Tregu i Konsulencës në Kosovë

Transcription

1 Tregu i Knsulencës në Ksvë Nevjat dhe Mundësitë Raprt i Anketës Hulumtuese të Tregut Shtatr 2017

2 Autri: UBO Cnsulting Shtatr 2017 Ky raprt është përgaditur nga UBO Cnsulting dhe është mbështetur nga prjekti EYE Rritja e Punësimit për të Rinj. Prjekti EYE i Zyrës Zvicerane për Bashkëpunim implementhet nga HELVETAS Swiss Intercperatin dhe MDA. MOSPRANIM PËRGJEGJËSIE Opininet e pasqyruara në këtë publikim j dmsdshmërisht paraqesin pikëpamjet e Zyres Zvicerane për Bashkëpunim në Ksvë.

3

4 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë Tabela e Përmbajtjes I) Përmbledhje Ekzekutive... 3 Përmbledhje e Rezultateve nga Anketa me Bizneset Private... 3 Përmbledhje e Rezultateve nga Anketa me Knsulentë... 3 II) Hyrje, Metdlgjia dhe Kufizimet... 4 Hyrje... 4 Metdlgjia... 4 Anketa me Biznese Private në Ksvë... 4 III) Rezultatet e Anketës me Ofruesit e Shërbimeve të Knsulencës... 6 A) Demgrafia e Knsulentëve të Anketuar... 6 B) Kushtet Aktuale të Tregut ) Si veprjnë knsulentët? ) Vlerësimi i gjendjes së tregut të knsulencës në Ksvë ) Fushat për Përmirësim: Për çfarë kanë nevjë knsulentët? IV) Rezultatet e Anketës me Bizneset Private A) Karakteristikat e Bizneseve Private të Anketuara B) Kushtet Aktuale të Tregut ) Si veprjnë bizneset? ) Sfidat e Ardhshme: Çfarë vështirësi presin të kenë bizneset? ) Cilat janë planet e ardhshme të bizneseve private? ) Disa trende të cilat bizneset i kanë gjatë përzgjedhjes së knsulentëve V) Krahasimi dhe Kntrasti i Gjetjeve nga Anketa me Knsulentë dhe Biznese A) Kntrasti i zgjedhjeve të pagesës dhe kmpensimit të bizneseve dhe knsulentëve B) Vlerësimi i dallimeve mes fushave të shërbimit të fruar dhe të kërkuar ) Anketa me biznese: Cilat fusha të shërbimit të knsulencës janë duke u kërkuar nga bizneset private? ) Anketa me knsulentë: Cilat fusha të shërbimit janë duke u fruar nga fruesit e shërbimeve të knsulencës? C) Krahasimi i mtiveve qëndrre prapa ms-shfrytëzimit të shërbimeve të knsulencës ) Anketa me biznese: Cilat janë arsyet për ms-angazhim të knsulentëve? ) Anketa me knsulentë: Cilat janë arsyet për mungesë të kërkesës për knsulentë? C) Vlerësimi i dallimeve në kriteret e përzgjedhjes për angazhim të një knsulenti ) Anketa me biznese: Çfarë kritere kanë bizneset gjatë angazhimit të një knsulenti? ) Anketa me knsulentë: Çfarë kërkjnë bizneset gjatë angazhimit të një knsulenti? VI) Sygjerime Nevjat e Knsulentëve Lljet e bizneseve dhe fushat e shërbimit të knsulencës për t u fkusuar Annex Pyetësrë për knsulentët Pyetësrë për biznesit

5 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë Tabela e Figurave Tabela 1: Lljet e klientëve të knsulentëve të biznesit, numri më i zaknshëm i klientëve në një vit dhe pjesëmarrja mesatare e të ardhurave ttale të knsulentëve Tabela 2: Planet e ardhshme biznesi të knsulentëve të segmentuara sipas përdrimit të mëparshëm të knsulencës Tabela 3: Planet e ardhshme fillestare të biznesit të klientëve të segmentuar sipas industrisë që i përkasin Tabela 4: Segmentet e tabelës së biznesit të ppulluar bazuar në besimin e tyre, çfarë ata mendjnë se mund se Tabela 5: Shumica e fushave të knsulencës të fituara nga bizneset, të ndara nga industria në të cilën pern biznesi privat Tabela 6: Tabela që tregn preferencat e znës së klientëve ptencialë dhe klientët që kthehen Tabela 7: Faktrët kryesrë që pengjnë kërkesën sipas knsulentëve Tabela 8: Cilët kritere knsulentët mendjnë se bizneset p kërkjnë shërbime knsulence? Figura 1: Vitet e aktivitetit të knsulentëve të anketuar në tregun e shërbimeve të knsulencës... 6 Figura 2: Shpeshtësia e raprtuar e numrit mesatar - gama e angazhimeve nga klientët që knsulentët kanë në një vit... 7 Figura 3:... 7 Figura 4 Ju lutemi radhitni sektrët ku përkasin klientët tuaj... 8 Figura 5: Numri mesatar i klientëve bazuar në lljin e biznesit brenda një viti sic është deklaruar nga knsulentët 9 Figura 6: Si e vlerësni knkurrencën në tregun e knsulencës në Ksvë? Figura 7: Nevjat më esenciale të knsulentëve Figura 8: Cilat janë kërkesat e knsulentëve ndaj BCC? Figura 9: Shpërndarja gjinre e të anketuarve Figura 10: Industria e veprimit të bizneseve private të anketuara Figura 11: Bizneset të cilat kanë shfrytëzuar dhe d të shfrytëzjnë knsulencë sipas madhësisë së tyre Figura 12: Bizneset të cilat kanë shfrytëzuar dhe d të shfrytëzjnë shërbime knsulence sipas vitit të themelimit Figura 13: Numri i herave që bizneset kanë angazhuar knsulentë në tri vitet e fundit Figura 14: Cilat nga zgjedhjet e dhëna i knsiderni si sfidat më të mëdha për biznesin tuaj? Figura 15: Faza e punës që kërkn më së shumti ndihmë nga knsulenti Figura 16: A planifikni të angazhni knsulent vendr ap ndërkmbëtar? Figura 17: Krahasimi i shumave të pagesës që knsulentët i faturjnë klientëve dhe që klientët janë të gatshëm të paguajnë. Vlerat janë në Eur për ditë Figura 18: T Fushat në të cilat knsulentët biznesr i frjnë shërbimet e tyre Figura 19: Arsyet për ms-angazhim të shërbimit të knsulencës, segmentuar bazuar në industritë e bizneseve. 28 2

