ASOCIACIONI I KOMUNAVE TË KOSOVËS DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA

Transcription

1 ASOCIACIONI I KOMUNAVE TË KOSOVËS DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA BOTIMI I DYTË Prishtinë, shkurt 2015

2 ASOCIACIONI I KOMUNAVE TË KOSOVËS DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA BOTIMI I DYTË Prishtinë, shkurt 2015

3 2 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA

4 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 CONTENTS 1 HYRJE...5 Qëllimi dhe prapavija...5 QËLLIMI DHE PRAPAVIJA Historik i shkurtër Parimet dhe qëllimet e arsimit në Kosovë Parimet e arsimit paruniversitar Qëllimet e arsimit parauniversitar Sistemi i arsimit në Kosovë (tabela) Plani Strategjik i Arsimit në Kosovë Organogrami i MASHT-it Organogrami i DKA-ve Qeverisja e arsimit në nivel komune PJESA 1 ARSIMI NË NIVEL KOMUNAL Rolet dhe përgjegjësitë e Komunave Kompetencat e Komunave në nivelet 0, 1, 2 dhe 3 të Arsimit Publik Përgjegjësitë administrative të Komunave Kompetencat në Ndërtimin e Objekteve Arsimore Publike Kompetencat që përcaktohen nga Burimet e Financimit Përgjegjësitë e Komunavel lidhur me Licencimin, Regjistrimin dhe Punësimin e Mësimdhënësve Licencimi i institucioneve edukativo-arsimore Disa përgjegjësi tjera PJESA 2 ROLI DHE PËRGJEGJËSITË E DKA-VE PËR TË SIGURUAR CILËSINË NË SHKOLLA Zhvillimi i kurrikulave në shkollë Monitorimi i procesit të zbatimit të kurikulave Mentorimi/përkrahja i (e) mësimdhënësve, shkollave për zbatimin e kurrikulës së re Monitorimi i cilësisë edhe efektshmërisë Monitorimi i performancës së arsimit në nivel komune Organizimi dhe administrimi i vlerësimeve të jashtme Vlerësimi i performancës së shkollave Grumbullimi dhe analiza e të dhënave të SMIA-s Bashkëpunimi me palët, informimi dhe raportimi PJESA 3 PËRGJEGJËSITË E NDARA ME KOMUNITETIN, MASHT-IN DHE AKTERËT TJERË Standardet e performancës së Drejtorëve dhe Mësimdhënësve Sistemi i Licensimit të mësimdhënvsve Sistemi i punësimit të stafit menaxherial dhe mësimdhënës Jodiskriminimi, mundësitë e barabarta dhe gjithëpërfshirja Integrimi i komuniteteve në arsim Edukimi për fëmijë me nevoja të veçanta Zbatimi i strukturës së re arsimore Monitorimi dhe përmirësimi i vijueshmërisë së nxënësve Klasat shtesë, arsimimi për të kthyerit nga diaspora, integrimi PJESA 4 PROCEDURA STANDARDE TË VEPRIMIT (PSV) TË DOMOSDOSHME PËR DKA-TË Çka është PSV-ja? Përdorimi dhe qëllimet Stili i të shkruarit Hapat në procesin e përgatitjes së PSV-ve Formati i përgjithshëm i PSV-së Shembuj të PSV-ve

5 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA Procesverbal i të intervistuarve- pjesa e II...61 Formulari për nivelin fillor PJESA 5 QEVERISJA E SHKOLLAVE Udhëheqja (drejtori) e shkollës Nxënësit Mësimdhënësit Prindërit Këshilli Drejtues i Shkollës Personeli teknik dhe profesional në shkollë Plani Zhvillimor i Shkollës Plani i punës së drejtorit të shkollës Rregullorja e brendshme e shkollës SHTOJCA DHE LIDHJE RELEVANTE

6 HYRJE 1QËLLIMI DHE PRAPAVIJA 5

7 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA QËLLIMI DHE PRAPAVIJA Qëllimi i këtij doracaku është që udhëheqësve komunal të arsimit dhe udhëheqësve të arismit në nivele tjera shtetërore t ju ofrohjmë disa udhëzime të qarta lidhur me qeverisjen e arsimit në nivel komunal. Politikat arsimore duhet të zhvillohen dhe zbatohen në të gjtiha nivelet arsimore duke përfshirë edhe fushat profesionale, pedagogjike dhe atë infrastrukturore. Këto politika duhet të bazohen në resurset në dispozicion, të jenë në pajtueshmëri të plotë me legjislacionin në fuqi dhe të kontribuojnë në arritjen e qëllimeve dhe rezultateve të caktuara. Me këtë doracak synohet që Drejtorët e Drejtorive Komunale të Arsimit (DKA), zyrtarët komunal të arsimit, drejtorët e shkollave, mësimdhënësit e prindërit, si dhe udhëheqës tjerë të arsimit t i kenë më të qarta rolet e përgjegjësitë e palëve të ndryshme me interes në arsim në nivel komune. Udhëheqësit arsimit dhe vendimmarrësit në nivel komune do të duhej ta lexonin këtë doracak për të vërejtur më qartë rolet dhe përgjegjësitë e tyre. Me vëmendje të veçantë, e duke mos anashkaluar pjesët tjera, duhet të shikohen pjesët një dhe tre të këtij doracaku ku janë qartësuar detyrat e DKA-ve si dhe përgjegjësitë e ndara me palët tjera me interes në arsim. Këto detyra është me interes të studiohen më tutje, të ndahen me stafin në nivel komune dhe të koordinohen me palët tjera të involvuara në udhëheqjen e arsimit siç dhe është tentuar të sqarohet në këtë doaracak. Në raste të caktuara gjatë përdorimit të këtij doracaku, udhëheqësit e arsimit dhe përdoruesit tjerë të zakonshëm, mund të kërkojnë informacione duke ju referuar burimeve e resurseve të ndryshme të ofruara në këtë doracak. Kurdo që është e mundshme do të ofrohen burime e referenca shtesë si dhe kontakte kryesore në Ministrinë e Arsimi, Shkencës dhe Teknologjisë (MAShT). Pas çdo pjesë të këtij doracaku do të ofrohen adresa e lidhje për burime e resurse të nevojshme. Një element tjetër me rëndësi për përdoruesit e këtij doracaku është se pjesa më e madhe e doracakut i referohet arsimit të përgjithshëm. Kjo nuk nënkupton se arsimi dhe aftësimi profesional trajtohet si më pak i rëndësishëm por në këtë edicion do të trajtohen më shumë aspektet e arsimit të përgjithshëm. Për qëllime praktike ky doracak është ndarë në disa pjesë, si: 1. Legjislacioni, organizimi dhe funksionimi i DKA-ve 2. Përgjegjësitë pedagogjike dhe profesionale të DKA-ve 3. Përgjegjësitë e ndara me akterët tjerë të arsimit 4. Udhëzime për disa Procedura Standarde të Veprimit (PSV) 5. Qeverisja e shkollave 6. Lista me burime e resurse të dobishme Secila nga këto pjesë është tentuar të organizohen në atë mënyrë që të mund të lexohet lehtë dhe të jetë në dobi të përdoruesve të këtoj doracaku Historik i shkurtër Në dekadën e fundit në Kosovë sistemi i arsimit ka pësuar disa ndryshime thelbësore si në fushën e legjislaconit arsimor ashtu edhe në aspektin pedagogjik e profesional të tij. Si rezultat kemi një numër të madh të ligjeve e udhëzimeve administrative të cilat e rregullojnë arsimin si në nivel qendror ashtu dhe në atë lolal, komunal. Të gjitha këto dokumente janë të shpërndara në vende dhe forma të ndryshme dhe shpesh nuk është e lehtë t i kenë në dispozicion përfituesit në nivel komune. 6

8 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 Me këtë doracak mëtojmë të plotësojmë këtë zbrazëtirë dhe mungesë të një materiali të vetëm në formën e një doracaku. Më tepër se një përmbledhje e ligjeve dhe udhëzimeve ky doracak është menduar si një udhëzues praktik e i arsyeshëm, gjithëpërfshirës dhe i lexueshëm i cili tregon përshkrimet e punës, detyrat, përgjegjësitë dhe procedurat për administrimin e arsimit në nivelet komunale, shkollore e në disa raste edhe në nivel qendror në MAShT. Edhe pse një pjesë e përmbajtjes së doracakut është shkëputur nga ligjet dhe udhëzimet administrative, pjesa më e madhe e tij duhet shikuar si një doracak praktik për të përmirësuar dhe avancuar qeverisjen e arsimit në nivel komune. Është me rëndësi të theksojmë se ky doracak vazhdimisht do të azhurnohet me qëllim që të përcjellim ndryshimet në fushën e politikave arsimore si dhe efektin e tyre në aspektin e përgjegjësisve dhe obligimeve praktike për punën të DKA-ve dhe MASHT-it. Pra, ky doracak do të jetë një dokument i gjallë që do të plotësohet në vazhdimësi Parimet dhe qëllimet e arsimit në Kosovë Parimet e arsimit paruniversitar Në Ligjin për Arsim parauniversitar, Neni 31, janë paraqitur shumë qartazi parimet e përgjithshme të arsimit parauniversitar. Ato përfshijnë: 1. Asnjë personi nuk guxon t i mohohet e drejta për arsimim. 2. Arsimi parauniversitar është përgjegjësi e përbashkët e prindërve, institucioneve arsimore dhe aftësuese, komunave dhe qeverisë, sipas funksioneve dhe detyrave përkatëse të përcaktuara në këtë ligj. 3. Është obligim i përgjithshëm i Ministrisë, komunave, institucioneve arsimore dhe të gjitha organeve të tjera, të përfshira në ofrimin e arsimit parauniversitar, siç është rregulluar përmes këtij ligji dhe ligjeve të tjera në fuqi, që të planifikojnë dhe ofrojnë shërbime efikase, efektive, fleksibile, gjithëpërfshirëse dhe profesionale, të dizajnuara për t u ofruar të gjithë fëmijëve të drejtat e barabarta për shkollim, në pajtim me aftësitë dhe nevojat e tyre specifike, si dhe për të avancuar zhvillimin e tyre arsimor e social. 4. Gjatë planifikimit, menaxhimit dhe zbatimit të sistemit të arsimit parauniversitar, Ministria, komunat, si dhe institucionet arsimore dhe ato aftësuese do të marrin parasysh normat e miratuara ndërkombëtare për arsimin për të gjithë, të drejtat e fëmijëve, mbrojtjen e grupeve të ndjeshme në shoqëri dhe për avancimin e barazisë gjinore. 5. Gjatë zbatimit të funksioneve dhe përgjegjësive të tyre në kuadër të këtij ligji dhe ligjeve të tjera në fuqi, Ministria, komunat dhe institucionet arsimore apo ato aftësuese do të: (a) respektojnë dhe avancojnë të drejtat e komuniteteve dhe pjesëtarëve të tyre, siç parashihet me Kushtetutë dhe me ligjet në fuqi; (b) kultivojnë njohuritë për kulturën, historinë, dhe gjuhën e të gjitha komuniteteve. 6. Qasja dhe përparimi nëpër të gjitha nivelet e arsimit dhe aftësimit parauniversitar do të mundësohet në pajtim me dispozitat e këtij ligji pa diskriminim në baza ekzistuese ose të supozuara, siç është ai: gjinor, racor, i orientimit seksual, i paaftësitë fizike, intelektuale ose i çfarëdo paaftësie tjetër, i gjendjes martesore, i ngjyrës, i fesë, i opinioneve politike apo të tjera, i përkatësisë kombëtare, etnike ose shoqërore, i shoqërimit me ndonjë komunitet, i pronës, i lindjes ose i ndonjë gjendje tjetër të nxënësit apo familjes së tij. 7. Institucionet publike arsimore duhet të përmbahen nga mësimdhënia fetare ose veprimtaritë tjera, të cilat propagandojnë një fe të caktuar. 8. Ministria, komuna, institucionet arsimore dhe aftësuese dhe komuniteti duhet ta bëjnë institucionin tërheqës dhe të 1 Referenca 1 - Ligji për arsim parauniversitar, Nr. 04/-031, L2011 7

9 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA sigurt për nxënësin, mësimdhënësin dhe prindërit, përmes përgjegjësive të tyre përkatëse për kurrikulum, standardet e ndërtimit dhe mirëmbajtjes së ndërtesave shkollore, shëndetësisë dhe sigurisë, ruajtjes së ambientit si dhe adresimit të çështjeve disiplinore dhe sjelljeve Qëllimet e arsimit parauniversitar Në bazë të Kornizës së Kurrikulës për Arsim Parauniversitar në Kosovë (Referenca 2) 2 arsimi në Kosovë ka për qëllim zhvillimin e dijes, të shkathtësive, të qëndrimeve dhe të vlerave që i kërkon shoqëria demokratike. Kjo u mundëson të rinjve të jenë qytetarë aktivë dhe të përgjegjshëm, të përballin në mënyrë konstruktive dallimet dhe sfidat si dhe të respektojnë të drejtat e tyre dhe të drejtat e të tjerëve. Të rinjve, arsimi në Kosovë do t u krijojë kushte për zhvillim të pavarur, në mënyrë që të përmbushin jetën e tyre personale dhe të kontribuojnë në ndërtimin dhe mirëqenien e shoqërisë kosovare. Në këtë kontekst, qëllimet e arsimit janë: kultivimi i identitetit personal, kombëtar, i përkatësisë shtetërore e kulturore promovimi i vlerave të përgjithshme kulturore dhe qytetare zhvillimi i përgjegjësisë ndaj vetes, ndaj të tjerëve, ndaj shoqërisë dhe ndaj mjedisit aftësimi për jetë dhe për punë në kontekste të ndryshme shoqërore e kulturore zhvillimi i ndërmarrësisë dhe përdorimi i teknologjisë aftësimi për mësim gjatë gjithë jetës. Qëllimet e përgjithshme të arsimit janë të integruara në rezultatet e përcaktuara të të nxënit, në përmbajtjet mësimore dhe duhet të jenë në kulturën e përditshme të shkollës. Realizimi i tyre obligon të gjitha institucionet arsimore, në nivel qendror dhe komunal/local, dhe aktorët e tjerë që janë pjesëmarrës në procesin edukativo-arsimor të Republikës së Kosovës Sistemi i arsimit në Kosovë (tabela) Struktura e re e sistemit të arsimit në Kosovë përfshin nivelet arsimore në vijim: NIVELET SIPAS SNKA1 STRUKTURA E ARSIMIT TË KOSOVËS MOSHAT Arsimimi i të rriturve/arsimimi gjatë tërë jetës në shkallë të gjerë (formal dhe joformal) 23/24+ SNKA 6 Arsimi pasuniversitar 23/24+ SNKA 5 Arsimi universitar SNKA 4 Arsimi passekondar jouniversitar 18 + SNKA 3 Arsimi i mesëm i lartë Klasat X-XII Referenca 2 Korniza e Kurrikulës së Arsimit Parauniversitar në Kosovë,

10 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 SNKA 2 SNKA 1 Arsimi i mesëm i ulët Klasat VI-IX Arsimi fillor Klasat I-V SNKA 0 Klasa parafillore 5-6 Arsimi parashkollor lindje-5 Gjatë niveleve formale të shkollimit, nxënësit në mënyrë koherente përgatiten për mësim gjatë tërë jetës dhe për botën e punës në epokën e dijes të bazuar në digjitalizim. Krahasuar me Kornizën e Kualifikimeve, në Kornizën e Kurrikulës prezantohen dhe sqarohen vetëm 4 nivelet formale të arsimit dhe 5 nivele të kualifikimeve. Me këtë ofrohet një bazë e mirë, një platformë e cila në të njëjtën kohë është dritare e hapur drejt arsimimit gjatë tërë jetës dhe arsimimit të të rriturve. Prandaj, në të gjitha shkallët e Kurrikulës dhe në të gjitha fushat e Kurrikulës do të theksohen mundësitë që u ofrohen nxënësve për të arritur kualifikimet kombëtare të bazuara në Kornizën Kombëtare të Kualifikimeve (Referenca 3) 3. Korniza e Kurrikulës është e strukturuar sipas gjashtë shkallëve të Kurrikulës, të cilat paraqesin periudha me karakteristika të përbashkëta për sa i përket zhvillimit të fëmijëve dhe kërkesave të Kurrikulës. Ato paraqesin pikën referuese për përcaktimin e kompetencave kryesore që duhen zotëruar, kërkesat e progresit të nxënies, organizimin e përvojave mësimore, qasjen dhe kriteret e vlerësimit si dhe institucionin përgjegjës për arritjen e tyre. Strukturimi dhe organizimi i Kurrikulës sipas shkallëve të Kurrikulës mundëson: respektimin e karakteristikave të periudhave të ndryshme zhvillimore të fëmijëve me rastin e përcaktimit të qëllimeve specifike dhe kompetencave që duhen zotëruar nga fëmijët; respektimin e ritmeve individuale të nxënësve drejt zotërimit të kompetencave të parapara për shkallën e caktuar të Kurrikulës; sigurimin e një qartësie më të lartë në artikulimin e rezultateve të pritura të të nxënit gjatë shkallëve të Kurrikulës si pikë referuese për planifikimin dhe organizimin e punës edukativo-arsimore në nivel shkolle; sigurimin e një fleksibiliteti të shtuar në planifikimin dhe organizimin e punës edukativo-arsimore nëpërmjet zgjerimit të ciklit të planifikimit nga një vit shkollor në dy/tri vite shkollore (varësisht nga shkalla e Kurrikulës); sigurimin e udhëzimeve specifike për organizimin e punës edukativo-arsimore gjatë shkallëve të Kurrikulës, me theks të posaçëm në metodat e punës dhe format e vlerësimit; rritjen e llogaridhënies së shkollës dhe autoriteteve lokale të arsimit për cilësinë e arsimit që ofrohet në nivel shkolle. Katër nivelet formale të arsimit janë paraqitur në tabelën më poshtë: 3 Referenca 3 Korniza Kombëtare e Kualifikimeve 9

11 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA SISTEMI NDËR. I KLASIFIKIMIT SNKA 3 SNKA 2 SNKA 1 SNKA 0 NIVELET E SISTEMIT FORMAL TË ARSIMIT Arsimi i mesëm i lartë Klasa XII Arsimi i mesëm i lartë Klasat X-XI Arsimi i mesëm i ulët Klasat VIII-IX Arsimi i mesëm i ulët Klasat VI-VII Arsimi fillor, Klasat III-V Arsimi fillor, Klasat I-II Klasa parafillore Mosha 0-5 SHKALLËT E KURRIKULËS Shkalla e Kurrikulës 6 Konsolidim dhe specializim Shkalla e Kurrikulës 5: Zhvillim themelor i përgjithshëm dhe profesional Shkalla e Kurrikulës 4: Përforcim dhe orientim Shkalla e Kurrikulës 3: Zhvillim i mëtejmë dhe orientim Shkalla e Kurrikulës 2: Përforcim dhe zhvillim Shkalla e Kurrikulës 1: Përvetësim themelor Shkalla përgatitore e Kurrikulës: Edukimi në fëmijërinë e hershme 1.3. Plani Strategjik i Arsimit në Kosovë Plani Strategjik i Arsimit në Kosovë (PSAK), është zhvilluar si një plan gjashtëvjeçar që i lidh mësimin gjatë gjithë jetës dhe gjithëpërfshirjen në arsim dhe bazohet në një model të të nxënit që u drejtohet të gjithë nxënësve, duke u ofruar mundësi të barabarta dhe arsimim cilësor. Strategjia është një ndërmarrje me shtrirje të gjerë që i pranon gjithpërfshirjen dhe mësimin gjatë gjithë jetës si bazë të tërë sistemit arsimor dhe si të drejtë dhe obligim ndaj qytetarëve të vet. Me rëndësi vendimtare për organizimin e shërbimeve është edhe decentralizimi i strukturave menaxhuese përtej nivelit të komunave dhe zgjerimi i bazës financiare të arsimit. Plani strategjik i ka tri qëllime: 1. Të përkrahë, të bashkërendis, të rregullojë dhe të promovojë arsimim cilësor për të gjithë qytetarët; 2. Të orientojë të gjithë nënsektorët në aktivitetet e tyre të rregullta afatmesme, në planifikimin vjetor dhe në hartimin e realizimin e buxhetit; 3. Të sigurojë një bazë për bashkërenditjen dhe negociimin me agjencitë qeveritare, me partnerët zhvillimorë dhe me palët e tjera kryesore në sektorin e arsimit, për të përcaktuar shtrirjen dhe për të përdorur investimet dhe planifikimin afatgjatë në sektorin e arsimit të përfshira në suaza të një kornize unike të planifikimit dhe të një fondi për financim. Plani Strategjik i Sektorit të Arsimit është ndarë në tetë fusha programore për të cilat janë zhvilluar rezultatet dhe treguesit specifikë. Këto fusha programore ë dhënë në vijim: përfshijnë 1. Edukimi parashkollor (EPSH) dhe Edukimi Parafillor (EPF); 2. Arsimi Parauniversitar (APU); 3. Arsimi dhe Aftësimi Profesional (AAP); 4. Zhvillimi Profesional i Mësimdhënësve (ZHPM); 5. Arsimi i Lartë (AL); 6. Arsimi dhe Aftësimi për të Rriturit (AARR); 10

12 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT Teknologjia e Informimit dhe e Komunikacionit (TIK); 8. Ndërtimi i Kapaciteteve. Fusha e tetë shërben për të treguar se suksesi në shtatë nënprogramet paraprake do të bazohet në një menaxhim të mirë e energjik të tërë sektorit. Në këtë kuptim, do të forcohet menaxhimi sektorial si në nivel qendror dhe në atë komunal. PSAK-ja do të udhëhiqet nga MASHT-i, do të aplikojë qasje të përbashkëta për tërë sektorin dhe do të përparojë gjithnjë në drejtim të përdorimit të procedurave të Qeverisë së Republikës së Kosovës për realizimin dhe llogaridhënien për të gjitha shpenzimet. Megjithëkëtë, PSAK-ja duhet të kundrohet si një dokument i gjallë dhe besohet se do të ndodhë përpunimi i mëtejmë i strategjive nënsektoriale në fazat e ardhshme të planifikimit vjetor që do të marrin parasysh kapacitetet e tanishme dhe mundësitë buxhetore. MASHT do të krijojë një Kornizë për Vlerësimin e Performancës (KVP) për programin sektorial të ndërlidhur me një sistem të përmirësuar të SMIA-s. KVP-ja është një kornizë e dakorduar që do t u shërbejë palëve të involvuara për matjen e përparimit në implementimin e PSAK-së Thelbi i KVP-së qëndron në përkufizimin e kritereve të vlerësimit për pikat e referimit ose caqet, si dhe për rezultatet e nivelit të strategjisë dhe të programit. Kështu KVP-ja do të vlerësojë dhe raportojë lidhur me PSAK-në në tri nivele pikat e referimit për implementim, strategjitë nënsektoriale dhe aktivitetet. Treguesit e performancës do të përdoren nga MASHT, partnerët zhvillimorë dhe nga palët e involvuara si mjet i parë matjeje për ndikimin dhe rezultatet krahasuar me resurset e përdorura gjatë vlerësimit të performancës së sektorit. Secili program prioritar nënsektorial i përmban pikat e referimit ose rezultatet që pritet të realizohen deri në vitin Do të duhet vlerësuar si proceset ashtu edhe tendencat e rezultateve, ashtu siç janë përshkruar në kornizat logjike të nënsektorëve. Matja e realizimit të rezultateve arsimore dhe i performancës së sektorit kërkon zhvillimin e një numri të treguesve (indikatorëve) kryesorë për vlerësimin periodik të përparimit në drejtim të realizimit të caqeve (pikave të referimit) të PSAK-së dhe të objektivave strategjike të secilit nënsektor. Monitorimi i sektorit përbëhet nga disa komponenta monitoruese ku përfshihen: 1. Aritjet dhe çështjet (vështirësitë) në implementimin e politikave 2. Financimi i sektorit dhe çështjet 3. Trendet kryesore nënsektoriale dhe çështjet 4. Trendet në standardet e të nxënit dhe të mësimdhënies dhe vështirësitë. Dy komponentat e para (1 e 2) janë çështje të politikave e të proceseve. Matrica e monitorimit të politikave është dhënë në vijim në mbështetje të analizës sektoriale. Korniza e PSAK-së për Kornizën për Monitorimin e Politikave është paraqitur në tabelën e mëposhtme. 11

13 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA DIMENSIONI Rezultatet e PSAK-së? Proceset e PSAK-së? PYETJET ORIENTUESE Si funksionon sektori në kuptimin e objektivave politike të PSAK-së? A është PSAK-ja në rrugë të mirë për të arritur këto objektiva? Cilat kanë qenë arritjet më të mëdha gjatë periudhës njëvjeçare për secilin prej objektivave prioritare të PSAK-së? Cilat janë rezultatet kryesore të realizuara nga PSAK-ja gjatë vitit përkatës (bazuar në planin vjetor sektorial të implementimit ose në bazë të planit operacional)? Çfarë rishikimesh, studimesh dhe vlerësimesh janë kryer dhe çfarë rezultatesh kanë dhënë ato? A ka nevojë të ndryshohen prioritetet e politikave të PSAK-së? Cili është proporcioni i financimit nga qeveria dhe nga partnerët zhvillimorë që në mënyrë direkte ose indirekte lidhen me politikat prioritare të PSAK-së? Sa është e fuqishme pronësia mbi PSAK-në nga palë të ndryshme të involvuara? Deri në ç masë i përdorin partnerët zhvillimorë sistemet qeveritare të buxhetit, shpenzimeve, kontabilitetit dhe raportimit? Çfarë ka qenë ndikimi i kësaj? Sa i përshtatet ndarja e tanishme e buxhetit në mes të nënsektorëve ndarjes së projektuar në PSAK? Cilat janë trendet e shpenzimit në administratë, nëpër nënsektorë, shpenzimet jashtë pagave në nivel shkolle, dhe asistenca teknike si përqindje e shpenzimeve të përgjithshme dhe cilat janë implikimet e kësaj? Hulumtimi për përcjelljen e shpenzimeve publike për shkollat dhe për arsimin, Deri në ç masë e ka zvogëluar koordinimi i donatorëve barrën e menaxhimit të donatorëve nga MASHT? Çfarë përparimi është bërë kundrejt parimeve të PSAK-së për barazinë gjinore, për arsimin gjithëpërfshirës dhe arsimin e të varfërve? Dy komponentat e fundit (3 dhe 4) janë tregues kryesorë nënsketorial të PSAK-së dhe trajtohen nga treguesit kryesorë të paraqitur në tabelën 7.2 që përbëhen nga treguesit e verifikueshëm të bazuar në caqe nënsektoriale. Treguesit e caqeve të paraqitur në tabelën e mëposhtme do të përcillen rregullisht duke ndërmarrë masa të duhura që të sigurohen të dhëna të besueshme për palët e involvuara në nivel qendror dhe në nivel të komunave. Secili veprim i domosdoshëm politik do të ndërmerret për të siguruar reagim të shpejtë ndaj trendeve të vërejtura nga të dhënat e mbledhura; menaxhmenti i lartë do të jetë përgjegjës për një reagim të tillë në kohë të duhur. Do të jetë e rëndësishme që qysh në fazën e hershme të jetësimit të PSAK-së të rishikohen dhe, sipas nevojës, të zvogëlohet numri dhe shtrirja e treguesve dhe caqeve kryesore nënsektoriale me qëllim që të bëhen më të përdorshëm. Tabla e (disa) treguesve kryesorë nënsektorialë të PSAK-së të cilët janë me interes për DKA-të dhe janë të ndërlidhur me SMIA-n. 12

14 KODI TREGUESI I VERIFIKUESHËM NËNSEKTORIAL GJENDJA FILLESTARE 2011 (NGA PROGRAMET NËNSEKTORIALE TË PSAK-SË) CAQET VJETORE TË PERFORMANCËS (CVP): BAZUAR NË CAQET E PLANIT VJETOR TË IMPLEMENTIMIT KOMENT: VLERËSON PERFORMANCËN VJETORE KARSHI CVP EPSH Parashkollor dhe parafillor EPSH 1 Numri i grup-moshës në parafillor sipas gjinisë EPSH 2 Numri i grup-moshës në parashkollor sipas gjinisë EPSH 3 Numri i mësimdhënësve që arrijnë numrin e caktuar të orëve të aftësimit të akredituar EPSH 4 Nr. i shkollave të licencuara EPSH 5 Nr. i menaxherëve të aftësuar EPSH 6 (a) Nr. i mësimdhënësve të aftësuar për arsim gjithëpërfshirës EPSH 6 (b) Nr. i programeve të ofruara në shërbim APU Arsimi parauniversitar APU 1 Nr. i menaxherëve të shkollave e të komunave të aftësuar, sipas gjinisë APU 2 Nr. i ligjeve të miratuara dhe të implementuara APU 3 Nr. i komunave që i menaxhojnë financat në mënyrë efektive APU 4 Përqindja e vlerësimeve shkollore të kryera me sukses APU 5 Përqindja e shërbimeve aktive për orientim profesional APU 6 Nr. i shkollave që zbatojnë kurrikulumin e ri APU 7 Nr. i mësimdhënësve që përtërijnë licencën dhe shkalla e promovimit sipas gjinisë APU 8 Nr. i fëmijëve të pafavorizuar që hyjnë dhe mbesin në arsimin e obliguar APU 9 Nr. i nxënësve në arsimin e mesëm të lartë - sipas gjinisë 13

