PËRMBLEDHJE HISTORIKE E KËRKIMEVE GJEOLOGJIKE PËR NAFTË NË SHQIPËRI

Transcription

1 Nga Haki Rrokaj 10 Mars 2015 Material i shkruar në muajin Gusht të vitit 1937 nga L Maddalena gjeolog i Hekurudhave të Shtetit Italian dhe i publikuar në REVISTA ITALIANA DI PETROLIO Së bashku me këtë material po në këtë revistë është botuar edhe një material me ese gjeologjike, spjegime dhe ilustrime me harta dhe profile gjeologjike nga Stanislav Zuber PËRMBLEDHJE HISTORIKE E KËRKIMEVE GJEOLOGJIKE PËR NAFTË NË SHQIPËRI Literatura e herëshme për gjeologjinë shqiptare të naftës është e varfër ndërsa ajo për gjeologjinë në përgjithësi është mjaft e pasur Studimi i parë gjeologjik është ai i Konkuand i vitit 1868 i cili përshkruan minierën e bitumit në Selenicë të Vlorës që është sinjalizuar nga shënja të naftave të rënda dhe çfaqjeve të gazit në zonat për rreth minierës Martelli në vitin 1905 kreu një studim të detajuar të bitumit të Selenicës dhe më vonë në vitet 1910,1912 publikoi disa studime të kryera në zonën për rreth Vlorës Në vitin 1913 nga Piazi dhe De Toni u krye një studim stratigrafik e tektonik për gjirin antik Shqiptar që vendoset në zonën midis Durrësit,Elbasanit dhe Vlorës i cili përbënte bazën e përfundimeve nga pikpamja e mundësisë së akumulimit të naftës në rajon,kështu këto ishin treguesit e parë të kërkimit të naftës dhe bitumeve në zonën e Devollit,Berat Në Shqipërinë veriore ishin kryer disa herë nga baroni Franc Nopça dhe Veters.Në vitet e fundit të luftës së parë botërore erdhi në Shqipëri E.Novak,i cili punoi deri në fund të vitit 1924,F.Weigner dhe I. Premik në zonën lindore të pushtuar nga trupat Franceze punonin gjeologët Francezë dhe rezultatet e punimeve të tyre u publikoheshin nga I Boukart.Gjat luftës,pak pas pushtimit italian të Vlorës u njoftua nga oficerë të marinës Italiane,një fenomen interesant në fushën e Sherishtës në një distancë të vogël nga fshati i Drashovicës në të majtë të lumit të Shushicës,midis urës së Penkovës dhe asaj të Drashovicës nga burimet e ujit dalloheshin rrjedhje të naftës së rëndë Ministria e Marinës Italiane dërgoi në vitin 1917 një komision teknik për naftën dhe gjeologësh me detyrën e studimit gjeologo tektonik të zonës që përfshihej midis lumit të Vjosës dhe gjirit të Vlorës i cili konkludoi me zgjedhjen e një vëndi ku duhej të bëhej sondazhi i parë për kërkim me shpimin e një pusi. Në fillim të vitit 1918 filloi instalimi i një kantieri në fushën e Drashovicës.Rezultatet e shpimit dolën mjaft interesante megjithëse avancimi i shpimit u ndërpre në 200 m thellësi pasi u detyruan që t a abandononin për shkak të pushtimit italian të Shqipërisë së mesme dhe të jugut. Historia e naftës në Shqipëri filloi me këtë iniciativë të thjeshtë italiane Fatkeqësisht sekreti i shpimit të këtij pusi dhe rezultatet u përhapën dhe shumë kompani nafte në botë filluan të interesohen