6 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë I) Përmbledhje Ekzekutive Vitet e fundit kanë treguar një ptencial në rritje për knsulentët Ksvar me rritje të numrit të klientëve në treg dhe ngritjen e të hyrave. Megjithatë, krahasuar me eknmitë më të mëdha dhe tregjet nacinale në rajn, ka hapësirë të mjaftueshme për përmirësim dhe rritje. Ky raprt e transfrmn njhurinë ppullre në një studim shkencr terreni dhe të përdrshëm të tregut të knsulencës në Ksvë. Në veçanti, ky raprt nxjerr në pah se si klientët dhe knsulentët presin që industria të ndryshj në të ardhmen e afërt. Ky studim ka analizuar sfidat dhe planet e ardhshme të klientëve ptencial dhe sa pritet që at të kërkjnë shërbime të knsulencës. Përmbledhje e Rezultateve nga Anketa me Bizneset Private Përkundër peizazhit lehtësisht j0-stabil plitik dhe eknmik, industria e knsulencës në Ksvë duket e palëkundur në fushën e shërbimeve të knsulencës që i frhën psaqërisht bizneseve private. Bazuar në studimin e kryer me bizneset private, besimi i klientëve te knsulenti është i lartë, me vetëm 1% të bizneseve të cilat thnë se nuk i besjnë knsulentëve si burim i jashtëm i mbështetjes. Anketa gjithashtu zbuln se arsyeja kryesre pse bizneset e intervistuara nuk kanë shfrytëzuar dhe nuk planifikjnë të shfrytëzjnë shërbime të knsulencës është sepse at nuk kanë nevjë për at. Intervistat me biznese gjithashtu kanë zbuluar se klientët e shqetqësuar janë duke u bërë më të fkusuar në nxjerrjen e maksimumit nga shpenzimet e tyre në knsulencë, pasiqë dëshirjnë të sigurhen që kët prjekte të sjellin përfitime dhe përmirësime. Bizneset të cilat kanë shfrytëzuar knsulencë më herët d të vazhdjnë të kërkjnë në veçanti për shërbime të planifikimit biznesr (21% e klientëve të mëhershëm), përderisa klientët ptencial të ri d të fkushen në shërbime të shitjes dhe shërbimeve (26.7% e klientëve ptencial të ri). Knsulentët me përvjën dhe kualifikimet më të mira duket se dminjnë zgjedhjet e bizneseve Ksvare kur kemi të bëjmë me përzgjedhjen e shërbimeve të knsulencës. Klientët japin vlerësim të mirë për shkallën dhe fushëveprimin që at mund të frjnë, veçanërisht gjatë fazës së përgatitjes, financimit dhe ekzekutimit të planeve strategjike. Përmbledhje e Rezultateve nga Anketa me Knsulentë Shumica e knsulentëve që kanë marrë pjesë në anketë si të pavarur (62.3%) janë të kncentruar në Prishtinë (68.4%) dhe një numër i madh i tyre është mes mshës 36 deri 50. Knsulentët kanë pasur përafërsisht 33 klientë mesatarisht që kur kanë filluar të punjnë. Sektri më i zaknshëm të cilit i përkasin klientët është industria prdhuese (43.6%), e përcjellur nga sektri i infrmacinit dhe telekmunikimit me 38.2%. Bizneset e vgla vendre janë llji më i zaknshëm i klientit pasiqë një ttal prej 64.9% e knsulentëve kanë punuar me at. Rreth 45% e knsulentëve mendjnë që çmimi knkurrues për shërbime të knsulencës është në një nivel të mesëm në Ksvë dhe 30% të knsulentëve mendjnë se knkurrenca është në një nivel të lartël. Nevja më e rëndësishme për knsulentët është zhvillimi i lidhjeve me rrjete vendre dhe rrjete ndërkmbëtare, përderisa ata/at kanë nevjë gjithashtu për të përmirësuar aftësitë e tyre të menaxhimit të prjekteve dhe krijimit të partneriteteve publik-private. 3

7 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë II) Hyrje, Metdlgjia dhe Kufizimet Hyrje Ky studim është kryer nga UBO Cnsulting në bashkëpunim me Këshillin e Knsulentëve të Biznesit/Business Cnsultants Cuncil (BCC) dhe është mundësuar nga prgrami Enhancing Yuth Emplyment (EYE). Objektivi kryesr i studimit ka qenë kryerja e një hulumtimi të thellësishëm i cili d të reflektnte tregun e knsulencës dhe nevjat e sektrit në këtë industri të caktuar. Prandaj, ky studim d të shërbej si vegël analizimi për knsulentë të sektrit privat, të cilët, përmes shfrytëzimit të këtij raprti d të gjejnë një ekzaminim të hllësishëm të nevjave dhe shqetësimeve që kët biznese kanë sa i përket tregut të knsulencës. Në mënyrë tipike, janë knsulentët prfesinal ata/at që frjnë parashikime për një prdukt, shërbim ap industrinë në përgjithësi dhe të cilët identifikjnë trendet në zhvillim në një kategri specifike. Megjithatë, çfarë parashikjnë knsulentët për vet industrinë e tyre dhe si i vlerësjnë përvjat e tyre me klientët e tyre? Përveç qartësimit të kësaj çështje, studimi gjithashtu d të frj një interpretim të kushteve dhe pritjeve aktuale të knsulentëve biznesr të cilët janë aktiv në treg. Metdlgjia Dizajni i studimit përmbledh dy hapa esencial. Hapi i parë i studimit ka qenë një hulumtim dytësr (hulumtim nga zyra) i cili shërben si hulumtim infrmues për zhvillimin e anketave dhe përvijimit të raprtit. Kj është përdrur si udhëzim për përbërjen e seksinit në vijim, që është një metdlgji substanciale kuantitative dhe e kmbinuar e hulumtimit e bazuar në dy segmente të dalluara të tregut. Tregu i knsulencës është ndarë në nën-grupe të anës së fertës dhe anës së kërkesës që krrespndjnë me knsulentë dhe biznese private respektivisht. Objektivat e hulumtimit për këtë studim më së miri mund të prezanthen në frmë të pyetjeve në vijim të cilave studimi synn t u përgjigjet: - Për çfarë kanë nevjë bizneset Ksvare sa i përket shërbimeve të knsulencës? - Çfarë kanë qenë përvjat e bizneseve dhe knsulentëve? - Cilat kanë qenë lljet më të ndjekura të knsulencës deri tani dhe çfarë mund të vij në të ardhmen e afërt? - Si e vlerësjnë knsulentët tregun e Ksvës në këtë fushë? - Për çfarë llje të trajnimeve kanë nevjë knsulentët? - Cilat janë sfidat kryesre të veprimtarisë së tregut bazuar në përvjat si të fruesve të shërbimeve ashtu edhe palëve kërkuese? Në këtë mënyrë, mstrat janë dizajnuar për të gjeneruar një mstër që d të adresjë pyetjet e hulumtimit. Anketa me Biznese Private në Ksvë Studimi ka përdrur mstra hmgjene me qëllim si mënyrë e metdlgjisë për të ekzaminuar në detaje grupet e interesit të cilat ndajnë karakteristika të njëjta. Kj ka mundësuar të fkushemi në tipare të caktuara të këtyre ppullatave, të cilat më së miri kanë qenë në gjendje t u përgjigjen pyetjeve të interesit të hulumtimit. 4