15 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA APU 10 APU 11 APU 12 AAP AAP 1 AAP 2 AAP 3 AAP 4 AAP 5 AAP 6 AAP 7 AAP 8 ZHM ZHM1 ZHM2 ZHM3 ZHM4 ZHM5 ZHM6 ZHM7 Nr. i shkollave që raportojnë dhe deshmojnë përmirësim të shëndetit e tësigurisë në shkollë Nr. i shkollave që veprojnë në një ndërrim Nr. i shkollave që marrin materiale/ mjete të duhura për të zbatuar kurrikulumin e ri Arsimi dhe aftësimi profesional Nr. i nxënësve dhe koha e aftësimit të kaluar në përvojë praktike në kompani Nr. i shkollave profesionale që kanë arritur autonomi në punë Nr. i QK-ve të integruara në AAP Ndarja dhe përshtatja e profilit të shkathtësive të punësimit Përqindja e institucioneve të AAP me sistem të SC Sasia e kurrikulave të përshtatshme e të përfunduara Nr. i pjesëmarrësve në trajnime që punësohen pas mbarimit sipas gjinisë Nr. i programeve të AAP që kualifikohen për akreditim Zhvillimi i mësimdhënësve Nr. i mësimdhënësve që marrin ZHPM Nr. i zyrtarëve të NjAM, inspektorëve dhe drejtorëve të shkollave që mbarojnë aftësimin për menaxhim sipas gjinive Nr. i vlerësimeve të ZHPM të kryera në shkollë Përqindja e të dhënave nga trajnimet të futura në bazë të të dhënave Nr. i programeve të akredituara ZHPM Nr. i trajnerëve për ZHPM sipas gjinive Nr. i mësimdhënësve që përtërijnë licencat dhe shkalla e avancimit sipas gjinive 14

16 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 ZHM8 ZHM9 ZHM10 ZHM11 ZHM12 ZHM13 ARR ARR1 ARR2 ARR3 ARR4 ARR5 TIK TIK1 TIK2 TIK3 TIK4 Nr. i shkollave me programe funksionale të ZHPM Përqindja e programeve të ZHPM të monitoruara me sukses Nr. i mësimdhënësve që marrin pjesë në programe rajonale e ndërkombëtare të ZHPM-së Përqindja e mësimdhënësve që u është pranuar të nxënit paraprak Nr. i personelit të fakulteteve arsimore me aftësim për ZHP Nr. i projekteve hulumtuese të ndërmarra nga departamenti Arsimi i të rriturve Nr. i ligjeve dhe rregulloreve të rishikuara, të miratuara e të implementuara Përqindja e njësive funksionale për sistemin e ARR dhe të AJF Përqindja e personelit të aftësuar administrativ e profesional sipas gjinisë Përqindja e programeve të monitoruara Nr. i marrëveshjeve të përbashkëta në mes të partnerëve Teknologjia e informimit dhe e komunikimit (TIK) Statusi i strategjisë së TIK Përqindja e shërbimeve të TIK për sistemin funksional Nr. i operatorëve të aftësuar në të gjitha sistemet sipas gjinive Përqindja e mbarimit të kurrikulumit të integruar MASHT do të hartojë një Doracak Implementues për PSAK-në, i cili do t i nënshtrohet rishikimit, plotësimit dhe përmirësimit, sa herë që të ketë nevojë për këtë. 15

17 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA 1.5. Organogrami i MASHT-it (Shkarkohet dhe printohet) 16

18 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT Organogrami i DKA-ve Drejtoritë komunale të arsimit, në bazë në kushteve dhe rrethanave të caktuara, në bazë të nevojave të krijuara në nivel komune, deri më tani kanë vendosur për numrin e stafit profesional e administrativ që do t i kenë në drejtoritë e tyre. Deri më tani nuk ka një udhëzues apo një rregullore që do ta precizontë një gjë të tillë. Në konsultim me disa drejtorë të DKA-ve në Kosovë është menduar që secila drejtori komunale duhet të ketë një numër të caktuar të zyrtarëve, varësisht nga numri i përgjithshëm i nxënësve të asaj komune, apo në bazë të specifikave tjera, si zonat të cilat i mbulojnë, komunitetet të cilave ju shërbejnë apo aspekte tjera specifike për komuna të caktuara. Me qëllim që të ofrohet një propozim për një strukturë të mundshme komunale për udhëheqje të arsimit është menduar që nga secila DKA të marrim mendimet e tyre dhe në kuadër të Kolegjiumit të vendoset një propozim për organogramin e mundshëm. Natyrisht që Kolegjiumi i DKA-ve do të duhej të caktonte standardet në bazë të të cilave secila komunë do të vendoste për numrin e zyrtarëve. Derisa sa DKA-të të pajtohen me një strukturë bazë të personelit të nevojshëm në zyret e tyre në këtë udhëzues do të ofrojmë një propozim për një organogram të mundshëm të DKA-ve. Natyrisht, ky është vetëm propozim pasi që vendimi duhet të merret në nivel të Asociacionit të Komunave të Kosovës dhe Kolegjiumit të DKA-ve. Me qëllim që të ofrohet një propozim për një strukturë të mundshme komunale për udhëheqje të arsimit është menduar që secila DKA, përveq Drejtorit të ketë të paktën këto Sektore dhe këta/o zyrtarë/e: Sektori për administratë Sektori për financa dhe planifikim Sektori për zhvillim të arsimit Gjithëpërfshirja dhe komuniteti Zyrtar për administratë dhe legjislacion arsimor Zyrtar për statistika dhe planifikim Zyrtar për buxhet dhe financa Zyrtar për infrastrukturë Zyrtar për arsim të mesëm të lartë Zyrtar për arsim të mesëm të ulët Zyrtar për arsim fillor Zyrtar për arsim gjithëpërfshirës Zyrtar për komunitete Natyrisht që Kolegjiumi i DKA-ve do të duhej të caktonte standardet në bazë të të cilave secila komunë do të vendoste për numrin e zyrtarëve Qeverisja e arsimit në nivel komune Qeverisja e arsimi në nivel komune është e rregulluar me Ligjin për arsim në komunat e Republikës së Kosovës (Ligji Nr. 03/L-068) 4. Qëllimi i këtij ligji është të rregullojë organizimin e institucioneve arsimore publike dhe ofrimin e arsimit publik 4 Referenca 4 Ligji për arsim në komunat e Republikës së Kosovës 17

19 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA në nivelet arsimore parashkollore, fillore, të mesëm të ulët, të mesëm të lartë dhe të lartë në komunat e Republikës së Kosovës. Kompetencat e zgjeruara të komunave në fakt ngrisin nevojën për bashkëpunim shumë të ngushtë me palët tjera me interest në arsim, sidomos lidhur me përgjegjësitë e ndara si: licensimi i mësimdhënësve, vlerësimi i performancës së mësimdhënësve, zgjedhja e kuadrit profesional e administrative e të tjera. Këto aspekte do të trajtohen në pjesët vijuese të këtij udhëzuesi. Referencat: Referenc 1: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. (2011). Plani strategjik i arsimit në Kosovë Referenca 2: Kuvendi i Republikës së Kosovës. Ligji për arsimin parauniversitar në Republikën e Kosovës, Ligji Nr.04/L-032 (2011). Prishtinë. Referenca 2: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. (2011). Korniza e Kurrikulës së Arsimit Parauniversitar të Republikës së Kosovës. Referenca 3: Autoriteti kombëtar i kualifikimeve (2011). Korniza kombëtare e kualifikimeve. files/korniza_kombtare_e_kualifikimeve.pdf Referenca 4: Kuvendi i Republikës së Kosovës. Ligji për arsimin në komunat e Republikës së Kosovës, Nr.03/L-068 (2008), Prishtinë, fq

20 PJESA 1 2ARSIMI NË NIVEL KOMUNAL

21 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA 2.1. Rolet dhe përgjegjësitë e Komunave Roli dhe përgjegjësitë e Komunave, DKA-ve, janë përcaktuar me Ligjin për arsimin në komunat (Referenca 1 5 ). Me këtë Ligj është rregulluar aspekti i organizimit të institucioneve arsimore publike dhe qasja në arsim publik në nivelet arsimore parashkollore, fillore, të mesëm të ulët, të mesëm të lartë dhe të lartë në komunat e Republikës së Kosovës. Dhënia e kompetencave për komunat apo shkollat në fushën e arsimit sipas këtij ligji nuk mund të interpretohet si cenim i kompetencave të Kuvendit të Republikës së Kosovës. Përkundrazi, me këtë ligj qartësohen kompetencat dhe përgjegjësitë që mbanë MASHT-it dhe pushtetit lokal, komunat, lidhur me mbarëvajtjen e procesit mësimor Përgjegjësitë e ruajtura të Ministrisë së Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë e Republikës së Kosovës (MASHT) ka përgjegjësitë e mëposhtme: të zhvillojë politika dhe të hartoi e implementojë legjislacionin për zhvillimin e arsimit, duke përfshirë zhvillimin e arsimit te lartë dhe shkencën në Kosovë; të promovojë një sistem arsimor jo-diskriminues në të cilin respektohet e drejta e secilit person për arsim dhe mundësitë e shkollimit cilësor te vihen në dispozicion për të gjithë; të krijojë dhe menaxhojë një sistem të përgjithshëm të certifikimit për të gjithë mësimdhënësit në Kosovë; të përhapë arsimin jo-formal dhe arsimin për të rritur në të gjitha nivelet, duke përfshirë zonat e thella dhe të promovojë mundësitë e shkollimit gjatë gjithë jetës për të gjithë; të dizajnojë, implementojë dhe mbikëqyr forma të barasvlershme dhe efikase të administrimit arsimor dhe menaxhimit shkollor; të përmirësojë cilësinë, përshtatshmërinë dhe efikasitetin arsimor në të gjitha nivelet; të lehtësojë zhvillimin dhe përmirësimin cilësor të sistemit arsimor dhe ofrimin efikas të shërbimeve arsimore; të promovojë hulumtimet në lidhje me zhvillimin social, ekonomik, shkencor, teknologjik dhe kulturor të Kosovës; të zhvillojë një sistem gjithëpërfshirës të bibliotekave Universitare dhe shkollore; të promovojë një politikë përfshirëse për integrimin e personave me dobësi dhe aftësi të kufizuara në sistemin arsimor; dhe të promovojë pjesëmarrjen e prindërve dhe komunitetit në aktivitetet arsimore dhe format e duhura të partneriteteve shkollë-komunitet në nivelin lokal; të sigurojë inspektimin e arsimit në të gjitha nivelet Kompetencat e Zgjeruara të Komunave Komunat kanë kompetenca të plota dhe ekskluzive, për aq sa ato i takojnë interesit lokal, ndërkohë që respekton standardet e përcaktuara sipas legjislacionit në fuqi në lidhje me dispozitat e arsimit publik parashkollor, fillor dhe të mesëm, duke përfshirë regjistrimin dhe licencimin e institucioneve arsimore, marrjen në punë, pagesën e rrogave dhe aftësimin e mësimdhënësve dhe administratorëve. 5 Referenca 1: Ligji për arsim në komuna. 20

22 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 Me këtë ligj Komunave u janë dhënë kompetenca të zgjeruara në fushën e arsimit, ashtu si përshkruhet nga ky ligj dhe ligjet e tjera në fuqi. Në pajtim me Ligjin mbi Vetëqeverisjen Lokale, komunat kanë të drejtë të bashkëpunojnë me komuna, autoritete të tjera në fushën e arsimit, duke përfshirë edhe agjensionet qeveritare e joqeveritare, gjithmonë në interes të avancimit të arsimit në nivel komune Kompetencat e Komunave në nivelet 0, 1, 2 dhe 3 të Arsimit Publik Kompetencat e referuara në ligj përfshijnë disa aspekte me rëndësi të veçantë komunale për arsimin publik për nivelet 0 (parashkollor), 1 (fillor), 2 (të mesëm të ulët) dhe 3 (të mesëm të lartë). Këto kompetenca janë në pajtim të plotë me një numër të udhëzimeve administrative dhe/ose procedurave e standardeve të përgatitura nga MASHT-i të cilat rregullojnë aspektet e arsimit në nivel komune lidhur me: ndërtimin e objekteve shkollore në pajtueshmëri me ligjet e tjera në fuqi; regjistrimin dhe pranimin e nxënësve në pajtim dhe me respektimin e parimeve të mosdiskriminimit sipas ligjit; punësimin e mësimdhënësve dhe personelit tjetër të shkollave në pajtueshmëri me procedurat ligjore të rekrutimit, përzgjedhjes dhe punësimit të të punësuarve publik si dhe bazuar në UA 09/2014 për Normativin mbi kuadrin profesional në arsimin e përgjithshëm (Referenca 2 6 ) zgjedhjen e Drejtorit dhe/ose Zëvendës Drejtorit të institucioneve edukativo- arsimore në pajtim me procedurat ligjore për rekrutim dhe kriteret ligjore te përcaktuara nga MASHT-i nga një komision i caktuar nga Kuvendi Komunal në të cilin dy anëtarë do të jenë nga Komuna dhe një nga MASHTI-i (Referenca 3 7 ): regjistrimin, inspektimin e shëndetit publik dhe sigurisë dhe licencimin e institucioneve arsimore parashkollore, pagesën e stafit menaxherial si dhe të personelit tjetër të punësuar në pajtim me legjislacionin e Kosovës; trajnimin e edukatorëve dhe stafit tjetër profesional në pajtim me udhëzimet, parimet dhe standardet e shpallura nga MASHT-i; mbikëqyrjen e procesit arsimor në pajtim me udhëzimet e përcaktuara nga MASHT-i; përgatitjen, miratimin dhe implementimin e Rregullores së Punës për shkollat, duke përfshirë Kodin e Mirësjelljes për stafin menaxherial, mësimdhënësit, personelin tjetër dhe nxënësit, si dhe masat disiplinore; raportimin të qeveritë lokale dhe MASHT-i rreth arsimit, veprimtarive buxhetore dhe menaxhuese për nivelin parashkollor në pajtim me legjislacionin komunal dhe qendror; monitorimin dhe raportimin tek prindërit apo autoritetet e tjera përgjegjëse të vijueshmërisë arsimore dhe sociale të nxënësve, ashtu si përcaktohet nga legjislacioni; caktimin e shumave të participimit të prindërve për pranimin e fëmijëve në çerdhe dhe kopshte në pajtim me ligjet e Kosovës Përgjegjësitë administrative të Komunave Në ligj për arsim në komuna janë përcaktuar përgjegjësitë e mëposhtme komunale administrative në arsimin publik në pajtim me udhëzime, procedura dhe standarde të shpallura nga MASHT-i: 6 Referenca 2 Udhëzimi Administrativ (09/2014) 7 Referenca 3 Udhëzimi Administrativ (08/2014) 21

23 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA komunat ofrojnë shërbime arsimore administrative të mjaftueshme për funksionet e arsimit parashkollor, fillor, të mesëm të ultë dhe të mesëm të lartë në pajtim me ligjin; shërbimet arsimore administrative minimale përfshijnë emërimin e Drejtorit Komunal për departamentin/ drejtoratin, i cili përbëhet nga sektori funksional për arsimin si dhe personel mbështetës të mjaftueshëm profesional për të kryer detyra e kërkuara sipas legjislacionit të Kosovës; dhe monitorimi dhe raportimi i menaxhimit dhe veprimtarive arsimore në komuna kryhen nëpërmjet organit administrativ komunal të identifikuar si kompetent për atë funksion nga Kryetari i Komunës Kompetencat në Ndërtimin e Objekteve Arsimore Publike Kompetencat e MASHT-it në ndërtimin e objekteve shkollore përfshijnë: ofrimin e asistencës teknike për komunat në planifikimin dhe projektimin e objekteve arsimore nëse kërkohet; shqyrtimin e të gjitha planeve dhe projekteve për pajtueshmëri me standardet e projektimit dhe ndërtimit të shkollave në Kosovë para fillimit të prokurimeve për shërbimet e ndërtimit; financimin dhe miratimet e ndërtimeve që financohen nga grantet e drejtpërdrejta të MASHT-it; dhe inspektimet para vënies në përdorim të objekteve të ndërtuara për pajtueshmëri me planet e miratuara dhe krijimin e kushteve normale për procesin arsimor dhe trajnues. Objektet arsimore publike mund të ndërtohen nga komuna dhe të financohen nga buxhetit të komunës dhe donacionet tjera. Kompetencat komunale në ndërtimin e objekteve arsimore përfshijnë: identifikimin e nevojave për ndërtimin e objekteve arsimore, përcaktimin e vendndodhjes së objekteve dhe ofrimin e tokës komunale, përgatitjen e planit të implementimit, projektimin e objektit, dhënien e lejes së ndërtimit, prokurimin e shërbimeve dhe materialeve të ndërtimit, inspektimet e nevojshme, dhënien e lejeve përfundimtare për vënie në përdorim të objektit dhe krijimin e kushteve normale për procesin e arsimimit dhe trajnimit. Komuna duhet të paraqesë konfirmimin për disponueshmërinë e tokës komunale për ndërtim, planin e implementimit të projektit dhe projektin përfundimtar të shkollës jo më vonë se 60 (gjashtëdhjetë) ditë para datës së planifikuar për fillimin e prokurimit për shërbimet e ndërtimit Kompetencat që përcaktohen nga Burimet e Financimit Nëse i gjithë financimi apo një pjesë e financimit të një objekti shkollor është grant i drejtpërdrejtë nga MASHT-i dhe granti është i pranuar formalisht nga komuna për atë ndërtim: projekti i ndërtimit duhet të shqyrtohet dhe miratohet apo refuzohet nga MASHT-i brenda 60 (gjashtëdhjetë) ditësh nga momenti i dorëzimit nga komuna dhe para fillimit të prokurimit për punimet e ndërtimit; shqyrtimi dhe miratimi i këtyre projekteve nga MASHT-i është transparent dhe i bazuar në 22

24 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 pajtueshmërinë me Master Planin e Ndërtimit Arsimor apo ndonjë ligj pasues dhe përmbushjes së kritereve të MASHT-it për dizajnin dhe ndërtimin e shkollave; dhe procesi i shqyrtimit dhe miratimit nga ana e MASHT-it rishikohet në pajtim me legjislacionin e Kosovës. Nëse asnjë grant i drejtpërdrejtë nga MASHT-i nuk përdoret për të financuar të gjitha kostot apo një pjesë të kostove të ndërtimit për objektin arsimor, MASHT-i mund vetëm të miratojë projektin dhe ndërtimin, në pajtim me kriteret zyrtare të MASHT-it për dizajnin dhe ndërtimin e shkollave Përgjegjësitë e Komunavel lidhur me Licencimin, Regjistrimin dhe Punësimin e Mësimdhënësve Mësimdhënësit mund të regjistrohen dhe punësohen vetëm nëse plotësojnë kriteret dhe standardet arsimore të caktuara me ligj. MASHT-i organizon proces të para regjistrimit në shkallë vendi, duke u bazuar në kritere të drejta dhe transparente për të krijuar listën e mësimdhënësve të licencuar dhe të mësimdhënësve të ardhshëm. Kjo listë azhurnohet për çdo vit duke u bazuar në të dhënat që ofrohen nga komuna dhe Inspektorati i arsimit. Të gjithë mësimdhënësit e ardhshëm të cilët janë të para regjistruar licencohen nga MASHT-i duke u bazuar në UA 25/2014 për licensim të mësimdhënsve (Referenca 4 8 ) Pas krijimit të procesit të para regjistrimit dhe licencimit në shkallë vendi, dhe pas publikimit të listave, komunat mund të regjistrojnë dhe punësojnë vetëm kandidatët të cilët janë të përfshirë në listat e përgatitur nga MASHT-i. Procesi i licencimit i kushton vëmendje të veçantë nevojave të komuniteteve të cilat nuk janë shumicë në Kosovë, përfshirë edhe mundësinë efektive për dërgimin e mësimdhënësve nga shtetet e huaja Licencimi i institucioneve edukativo-arsimore Të gjitha institucionet arsimore në Kosovë licencohen në pajtim me kriteret dhe standardet e caktuara me ligj. Institucionet publike arsimore themelohen në bazë të UA 9/2008 (Referenca 5 9 ) dhe licencohen nga komuna para fillimit të funksionimit të tyre. Komunat lëshojnë licenca të biznesit vetëm për institucionet arsimore private në mënyrë të njëjtë sikur licencat tjera të biznesit sipas dispozitave të ligjit për Financat e Pushtetit Lokal të Kosovës. Komunat para lëshimit të licencës për biznes për objektet edukativoarsimore private në territorin e tyre kërkojnë dokumente që dëshmojnë regjistrimin dhe licencimin nga MASHT-i si institucion edukativo-arsimor. Licensimi i institucioneve private edukativo-arsimore bëhet në bazë të UA 11/2012 (Referenca 6 10 ) Pas marrjes së një vendimi me shkrim nga ana e MASHT-it komunat lëshojnë vendime administrative të cilat japin, mohojnë apo anulojnë licencimin e çdo institucioni edukativoarsimor publik. MASHT-i e dorëzon njoftimin për mendimin e tyre tek komuna dhe institucioni që e ka bërë kërkesën brenda 60 (gjashtëdhjetë) 8 Referenca 4: UA 25/ Referenca 5: Udhëzimi Administrativ 9/ Referenca 6: Udhëzimi Administrativ 11/

25 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA ditësh pas dorëzimit të kërkesës për mendim nga komuna. Komuna informon institucionin që e ka bërë kërkesën për vendimin e saj jo më vonë se 60 ditë pasi ta pranojë mendimin nga ana e MASHT-it. Në të gjitha rastet kur vendimi i komunës dallon nga mendimi i MASHT-it, komuna duhet t i ofroj MASHT-it dhe institucionit që e ka bërë kërkesën sqarim të hollësishëm me shkrim për arsyet e vendimit të saj. Nëse komuna nuk e informon institucionin që e ka bërë kërkesën brenda 60 (gjashtëdhjetë) ditësh, mendimi i MASHT-it vlerësohet të jetë vendim përfundimtar për licencimin e Institucionit edukativo-arsimor Disa përgjegjësi tjera Është me rëndësi të theksohet se financimi i arsimit parauniversitar është duke kaluar nëpër një proces të reformës për decentralizim; në këtë proces, komunat pilot kanë marrë fondet për pagat, për materialet mësimore, për mirëmbajtje të shkollave e të tjera. Financimi llogaritet sipas një formule specifike që merr parasysh popullatën, pjesëtarët e minoriteteve dhe sipërfaqen. Prej vitit 2011 është bërë decentralizimi i mëtejmë duke përfshirë edhe bartjen e fondeve për ndërtimin e ndërtesave shkollore. Kjo bartje e kompetencave është një decentralizim i kompetencave prej komunave e deri në nivel të shkollave, të cilat tani i marrin buxhetet e veta drejtëpërsëdrejti prej qendrës. MASHT është i autorizuar të mbikëqyrë dhe të propozojë ndryshime në formulën e financimit, si dhe të kontrollojë për të siguruar implementimin e suksesshëm të saj. Është bërë edhe decentralizimi i investimeve shkollore dhe i mirëmbajtjes, kryesisht prej MASHT-it deri te niveli i komunave. Një formulë e re për financimin e arsimit në komuna është pjesë integrale e përgjegjësive të bartura. Kjo kërkon përqendrimin më të madh të mjeteve dhe të përpjekjeve në nivel të komunave, përfshirë edhe zhvillimin e kapaciteteve njerëzore e institucionale. Procesi i decentralizimit ka treguar se sa sfiduese është të jetësohen ndryshimet në sistemin arsimor të Kosovës. Bartja e përgjegjësive tek komunat nënkupton se vetëm standardet, kurrikulat dhe vlerësimi i nxënësve mbesin të vendosen në nivel qendror. Natyrisht, në bazë të kompetencave të zgjeruara të siguruar me Ligj, Komunat inicojnë dhe udhëheqin projekte e aktivitete të caktuara për të siguruar cilësi dhe qëndrueshmëri në mbarëvajtjen e prcesit mësimor. Nismat dhe projektet e ndryshme mund të burojnë nga komuna por në shumë raste dalin nga vet shkollat. Në fakt, shkollat, përmes Këshillave Drejtuese të Shkollës, aprovojnë projekte dhe i përcjellin për miratim në DKA-të përkatëse. Me qëllim të ofrimit të mbështetjes profesionale për nxënës dhe mësimdhënës në shkolla, komunat kanë filluar edhe punësimin e bashkëpunëtorëve profesional si personel joprofesionist mësimdhënës. Punësimi i tyre bëhet në bazë të UA 34/2014 (Referenca 7 11 ) 11 Referenca 7: Udhëzimi Administrativ 34/

26 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 Referencat Referenca 1: Kuvendi i Republikës së Kosovës. Ligji për arsimin në komunat e Republikës së Kosovës, Nr.03/L-068 (2008). Referenca 2: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Udhëzimi Administrativ (09/2014) për normativ mbi kuadrin profesional në arsimin e përgjithshëm. Prishtinë. Referenca 3: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Udhëzimi Administrativ (08/2014) për përzgjedhjen e drejtorit dhe zëvendës-drejtorit të institucionit edukativo- arsimor dhe aftësues. Prishtinë. Referenca 4: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Udhëzimi Administrativ (25/2014) për licensimin e mësimdhënësve. Prishtinë. Referenca 5: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Udhëzimi Administrativ (9/2008) për themelimin e institucioneve arsimore. Prishtinë. Referenca 6: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Udhëzimi Administrativ (11/2012) për kriteret për licencimin e institucioneve arsimore private për nivelin fillor, të mesëm të ulët dhe të mesëm të lartë dhe aftësuese profesionale. Prishtinë. Referenca 7: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Udhëzimi Administrativ (34/2014) për funksionimin e shërbimit pedagogjik-psikologjik në shkolla. Prishtinë. 25

27 26 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA

28 PJESA 2 3ROLI DHE PËRGJEGJËSITË E DKA-VE PËR TË SIGURUAR CILËSINË NË SHKOLLA

29 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA 4.1. Zhvillimi i kurrikulave në shkollë Korniza e Kurrikulës për arsimin parauniversitar në Kosovë (2011), parasheh përgjegjësi dhe autonomi të shtuar të shkollave në zhvillimin e kurrikulave në shkollë dhe kërkon bashkëpunim të ngushtë në mës të MASHT-it, DKA-ve dhe institucioneve shkollore për fazën përgatitore dhe gjithë procesin e implementimit kurrikulës së re. Në këtë kontekst, DKA është përgjegjëse që në bashkëpunim të ngushtë me MASHT të përzgjedh shkollat që në fazën e parë përfshihen në pilotimin e kurrikulës 12, të koordinojë aktivitetet në nivel komunal që lidhen me procesin përgatitor të implementimit të kurrikulës dhe të bashkëpunojë ngushtë me shkollat në procesin e zhvillimit të kurrikulave me bazë në shkollë. Divizioni për plane programme në MASHT, ka zhvilluar një dokument pune, në bazë të të cilat janë përcaktuar detyrat dhe përgjegjësitë e të gjithë akterëve të përfshirë në procesin e implementimit të kurrikulës së re. Bazuar në këtë dokument pune, DKA koordinatori për kurrikula, ka detyrat dhe përgjegjësitë në vijim: Bashkëpunon me Divizionin për plan dhe programeve në MASHT, me inspektorët rajonal, me shkollat pilot për zbatimin e KKK-së dhe KB-ve. Harton planin dinamik të punës për zbatimin e KKK-së dhe KB-ve në shkollat pilot, të komunës përkatëse. Merr pjesë në trajnimet e organizuara nga MASHT dhe IPK-ja për zbatimin e KKK-së dhe KB-ve. Përcjell trajnimet e mësimdhënësve, drejtorëve si dhe zbatimin e kurrikulës së re në shkollat pilot Ndihmon drejtorët e shkollave në caktimin e stafit të nevojshëm për zbatimin e kurrikulës. Ndihmon procesin e zbatimit të kurrikulës së re me mjete, materiale dhe paisje sipas kërkesave dhe nevojave të DKA-së. I raporton me shkrim MASHT-it dhe drejtorit të DKA-së. Përshkrimi i detyrave dhe përgjegjësive të cituara më lartë, tregojnë se DKA duhet të hartojë plane të veprimit për implementimin e kurrikulës së re në shkollat e komunës, të ndajë detyra dhe të përkrahë shkollat me veprime konkrete në implementimin e kurrikulës së re, si dhe të monitorojë vazhdimisht trajnimin e mësimdhënësve për kurrikulë dhe zbatimin e kurrikulës në shkollat pilot. a) Miratimi i planeve zhvillimore të shkollave për të përmbushur kërkesat e kurrikulës Autonomia e shtuar në nivel shkolle për të planifikuar dhe për të vepruar në zbatimin e kurrikulës në përputhje me kushtet specifike të kuadrit arsimor, infrastrukturen e shkollës dhe specifikat e lokalitetit në të cilin vepron shkolla. Secila shkollë, për të jetësuar me efektivitet dhe efikasitet autonomin e saj në implementimin e kurrikulës së re, është e thirrur që para fillimit të implamentimit të kurrikulës së re të hartojë/rishikojë planin zhvillimor të shkollës për të përmbushur kërkesat e kurrikulës. Këto plane u dorëzohen drejtorive komunale të arsimit 13. b) Përgatitja e mësimdhënësve Kërkesat e kurrikulës së re, shtrojnë nevojën që në të gjitha fazat e implementimit të kurrikulës të punohet aktivisht në 12 Referenca 13 Referenca 28

