DAGSKRÁ. 10:20 Kaffi og með því

Transcription

1 Ráðstefna félags landfræðinga Fimmtudaginn 27. október, kl. 9:00 16:00 Landnýting Ágripahefti

2

3 DAGSKRÁ 9:00 9:15 Gengið í salinn. 9:15 9:20 Setning ráðstefnunnar. Fanney Ósk Gísladóttir, formaður Félags landfræðinga 9:20 9:40 Landsskipulagsstefna til hvers? Einar Jónsson, Skipulagsstofnun 9:40 10:00 Landsskipulagsstefna umhverfismetin. Ásdís Hlökk Theodórsdóttir, Háskólanum í Reykjavík 10:00 10:20 Skipulag byggðar á stór höfuðborgarsvæðinu Ásdís Hlökk Theodórsdóttir og Salvör Jónsdóttir, Háskólanum í Reykjavík 10:20 Kaffi og með því 10:40 11:00 Landslagsgreiningar sem grundvöllur landnýtingaráætlunar við gerð aðalskipulags. Sigmar Metúsalemsson og Matthildur Elmarsdóttir, Alta 11:00 11:20 Deiliskipulag Heiðmerkur Frá landgreiningu að tillögu. Yngvi Þór Loftsson, Óskar Örn Gunnarsson og Margrét Ólafsdóttir, Landmótun 11:20 11:40 Ólík landnotkun við borgarmörkin. Sigríður Kristjánsdóttir, Landbúnaðarháskóla Íslands 11:40 12:00 Glímt við þjóðveginn áhrif hjáleiðar um Selfoss á landnotkun og samfélag. Hrafnhildur Brynjólfsdóttir, Verkís 12:00 Hádegisverður og veggspjaldasýning 13:00 13:20 Nýtingaráætlun fyrir strandsvæði Arnarfjarðar. Gunnar Páll Eydal, Teiknistofunni Eik og Aðalsteinn Óskarsson, Fjórðungssambandi Vestfjarða 13:20 13:40 Nýting flæðiengja í Borgarfirði verkhættir og vinnulag á 20. Öld. Ragnhildur Helga Jónsdóttir, umhverfislandfræðingur, Bjarni Guðmundsson, Landbúnaðarsafni Íslands og Þorkell Fjeldsted, Laxveiði og sögusafninu í Ferjukoti 13:40 14:00 Sambúð virkjana og ferðamanna. Kynning á niðurstöðum faghóps 2 í Rammaáætlun um nýtingu vatnsafls og jarðvarma. Anna Dóra Sæþórsdóttir, Háskóla Íslands 14:00 14:20 Landnotkun á leikborði stefnumótunar og styrkja. Magnfríður Júlíusdóttir, Háskóla Íslands 14:20 Kaffihlé 14:40 15:00 Ágeng (framandi) landnýting: Um uppruna tegundanna. Karl Benediktsson, Háskóla Íslands 15:00 15:20 Landnotkun með skógrækt. Björn Traustason, Rannsóknastöð Skógræktar ríkisins, Mógilsá 15:20 15:40 Landgreiðslukerfi ESB og íslenskt landbúnaðarland. Fanney Ósk Gísladóttir, Landbúnaðarháskóla Íslands 15:40 16:00 Fyrirspurnir og ráðstefnulok 1

4 ÞÁTTTAKENDUR Aðalsteinn Óskarsson, Fjórðungssamband Vestfjarða Albert Þorbergsson, Framkvæmda og eignasvið Reykjavíkurborgar Anna Dóra Sæþórsdóttir, Háskóla Íslands Arna Björk Þorsteinsdóttir, Landgræðsla ríkisins Ása Margrét Einarsdóttir, nemi Ásdís Hlökk Theodórsdóttir, Háskólanum í Reykjavík Ásgeir Jónsson, Steinsholt Birna Björk Árnadóttir, Skipulagsstofnun Bjarni Reynarsson, Land ráð sf Björn Axelsson, Skipulags og byggingasvið Reykjavíkurborgar Björn Ingi Edvardsson, Skipulags og byggingasvið Reykjavíkurborgar Björn Traustason, Skógrækt ríkisins Brita Berglund, nemi Edda R. H Waage, nemi, Háskóla Íslands Einar Hjörleifsson Einar Jónsson, Skiplagsstofnun Elín Erlingsdóttir, Landnot ehf Elín Vignisdóttir, Verkís Eydís Marý Jónsdóttir, Náttúrustofu Reykjaness Eygerður Margrétardóttir, Umhverfissvið Reykjavíkurborgar Fanney Gísladóttir, Landbúnaðarháskóla Íslands Gestur Ólafsson, SAV ehf Gísli Gíslason, Steinsholt Guðbjörg Guðmundsdóttir, Guðlaug Erna Jónsdóttir, Blátt áfram Guðrún Halla Gunnarsdóttir, Skipulagsstofnun Gunnar Páll Eydal, Teiknistofunni Eik Halla H. Hamar Halldóra Narfadóttir Hans Benjamínsson, nemi Helgi Björn Ólafsson, Landbúnaðarháskóla Íslands Hermann Hermannsson, Framkvæmda og eignasvið Reykjavíkurborgar Hrafnhildur Brynjólfsdóttir, Verkís Hulda Axelsdóttir, Framkvæmda og eignasvið Reykjavíkurborgar Jaana Marja Rotinen Ingibjörg Sveinsdóttir, Steinsholt Jóhannes S. Kjarval, skipulags og byggingasvið Reykjavíkurborgar Jörgen Þormóðsson, Framkvæmda og eignasvið Reykjavíkurborgar Karl Benediktsson, Háskóla Íslands Karólína Guðjónsdóttir, Framkvæmda og eignasvið Reykjavíkurborgar Kári Gunnarsson Kjartan Bollason, Háskólanum á Hólum Kjartan Davíð Sigurðsson Lilja Laufey Davíðsdóttir, nemi Magnfríður Júlíusdóttir, Háskóli Íslands Margrét Ólafsdóttir, Landmótun, Ólöf Guðný Valdimarsdóttir, Plan 21 ehf Óskar Örn Gunnarsson, Landmótun Pétur Ingi Haraldsson, Skipulags og byggingafulltrúaembætti uppsveita Árnessýslu og Flóahrepps bs. Ragnhildur Helga Jónsdóttir Rögnvaldur Ólafsson, Stofnun rannsóknasetra Háskóla Íslands Salvör Jónsdóttir, Háskólanum í Reykjavík Sigmar Metúsalemsson, Alta Sigríður Kristjánsdóttir, Landbúnaðarháskóla Íslands Sigurbjörg Áskelsdóttir, Landlínur ehf Sóley Valdimarsdóttir Sólveig Helga Jóhannsdóttir, Tómas G Gunnarsson, Rannsóknasetur Háskóla Íslands á Suðurlandi Trausti Valsson, Háskóla Íslands Ulla R. Pedersen, Landlínur ehf Yngvi Þór Loftsson, Landmótun Þorbjörg Kr.Kjartansdóttir, Lísusamtökin Þórður Þórðarson, Landlínur ehf 2