8 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë Prandaj, me qëllim të ekzaminimit të përvjave dhe pritjeve të bizneseve të cilat kanë shfrytëzuar knsulencë, është krijuar një nën-grup brenda anës së kërkesës së ppullatës. Segmentimi është bërë bazuar në dallimin mes të pasurit shfrytëzuar ndnjë llj të shërbimit të knsulencës dhe ms-shfrytëzimit të tyre. Në këtë mënyrë, mstra ttale prej 204 bisneseve është ndarë në një mstër funksinale të shfrytëzuesve të shërbimeve të knsulencës me një numër prej 97 rasteve (49%) dhe pjesën tjetër me 107 raste të ms-shfrytëzuesve (51%). Gjithashtu duhet të thekshet se krniza e mstrës ka qenë disi më e madhe se sa mstra dhe fkusi është vendsur në të dhëna narrative si dhe numerike. Duke marrë parasysh metdlgjinë e përzgjedhur, duhet të thekshet që mstra e studiuar nuk është reprezentative për ppullatën e përgjithshme, megjithatë, pasiqë është adptuar një metdë e kmbinuar e analizimit, mstra j-reprezentative nuk përbën mangësi në metdlgji per-se. Megjithatë, mstra e studimit është jashtëzaknisht e dbishme për qëllimet e kuptimit të disa çështjeve të ndryshme të rëndësishme me të cilat bizneset që më herët kanë qenë klientë për knsulentët janë ballafaquar deri tani. Ngjashëm, ai mundësn që të shhim praktikat më të mira, kriteret më të preferuara dhe mundësitë që ky treg i industrisë përfaqësn në vitet e ardhshme. Gjithashtu, duke krijuar një kntrast, hulumtimi ka qenë në gjendje të shkj në rrënjë të arsyes pse bisneset nuk kanë shfrytëzuar knsulencën, duke qartësuar kështu rrugën për kuptimin e dinamikave të tregut, krijimin e invacinit, përmirësimin dhe eksplrimin e ptencialit të madh në treg. Në këtë mënyrë, ppullata mstër nuk krrespndn me ppullatën e përgjithshme nga dizajni, edhe pse, ne ende në masë të madhe jemi në gjendje të shhim trendet dhe tendencat e bizneseve edhe me mstrën më të vgël të krijuar. Mbledhja e të dhënave për studimin është kryer përmes intervistave sy më sy. Anketa i është drejtuar bizneseve të vgla, të mesme dhe të mëdha. Me përafërsisht 50% të bizneseve të anketuara që kanë shfrytëzuar shërbime të knsulencës, studimi ka qenë në gjendje të reflektj tregun e adresueshëm për shumicën e firmave të knsulencës dhe knsulentëve që kanë klientë në sektrin privat. Hulumtimi ka trajtuar gabimet në përgjigje duke para-testuar të gjitha pyetjet për saktësi dhe knsistencë të kuptimit, si dhe duke pyetur për khë më të përshtatshme për të thirrur respndentët prapë, nëse ata/at nuk kanë pasur khë për t u përgjigjur pyetjeve.anketa me Ofruesit e Shërbimeve të Knsulencës në Ksvë Raprti KOSME 1 është shfrytëzuar si bazë hulumtimi për zhvillimin e instrumentave kuantitativ për knsulentët që kanë marrë pjesë në studim. Rrjedhimisht, është kryer një anketë elektrnike duke synuar furnitrët e biznesit të knsulencës në Ksvë. Në ttal, 114 respndentë kanë pltësuar anketën. Pas një prcesi tërësr të verifikimit të të dhënave, që ka përfshirë filtrimin e audiencës së synuar, pltësimit të të dhënave, knsistencës dhe cilësisë së tyre, madhësia e ppullatës për anën e fertës është caktuar në 114 raste. 1 Prgrami Prmvues i NVM në Ksvë: Një Skanim i Kapaciteteve të Knsulentëve Biznesr në Ksvë (ff. 1-34, Rep.). (2013). Prishtinë. 5

9 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë III) Rezultatet e Anketës me Ofruesit e Shërbimeve të Knsulencës A) Demgrafia e Knsulentëve të Anketuar Msha e knsulentëve të anketuar shkn nga 18 deri më shumë se 50 vjet. Thuajse gjysma e knsulentëve të anketuar (45.6%) kanë qenë të mshës mes 36 deri 50 vjet. Grupi i dytë më i madh i mshës ka qenë 25 deri 35 vjet që ka përbërë 38.6% të respndentëve. Përqindja e grupit të mshës më të re të knsulentëve të cilët janë të mshës mes 18 deri 25 ka qenë 8.8% dhe 7% ka qenë segmenti i knsulentëve më të vjetër që kanë marrë pjesë në anketë në mshë prej më shumë se 50 vjet. Shpërndarja gjegrafike e knsulentëve të cilët kanë marrë pjesë në anketë është kufizuar në qytete më të mëdha të Ksvës, ku shumica e respndentëve kanë qenë të kncentruar kryesisht në Prishtinë (68.4%), përcjellë nga Mitrvica dhe Gjakva që kanë qenë lkacinet për 8.8% të knsulentëve të anketuar për secilin qytet. 3.5% 21.1% 21.1% 28.1% 26.3% 6-9 vite 4-6 vite 1-3 vite vite 16+ vite Figura 1: Vitet e aktivitetit të knsulentëve të anketuar në tregun e shërbimeve të knsulencës Shtrirja më e përhapur në numrin e viteve që knsulentët kanë qenë aktiv në treg ka qenë 6 deri 9 vite, në 28.1%. Knsulentët të cilët kanë punuar për 4 deri 6 vite janë 26.3% e respndentëve. Knsulentët relativisht të rinjë që kanë punuar për 1 deri 3 vite dhe knsulentët relativisht më të etabluar që kanë punuar për 10 deri 15 vite përbëjnë 21.1% të ppullatës së anketuar secila. Knsulentët që kanë punuar më shumë se 16 vite janë grupi më i vgël që përbën vetëm 3.5% të respndentëve. 62.3% e knsulentëve kanë qenë knsulentë të pavarur dhe 37.7% e tyre kanë qenë duke punuar për një firmë të knsulencës biznesre. Firmat e knsulencës janë akterë më të mëdhenjë të industrisë së knsulencës sa i përket madhësisë së tyre dhe të hyrave. Megjithatë, industria e knsulencës gjithashtu ka një llj dimensini më transaksinal që përfshin knsulentët e pavarur. Këta knsulentë të pavarur katakterizhen më qasjen e tyre më të kmditizuar për shërbime në knsulencë. 2 Sa i përket sfndit arsimr të knsulentëve, Diplma në Menaxhment Biznesi shquhet si titulli më i përhapur i arsimimit mes knsulentëve të anketuar me 56.1%. Teknlgjia infrmative/kmunikimit ka qenë titulli i dytë më i zaknshëm më 18.4%, Juridik dhe Shkenca Plitike përbën 15.7% të titujve dhe në fund titujt e Inxhinierisë kanë qenë 13.1% e knsulentëve. Psiklgjia dhe Kmunikimi kanë qenë titujtë më së paku të zaknshëm me vetëm 0.9%. Tutje, 6.1% e knsulentëve kanë pasur nivel Magjistrature dhe 7% e tyre kanë pasur Dktraturë në fushat e tyre. Në të njëjtën khë, 32.4% e knsulentëve kanë përfituar një trajnim dhe/se certifikatë në fushën e knsulencës. B) Kushtet Aktuale të Tregut 2 Christensen, C. M., Wang, D., & Bever, D. V. (2013). Knsulenca në Cep të Shkatërrimit (Harvard Business Review, Rep. N. R1310F). Harvard Business Schl Publishing Crpratin. 6

10 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë 1) Si veprjnë knsulentët? Knsulentët që kanë marrë pjesë në anketë kishin 33 klientë mesatarisht që nga dita kur kanë filluar të punjnë. 9.1% e knsulentëve të anketuar deklarjnë se kanë pasur 20 klientë, 7.3% e tyre kanë thënë se kanë pasur 30 klientë. Përqindja e knsulentëve që kanë pasur 50 klientë deri në khën e marrjes pjesë në anketë ka qenë 6.4%. Kur janë pyetur rreth zgjatjes tipike të prjektit, të dhënat nga knsulentët kanë treguar që 24.6% e knsulentëve kanë prjekte që zgjasin më shumë se 2 vite, 23.7% prjekte që zgjasin 4 deri 6 muaj dhe 22.8% e prjekteve që zgjasin për një vit. 34% 13% 4% 49% Figura 2: Shpeshtësia e raprtuar e numrit mesatar - gama e angazhimeve nga klientët që knsulentët kanë në një vit Figura 2 tregn që mes knsulentëve të cilët i janë përgjigjur anketës, 49% e tyre kanë raprtuar se shtrirja mesatare e numrit vjetr të angazhimeve nga klientët ka qenë mes 2 dhe 5. Duke marrë parasysh si shtrirjen mesatare vjetre të numrit të klientëve dhe zgjatjen e përafërt të prjekteve, duket që knsulentët zaknisht përfshihen në një ap dy prjekte më të mëdha afatgjata dhe tri deri pesë prjekte afatmesme gjatë një viti. Figura 3: Sektr Privat Lkal 46.5% Sektr i jashtëm privat 7.9% Dnatre 14.9% OJQ-të 10.5% Institucin vendr (nivel kmunes) 5.3% Institucin Nderkmbetar 11.4% Institucinet Qendrre (Presidenca, Parlamenti, Qeveria) 3.5% Kur janë pyetur rreth prfilit tipik të një klienti sa i përket sektrit, knsulentët e anketuar kanë treguar se kanë pasur një lljlljshmëri të prfileve të klientëve. Rezultatet e të dhënave mund të shihen në Figurën 3 në të djathtë e cila tregn që përafërsisht 47% e klientëve, bazuar në shpeshtësinë e raprtuar nga knsulentët që kanë pltësuar anketën, i përkasin sektrit privat vendr. Pasiqë grupi kryesr i synuar i anketës kanë qenë knsulentët biznesr, d të ishte e kuptueshme që kmpnentat shtetërr si presidenca, parlamenti dhe qeveria, si dhe kmunat vendre kanë përbërë prfilin më pak të zaknshëm të klientit. 7