30 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 përgatitjen e mësimdhënësve për të punuar në përputhje me kërkesat e KKK. Për të arritur këtë synim, MASHT do të kërkojë prej DKA-ve që me kohë, në bashkëpunim me shkollat të intevenojnë me përzgjedhjen e mësimdhënësve që do të punojnë me klasat në të cilat fillon zbatimi i kurrikulës së re, sigurimin e materialeve të nevojshme, dokumenteve të KKK, KB për nivele, përfshirjen në trajnime për implementimin e kurrikulës së re, etj. Për të gjitha këto segmente që lidhen me përgattitjen e mësimdhënsve, DKA duhet të emrojë një koordinator i cili do të punojë ngusht me shkollat dhe MASHT dhe do të hartoje e zbatojë planin e veprimit për punë me mësimdhënës për KKK për të siguruar me kohë përgatitjen e tyre për procesin e implementimit të kurrikulës. c) Përkrahja e shkollave në zhvillimin e kurrikulave me bazë në shkollë Implementimi i kurrikulës së re kërkon ndryshime substanciale në punën e shkollave për zhvillimin e kurrikulave me bazë në shkollë, në përgatitjen e orareve mësimore që i përshtaten kërkesave të reja të msimdhënies dhe nxënies në bazë të kurrikulës. Shkollat do ta kenë përkrahjen e shërbimeve arsimore nga nivelet qendrore e lokale gjatë zhvillimit të kurrikulave me bazë në shkollë. Zhvillimi i kurrikulave me bazë në shkollë është një proces i ndjeshëm, sepse shkollat vet duhet të hartojnë planin mësimor dhe programet për klasë dhe lëndë mësimore në mbështeteje të KKK dhe KB. DKA përmes koordinatorit të komunës për kurrikulë dhe mekanizmave të tjerë, kudo që është e nevojshme duhet tu jape përkrahje shkollave në arritjen e këtij qëllimi. Mbështeja mund të ofrohet duke u siguruar shkollave me kohë: miratimin e planit zhvillimor të shkollës për të përmbushur kërkesat e kurrikulës personelin e mësimdhënësve në përputhje me normativin për mësimdhënës sipas lëndëve mësimore/ fushave të kurrikulës; dokumentet e planeve dhe programeve ekzistuese mbi bazen e të cilave hartohen rezultatet mësimore për klasë dhe lëndë mësimore; materialet e nevojshme për zhvillimin e kurrikulave me bazë në shkollë; qasje në interent për të përgatitur materiale mësimore që ndihmojnë arritjen e kërkesave të kurrikulës; përgatitjen e orareve mësimore që i përshtaten kërkesave të reja të msimdhënëies dhe nxënies në bazë të kurrikulës dhe specifikave të shkollave mësimdhënësit e të cilave punojnë në dy e më shumë shkolla; etj. d) Miratimi i listës përfundimtare të planeve dhe programeve për lëndë, module dhe projekte për kurrikulën me zgjedhje Nga të gjitha shkollat kërkohet që të propozojnë, hartojnë dhe implementojnë kurrikulën me zgjedhje e cila mund të përbëhet nga plane dhe programe për lëndë/fushë fushë kurrikulare të caktuara, module apo projekte. Në bazë të Udhëzimi administrativ nr.32/2013 Organizimi i kurrikulës me zgjedhje në të gjitha nivelet e arsimit parauniversitar, DKA është e përfshirë në procesin e propozimit, përzgjedhjes, sigurimin e kuadrit përkatës dhe miratimin e kurrikulës me zgjedhje. DKA obligohet që listën e miratur për kurrikulë me zgjedhje ta kthejë në shkollë në fund të muajit qershor të vitit shkollor paraprak 14. Miratimi nga DKA i listes së propozuar nga shkolla e cila mbështetet në kërkesat e kurrikulës së re dhe në procedurat e UA për organizimin e kurrikulës me zgjedhje, është një hap i rendësishëm për t u zhvilluar me kohë kurrikula me zgjedhje. 14 Referenca 29

31 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA 4.2. Monitorimi i procesit të zbatimit të kurikulave Për përkrahjen e zbatimit të kurrikulë së re, duhet të ndërtohet një system i qëndrueshëm i monitorimit të procesit të zbatimit të kurrikulave. MASHT, ka ndërtuar një strukturë organizative me koordinatorë nga niveli qendror, regjonal, komunal dhe shkollor, të cilët kanë detyra dhe përgjegjësi të veçanta edhe në monitorimin e procesit të zbatimit të kurrikulave. Për këtë strukturë, Divizioni për plane dhe programe në MASHT, ka zhvilluar një dokument pune, në të cilin janë përcaktuar detyrat dhe përgjegjësitë e të gjithë akterëve të përfshirë në procesin e implementimit të kurrikulës së re, disa nga detyrat e akterëve të përfshirë, lidhen edhe me monitorimin e procesit të zbatimit të kurrikulës. DKA ka përgjegjësi të veçanta në këtë strukturë, të cilat duhet t i materializojë përmes mbledhjes së të të dhënave në mënyrë sistematike për zbatimin e kurrikulës dhe përmes adresimit me kohë të çështjeve që lidhen me zbatimin e kurrikulave. Monitorimi i procesit të zbatimit të kurrikulave INSPEKTORI RAJONAL Monitoron tërë procesin e zbatimit të KKK-së dhe KB-ve në shkollë. Përcjell punën e mentoruesve në shkolla Dërgon raportet e trajnerëve dhe raporton për punën e organizimit të trajnimeve për KKK te Divizioni i Planprogrameve dhe Divizioni i Trajnimit të Mësimdhënësve. DREJTORI I SHKOLLËS Mbledh dhe analizon raportet e koordinatorëve në shkollë. Përcjell takimet e këshillit të klasave me qëllim të bashkëpunimit në mes të fushave të kurrikulës për çështje të planifikimeve. Monitoron tërë procesin e zbatimit të KKK-së dhe KB-ve në shkollë. Raporton te koordinatori i DKA-së dhe në MASHT KOORDINATORI I SHKOLLËS Grumbullon nga koordinatorët (të fushave kurrikulare) të gjitha llojet e planifikimeve. Përcjell takimet e këshillit të klasave me qëllim të bashkëpunimit të mësimdhënësve të fushave të kurrikulës, për çështje të planifikimeve. Raporton te drejtori i shkollës, në DKA dhe MASHT KOORDINATORI I DKA-S Përcjell trajnimet e mësimdhënësve, drejtorëve si dhe zbatimin e kurrikulës së re të shkollave pilote Raporton me shkrim në MASHT dhe të drejtori i DKA-së KOORDINATORËT E MASHT-IT Grumbullojnë të gjitha llojet e planifikimeve për fushën e vet kurrikulare nga shkollat pilote. Raportojnë me shkrim në mënyrë periodike për punën e bërë, tek udhëheqësi i Divizionit të planprogrameve. Raporton te drejtori i shkollës, në DKA dhe MASHT KOORDINATORËT E FUSHAVE TË KURRIKULËS NË NIVEL SHKOLLE Grumbullojnë të gjitha llojet e planifikimeve nga mësimdhënësit e fushës kurrikulare apo të nivelit të parë (klasa para fillore dhe kl.1-5), të lëmive dhe profileve përkatëse në shkollat profesionale, në një dosje të veçantë. Raportojnë te drejtori dhe koordinatori i shkollës për zbatimin e kurrikulës së re. 30

32 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT Mentorimi/përkrahja i (e) mësimdhënësve, shkollave për zbatimin e kurrikulës së re Për përkrahjen/mentorimin e zbatimit të kurrikulës së re sugjerohet që në komuna të ngriten grupe mbështetse për mësimdhënësit. Në këto grupe do të përfshiheshin mësimdhënësit më të mirë të komunës përkatëse. Mendohet se grupi do të duhej të kishte pjesëmarrës.nga një pjesmarrës për secilën fushë kurrikulare (7 mësimdhënës), një mësimdhënës për kurrikulën me zgjedhje, një mësimdhënës për nivelin e arsimit parafillor dhe shkolla fillore (klasat 1-5), një mësimdhënës për arsimin parashkollor, një zyrtar për mësim dhe mjete mësimore, një zyrtar i arsimit nga komuna dhe një ose dy ekspertë të arsimit. Numri i anëtarëve të Grupit mund të ndryshoj nga komuna në komunë (mendohet në pjesëmarrësit, ekspertët e arsimit), por, sugjerohet që Grupi të ketë përbërje të njëjtë. Roli i këtij grupi do të ishte përkrahja profesional e mësimdhënësve në komunën përkatëse për zbërthimin e Kornizës së kurikulës dhe kurrikulave bërthamë. Grupi do të ndihmonte në realizimin e kërkesavë të kurrikulës duke u nisur nga qëllimet, parimet dhe kompetencat. Gjithashtu grupi do të ofroj ndihmës për planifikim (të shkallës, vjetor, dymujor, javor, ditor), zbërthimin e planit mësimor, përcaktimin e mësimt me zgjedhje, përdorimin e metodologjive të reja, përdorimin e materialeve dhe burimeve të ndryshme të të nxënit etj. Fillimisht grupi do të trajnohej nga Divizioni i kurrikulës i MASHT, Instituti Pedagogjik i Kosovës dhe nga ofertuesit tjerë, në bazë të nevojës. Grupi do të kishte mandate 2 vjeçar me mundësi të ndërrimit të anëtarve nga mësimdhënës dhe pjesmarrës të tjerë të ri. Gjatë kohës sa do të jenë pjesë e grupit, mësimdhënësit do të kompenzohen për punën shtesë, përmes të kontratave mbi vepër. Por edhe mund të kenë gjysmën e normës në shkollën e tyre dhe gjysmën tjetër të normës ta plotësojnë me angazhimin e tyre në punën në Grup. Grupi gjatë punës së vet mund të kërkojë sqarime dhe ndihmë shtesë nga Divizioni i Kurikulave MASHT, koordinatorët e MASHT për fushën kurrikulare përkatëse, Institutit Pedagogjik i Kosovës. Grupi për punën e tyre do t`i raportoj DKA-së së komunsë përkatëse dhe Divizionit të Kurikulave MASHT, koordinatorëve të MASHT për fushën kurrikulare përkatëse. Raportet e tyre mund t`ia dërgojnë edhe inspektorëve përkatës të rajonit dhe Institutit Pedagogjik të Kosovës Monitorimi i cilësisë edhe efektshmërisë Monitorimi i cilësisë dhe efektëshmerisë është një detyrë tjetër e rëndësisë së veçantë për DKA, bazuar në decentralizimin e kompetencave të arsimit. Drejtoritë Komunale të Arsimit për procesin e monitorimit të cilësisë dhe efektëshmerisë duhet të kenë parasysh shumë faktorë të rëndësishëm që lidhen me punën e tyre: legjislacionin, kurrikulat, autoritetet qendrore dhe lokale, prindërit, nxënësit, resurset njerëzore dhe materiale, mjedisin socio-ekonomik, konkurrencën, etj. Shumë prej këtyre faktorëve ndryshojnë vazhdimisht dhe kjo kërkon që DKA në planet operative dhe strategjike të tyre të përfshijnë dhe ndërtojnë një sistem të qëndrueshëm të monitorimit të cilësisë dhe efektshëmrisë së arsimit në nivel komune. 31

33 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA Mbledhja e informatave - Marrja e informatave për kualifikimet e mësimdhënësve dhe për nevojat e shkollave për mësimdhëënës të kualifikuar - Mbledhja e informatave për kërkesat/ nevojat e mësimdhënësve dhe drejtorëve të shkollave për përfshirje në programe të rikualifikimit dhe në programe të trajnimit. - Mbledhja e informatave efektet e programeve të trajnimit Hartimi i rregulloreve dhe planeve të veprimit - Hartimi i rregullorës për punësimin e mësimdhënësve të rinjë dhe sistematizimin në vendin e punës në bazë të në bazë të legjislacionit dhe kurrikulës së re - Hartimi i planit të veprimit për zhvillimin e personelit të DKA dhe drejtorëve të shkollave - Hartimi i planit të veprimit për zhvillim profesional të mësimdhënësve në nivel komune Implementimi i rregulloreve dhe planeve të veprimit - Implementimi i rregullorës për punësimin e mësimdhënësve të rinjë dhe sistematizimin në vendin e punës - Implementimi i planeve të veprimit për zhvillimin e personeltit të DKA, drejtorëve të shkollave dhe zhvillimin profesional të mësimdhënësve. - Organizimi i takimeve, debateve dhe aktiviteteve tjera për për zbatimin e rregulloreve dhe planeve të veprimit që lidhen me rekruetimin e personelit dhe zhvillimin profesional Monitorimi dhe vlerësimi i zbatimit të rregulloreve dhe planeve të veprimit - Monitorimi i zbatimit të rregullorve që lidhen me personelin arsimor në nivel omune - Monitorimi i zbatimit të planeve të zhvillimit profesional në nivel komune - Monitorimi i trajnimeve të organizuara në nivel komune - Vlerësimi i efektshmerisë së rregulloreve dhe planeve të veprimit që lidhen me rekruetimin e personelit dhe zhvillimin profesional a) Monitorimi i veprimtarive arsimore Vizitat e rregullta në shkolla, janë mënyra më efikase për të monitoruar cilësinë dhe efektëshmerinë e punës së shkollës, për të mbikqyrur angazhimin e mësimdhënësve dhe kryerjen e detyrave dhe përgjegjësive të tyre të përcaktuara me kontratë të punës të lidhur me DKA. Kjo është e një rëndësie të veçantë për DKA. pasi që mësimdhënësit kanë kontratë pune për 20 orë mësimore drejtëpërdrejtë në klasë dhe për 20 orë pune që lidhen me përgatitjet për mësim, konsultimet me nxënës dhe prindër, bashkëpunimin me aktivitet profesionale për planifokimin mësimor, pjesmarrje në projektet shkollore etj. Komuna është përgjegjëse edhe për menaxhimin e veprimtarive arsimore në institucionet arsimore të komunës, ku monitorimi për veprimtaritë arsimore kryhet nëpërmjet organit administrativ komunal i identifikuar si kompetent për atë funksion nga Kryetari i Komunës 15. Organi administrativ komunal duhet të kontrollojë se si po e kryejnë drejtorët punën e tyre në raport me 15 Referenca 32

34 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 personelin e shkollës, si i implementojnë rregulloret e punës së shkollës, si i implementojnë planet e zhvillimit të shkollës, planin e zhvillimit profesional të mësimdhënësve, projektet e shkollës, si po kontribuojnë për shkollën dy anëtarët e komunitetit të derguar nga DKA në KDSH, si po punojnë në ndërtimin e marrëdhënieve të mira me nxënës, prindër dhe komunitet, si dhe të mbledhin dëshmi për interesat e shkollës, problemet dhe shqetësimet që lidhen me veprimtari të ndryshme arsimore. b) Ngritja profesionale me bazë në shkollë dhe organizimi i trajnimeve në nivel komunal Qasja e ngritjes profesionale me bazë në shkollë është relativisht e re për shkollat në Kosovë, prandaj do të nevojitet që secila shkollë të monitorohet dhe të përkrahet në arritjen e ketij qëllimi. Në këtë segment një rol të veçantë duhet të luajë koordinatori për ngritje profesionale në nivel komune. Vizitat në shkolla lidhur me monitorimin nga DKA të cilësisë dhe efektëshmerisë së ngritjes profesionale me bazë në shkollë duhet të bëhen për mbledhjen e informatave për: planin e shkollës për NPBSH; aktivitetet përgatitore rreth realizimit të seancave të ngritjes profesionale; realizimin e seancave të ngritjes profesionale punëtorive; kërkesat/ nevojat e mësimdhënësve dhe drejtorëve të shkollave për përfshirje në programe të rikualifikimit dhe në programe të trajnimit; për efektet e programeve të trajnimit; punën që bëjnë shkollat në zbatimin në praktikë të përvojave të trajnimit dhe në azhurnimin e portfoliove të punës që lidhen me programet e trajnimit. Përveç monitorimit të ngritjes profesionale në nivel shkolle, DKA duhet të bashkëpunojë ngushtë me shkollat për të zhvilluar planin për ngritje profesionale të mësimdhënësve në nivel komune, për të cilin ndan buxhet të veçantë për të realizuar aktivitetet e planifikuara. Plani për ngritje profesionale mund të implementohet në bashkëpunim të ngushtë me MASHT- Divizionin për trajnime dhe me donator që ofrojnë programe të trajnimit, programme që janë të akredituara nga MASHT. Plani për ngritje profesionale të mësimdhënësve në nivel komune duhet të hartohet në bazë të identifikimit të nevojave të mësimdhënësve për trajnime dhe planeve për ngritje profesionale të mësimdhënësve të hartuara nga shkolla Në këtë proces, DKA duhet të mbledhe të dhëna dhe duhet koordinojë aktivitetet që lidhen me sigurimin e hapsirave ku do të mbahen trajnimet në komunë, materialet e trajnimit dhe në mënyrë të veçantë duhet të sigurojë përfshirjen e të gjithë mësimdhënësve që të marrin pjesë në aktivitete për ngritje profesionale dhe trajnime në programme të akredituara nga MASHT dhe në programme me inters të veçantë për mësimdhënës dhe shkolla Monitorimi i performancës së arsimit në nivel komune Monitorimin e përformancës së arsimit në nivel komune, DKA duhet ta mbështes, në kuadër të kompetencave, autorizimeve dhe përgjegjësive ligjore të saja të përcaktuara me ligjet e arsimit parauniversitar, udhëzimet administrative të MASHT-it dhe në politikat strategjike të komunës në fushën e arsimit. Drejturia komunale e arsimit, në mënyrë që të sigurohet se është duke i përmbushur detyrat dhe përgjegjësitë që ka, duhet t të zhvillojë instrumente të monitorimit dhe implementojë ato në praktikë për të përcjellur punën e të gjitha institucioneve të 33

35 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA arsimit parauniversitar në komunë, përfshirjnen e fëmijëve në edukimin parashkollor, regjistrimin e nxënësve në klasën e parë, vijueshmërisën në klasat tjera, rezultatet e nxënësve, punësimin e mësimdhënësve, transparencen në planifikimin e buxhetit dhe në shpenximet e tij, implementimin e rrehulloreve të shkollës, implementimin e kurrikulës, ngritjen profesionale të mësimdhënësve dhe drejtorëve të shkollave, adresimin e gjithëpërfshirjes në arsim, etj. a) Kërkimi i të gjitha informatave të nevojshme nga shkolla DKA ka për detyrë që të gjitha informatat për funksionin e sistemit të arsimit në komunë dhe për punën e shkollave t i mbledh nga shkollat, por edhe nga inspektoriati ia arsimit në nivel rajonal, t i përpunojë ato dhe të përgatis raporte të rregullta për përformancen e arsimit në nivel komune b) Raportimi për monitorimin e përformancës së arsimit në nivel komunal Duhet të përfshijnë informata që lidhen me përmbushjen e kërkesave në fushat e arsimit të cituara më lartë dhe në mënyrë të veçantë për përmbushjen e standardet e ndryshme të arsimit të vendosura nga MASHT. Raportet e përgatitura nga monitorimi i përformancës së arsimit në nivel komunal duhet të dorëzohen në institucionet komunale dhe në MASHT. Raportet duhet të jenë specifike për fushën/at përkatëse që janë monitoruar, p.sh. regjistrimi i nxënësve dhe vijueshmërinë në shkollë, të kënë tregues statistikor të matshëm dhe me ndryshime të krahasueshme nga raportet paraprake. Krahas raporteve, DKA duhet të zhvillojë/rishikojë planet e veprimit me qëllim të përfshirjes së aktiviteteve të domosdoshme që ndihmojnë në përmirësimin dhe avancimin e përformancës së arsimit në nivel komunal Organizimi dhe administrimi i vlerësimeve të jashtme Në bazë të ligjit për Provimin Përfundimtar dhe Provimin e Maturës Shtetёrore 16 dhe me rregulloret për administrimin e testtit që nxirren nga Divizioni për vlerësim, standarde dhe monitorim ne MASHT, DKA ka detyra dhe obligime të veçanta që lidhen me organizimin dhe administrimin e vlerësimeve të jashme: informon shkollat për vendimet e MASHT-it lidhur me organizimin e vlerësimeve të jashtme dhe me kalendarin e vlerësimeve cakton detyrat dhe obligimet e drejtorëve të shkollave lidhur me organizimin dhe administrimin e vlerësimeve të jashtme, sipas rregulloreve të vlerësimeve të jashtme siguron të dhënat e sakta dhe me kohë për kandidatët që do të vlerësohen përfshirë edhe kandidatët me nevoja të veçanta; propozon administruesit dhe vëzhguesit sipas udhëzimeve të MASHT-it; cakton objektet për qendra të vlerësimit, koordinon punët shkollë MASHT / Divizioni për vlerësim, standarde dhe monitorim monitoron se bashku me përfaqësuesit e MASHT-it administrimin e vlerësimeve të jashtme raporton në MASHT/ Divizionin për vlerësim, standarde dhe monitorim për mbarëvajtjen e procesit të vlerësimeve të jashtme. 16 Referenca 34

36 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 Sigurimi i drejtësisë, transparencës dhe llogaridhënies në organizimin dhe administrimin e vlerësimeve të jashtme Procedurat e vlerësimeve të jashtme duhet të jenë transparente dhe gjithëpërfshirëse, me të drejtë të përfshirjes të gjithë nxënësve që i plotësojnë kriteret në bazë të rregulloreve për vlerësimet e jashtme. DKA në bashkëpunim me MASHT dhe shkollat, është përgjegjëse për monitorimin e rregullt të përgatitjes dhe kryerjes së vlerësimeve të jashtme. Në rastet kur nuk respektohen rregulloret e vlerësimeve të jashtme, identifikohen individ të cilët përfshihen në forma të ndryshme të kopijimit në vlerësime të jashtme, bëjnë korrupsion me vlerësimet e jashtme, DKA duhet të merren masa të ashpra dhe të shpejta. Për anëtarët e personelit arsimor për të cilët kuptohet sa kanë qenë të përfshirë në forma të ndryshme të kopijimit në vlerësime të jashtme, bëjnë korrupsion me, DKA menjëherë duhet të marrë masa të përjashtimit nga puna në bazë të dispozitave ligjore. Rezultatet e vlerësimeve të jashtme duhet të analizohen dhe përdoren në nivel komne dhe shkolle për të idnetifikuar përparësitë, dobësitë dhe për të marrë masat adekuate në përmirësimin dhe avancimin e rezultateve të nxënësve në nivel komune Vlerësimi i performancës së shkollave Vlerësimin e përformancës së shkollave, është një mekanizem për sigurimin e cilësisë në shkollë. DKA, vlerësimin e përformancës së shkollave duhet ta nderlidhë me fushat e cilësisë së shkollës 17, me implementimit të planeve të zhvillimit të shkollës, planeve të ngritjes profesionale të mësimdhënësve dhe me projektet e implementuara nga shkollat. Gjithashtu, DKA vlerësimin e përformancës së shkollave, duhet të mbështes në dokumentin: Standardet për Shkollat Mike për Fëmijë 18, si dhe në Udhëzuesin për shkolla lidhur me Vlerësimin e brendshëm të shkollës sipas standardeve për Shkollat Mike për Fëmijë 19. Hapat që duhet ndjekur në fillimin e vlerësimit të përformancës së shkollës, një model orientues: DKA vendos për fushën/at e cilësisë së shkollës në të cilën do të bëhet vlerësimi i përformancës sëë shkollës, informon shkollën dhe përgatit planin e vlerësimit Shkolla ofron dëshmi për DKA lidhur me kërkesat e vlerësimit DKA analizon dëshmitë e ofruar dhe bën vlerësimin e përformancës së shkollës në fushën përkatëse të cilësisë DKA e dërgon raportin e vlerësimit në shkollë Shkolla e analizon raportin e vlerësimit të marrë nga DKA Shkolla harton dhe implementon planin e veprimit për përmirësimin/ avancimin e përformancës së shkollës DKA monitoron zbatimin e planit të veprimit 17 Referenca 18 Referenca 19 Referenca 35

37 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA 4.7. Grumbullimi dhe analiza e të dhënave të SMIA-s Në bazë të Udhëzimi administrative nr. 9/2011 Për mbledhjen dhe raportimin e të dhënave statistikore nga shkollat dhe institucionet parashkollore në arsimin parauniversitar duke përdorur sistemin për menaxhimin e informacioneve në arsim 20, DKA duhet të plotësojë dy kerkesa që lidhen me grumbullimin dhe analizën e të dhënave të SMIA-s: a) DKA është përgjegjëse për mbikëqyrjen në saktësinë e të dhënave që vijnë nga shkollat dhe respektimin e afateve kohore për futjen e të dhënave në sistemin SMIA nga shkollat në komunën e tyre përkatëse b) DKA për gjenerimin e raporteve statistikore brenda komunës përkatëse është e obliguar ta përdor sistemin SMIA. Hapat që duhet ndjekur në grumbullimin dhe analizën e të dhënave të SMIA-s janë dhënë në një model orientues si më poshtë: SMIA Masht kërkon mbledhjen e të dhënave nga të gjitha komunat MASHT pranon raportet e komunave me të dhëna të SMIA-s, e verteton saktësinë e të dhënave që vijnë nga komunat, e përgatit raportin dhe e publikon për përdorim sipas procedurave të MASHT-it DKA pranon kërkesën nga MASHT dhe kërkon prej shkollave grumbullimin dhe analizën e të dhënave Shkolla pranon kërkesen nga DKA dhe MASHT, bën planin për grumbullimin dhe i vendos të dhënat ne programin e SMIA-s DKA pranon raportet e shkollave me të dhëna të SMIA-s, e verteton saktësinë e të dhënave që vijnë nga shkollat, e përgatit raportin dhe dergon ne MASHT. DKA merr masa në rastet kur informatat janë të pasakta Shkolla vendos të dhënat e vendosura në program dhe e dergon raportin në DKA 4.8. Bashkëpunimi me palët, informimi dhe raportimi Bashkëpunimi, komunikimi, informimi dhe raportimi janë janë vlera të rëndësishme dhe të domosdoshme për menaxhimin e sistemit të arsimit në të gjitha nivelt e tij, pra edhe në nivel komunal. Personeli i DKA-së janë staf i punësuar nga komuna. Si të tillë nga ata pritet që punën e tyra ta kordinojnë ngushtë me 20 Referenca 8 36

38 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 autoritetet komunale. Mirëpo, përmbjatja kryesore e punës së stafit të DKA lidhet me arsimin dhe rrjedhimisht i bie që në mëyrë të vazhdueshme të bashkëpunojë me shkollat, inspektoriatin raonal të arsimit, nivelin qendror - MASHT dhe palet tjera të interesuara për arsim. Një model i mundshëm që pasqyron bashkëpunimin, komunikimin, informimin dhe raportimin është dhënë më poshtë: Bashkëpunimi, komunikimi, informimi dhe raportimi Ministria e Arsimit Asambleja Komunale I dërgon në DKA informata mbi të gjitha zhvillimet në arsim, dokumentet e kurrikulës, ligjet, udhëzimet administrative dhe rregulloret e arsimit, raportet e inspektimit në shkollat e komunës, raportet e vlerësimeve të jashtme, etj. Pranon informata gjatë gjithë kohës nga DKA për të gjitha aspektet e zhvillimit të arsimit në komunë. DKA Pranon informata nga DKA mbi përformancen e arsimit në nivel komune, rregulloret e arsimit, buxhetin, sfidat, problemet, nevojat, etj. Shkollat: Palët e interest DKA siguron transparencë, qasje dhe raporte informative për palet e interest për të gjitha zhvillimit e arsimit në nivel komunal. DKA i informon shkollat mbi të gjitha aspektet e organizimit të arsimit në komunë, planet strategjike të arsimit, buxhetin, dokumentet e kurrikulës, ligjet, udhëzimet administrative dhe rregulloret e arsimit Shkollat e informojnë DKA-në për efektshmërinë e punës në shkollë, sfidat, problemet, nevojat etj. 37

39 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA Referencat Referenca 1: Udhëzimi administrativ nr.23/2014 Pilotimi i Kornizës së Kurrikulës së arsimit Parauniversitar në Republikën e Kosovës dhe Kurrikulave Bërthamë 2014/ Referenca 2: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. (2011). Korniza e Kurrikulës së Arsimit Parauniversitar të Republikës së Kosovës, fq Referenca 3: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. (2013). Udhëzimi administrativ nr.32/2013 Organizimi i kurrikulës me zgjedhje në të gjitha nivelet e arsimit parauniversitar. UA_32_2013.pdf Referenca 4: Kuvendi i Republikës së Kosovës. Ligji për arsimin në komunat e Republikës së Kosovës, Nr.03/L-068 (2008), Prishtinë, fq.4. al.pdf Referenca 5: Kuvendi i Republikës së Kosovës. Provimin Përfundimtar dhe Provimin e Maturës Shtetёrore, Nr.03/L-018 (2008), Prishtinë, fq.6. Referenca 6: MA. Carmen Matheis & M.sc. Selim Mehmeti (2012). Shkolla e mirë, GIZ Bashkëpunimi Zhvillimor Gjerman,Prishtinë. Referenca 7: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë & Instituti Pedagogjik i Kosovës. (2012). Standardet e shkollave mikë për fëmijë, Prishtinë. Referenca 8: Instituti Pedagogjik i Kosovës. (2013). Udhëzues për vlerësimin e brendshëm të shkollës sipas standardeve për Shkollat Mike për Fëmijë, Prishtinë. Referenca 9: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. (2011). 1 Udhëzimi administrativ nr. 9/2011 Për mbledhjen dhe raportimin e të dhënave statistikore nga shkollat dhe institucionet parashkollore në arsimin parauniversitar duke përdorur sistemin për menaxhimin e informacioneve në arsim. 38