5 Ágrip erinda 3

6 Einar Jónsson, Skipulagsstofnun Einar er landfræðingur frá Háskóla Íslands með meistaragráðu í skipulags og samgöngufræðum frá Háskólanum í Reykjavík. Einar starfar sem verkefnisstjóri við gerð landskipulagsstefnu hjá Skiplagsstofnun. Landsskipulagsstefna til hvers? Landsskipulagsstefna er nýtt verkfæri á íslenskum skipulagsvettvangi, en það var innleitt með nýjum skipulagslögum í desember Markmiðið er að ríkið leggi til heilstæða sýn varðandi landnotkun sem nýtist við skipulagsgerð sveitarfélaganna. Það er m.a. gert með samþættingu áætlana opinberra aðila, greiningu á stöðu skipulagsmála og samræmdrar stefnumörkunar um skipulagsmál. Landsskipulagsstefna tekur til 12 ára tímabils og getur náð til alls landsins og efnahagslögsögunnar, eða eftir atvikum til einstakra landshluta. Gerð landsskipulagsstefnu kallar á umtalsverða gagnasöfnun og greiningu gagna s.s. hvað varðar landupplýsingar um stöðu skipulagsmála hjá sveitarfélögunum. Einnig munu nýjar upplýsingar verða til í kjölfar innleiðingar stefnunnar sem nýtast við endurmat og eftirfylgni. Landsskipulagsstefna er unnin í víðtæku samráði við helstu hagsmunaaðila á sérstökum samráðsvettvangi og opnað er fyrir þátttöku almennings s.s. hvað varðar upplýsingar og athugasemdir. Landsskipulagsstefna hefur skilgreint hlutverk í lögum en það þarf að vinna henni sess á vettvangi skipulagsgerðar sveitarfélaganna. Ásdís Hlökk Theodórsdóttir, Háskólanum í Reykjavík Ásdís Hlökk er landfræðingur frá Háskóla Íslands með meistaragráðu í umhverfisskipulagi frá University of Reading í Bretlandi og doktorsnemi við Royal Institute of Technology í Stokkhólmi í Svíþjóð. Hún er aðjúnkt og yfirmaður tækniog verkfræðideildar Háskólans í Reykjavík. Landsskipulagsstefna umhverfismetin Um síðustu áramót tóku gildi ný skipulagslög þar sem er í fyrsta skipti gert ráð fyrir að unnin sé landsskipulagsstefna hér á landi. Ákvæði nýrra skipulagslaga um gerð landsskipulagsstefnu eru afrakstur umræðu sem staðið hefur í meira en tvo áratugi. Lögin veita eingöngu almenna umgjörð um hverskonar stjórntæki landsskipulagsstefna er og um það hvernig hún skuli unnin. Vinnsla fyrstu landsskipulagsstefnunnar er nú að hefjast og framundan er því að skilgreina nánar landsskipulagsstefnuna sem stjórntæki, sem og ferlið við mótun hennar og vinnslu. Ein af þeim spurningum sem þar þarf að takast á við er um það hvernig umhverfismat áætlana (UMÁ) verði best fellt inn í vinnu við gerð landsskipulagsstefnunnar. Í því felst mikil áskorun, því ef vel tekst til getur UMÁ gegnt veigamiklu hlutverki í að þróa landsskipulagsstefnu sem öflugt stjórntæki fyrir sjálfbæra landnýtingu. Reynsla af framkvæmd UMÁ hérlendis og erlendis sýnir hinsvegar að ýmsar hindranir geta verið fyrir árangursríku umhverfismati. Í erindinu er kynntur afrakstur rannsóknar á því hvernig æskilegt er að fella UMÁ inn í vinnu við gerð landsskipulagsstefnu með það að markmiði að styðja sjálfbæra og lýðræðislega áætlanagerð. Byggt er á ítarlegri greiningu á íslenskum skipulagshefðum og aðdraganda og útfærslu lagasetningar um landsskipulagsstefnu. Einnig er byggt á fyrirliggjandi rannsóknum hérlendum og erlendum á árangri og takmörkunum UMÁ. 4

7 Ásdís Hlökk Theodórsdóttir og Salvör Jónsdóttir, Háskólanum í Reykjavík Salvör er landfræðingur frá Háskóla Íslands með meistaragráðu í skipulagsfræði frá University of Wisconsin í Madison. Salvör er lektor hjá Hálskólanum í Reykjavík við verkfræðideild. Ásdís Hlökk (sjá ofar). Skipulag byggðar á stór höfuðborgarsvæðinu Uppbygging og skipulag byggðar á suðvesturhorni landsins á fyrsta áratug þessarar aldar hefur verið umrædd bæði í fjölmiðlum og af fagfólki. Skipulag hefur verið gagnrýnt, fyrirkomulag byggða, uppbyggingarhraði og byggingaráfangar sömuleiðis. Aðalskipulagsáætlanir sem eru helsta stjórntæki yfirvalda hafa hins vegar ekki verið skoðaðar með tilliti til raunuppbyggingar og því nokkuð skort á faglega umræðu hvað varðar þátt þessa stjórntækis í uppbyggingunni. Markmið þessarar rannsóknar er að varpa ljósi á skilvirkni skipulagsáætlana hvað varðar vöxt byggða, bæði hvað varðar íbúafjölda, uppbyggingu og fýsiska útþennslu. Rannsóknin skiptist í tvo áfanga. Rannsóknarspurningar snúa að því að kortleggja og greina vöxt byggðanna (fyrsti áfangi), í framhaldi af því verður nánar skoðað hvaða þættir aðrir en skipulagsáætlanir kunni að hafa haft áhrif á vöxt byggða og hvaða lærdóma megi draga af niðurstöðunum sem koma fram í fyrsta áfanga (annar áfangi). Í verkefninu er skipulag og raunuppbygging í 19 sveitarfélögum á suðvesturhorninu athuguð. Við afmörkun á rannsóknarsvæði var miðað við um 60 km akstursvegalengd frá Reykjavík (sveitarfélögin eru frá og með Hvalfjarðarsveit í norðri, Flóahrepp í austri og Suðurnesjum í suð vestri). Sveitarfélögin 19 eru síðan flokkuð nánar í fjögur svæði; norðursvæði, höfuðborgarsvæði, austursvæði og suð vestursvæði. Athugunartímabilið nær frá 2001 til 2010, en það tímabil er afar áhugavert í uppbyggingarsögu landsins. Eftirfarandi þættir eru skoðaðir fyrir hvert sveitarfélag: Íbúafjöldi/íbúafjölgun; uppbygging (fjöldi íbúða og magn atvinnuhúsnæðis); og fýsiskur vöxtur þéttbýlis. Þessir þættir eru skoðaðir bæði hvað varðar skipulagsáætlanir fyrir tímabilið og síðan raunuppbyggingu á tímabilinu, en áhugavert er að bera þetta tvennt saman. Niðurstöður verða birtar á uppdráttum, í myndritum og í texta. Starfsmenn verkefnisins sumarið 2011 voru þeir Davíð Þór Guðmundsson BSc og Grétar Mar Hreggviðsson BSc. 5