11 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë Kujdesi shëndetësr dhe scial Transprti dhe magazinimi Shërbime persnale Prna e paluajtshme, qiraja, huazimi Energjia elektrike, gazi, furnizimi me ujë Industria e minierave Bujqësia, gjuetia, pylltaria, peshkimi Ndërtimi Administrata publike, mbrjtja, sigurimi Htelet dhe restranet Shërbimet financiare dhe të sigurimeve Tregtia me shumicë, pakicë Prdhimi (ushqimi, pijet, duhani) Organizatat Ndërkmbëtare Arsimimi Infrmacini dhe kmunikimi Prdhimi 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% Figura 4 Ju lutemi radhitni sektrët ku përkasin klientët tuaj Për më shumë, anketa me knsulentët ka ekzaminuar sektrët të cilëve u përkasin klientët më thellësisht. Siç mund të shihet në Figurën 4 më lartë, rezultatet kanë treguar se sektri më i zaknshëm të cilit i përkasin klientët është prdhimi (i drurit, tekstilit, metalit dhe prdukteve kimike) me 43.6% të knsulentëve që kanë raprtuar të kenë punuar për të. Klientët në sektrin e infrmacinit dhe k0munikimit kanë përbërë 38.3% të shpeshtësisë së raprtuar nga knsulentët, duke qenë llji i dytë më i zaknshëm i industrisë së klientëve. Sektri i edukimit dhe kualifikimit dhe sektri i rganizatave ndërkmbëtare kanë qenë knsiderueshëm më të zaknshme gjithashtu, pasiqë 38.2% ka qenë nrma për të dyja që knsulentët kanë raprtuar të kenë punuar me kët sektrë. Si sektr në grup, tregtia e shitjes me shumicë dhe pakicë, riparimi i veturave dhe mtçikletave, riparimi i pajisjeve për shfrytëzim persnal dhe shtëpiak ka qenë një sektr nga i cili 30% i klientëve të knsulentëve kanë vepruar. Klientët të cilët i kanë përkitur aktiviteteve financiare dhe të sigurimeve dhe ndërmjetësimit financiar ka qenë 24.5% dhe sektri i mikëpritjes është raprtuar në 23.6% nga knsulentët. 8

12 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Të vetëpunësu ar në familje (pa punnjës) Mikrndërmarrjet vendase (1-9 punnjës) Bizneset e vgla vendase (10-49 punnjës) Biznesetven dre të mesme dhe të mëdha (50 dhe më shumë të punësuar) Bizneset e huaja OJQ-të Shqatat e bizneseve / prdhuesve Institucine t qeveritare Organizatat ndërkmbëta re Ttali i frekuencave të raprtuara të lljit të biznesit 1-3 klient/vit 4-6 klient/vit Figura 5: Numri mesatar i klientëve bazuar në lljin e biznesit brenda një viti sic është deklaruar nga knsulentët Mund të shihet nga Figura 5 më lartë që anketa me knsulentët ka zbuluar që bizneset e vgla vendre me punnjës kanë qenë llji më i zaknshëm i klientit pasiqë një ttal prej 64.9% e knsulentëve kanë raprtuar të kenë punuar me at brenda një viti të caktuar. Shumica e këtyre knsulentëve (28.9%) kanë pasur një deri tri biznese të vgla vendre si klientë të tyre brenda një viti dhe 11.4% e tyre kanë pasur më shumë se njëmbëdhjetë biznese të vgla vendre si klientë të tyre brenda një viti. Mikr-ndërmarrjet vendre që kanë pasur deri 9 punnjës kanë qenë pashtu të përhapura si llj i klientit, duke përbërë një ttal prej 57% të shpeshtësisë së raprtuar. Bizneset vendre të vet-punësuara kanë qenë klientë për 53.5% të knsulentëve të anketuar. OJQ-të përbëjnë 55.3% të klientelës së knsulentëve brenda një viti. Organizatat ndërkmbëtare janë raprtuar në 46% dhe institucinet shtetërre përbëjnë 43% të klientëve të knsulentëve të anketuar brenda një viti. Bizneset me prnësi të huaj kanë qenë një llj më pak i zaknshëm i klientit të knsulencës biznesre me 32.5%. 9

13 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë Llji i Biznesit % e knsulentëve që frjnë shërbim për këtë llj të biznesit Shpeshtësia më e zaknshme e këtij llji të klientit I/e vet-punësuar vendr (pa punnjës) 53.5% 1-3 klientë(59%) 23 Mikr-ndërmarrje vendre (1-9) 57.0% 1-3 klientë (47%) 28 Biznes i vgël vendr (10-49) 64.9% 1-3 klientë (44%) 23 Biznese vendre të mesme/të mëdha (50+) 47.4% 1-3 klientë (51%) 37 Biznese me prnësi të huaj 32.5% 1-3 klientë (64%) 26 OJQ-të 55.3% 1-3 klientë (57%) 25 Asciacinet e bizneseve/prdhuesve 33.3% 1-3 klientë (73%) 16 Institucinet qeveritare 43.0% 1-3 klientë (65%) 28 Organizatat Ndërkmbëtare 46.5% 1-3 klientë (71%) 27 % e biznesit ttal (të hyrat) e knsulentëve biznesr (mesatarja 3 ) Tabela 1: Lljet e klientëve të knsulentëve të biznesit, numri më i zaknshëm i klientëve në një vit dhe pjesëmarrja mesatare e të ardhurave ttale të knsulentëve Tabela 1 tregn rezultatet e një elabrimi më të pasur të prfileve të klientëve të knsulentëve. Kur janë pyetur rreth përqindjeve të kntributit të të hyrave për secilin prfil të klientit që ata/at kanë pasur, knsulentët kanë zbuluar se shumica e tyre kanë pasur prfile të lljlljshme që kanë gjeneruar të hyra. 8% e respndentëve janë mbështetur tërësisht vetëm në një llj klienti, që dmethënë se 100% e të hyrave të tyre janë gjeneruar nga vetëm një prej lljeve të klientëve të radhitura më lartë. Ky rezultat i caktuar mund të tregj për një nivel më të lartë të specializimit për knsulentët e përmendur. Siç mund të shihet qartësisht nga tabela, bizneset vendre të mesme dhe të mëdha me pesëdhjetë se më shumë punnjës kanë qenë klientela që ka gjeneruar më së shumti të hyra nëse merret mesatarja. Bizneset e vgla vendre, duke qenë llji më i zaknshëm i klientit, kanë gjeneruar 23% të të hyrave mesatare për knsulentët që kanë marrë pjesë në anketë. Kur janë pyetur rreth numrit mesatar të ditëve të punës që janë shpenzuar në secilin shërbim të knsulencës, numri më i lartë i knsulentëve (22.3%) kanë thënë se kanë punuar nga dy deri katër muaj mesatarisht për secilin prjekt. Knsulentët të cilët kanë thënë se kanë punuar për një deri dy muaj në një prjekt kanë qenë 18.8%, knsulentët që kanë shpenzuar pesëmbëdhjetë deri tridhjetë ditë në një prjekt kanë qenë 17% të respndentëve, përderisa knsulentët që kanë punuar dhjetë deri pesëmbëdhjetë ditë në një prjekt kanë qenë 16% dhe ata/at që kanë raprtuar të kenë shpenzuar gjashtë deri dymbëdhjetë muaj në secilën knsulencë biznesi kanë qenë 16% gjithashtu. 9.8% e knsulentëve kanë deklaruar se kanë punuar më shumë se një vit mesatarisht në secilin shërbim të knsulencës biznesre që u janë fruar. 3 Mesatare: Mesatarja wshtw njw vlerw mesatare e barabart me mesataren aritmetike. Llgaritja e secilws mesatare bazhet nw pwrgjigjet e knsulentwve tw cilwt kanjw njw kntribut nga llji i caktuar i klientit. 10