40 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 PJESA 3 4PËRGJEGJËSITË E NDARA ME KOMUNITETIN, MASHT-IN DHE AKTERËT TJERË 39

41 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA Hyrje e shkurtër për rëndësinë e bashkëpunimit me akterët tjerë Bashkëpunimi është një pjesë e rëndësishme e menaxhimit të arsimit. Organizimi dhe funksionimi i sistemit të arsimit, në masë të madhe varen nga bashkëpunimi i akterëve kryesor të përfshirë në procesin e menaxhimit të arsimit. Rëndësia më e madhe e bashkëpunimit në mes të akterëve të përfshirë në menaxhimin e arsimit pasqyrohet në njohjen e reciproke të përgjegjësive të ndara, në ofrimin e masave përkrahëse në përmbushje të detyrave de përgjegjësve, në realizimin e aktiviteteve të përbashkëta, etj. Bashkëpunimi në mes të akterëve të përfshirë në menaxhimin e arsimit duhet të zhvillohet për t i bërë gjëra së bashku në të mirë të përmirësimit dhe avancimit të cilësisë së arsimit, për të nisur një rrjet të komunikimit në mes të institucioneve dhe për të përkrahur nxënësit në zhvillimin e potencialeve të tyre, mësimdhënësit dhe drejtuesit e shkollave në në punën e tyre. Format e bashkëpunimit mund të jenë të ndryshme, si: informimi për të gjitha çështjet me rëndësi për sektorin e arsimit, konsultimet për planet strategjike dhe programet e zhvillimit të arsimit, pjesëmarrja në aktivitetet e përbashkëta, organizimi i diskutimeve të përbashkët, tryezave të rrumbullakëta, seminareve e punëtorive të përbashkëta, financimin e projekteve të përbashkëta, sigurimin e kushteve për punë organizytive, mënyra të tjera në raport me kontekste të caktuara. Strategjia e komunikimit në sektorin e arsimit, është në funksion të zbatimit efektiv të këtyre formave të bashkëpunimit të gjithë akterëve të komunitetit arsimor 21. Bashkpunimi në mes të aktërve të përfshirë në funksionalizimin e sistemit të arsimit, në masë të konsiderueshme është i lidhur me përgjegjësitë e ndara, sidemos me përgjegjësitë e ndara për arsim ndërmjet MASHT komunave. Në shtojcën e pjesës 3 të këtij manuali janë ofruar disa pjesë të ligjit mbi arsimin në komuna lidhur me përgjegjësitë e ndara në arsim për MASHT dhe komuna Standardet e performancës së Drejtorëve dhe Mësimdhënësve Standardet e përformancës së drejtorëve Standardet e pëeformancës së drejtorëve të shkollave në Kosovë janë përcaktuar me Ushëzimin Administrativ 04/ , përmes të cilit janë përcaktuar qëllimrt e përdorimit të tyre, fushat e standardeve dhe treguesit e përformancës në njohuri dhe shkathtësi. Qëllimet e përcaktuara me udhëzim, tregojnë se standardet për praktikën profesionale për drejtorët e shkollave në Kosovë shërbejnë si pikë referuese për të hartuar politika arsimore për përzgjedhjen e drejtorëve të shkollave; politika arsimore për monitorim, vlerësim dhe vetëvlerësim të përformancës së drejtorëve; programe aftësimi, trajnimi dhe kualifikimi. Detyrat dhe obligimet e DKA-vë në mbështetje dhe zbatim të standardeve të përformancës së drejtorëve Në raport me standardet e përformancës së drejtorëve, roli i DKA-ve lidhet me kontekstin e punësimit të drejtorëve të shkollave 21 Referenca 22 Referenca 40

42 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 përmes procedurave të parapara me udhëzimin adminstrativ 08/2014 për përzgjedhjen e drejtorëve dhe zëvendës-drejtorëve të institucioneve edukativo arsimore dhe aftësuese 23, në bazë të të cilit Drejtoria Komunale e Arsimit është menaxhuese e procesit të konkursit për drejtor dhe zv.drejtor të shkollave. Në raport me standardet e përformancës së drejtorëve, roli i DKA-ve lidhet edhe me mbështetjen e drejtorëve të shkollave për zhvillim profesional në arritjen e standardeve t praktikës profesionale dhe me vlerësimin e përformancës së drejtorëve. Standardet e përformancës së mësimdhënëse Standardet e përformasncës së mësimdhënësve, tashme janë vendosur në udhëzimin administrativ 14/2013: Vlerësimi i përformancës së mësimdhënësve 24. Ashtu si standardet e përformancës së drejtorëve, edhe standardet e përformancës së mësimdhënësve shërbejnë për disa qëllim. Ato shërbjnë për vlerësimin dhe vetëvlerësimin e përformancës së mësimdhënësve, për monitorimin dhe mentorim të mësimdhënësve, për të hartuar programe aftësimi, trajnimi dhe kualifikimi, për të hartuar politika arsimore për punësimin e mësimdhënësve. Detyrat dhe përgjegjësitë e DKA_vë në mbështetje dhe zbatim të standardeve të praktikës profesionale Përgjegjësitë janë të ndara lidhur me vlerësimin e përformancës së mësimdhënësve bazuar në standardet e përformasncës së mësimdhënësve. Për këtë proces, drejtoria komunale e arsimit është përgjegjëse të bashkëpunojë me të gjithë bartësit e procesit të vlerësimit të përformancës së mësimdhënësve, duke përfshirë MASHT-inspektorët e përfshirë në procesin e vlerësimit të përformancës së mësimdhënësve, drejtorët e shkollave dhe mësimdhënësit. Drejtoria komunale e arsimit, në mënyrë të vçantë duhet të mbështesë drejtorët e shkollave në procesin e vlerësimit të përformancës së mësimdhënësve dhe të sigurojë trancparencë në vlerësimin që bëjn drejtorët, të mbajë në dosjet e mësimdhënësve të komunës kopjet e vlerësimit të përformancës nga ana e inspektorëve, ti analizojë rezultatet e vlerësimi të përformancës së mësimdhënëse dhe të hartojë plane për zhvillimin profesional të mësimdhënësve, bazuar në rezultatet e vlerësimit të përformancës dhe në politikat tjera asrsimore që kërkojnë zhvillimin profesional të mësimdhënëse Sistemi i Licensimit të mësimdhënvsve Licensimi i mësimdhënësve është i mbështetur me ligjin për arsimin parauniversitar në Kosovë (nenet 32 dhe 33) 25, ndërsa procedurat e sistemit të licencimit të msimdhënësve janë përcaktuar me udhëzimin administrativ 25/2014: Licencimi i mësmdhënëse 26. Përgjegjësitë kryesore për këtë proces i takojnë MASHT-it, përkatësisht Këshillit Shtetëror për Licencimin e Mësimdhënësve. Detyrat dhe përgjegjësitë e DKA-ve në procesin e licenecimit të mësimdhënësve Drejtoria Komunale e Arsimit është e lidhur ngushtë me këtë proces, sepse sistemi i licencimit të mësimdhënësve ndërlidhet me sistemin e pagave që zbatohet sipas vendimit të Qeverisë së Republikës së Kosovës nr. 01/33 të datës Në ndërlidheje më këtë, DKA është përgjegjëse të planifikojë pagat e mësmdhënësve dhe personelit tjertër të shkollës, duke përfshirë edhe ngritjen e pagave të mësimdhënësve të bazuara në avancimin e mësimdhënësve në bazë të sistemit të licencimit. 23 Referenca 24 Referenca 25 Referenca 26 Referenca 41

43 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA DKA, gjithashtu është përgjegjëse që të respektojë sistemin e licencimit, licencën e përkohshme dhe licencën e rregullt në procesin e punësimit të mësimdhënësve Sistemi i punësimit të stafit menaxherial dhe mësimdhënës Sistemi i punësimit të stafit menaxherial Punësimi i stafit menaxherial në Kosovë, në vitet e fundit lidhet ngushtë me decentralizimin e kompetencave në fushën e arsimit. Në bazë të ligjit Nr. 03/L-068 për arsimin në komuna te Republikës së Kosovës ( neni 5), komuna ka kompetnca të veçanta për menaxhimin e arsimit në nivel komunal, duke përfshirë edhe zgjedhjen e drejtorit dhe/ose zëvendës drejtorit të institucioneve edukativo- arsimore në pajtim me procedurat ligjore për rekrutimin e te dhe kriteret ligjore te përcaktuara nga MASHT-i nga një komision i caktuar nga Kuvendi Komunal ne te cilin dy anëtar do te jene nga Komuna dhe një nga MASHTI-i 27. Procedurat e punësimit të stafit menaxherial janë rregulluar me udhëzimin adminstrativ 08/2014 për përzgjedhjen e drejtorëve dhe zëvendës-drejtorëve të institucioneve edukativo arsimore dhe aftësuese. Me këtë dokument, Drejtoria Komunale e Arsimit është menaxhuese e procesit të konkursit për drejtor dhe zv.drejtor të shkollave. Sipas këtij udhëzimi proceset e pjesëmarrjes së kandidatëve në konkurs janë ndarë në disa faza: hyrja në garë, krijimi i listës së ngushtë, dhe përzgjedhja finale. Të gjitha këto faza përfshijnë palë të ndryshme në këtë proces i cili duhet të menaxhohet nga DKA. Për të letësuar këtë proces, MASHT me përkrahjen e programit të BEP-it është duke zhvilluar doracakun për anëtaret e komisioneve përzgjedhse për drejtor dhe zv. drejtor të shkollave, si dhe programin e trajnimit për gritjen e kapaciteteve të këtyre komisioneve në mënyrë që të kemi një menaxhim cilësor të të gjitha procedurave për përzgjedhjen e stafit menaxherial në shkollë. Sistemi i punësimit të mësimdhënësve Mësimdhënësit janë sherbyes profesional publik që kryejnë detyra në institucionet arsimore dhe aftësuese sipas legjislacionit në fuqi. Ministria e arsimit harton politikat arsimore lidhur me rregullimin e punësimit të mësimdhënsve në bazë të kualifikimit të tyre, të fushave të specializimit dhe niveleve të shkollimit ku mësimdhënësit mund të punësohen, ndërsa komuna është përgjegjëse për punësimin e mësimdhënësve. Punësimi i mësimdhënësve duhet të bëhet me konkurs publik, sipas kritereve dhe standardeve të arsimit të përcaktuara me dispozita ligjore 28. Komisionin për intervistimin e mësimdhënësve kandidatë në konkursin për mësimdhënës, e përbëjnë 2 përfaqësues nga komuna dhe drejtori i shkollës, ndërsa 2 anëtarë nga këshilli drejtues i shkollës (1 mësimdhënës dhe 1 prind) marrin pjesë në intervista në cilësinë e vëzhguesve, të cilët nuk kanë të drejtë vote, por mund të shprehin pikëpamjet e tyre nëpërmjet një raporti lidhur me shkrim. Komisioni për zgjedhjen e mësimdhënësve duhet të shqyrtoj të gjitha kërkesat e kandidatëve, dhe në bazë të kritereve (shkalla e përgatitjes profesionale, rezultatet në punë, përvoja e punës në arsim etj) do të përpilohet një listë e ngushtë prej tre(3) kandidatëve për intervistë. Komisioni do t i intervistoj kandidatët e listës së ngushtë një nga një dhe duhet t i vlerësoj në bazë të kritereve, të cilat në focus duhet të kenë standardet e përformancës së mësimdhënësve. 27 Referenca 28 Referenca 42

44 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 Menaxhimi i stafit menaxherial dhe mësimdhënës Disa aspekte të menaxhimit të stafit menaxherial dhe mësimdhënës janë të rregulluara me dispozitat ligjore të cituara më lartë. Mirëpo, aspektet kryesore që lidhen me disiplinën dhe masat ndeshkuese, pushimet e ndryshme, zëvendësimet e përkohshme, ngritje në pozitë, kodien e sjelljes, etj., janë të rregulluara me ligjin nr. 03/l-149 për shërbimin civil të Republikës së Kosovës 29. Mbi bazën e këtij ligji, punëdhënesit janë të obliguar që të hartojnë rregullore për menaxhimin e personelit, të lidhin kontratë me personelin, të përcaktojnë detyrimet dhe përgjegjësitë e të dy paleve në kontratë, etj Jodiskriminimi, mundësitë e barabarta dhe gjithëpërfshirja Trajtimi i koncepteve në dokumente dhe politika arsimore Jodiskriminimi, mundësitë e barabarta dhe gjithëpërfshirja, janë koncepte që zënë vend dhe janë trajtuar në disa dokumente dhe politika arsimore, në mënyrë të veçantë në në ligjin për arsimin parauniversitar, në KKK dhe në dokumentin standardet për SHMF. Arsimi gjithëpërfshirës sipas ligjit për arsimin parauniversitar në në Republikën e Kosovës, në Kosovë (2011), është përcaktuar në bazë të dispozitave të Konventës së OKB-së për të Drejta të Fëmijës (1989), të Deklaratës së Salamankës të UNESCO-s (1994) dhe Konventës së OKB-së për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuara (2007), dhe referohet adresimit të nevojave arsimore të gjithë fëmijëve/nxënësve me fokus të veçantë atyre që janë të pafavorizuar (të rrezikuar nga margjinalizimi dhe përjashtimi). Trajtimi i konceptit të gjithëpërfshirjes dhe jodiskriminimit është i përafërt edhe në dokumentin e KKK, ku sipas këtij dokumenti arsimi gjithëpërfshirës bën përpjekje të adresojë nevojat për mësim të të gjithë fëmijëve me fokus të veçantë tek ata që janë të lëndueshëm ndaj margjinalizimit dhe përjashtimit. Ai nënkupton që të gjithë nxënësit me ose pa paaftësi janë në gjendje të mësojnë së bashku përmes qasjes në mjedise të përbashkëta parashkollore, në shkolla dhe në mjedise arsimore në komunitet me rrjet të përshtatshëm të shërbimeve përkrahëse 30. Në dokumentin Standardet për Shkollat Mike për Fëmijë (2013), jodiskriminimi, mundësitë e barabarta dhe gjithëpërfshirja trajtohen në të gjitha dimensionet e standardeve, në mënyrë të veçantë në dimensionin i gjithëpërfshirjes, sipas të cilit: Të gjithë fëmijët kanë të drejtë të barabartë për arsim themelor, të obligueshëm dhe cilësor. Të gjithë fëmijët kanë të drejtë të kenë qasje, përkushtim, rritje të pjesëmarrjes dhe cilësi në procesin e mësimit pavarësisht mo shës, gjinisë, përkatësisë etnike, racore, religjioze, shëndetësore, nivelit shoqëror, ekonomik dhe aftësive e mundësive të fëmijëve. Arsimi gjithëpërfshirës siguron njohje, pranim, mundësi dhe respekt për të gjithë fëmijët. Parimi i gjithëpërfshirjes në PSAK, KKK dhe Ligjin për arsimin parauniversitar Parimi i gjithëpërfshirjes është një nga parimet bazë të tri dokumenteve të rëndësishme të cilat adresojnë arsimin parauniversitar 29 Referenca 30 Referenca 43

45 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA në Kosovë. Plani Strategjik i Arsimit në Kosovë (PSAK), lidh mësimin gjatë gjithë jetës dhe gjithëpërfshirjen në arsim dhe bazohet në një model të të nxënit që u drejtohet të gjithë nxënësve, duke u ofruar mundësi të barabarta dhe arsimim cilësor 31. Parimet e përgjithëshme të arsimit parauniversitar orientojnë punën e Ministrisë së Arsimit, Komunave dhe institucioneve arsimore dhe ato aftësuese, që marrin parasysh normat e miratuara ndërkombëtare për të ofruar mundësi dhe të drejtë arsimimi çdo personi, arsimin për të gjithë, respektim të të të drejtave të fëmijëve, mbrojtje të grupeve të ndjeshme në shoqëri dhe avancim të barazisë gjinore. Gjithëpërfshirja si parim në KKK i referohet së drejtës së secilit fëmijë dhe të ri për përfshirje të barabartë në arsim cilësor. Duke u udhëhequr nga ky parim, KKK, KB dhe dokumentet tjera që lidhen me kurrikulën duhet të mundësojnë zgjidhje të modifikueshme për t i trajtuar dallimet e nxënësve në procesin e mësimnxënies dhe nevojat e tyre të veçanta, duke kontribuuar kështu në zhvillimin e plotë të potencialeve mësimore të secilit. Parimi i gjithëpërfshirjes i apostrofuar në PSAK, KKK dhe Ligjin për arsimin parauniversitar, duhet të shërbejë si piknisje edhe në punën e DKA-ve për të përmbushur detyra dhe përgjegjësitë e tyre lidhur me zhvillimin e arsimit në nivel komunal në përgjithësi dhe adresimin e gjithëpëefshirjes në arsim në veçanti. Plani strategjik për organizimin e arsimit gjithpërfshirës të femijeve me nevoja te vecanta arsimore ne Arsimin Parauniversitar në Kosovë Është dokument strategjik që orienton punën e Ministrisë së Arsimit, Komunave dhe institucioneve arsimore dhe ato aftësuese për organizimin e arsimit gjithpërfshirës të femijeve me nevoja te vecanta arsimore ne Arsimin Parauniversitar në Kosovë Dokumenti strategjik ka përmbledhur në vetvete të gjitha shqetësimet dhe sfidat që e shoqërojnë këtë proces, duke përcaktuar vizionin dhe qëllimin e tij dhe objektivat strategjikë si: Identifikimi dhe intervenimi i hershme dhe rritja e përfshirjes së fëmijëve me nevoja të veçanta arsimore; Sigurimi dhe përforcimi i mekanizmave mbështetës për shkolla gjithëpërfshirëse; Zhvillimi profesional i personelit edukativo-arsimor; Përmirësimi i infrastrukturës fizike për shkollën gjithëpërfshirëse dhe Ngritja e vetëdijes gjithëpërfshirëse. Njëkohësisht ofrohen ide dhe aktivitete konkrete për realizimin e këtyre objektivave 32. Krijimi i një komuniteti arsimor gjithëpërfshirës, është detyrë e të gjithë partnerëve, të cilët i kontribuojnë zhvillimit të arsimit gjithëpërfshirës, qoftë në nivelin qëndror, lokal, të shoqërisë civile, të organizatave profesionale etj. Kjo nënkupton se edhe DKA-të duhet të lujanë një rol të veçantë në këtë process përmes krijimit të kushteve për organizimin e arsimit gjithpërfshirës të femijeve me nevoja te vecanta arsimore në nivel komunal dhe përmes mbështetjes së drejtorëve, mësimdhënësve dhe partnerëve të arsimit në aktivitetet në angazhimet e tyre Integrimi i komuniteteve në arsim Mundësitë për integrim të komuniteteve Sipas legjislacionit të Kosovës, të gjithë personat në Kosovë kanë të drejtë të barabartë për arsimim cilësor. Bazuar në legjislacionin në fuqi, janë zhvilluar politika të veçanta arsimore për të siguruar mundësitë për integrim të komuniteteve në sistemin arsimor, qasje të plotë në arsim në gjuhën e tyre, mundësi të barabarta në raport me shumicën. Sipas parimeve të përgjithshme të arsimit parauniversitar, Ministria, komunat, si dhe institucionet arsimore dhe ato aftësuese, gjatë planifikimit, 31 Referenca 32 Referenca 44

46 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 menaxhimit dhe zbatimit të sistemit të arsimit parauniversitar, do të marrin parasysh normat e miratuara ndërkombëtare për arsimin për të gjithë, të drejtat e fëmijëve, mbrojtjen e grupeve të ndjeshme në shoqëri dhe për avancimin e barazisë gjinore, do të respektojnë dhe avancojnë të drejtat e komuniteteve dhe pjesëtarëve të tyre, siç parashihet me Kushtetutë dhe me ligjet në fuqi dhe do të kultivojnë njohuritë për kulturën, historinë, dhe gjuhën e të gjitha komuniteteve. Mundësitë për integrimin e komuniteteve në arsim, veçanarisht komuniteteve RAE, janë adresuar në Strategjinë për integrimin e komuniteteve Rom, Ashkali dhe Egjiptian në Kosovë, komponenta e edukimit Strategjia është pikë referimi per MASHT, komunat dhe institucionet arsimore dhe ato aftësuese në përkrahje të integrimit të komunitetev në arsim. Objektivat strategjikë të këtij dokumenti janë: (i) përmirësimi domethënës i pjesëmarrjes në arsim dhe i cilësisë së arsimit për pjesëtarët e komuniteteve rom, ashkali dhe egjiptian; (ii) parandalimi i diskriminimit dhe segregacionit në sistemin e arsimit; (iii) bashkëpunim cilësor dhe efikas në mes të institucioneve dhe të organizatave relevante në funksion të arsimimit të pjesëtarëve të komuniteteve rom, ashkali dhe egjiptian; (iv) ndërgjegjësimi i komuniteteve dhe i palëve me interes për të ndihmuar arsimimin e pjesëtarëve të komuniteteve rom, ashkali dhe egjiptian 33. Detyrat dhe përgjegjësitë e DKA-ve për integrimin e komuniteteve në arsim DKA-të janë përgjegjëse për ofrimin e kushteve alternative për shkollim të gjithë fëmijëve, pra edhe fëmijëve të komuniteteve pakicë. si p.sh. transportin e subvencionuar deri në vendin ku ofrohet shkollimi ose themelimin e paraleleve të ndara në zonat në të cilat nuk ka shkolle amë. Këto masa vlejnë veçanërisht për nxënësit që flasin gjuhë jozyrtare në shkallë vendi apo gjuhë zyrtare në nivel komune 34 dhe që jetojnë në një zonë të mbulimit ku nuk arrihet minimumi i nxënësve 35 për hapjen e klasave apo të shkollave në arsimin e detyruar, ku numri minimal i hapjes së një klase për nxënësit e komuniteteve pakicë është 5 nxënës. Shkollat multietnike/shumëkulturore - mbështetja nga MASHT dhe DKA-të Sipas të dhënave të publikuara në faqen zyrtare të MASHT-it, sot në Kosovë kemi 28 shkolla fillore të përziera dhe 14 shkolla të mesme, ku mësojnë së bashku shqiptarët, boshnjakët, turqit, RAE dhe ku ka marrëdhënie mjaft të mira si ndërmjet nxënësve, ashtu edhe ndërmjet arsimtarëve. Në këto shkolla nxënësit marrin pjesë në programe dhe projekte të ndyshme, me interes të përbashkët për të gjithë. Romët mësojnë kryesisht në gjuhën mësimore shqipe, një numër i vogël në gjuhën serbe, kur jetojnë në mjedise ku shumica janë serbë dhe ku mësimi zhvillohet vetëm në gjuhën serbe. Një numër i madh i arsimtarëve ka kaluar nëpër seminare dhe trajnime pa marrë parasysh dallimet etnike apo tjera, vetëm që nxënësve t u ofrohen më së miri, t ua sqarojnë dhe shpjegojnë përmbajtjet mësimore dhe t ua bëjnë të njohura metodat bashkëkohore të punës të cilat duhet zbatuar në klasë. Rezultatet e janë arritur falë bashkëpunimit MASHT, DKA dhe partnerët mbështetës të arsimit. Kjo praktikë duhet të vazhdohet edhe në këtë fazë të decentralizimit të kompetencave në fushën e arsimit Edukimi për fëmijë me nevoja të veçanta Me strukturen e re organizative të MASHT-it, sektori i arsimit special organizohet ne divizion për arsim me nevoja të veçanta. Divizioni për arsim me nevoja të veçanta ka përgjegjësinë që të ndjek politikën e gjithëpërfshirës dhe të jetë i fokusuar drejt përshtatjes së shkollës për nevojat e të gjithëve, me qëllim të ofrimit të kushteve të nevojshme për të zhvilluar cilësi 33 Referenca 34 Referenca 35 Referenca 45

47 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA në mësimdhënie dhe mësimnxënie, në ambient i cili duhet të ndryshoj çdo herë e më shumë me qëllim të përshtatjes sipas nevojave individuale. Është përgjegjësi e MASHT-it, divizionit për arsim me nevoja të veçanta për zhvillimin e qenrdave burimore, punësimin e asistentëve në klasa me fëmijët me nevoja të veçanta, organizimin e arsimit joformal për presonat me nevoja të veçanta, ngritjen e kapaciteteve të mësimdhënësve për zbatimin në praktikë të parimeve të gjithëpërfshirjes në arsim, hartimin e planit individual të arsimit, etj. Arsimi gjithëpërfshirës Arsimi gjithëpërfshirës është një nga dy prioritetete themelore të sektorit të arsimit, është parim bazë i Kornizës së Kurrikulës dhe zhvillimit të kurrikulave në nivelt tjera të arsimit, është parim bazë i planifikimit të mësimdhënies dhe nxënies, është pikë referimi për hartimin e programeve të zhvillimit profesional të mësimdhënësve dhe të drejtuesve të shkollave. Bazuar në këtë, gjithëpërfshija është pikë referimi për të gjitha politikat arsimore që zhvillohen nga niveli qendror dhe ështe pikë referimi në implementimin e politikave dhe në krijimin e kushteve që janë në përgjegjësi të DKA-ve dhe institucioneve shkollore. Klasat e bashkangjitura Klasat e bashkangjitura janë hapur me qëllim të rritjes së përfshirjes së fëmijëve me nevoja të veçanta në sistemin arsimor dhe mbështetjes së nxënësve me nevoja të veçanta arsimore në arsimin e rregullt. Aktualisht, MASHT me politikat e saj është përcaktuar për arsim gjithëpërfshirës që nënkupton që të gjithë fëmijët duhet të arsimohen në shkolla të rregullta pra klasa të rregullta andaj bazuar në ketë MASHT me nuk do të të hap klasa të reja të bashkangjitura por do të punojnë në transformimin e këtyre klasave në dhoma të burimeve. Kjo nënkupton që fëmijët do të integrohen në klasa të rregullta dhe kjo klase-dhome do të shërbeje që here pas here fëmijët me nevoja të veçanta nga klasa e rregullt të shkojnë në dhomën e burimeve për të punuar individualisht. Në këtë proces, DKA-të kanë për detyrë që të vazhdoje me zbatimin e politikave të MASHT-it për arsim gjithëpërfshirës, të mbikëqyrin dhe procesin transformimit të klasave të bashkëngjitura, të punojnë me shkollat e rregullta në përfshirjen e fëmijëve me nevoja të veçanta dhe shkollat e rregullta dhe të sigurojnë që fleto shkolla të sigurojnë kushte për arsim cilësor, të monitorojnë zbatimin e PIA-s, etj. Shkollat gjithëpërfshirëse Shkolle gjithëpërfshirëse nënkupton shkolla e cila i përfshinë të gjithë fëmijët në shkolle pavarësisht nacionalitetit, aftësisë se kufizuar, pra shkolle që fëmijët me nevoja të veçanta i pranon direkt në klasa të rregullta. Sipas një raporti elektronik të publikuar n nga MASHT, nga viti 2009 në Kosove nxënësit me nevoja të veçanta mbështeten përmes mësimdhënësve mbështetës edhe ne shkolla të rregullta që janë shkolla gjithëpërfshirëse. Aktualisht në Kosove janë 20 shkolla gjithëpërfshirëse dhe 9 institucione parashkollore gjithëpërfshirëse. Në këto institucione janë punësuar mësues mbështetës të cilët ndihmojnë stafin e shkollës dhe institucioneve parashkollore për të punuar me fëmijët me nevoja të veçanta 46