8 Sigmar Metúsalemsson og Matthildur Elmarsdóttir, Alta Sigmar er með BS gráðu í landafræði frá Háskóla Íslands, og stundaði framhaldsnám við Utah State University með áherslu á landfræðileg upplýsingakerfi og fjarkönnun. Hann hefur starfað hjá Landgræðslu ríkisins, Rannsóknastofnun landbúnaðarins og Landbúnaðarháskóla Íslands sem sérfræðingur í landfræðilegum upplýsingakerfum og fjarkönnuns, Sigmar hefur unnið hjá Alta ehf frá árinu Matthildur hefur M.Sc. gráðu í skipulagsfræði frá University of Toronto í Kanada og hefur lokið Postgraduate Diploma í byggðarhönnun frá Oxford Brookes University í Englandi. Matthildur hefur starfað sem sérfræðingur í skipulagsmálum hjá Skipulagsstofnun og Akureyrarbæ, Matthildur hefur unnið á Alta ehf frá árinu 2003 Landslagsgreiningar sem grundvöllur landnýtingaráætlunar við gerð aðalskipulags Í aðalskipulagsvinu Norðurþings var ákveðið að flokka land í landgerðir sem myndu lýsa eiginleikum landsins á þann hátt að mögulegt væri að nota flokkunina til að lýsa: Hvað einkennir landslags í Norðurþingi. Hvaða upplifanir landslagið býður uppá. Hvað er sérstakt eða einstakt við landslag í Norðurþingi. Hvaða land fellur undir 37. grein laga um náttúruvernd um sérstaka vernd. Hvaða svæði eru verðmæt sem búsvæði, vegna líffræðilegs fjölbreytileika eða vegna bindingar gróðurhúsalofttegunda. Hvaða svæði eru verðmæt á svæðisvísu, landsvísu eða heimsvísu. Þessari flokkun er síðan ætlað að auðvelda ákvarðanir um hvernig haga skuli landnýtingu, mannvirkjagerð og umgengni á mismunandi landgerðum og mögulegum verndarsvæðum. Landslag í Norðurþingi einkennist af mikilli fjölbreytni, bæði hvað varðar hæðarlegu, jarðfræði og lífríki. Opið land með víðum sjóndeildarhring er algengt í sveitarfélaginu eins og víða utan blágrýtisbeltisins en jafnvel þó mikið sé af tiltölulega flötu landi í Norðurþingi er ásýnd þessara svæða mjög ólík. Einnig er að finna svæði sem eru með fjölbreytni í hæð, þar sem lífríki er yfirleitt fjölbreyttara en á stórum samfelldum opnum svæðum. 6

9 Yngvi Þór Loftsson, Óskar Örn Gunnarsson og Margrét Ólafsdóttir, Landmótun Yngvi er landfræðingur frá Háskóla Íslands og landslagsaritek frá University og Guelph í Kanada. Hann er stofnandi Landmótunar og vinnur þar sem landslagsarkitekt. Óskar er skipulags og landfræðingur frá Ludwig Maximilians Háskólanum í skipulagsfræðingur hjá Landmótun. Munchen. Hann starfar sem Margrét er landfræðingur frá Háskóla Íslands og í meistaranemi í Háskóla Íslands í opinberri stjórnsýslu með áherslu á umhverfisstjórnun. Hún starfar sem landfræðingur hjá Landmótun. Deiliskipulag Heiðmerkur Frá landgreiningu að tillögu. Heiðmörk er fyrst og fremst hugsuð sem vatnsverndarsvæði fyrir Reykjavík. Svæðið er jafnframt fjölbreytt skógivaxið útivistar og náttúrusvæði með margþætta starfsemi sem þjónar borgarbúum og ýmsum tómstunda og áhugamannahópum samhliða því að vernda viðkvæm náttúrusvæði. Megin markmið með gerð deiliskipulags fyrir Heiðmörk var að tryggja samræmingu landnotkunar innan svæðisins til að forðast hagsmunaárekstra milli núverandi og framtíðar landnotkunar á svæðinu. Á grundvelli ítarlegra gagna um náttúrufar og söguminjar, var landið flokkað í átta mismunandi landslagsheildir og deilisvæði þeirra. Hér er átt við greiningu lands á þann hátt að einsleit landsvæði eru afmörkuð út frá sameiginlegum einkennum í landslagi, jarðfræði, gróðurfari, skógrækt, fuglalífi, búsetuminjum og landnotkun. Hvert deilisvæði (samtals 43) var síðan metið í þrjá gildisflokka m.t.t. mikilvægis og gildis á mismunandi sviðum, s.s. hvað varðar jarðfræði, gróðurfar, fuglalíf, landslag og sett fram á þemauppdráttum. Með þessu móti er lagður grundvöllur að ákveðnum skipulagseiningum sem auðveldar afmörkun svæða og ákvörðun um landnotkun. Landnotkun á svæðinu má í grófum dráttum skipta í 4 flokka eftir útivistarþoli: a) verndarsvæði, b) almenn útivistarsvæði, c) áningarstaðir og d) byggingarsvæði. Með hugtakinu útivistarþoli er átt við hversu mikla starfsemi megi bjóða upp á án þess að spjöll hljótist af. Verndarsvæðin eru viðkvæmust og þar er útivistarþolið minnst en að sama skapi eiga byggingarsvæðin að þola mesta álagið og því er útivistarþolið mest á þeim svæðum. Gerð var lýsing og skipulagsskilmálar fyrir mismunandi svæði. Deiliskipulagið er sett fram á tveimur uppdráttum, annars vegar deiliskipulagsuppdráttur 1 mannvirki og hins vegar deiliskipulagsuppdráttur 2 vernd. Til viðbótar eru fjórir skýringaruppdrættir af núverandi og áætluðum uppbyggingarsvæðum þar sem tilgreindir eru byggingareitir og nákvæmari upplýsingar um uppbyggingu. 7