14 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë Ka ekzistuar një lidhje reciprke në rritjen e numrit të klientëve ttal të cilët knsulentët i kanë pasur deri st dhe mshës së knsulentëve. Megjithatë, kj nuk është dmsdshmërisht një lidhje shkakësre pasiqë thjeshtë mund të jetë për shkak të viteve aktive në punë. Megjithatë, nëse kët të dhëna ekzaminhen në tandem me marrëdhënien e mshës dhe shpeshtësinë e raprtuar të shtrirjes mesatare të numrit të angazhimeve për një vit të caktuar, mund të themi që knsulentët më të vjetër (26 + vite të vjetër) kanë më shumë klientë mesatarisht për një vit. Subvencinet dhe skemat e bashkë-financimit për një khë të gjatë kanë qenë pjesë e tregut të knsulencës biznesre në Ksvë 4. Shumica e knsulentëve (77%) nuk kanë deklaruar të kenë shfrytëzuar një skemë të granteve më herët për shërbimet e tyre të knsulencës. Kur krahashet me raprtin e KOSME të vitit 2013, ku rreth 67% e knsulentëve kishin shfrytëzuar subvencine ap një frmë tjetër të bashkë-financimit, mund të shhim se numri ka rënë drastikisht. Megjithatë, mes knsulentëve të cilët kishin shfrytëzuar një skemë të granteve, ARDA EU, USAID (Fuqizimi), BERZH, Banka Btërre, FMN, CBM, BE, KOSME, GIZ, BERZH, MTI, UNDP, SDC, BCCK, ishin skemat më së shumti të përmendura të granteve dhe dnatrëve nga knsulentët të cilët kanë shfrytëzuar skema të granteve dhe/se për punën e tyre. 2) Vlerësimi i gjendjes së tregut të knsulencës në Ksvë 26.3% 4.4% 9.6% 16.7% 37.7% Lart Nivel mesatar Në rritje Pa Ndryshime Ulët Figura 6: Si e vlerësni knkurrencën në tregun e knsulencës në Ksvë? Anketa me knsulentë ka pyetur fruesit e shërbimeve të knsulencës nëse ata/at mendjnë që gjinia është një faktr i rëndësishëm kur kemi të bëjmë me klientë që zgjedhin një knsulent për të punuar me të. Rezultati nga hulumtimi tregn që 22.8% e knsulentëve prajthen me deklaratën, duke sygjeruar që gjinia është një përcaktues i rëndësishëm kur klientët zgjedhin një knsulent. Shumica e knsulentëve duket se nuk pajthen me deklaratën, bazuar në përvjën e tyre, duke thënë që gjinia nuk përbën kriter të rëndësishëm gjatë përzgjedhjes së knsulentëve. Rreth 45% e respndentëve mes knsulentëve kanë deklaruar se knkurrenca e çmimeve për shërbime të knsulencës ka qenë në nivelin e mesëm në Ksvë, megjithatë 30% e knsulentëve mendjnë se knkurrenca e çmimeve është në një nivel të lartë. Knkurrenca nga knsulentë ndërkmbëtar gjithashtu është vlerësuar të jetë në nivel të lartë, me 64.9% të respndentëve që kanë thënë është e nivelit të mesëm deri të lartë. Cilësia e shërbimeve të knsulencës knsiderhet e nivelit të mesëm prapë me 39.5% të knsulentëve që kanë vlerësuar tregun. Megjithatë, 18.4% e knsulentëve duket që mbështesin idenë se ka një rritje të nivelit të cilësisë në treg. 4 Prgrami Prmvues i NVM në Ksvë: Një Skanim i Kapaciteteve të Knsulentëve Biznesr në Ksvë (ff. 1-34, Rep.). (2013). Prishtinë. 11

15 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë Cilësia e edukimit/masat e trajnimeve për knsulentë është thënë të jetë në nivel të mesëm nga 42.1% e knsulentëve. Gjithashtu, 36% e knsulentëve që kanë marrë pjesë në anketë janë të mendimit që numri i knsulentëve në tregun e Ksvës është duke u rritur, 29% e tyre mendjnë që numri është i nivelit të mesëm dhe 17.5% e tyre mendjnë që numri tashmë është i nivelit të lartë. 3) Fushat për Përmirësim: Për çfarë kanë nevjë knsulentët? Zhvillimi I lidhjeve për eksprt Menaxhimi I prjekteve Themelimi i PPP Financat Njhuria e industrisë specifike Menaxhmenti I cilësisë Rrjetëzimi në tregun e Ksvës Menaxhimi I invacinit Marketingu dhe PR Rritja inkluzive Aftësitë menaxheriale Aftësitë ICT Menaxhmenti I BN Teknikat që kanë të bëjnë me knsulencën 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Për të pltësuar kërkesat e klientëve të sektrit privat dhe për të përfituar terren të rëndësishëm mes knkurrencës gjithnjë në rritje, fruesit duhet të kenë aftësinë të menaxhjnë prjekte me ekspertizë teknike si dhe të bashkëpunjnë me akterë në mënyrë efikase, ata/at duhet të psedjnë gjykim të mirë dhe plane efektive të veprimit gjatë knfrntimit me prbleme për të mundësuar rezultate më të mira. Figura 7: Nevjat më esenciale të knsulentëve Figura 7 paraqet grafikun që tregn nevjat më esenciale për knsulentët bazuar në anketën e kryer me frues të shërbimeve të knsulencës në Ksvë. Atributi më i rëndësishëm që knsulentët e kanë zbuluar të kenë nëvjë është zhvillimi i lidhjeve me akterë ndërkmbëtar për eksprt dhe imprt. Shpjegimi pas kësaj gjetje mund të jetë që çështja e izlimit gje-plitik të Ksvës është duke krijuar një pengesë në funksinimin e industrisë së shërbimeve të knsulencës, si edhe në industri të tjera. Ofrimi i shërbimeve për bizneset private, veçanërisht kryesisht për ndërmarrje të vgla vendre d të kërknte që knsulentët të kenë kushtet e nevjshme dhe mundësitë për t u fruar klientëve të tyre rrjete ndërkmbëtare dhe krijim të mënyrave të kntaktit për eksprt dhe imprt. 12