48 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 dhe ata që kane vështirësi në të nxënë. Në këto shkolla janë duke u zhvilluar trajnime me stafin mësimor për gjithëperfshirje 36. Shkollat në Kosovë mund të zhvillohen në shkolla gjithëpërfshirëse vetëm nëse e pranojnë drejt konceptin e gjithëpërfshirës, nëse punojnë në arritjen e parimeve të gjithëpërfshirjes, nëse përkrahen nga MASHT dhe DKA me politika arsimore, me zhvillim të resurseve materiale dhe humane, si dhe me krijm të kushteve për të arritur misionin e shkollës gjithëpëefshirëse. Shkollat gjithëpërfshirëse duhet të jenë në gjendje të ofrojnë mundësi për një sërë metodash pune dhe të nxënit e individualizuar në mënyrë që asnjë nxënës të mos detyrohet të mbetet jashtë shoqërisë dhe pjesëmarrjes në shkollë. Në mbështetje të shkollave gjithëpërfshirëse janë edhe Qendrat Burimore. Mësimdhënësit gjithëpërfshirës Në kuadër të adresimit të gjithëpërfshirjes në arsim, MASHT në bashkëpunim me DKA-të është duke angazhuar mësimdhënës udhëtues në qendrat burimore, roli i të cilëve është të mbështesin mësimdhënësit gjithëpërfshirës që kanë nxënës me nevoja të veçanta në klasë të rregullta, të mbështesin nxënësit me nevoja të veçanta arsimore dhe prindërit e tyre. Një rol të veçantë për përkrahjen e nxnëësve me nevoja të veçanta arsimore luajnë mësimdhënësit gjithëpërfshirës, të cilët brenda klasës së tyre në shkolla të rregullta kanë edhe nxënës me nevoja të veçanta arsimore, e përshtasin mësimdhënien në bazë të mundësive dhe nevojave të nxnëësve. Roli i MASHT-it dhe DKA-ve është në punësimin e mësimdhënësve që ndihmojnë nxënësit me nevoja të veçanta arsimore, në përkrahjen e mësimdhënësve për ngritjen e kapaciteteve për punë me fëmjë me nevoja të veçanta arsimore, në krijimin e kushteve për punë, në mbajtjen e raportit nxënës mësimdhënës në bazë të specifikave të fëmijëve me nevoja të veçanta arsimore, etj Zbatimi i strukturës së re arsimore Zbatimi i reformës së strukturës së arsimit parauniversitar kërkon qasje gjithëpërfshirëse. Është detyrë e MASHT-it të zhvillojë politika arsimore, hartojë dhe zbatojë legjislacionin për zhvillimin e arsimit dhe aftësimit parauniversitar, si dhe të implementojë strukturën e arsimit 5+4+3, kurrikulën e re dhe të gjitha dokumentet strategjike që lidhen me zbatimin e strukturës arsimore. Përgjegjësitë e ndara lidhur me strukturën e re arsimore dhe implementimin e kurikulës së re, parashohin përgjegjësi dhe autonomi të shtuar për DKA-të si për nivelin e edukimit parashkollor, ashtu edhe për nivelt tjera të arsimit parauniversitar. Komunat janë përgjegjëse për organizimin dhe ndarjen fizike të shkollave sipas niveleve të arsimit dhe profilit ë shkollave. Me kornizën e re të kurrikulës është parashikuar edhe vlerësimi në nivel shkolle që duhet të organizohet në fund të çdo shkalle të kurrikulës. Ky vlerësim është paraparë që të organizohet nga autoritetet komunale apo nga shkolla me qëllim të vetëvlerësimit të cilësisë së procesit edukativo-arsimor që ofrohet në nivel të shkollës, si dhe me qëllim të planifikimit të masave për të siguruar nivelin e domosdoshëm të zotërimit të kopetencave krzesore të kurrikulës nga të gjitë nxënësit 37. Për të realizuar këtë, DKA duhet të bashkëpunojë ngushtë me shkollat dhe me MASHT. Në pjesën e dytë të këtij manuali jaë trajtuar aspektet kryesore që lidhen me rolin dhe përgjegjësitë e DKA-ve për të siguruar 36 Referenca 37 Referenca 47

49 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA cilësinë në shkolla. Në kuader të kytyre aspekteve është përfshirë edhe zhvillimi i kurrikulave me bazë në shkollë, kurrikula me zgjedhje, etj. Kjo sferë është pjesë e zbatimit të strukturës se re arsimore, ku roli i DKA-vë është tejët i rëndësishëm, si në krijimin e kushteve për zbatimin e kësaj reforme, ashtu edhe në përfshirjen aktive në të gjitha proceset e zbatimit. Komunat kanë kompetenca të plota në organizimin e sistemit të edukimit në nivelin ISCED 0 edukimin parashkollor. Edukimi parafillor sipas dispozitave kalimtare të ligjit për arsimin paraunversitar në Kosovë (2011), pritet të bëhet i detyrushem. Kjo nënkupton se DKA-të dhe MASHT duhet të punojnë ngushtë për krijimin e kushteve dhe infrastruktures për këtë nivel të edukimit, sigurimin e kuadrit arsimor, sigurimin e materialve mësimore për të ofruar edukim gjithëpërfshirës dhe cilësor për të gjithë fëmijët e kësaj moshe Monitorimi dhe përmirësimi i vijueshmërisë së nxënësve Sistemi aktual i evidencimit të nxënësve, monitorimit dhe përmirësimit të vijueshmërisë së nxënësve ndjek një qasje nga poshtëlart. Nxënësit që nuk vijojnë mësimin, bëjnë mungesa, dhe nxënësit që braktisin shkollën evidentohen fillimisht nga shkollat, pastaj të dhënat përcillen në nivel komunal dhe në sistemin e SMIA-s. Duke pasur parasysh se këtë sistem e shfrytëzon edhe niveli komunal, nënkuptohet se edhe në këtë nivel të arsimit duhet të ruhet një data bazë me të dhënat e nxënësve në mënyrë që procesi i monitorimit dhe përmirësimi i vijueshmërisë së nxënësve të jetë i vazhdueshëm, i planifikuar dhe i orientuar drejtë. Ekipet për parandalimin e braktisjes dhe mosregjistrimit Ekipet për parandalimin e braktisjes dhe mosregjistrimit, janë mekanizma që duhet të vendosen në nivel komune dhe shkolle, me qëllim monitorimi dhë përmirësimi të vijueshmërisë së nxënëse. Udhëzimi Administrativ nr.19/2012 Themelimi dhe fuqizimi i ekipeve për parandalimin dhe reagimin ndaj braktisjes dhe mosregjistrimit të nxënësve në arsimin e obliguar, parasheh vendosjen e këtyre mekanizmave, përmes të cilëve synon: (i) nxitjen e komunikimit brenda dhe jashtë shkollës, në mes të nxënësve, prindërve dhe mësimdhënësve, nga njëra anë, dhe nxitja e komunikimit dhe bashkëpunimit me institucionet/ organizatat jashtëshkollore në mes të fëmijëve, të rinjve dhe familjeve të tyre, nga ana tjetër, me synimin e zvogëlimit, të parandalimit të braktisjeve të shkollimit, si dhe me synimin e rritjes së numrit të regjistrimit të fëmijëve dhe të rinjve në shkollë dhe (ii) zhvillimin e një strategjie në nivel shkolle, si dhe një plani pune kundër braktisjes dhe mosregjistrimit të fëmijëve dhe të rinjve në shkollë 38. Udhëzimi administrativ përcakton se EPRBM në nivel komunal duhet të themelohet nga DKA-ja dhe se anëtar të ekipit duhet të jenë përfaqësues të prindërve, nxënësve dhe drejtorëve të shkollave që janë pjesë e EPRBM-së në nivel shkolle, pastaj përfaqësues të tjerë të EPRBM-së në nivel komunal duhet të jenë ekspertë të institucioneve/organizatave qeveritare dhe joqeveritare, që punojnë me fëmijë, të rinj dhe familjet e tyre. Është detyrë e DKA-ve që të kujdeset për krijimin e mekanizmave efektivë të evidentimit, monitorimit, raportimit, ndërhyrjes dhe të llogaridhënies për identifikimin, referimin dhe menaxhimin e rasteve të fëmijëve jashtë shkolle, për të parandaluar mungesat e nxënësve dhe braktisjen e shkollës. Shfrytëzimi i për këtë proces i doracakut të hartuar nga GIZ për mësimdhënësit kosovarë, drejtorët e shkollave, këshillat e shkollave dhe të gjithë ata, të cilët janë të përfshirë ose të interesuar në lidhje me refuzimin dhe braktisjen e shkollës, përbën një ekspertizë në vete që duhet shfrytëzuar edhe nga DKA, me qëllim të funksionlizimit të EPRBM dhe monitorimit e përmirësimit të vijueshmërisë së nxënësve në shkollë Referenca 39 Referenca 48

50 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT Klasat shtesë, arsimimi për të kthyerit nga diaspora, integrimi Sipas ligjeve për arsim në fuqi, të gjithë qytetarët e Kosovës kanë të drejtë të qasjes në sistemin arsimor në harmoni me kërkesat ligjore. Sipas Udhezuesit të nxjerrë nga Ministria e Punëve të Brendshme për Zbatimin e Politikave Nacionale të Riintegrimit 40, MASHT është përgjegjëse për hartimin dhe zbatimin e politikave dhe legjislacionit për zhvillimin e arsimit dhe për themelimin e një sistemi efikas të arsimit në Kosovë. Në kontekst të riintegrimit të personave tëriatdhesuar, MASHT duhet të sigurojë që të gjithë fëmijët e riatdhesuar kanë informata të duhura për mundësitë e arsimit dhe për shërbimet nëdispozicion, dhe që të lehtësojë integrimin e tyre në sistemin arsimor.masht ka për detyrë hartimin e programeve të veçanta të riintegrimit që iupërshtaten nevojave të fëmijëve dhe të rinjve të riatdhesuar, duke përfshirëkurset për mësimin e gjuhës amtare, orët plotësuese dhe aktivitete jashtëshkollore përveç programeve arsimore, dhe sensibilizimin e fëmijëvedhe familjeve të cenueshme në bashkëpunim me Drejtoritë Komunale. Në procesin e integrimit të fëmijëve të riatdhesuar, organizimi i procesit edukativo-arsimor dhe mbështetja institucionale është i një rëndësie të veçantë. MASHT-ti duhet të jetë i gatshëm të pranoj dhe sistematizoj të gjithë nxënësit e të gjithave komuniteteve në të gjitha nivelet e arsimit shkollor, në harmoni me legjislacionin në fuqi. DKA-të duhet të jenë të gatshme të sigurojnë kushte për përfshirje në sistemin shkollor, ti pranoj dhe sistematizoj në klasat përkatëse, për të cilat paraprakisht është marrë vendimi nga MASHT pas procesit të nostrifikimit të klasave të përfunduara në shkollat e shtetëve prej nga vijnë të rikthyerit. Gjithashtu, DKA-të duhet të jenë të gatshme në mbështetjen e shkollave për mësim plotësue për të gjithë fëmijët e kthyer që duhet të vazhdojnë shkollimin dhe të integrohen në sitemin e rregullt shkollor. Bashkëpunimi me Ministrinë e Diasporës Ministria e Diasporës, një prej obligimeve të saj ka promovimin, ruajtjen, kultivimin e identitetit kulturor, gjuhësor dhe arsimor të mërgimtarëve, si dhe të ndihmojë zbatimin e planeve dhe programeve mësimore për mërgimtarët, të hartuara nga MASHT-i. Obligim tjetër i kësaj ministrie është bashkëpunimi me institucionet arsimore dhe aftësuese për arsimimin për të kthyerit nga diaspora dhe integrimi e tyre në sistemin arsimor. Bashkëpunimi duhet të jetë i ndërsjellë si nga MASHT, ashtu edhe nga DKA-të dhe shkollat, sepse përmes bashkëpunimit sigurohen të dhënat bazë për të kthyerit që duhet të prfshihen në sistemin e arsimit, nivelet ku duhet të përfshihen, specifikat që bartin me vete, nevojat për mbështetje, etj. Një punë e veçantë duhet të zhvillohet në mësimin e gjuhës amtare, sidemos në fazën e parë të kthimit, si dhe adaptimi e socializimi në mjediset ku fëmijet e kthyer duhet të regjistrohen dhe të vijojnë shkollimin. 40 Referenca 49

51 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA Referencat Referenca 1: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë & GIZ. (2013). Strategjia e komunikimit në sektorin e arsimit. Prishtinë. Referenca 2: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Udhëzimi Administrativ (04/2012). Standardet e praktikës profesionale të drejtorëve të shkollës. Prishtinë. Referenca 3: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Udhëzimi Administrativ (08/2014) për përzgjedhjen e drejtorit dhe zëvendës-drejtorit të institucionit edukativo- arsimor dhe aftësues. Prishtinë. Referenca 4: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Udhëzimi Administrativ 14/2013: Vlerësimi i përformancës së mësimdhënësve. Prishtinë. Referenca 5: Kuvendi i Republikës së Kosovës. Ligji për arsimin parauniversitar në Republikën e Kosovës, Ligji Nr.04/L-032 (2011). Prishtinë. pdf Referenca 6: : Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Udhëzimi Administrativ 25/2014: Udhëzimi për licencimin e mësimdhënsve. Prishtinë. Referenca 7: Kuvendi i Republikës së Kosovës. Ligji për arsimin në komunat e Republikës së Kosovës, Nr.03/L-068 (2008), Prishtinë, fq.4. Referenca 8: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Udhëzimi Administrativ 17/2009 /DATË: : Procedura e zgjedhjes së personelit arsimor në shkollë: Prishtinë. Referenca 9: Kuvendi i Republikës së Kosovës. LIGJI Nr. 03/L-149 për Shërbimin Civil të Republikës së Kosovës. Referenca 10: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. (2011). Korniza e Kurrikulës së Arsimit Parauniversitar të Republikës së Kosovës. Referenca 11: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë.(2010). Plani Strategjik i Arsimit në Kosovë Prishtinë. Referenca 12: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë.(2010). Plani strategjik për organizimin e arsimit gjithpërfshirës se femijeve me nevoja te vecanta arsimore ne arsimin parauniversitar në Kosovë Referenca 13: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë.(2007).Strategjia për Integrimin e komuniteteve Rom, Ashkali dhe Egjiptian në Kosovë, Komponenta e Edukimit , Prishtinë. 50

52 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT Referenca 14: Sipas Kushtetutës së Kosovës ( neni 5) gjuhë zyrtare në shkallë vendi janë gjuha shqipe dhe gjuha serbe, ndërsa gjuhë zyrtare në nivel komune janë edhe gjuha turke, boshnjake dhe gjuha rome. Referenca 15: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë.(2009). Udhëzim Administrativ 18/2009. Raporti nxënës-mësimdhënës dhe raporti nxënës-personel jo-mësimdhënës si dhe numri i nxënësve për paralele i përkufizuar për qëllime të përcaktimit të (i) grantit shtetëror të arsimit për komuna dhe (ii) alokimeve të personelit të bëra nga komuna për shkolla. Referenca 16: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë.(2013). Raport mbi organizimin e arsimit të fëmijëve me nevoja të veçanta në Kosovë T_%20VE%C3%87ANTA%20N_%20KOSOVE.pdf Referenca 17: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. (2011). Korniza e Kurrikulës së Arsimit Parauniversitar të Republikës së Kosovës. Referenca 18: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Udhëzimi Administrativ (nr.19/2012): Themelimi dhe fuqizimi i ekipeve për parandalim dhe reagim ndaj braktisjes dhe mosregjistrimit në arsimin e obliguar. Referenca 19: Dr. Sibylle Hielscher & MA. Vlera Kastrati (2011). Doracak për mësimdhënësit kosovarë, drejtorët e shkollave, këshillat e shkollave dhe të gjithë ata, të cilët janë të përfshirë ose të interesuar në lidhje me refuzimin dhe braktisjen e shkollës. Projekti: Zhvillimi i Kapaciteteve në Sektorin e Arsimit Fillor në Kosovë CDBE. Komponenti 4: Arsimi joformal dhe masat plotësuese për adresimin e braktisësve të hershëm të shkollës Prishtinë. Referenca 20: Ministria e Punëve të Brendshme (2013). Udhezues per Zbatimin e Politikave Nacionale të Riintegrimit. Prishtinë Riintegrimit_ pdf 51

53 52 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA

54 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 PJESA 4 5PROCEDURA STANDARDE TË VEPRIMIT (PSV) TË DOMOSDOSHME PËR DKA-TË 53

55 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA Programi GIZ CBDE së bashku me MASHT-in dhe disa DKA kanë implementuar një program trajnimi të quajtur TalkOn. Ky pogram kishte për qëllim të ofronte një mbështetje profesionale për ngritjen e kapaciteteve të MASHT-it dhe DKA-ve për të implementauar Strategjinë e komunikimit. Ishin tri komponente kryesore të këtij programi: Udhëheqja, Menaxhimi dhe Komunikimi ku secila trajtonte një aspekt të punës së këtyre organizatave drejt zbatimit të strategjisë për komunikim. Në kuadër të komponentës Menaxhimi, por edhe në komponentet tjera, mes tjerash, janë zhvilluar disa dokumente të ashtuquajtura Procedura Standarde të Veprimit (PSV), me qëllim që puna e institucioneve të jetë më e efektshme dhe të kontribuohet në përmirësim të proceseve në Kosovë. Është me shumë rëndësi të sigurohemi qysh në fillim që PSV-të e përgatitura, e disa prej tyre të prezantuara më poshtë në këtë pjesë, nuk i zëvendësojnë rregulloret të cilat organizatat janë të obliguara me ligj t i përgatisin. Në këtë mënyrë evitohet mosfleksibiliteti në organizatë dhe nuk pengohet zhvillimi i tyre. PSV-të duhet të përzgjidhen në mënyrë të mençur me të vetmin synim - të iniciohet një mekanizëm për përmirësim të proceseve të punës në organizatë Çka është PSV-ja? Procedura Standarde e Veprimit (PSV) është një komplet i udhëzimeve të shkruara të cilat dokumentojnë rutinën apo një aktivitet të përsëritshëm i pasuar me një organizim. PSV-të mund të hartohen për çfarëdo aktiviteti përsëritës teknik, si dhe për çfarëdo procedure administrative. Në të shumtën e rasteve ato hasen kryesisht në fushat teknike, mirëpo zhvillimi i mëtejmë i PSV-ve ka gjasë të ndodh edhe në administratë, duke pasur parasysh interesimin dhe fokusin e organizatave në aplikim të metodologjive të ndryshme për përmirësimin e proceseve dhe procedurave organizative. PSV-të mund të përfshihen në një faqe të vetme apo mund të botohen në formë më të detajuar, me udhëzime e instrumente përkatëse, në formë të botimeve me më shumë se 20 faqe. Një shembulli i PSV-së mund të jetë: Pastrimi i duarve Të gjithë punëtorët në restorant duhet t i pastrojnë duart e tyre duke ndjekur hapat në vijim: 1. Pastroni shuplakat (duke përfshirë edhe pjesën përfundi thonjve) dhe duart deri te bërryli fort dhe në mënyrë të plotë me sapun dhe ujë të nxehtë (temperatura e ujit duhet të jetë së paku 38 shkallë celsius) për një kohë prej 20 sekondave. 2. Pastroni duart duke përdorur sapunin nga mbajtësi i sapunit. Shkumojeni së paku për 10 sekonda. 3. Përdorni brushën sanitare të thonjve për të larguar papastërtitë nga pjesa përfundi thonjve. 4. Pastroni pjesën ndërmjet gishtërinjve në mënyrë të plotë. 5. Përdorni vetëm lavamanët e duarve të përcaktuar për atë qëllim. Mos i pastroni duart në lavamanët e pjesës së prodhimtarisë. 6. Duart i terni me letrat njëpërdorimshme apo me tharëse mekanike. (Sistemet e mbajtjes së peshqirëve të cilët mund të palosen nuk rekomandohen). 7. Rubinetet i ndalni duke përdorur letrën higjienike në mënyrë që të parandaloni kontaminimin e sërishëm të duarve të pastër nëse pedalet e këmbëve nuk janë në dispozicion. (Siguruar nga: Projekti i Sigurisë së Ushqimit 2011 i Universitetit Shtetëror të Iowa-s: Nga Moduli për Komunikim) 54

56 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 Procedura Standarde e Veprimit 5.2. Përdorimi dhe qëllimet Në organizata të ndryshme, në situata të caktuara, PSV-të administrative mund të përdorën, por jo vetëm: Rishikimi i dokumentacionit, si për shembull kontratat e punëtorëve të arsimit; Inspektimi (auditimi) i punës së të tjerëve; monitorimi i punës së personelit në DKA apo në shkolla; Përshkrimi i procedurave të korrespondencës së zyrës dhe mbajtja e evidencave të ndryshme në zyre; Për fushat e caktuara të veprimtarive, si për shembull punësimi, rekrutimi, intervistimi, vlerësimi apo për aktivitete tjera kyçe të DKA-ve Për të siguruar proces të qëndrueshëm dhe cilësorë për mbledhjen dhe menaxhimin e të dhënave duke treguar Çka, Si, Kur, Pse dhe Kush; Për të ofruar një sistem bazë për përshkrimet e vendeve të punës, trajnimin e punëtorëve, raportimin, vlerësimin e aktiviteteve të caktuara si dhe gjatë rishikimit të performancës. Disa nga dobitë e PSV-ve përfshijnë Minimizon mundësitë për keqkomunikim Mund të përdoren si listat kontrolluese nga inspektorët gjatë auditimit të procedurave Standardizimi i procesit dhe sigurimi i udhëzimeve hap pas hapi të cilat e mundësojnë secilin me kualifikime të përafërta që ta kryej detyrën në mënyrë konsistente Dokumenti i PSV-ve shërben si një burim udhëzues i cili u mundëson punëtorëve që të veprojnë pa kërkuar drejtime, sigurime apo udhëzime. Procedura e shkruar hap pas hapi mund të ndihmojë gjithashtu që punëtorët të japin llogari Stili i të shkruarit Është me shumë rëndësi që PSV-të të shkruhen në një format preciz, duke sqaruar secilin hap në detaje dhe të jenë të lehta për t u lexuar. Pra gjuhë e thjeshtë dhe e drejtëpërdrejtë. Informatat në PSV përcillen qartazi dhe në mënyrë të kuptueshme për të larguar çfarëdo dyshimi lidhur me atë se çka kërkohet në një rast të caktuar lidhur me aspekte të caktuara të punës në DKA. Me qëllim që anëtarët e organizatës të kenë pasqyrë sa më të qartë të kërkesave që dalin nga PSV-ja, ju mund të përdorni diagrame veprimi për të ilustruar procesin i cili është duke u përshkruar në të. Gjithmonë përdorni një font të shkronjave, një madhësi e stil që zankonisht përdoret në DKA-në tuaj Hapat në procesin e përgatitjes së PSV-ve Hapi 1: Përgatitja e PSV-së DKA-ja duhet ta ketë një procedurë funksionale për të përcaktuar se cilat PSV nevojiten për zyrën e tyre. PSV-të pastaj shkruhen nga persona të njoftuar me aktivitetin si dhe strukturën e brendshme të organizatës. PSV-të shkruhen me hollësira të mjaftueshme ashtu që dikush me përvojë të kufizuar rreth procedurës, por me të kuptuarit themelor, të mund ta riprodhojë në mënyrë të suksesshme procedurën kur nuk është i mbikëqyrur. 55

57 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA Hapi 2: Pranimi dhe miratimi i PSV-së PSV-të duhet të jenë të pranueshme nga ana e një apo më shumë persona me përvojë të duhur të procesit. Këtë e rregullon secila DKA në formë procedure të rregullt për pranim të PSV-ve. Është me dobi të veçantë nëse projekt PSV-të në fakt testohen nga individët, zyrtarët e DKA-së, në vend të hartuesve fillestar, para se ato të finalizohen dhe zyrtarizohen. PSV-të e finalizuara duhet të miratohen në bazë të procedurave paraprakisht të përgatitura nga DKA-të. Hapi 3: Rishikimi i PSV-ve PSV-të duhet të qëndrojnë vazhdimisht të azhurnuara në mënyrë që të jenë të dobishme dhe të zbatueshme. Kurdoherë që ndryshohen procedurat dhe rregulloret e caktuara, të DKA-ve apo MASHT-it, PSV-të duhet të azhurnohen dhe miratohen sërish. PSV-të duhet gjithashtu që të rishikohen në mënyrë sistematike në periudha të caktuara, p.sh. çdo 1-2 vite, për të siguruar që politikat dhe procedurat mbesin aktuale dhe të duhura apo për të përcaktuar nëse PSV-të nevojiten edhe më tutje. Shpeshtësia e rishikimit duhet të përcaktohet dhe vendoset me kohë, të futet në Planin e punës së DKA-ve dhe të të identifikohet se kush është/janë përgjegjës për të azhurnuar PSV-të. Hapi 4: Përgatitja e listës kontrolluese të PSV-së Çfarëdo liste kontrolluese apo formulari të përfshirë si pjesë e çfarëdo aktiviteti duhet të shkruhen në pjesën e referencave në procedurë se ku duhet të përdoren, dhe t i bashkëngjiten PSV-ve. Në disa raste, PSV-të mund të përshkruajnë, së paku në përgjithësi, se si duhet të përgatitet lista kontrolluese, ose mbi çka duhet të bazohet. Kopjet e listave përkatëse kontrolluese do të ruhen në dosje me PSV-në. Mbani mend se lista kontrolluese nuk është një PSV, por pjesë e PSV-së. Hapi 5: Kontrolli/rishikimi i PSV-së Secila DKA duhet të zhvillojë sistemin e numërtimit që në mënyrë sistematike të identifikojë dhe etiketojë PSV-të e tyre. Kontrolli i PSV-së duhet të përshkruhet në Planin e punës dhe Plani për menaxhim të cilësisë në DKA dhe shkolla. Secila faqe e PSV-së duhet të përmbajë simbole të kontrollit të dokumentacionit, përgjithësisht të vendosura në pjesën e epërme të djathtë të secilës faqe të saj pas faqes së titullit. Hapi 6: Përcjellja dhe arkivimi i dokumentit të PSV-së DKA-ja duhet të ruaj/arkivojë listën kryesore të të gjitha PSV-ve. Menaxheri/zyrtari për sigurim të cilësisë është përgjithësisht përgjegjës për ruajtjen e listës së dosjeve të të gjitha PSV-ve aktuale që përdoren në kuadër të DKA-së. Me qëllim të efikasitetit në këtë proces preferohet që DKA të përdor një bazë elektronike të të dhënave, ku dhe mund të dërgohen njoftimet automatike, p.sh, Rishiko PSV-në. Mekanizmat e ruajtjes dhe nxjerrjes elektronike të dokumentit janë zakonisht më lehtë për tu qasur sesa formati i dokumentit në kopje fizike. 56

58 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT Formati i përgjithshëm i PSV-së Askush nuk mund të thotë që ekziston ndonjë format i saktë për përgatitje të PSV-së. Ai do të dallon te secila DKA/ organizatë dhe sipas llojit të PSV-së që ato kanë shkruar. Me rëndësi është që PSV-të duhet të organizohen në atë mënyrë sa për të siguruar lehtësinë dhe efikasitetin e përdorimit dhe që të jenë specifik për DKA-në e cila e harton atë, zyrtarët e saj dhe shkollat. Niveli i hollësirave të përmendurra në PSV mund të dallojë bazuar nga qëllimi i PSV-së dhe përfituesit e saj. Në përgjithësi, pjesa administrative e PSV-së përbëhet prej pesë elementeve: Faqja e titullit Tabela e përmbajtjes: mund të nevojitet për referim të shpejt, posaçërisht nëse PSV-ja është e gjatë, për të gjetur informata dhe për të shënuar ndarjet e bëra vetëm në pjesët e caktuara të PSV-së. Procedurat e zbatimit Kontrolli dhe garantimi i cilësisë përshkruan dispozitat për shqyrtim dhe validim të PSV-së apo çfarëdo produkti të ndërlidhur (p.sh. Raporti). Kjo mund të përfshijë planet e testimit apo kontrollimin e dokumentit të përfunduar me programin për kontrollimin e gabimeve gjuhësore. Pjesa e referencave Citon të gjitha referencat e përfshira në PSV. Kopja e çfarëdo reference e cila nuk mund të gjendet lehtë, e që përmendet në përmbajtje, duhet t i bashkëngjiten PSV-së. Ndërsa pjesa procedurale e PSV-së përfshinë: Qëllimi: identifikon përdorimin e synuar të procedurës, përfshirë edhe çfarëdo informate rregullative apo standarde të cilat janë të përshtatshme për PSV-në. Fushëveprimi: identifikon kur duhet të ndiqet procedura Përmbledhja e procedurës/ave Përkufizimet: përkufizon çfarëdo fjale, fjalie, apo akronime që kanë domethënie apo përdorim të veçantë. Kualifikimet/përgjegjësitë e personelit: identifikon çfarëdo kualifikime të veçanta/përvoje që përdoruesit duhet të kenë dhe/apo cilido person apo çfarëdo pozite që kanë përgjegjësi për aktivitetin e përshkruar. Procedura: përshkruan hapat sipas renditjes; mund të përdoret ndihma e skicave apo diagrameve të veprimeve për të zbërthyer pjesët e gjata të tekstit dhe që shkurtimisht të përmblidhen seritë e hapave për lexuesin, përfshirë edhe hollësirat e çfarëdo pajisjeje të kërkuar. Kriteret, lista kontrolluese apo standardet e tjera të cilat duhet të aplikohen gjatë procedurës, dhe Menaxhimi i evidencave: p.sh., formularët që duhet përdorur dhe lokacionet e dosjeve Disa ide të dobishme Përgatitja e PSV-ve nuk është dhe punë e lehtë. Jo i gjithë stafi i DKA-së mund të ketë njohuri e shkathtësi praktike për të përgatitur dhe zhvilluar ato. Në këtë proces është me rëndësi për zyrtarët e DKA-vë të: Bëhen të durueshëm. Këtë punë nuk do ta bëni si duhet herën e parë. Hartojnë draftin e parë, pastaj PSV-në ja përcillni dikujt që zakonisht nuk kryen punë dhe kërkoni prej tij që të provoj ta kryej një detyrë sipas udhëzimeve në PSV. Përcjellin dhe shënojnë në draftin e tyre të parë çdo problem me të cilin përballet personi. Hartojnë draftin e ri të PSV-së dhe përsërisin ushtrimin e mësipërm me një punëtor tjetër nëse është e 57