10 Sigríður Kristjánsdóttir, Landbúnaðarháskóla Íslands Sigríður er landfræðingur frá Háskóla Íslands með meistaragráðu í skipulagsfræði frá University of Washington og doktorsgráðu í skipulagsfræði frá University of Birmingham. Hún starfar sem lektor og námsbrautarstjóri meistaranáms í skipulagsfræðum hjá Landbúnaðarháskóla Íslands. Ólík landnotkun við borgarmörkin Á mörkum borgarlandslagsins og dreifbýlisins myndast oft nokkurs konar einskismannsland. Þetta er áhugavert svæði sem einkennist af fjölbreyttri landnotkun, sem er ólík því sem er á svæðunum í kring, og undirliggjandi spennu um hvort og hvernig svæðið muni þróast. Þetta svæði fær ekki mikla umfjöllun í skipulagi, því þegar að kemur að aðalskipulagi þá láta flest sveitarfélög vinna aðskilinn uppdrátt og greinargerð fyrir þéttbýli annars vegar og dreifbýlið hins vegar. Fjallað verður um borgarmörk höfuðborgarsvæðisins með áherslu á Reykjavík og þá þróun sem átt hefur sér stað þar á undanförnum árum. Rýnt verður í ólíka landnotkun við borgarmörkin og þá hagsmunaárekstra sem tengjast henni. 8

11 Hrafnhildur Brynjólfsdóttir, Verkís Hrafnhildur er landfræðingur frá Háskóla Íslands og meistaranemi í Háskólanum í Reykjavík í skipulags og samgöngufræðum. Hún starfar hjá verkfræðistofunni Verkís á umhverfis og framkvæmdasviði. Glímt við þjóðveginn áhrif hjáleiðar um Selfoss á landnotkun og samfélag Unnið er að undirbúningi hjáleiðar um Selfoss en ætlunin er að flytja þjóðveg 1 norður fyrir þéttbýlið. Hrafnhildur Brynjólfsdóttir landfræðingur vinnur nú að meistaraprófsritgerð í umferð og skipulagi þar sem ætlunin er að meta áhrif hjáleiðarinnar á samfélag og landnotkun. Markmið rannsóknarinnar er að auka skilning á áhrifum nýrra samgöngutenginga og spá fyrir um áhrif hjáleiðarinnar við Selfoss sérstaklega og almennt um áhrif hjáleiða við íslenskar aðstæður, byggt á reynslu og rannsóknum. Rannsóknin byggir á rýni fræðilegra heimilda, skipulagsgagna, frumhönnunar og umhverfismats framkvæmdarinnar auk viðtala við hagsmunaaðila, svo sem við Vegagerðina, sveitarfélögin og aðila í rekstri á Selfossi. Ákvörðun um gerð hjáleiðar fram hjá Selfossi er pólitísk ákvörðun sem byggir á markmiðum um aukið umferðaröryggi með því að aðgreina akstursstefnur og auka umferðarrýmd til að greiða fyrir samgöngum. Framkvæmdin er hins vegar líkleg til að hafa umtalsverð áhrif á landnotkun og samfélag í þéttbýlinu sem hjáleiðin fer framhjá. Hjáleiðin hefur orðið mótandi afl í skipulagi og í dag hafa sveitarfélögin Árborg og Flóahreppur skipulagt þéttbýli beggja vegna við hjáleiðina. Afleiðingin er sú að hjáleiðin mun að mestu leyti liggja í gegn um þéttbýli í framtíðinni. Í erindinu verða tekin nokkur dæmi um hvernig áhrif hjáleiðarinnar á þéttbýlið fá litla athygli í undirbúningi framkvæmdarinnar t.d. í umfjöllun um landnotkun, umferðaröryggi, umferðarrýmd, hljóðvist og hámarkshraða. Ekkert umferðaröryggismat hefur verið unnið fyrir hjáleiðina til að meta ávinning af gerð hjáleiðarinnar Í undirbúningsgögnum hjáleiðarinnar eru áhrif framkvæmdarinnar á umferðarrýmd á Austurvegi á Selfossi ekki metin. Í umhverfismati framkvæmdarinnar er nefnt er að hugsanlega muni færri stoppa á Selfossi til að sækja þjónustu og gera megi ráð fyrir að stórmarkaðir og þjónusta haldi áfram að færast að útjaðri byggðarinnar eins og verið hefur undanfarin ár. Þessi atriði fá litla vikt í umhverfismati framkvæmdarinnar en niðurstaða matsins fyrir samfélag er að að framkvæmdin muni hafa talsvert jákvæð áhrif. Áætlað er að hámarkshraði á hjáleiðinni verði 90 km/klst og hönnunarhraði er 110 km/klst þar sem þéttbýli er skipulagt beggja vegna við hjáleiðina. Samkvæmt leiðbeiningum Vegagerðarinnar um þjóðvegi í þéttbýli (Vegagerðin 2010b) er leyfilegur hámarkshraði á þjóðvegum í þéttbýli 30, 40, 50, 60, 70 eða 80 km/klst. Í umhverfismati er farið yfir áhrif framkvæmdarinnar á hljóðvist í dreifbýlin en áhrif á hljóðvist í þéttbýlinu með fram hjáleiðinni fá enga athygli, þrátt fyrir að þar sé skipulögð byggð samkvæmt skipulagi. 9