16 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë Zhvillimi i aftësive të menaxhimit të prjekteve dhe krijimit të partneriteteve publik-private duket të ketë të njëjtën rëndësi, saktësisht për 38% të knsulentëve që kanë marrë pjesë në anketë. Duke theksuar vëmendje shtesë në krijimin e partneriteteve publik-private, mund të nxjerret përfundim se knsulentët shfaqin interes në përfitim të mbështetjes nga sektri publik/shteti në frmë të partneriteteve. PPP-të tashmë janë çështje gjerësisht e diskutuar, psaqërisht në menaxhment publik, përkundër disa rreziqeve PPP-të kanë dëshmuar të jenë krniza të dbishme si për institucinet shtetërre ashtu edhe sektrin privat. 5 Certifikimet dhe standardet Rrjetëzimi/kmunikimi mes kmunitetit të knsulentëve Rrjetëzimi ndërkmbëtar Trajnimi dhe masat kualifikuese Marketingu I shërbimeve të anëtarëve Avkimi/lbimi/përfaqësimi I jashtëm I interesave Infrmatat mbi shpalljet për tenderë Infrmatat mbi rregullret dhe standardet e knsulencës Ndërmjetësimi mes anëtarëve dhe klientëve Organizimi I ngjarjeve dhe knferencave 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Figura 8: Cilat janë kërkesat e knsulentëve ndaj BCC? Figura 8. paraqet listën e rezultateve nga knsulentët kur janë pyetur në lidhje me lljet e shërbimeve që knsulentët mendjnë se duhet të frhen nga Këshilli i Knsulentëve Biznesr për anëtarët/et e tij. Certifikimet si CMC, CME etj. dhe standardet si ISO janë shërbimet më të kërkuara (69%) nga Këshilli i Knsulentëve Biznesr për anëtarët e tij. Me 63%, rrjetëzimi dhe kmunikimi mes kmunitetit të knsulentëve është kërkesa e dytë më e zaknshme nga KKB. Përveç prirjes për krijim të marrëdhënieve dhe lidhjeve brenda tregut vendr të knsulentëve, knsulentët gjithashtu preferjnë (me 61%) të kenë mundësi rrjetëzimi me kmunitetin ndërkmbëtar të knsulentëve gjithashtu. 5 Për analiza më të detajura të krnizave të PPP-ve shihni: Akintye, A., Beck, M. & Hardcastle, C. (2008). Public-Private Partnerships : Managing Risks and Opprtunities. Chichester: Jhn Wiley & Sns. Dhe gjithashtu : Bvaird, T. (2004). Partneritetet Publik-Private nga Knceptet e Kntestuara te Praktikat Dminuese. Internatinal Review f Administrative Sciences, 70(2), di: /

17 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë IV) Rezultatet e Anketës me Bizneset Private A) Karakteristikat e Bizneseve Private të Anketuara Rezultatet e intervistave me bizneset private kanë treguar që viti mesatar i themelimit për bizneset që kanë marrë pjesë në anketë ka qenë 2002 me biznesin më të vjetër që është themeluar më 1956 dhe biznesin më të ri më Shumica dërrmuese e bizneseve të anketuara kanë prnarë meshkuj (96.1%) dhe 3.9% kanë prnare femra. Siç mund të shihet në Figurën 2 në të djathtë, raprti ishte vetëm një prnare femër për çd njëzetepesë prnarë meshkuj. Ky rezultat është reflektim i shpërndarjes së përgjithshme gjinre të prnarëve Ksvar të bizneseve. Sipas Anketës Analizë të Mendimit Publik nga USAID, gratë Ksvare përbëjnë vetëm 3% të menaxhereve kryesre në kmpani private, e cila përbën përqindjen më të ulët në shtetet e Evrpës Lindre dhe Qëndrre, ku gratë në mesatare përbëjnë 20% të menaxhereve të kmpanive. 6 Figura 9: Shpërndarja gjinre e të anketuarve Thuajse të gjitha bizneset (99.5%) kanë pasur të paktën një punnjës me rar të pltë, rreth 30% të bizneseve kanë deklaruar se kanë pasur punnjës me gjysmë-rari, dhe 33% të tyre kanë pasur punnjës seznal. Numri ttal i punnjësve (për të gjitha kategritë) i bizneseve ka qenë mesatarisht 56 punnjës. Numri i punnjësve me rar të pltë të bizneseve ka shkuar nga një punnjës deri aq lartë sa 2300 punnjës. Kmbinim I Prdhimit dhe Tregtisë/Shërbimet dhe Tregtia Ndërtimi 5% Mikëpritja 1% Shërbimet 32% Lkacinet e qendrave të bizneseve të anketuara janë të shpërndara gjegrafikisht nëpër gjithë vendin. Respndentët kanë qenë më të lartë në numër nga qytetet më të mëdha si Prishtina (11.3%), Ferizaj (11.8%), Peja (11.2%), Gjakva, Gjilani dhe Fushë Ksva më (9.3%) dhe Mitrvica më (8.8%) që mund të knsiderhet prprcinale me ppullsinë. Prdhimi 24% Tregtia 32% Figura 10: Industria e veprimit të bizneseve private të anketuara Shumica e bizneseve që i janë përgjigjur anketës kanë punuar në industri të shërbimeve (31.9%) dhe tregti (31.4%), përcjellë nga industria e prdhimit me 23.5%, sektri i ndërtimit me 5.4%, kmbinim i prdhimit dhe tregtisë ap shërbimeve dhe tregtisë me rreth 6% dhe mikëpritja me vetëm 1%. Shumica e bizneseve (56.9%) kanë pasur vetëm një lkacin për biznesin e tyre. Bizneset që kanë pasur dy lkacine janë 19.1% e respndentëve dhe bizneset që kanë pasur tri lkacine janë 8.3% e ttalit. Bizneset që kanë peruar në lkacine që varijnë 6 United States Agency fr Internatinal Develpment (USAID). (Ed.). (2014, May). Gender Equality in Cmmerce Public Opinin Survey Analysis (Rep. N. AID-167-C ). 14

18 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë nga pesë deri dhjetë janë 5.5%. Mesatarisht, bizneset kanë pasur rreth tri lkacine përderisa numri ttal i lkacineve varin nga një deri shtatëdhjetë. B) Kushtet Aktuale të Tregut 1) Si veprjnë bizneset? Anketa me bizneset private në Ksvë zbuln që 67.7% e respndentëve të cilët më herët kanë shfrytëzuar shërbime të knsulencës (30.8% e ttalit të respndentëve) janë klientë ptencial kthyes. Në anën tjetër megjithatë, bizneset të cilat kanë shfrytëzuar knsulencën më herët, nuk planifikjnë të shfrytëzjnë shërbimin prapë janë 32.3% e respndentëve. Rreth 30% e bizneseve të cilat nuk kanë të cilat nuk kanë shfrytëzuar shërbime të knsulencës më herët (15% e ttalit të respndentëve) janë klientë ptencial të rinjë, që dmethënë se bizneset të cilat nuk kanë shfrytëzuar shërbime të knsulencës më herët, kanë vullnetin dhe planifikjnë t i shfrytëzjnë tani. Bizneset të cilat kanë shfrytëzuar shërbime të knsulencës dhe të cilat planifikjnë të shfrytëzjnë shërbime të knsulencës, kryesisht kanë pasur 6 deri 15 punnjës dhe 1 deri 2 degë. Bazuar në të dhënat e mbledhura nga bizneset, kj mund të knsiderhet si karakteristikë e një prfili tipik të klientit për sektrin privat të shërbimeve të knsulencës. Me qëllim të nxjerrjes së analizave më të thella në veprimtarinë e pranuesve të shërbimeve të knsulencës, bizneset private të anketuara janë ndarë në katër kategri të madhësisë. Kategritë janë krijuar bazuar në numrin e punnjësve me rar të pltë që kët biznese kanë pasur, e cila është treguar në kllapa në figurën më pshtë. Mikr Ndërmarrje (1-9) 26.9% Biznes I vgël (10-49) 45.7% 56.5% Biznes I madhësisë së mesme (50-249) 43.2% Biznes I madh (250+) 85.7% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% D të shfrytëzjnë knsulencë Kanë shfrytëzuar knsulencë më herët Figura 11: Bizneset të cilat kanë shfrytëzuar dhe d të shfrytëzjnë knsulencë sipas madhësisë së tyre Grafikni më lartë qartësisht reflektn që të gjitha bizneset e mëdha të intervistuara kanë shfrytëzuar shërbime të knsulencës në tri vitet e fundit. Mund të shihet se madhësia e biznesit është në prprcin 15

