профитабилност од очекуваното членство во ЕУ. Пристапот до странски капитал доведе до рапидно зголемување на потрошувачката и инвестициите. Како што глобалната криза го зафаќаше и регионот на централна и Источна Европа, така и извозот во овие земји опаѓаше, се намалуваше и приливот на капитал но и пристапот до старнски кредитни извори, проследено со рапиден пораст на тешкотиите во платниот биланс и потреба од депрецијација на валутата соодветно. Ауер и Вермулер истакнуваат загубите кои резултираат од валутната депрецијација во небанкарскиот сектор во ЦИЕ можат да достигнат ниво од 60 милијарди УСА долари во периодот од Август 2008 до Февруари Унгарија ќе претрпи највисоки загуби до 18 % од БДП 78 Ако се погледне сосотојбата во билансот на плаќање, состојбата во ЦИЕ е уште позагрижувачка, бидејќи дефицитот на тековната сметка достигнува нивоа од 13 до 25% од БДП во 2008 година 79. СЛУЧАЈОТ НА УНГАРИЈА Како што се гледа од табелата бр 1, во 2006 година буџетскиот дефицит на Унгарија достигнува над 9% од БДП, додека стапката на инфлација изнесува 3,9%., дефицитот на тековната сметка изнесува 7,5 % од БДП што во тој период и не преставувал голем проблем поради околностите што се наведен претходно, односно поради високиот степен на прилив на капитал во тој период податок од ИМФ, World Economic Outlook Data Base 62

63 Табела бр.6 Унгарија: Стенд бај аранжман, избрани економски индикатори Економски индикатори првобитна проценка ревидирана проценка БДП 3,9 1,1 1,8-1 0,5-6,7 Платен биланс тековна сметка -6,51-6,632-1,915-8,902-3,557 капитална сметка 1,139 1,384 1,785 1,121 1,84 финансиска сметка 7,1 5,046-9,393 10,643-5,995 инфлација(%од раст) 7,9 6,3 4,5 6,1 4,5 Биланс на тековната сметка (% од БДП) -7,5-6,4-6,2-2 -8,4-4,1 Вкупен биланс на владата (%од БДП) -9,3-4,9-3,4-2,5-3,3-3,9 Удели по вкупни кредити во странска валута Фирми(%) 47,1 52,6 60,3 Домаќинства(%) 46, ,7 извор: официјална страна на ММФ Според извештајот од консултациите по членот IV 80, Фондот изразува загриженост за Унгарија поради владиниот дефицит и потребата од фискална реформа која ќе промовора економски раст. Инсистирањето на Фондот за фискална рамнотежа е јасно препознатливо кога Фондот забележува дека ранливоста од високото ниво на задолженост останува, но штетата е видлива но не како финансиска криза...ерозијата на растечкиот потенцијал на Унгарија коинцидира со фискалното влошување Со цел да се редуцира фискалниот дефицит, беа превземени неколку мерки како што се редуцирање на вработеноста во јавниот сектор, воведување на партиципација во јавното здравство, рационализирање на болничките легла и слично 81. Како резултат на овие мерки како и на намалената потрошувачка за увозни добра продуцирана од рецесијата и згоелемените приходи од извоз фискалниот девицит се намали од -9,3% во 2006 на 4,9% во 2007 година

64 Во текот на 2008 година, светската финансиска криза сериозно го намали пристапот до странски капитал на Унгарија, што доведе до тешкотии и во банкарскиот сектор. Резултатот на финансискта сметка во билансот на плаќање од -6% од БДП во 2009 година во споредба со суфицитот од 10,6% од БДП во 2008 година (податок од табела 1) покажува драстичното опаѓање на кондицијата на меѓународното финансиско опкружување. Сите овие причини ја присилија Унгарија да побара помош од ММФ за соочување со кризата. Стенд бај аранжманот склучен со ММФ од 6 ти Ноември вклучува мерки со кои треба да се ограничи дефицитот на владата на 3,4 % од БДП за 2008 година и 2.5% од БДП во 2009 година. Проектираниот раст на БДП за Унгарија падна на 1,8% во 2008 година, и - 1.0% од БДП за 2009 година. Со влошувањето на кризата беше направена и ревизија на проценките. Согласно ревидираните проценки дефицитот достигна 3.9% од БДП( што значи пораст од првобитно прогнозираните 2,5%), додека растот на БДП е ревидиран за 0.5 % од БДП во 2008 година, и -6,7% во 2009 година. Од овие податоци може да се извлече заклучок дека во Унгарија владиниот дефицит беше ограничен, согласно условите на Стенд бај аранжманот, и покрај тоа што ММФ прифати нагорна ревизија на фискалниот дефицит. На крајот на 2008 година во Унгарија беа воведени и ограничувања на трошењата што вклучува дефинирање на таргетот две години однапред и притоа таргетот не сме да биде дефицит.. Од податоците во табела 6 може да се каже дека ваквата рестриктивна фискална политика не беше од помош за Унгарија од причини што истата беше проследена со проциклична монетарна политика. Имено, како што може да се види од табелата понудата на пари и кредити продолжува реално да расте во 2009 година. Што се однесува до каматна стапка, како што може да се види од графикон 2 таа изнесува високи 10% на крајот на 2008 година, што е многу повисоко ниво од 8,0% од јануари 2008 година, а драматично повисоко од просекот во евро зоната кој изнесуваше во тој период 3%

65 Графикон 2 Унгарија: Промени во каматната стапка во периодот јуни јануари2009 Извор: Сликата е преземена од Годишен извештај за 2009 година од Националната Банка на Унгарија 83 Од погорните податоци може да се заклучи дека поддршката од стенд бај аранжанот не беше доволна да се превенира рецесијата во Унгарија.Имено ErsteBankво 2009 година забележува дека се очекува стапката на невработеност да се искачи над 9% во 2009 година, а економистите се сомневаат дека владата ќе го пробие таргетот на фискалниот дефицит за 2009 година. Овие забелешки беа потврдени во мај кога Министерот за финансии на Унгарија објави дека ММФ и Европската Унија се согласни дефицитот за 2009 година да биде зголемен од проектирани 3.0 на 3.9% од БДП ErsteBank2009 Во анализираниот период забележливо и влошување на билнасот на надворешниот сектор, што дополнителни направи притисок на стапката на девизниот курс. Имено, како што може да се види од графиконот 3, после перодот на апрцијација на валутата од Октомври 2006 до Јули 2008 година, форинтот драстично депрецира од Август 2008 до Март