12 Gunnar Páll Eydal, Teiknistofunni Eik og Aðalsteinn Óskarsson, Fjórðungssambandi Vestfjarða Gunnar Páll er jarðfræðingur frá Háskóla Íslands og með meistaragráðu í umhverfis og auðlindastjórnun frá Simon Fraser University, The School of Resource and Environmental Management í Kanada. Gunnar Páll starfar á teiknistofunni Eik á Ísafirði og vinnur þar við umsjón með aðalskipulagsgerð. Hann er einnig stundakennari í meistaranámi í haf og strandsvæðastjórnun við Háskólasetur Vestfjarða. Aðalsteinn er sjávarútvegsfræðingur með meistaragráðu frá University of Tromsö í Noregi. Hann hefur einnig diplómagráðu í mannauðsstjórnun og opinberri stjórnsýslu. Hann er framkvæmdastjóri fjórðungssambands Vestfirðinga. Nýtingaráætlun fyrir strandsvæði Arnarfjarðar Víða erlendis er nú unnið markvisst að samþættingu í stjórnun strandsvæða og skipulagi þeirra. Umræða um þessi málefni hefur ekki verið áberandi á Íslandi hingað til en breytingar eru veða hér á, sbr. til dæmis ný lög um stjórn vatnamála. Sveitarfélög á Vestfjörðum hafa þó fjallað um skipulag strandsvæða við Vestfirði í nokkur ár. Tengist þetta viðleitni þeirra til að efla svæðið með sameiginlegri stefnumótun er byggi á styrkleikum svæðisins og þeim auðlindum sem þar er að finna og atvinnustarfsemi hefur verið grundvölluð á. Að frumkvæði sveitarfélaga á Vestfjörðum hófst um mitt ár 2009 vinna á þessu sviði á vettvangi Fjórðungssambands Vestfirðinga í samstarfi við Háskólasetur Vestfjarða og Teiknistofuna Eik á Ísafirði. Ákveðið var að horfa fyrst um sinn til Arnarfjarðar og gera þar tilraunaverkefni með það að markmiði að gera samþætta nýtingaráætlun fyrir strandsvæði fjarðarins með svipuðum hætti og gert er í hefðbundnum skipulagsáætlunum á landi. Niðurstöðurnar verður hægt að nýta til frekari þróunar við gerð strandsvæðaskipulags á Vestfjörðum og öðrum svæðum á Íslandi. Verkefninu er ætlað að bæta nýtingarmöguleika strandsvæðisins og stuðla að sjálfbærri nýtingu til hagsbóta fyrir samfélag, umhverfi og efnahag. Jafnframt er verkefninu ætlað að stuðla að nýsköpun á sviði umhverfis og auðlindastjórnunar á strandsvæðum. Nýtingaráætlunin mun innihalda: - Yfirlit yfir núverandi nýtingu í Arnarfirði - Samantekt og lýsingu á staðháttum og öðrum grunnupplýsingum um fjörðinn - Framtíðarsýn og áætlun um nýtingu í Arnarfirði - Þróun á aðferðafræði og framsetningu slíkrar áætlunar Áætlunin verður yfirlýsing sveitarfélaganna um það hvernig þau vilja að strandsvæðin verði nýtt til lengri tíma litið. Verkefnið er unnið í samvinnu við opinberar stofnanir, íbúa og aðra hagsmunaaðila er málið varðar. Áætlað er að verkefninu ljúki í byrjun árs

13 Ragnhildur Helga Jónsdóttir, umhverfislandfræðingur, Bjarni Guðmundsson, Landbúnaðarsafni Íslands og Þorkell Fjeldsted, Laxveiði og sögusafninu í Ferjukoti Ragnhildur er landfræðingur frá Háskóla Íslands með meistaragráðu í umhverfislandfræði frá sama skóla. Hún er verkefnisstjóri yfir verkefninu nýting fæðiengja í Borgarfirði. Verkefnið var unnið á vegum Landbúnaðarsafns Íslands og Laxveiði og sögusafnsins í Ferjukoti. Meðhöfundar eru þeir Bjarni Guðmundsson, forstöðumaður Landbúnaðarsafns Íslands og Þorkell Fjeldsted forstöðumaður Laxveiði og sögusafnsins í Ferjukoti. Bjarni er prófessor við Landbúnaðarháskóla Íslands og forstöðumaður Landbúnaðarsafns Íslands. Landbúnaðarsafnið gerir skil sögu og þróun íslensks landbúnaðar. Þorkell er bóndi ásamt því að vera eigandi og forstöðumaður Laxveiði og sögusafnsins í Ferjukoti sem geymir minjar tengdum laxveiðum í Hvítá í Borgarfirði og sögu svæðisins. Nýting flæðiengja í Borgarfirði verkhættir og vinnulag á 20. öld Í Borgarfirði eru víðáttumiklar flæðiengjar, sem hafa haft mikið að segja um búskaparmöguleika í héraðinu. Um er að ræða flæðiengjar við árósana í neðanverðum Borgarfirði, þar sem árnar flæða reglulega yfir, ýmist í hvern straum eða óreglulega yfir árið. Í flestum tilfellum voru engjarnar mun stærri en eigendur heimajarðanna höfðu þörf fyrir og fengu því bændur fjölda annarra jarða slægjur á þeim. Þessar flæðiengjar skiptu því sköpum fyrir möguleika bænda til að framfleyta búum sínum, ekki einungis á búum næst flæðiengjunum, heldur einnig á stóru svæði í lágsveitunum, umhverfis stærstu flæðiengjar héraðsins. Mikilvægið sést meðal annars á því um hve langan veg bændur voru tilbúnir að fara, til að komast á engjar. Á ákveðnum svæðum var um fastan nytjarétt að ræða, ítök, þar sem hvert býli hafði sína skák á engjum annarra bæja, en í öðrum tilfellum var um tilfallandi leigu ár frá ári. Engjarnar voru mismunandi blautar eftir því hve nærri ánum þær voru og hafði það áhrif á gróðurfar og gæði heyja. En bleytunar höfðu líka áhrif á hvernig var að komast um þær og ná þeim heyjum sem hægt var að afla. Víða voru engjarnar sléttar frá náttúrunnar hendi og auðveldaði það alla nýtingu þeirra í gegnum tíðina. Ýmis mannvirki voru reist á engjunum, einkum þó flóð og áveitugarðar, en einnig svokallaðar rústir svo voru upphækkun á landinu, þar sem hægt var að geyma hey um skemmri eða lengri tíma. Eftir því sem tækni fleygði fram á 20. öld breyttust nytjar engjanna, fyrst á þann veg að þær jukust, engjar voru gerðar véltækar og bændur sóttu enn lengri veg á engjar. Urðu nytjarnar mestar um miðja 20. öld. En að lokum gerðu tæknibreytingar engjanytjarnar óþarfar og lögðust þær af að mestu þegar leið fram á 7. áratug 20. aldar. 11