59 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA mundshme, apo përpiquni të ndiqni udhëzimet tuaja duke ndjekur rregullin themelor, Nëse nuk është e shkruar mos e bëni. Por nëse është e shkruar bëjeni. Sigurohen që listat e udhëzimeve janë të mira për detyrat e thjeshta. Përdorni fotografi e diagramet të ndryshme për të sqaruar në formë vizuale veprimet në detyra komplekse. Provoni PSV-në Si t i pastrojmë duart para se të përgatisni një PSV të re. Mund të jetë e dobishme për Ju! 5.7. Shembuj të PSV-ve Me qëllim të sqarimit më të mirë të kësaj pjese të manualit, në vazhdim do të gjeni disa PSV si dhe disa forma/dokumente zyrtare të cilat mund të përdoreshin, pas një adaptimi, në formë të PSV-ve në komunat tuaja respektive. Disa nga këto draft PSV dhe dokumente janë përgatitur dhe përdorur në disa DKA të Kosovës. Shembulli 1 Procedura standarde e veprimit (Shembull nga një komunë) Zgjedhja e drejtorit dhe zëvendës drejtorit të institucionit edukativo-arsimor dhe aftësues I. Politika Drejtoria komunale për arsim, Komuna e Podujevës duhet t i ndjekë praktikat e duhura për zgjedhjen e drejtorit dhe zëvendësdrejtorit të institucionit edukativo-arsimor dhe aftësues e cila garanton ligjshmëri, transparencë, korrektësi dhe efektivitet gjatë tërë procesit të zgjedhjes së drejtorit. II. Procedurat Drejtoria komunale për arsim me rastin e zgjedhjes së drejtorit dhe zëvendësdrejtorit të institucionit edukativo arsimor dhe aftësues duhet t i përmbahet procedurës në vijim 1. Gjatë hartimit të planit vjetor të punës, DKA planifikon kohën e zgjedhjes dhe rizgjedhjes së drejtorëve dhe zëvendësdrejtorëve të institucioneve edukative-arsimore dhe aftësuese; 2. Zyrtari ligjor pranë DKA-së ka për detyrë: të lajmërojë drejtorin e DKA-së me kohë për shpalljen e konkursit; përgatitis konkursin brenda afateve ligjore; 3. Drejtori i DKA-së shpallë konkursin në gazetat ditore së paku 3 muaj para skadimit të mandatit të drejtorit apo zëvendësdrejtorit; 4. Konkursi duhet të jetë i hapur me kohëzgjatje prej 15 ditësh; 5. Zyrtari ligjor ka për detyrë për t i pranuar kërkesat bashkë me dokumentet e nevojshme të kandidatëve për drejtor apo zëvendësdrejtor; 6. DKA njofton në formë të shkruar së paku 1 muaj para kohës MASHT-in dhe Këshillin e shkollës për planin dhe datat e realizimit të procesit të përzgjedhjes së drejtorit - zëvendës drejtorit të shkollës përkatëse, duke specifikuar konkretisht data e krijimit të listës së ngushtë dhe intervistimit të kandidatëve /shefi i DKA-së/; 7. MASHT-i dhe Këshilli shkollës informojnë në afat prej 7 ditësh nga data e marrjes së njoftimit nga DKA, për përfaqësuesin/it përkatës në procesin e përzgjedhjes së drejtorit-zëvendësdrejtorit. 58

60 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT Formimi i komisionit përzgjedhës: 2 anëtarë caktohen nga kryetari i komunës; 1 anëtar caktohet nga MASHT-i; 2 përfaqësues të Këshillit drejtues të shkollës (1 prind dhe 1 mësimdhënës) në cilësinë e vëzhguesve; 9. Zyrtarët për arsim e hartojnë listën e kandidatëve që kanë konkurruar (emrin dhe mbiemrin, datëlindjen, kualifikimi, përvoja e punës në arsim); 10. DKA cakton orarin për intervista të kandidatëve; 11. Bëhet lajmërimi i kandidatëve për orarin e intervistës; 12. Detyrat e komisionit përzgjedhës: Harton listën e kandidatëve që kanë konkurruar për drejtor dhe zëvendës drejtor të institucioneve edukativo-arsimore dhe aftësuese (emri dhe mbiemri i kandidatit, ditëlindja, kualifikimi dhe përvoja e punës, Përzgjedh kandidatët për listën e ngushtë, Vlerëson Planet zhvillimore të shkollave, Përgatit protokollin e intervistimit, Përgatit rekomandimet e komisionit për zgjedhjen e drejtorit dhe zëvendësdrejtorit të institucionit edukativo-arsimor dhe aftësues për Kryetarin; 13. Informimi i kandidatëve mbi rezultatin e konkursit të shpallur bëhet më së voni 45 ditë pas mbylljes së konkursit të shpallur; 14. Pranimet e ankesave eventuale /zyrtari ligjor/; 15. Përgatitja e aktvendimit nga Kryetari i Komunës për kandidatin e zgjedhur; 16. Përgatitja e kontratës së punës /zyrtari ligjor/; 17. Pranim dorëzimi i detyrës /zyrtarët për arsim/. Shembulli 2 PROCEDURA STANDARDE E VEPRIMIT MENAXHIMI I KONKURSIT PËR PËRZGJEDHJEN E PERSONELIT ARSIMOR NË KOMUNËN XY (SHEMBULL NGA VITI 2014) Fazat e veprimit teknik dhe procedural: Përcaktimi i kalendari të rekrutimit të personelit arsimor, Kërkesa e DKA-së, nga drejtorët e IEA për identifikimin e vendeve të lira të punës, Identifikimi i vendeve të lira të punës, Shpallja e vendeve të lira të punës-konkursi, Formimi i komisionit rekrutues, Përgatitja e formës së përzgjedhjes së kandidatëve, Krijimi i listës së ngushtë, Ftesa e kandidatëve për intervistim, Përgatitja e pyetjeve për intervistim, Mbajtja e intervistës-procesi i përzgjedhjes Mbyllja e procesit. 59

61 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA 1. Përcaktimin e kalendarit të rekrutimit të personelit e bënë DKA-ja Me datë , DK-ja, përcakton kalendarin e rekrutimit të personelit arsimor. 2. Kërkesa e DKA-së, nga drejtorët e IEA për identifikimin e vendeve të lira të punës Me datë , DKA-ja, përmes një takimi me drejtorët e shkollave, ka kërkuar nga të gjithë drejtorët që të identifikojnë vendet e punës të cilat do të shpallen dhe deri më të dërgohen në DKA. Me datë , DKA-ja, ka pranuar kërkesat me nevojat e shkollave për vendet e lira të punës. INSTITUCIONI VENDI I PUNËS FONDI I ORËVE KOHËZGJATJA E PUNËSIMIT Sh.f. X. Y. Mësimdhënës i gjuhës shqipe 15 1 vjeçare 3. Shpallja e vendeve të lira të punës Drejtoria e Arsimit, me datë , është pajtuar të shpall konkurs për vendet e lira të punës. Në konkurs janë paraqitur të gjitha elementet që duhet t i përmbaj një konkurs dhe kriteret kualifikuese, konform rregullave ligjore. 4. Formimi i komisionit rekrutues nga DKA-ja Me datë , DKA-ja, ka formuar komisionin intervistues në përbërje prej tre anëtarëve, dy anëtarë nga DKA-ja dhe drejtori i shkollës përkatëse, konform udhëzimit administrativ të MASHT-it. 5. Përgaditja e formës së përzgjedhjes së kandidatëve Komisioni intervistues takohet dhe gjen forma të përzgjedhjes gjithnjë në suaza ligjore. 60

62 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 Procesverbal i të intervistuarve- pjesa e II Formulari për nivelin fillor Emri dhe mbiemri i kandidatit Shkolla KRITERET Kualifikimi : Fakulteti sistem 4 vjeçar = 10 Fakulteti-bachelor, sistem 3 vjeçar = 9 SHLP =8 ( ky kriter vlen vetëm për ato vende pune që parashihen në normativin 09/2014). Përvoja relevante në arsim Deri në 5 vite, 0.3 pikë për një vit Pritja pёr punësim, Deri në 5 vite, 0.2 pikë për një vit Nota mesatare gjatë studimeve vlerësohet : 6 deri deri deri deri deri deri deri VLERËSIMET PIKËT Shkathtësitë në interpretim profesional 1 pikë, 1.5 pikë, 2 pikë Kandidati banor i Komunës sё XY, 5 pikë Gjithsej pikë : Nё rast se nuk ka kandidat tё kualifikuar sipas normativit nr. 09/2014, komisioni intervistues do të bëjë një emërim të përkohshëm konform nenit 35 parag 5 të ligjit për arsimin parauniversitar, nr.04/l-032, nga radha e kandidatëve me drejtim dhe kushte më të përafërta. Komente: Emri dhe mbiemri i intervistuesit Nënshkrimi i intervistuesit 61

63 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA 6. Krijimi i listës së ngushtë Me datë , komisioni harton listën e ngushtë. Kriter kryesor ka marr përgatitjen profesionale-kualifikimin duke u mbështetur në normativin për përzgjedhjen e kuadrit arsimor. Përgatitet lista e kandidatëve të cilët do të marrtin pjesë në intervistë. Kandidatët të cilët nuk kanë hyrë në listën e ngushtë kanë të drejë të parashtrojnë ankesë. PËRGATITJA PROFESIONALE EMRI DHE MBIEMRI I KANDIDATIT INSTITUCIONI KU APLIKON Fakulteti Filologjisë-Gjuhë dhe letërsi shqipe xx XY 7. Ftesa e kandidatëve për intervistim Pas mbylljes së konkursit me datë , me datë , kandidatët njoftohen për datën, orën dhe vendin e intervistimit. Njoftimi shpallet në web faqen e Komunës si dhe në tabelat e shpalljeve në DKA. 8. Përgaditja e pyetjeve për intervistim Me datë , një ditë para se zhvillohet intervista komisioni takohet për përgatitjen e pyetjeve që do t iu parashtrohen kandidatëve. Merren vesh që së paku tri pyetje duhen ti parashtrohen kandidatëve. Pyetjet duhen të jenë të qarta dhe profesionale dhe jo provokuese. 9. Mbajtja e intervistës-prosesi i përzgjedhjes Intervistat kanë filluar me datë dhe kanë mbaruar me datë është përgatitur orari i intervistave sipas shkollave. 10. Përmbyllja e procesit Pas kryerjes së intervistave me datë e deri më datë , është verifikuar i tërë dokumentacioni i kandidatëve. Me datë është shpallur rezultati i kandidatëve të përzgjedhur. Vendimi i shpalljes së rezultateve përmban këshillën juridike të kandidatëve të pa kënaqur e që kanë të drejte ankese. Shembulli 3 Procedura Standarde e Veprimit Si të udhëhiqni takimet raportuese ekipore (Marrë dhe përshtatur nga faqja Veglat e Mendjes Raportimet Ekipore Procedurat Standarde të Veprimit.docwww. mindtools.com) 62

64 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 Hapi 1: Zotohu për një proces Njerëzit duhet të kuptojnë se çka pritet nga takimet raportuese në ekip. Gjithashtu, është e rëndësishme që organizata në tërësi ta mbështet këtë proces. Siguro që vetë raportuesit t i raportohet rregullisht. Me fjalë tjera, sigurohu që udhëheqësit e ekipeve janë në dijeni për atë se çka po ndodhe në nivele të ndryshme të organizatës dhe brenda ekipeve të ndryshme në organizatë. Ofro trajnime për mënyrën e mbajtjes së raportimeve ekipore. Trego mirënjohje dhe shpërble mbikëqyrësit dhe menaxherët të cilët rregullisht mbajnë takime raportuese ekipore. Hapi 2: Vendos rregullat bazë Mendo për atmosferën që doni ta krijoni në këto lloj takimesh. Ekipi mblidhet për të ndarë informata dhe ju duhet të u krijoni mundësi atyre që të shtrojnë pyetje dhe t i shprehin pikëpamjet e tyre. Vendos këto rregulla udhëzueses: Cakto orarin e rregullt për takime të tilla. Sigurohu që askush të mos mbetet jashtë këtyre raportimeve. Nëse dikush nuk mund të marrë pjesë personalisht, gjej një mënyrë se si të përfshihen në proces. Thekso rëndësinë e të qënit të hapur, të sinqertë dhe të sjellshëm. Diskuto vetëm temat relevante dhe mos lejo që takimi ta humb përqendrimin. Hapi 3: Përcaktoni objektivat e juaja Ju keni një kohë të shkurtë për të komunikuar informatat, andaj duhet të jeni të qartë për atë se çka duhet të arrihet. Pyetni veten këto pyetje në mënyrë që të sqaroni mesazhin dhe qëllimin e takimit: Cili është mesazhi kryesor që ju doni ta pëqoni dhe ta diskutoni? Cilat janë informatat që ekipi tashmë i dinë? Cilat informata duhet t i dinë ekipi sa për njoftim? Cilat veprime i prisni nga ekipi dhe nga anëtarët individual të ekipit si rezultat? Sa drejtom/orjentim keni nevojë që të ofroni? Kur është e nevojshme që këto veprime të realizohen? Si do ta kuptojnë anëtarët e ekipit që ata kanë arritur sukses? Cilat pika veprimi nga takimi i fundit duhet të adresohen? A duhet të pranishmit të përgatisin të dhëna para takimit? Hapi 4: Përgatit prezentimin tuaj Takimet raportuese zakonisht e ndjekin të njëjtin shabllon: udhëheqësi ofron informatat, të pranishmit shtrojnë pyetje, dhe në fund udhëheqësi bënë një përmbledhje të takimit, përfshirë dhe informatat e mbledhura gjatë pyetjeve apo informatave kthyese. Për të arritur që ky proces të zhvillohet pa pengesa, udhëheqësi duhet të planifikojë dhe të përgatit një takim raportues që i plotëson nevojat e ekimit. Sa për kosideratë, ju mund ta përdorni kornizën në vijim për të përgatitur mesazhin tuaj: 63

65 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA Adreso çështjet e performancës. Komunikoje progresin dhe performancën e organizatës që nga takimi i fundit. Ofro përditësime rreth ndryshimeve apo plotësimeve. Diskuto politikat dhe procedurat e reja të cilat kanë hyrë në funksion apo ato të cilat kanë ndryshuar. Diskuto çështjet e personelit. Adreso çështjet që kanë të bëjnë me plotësimin e stafit apo për brenda organizatës. Sqaro pikat për veprim. Përshkruaj prioritetet për periudhën e ardhshme kohore në nivel të ekipit dhe të organizatës. Për secilën prej këtyre pikave, t i keni parasysh jo vetëm informatat që duhet t i prezantoni, por edhe atë se çka ndikon tek ekipi më së shumti. Kjo u ndihmon që të përgatiteni për pyetjet gjatë takmit raportues. Hapi 5: Ndaj informatat e juaja Kur ta bëni prezantimin gjatë takimit raportues, ndiqni këto udhëzime për t u siguruar që ekipi e ka kuptuar mesazhin dhe se çka duhet të bëjnë si rezultat i takimit: Zgjedhni metodën e prezantimit. Mendohu se si ekipi i juaj më së miri i mëson gjërat dhe raportimin përgatiteni duke e shfrytëzuar këtë metodë. Bëje interesante. Përdor gjuhë dhe shembuj të cilën njerëzit e ndjejnë më të afërt. Qëndro pozitiv. Pa marr parasysh se cilin mesazh e jepni, theksoni elementet pozitive, por gjithmonë duke mbetur i sinqertë. Përvetësoje mesazhin. Mos u mundoni të distancoheni nga informatat që ju i prezantoni. Inkurajo pyetje. Ndani informatat sa më hapur që mundeni dhe tregoni konsideratë për shqetësimet që njerëzit mund t i kenë. Bëj përmbledhje të pikave kyçe. Përfshini gjëndjen e tanishme, vendimet që janë marrë, dhe hapat e mëtejshëm për të cilët jeni pajtuar. Hapi 6: Përcjellja Mos e lëni deri në takimin e radhës për të përcjellur çka po ndodh. Takimet për raportime shfrytëzoni si një mënyrë për ta përmirësuar komunikimin e gjithmbarshëm, besimin, dhe zotimet brenda ekipit. Përforco mesazhin. Mendoni dy mënyra se si mund ta përforconi mesazhin, ndoshta përmes e.mailave, intranetit, ose përmes buletinit të brendshëm të organizatës. Rishikoni informatat kthyese. Mendo për informatat kthyese që ke marrë gjatë takimit dhe përdori ato për ta përmirësuar stilin tuaj të menaxhimit dhe udhëheqjes. Diskuto çështjet relevante me shefin tuaj. Komuniko me shefin informatat për atë se çka është pyetur, për çka shqetësohej ekipi juaj më së shumti, dhe ndonjë pyetje të cilës nuk keni mundur t i përgjigjeni. Shpërndaj materialin e takimin me ata që munguan. Sigurohu që ata të cilën nuk kanë mundur ta vijojnë takimin t i marrin informatat e rëndësishme me kohë. Monitoro efektivitetin e raportimit. Përdore stilin e Menaxhimit duke shëtitur nëpër zyre për të qenë i njoftuar me zhvillimet e ekipit. 64

66 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 Shembulli 4 Procedura Standarde e Veprimit Dalja e nxënësve nga shkolla para përfundimit të orarit mësimor Nxënësi që dëshiron të largohet nga shkolla, për çfarëdo arsye, para përfundimit të orarit mësimor mund ta bëj këtë vetëm me lejen e kujdestarit të klasës ose të drejtoreshës së shkollës, ose të personit që ajo e cakton. Me rastin e marrjes së vendimit, personi përgjegjës do të sigurohet që largimi i nxënësit nga shkolla para përfundimit të orarit mësimor bëhet me dijen e prindit dhe nuk është i dëmshëm për nxënësin. Nëse kërkesa e nxënësit aprovohet, nxënësi merr nga punëtori i sigurimit formularin e letër-daljes, të cilën e plotëson me të dhëna personale, duke theksuar arsyen për kërkesë të tillë. Daljen e lejon kujdestari i klasës, drejtoresha e shkollës ose personi që cakton ajo, duke nënshkruar letërdaljen në anën e majtë. Pastaj, letër-daljen e vërteton punëtori i autorizuar i administratës me nënshkrimin e vet në anën e djathtë të letër-daljes dhe me vulën e shkollës. Nëse daljen e ka lejuar ndonjë person tjetër, përveç drejtoreshës së shkollës, punëtori i administratës mund të konsultohet me drejtoreshën para se ta vërtetojë letër-daljen. Me rastin e daljes nxënësi ia dorëzon letër-daljen punëtorit të sigurimit, i cili shënon orën e daljes dhe e nënshkruan letër-daljen. Në fund të orarit të punës. letër-daljet i dorëzohen punëtorit përgjegjës të administratës së shkollës, i cili i ruan ato në një regjistrator të veçantë. Kjo procedurë zbatohet për të gjithë nxënësit e klasave 4-12, përveç në këto raste: Kur nxënësit dalin në grup, në përcjellje të mësimdhënësit për të zhvilluar aktivitete mësimore ose jashtëmësimore; Kur me zbatimin e përpiktë të procedurës mund të shkaktohen vonesa që rrezikojnë sigurinë e nxënësit Kur nxënësi është në përcjellje të prindit Shembulli 5 Procedura Standarde e Veprimit Pranim-dorëzimi i klasës ndërmjet dy ndërrimeve Kjo listë kontrolluese ka për qëllim të sigurojë pranim-dorëzimin e rregullt të klasës fillore nga mësuesja e ndërrimit të parë tek mësuesja e ndërrimit të dytë. Gjatë procesit të pranim-dorëzimit duhet të jenë të pranishme të dy mësueset: 1. Në klasë janë 16 banka dhe 32 karrige, në vendet e duhura. Nëso jo shpjegoni: 2. Nuk vërehen dëmtime të reja në banka dhe karrige. Nëso jo shpjegoni: 65

67 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA 3. Klasa është e pastër nuk ka njolla në dysheme, në mobilje, e as mbeturina jashtë shportës së mbeturinave. Nëso jo shpjegoni: 4. Të gjitha dritaret janë të mbyllura. Nëso jo shpjegoni: 5. Nuk ka dëmtime të reja në mure, orendi ose instalime elektrike. Nëso jo shpjegoni: 6. Tabela e bardhë është e pastruar dhe nuk ka dëmtime në të. Nëso jo shpjegoni: Dorëzoi: Pranoi: Më në orën Shembulli 6 Procedura Standarde e Veprimit Rishikimi i Planit Zhvillimor të Shkollës Fleta fillestare e vlerësimit të PZHSH-së Emri i shkollës: XX Vlerësuar nga : XX Drejtor/e i/e DKA-së, YY Zyrtar/e i/e DKA-së, ZZ Zyrtar/e i/e DKA-së Data: Fusha Përfunduar (Po/Jo) Prova Komenti Përcjellja e mëtejme Të dhënat e SMIA-s po -Në formularin e SMIA-s, janë planifikuar orët e mbajtura dhe të realizuara për vitin e kaluar si dhe është bërë planifikimi i orëve për vitin vijues. -Janë paraqitur shënimet për hapësirat shkollore. - Eshtë paraqitur numrin e stafit shkollor si dhe numrin e nxënësve dhe suksesin pozitiv dhe negativ. Vizioni po - Vizioni i shkollës i qartë dhe i reflektuar në Planin vjetor Besueshmëria e të dhënave të përdoruara. Më SWOT-i i lidhur me Fushat e Cilësisë po - Shkolla ka paraqitur fokusin në nevojat e shkollës për përmirësim sipas fushave të cilësisë. Rezultatet po Ngritje e përqindjes në testin aritshmërisë,pjesëmarrja ne gara të brendshme dhe të jashtme të shkollës me rezultate që e kanë ngritë shkollën ne pozitë më të lartë. 66

68 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 Mësimdhënia dhe mësimnxënia Po Metodologjia e mësimdhënies e mbështetur në mësimdhënie më nxënës në qendër,të mësuarit sipas mendimit kritik,te vlerësuarit sipas standardeve bashkohore-efektive. Pune ekipore e mësimdhënësve,ku shkëmbehen përvojat pozitive për organizim sa më të mirë të procesit edukativo-arsimor Kultura e shkollës Po Funksionale: KDSH-ja, Këshilli i mësimdhënësve, prindërve dhe i nxënësve të shkollës, aktivet profesionale; është përgatitur rregullorja e brendshme; është ndarë këndi i ekspozitave. Profesionalizmi i mësimdhënësve Po Vetëm 0.5 % e mësimdhënësve presin për rikualifikim. Të gjithë mësimdhënësit kane planifikimin vjetor,mujor e ditor,ne përputhje me dokumentet kurrikulare,kalendarin e punës te hartuar nga MASHT-I dhe realizimin e tij,duke pas parasysh fleksibilitetin,specifiken e shkollës dhe strukturën e nxënësve. Vlerësimi i nxënësve nga mësimdhënësit ne forma e instrumente për vlerësimi sa me real. Caqet dhe strategjitë Po Motivimi i nxënësve në kuadër të aktiviteteve të mbajtura ne shkollë ( debateve,kuize,punëtori me workshop,gara te brendshme te shkollës) qe kanë ndikuar në ngritjen e cilësisë. Përzgjedhja e nxënësit,arsimtarit,punëtorit teknik më të mirë dhe shpërblimet per më të mirët. Mirënjohjet padyshim ndikojnë në motivimin e nxënësve/stafit në mësim/punë Gjithëpërfshirja Po - Ka Mendime dhe aksionet konkrete për të identifikuar nevojat e vajzave - Te minoritetet nuk kanë paraqitur aksione konkrete për të identifikuar nevojat e minoriteteve, ku dihet se në këtë shkollë kemi nxënës të minoritetit turk Menaxhimi i objekteve Po -Ridefinimi i qartë i detyrave të punës për stafin e shkollës,ndarja e pergjegjesive dhe llogaridhënja -Rregullimi, gjelbrimi i hapsirave jashtë objektit dhe mirëmbajtja e tyre ( ndërtimi i kulturës tek nxënësit për mirëmbajtjen e hapsirave të gjelbërta). -Digjitalizimi i shërbimeve të përgjithshëme në shkollë e sidomos në fushën e teknologjisë informative. Prioritetet Po Prioritetet fokusohen ne avancim te mësimdhënësve,hartim të projekteve për nxënës,pajisje e kabineteve me mjete qe ndikojnë në ngritjen e cilësisë. 67

69 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA Planifikimi i përgjithshëm Po PSHZH-ja e shkollës XX, është i hartuar duke u bazuar në nevojat e shkollës dhe komunitetit, për të qenë vatër ku lindin dhe zhvillohen idetë për ndërtimin e një sistemi cilësor të arsimit, me mundësi të barabarta për të gjithë dhe që kultivon te fëmijët shprehi për mësim gjatë gjithë jetës. Plani i veprimit Po Pikat referuese ne kuadër te planifikimit të prioriteteve janë duke u realizuar sipas afatit të përcaktuar kohor. Monitorimi Po Planifikimi për ngritjen profesionale të mësimdhënësve është realizuar me ndihmën e DKA-së dhe MASHT-it. Projektet e planifikuara me kosto të lartë nuk janë realizuar me kohë. Mungesë e donatorëve dhe mjeteve buxhetore Shembulli 7 Procedura Standarde e Veprimit Raporti vjetor i punës së DKA-së Për : Asamblenë Komunale Nga: Drejtoria për Arsim Nr: Datë: Lënda: Raporti i punës për vitin... Tabela e përmbajtjes Përmbledhja ekzekutive Shkurtesat 1. Hyrje Një përshkrim dhe paraqitje e përgjithshme e situatës 1.1. Synimet dhe objektivat e komunës për këtë vit 1.2. Fokusi i raportimit për këtë vit (nëse është rapor që do të trajtojë çështje të caktuara) 1.3. Periudha e raportimit dhe arsyeshmëria 2. Të dhënat relevante për këtë vit Hyrje e përgjithshme 2.1. Hyrje dhe sqarim për burimet e të dhënave (Pra sqaroni cilat janë burime e të dhënave të përdorura në këtë raport - - SMIA, BDMS, Enti i Statistikave, apo të dhëna tjera) 2.2. Pasqyrat e të dhënave (të zgjedhura dhe prezantuara në formë tabelare; prezantohen tabelat/grafikont dhe ofrohet një përshkrim i shkurtër i të dhënave jo analizë por përshkrim i tabelës/grafikonit) 2.3. Të dhënat tjera relevante (rezultatet e konkurseve, buxheti, raportet nga vizitat monitoruese/vlerësuese në shkolla, rezultatet nga semi-matura, matura, pra të dhëna të cilat dëshironi t i përfshini në raport dhe do t ju referoheni në pjesën vijuese të raportit (Pjesa 3 Analiza e të dhënave) 68

70 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT Analiza e të dhënave Hyrje e shkurtër për qasjen e punës në analizë të të dhënave. Sqaroni si do të analizohen dhe pse në këtë mënyrë Hyrje në fushat e cilësisë së shkollës (pra, lexuesve ju rikujtojmë fushat e cilësisë dhe rëndësinë që ka puna në shkolla drejt përmirësimit të tyre në nivel shkolle) 3.2. Analiza e trendeve specifike (të dhënat e prezantuara në pjesën 2 analizohen duke komentuar dhe krahasuar trendet, lëvizjet, nga një vit në tjetrin; mund të jenë rezultatet/suksesi i nxënësve, mungesat, orët e pa/ mbajtuara, regjistrimi i nxënësve në klasë të caktuara 3.3. Fushat e cilësisë së shkollës (mund të ofroni një pasqyrë të vlerësimit të Planit Zhvillimor të Shkollës dhe ndaleni në disa fusha të cilësisë që i konsideroni si më me interes për këtë periudhë raportimi) OSE - mund të rendisni fushat një nga një dhe të bëni një analizë për secilën fushë të cilësisë) 3.4. Rezultatet e synuara/projektuara dhe të arritura (analizë e rezultateve të përcaktuara nga komuna me rezultatet e arritura) 3.5. Kalendari i vitit shkollor dhe realizimi i aktiviteteve kryesore 4. Politikat zhvillimore 4.1. Plani zhvillimor i komunës 4.2. Plani Strategjik i Arsimit në Kosovë Korniza e Kurrikulës së Kosovës 4.4. Planet Zhvillimore të shkollave 4.5. Sugjerime dhe rekomandime 5. Planifikimi dhe masat 5.1. Planet për përmirësim në vitin vijues 5.2. Projeksionet dhe sugjerimet 5.3. Planet për aktivitete të caktuara 5.4. Masat e veçanta 5.5. Rekomandime dhe sugjerime 6. Buxheti dhe financat 6.1. Shpenzimet për këtë vit raportues: Rrjedhëse dhe kapitale 6.2. Shpenzimet tjera në arsim: Investimet dhe projektet me donatorë dhe të tjerë 6.3. Të tjera 69