19 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë të drejtpërdrejt me shfrytëzimin e shërbimeve të knsulencës. Me rritjen e madhësisë së bizneseve, edhe kërkesa për shërbime të knsulencës rritet. Kur krahashet me rezultatet e anketës me knsulentë, bizneset e vgla me punnjës janë llji më i zaknshëm i klientit. Rezultatet nga anketa me biznese tregjnë se përqindja e bizneseve të vgla që planifikjnë të shfrytëzjnë knsulencë në të ardhmen e afërt (56.5%) është më e lartë se bizneset e vgla të cilat kanë shfrytëzuar knsulencë në trembëdhjetë vitet e fundit (45.7%) që tregn për ptencialin e 10.8% të klientëve të rinjë përveç klientëve të kthyer. Përkundër faktit se kmpanitë më të mëdha mund të jenë kntribuesit më të mëdhenjë në të hyrat e knsulentëve, at përbëjnë një pjesë të vgël të klientëve sipas rezultatit të të dy anketave. Arsyeja prapa kësaj mund të jetë që kmpanitë më të mëdha mund të përballjnë të mbajnë ap të zgjedhin të mbajnë knsulentë të brendshëm për çështjet dhe planet e tyre. <= 1985 Biznes I Vjetër Biznes relativisht I vjetër Biznes relativisht I ri Biznes I Ri 0% 10% 20% 30% 40% 50% D të shfrytëzjnë knsulencë Kanë shfrytëzuar knsulencë Figura 12 na tregn që klientët e knsulentëve biznesr kanë qenë bizneset më të zaknshme që janë themeluar mes viteve 1986 dhe Gjatë analizimit të trendeve mes kmpanive që kanë shfrytëzuar knsulencë më herët dhe at të cilat planifikjnë të shfrytëzjnë shërbime të knsulencës në të ardhmen e afërt, mund të shihet se at që janë themeluar më herët (të themeluara para vitit 1985) dhe themelimet relativisht të vjetra (të themeluara mes viteve ) kanë më shumë prirje të kërkjnë shërbime të knsulencës sesa bizneset e reja. Një mtiv i mundshëm pas këtij trendi mund të jetë që bizneset më të vjetra dhe më të etabluara mund të kenë nevjë për adaptim ndaj situatave në ndryshim të tregut sa i përket planifikimit strategjik, invacinit, eksprtit, imprtit, pr veçanërisht IT-së dhe teknlgjisë. Për më shumë, bizneset më të etabluara, duke pasur një trajektre më të gjatë të biznesit të tyre mund të jenë në gjendje më shumë të kuptjnë dhe veprjnë në pikat e tyre të dbëta. Kj mund të jetë ë ndërlidhur me numrin më të ulët të bizneseve të reja që planifikjnë të shfrytëzjnë knsulencën. Kj pasiqë bizneset më të reja mund të kenë më tepër besim në ndërmarrësinë e tyre krahasuar me bizneset më të etabluara. 16 Figura 12: Bizneset të cilat kanë shfrytëzuar dhe d të shfrytëzjnë shërbime knsulence sipas vitit të themelimit

20 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë Mes bizneseve që kanë qenë klientë të mëhershëm të knsulentëve, 34% e tyre kanë shfrytëzuar shërbime të knsulencës deri 5 herë në tri vitet e fundit. Përderisa, numri i bizneseve që kanë kërkuar shërbime të knsulencës vetëm njëherë është i lartë gjithashtu (23%). Përqindja e bizneseve që kanë shfrytëzuar shërbime të knsulencës përpara dhe planifikjnë të shfrytëzjnë prapë (64.9%) është më e lartë se përqindja e bizneseve të cilat kanë shfrytëzuar shërbime të knsulencës, pr nuk planifikjnë të angazhjnë një knsulent në të ardhmen e afërt prapë (35.1%). Në të njëjtën mënyrë, krahasuar me bizneset të cilat asnjëherë nuk kanë shfrytëzuar shërbime të knsulencës më herët dhe planifikjnë të shfrytëzjnë shërbime tani (28%), bizneset të cilat janë klientë që janë kthyer, përbëjnë një numër më të lartë të 6% bizneseve të cilat planifikjnë të shfrytëzjnë 15% shërbime të knsulencës në të ardhmen e afërt. 34% 22% 23% Në këtë mënyrë, analiza e të dhënave sygjern se një nivel të knsiderueshëm të kënaqshmërisë me shërbimet e marra të knsulencës se një nivel të lartë të vetëdijës rreth efikasitetit të ksts së shfrytëzimit të shërbimeve, se të dyja. Kur është parë përvja e klientëve, mund të nxjerret përfundim se shumica më e madhe (87.6% e tyre) kanë paguar për shërbim të knsulencës me fndet e tyre të kmpanisë, 8.2% e tyre kanë paguar përmes një kmbinimi të skemës së granteve dhe fndeve të kmpanisë dhe vetëm 3.1% e tyre kanë paguar vetëm përmes subvencineve Figura 13: Numri i herave që bizneset kanë angazhuar knsulentë në tri vitet e fundit Prej bizneseve të cilat kanë marrë subvencine dhe të cilat kanë deklaruar dnatrin, dy prej rasteve kanë qenë skemë e granteve nga USAID dhe një prej tyre nga Swiss HELVETAS. Mes bizneseve të cilat kanë angazhuar knsulentë në tri vitet e fundit, 71.1% e tyre kanë preferuar të angazhjnë një knsulent vendr. Përqindja e bizneseve të cilat kanë pasur preferencë në angazhim të knsulentëve ndërkmbëtar ap si ndërkmbëtar ashtu edhe vendr është e njëjtë me 14.4%. 17

21 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë 2) Sfidat e Ardhshme: Çfarë vështirësi presin të kenë bizneset? Zgjerimi I kmpanisë Knkurrencë e frtë vendre Marrëdhëniet me Klientët Infrastrukturë e dbët publike Kërkesë e dbët Mungesa e Ekspertëve Knkurrencë e frtë ndërkmbëtare Furnizim I dbët I fuqisë punëtre Krnizë rregullatre e vështirë/sfiduese Mungesa e njhurisë teknlgjike 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Figura 14: Cilat nga zgjedhjet e dhëna i knsiderni si sfidat më të mëdha për biznesin tuaj? Siç shihet në Figurën 14, sfidat më të mëdha për kmpanitë duket të jenë zgjerimi i kmpanisë dhe knkurrenca e frtë vendre. Më shumë se gjysma e bizneseve të anketuara janë duke knsideruar zgjerimin si sfidën më të madhe (59.3%). Përderisa në të njëjtën khë, përafërsisht dy të pestat e bizneseve mendjnë se knkurrenca e frtë vendre është sfidë për at (42.2%). Duke marrë parasysh rezultatet, mund të nxjerret përfundim që bizneset Ksvare d të fkushen në avancim kundrejt knkurrentëve vendr, duke tentuar të rrisin prfitet e tyre dhe kënaqjen e klientëve gjithnjë e më të vetëdijshëm në vend. Kj situatë definitivisht është duke krijuar një hapësirë për veprim për knsulentët e biznesit, psaqërisht ata/at në fushat që d të ndihmnin në brengat më lartë, që të jenë në gjendje të synjnë kërkesën. Në këtë rast, shërbimet e knsulencës si shërbimet e planifikimit biznesr dhe marketing dhe shitjet/shërbimet PR d të dëshmheshin të dbishme kur marrim parasysh sfidat më të mëdha të ardhshme të cilat bizneset private i kanë raprtuar deri tani. Mund të shihet se marrëdhëniet e klientëve knsiderhen si sfidë nga 43.4% e bizneseve të anketuara. Në të njëjtën khë, duke analizuar rezultatet e anketës si me biznese ashtu edhe me knsulentë në lidhje me shërbimet më të kërkuara dhe më të fruara, marrëdhëniet me klientë ap marrëdhëniet publike janë prezente në nivele të larta gjithashtu. Kj mund të sinjalizj një prblematikë në lidhje me dinamikat në ndryshim të marrëdhënieve me klientë në tregun e Ksvës në përgjithësi. Sipas një hulumtimi të kryer më , të drejtat dhe interesat e klientëve në Ksvë ende nuk janë të kënaqshme ap të nivelit të kërkuar, përkundër krnizës ligjre. Në të njëjtën khë, me mediat sciale të përhapura, veglat që 7 Bektashi, M. (2015). Mbrjtja e të drejtave dhe interesave të klientëvep: Rasti i Ksvës. EurEcnmica, 34(1). Nxjerr Prgrami Prmvues i NVM nw Ksvw: Njw Skanim i Kapaciteteve tw Knsulentwve Biznesr nw Ksvw nga 18