14 Anna Dóra Sæþórsdóttir, Háskóla Íslands Anna Dóra er landfræðingur frá Háskóla Íslands með meistaragráðu í landfræði frá sama skóla. Nú um áramót mun hún ljúka doktorsgráðu frá háskólanum í Oulu í Finnland. Hún er dósent í ferðamálafræði hjá Háskóla Íslands og hefur kennt þar síðan Hún hefur verið í faghópi 2 (ferðamennska) vegna rammaáætlunar frá Hún hefur verið í forsvari fyrir margar rannsóknir vegna ferðamennsku einkum mat á þolmörkum ferðamannastaða. Sambúð virkjana og ferðamanna. Kynning á niðurstöðum faghóps 2 í Rammaáætlun um nýtingu vatnsafls og jarðvarma Náttúruauðlindir eru mikilvægar í íslensku efnahagslífi, meðal annars, jarðvegur, beitiland sem og sérstæð náttúra landsins einnig orðið dýrmæt auðlind fyrir ferðaþjónustuna. Nú stefnir því í aukna ásókn bæði orkugeirans og ferðaþjónustu í náttúruauðlindir landsins og má búast við verulegum hagsmunaárekstrum á ákveðnum svæðum þegar þessir aðilar þurfa að skipta á milli sín takmarkaðri auðlind. Árið 1999 stofnaði iðnaðarog umhverfisráðuneytið til verkefnisins Maður nýting náttúra; Rammaáætlun um nýtingu vatnsafls og jarðvarma þar sem meta skyldi og forgangsraða virkjunarkostum vatnsafls og jarðvarma. Í erindu verður kynnt aðferð sem mótuð var í verkefninu til að meta áhrif virkjana á ferðamennsku og útivist. Aðferðin felst í að skipta landinu upp í 57 ferðasvæði og finna virði hvers svæðis með því að meta 43 eiginleika, viðföng, sem talin eru skipta máli fyrir virði ferðamannastaða. Eðliseiginleikar og notkun svæðanna eru mjög mismunandi og því var notað stórt safn sameiginlegra viðfanga sem hverju um sig var gefin einkunn. Þeir eiginleikar sem skipta mestu máli á hverju svæði eru dregnir fram með því taka aðeins hæstu einkunnirnar úr hverjum flokki viðfanga inn í heildareinkunn svæðisins. Með þessu móti draga viðföng sem ekki eiga við tiltekið svæði einkunn þess ekki niður, eins og þau mundu gera ef notað væri meðaltal allra viðfanga. Á þennan hátt fæst raunhæf einkunn fyrir núvirði ferðasvæðanna. Því næst er áhrifasvæði virkjunarinnar skilgreint og þau ferðasvæði sem lenda innan þess metin á ný á sama hátt, en þá verður að miða við að virkjun hafi verið reist. Áhrif virkjunarinnar eru bæði háð núvirði þeirra ferðasvæða sem virkjunin hefur áhrif á og þeirri skerðingu sem yrði á virði svæðanna við virkjun. Til að fá út eina einkunn fyrir áhrif virkjunarinnar þar sem litið er til beggja þessara þátta er skilgreindur svonefndur afleiðingastuðull. Hann fæst með því að margfalda saman á hverju ferðasvæði núvirði viðkomandi ferðasvæðis og áhrifin sem virkjunin hafi á það ferðasvæði. Afleiðingastuðull fyrir viðkomandi virkjunarhugmynd er síðan talinn vera summan af þessum margfeldum á öllum ferðasvæðunum sem virkjunin hefði áhrif á. Afleiðingastuðullinn verður hæstur á verðmætum ferðasvæðum, þar sem afleiðingar verða miklar og þar sem áhrif virkjunar næðu jafnframt yfir mörg ferðasvæði. Virkjunarhugmyndunum er að lokum raðað með tilliti til áhrifa þeirra á ferðamennsku og útivist. Niðurstaða vinnunnar er að margar hugmyndanna snerta svæði sem eru mjög mikilvæg fyrir ferðamennsku og útivist og virkjanir hefðu þar afar mikil neikvæð áhrif. Má þar nefna Fjallabak, Öskju, Skaftársvæðið og Markarfljót. 12

15 Magnfríður Júlíusdóttir, lektor í landfræði, Líf og umhverfisvísindadeild, Háskóli Íslands Magnfríður er landfræðingur frá Háskóla Íslands og með doktorsgráðu frá Lunds Universitet, Svíþjóð. Hún er lektor í mannvistarlandfræði hjá Líf og umhverfisvísindasviði Háskóla Íslands síðan Hennar áherslur hafa verið mannvistarlandfræði, kynjafræði, fólksfjöldabreytingar, búferlaflutningar, byggðaþróun og samskipti Norðurs og Suðurs með áherslu á Afríku. Landnotkun á leikborði stefnumótunar og styrkja Í erindinu er velt upp spurningum um áhrif pólitískrar stefnumótunar og styrkja á breytingar á landbúnaðarlandi. Vaxandi gagnrýni er í dag á afleiðingar stefnumótunar í loftslagsmálum á landnýtingu víða í Afríku, þar sem tekist er á um hvort nýta eigi land til framleiðslu á lífrænu eldsneyti fyrir bílaflota Evrópubúa eða rækta mat fyrir íbúa álfunnar. Hér heima hafa loftslagsmálin einnig komið í auknum mæli inn í landnýtingarumræðu og styrkveitingar til ræktunar Kýótóskóga. Verður sjónum beint að þessum tveimur dæmum, þar sem margvíslegir hagsmunir og sjónarmið takast á um landnotkun í samtímanum og til framtíðar. Karl Benediktsson, Líf og umhverfisvísindadeild, Háskóla Íslands Karl er landfræðingur frá Háskóla Íslands og með meistaragráðu frá University of Auckland og doktorspróf frá Australian National University. Hann er starfandi prófessor í mannvistarlandfræði hjá Líf og umhverfisvísindasviði Háskóla Íslands og hefur kennt þar síðan Ágeng (framandi) landnýting: Um uppruna tegundanna Ásýnd gróðurlendis á Íslandi hefur tekið miklum breytingum á undanförnum áratugum í takt við breytta landnýtingu. Bleikir akrar blasa við í flestum landbúnaðarhéruðum, en slegin tún eru færri en áður, einkum í jaðarbyggðum. Barrtré stinga sér upp úr móum á sífellt stærri svæðum, með sinn dökka sígræna lit, og aspir setja svip sinn á ýmsar sveitir. Síðast en ekki síst er það lúpínan, sem þekur æ hluta landsins. Upphaflega var gripið til sáningar lúpínu í því skyni að bæta fyrir landnýtingarmistök fyrri kynslóða. Fárra eða engra spurninga var spurt um réttmæti þess að nota slíkar tegundir til uppgræðslu: Allt var gott sem grænt var eða jafnvel blátt. En þessi viðhorf hafa breyst. Fáar plöntur vekja nú heitari tilfinningar neikvæðar jafnt og jákvæðar en lúpína, og stórfelld skógrækt með barrtrjám og öspum hefur einnig sætt gagnrýni. Talsmenn vistfræðilegra raka leggja áherslu á að staðargróður megi ekki láta undan fyrir ágengum, framandi tegundum. Þessi skarpa aðgreining er einmitt einn af hornsteinum verndarlíffræði og vísindalegrar náttúruverndar. Uppruni tegundanna skiptir sem sagt heldur betur máli í orðræðunni um náttúruna, nýtingu landsins og ásýnd þess. Oft tekur sú orðræða á sig heldur þreytta mynd trúarlegra átaka þar sem fyrirframgefnar skoðanir kallast á en engin sameiginleg niðurstaða fæst. Ýmsir (mannvistar) landfræðingar hafa á undanförnum árum hóað í lætin út frá sínum eigin faglega sjónarhóli og velt upp nýjum flötum á þessum málum. Í erindinu verður gerð grein fyrir gagnrýni sem fram hefur komið á forsendur og afleiðingar upprunaflokkunar á tegundum. Reynt er að meta hvort slík gagnrýni á rétt á sér í umræðum um landnýtingarmál og náttúruvernd á Íslandi. 13