2 për këtë fushë,filluan të dërgohen në Shqipëri ekipe gjeologjike dhe filluan kështu tratativat me qeverinë e pa stabilizuar Shqiptare për të përfituar konçensione. Ndërkaq gjeologu Novak kaloi në shërbim të qeverisë Shqiptare dhe u krijua mundësia e vijimit të studimeve të filluara gjat luftës së parë botërore,dhe është merita e tij për një numur mjaft të madh manifestesh për naftën në Shqipërinë e mesme të publikuara në Petroleum Zeitschrift ku paraqitet edhe një skicë gjeotektonike e rajonit e cila më vonë është kompletuar me një seri publikimesh të rëndësishme të kurorëzuara me një hartë gjeologjike të Shqipërisë Njëkohësisht qeveria Shqiptare krijoi një zyrë Shtetërore të kërkimeve të drejtuar nga G Ineiken,i cili gjat viteve që drejtoi këtë zyrë ( 1920 deri 1924) arriti të realizojë një ligj të miratuar modern për kërkimet minerare si dhe një regjim racional për konçensionet e naftës të cilat lejoheshin të kryenin edhe një seri kërkimesh për naftë në vënd Janë të njohura shumë mirë ngjarjet për të mos u përsëritur këtu, të cilat në masë të madhe ishin politike dhe konkurenca botës për konçesione territori të supozuara prespektive për naftë të cilat në një periudhe besohej si një Mesapotami e re Konçensionet ishin : Anglo Persian Oil Company Azienda Italiani Petroli Albania Societa Italiana Minerare di Selenizza Standard Oil Company of New Jersey Ruston Syndicat Franco Albanais Ndërkohë proçedonin studimet gjeologjike për llogari të kompanive të ndryshme të naftës Me rëndësi të madhe ishin pa dyshim studimet e realizuara nga skuadra gjeologjike Anglo-Persian Oil Company nën drejtimin e Papp,studime të tjera të kryera nga Wadc dhe De Cizankurt.Për grupin Italian të përfaqësuar nga AIPPA (Azienda Italiani Petroli Albania )të krijuar në vitin 1926 si administratë autonome nën siglën e Hekurudhave të shtetit Italian,punonin L Madalena gjeolog I Hekurudhave të Shtetit Italian dhe G Ineishen I kaluar në shërbim të AIPA e më vonë Porro I pasuar nga S.Zuber në vitin 1927 Nga kërkimet e para gjeologjike të kompanive të ndryshme dhe kryesisht nga AIPA rezultoi se për zgjidhjen e problemit të naftës duheshin kryer para së gjithash studime gjeologjike të mundëshme me karakter regjonal Me përfundimin e studimeve rezultuan evidentime të vëndburimeve të naftës Shqiptare jashtë atyre klasike dhe se studimet duheshin kryer esencialisht të orientuar nëpërmjet rrugëve me karakter paleografik.

3 Me përparimin e studimeve, vështirësia për të kuptuar vendosjen e një serie të shtresave të naftës diktoi nevojën që të mbështetet në një fushatë të hulumtimeve gjeofizike që i u besuan A.Belluigit, i cili ishte në gjëndje të jepte një kontribut të rëndësishëm me njohuritë e gjeologjisë nëntokësore të rajoneve të studiuara dhe metodat e kërkimitt të nevojshme në kushtet e veçanta në Shqipëri AIPA filloi aktivitetin e vet nga fundi i vitit 1925 Puna e nisur me shpimet mund të ndahej në tre etapa,së pari duhej bërë eksplorimi në zonën e kufirit, si në pjesën e AIPA ashtu edhe në pjesën e Anglo Persianëve e cila rezultoi pa konkretizim pozitiv. Ndërkaq Shoqëria Italiane e Minierave në Selenicë pati disa suksese të veçanta në zonën e shpuar në thellësi të vogla në luginën e Shushicës dhe në Penkovë Në vitet 1927,1928 edhe AIPA edhe shoqeria konçensionare Anglo Persiane kaluan me shpime më tej në drejtim të brëndësisë por fatkeqësisht vetëm disa rezultate modeste në afërsi të Selenicës u konkretizuan AIPA nuk arriti ndonjë sukses industrial të theksuar,anglo Persiania në zonën e Patosit mori disa rezultate pozitive por produkti ishte shumë i vogël dhe gati i pa përdorshëm. Në këtë kohë fillojnë të bëhen punimet e para me dy shpime në zonën e Kuçovës në Devoll rreth 80 km nga kufiri dhe këtu u konstatuan disa horizonte naftëmbajtës që meritonin vëmëndje. Prej kësaj kohe filloi intensifikimi i kërkimeve në këtë zonë dhe u abandonua gradualisht rajoni i kufirit të konçensionit. Zhvillimi i basenit të Devollit ishte rezultat i një pune të kujdesëshme,racionale, pune të pandërprerë dhe bashkpunuese midis gjeologjisë dhe shpimit të puseve. Në vitin 1930mund të thuhet se i gjithë aktiviteti ishte përqëndruar në territorin e Devollit në të cilin ishte i përfshirë edhe Pekishti në zonën e margjinizuar të Dumresë Në vitin 1935 u morën qartësime të mjaftueshme për zonën e kërkimit dhe u konkretizua me rezultat fusha naftëmbajtëse e Devollit (Kuçovës ) për pjesën tashmë të përcaktuar të sigurtë Njëkohësisht,me këmbëngulje, në zonën tashmë të zbuluar të naftës, vijonin studime gjeologjike të karakterit regjional,disa herë më të detajuara Në këtë mënyrë janë zbuluar dhe zgjeruar zona të Terciarit Shqiptar që kompleton kuadrin e studimeve në rajone tashmë të njohura naftëmbajtëse. Me impulsin e fuqishëm të dhënë nga LL EE Ministri Konstanco Çiano dhe më vonë Martelli erdhi implementimi i një plani racional të grumbullimit,zhvillimit dhe vendosjen më vonë në ekekzekutim nga vijuesit LL EE Umberto Pappini dhe Stefano Benni Në vitin 1934 filloi ndertimi i tubacionit të transportit të naftës me gjatësi 74 km i cili pëfundoi në dhjetor të vitit 1935 dhe ishte i pari që mbushte ngarkesa me lëndë djegëse nga porti i Vlorës Në datën 25 Dhjetor ai u vu në punë duke e nisur naftën brut për në rafineritë e Fiume dhe Mestre