22 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë përmirësjnë vetëdijësimin e klientëve janë duke u shfrytëziar psaqërisht nga klientët në qytetet më të mëdha. Kj i hap rrugë një rritje të mundshme në nivelet e ankesave dhe kërkesës për kujdes më të mirë për klientët, që esencialisht mund të jetë një faktr kntributdhënës pas rezultateve që bizneset p i shhin marrëdhëniet me klientë si një prej sfidave më të mëdha të ardhshme për at. 19

23 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë 3) Cilat janë planet e ardhshme të bizneseve private? Plani i Biznesit Ttali Nuk kanë shfrytëzuar shërbim të knsulencës më herët Zgjerimi i bazës së klientëve Kanë shfrytëzuar shërbim të knsulencës më herët 41.2% 47.7% 34.0% 31.2% Eksprtet 23% 15.9% 30.9% 31.2% Rritja e kapaciteteve 18.6% 21.5% 15.5% 23.7% Hulumtimi i tregut për një prdukt të ri Prezantimi i një prdukti të ri Partner Strategjik Ndërmarrje e Përbashkët 5.9% 5.6% 6.2% 4.3% 3.4% 2.8% 4.1% 1.1% 3.4% 2.8% 4.1% 3.2% Imprtet 2.0%.9% 3.1% 2.2% Planifikjnë të angazhjnë një knsulent/firmë Tabela 2: Planet e ardhshme biznesi të knsulentëve të segmentuara sipas përdrimit të mëparshëm të knsulencës Siç mund të shihet në Tabelën 2, planet më të zaknshme biznesre të ardhshme, psaqërisht për biznese të cilat planifikjnë të angazhjnë knsulentë, janë zgjerimi i bazës së tyre të klientëve, eksprtet dhe rritja e kapaciteteve të tyre. Kët rezultate nga anketa me biznese më tutje elabrjnë në zgjedhjet e klientëve të rinjë ptencial të shërbimit të knsulencës. Bizneset private që kërkjnë zgjerimin e bazës së tyre të klientëve sinjalizjnë klientë të rinjë ptencial për knsulentë të cilët frjnë psaqërisht shërbime të marketingut. Segmentimi i sektrit në Tabelën 2 d të frj analiza më të thella në fushat e synimit bazuar në industrinë dhe shërbimet që mund të frhen për t iu përgjigjur planeve të deklaruara të biznesit. 20

24 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë Planet e Biznesit Prdhimi Shërbimet Tregtia Ndërtimi Qasja në tregje të reja për shitje (Eksprt) 47.9% 10.8% 23.4% 9.1% Rritja e kapaciteteve/prduktishërbimet ekzistuese 18.8% 15.4% 18.8% 9.1% Zgjerimi i bazës së klientëve 18.8% 58.5% 37.5% 54.5% Hulumtim tregu për prduktin e ri 4.2% 3.1% 9.4% 18.2% Prezantimi i prduktit/shërbimit të ri Partner strategjik (ndërmarrje e përbashkët) 4.2% 3.1% 3.1% 0.0% 2.1% 6.2% 1.6% 0.0% Gjetja e furnitrëve të ri (Imprti) 2.1% 0.0% 4.7% 0.0% Tabela 3: Planet e ardhshme fillestare të biznesit të klientëve të segmentuar sipas industrisë që i përkasin Tabela më lartë tregn përqindjet e bizneseve sipas planeve të tyre të biznesit, brenda industrive të tyre. Mund të shihet se 47.9% e prdhuesve të cilët i janë përgjigjur anketës planifikjnë të eksprtjnë, përderisa më shumë se gjysma e fruesve të shërbimeve (58.5%) dhe sektri i ndërtimtarisë (54.5%) planifikjnë zgjerimin e bazës së tyre të klientëve. Kmpanitë tregtuese d të fkushen në zgjerimin e bazës së tyre të klientëve p aq sa edhe në eksprtim. Industria e ndërtimit është një treg më i vgël, megjithatë, një ptencial këtu është në punët që kanë të bëjnë me klientë që kërkjnë ndihmë në zgjerimin e bazës së tyre të klientëve. Në përpjekje për të knkurruar në një treg gjithnjë e më knkurrues vendr, gjë të cilën pranuesit e shërbimit e kanë radhitur si një prej sfidave më të mëdha të ardhshme më lartë, bizneset mund të shkjnë në alkim të buxheteve më të mëdha për kmpnentën e ndihmës së jashtme që ptencialisht mund të mbulj disa shpenzime në të njëjtën khë. A d të jenë në gjendje të realizjnë planet e tyre të biznesit vet? Ttali Nuk kanë shfrytëzuar shërbime të knsulencës më herët Kanë shfrytëzuar shërbime të knsulencës më herët P 74.0% 86.0% 60.8% 55.9% J 26.0% 14.0% 39.2% 44.1% Planifikjnë të angazhjnë një knsulent/firmë Tabela 4: Segmentet e tabelës së biznesit të ppulluar bazuar në besimin e tyre, çfarë ata mendjnë se mund se 21

25 Tregu i Knsulencës në Ksvë: Nevjat dhe Mundësitë Kur janë pyetur nëse bizneset mendjnë që janë në gjendje të realizjnë planet e tyre vet, shumica e tyre (74%) kanë thënë p. Një numër më i lartë i respndentëve të cilët besjnë se mund të realizjnë planet e tyre vet nuk kanë shfrytëzuar shërbime të knsulencës më herët. Përgatitja (hulumtimi I tregut, planifikimi, etj.) Financimi (identifikimi dhe kntraktimi I burimeve të financimit) Ekzekutimi I planit strategjik Caktimi I bjektivave dhe krijimi I strategjisë Organizative Mnitrimi Figura 15: Faza e punës që kërkn më së shumti ndihmë nga knsulenti 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% Një rezultat interesant nga të dhënat e mbledhura nga pyetja më lartë është që 55.9% e bizneseve që planifikjnë të angazhjnë një knsulent kanë thënë që mund të realizjnë planet e tyre vet. Kj ptencialisht d të nënkuptnte që disa biznese, përkundër faktit që mendjnë se mund të realizjnë synime të caktuara vet, ende janë të gatshëm të angazhjnë një knsulent për atë punë. Prandaj, fakti që at janë duke knsideruar të angazhjnë një knsulent mund të theksj një masë më të lartë të vetvlerësimit realist të nevjave dhe resurseve të kmpanive. 32.3% Mes bizneseve që d të angazhjnë, faza e punës për të cilën kanë nevjë për knsulent më së shumti është treguar në Figurën 15 më lartë. 22 D të angazhj knsulent vendr 67.7% Tarifat e angazhimit të Knsulentit Vendr vs. Ndërkmbëtar Figura 16: A planifikni të angazhni knsulent vendr ap ndërkmbëtar? Bizneset shprehen se at kanë nevjë për knsulentë më së shumti në fazën përgatitre (31.2%) të punëve të tyre për kryerje të hulumtimit të tregut, planifikimit etj. Për më shumë, thuajse një në pesë respndent në pyetje kanë thënë se ata/at kanë nevjë për knsulentë për financim dhe ekzekutim të planeve të tyre strategjike biznesre. Për disa frues të caktuar të shërbimeve të knsulencës, puna e tyre mund të përshkruhet si furnizim i prceseve vendimmarrëse duke dhënë infrmata specifike rreth tregjeve dhe/se teknlgjive. Si shembull, rasti i një menaxheri të prjektit i cili, para fillimit të dizajnit të një prdukti të ri, i drejthet