16 Björn Traustason, Rannsóknastöð Skógræktar ríkisins, Mógilsá Björn er landfræðingur frá Háskóla Íslands með meistaragráðu í umhverfisfræði frá sama skóla. Hann er starfsmaður Skógræktar ríkisins og hefur þar umsjón með þróun landfræðilegra gagnagrunna, landfræðilegar greiningar og kortagerð. Hann er einnig starfsmaður Íslenskrar skógarúttektar við mælingar á skóglendi. Landnotkun með skógrækt Landnotkun á Íslandi á sér langa sögu, allt frá því að fyrstu landnámsmennirnir stigu á land. Síðan þá hefur landnýting átt sér stað á Íslandi sem fól m.a. í sér nýtingu á náttúrulegum birkiskógum sem nær öllum var eytt. Að auki hefur stór hluti landsins verið nýttur til beitar. Það felur í sér að nær allt land á Íslandi hefur verið tekið undir landnotkun á einn eða annan hátt. Þegar landnýting er ákveðin þá þurfa að liggja fyrir ástæður fyrirhugaðrar nýtingar. Þær ástæður geta verið af ýmsum toga, pólítískar, vistfræðilegar, menningarlegar og fjárhagslegar svo dæmi séu tekin. Það þarf því að taka ýmsa þætti með í reikninginn þegar landnýting er ákveðin. Skógrækt er ein tegund landnýtingar sem stunduð hefur verið í yfir 100 ár. Þegar skógrækt er valinn staður þá er það oft land sem áður hefur verið nýtt t.d. til beitar eða eldiviðartöku fyrr á öldum. Þá er í raun verið að skipta út einni landnýtingu fyrir aðra. Það geta verið margar ástæður fyrir þeirri ákvörðun að klæða land skógi. Innan landshlutaverkefna í skógrækt eru byggðasjónarmið einn af lykilþáttunum, vistfræðilegir þættir geta einnig vegið þungt sérstaklega á illa grónum svæðum og með nytjaskógrækt er verið að búa til iðnaðarvöru sem skapar verðmæti árum eftir gróðursetningu. En hvaða rök mæla helst gegn því að land sé klætt skógi? Það getur verið samkeppni um land vegna annarrar landnýtingar, t.d. samgöngumannvirkja, íbúabyggðar eða hefðbundins landbúnaðar. Þá geta tilfinningaleg rök einnig ráðið ferð eins og útsýni, það sem einum finnst fallegt finnst öðrum ljótt og skoðanir fólks varðandi notkun á almannafé. Fjárhagsleg rök hníga m.a. að samkeppni um fjármagn, stofnanir ríkisins sem berjast um sömu krónurnar berjast fyrir mismunandi hagsmunum. En hvaða rök eiga að vera ofan á? Það fer m.a. eftir ákvörðunum stjórnvalda því skógrækt á Íslandi er að mestu leyti ríkisstyrkt og því er það stjórnvalda hverju sinni að ákveða hversu mikla skógrækt á að stunda á Íslandi. Með hlýnandi veðurfari er ljóst að trjágróður getur vel þrifist og hægt að koma upp blómlegum skógariðnaði á Íslandi. Það þarf hins vegar að skipuleggja slíkt með hliðsjón af annarri landnýtingu. Skynsamlegast væri að taka stór samfelld svæði (þúsundir hektara) undir skógrækt þar sem umhverfisaðstæður eru hagstæðar og samgöngur góðar. Þessi svæði myndu undirgangast umhverfismat og væru þá fullgildir nytjaskógar sem myndu gefa af sér verulegan arð eftir ár. Önnur svæði landsins væru þá nýtt til annars konar landnýtingar, þ.m.t. landgræðsluskógrækt. 14

17 Fanney Ósk Gísladóttir, Landbúnaðarháskóla Íslands Fanney er landfræðingur frá Háskóla Íslands með meistaragráðu í landfræði frá sama skóla. Hún starfar sem lektor við Landbúnaðarháskóla Íslands. Sérsvið hennar er náttúrulandfræði, kortagerð og landupplýsingakerfi. Landgreiðslukerfi ESB og íslenskt landbúnaðarland Sameiginleg landbúnaðarstefna Evrópusambandsins (CAP) gildir fyrir aðildarríkin 27. Hún á rætur að rekja til stofnunar Efnahagsbandalags Evrópu árið Landbúnaðarstefnan er í raun styrkjakerfi sem útdeilir gríðarlega miklum fjármunum ár hvert. Markmið styrkjanna í upphaf var að stuðla að aukinni framleiðni í landbúnaði, tryggja jafnvægi á mörkuðum og sanngjarnt verð til neytenda og framleiðenda. Gagngerar breytingar hafa orðið á styrkjakerfinu síðasta áratug. Bændur fá ekki lengur styrki eftir því hversu mikið eða hvað þeir framleiða. Í stað þess eru komnar mun fjölbreyttari stuðningsgreiðslur sem í auknum mæli miða að því að viðhalda og bæta búsetuskilyrði í dreifbýli. Með breytingunni er mörkuð sú stefna að landbúnaður sé ekki bara fólgin í framleiðslu tiltekinna vara heldur beri að líta á dreifbýlissamfélagið sem eina heild og að öll vistvæn landnotkun sé þar jafngild. Stuðningsgreiðslurnar eru nú, í stórum dráttum af tvennum toga, stoð 1 og stoð 2. Stoð 1 er að einkum fólgin í beinum greiðslum til bænda og byggir greiðsluupphæðin á stærð þess lands sem bændur nýta við sinn búskap að mestu óháð því hvað þeir framleiða. Stoð 2 felur í sér styrki sem stuðla eiga að byggðaþróun og atvinnuuppbyggingu í dreifbýli. Greiðslunum er einnig ætlað að ýta undir nýsköpun, umhverfisvernd, vernd náttúruauðlinda og menningarverðmæta og bara góða búskaparhætti almennt. Vegna aðildarumsóknar Íslands að Evrópusambandinu var sett af stað tilraunaverkefni sem meðal annars er ætlað að svara því hvort raunhæft sé að taka hér upp landgreiðslukerfi og byggja á því stuðningsgreiðslur við landbúnað? Forsenda þess er að hér verði allt landbúnaðarland skilgreint og flokkað. Skrá þarf hverja landeiningu inn í landupplýsingakerfi. Hver bóndi þarf að geta talið nákvæmlega fram hvaða land hann yrkir til að öðlast rétt til beingreiðsla. Í ljósi þess hve bújarðir á Íslandi eru fjölbreytilegar og landbúnaðarland misjafnt með tilliti til náttúrufars, eru efasemdir um að unnt sé með góðu móti að byggja beingreiðslur á landstærðum samkvæmt stoð 1. En það er mín trú að það sé vel gerlegt. Nú þegar eru um 11 milljónir bænda í þessu kerfi og því ætti ekki að vera hægt að smíða landflokkunarkerfi fyrir okkar litla land og okkar fáu bændur. Breytingin yrði kannski ekki til bóta fyrir þá sem njóta beingreiðslna í dag, en hún getur opnað fjölmörg ný tækifæri fyrir dreifbýlisbúa og hún myndi örugglega breyta landnýtingu til frambúðar. 15