71 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA Referencat Shtojca dhe materiale relevante 1. Organogrami i DKA-së 2. Personeli i DKA-së (listë me emra, kontakte ndoshta edhe foto të secilit) 3. Listë kontakti e shkollave (shkollat, vendi, drejtori, kontakti) 4. Materiale tjera relevante (varësisht nga përmbajtja e raportit) Shembulli 8 Procedura Standarde e Veprimit Vetë-vlerësim: Unë jam duke dalë në pushim Ky vetë-vlerësim i shpejtë dhe i lehtë do të ju ndihmojë për të siguruar që ju jeni plotësisht të përgatitur për të marrë leje, dhe se puna do të vazhdojë pa probleme në mungesë tuaj. Përgjigjuni Po ose Jo pyetjeve të mëposhtme duke shënjuar përgjigjen e saktë në kolonën në të djathtë. Kur të keni mbaruar, krahasoni përgjigjet tuaja me Fletën e Përgjigjeve për ta kuptuar se sa jeni të gatshëm për të marrë leje për ditë të lira. PYETJE PO JO 1. A i keni dhënë njoftimin me kohë punëdhënësit për mungesë tuaj? 2. A u keni bërë me dije kolegëve mjaft kohë përpara që ju do të mungoni? 3. A keni identifikuar detyra apo përgjegjësi të caktuara të cilat duhet të delegohen në mungesën tuaj? 4. A i keni deleguar përgjegjësitë për detyrat apo projektet e veçanta tek anëtarët e caktuar të ekipit apo tek kolegët? 5. A keni lënë kohë të mjaftueshme për dorëzimin e përgjegjësive tuaja? 6. A e keni lënë punën tuaj në një fazë të përshtatshme? 7. A e keni bllokuar periudhën në kalendarin/ditarin tuaj për mungesën që po e merrni? 8. A i keni njoftuar klientët për mungesën tuaj në punë? 9. A keni lënë në dispozicion detaje të sakta për kontaktim? 10. A e keni aktivizuar përgjigjen tuaj të automatizuar në dhe atë telefonike (nëse keni të tillë)? 70

72 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT PJESA 5 QEVERISJA E SHKOLLAVE 7.1. Udhëheqja (drejtori) e shkollës Drejtori i shkollës është organ udhëheqës i shkollës, është përgjegjës për të planifikuar, administruar, organizuar dhe menaxhuar shkollën, duke i shfrytëzuar me efikasitet dhe efektivitet mjetet në dispozicion. Puna e një shkolle nuk mund të paramendohet pa një udhëheqës/drejtor. a) Përgjegjësitë kryesore të drejtorit të shkollës Pozita dhe përgjegjësitë kryesore të drejtorit të shkollës janë përcaktuar me ligjin për arsimin parauniversita në Kosovë (Neni 20). Disa përgjegjësi të veçanta janë përcaktuar edhe me udhëzime administrative që rregullojnë çështje të veçanta që lidhen me funksionimin e punës në shkollë. Një sintezë e përgjithshme e të gjitha përgjegjësice të drejtorit të shkollës, të përcaktuara me dispozita ligjore, prezantohet në pjesën në vijim. DETYRAT KRYESORE Udhëheqja e shkollës Menaxhimi i personelit Menaxhimi i planeve zhvillimore të shkollës PËRGJEGJËSITË E LIDHURA ME DETYRAT KRYESORE Drejtori është përgjegjës që të: lehtëson zhvillimin, artikulimin dhe implementimin e një vizioni të qartë për shkollën, përfaqëson shkollën dhe vlerat e saj në komunitet dhe në institucione e organe tjera, udhëheq me resurset njerëzve, planet dhe proceset zhvillimore në shkollë, udhëheq me ndryshimet në arsim në nivel shkolle organizon dhe moderon takime me akterët kryesor të shkollës, komunikon me akterët kryesor të shkollës dhe partner tjerë të shkollës, merr vendime me interes për shkollën, ndërmjetëson konfliktet në shkollë, mentoron mësimdhënësit këshillon prindërit dhe nxënësit, etj. Drejtori është përgjegjës që të: bashkëpunon me DKA për punësimin e personelit dhe sistemimin në vendet e punës sipas rregulloreve të punësimit dhe sistemimit të personelit bashëkpunon me personelin e shkollës për udhëheqje të përbashkët të shkollës, kujdeset për zhvillimin profesional të personelit dhe licencimin e tyre sipas dispozitave ligjore, siguron motivimin e personelit për t i përmbushur synimet dhe objektivat e shkollës, etj. Drejtori është përgjegjës që të: inicion hartimin e planeve zhvillimore të shkollë me pjesëmarrje të gjerë të paleve të shkolls, orienton zhvillimin e shkollës në të gjitha fushat e cilësisë së saj monitoron implementimin e PZHSH inicon dhe mbështes hartimin e planit për zhvillimin profesional të mësimdhënësve dhe zbatimin në praktikë, etj. 71

73 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA Mbikqyrja e procesit mësimor Delegimi i përgjegjësive Monitorimi i cilësisë Menaxhimi i kurrikulës Menaxhimi financiar Kujdesi për nxënës Administrimi i dokumenteve dhe i raporteve të shkollave Drejtori është përgjegjës që të: mbikëqyrë në mënyrë të vazhdueshme procesin mësimor, performancën e personelit edukativ, identifikon nevojat për përkrahje dhe të siguron mbështetjen e nevojshme professional, siguron bashkëpunimin e nevojshëm ndërmjet mësimdhënësve dhe planifikimin e përbashkët të përvojave të të nxënit vëzhgon mësimdhënësit në orë mësimore, ofron mentorim dhe përkrahje për mësimdhënës mbështet praktikat e mësimdhënies dhe mësimnxënies cilësore monitoron procesin e vlerësimit të nxënësve, organizon procesin e vlerësimit të arritjes së nxënësve me rastin e përfundimit të shkallëve të Kurrikulës dhe në bashkëpunim me personelin mësimor planifikon programet mbështetëse në nivel shkolle, etj. Drejtori është përgjegjës që të: përcakton detyrat që mund të delegohen në bazë të parimeve të delegimit të përgjegjësive, delegon përgjegjësi tek personat e duhur në bazë të njohjes së ekspertizës profesionale të personelit që i delegohen përgjegjësi të caktuara, inkurajon zhvillimin e personelit përmes delegimit të përgjegjësive, monitoron zbatimin e detyrave të deleguara dhe të mentorojë të deleguarit. Drejtori është përgjegjës që të: menaxhon cilësinë e punës së shkollës në të gjitha fushat e cilësisë së shkollës, vendos pritëshmeri të larta, zhvillon instrumente të monitorimit dhe vlerësimit dhe praktikon monitorimin dhe vlerësimin e efektivitetit të arritjeve të të nxënit. Drejtori është përgjegjës që të: planifikon, organizon, koordinon aktivitete në shkollë që lidhen me implementimin e dokumenteve të kurrikulës, udhëheqë procesin e hartimit të kurrikulës me bazë në shkollë duhe marrë parasysh kërkesat e kurrikulit të bashkëpunon ngushtë me personelin e shkollës në udhëheqjen e procesit të menaxhimit të kurrikulës. Drejtori është përgjegjës që të: planifikon menaxhimin e financave në nivel shkolle bashkëpunon me këshillin Drejtues të Shkollës për menaxhim efektiv dhe efikas të burime financiare nga grantet shtetërore dhe donacionet e prindërve dhe komunitetit, për të arritur qëllimet dhe prioritetet e zhvillimi të shkollës; Drejtori është përgjegjës që të: ofron kilimë miqësore për nxënës dhe mundësi të barabarta për të gjithë nxënësit. zhvillon procedurat për aktivitete të lira në shkollë dhe veprimtari jashtëkurrikulare me nxnës, të nxisë mësimdhënësit që të hartojnë dhe implementojën plane të veçanta për përfshirjen e të gjithë nxënësve në aktivitete të lira në bazë të interesimeve dhe afiniteteve të tyre dhe në veprimtari jashtëkurrikulare, zhvillon procedurat dhe mbështet mësimdhënësit në hartimin e planeve të veçanta për punë me nxënësit me nevoja të veçanta, mbështet programet për këshillimin e nxënësve për karrierë, për informim dhe orientim profesional. Drejtori është përgjegjës që të: kujdeset për menaxhimin e dkomunetacionit shkollor të brendshëm dhe të jashtëm, dokumentacionit të shtypur dhe elektronik kujdeset për ndarjen e dokumentacionit sipas funksionit kujdeset për organizimin strukturor të dokumentacionit dhe të raporteve të punës, kujdeset për arkivimin e dokumentacionit shkollr siç parashihet nga komuna dhe MASHT, etj. Menaxhimi i të dhënave të SMIA-s Drejtori është përgjegjës që të: kujdeset për përdorimin efikas dhe efektiuv të sistemit të menaxhimit të informatave për ta monitoruar progresin e shkollave, marr vendime bazuar në të dhëna / të dhënat e SMIA-s. të sigurojë besueshmerinë e të dhënave të SMIA-s që raportohen. 72

74 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 Menaxhimi i rregulloreve të shkollës Formimi i organeve qeverisëse, profesionale dhe ekipeve në nivel shkolle Shendeti dhe siguria në shkollë Menaxhimi i infrastrukturës së shkollës dhe pajisjeve Drejtori është përgjegjës që të: mbikeqyrë zbatimin e ligjit te arsimit parauniversitar dhe dokumenteve tjera që rregullojnë funksionimin e punës në shkolla; kujdeset për hartimin e rregulloreve të shkollës në përputhje me dispozitat ligjore në fuqi, siguron se rregulloret dhe procedurat të jenë të formuara për të mbuluar edhe mundësinë e pjesëmarrjes demokratike, shprhjen e pakënaqësive të nxënësve dhe personelit ndaj personelit tjetër apo drejtorit, procedurat e ankesave, etj. monitoron se bashku me KDSH zbatimin e rregulloreve të shkollës cakton masa disilinore ndaj nxënës që shkelin rregulloret e shkollës Drejtori është përgjegjës që të: harton procedura dhe i zbaton ato për formimin dhe funksionimin e organeve qeverisëse dhe profesionale në shkollë, si: këshilli drejtues i shkollës, këshillin e prindërve, këshillin e nxënësve, këshillin e mësimdhënësve, aktivet profesionale, këshillat e klasave dhe organet tjera qeverisëse dhe profesionale në shkollë. kujdeset për formimin e ekipeve për detyra të veçanta në nivel shkolle të parapara me dispozita ligjore dhe me vendime të KDSH, si p.sh. EPRBM, ekipi për vlerësimin e përformancës së shkollës, ekipin për hartimin e PZHSH, etj. krijon kushte për punë të organeve qeverisëse dhe profesionale në shkollë, etj. Drejtori është përgjegjës që të: harton procedura dhe t i zbaton ato për shendetin dhe sigurinë në shkollë, të përcaktojë detyrat për personelin teknik për mbylljen dhe hapjen e shkollës, sigurimin e pajisjeve të sigurisë në shkollë - alarmet e zjarrit dhe pajisjet kundër zjarrit, planin e daljes nga shkolla në rastet urgjente, etj. Drejtori është përgjegjës që të: bëj sigurimin e infrastrukturës, ambientit dhe pajisjeve, dhe sigurisë së personelit dhe nxënësve krijojë kushte për punë të organeve qeverisëse dhe profesionale në shkollë, bashkëpunojë me personelin teknik, etj. b) Delegimi i detyrave dhe përgjegjësive Siç u prezantua në pjesën paraprake lidhur me delegimin e detyrave dhe përgjegjësive, drejtori është përgjegjës që të përcaktojë detyrat që mund të delegohen në bazë të parimeve të delegimit të përgjegjësive, të delegojë përgjegjësi tek personat e duhur në bazë të njohjes së ekspertizës profesionale të personelit që i delegohen përgjegjësitë e caktuara, inkurajojë zhvillimin e personelit përmes delegimit të përgjegjësive, të monitorojë zbatimin e detyrave të deleguara dhe të mentorojë të deleguarit. Bazuar në këto elemente, drejtori mund të delegojë detyra të caktuara, zbatimi i të cilave siguron efektivitet dhe efikasitet në punën e shkollës. Detyrat që mund të delegohen nga drejtori i shkollës tek personeli i shkollës mund të jënë: Përgatitja dhe menaxhimi i orarit mësimor Koordinimi i aktiviteteve për zbatimin e kurrikules me bazë në shkollë Koordinimi i aktiviteteve për zhvillim profesional me bazë në shkollë Shqyrtimi i disiplinës në shkollë dhe ankesave Shqyrtimi i rasteve të keqtrajtimeve të nxënësve në shkollë Adresimi i gjithëpërfshirjes në shkollë Organizimi i aktiviteteve jashëtkurrikulare Përpunimi i dhënave të SMIA-s, 73

75 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA c) Standardet e praktikes profesionale për drejtor të shkollave në Kosovë Standardet e praktikes profesionale për drejtor të shkollave në Kosovë përcaktojnë komponentët e përgjegjësisë për drejtor të shkollave dhe specifikojnë pritshmëri në nivel të njohurive dhe shkathtësive për praktikën profesionale për drejtor të shkollave 41. Standardet për praktikën profesionale për drejtorët e shkollave në Kosovë shërbejnë si pikë referuese për të hartuar politika arsimore për përzgjedhjen e drejtorëve të shkollave; politika arsimore për monitorim, vlerësim dhe vetëvlerësim të përformancës së drejtorëve; programe aftësimi, trajnimi dhe kualifikimi. Përdoruesit e standardeve për drejtor të shkollave në Kosovë duhet të njohin në ecencë përshkrimin e standardeve dhe treguesit e përformancës në njohuri dhe shkathtësi, sepse kjo i mundëson përdorim të drejtë në raport me qëllim e përdorimit. Në mënyrë të veçantë, drejtoret e shkollave duhet të jenë të përkushtuar në arritjen e tyre. Në pjesën ne vijim prezantohen gjashtë standardet për drejtor dhe përshkrimi i tyre. STANDARDI Udhëheqja dhe Motivimi Mësimdhënia dhe të nxënët cilësorë Planifikimi dhe Menaxhimi PËRSHKRIMI Drejtori i shkollës nxit suksesin e shkollës dhe të nxënësve duke lehtësuar zhvillimin, artikulimin dhe implementimin e një vizioni të të mësuarit i reflektuar në vlerat, misionin dhe objektivat e përbashkëta shkollore dhe mësimdhënie në klasë. Drejtori i shkollës siguron qasje të vazhdueshme në mësimdhënie dhe të nxënë cilësor për të gjithë nxënësit përmes implementimit të një kulture shkollore e cila vlerëson dhe mbështet mundësi të barabarta për të mësuarit e nxënësve dhe zhvillimin profesional të personelit. Drejtori i shkollës menaxhon shkollën, aktivitetet dhe burimet e shkollës për të siguruar një mjedis të sigurt, të shëndetshëm dhe efektiv të të mësuarit. Bashkëpunimi bashkëveprimi Legjislacioni dhe Shoqëria Etika Profesionale dhe Drejtori i shkollës ndërton marrëdhënie të mira me komunitetin e shkollës (nxënësit, prindërit, personelin, këshillin e shkollës dhe palët tjera të interesit) dhe promovon udhëheqje të përbashkët në linjë me interesat e nxënësve të këtij komuniteti. Drejtori i shkollës i kupton dhe vepron me përgjegjësi ndaj konteksteve politike, sociale, ekonomike, ligjore dhe kulturore që ndikojnë në shkollë. Drejtori i shkollës vepron me drejtësi, integritet dhe etikë të lartë Nxënësit a) Të drejtat e nxënësve për shkollim Të drejtat e nxënësve për shkollim janë të përcaktuara me Kushtetuten e Republikës së Kosovës, Dispozitat ligjore për arsimin parauniversitar dhe rregulloret e brendshme të shkollave. Dokumente këto që sipas hirërkisë së tyre mbështeten në njëra tjetrën dhe në Konventat ndërkombëtare për të drejtat e fëmijëve. Në legjislacionin arsimor në Kosovë, shprehja nxënës i dedikohet çdo personi të regjistruar në çfarëdo programi të arsimit parauniversitar në institucionet arsimore dhe aftësuese 42. Në bazë të dispozitave ligjore për arsimin parauniversitar në Kosovë, nxënësit në arsimin parauniversitar në Kosovë kanë të drejtë për: 41 Referenca 42 Referenca 74

76 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 shkollim pa pagesë transport të sigurtë dhe efikas për nxënësit në arsimin e detyrueshëm mësim në gjuhën amtare shkollim cilësor trajtim të barabartë dhe mosdiskrim siguri në shkollë zhvillim maksimal të potencialeve të tyre mjedis shkollor të përshtatshëm dhe miqësor kushte të përshtatshme për mësimdhënie dhe nxënie kujdes shendetësor dhe të mirëqenies së tyre pjesëmarrje në aktivitetet e shkolls në përputhje me interesimet dhe mundësitë e tyre pjesëmarrje demokratike në proceset vendimmarrëse në shkollë, etj. Për jetsimin e të drejtave të nxënësve, përgjegjësitë janë të ndara në mes të Ministrisë së Arsimit, komunës dhe shkollave. Ministria e Arsimit është përgjegjësie për krijimin e politikave arsimore që sigurojnë përmbushjen e të drejtave të nxënësve për shkollim, komuna është përgjegjëse për sigurimin e transportit për nxënësit që udhëtojnë më shume se 3 kilometra në një drejtim, për sigurimin e kuadrit mësimor në përputhje me dispozitat ligjore dhe për sigurimin e infrastruktures shkollore që siguron mësimdhënie dhe nxënie cilësore, ndërsa shkolla është përgjegjëse për sferat tjera që lidhen me organizimin e procesit mësimor që siguron zhvillim maksimal të secilit nxënës dhe jetëson në praktikën e saj të gjitha kërkresat e shkollave mike për fëmijë. b) Këshilli i nxënësve Këshilli i Nxenesve është një strukturë organizative e pavarur e nxënësve në shkollë, përmes së cilës nxënësit ushtrojnë të drejtat e tyre dhe përgjegjësitë në vendimmarrje të rëndësishme të shkollës që lidhet me procesin mësimor dhe interesat e nxënëve në shkollë. Sipas ligjit për arsimin parauniversitar në Kosovë, Këshilli drejtues i çdo shkolle të nivelit 2 dhe 3 të ISCED-it themelon një këshill të nxënësve, i cili duhet të ketë së paku një nxënës të zgjedhur nga secila klasë dhe që zgjidhet çdo vit përmes votës së fshehtë dhe demokratike 43. Këshilli i nxënësve përfaqëson kërkesat e nxënësve në nivel shkolle për çështjet që lidhen me procesin mësimor dhe me intersat e tyre në shkollë. Nxënësit e shkollës, përmes Këshillit të nxënësve i drejtojnë kërkesat e tyre në organet përgjegjëse të shkollës. Roli i Këshillit të nxënësve është të punojë për: 1. Përmirësimin e mjedisit mësimor 2. Përmirësimin e kushteve të punës dhe interesave të tyre 3. Kujdesin shëndetësor, të sigurisë, mirëqenies së nxënësve, dhe 4. Përfaqësimin e interesave të nxënësve në KDSH dhe tek drejtori i shkollës. 43 Referenca 75

77 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA 7.3. Mësimdhënësit a. Punësimi i mësimdhënësve Mësimdhënësit janë sherbyes profesional publik që kryejnë detyra në institucionet arsimore dhe aftësuese sipas legjislacionit në fuqi. Ministria e arsimit harton politikat arsimore lidhur me rregullimin e punësimit të mësimdhënsve në bazë të kualifikimit të tyre, të fushave të specializimit dhe niveleve të shkollimit ku mësimdhënësit mund të punësohen, ndërsa komuna është përgjegjëse për punësimin e mësimdhënësve. Punësimi i mësimdhënësve duhet të bëhet me konkurs publik, sipas kritereve dhe standardeve të arsimit të përcaktuara me dispozita ligjore. Komisionin për intervistimin e mësimdhënësve kandidatë në konkursin për mësimdhënës, e përbëjnë 2 përfaqësues nga komuna dhe drejtori i shkollës, ndërsa 2 anëtarë nga këshilli drejtues i shkollës (1 mësimdhënës dhe 1 prind) marrin pjesë në intervista në cilësinë e vëzhguesve, të cilët nuk kanë të drejtë vote, por mund të shprehin pikëpamjet e tyre nëpërmjet një raporti lidhur me shkrim. b. Të drejtat e mësimdhënësve Të drejtat e mësimdhënësve të punësuar janë të përcaktuara me kritere dhe standarde të arsimit për punësimin e tyre. Respektimi i tyre nga punëdhënësit dhe përmbushja e detyrave të tyre nga vet mësimdhënsit, lidhet me jetësimin në praktikë të të drejtave të mësimdhënësve. Ministria e Arsimit, komuna dhe shkolla duhet të sigurojnë dhe garantojë të drejtat e mësimdhënëse që kanë për : organizim dhe pjesëmarrje në organe profesionale të shkollës ( aktive profesionale, këshilla të klasave, këshillin e arsimtarëve, etj.) dhe jashtë shkollë, si dhe në organizimet e sindikatës së arsimit; mbrojtje nga diskriminimi direkt apo indirekt në fusha siç janë gjinia, raca, statusi martesor, ngjyra, feja; zhvillim në karrierë sipas kërkesave të shoqërisë dhe interesimeve e nevojave personale, në përputhje me dispozitat ligjore në fuqi; shprehje të mëndimit të lirë, etj. Të drejtat e mësimdhënësve, mbrohen me ligj dhe në rast të shkeljes se tyre mësimdhënësit mund të inicojnë procedura gjygjesëore për shkelësit e të drejtave të tyre. c) Rolet dhe përgjegjësitë e mësimdhënësve Mësimdhënësit, krahas të drejtave të tyre, kanë edhe role dhe përgjegjësi të veçanta që lidhen me sferën e mësimdhënies dhe nxënies, me punën dhe komunikimin me nxënës, prindër dhe drejtues të shkollës dhe arsimit. Kjo do të thotë, se të gjithë mësimdhënësit janë të thirrur që në radhë të parë vet të jenë shenmull për respektimin e të drejtave njerëzore dhe të drejtat e fëmijëve dhe në përmbushje të detyrave dhe përgjegjësive të tyre në cilësinë e mësimdhënësve. Mësimdhënësit kanë për detyrë të kontribuojnë në: (i) arritjen e qëllimeve të arsimit; (ii) mbështetjen e mësimdhënis dhe nxënies në parimet e arsimit; (iii) prezantimin dhe arritjen e qëllimeve dhe rezultatve të shkollës; (iv) arritjen e standardeve të larta të mësimdhënies dhe nxënies; (v) përmbushjen e detyrave të përcaktuara; etj. 76

78 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 Përgjegjësitë kryesore të mësimdhënësve lidhen me: zbatimin e planit dhe programit mësimor për fushën kurrikulare/lëndën mësimore; respektimin e standardeve të vlerësimit të nxënësve dhe të kodit etik të vlerësimit; realizim e detyrave që lidhen me aktivet profesionale, këshillin e klasave dhe këshillin e mësimdhënësve; respektimin e orarit të punës; kujdesin për sigurinë dhe mirëqenien e të gjithë nxënësve në klasat e tyre dhe brenda shkollës, informimin e prindërve dhe koordinimin e masave me prindër për përkrahje mësimore në zhvillimin e fëmijës përfshirjen në aktivitete të zhvillimit profesional me bazë në shkollë dhë në bazë të kërkesave të shoqërisë kryerjen e detyra të tjera të caktuara nga drejtori i shkollës, me interes të veçantë për shkollën. Lidhur me aspektet specifike që lidhen me sferën e arsimit, përgjegjësitë kryesore të mësimdhënësve janë 44 : të jenë mirë të informuar me kurikulumin shtetëror dhe kurikulumin e bazuar në shkollë në fushën e tyre të mësimëdhënies (sipas grupmoshës apo lëndës) dhe të jenë në dijeni për kurrikulën me zgjedhje; të përgatisin plane mësimore vjetore, mujore/dymujore dhe plane mësimore ditore për gjatë gjithë vitit mësimor, duke marrë parasysh nevojën që mësimëdhënia duhet ti adaptohet aftësive dhe mundësive të nxënësit individual; të jenë të informuar për repertoarin e plotë të llojeve të mësimëdhënies dhe të dijë se cilat i përshtaten më së miri klasës në çdo kohë; të organizojnë resurset mësimore në mënyrë efektive; të planifikojë, dhe të monitorojë sjelljen dhe mësimin e çdo nxënësi individual; të mbaje nivele të larta të sjelljes dhe diciplinës, pa përdorur asnjë nga format e dhunës dhe fyerjeve dhe dënimeve të tjera poshtëruese; të vlerësojë dhe regjistrojë progresin e çdo nxënësi individual; të ngrisë kuriozitetin tek nxënësit dhe ti kurajojë ata që të bëhen studiues të pavarur; të kërkojë ndihmë dhe zhvillim profesional në fushat ku ka dobësi Prindërit a) Të drejtat e prindërve Zhvillimet aktuale në reformën e arsimit parauniversitar në Kosovë përcaktojnë të drejta të veçanta për prindër në fushën e arsimimit të fëmijëve të tyre në bazë të dispozitave ligjore. Prindërit kanë të drejtë: të komunikojnë në mënyrë të vazhdueshme me shkollën; të janë pjesë intergrale në procesin e edukimit; të informohen nga mësimdhënësit rreth aktiviteteve të klasës përmes procedurave të komunikimit të dyanshëm (me gojë apo me shkrim, përmes letrave prezentuese, broshurave, manualit të shkollës, letrave javore, tabelave të shpalljeve, gazetës së shkollës, etj.) ; të informohen nga drejtori i shkollës për të gjitha aktivitetet e rëndësishme në shkollë; 44 Referenca 77

79 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA të informohen për çështje që kanë të bëjnë me cilësinë e mësimdhënies, me atë se çfarë ndodh në shkollë dhe rreth saj, etj; të ankohen për cilësinë e mësimdhënies apo për ndonjë problem tjetër që ka të bëjë me shkollën, te drejtori i shkollës, te Këshilli i Prindërve të Shkollës, te këshilli i prindërve të komunës dhe DKA. Përfshirja e prindërve në punën e shkollës dhe respektimi i të drejtave të prindërve të lidhura me shkollën, kërkon që shkolla të punojë maksimalisht në arritjen e kritereve të cilësisë në vijim, për bashkëpunim të mirë me prindër 45 : Kultura e mirëpritjes Komunikimi intensiv dhe i rregullt Bashkëpunimi edukues Ofertat e këshillimit për prindërit Zgjidhja konstruktive e konflikteve Pjesëmarrja e prindërve Bashkëpunimi me komunitetin lokal dhe rajonin Është detyrë e shkollës që në mënyrë t vazhdueshme të informojë prindërit lidhur me vijueshmërinë e fëmijës në shkollë, disiplinën në shkollë, përparimin e fëmijës në mësime, vështirësitë e veçanta në mësime, si dhe të ofrojë këshillime për mënyra që duhet ndjekur në ndihmen parimore që duhet dhënë fëmijës në lëndë dhe fusha të vëçanta mësimore. b) Përgjegjësitë e prindërve Prindërit kanë përgjegjësi të veçanta lidhur me regjistrimin me kohë të fëmijës në shkollë, sigurimin për vijueshmëri të rregullt në shkollë dhe krijimin e kushteve për mësim, pjesëmarrijen aktive në komunikimet me shkollën dhe mësimdhënsit që lidhen me rezultatet e fëmijës dhe me respektimin e rregullave të shkollës. Prindi mund të jetë i rrezikuar nga ndjekjet penale apo gjoba nëse fëmija nuk regjistrohet me kohë në shkollë dhe nëse nuk e ndjek shkollimin e detyrueshëm 46. c) Roli i prindërve në përkrahjen e fëmijëve të tyre Prindërit luajnë një rol të rëndësishëm në ndihmë të fëmijëve të tyre në mësime. Kjo mund të arrihet në mënyrë më efektive nëse shkolla dhe mësimdhënësit informojnë me kohë prindërit lidhur me praktikat e ndihmës së fëmijëve në mësime, zhvillojnë konceptin e përfshirjes aktive të prindërve në shkollë dhe hartojnë e implementojnë plane të veprimit për këshillime me prindër. Prindërit mund ti ndihmojnë fëmijët e tyre duke 47 : i sqaruar fëmijës rëndësinë e shkollimit; e siguruar pjesmarrjen e rregullt të tyre në shkollë; u lexojnë dhe të bisedojnë me fëmijët e tyre; i nxitur fëmijët e tyre që të shprehin opinionin e tyre dhe ti respektojnë opinionet e të tjerëve; kontrolluar që fëmija tu ketë kryer detyrat e shtëpisë të caktuara nga shkolla; për ti siguruar fëmijës një vend të qetë për kryerjen e detyrave të shtëpisë dhe të mësojë; diskutimin e progresit të fëmijëve të tyre me mësuesin e klasës; ndihmuar shkollën në krijimin e standardeve të larta të arsimit dhe sjelljes. 45 Referenca 46 Referenca 47 Referenca 78