4 Më poshtë po rendis disa profile dhe skica hartash gjeologjike të publikuara në po këtë këtë revistë si ilustrime të shkrimit të Stanislav Zuber :

5

6

7

8 Shënim nga H.Rrokaj. Nëpërmjet këtij shënimi do të doja të theksoja se kam njohur personalisht saldatorë dhe punëtorë që kanë punuar në ndërtimin e këtij tubacioni dhe kam në kujtesë edhe emrat e tyre si dhe respektin për ta,që e vijuan punën në naftë deri sa dolën në pension para viteve 90 Ata janë : Todi Lëngu,Taqi Çuko Miti Prifti e Hilli Prifti

9 Njëri prej tyre (saldator) tashmë ka vite që nuk rron ishte Todi Lëngu i cili kishte patur rastin të punësohej nga AIPA si saldator,ai kujtonte dhe tregonte se në sektorin ku ai punonte montimi I tubacionit thuajse tërësisht u krye me saldim me oksigjen,sepse ende në atë periudhë nuk ishte futur në përdorim saldimi me elektroda nëpërmjet energjisë elektrike,përveç kësaj ende deri më sot (shpresoj ) se pjesë të këtij tubacioni i kanë shpëtuar vandalizmave të pas viteve 90 të cilat shkatërruan çdo gjë të Vjetër ky tubacion ka vijuar të përdoret deri në vitet 90 e më vonë për transport nafte dhe gazi me presione të ulëta për shkak të vjetërsisë dhe garancive të ulëta teknike për shkak të kohës së gjatë të përdorimit dhe transportit të naftës me përmbajtje të lartë të squfurut dhr rërës së shtratimit naftëmbajtës,por theksoj se në disa prerje të bëra në të kam vërejtur një ruajtje të mrekullueshme të tij me material izolues të përforcuar.po kështu kam patur mundësinë të përdor dhe shikoj projektin e tij të bërë në vitet 30,një projekt që shpesh e krahasoja edhe me projektet tona të 50 e 60 viteve më pas dhe nuk mund të pranoja se ishin më të mira e avancuara për shkak të kohës.po kështu ndërtime të kryera në funksion të transportit të naftës nga AIPA kanë rezistuar deri në vitet 90 si në Kuçovë,Pobrat, Strum Fier Patos,Ofiçina e Vjetër e Vlorë Vetëm ato që nuk mundën t I shkatërronin dot kanë mbetur ende ndërsa ç mund të shkatërrohej është shkatërruar dhe përvehtësuar e shitur për pesë lek. Depozitat e naftës brut( tre prej tyre me aftësi mbajtëse 3500 m 3 secila nga katër të ndërtuara,një prej të cilave ishte e dëmtuar qysh në luftën e dytë botërore për shkak të një bombardimi) si dhe moli e terminali i tubacioneve të mbushjes së tankerave kanë vijuar të përdoren deri në dhjetor të vitit 1975 kur për shkak të një derdhje nafte dhe ndohtjeje të plazhit të Ri në Vlorë u ndërpre puna në Ujin e Ftohtë Ndërsa depozitat e nëndheshme me një sistem drenazhimi (galeri nga jasht mureve të depozitave prej betoni të lidhura me sistem galerie për kontroll visual periodik të gjëndjes teknike të tyre dhe shkarkimeve teknologjike të kontrolluar dhe mbrojtur nga zjarret dhe ndohtjet) që ndodhen tek ish fabrika e çimentos Vlorë ende ekzistojnë dhe kanë vijuar të përdoren pjesërisht për depozitim vaji ushqimor dhe gazoili deri në vitet Është për të ardhur keq që ashtu si edhe përpjekjet që bëhen për ruajtjen e vlerave historike në sektorë të tjerë për Naftën e Gazin nuk kujtohet kush për vlerat historike që kanë prandaj edhe duhet të tentojmë për rritje të ndjeshmërisë tek njerëzit që kanë pushtet dhe detyrim ligjor të kujtohen edhe për naftën e gazin për mbrojtjen e disa fragmenteve më përfaqësuese të historisë së saj.