18 16

19 Ágrip veggspjalda 17

20 Lilja Laufey Davíðsdóttir, M.Sc. nemi í landfræði Landnýting og skipulag bæja í Hólahrepp Samanburður á túnakortum frá árinu 1916 og loftmyndum frá Verkefnið er unnið sem einstaklingsverkefni í landfræði og svæðið sem tekið er fyrir er Hólahrepp í Skagafirði. Hugmyndin er fyrst og fremst að skoða þær upplýsingar sem koma fram á túnakortum frá árinu 1916 enda eru túnakort einstök heimild um landnýtingu og skipulag á bæja frá þessum tíma. Upplýsingarnar verða svo bornar saman við það hvernig landnýtingu og skipulagi jarðanna er háttað í nútímanum. Til þess verða notaðar loftmyndir frá Loftmyndum ehf. frá árunum Allar þessar upplýsingar verða svo fluttar inn í stafrænan landfræðigagnagrunn um Skagafjörð sem unnið hefur verið skipulega að frá árinu Túnakortin verða hnituð upp af loftmyndunum en gömlu túngarðarnir frá byrjum 20. aldar sjást ennþá í flestum tilfellum. Bæirnir sem taka átti fyrir voru 23 en á endanum urðu þeir einungis 17. Ástæðurnar voru tvær; í sumum tilfellum sáust túngarðarnir ekki nógu vel til að hnita upp eftir þeim og í öðrum tilfellum var ekki aðgangur að loftmyndum sem náðu yfir staðsetningu bæjanna. Þær upplýsingar sem helst verða skoðaðar eru t.d. túnastærð, staðsetning bæjarhúsa, staðsetning og fjarlægð útihúsa frá bæjarhúsum og stærð og staðsetning matjurtargarða. Skoðað verður hvort þessir þættir, landnýting og skipulag, séu svipuð milli jarða eða hvort einhverjir bæir skeri sig úr. Útkoman verður svo borin saman við upplýsingar um sömu hluti í nútímanum og skoðað hvaða breytingar hafa átt sér stað á þessum tæpu 100 árum sem liðið hafa frá því að frá því að túnakortin voru teiknuð. Þó má ekki gleyma því að oft er nokkur skekkja í túnakortunum, enda eru þau teiknuð upp á þeim tíma þegar tæknin var minni en hún er í dag. 18

21 Brita Berglund, Ása L. Aradóttir and Lars Hallgren Participatory approaches in land restoration in Iceland The Soil Conservation Service of Iceland (SCSI) has combated land degradation for over a century. Historically, the work of SCSI was characterised by top down approaches and most soil protection and restoration activities in Iceland where carried out by SCAI staff. The SCSI has, however, increasingly involved landowners and other stakeholders in land restoration projects and currently participatory approaches are used in most of SCSI s large scale projects. This study looks at how participation is perceived and carried out by the SCSI. Its objectives are to detect what theories and aims lay behind the use of participatory approaches, how participation is carried out in reality and what the results are. Furthermore, it takes a closer look at communicative competences and skills in relation to participation, as well as the personal experience of staff members working closely with other stakeholders. The study looks at the SCSI both in general and in connection with two projects: a) Hekluskógar, a multi stakeholder project, initiated by the SCSI but involving landowners and representatives for other organisations in goal setting and planning processes as well as implementation. b) Farmers heal the land (FHL), a SCSI project inspired by the Australian Landcare movement where revegetation is carried out by local farmers, while the SCSI provides extension services, seeds and funding to cover fertilizer costs. Semi structured interviews were made with relevant SCSI staff (key officials, district officers and others involved in participatory projects) as well as land owners and collaboration partners from other organizations. The study is still in progress and will result in a master thesis at the Agricultural University of Iceland. Steinn Jóhann Randversson og Fanney Ósk Gísladóttir, Landbúnaðarháskóla Íslands Vatnsaflsvirkjandi og uppistöðulón Sumarið 2011 var gerður uppdráttur á Spot5 gervitunglamyndir af öllum helstu uppstöðulónum landsins. Hann byggir á gögnum frá ýmsum aðilum og var m.a. stuðst við bókina Vatnsaflsvirkjanir á Íslandi eftir Helga M. Sigurðsson. Niðurstöður sýna að uppistöðulón fyr ir vatnsaflsvirkjanir á Íslandi eru um 550 km 2 sem samsvarar stórum hluta Reykjanesskaga (sjá mynd). Þess ber þó að gæta að ekki var dregið frá flatarmál náttúrulegra vatna sem fyrir voru þegar stíflað var, t.d. er allt flatarmál Þingvallavatns, Mývatns og Lagarfljóts inn i í heildarflatarmálstölunni en á þessum stöðum var aðeins um vatnsborðshækkun að ræða. Ekki eru allar smávirkjanna taldar með, þar sem gögn um landnotkun þeirra eru ekki fyrirliggjandi. 19

22