80 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 d) Përfshirja e prindërve në Këshillat e Prindërve dhe në Këshillin Drejtues të Shkollës Përveq të drejtave, roleve dhe përgjegjësive individuale, prindërit kanë të drejtë të përfshirjes edhe në Këshillin e Prindërve në nivel shkollë, Këshillin e prindërve për arsim në nivelin komunal dhe në Këshillin e Prindërve për Arsim në Kosovë. Përfaqësimi i prindërve në organet e përfaqësimit të prindërve duhet të bëhet përmes votës së fshehtë dhe demokratike. Prindërit, përmes pjesëmarrjes në këshillat e prindërve, duhet të luajnë një rol aktiv në procesin demokratik duke marrë pjesë në mbledhjet e prindërve, duke shprehur pikëpamjet e tyre për cilësinë e mësimdhënies dhe nxënies në shkollë, si dhë për çështje të tjëra që lidhen me arsiminim e fëmijëve. Prindërit me ligjin për arsimin parauniversitar në Kosovë, përbëjnë 1/3 e anëtarëve të këshillit Drejtues të Shkollës, i cili është organ këshilldhënës dhe venimmarrës në shkollë Këshilli Drejtues i Shkollës Këshilli drejtues i shkollës është organ qeverisës i shkollës, i cili përfaqëson interesat e komunitetit ku vepron shkolla. Me nenin 17 të ligjit për arsimin parauniversitar në Republikën e Kosovës (2011), është e përcaktuar se çdo institucion publik arsimor dhe aftësues duhet të ketë këshillin drejtues. a) Cilat janë detyrat dhe kompetencat e këshillit Drejtues të Shkollës? Këshilli Drejtues i Shkollës është organ më i lartë këshillëdhënës dhe vendimmarrës në shkollë, dhe ka tre role dhe funksione kryesore 48 : Të sigurojë cilësinë e zhvillimit të shkollës Të marrë një rol kryesisht strategjik në udhëheqjen e shkollës Të sigurojë llogaridhënien dhe menaxhimin financiar. Zbërthimi i funksioneve kryesore të KDSH është bërë me ligji (Neni ) sipas të cilit detyrat dhe kompetencat e KDSH janë si vijon: të hartojë rregullat e shkollës për t u miratuar nga komuna; të zgjedhë një përfaqësues të prindërve dhe një të mësimdhënësve nga anëtarët e Këshillit Drejtues, që të marrin pjesë në cilësinë e vëzhguesve në emërimin e drejtorit, zëvendësdrejtorit dhe mësimdhënësve të shkollës; të ushtrojë funksionet e ndërlidhura me shfrytëzimin e buxhetit të shkollës, përfshirë edhe skemën e delegimit mes komunës, organit drejtues të shkollës dhe drejtorit të shkollës, siç është përcaktuar në këtë ligj. të vendosë për shfrytëzimin e fondeve që i janë dhënë shkollës si kontribut nga prindërit ose donatorët e tjerë; të miratojë aktivitetet jashtë kurrikulare të shkollës, sipas propozimit të drejtorit të shkollës; të vendosë për kodin e veshjes së punonjësve dhe nxënësve; 48 Referenca 79

81 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA të shpreh pikëpamjet e veta për çështjet që kanë të bëjnë me shkollën apo çfarëdo aspekti të arsimit parauniversitar; të miratojë listën e teksteve shkollore dhe materialeve të tjera shkollore për t u përdorë në shkollë në bazë të propozimeve të mësimdhënësve të shkollës, brenda kufizimeve të përcaktuara me legjislacionin në fuqi; të kontribuojë në hartimin e planit zhvillimor të arsimit nga komuna në rastet, kur ka të bëjë me shkollën përkatëse; b) Cila është përbërja e Këshillit Drejtues të Shkollës? Përbërja e KDSH është e rregulluar me ligj, në varësi të numrit të nxënësve. Shkollat që kanë deri në 1000 nxënës, duhet të kenë këtë përbërje të KDSH: tre (3) përfaqësues të prindërve, duke përfshirë së paku një përfaqësues të komuniteteve jo shumicë në komunë nëse ka ndonjë nxënës nga ato komunitete në atë institucion; dy (2) përfaqësues nga shoqëria (palë me interes të emëruara nga komuna); tre (3) përfaqësues të mësimdhënësve për shkollat e nivelit 2 dhe 3 të ISCED-it, një përfaqësues të nxënësve, i zgjedhur nga nxënësit që vijojnë shkollimin. Në rastet kur shkollat kanë më shumë se 1000 nxënës, numri i anëtarëve duhet të ngritet në katër (prindër), në tre (përfaqësues të shoqërisë), në katër (mësimdhënës) dhe në dy (nxënës). Nëse numri i nxënësve bie nën 1000, numri i anëtarëve duhet të reduktohet në nivelin minimal të përcaktuar me ligj, ashtu që anëtari që është zgjedhur i fundit në secilin grup të kryej mandatin e tij në fund të vitit shkollor. c) Si zgjedhen anëtarët e Këshillit Drejtues të Shkollës? Sipas ligjit, përfaqësuesit e prindërve, mësimdhënësve dhe nxënësve në KDSH duhet të zgjidhen me votë të fshehtë dhe demokratike. Tre përfaqësuesit e prindërve përcaktohen me votim të fshehtë dhe vijnë nga Këshilli i prindërve, përfaqësuesit e mësimdhënësve zgjedhen nga këshilli i mësimdhënësve, përfaqësuesi inxënësve zgjedhet nga nxënësit. Kurse për dy përfaqësuesit që vijnë nga shoqëria, ligji përcakton se duhet të jenë pal me interes të emruara komuna, por nuk përcakton procedurat se si duhet të emrohen. d) Sa është mandati i anëtareve në Këshillin Drejtues të Shkollës? Ligji përcakton se mandati i anëtarëve të KDSH zgjatë tri vite, me kusht që ata t i përkasin shkollës në këtë kohë. Për mësimdhënësit dhe prindërit është e mundur që të zgjedhen për herë të dytë. e) Kush e udhëheq Këshillin Drejtues të Shkollës? Kryetari i Këshillit Drejtues zgjedhet çdo vit nga Këshilli Drejtues nga radhët e përfaqësuesve të prindërve (Neni 17, 7.), dhe mund te rizgjedhet. Kryetari është përgjegjës për mbajtjen e mbledhjeve dhe të sigurojë që të gjithë anëtarët të kenë të drejtë të kontribuojnë në diskutime. 80

82 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 f) Cili është roli i drejtorit të shkollës Këshillin Drejtues të Shkollës? Sipas ligjit (neni 17.8), drejtori i institucionit arsimor ushtron funksionin e Sekretarit të Këshillit drejtues. Përfshirja e drejtorit të shkollës në KDSH është ex officio, duke marrë për bazë pozitën udhëheqëse në shkollë. Drejtori i raporton Këshillit drejtues për çdo vit lidhur me aktivitetet dhe financat e institucionit, dhe ka të drejtën që të sugjerojë zgjidhje dhe të marrë pjesë në debate, por jo edhe të drejtën e votës. Drejtori i shkollës është përgjegjës për ligjshmërinë e punës së Këshillit. Në rast se këshilli drejtues nuk mblidhet në periudhën prej tre (3) muajsh, funksionet e tij merren nga drejtori i institucionit, i cili është i thirrur me ligj që menjëherë të fillojë procedurat e për ta themeluar këshillin e ri drejtues Personeli teknik dhe profesional në shkollë Çdo shkollë përveç personelit të mësimdhënësve, ka edhe personel teknik dhe profesional. Personeli teknik dhe profesional në shkollë kanë rol të veçantë në ndërtimin dhe zhvillimin e shkollës. Punësimi i personelit të shkollës është ende i centralizuar. Punëdhënësit e personelit në shkollat publike janë DKA-të, respektivisht Komuna. Roli i drejtorit të shkollës është të menaxhojë me personelin, të planifikojë me kohë nevojat për personel dhe të orientojë dhe mbështes zhvillimin profesional të personelit, duke përfshirë personelin teknik dhe profesional. a) Personeli teknik në shkollë POZITA E PUNËTORËVE TEKNIK NË SHKOLLË Pastruesi Roja Punëtori për mirëmbajtje (shtëpiaku, fokisti etj.) dhe stafi tjetër mbështetës DETYRAT KRYESORE Përgjigjet për pastrimin e të gjitha hapësirave të shkollës, pajisjeve të shkollës, objekteve përcjellëse dhe parkut shkollor, dhe Kryen detyra të tjera të caktuara nga drejtori/sekretari i shkollës. Përgjigjet për sigurinë dhe sigurimin e ndërtesave të shkollës, pajimeve, pasurisë dhe burimeve tjera, dhe Kryen detyra të tjera të caktuara nga drejtori/sekretari i shkollës. Përgjigjet përmirëmbajtjen e pajisjeve të shkollës të përcaktuara me përshkrimin e vendit të punës, Kryen detyra të tjera të caktuara nga drejtori/sekretari i shkollës. b) Personeli profesional në shkollë POZITAT E PERSONELIT PROFESIONAL NË SHKOLLËS DETYRAT KRYESORE Pedagogu 2 Punon në planifikimin dhe organizimin e punës edukativo-arsimore; Zhvillon aktivitete për realizimin e efektshëm të procesit edukativ asrimor; Përcjellë, hulumton, analizon dhe vlerëson punën e shkollës; Bashkëpunon me drejtorin e shkolls, mësimdhëns, psikologun, prindër, nxënës, KDSH, institucione profesionale; Kujdeset për zhvillimin profesional të mësimdhënëse; Përkujdset për dokumentacionin shkollor me të cilin punon; 81

83 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA Psikologu 3 Kryen aktivitete që lidhn me vlerësimin e nxënësve; Punon drejtëpërdrejtë me nxënës Bashkëpunon me drejtorin e shkolls, mësimdhëns, psikologun, prindër, nxënës, KDSH, institucione profesionale; Kujdeset për zhvillimin profesional të mësimdhënëse; Përkujdset për dokumentacionin shkollor me të cilin punon; Bibliotekari Përgjigjet për pasurimin e bibliotekës me titujt e mjaftueshëm si dhe planifikimin e shfrytëzimit të fondit të librave nga ana e nxënësve. Punon me arsimtarët e klasave në motivimin e nxënësve për të lexuar në mënyrë të përhershme; Harton strategji dhe programe për të motivuar nxënësit që të lexojnë, dhe Kryen detyra tjera të caktuara nga drejtori i shkollës Mjeku i shkollës Përgjigjet për: Përkujdesja për fëmijët për të cilët ajo është e ngarkuar, aspektet e shëndetit dhe higjienës brenda në shkollë, vlerësimet shëndetësore të fëmijëve brenda në shkollë, sigurinë dhe mirëqenien e fëmijëve brenda kufijve të shkollës, dhe Kryen detyra të tjera të caktuara nga drejtori i shkollës dhe organi komunal i shëndetsisë Plani Zhvillimor i Shkollës Planifikimi dhe menaxhimi janë detyra të veçanta që lidhen me punën e drejtorëve të shkollave. Pjesë e këtyre detyrave është edhe plani zhvillimor i shkollës (PZHSH) i cili është është dokument strategjik për zhvillimin e shkollës. Plani zhvillimor i një shkolle është kriteri kryesor që merret për bazë në vlerësimin dhe seleksionimin final të kandidatëve për poziten e drejtorit dhe zv.drejtorit të shkollës. Andaj, zhvilluesit e PZHSH duhet të jenë të kujdesshem që të hartojnë një plan që është lehtë i identifikueshëm, që është përgatitur për shkollën përkatëse dhe që reflekton zhvillimin e shkollës në të gjitha fushat e cilësisë së shkollës. Pas pranimit të detyrës së udhëhqësit të shkollës, drejtori i shkollës është i thirrur që procesin zhvillimor të shkollës drejtoj së bashku me një ekip gjithëpërfshirës me akterët kryesor të shkollës (përfaqësues nga KDSH, prindër, mësimdhënës, nxënës, si dhe përfaësues nga komuniteti). Kjo nënkupton se kjo ekip duhet të rishikojë çdo vit PZHSH dhe do të monitorojë zbatimin në paraktikë. Plani Zhvillimor i Shkollës duhet të ketë strukturën e përafërt si më poshtë: I. Të dhënat për shkollën Përshkrimi/pasqyrimi i shkurtër i të dhënave të shkollës II. Vizioni, misioni dhe objektivat strategjike Vizioni dhe misioni, Objektivat strategjike 82

84 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 III. Fazat zhvillimore të planit zhvillimor të shkollës Lista e aspekteve/treguesve relevante për shkollën Analiza e gjendjes ANALIZA SËOT IV. PLANI I MENAXHIMIT TË ZHVILLIMIT TË SHKOLLËS PLANI TRE VJEÇAR Prioritetet e planit zhvillimor tre vjeçar V. PLANI VJETOR I SHKOLLËS Monitorimit dhe vlerësimi i zbatimit të Planit Zhvillimor të Shkollës VI. Shtojca Të dhënat bazë të SMIA-s 7.8. Plani i punës së drejtorit të shkollës Plani i punës së drejtorit të shkollës duhet të mbështetet në detyrat dhe përgjegjësitë kryesore të përcaktuara për pozitën e drejtorit të shkollës. Detyrat e përcaktuara duhet të organizohen në tema/aktivitete kryesore të cilat duhet të zberthehen në kalendarin kohor të realizimit të tyre. Pëveç zberthimit në aktivitete dhe kalendarin kohor, plani i punës së drejtorit të shkollës duhet të këtë të përcaktuar edhe resurset e nevojsme për realizimin e aktiviteteve dhe listen e dëshmive për arritjen e tyre. Modeli në vijim prezanton një formë të organizimit të planit të punës së drejtorit të shkollës DETYRAT KRYESORE AKTIVITETET PLANI KOHOR RESURSET E NEVOJSHME LISTA E DËSHMIVE PËR REALIZIMIN E AKTIVITETEVE Udhëheqja e shkollës Menaxhimi i personelit 7.9. Rregullorja e brendshme e shkollës a) Mbështetja ligjore Në bazë të ligjit për Arsimin Parauniversitar në Kosovë (2011), Drejtori i shkollës është përgjegjës të inicojë procesin e hartimit të rregullave të shkollës, hartimin e tyre e bën KDSH, në mbështetje të procedurave ligjore, kurse miratimin e bën komuna. 83

85 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA Rregullat e shkollës mund të zberthehen në rregullore të shkollës, qëllimet e së cilës janë të rrisin cilësinë e procesit të punës, rritjen e nivelit të përgjegjësisë në punë dhe rritjen e nivelit të disiplinës. Në hartimin e rregulloreve të shkollës duhet të përfshihen dhe konsultohen të gjithë akterët e shkollës. Procesi i hartimit të rregullores së brendshme të shkollës suhet të kalojë nëpër pesë hapa 49 : 1. Palët në konflikt 5. Dispozitat ligjore për të përkrahur zbatimin e rregullave të sjelljes në shkollë. 2. Përshkrimi i rasteve të konfliktit 4. Vendosen masat kur ka shkelje të rregullave 3. Hartohen rregullat e sjelljes në shkollë për të ndaluar konfliktet dhe parandaluar ato, Ligji parasheh vetëm hartimin e rregullores së shkollës, e cila rregullon sjelljen e nxënësve, por shkolla gjithashtu mund të hartojë rregullore tjera të brendshme, apo në një rregullore të brendshme në të cilën mund të përfshijë të gjitha rregulloret në dobi të organizimit më të mirë të punës së shkollës: Rregullore për nxënës Rregullore për personelin Rregullore për regjistrimin e nxënësve; Rregullore të rendit shtepiak Rregullore për prindërit; Rregulloren mbi mentorin (mbikëqyrësin) ditor të shkollës, Rregullore për sigurinë në shkollë Rregullore për ekskursione, për aktivitete jashëtkurrikulare Marrëveshje shtëpi - shkollë Rregulloret mbi shfrytëzimin efektiv të të dhënave statistikore të shkollë b) Përmbajtja e rregullores së brendshme të shkollës Përmbajtja e rregullores së brendshme të shkollës, duhet caktojë të drejtat dhe detyrimet e palëve që u dedikohet, të definojë 49 Referenca 84

86 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 sjelljet dhe veprimet e të gjitha palave në shkollë, procedurat dhe masat që do të mirren ndaj palëve në shkollë që i thyejnë rregullat. Rregulloret janë qenësore në sigurimin e kushteve të barabarta për të gjitha grupet në shkollë, duke përfshirë respektimin e dallimeve etnike, fetare, gjinore, etj 50. Është e rëndësishme për aspektin psikologjik të palëve që u dedikohen rregullat e caktuara, që ato të formulohen me gjuhë pozitive, p.sh. Orët e mësimit fillojnë me, sepse nxënësit dhe mësimdhënësit kanë të drejtë t a shfrytëzojnë kohën e tyre efektivisht. Përmbajtja e rrgulloreve duhet të saktësojë në mënyrë të veçantë, sigurinë në shkollë, ndalimin e dukurive negative në shkollë, si posedimi, shprëndarja, shitja apo transferimi i alkoholit, drogave ilegale, posedimin dhe përdorimin e të gjitha llojeve të armeve të ndaluara, dhunën e nxënësve dhe ndërmjet nxënësve, sigurinë për vajzat, ngacmimin seksual dhe ngacmimet e ndryshme mes moshatarëve. c) Informimi lidhur me rregulloren e brendshme të shkollës Është detyrë e drejtorit të shkollës dhe organeve qëverisësë të shkollës që ti kushtojë kujdes të veçantë informimit të paleve të shkollës lidhur me rregulloren e brendshme. Kur rregullat e një shkolle janë hartuar dhe miratuar, atëherë organet e saj kujsesen që: Ti informojnë të gjitha palët e interesit Çdo ndryshim në rregullore të shkollës t i komunikohet të gjitha palëve të shkollës që u dedikohet. Rregullat e shkollës u qartësohen kujdesshëm dhe me maturi veçanërisht nxënësve të fillestar. Rregullat e shkollës u dërgohen me shkrim nxënësve, prindërve dhe personelit të shkollës. Bëhet shpallja publike e rregullave të shkollës. 50 Referenca 85

87 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA Referencat Referenca 1: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Udhëzimi Administrativ (04/2012). Standardet e praktikës profesionale të drejtorëve të shkollës. Prishtinë. Referenca 2: Kuvendi i Republikës së Kosovës. Ligji për arsimin parauniversitar në Republikën e Kosovës, Ligji Nr.04/L-032 (2011). Prishtinë. Referenca 3: Kuvendi i Republikës së Kosovës. Ligji për arsimin parauniversitar në Republikën e Kosovës, Ligji Nr.04/L-032 (2011), Neni 18, Këshilli i nxënësve. Prishtinë. arsimin%20parauniversitar.pdf Referenca 4. Florian von Koenig Paul McGill (2003). Doracak mbi Qeverisjen e Arsimit në Komuna, fq Institucionet e përkohshme vetqeverisëse. Ministria e Arsimit, Shkencës & Teknologjisë, Prishtinë. Referenca 5: Dr. Herman Scheiring & Osman Buleshkaj, MA. (2013). Doracak për Këshillin Drejtues të Shkollës, fq , GIZ Bashkëpunimi Zhvillimor Gjerman, Prishtinë. Referenca 6: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Udhëzimi administrativ Nr. [I] 13/2005: Masat ndaj prindërve, fëmijët e të cilëve nuk janë regjistruar apo nuk vijojnë mësimin e obliguar. Prishtinë. Referenca 7: Florian von Koenig Paul McGill (2003). Doracak mbi Qeverisjen e Arsimit në Komuna, fq Institucionet e përkohshme vetqeverisëse. Ministria e Arsimit, Shkencës & Teknologjisë, Prishtinë. Referenca 8: Dr. Herman Scheiring & Osman Buleshkaj, MA. (2013). Doracak për Këshillin Drejtues të Shkollës, fq , GIZ Bashkëpunimi Zhvillimor Gjerman, Prishtinë. Referenca 9: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Udhëzimi Administrativ (34/2014). Funksionimi i shërbimit pedagogjik psikologjik në shkolla, fq Prishtinë. Referenca 10: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Udhëzimi Administrativ (34/2014). Funksionimi i shërbimit pedagogjik psikologjik në shkolla, fq Prishtinë. 86

88 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 Referenca 11: M. Carmen, MA. & M. Selim, MA. (2012). Shkolla e mirë fq , GIZ Bashkëpunimi Zhvillimor Gjerman, Prishtinë. Referenca 12: B. Alajtin, N. Arbërie, S. Blerim, D. Nehat & G.H. valmira (2012). Doracak për Këshillin Drejtues të Shkollës, fq Basic Education Program, Prishtinë. 87

89 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA 9. Shtojca dhe lidhje relevante a) Lista e ligjeve për nivelin e arsimit parauniversitar, me rëndësi për komunat. LIGJET E ARSIMIT PARAUNIVERSITAR LAWS ON PRE UNIVERSITY EDUCATION PERIUDHA: PERIOD: LIGJET E MIRATUARA LAWS APPROVED FAQE: PAGES: 1. LIGJI Nr. 04/L-138 Për Arsimin dhe Aftësimin Profesional Ligji Nr. 04/L shkurt 2013 Law no. 04/L-138 on Professional Education and training Law No. 04/L February 2013 Shpallur me dekretin e Kryetarit Nr.DL , datë Promulgated by Decree No.DL , dated , by President Ligji Nr. 2012/04-L-143 për Arsimin dhe Aftësimin për të Rritur Law no. 2012/ 04/L-143 On Adults education and training in the Republic of Kosovo Ligji Nr. 04/L-143 (Dekretuar në 13 dhjetor 2012) Law No. 04/L December Ligji Nr.2011/04-L-032 për Arsimin Parauniversitar Law no.04/l 032 on Pre-University Education which regulates the preuniversity education and training from levels 0 to 4, including education and training for children and adults taking qualifications at these levels Ligji Nr. 04/ L gusht Ligji 2008/03-L049 për Financat e Pushtetit Lokal; (Përcakton parimet e financimit dhe buxhetit të komunave ) Law 2008/03-L049 on Local Government Finance sets the principles of municipal funding and budgeting in municipalities. Nr. 03/ L mars March Ligji Nr.03/L-068 për Arsimin në Komunat e Republikës së Kosovës -Law no. 03/L-068 on Education in the Municipalities of the Republic of Kosovo; (Eshtë aprovuar në qershor të vitit 2008) 9 6. Ligji Nr. 03/L-018 për Provimin përfundimtar dhe provimin shtetëror të maturës. Law No. 03/L-018 On Final exam and state Matura exam 6 nëntor 2008 Law No. 03/L November Law No. 02/L Law no. 02/L-42 for Vocational Education and Training in Kosovo 2006; Ligji Nr. 02/L-42 per Arsimin dhe aftesimin professional 23 February 2006 (UNMIK Regulation No. 2001/9, dated on 15 May 2001), Ligji Nr. 02/L-42) 23 shkurt Ligji Nr. 02/L-52 për Edukimin Parashkollor -Law no. 02/L-52on Preschool Education Dekretuar më 6 mars 2006 UNMIK/REG/2006/

90 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT Ligji Nr.2004/37 për Inspeksionin e Arsimit (Përcakton autorizimet e MASHT për të inspektuar sistemin e arsimit) -Law no.2004/37 on Inspection of Education defines the authority of the Ministry for inspecting the system of education Ligji Nr.2004/37 8 shtator b) Lista e Udhëzimeve Administrative relevante për punën e DKA-ve NR. UDHEZIMET ADMINISTRATIVE ADMINISTRATIVE INSTRUCTIONS DATA MIRATIMIT DATE APPROVED PAGES/ FAQE UA (MASHT) Organizimi dhe planifikimi i procesit arsimor në arsimin dhe aftësimin profesional AI-Organization and planning of the educational process in vocational education and training Nr: Data:28/01/ UA (MASHT) Numri i nxënësve me module dhe kualifikime të AAP resurset infrastruktura shkollore, dhe siguria e nxënësve AE I (MEST) No. 02/2014 Number of students with modules and VET qualifications, resources, infrastructure, education, and students safety Nr Data:28/01/ UA (MASHT) Për zbatimin e planit dhe programit të arsimit profesional për fushat: administratë, ekonomi, shëndetësi, hortikulturë, ushqimore, makineri, elektro, hoteleri-turizëm,komunikacion, kimiteknologji, ndërtimtari, grafikë, tekstil, muzikë, art për nivelin e parë dhe të dytë( KL. X XI dhe XII) AI (MEST) No For implementation of curriculum of vocational education for fields: administration, economy, health, horticulture, food, machinery electro, hotels-tourism, communication, chemistry, technology, construction, graphic, textile, music, art for the first and second level (GR. X XI and XII). Nr : 03/2014 Data: 28/01/ UA (MASHT) Kushtet dhe kriteret për veprimtarin ekonomike të institucioneve të AAP AI Conditions and criteria for economic activity of vet institutions Nr /1/ UA (MASHT) Kodi i mirësjelljes dhe masat disiplinore për nxënës të shkollave të mesme të larta AI (MEST) For the code of conduct and disciplinary measures for students of secondary high schools Nr /1/ UA (MASHT) Avancimi autonomia dhe funksionimi i institucioneve të AAP AI Advancement, autonomy and functioning of VET institutions Nr /1/ UA i MASHT Procedurat dhe kriteret e zgjedhjes së drejtorit dhe të zëvendësdrejtorit të institucionit edukativo-arsimor dhe aftësues AI -Procedures and selection criteria of director and deputy director of the instructive-educational andtraining institution Nr.08/ /02/ UA (MASHT) Për normativ mbi kuadrin profesional të arsimit AI For normative over professional staff of the general education Nr Date 26/02/

91 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA UA- MASHT Përmbajtja e kontratës për organizimin e AARR për kandidatë dhe punëdhës AI- The contract content for organizing of AET for candidates and employers UA- MASHT Përjashtimet në moshë me rastin e regjistrimit në arsimin dhe aftësimin për të rritur AI- Exceptions in age on the occasion case of enrolment in education and training for adults UA - MASHT Plani vjetor i punës dhe plani zhvillimor I ofruesve të arsimit formal për të rritur - AI -Annual work plan and development plan of providers of education for adults UA MASHT: Aktivitetet jashtëshkollore- AI -Extracurricular activities UA MASHT: Përfundimi i shkollimit për nxënësit e vitit të fundit të arsimit të mesëm të ulët ( klasa 9-të ) dhe arsimit të mesëm të lartë ( klasa 12/13 ) dhe/ose diploma - AI Completion of education for students of the final year of lower secondary education (9th grade) and higher secondary education (grades 12/13) and/or diploma UA - Për verifikimin e dokumenteve të të gjitha niveleve të shkollimit AI - For verification of documents of all educational level Nr: 11/2014 Date:05/05/2014 Nr: 12/2014 Date:05/05/2014 Nr: 13/2014 Date:05/05/2014 Nr.18/2014 Data:29/05/2024 Nr. 21/ /06/2014 Nr. 04/2013 Date: 21/01/ UA Zbatimi i planprogrameve për arsimin profesional - Lëmia: Agrobiznesi në bujqësi - Profili: Agrobiznes - AI -Implementation of curriculum for vocational education Field: Agribusiness in agriculture Profile: Agribusiness UA: Zbatimi i planprogramit për arsimin profesional -Lëmia:Teknologji ushqimore - Profili: Përpunues i mishit AI: Implementation of curriculum for vocational education - Field: Food technology - Profile: Meat processor UA: Zbatimi i planprogrameve për arsimin professional Lëmia: Teknologji ushqimore Profili: Përpunues i qumëshitit - AI: Implementation of the curriculum for vocational education Area: Food technology Profile: Milk manufacturer UA: Zbatimi I planprogramit per arsimin professional Lemia: Teknologji ushqimore Profili: perpunues i frutave dhe perimeve AI: Implementation of curriculum for vocational education Field: Food technology - Profile: Manufacturer of fruits and vegetables UA: Zbatimi I planprogramit pwr arsimin professional Lemia: Teknologji ushqimore Profili: Furrtar - AI: Implementation of curriculum for vocational education Field: Food technology Profile: Baker UA: zbatimi I planprogramit per arsimin profesional - Lemia: Teknologji ushqimore Profili: Kuzhinier AI: Implementation of curriculum for vocational education Field: Food Technology Profile: Cook -Nr: 05/ /01/2014 Nr. 06/ /01/2014 Nr. 07/ /01/2014 Nr. 8/ /01/2014 Nr. 09/ /01/2014 Nr. 10/ /01/

92 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 UA Vleresimi i performances se mesimdhenesve - AI: Teacher performance evaluation UA Per financimin e zhvillimit profesional te mesimdhenesve AI: For founding of teacher professional development UA per zbatimin e zhvillimit profesional te mesimdhenesve AI: Implementation of teacher professional development 14/ /05/ / /05/ / /05/ UA Provimet dhe Vlerësimet AU - Exams and Assessments 17/ /05/ UA Përdorimi i Planit Individual të Arsimit AI - Nr:18/2013 The Use of Indivudual Education Plan Nr:18/ UA Përshtatja e Përkufizimeve të ISCED-it - AI - Adaptability of ISCED Definitions 19/ /05/ UA Mbarimi i shkollimit me sistem të vjetër arsimor AI-The end of schooling with the old educational system 21/ /06/ UA: Numri maksimal i nxënësve për klasë dhe raporti mësimdhënës- nxënës- AI-The maximal number of students per class and the report teacherstudent UA: Lirimi ose zbutja nga obligimet e ndryshme të projekteve inovative në arsimin parauniversitar- AI-Release or mitigation from various obligations of innovative projects in pre-university education Regjistrimi, mbajtja dhe mbrojtja e të dhënave personale në sistemin e arsimit AI-Registration, maintenance and protection of personal data in the education system UA: Zgjedhja e nëpunësve për ofrimin e shërbimeve profesionale në institucionet edukative-arsimore parauniversitare AI-Selection of employees for provision of professional services in preuniversity instructive-education institutions UA: për Shmangien e Situatave të jashtëzakonshme në lidhje me kërkësat për arsim të obliguar AI Avoidance of emergency situations regarding compulsory education requirements UA Organizimi i kurrikulës me zgjedhje në të gjitha nivelet e arsimit parauniversitar AI -Organization of curricula with selection at all levels of preuniversity education UA MASHT Zbatimi i një formule komunale në përcaktimin e buxheteve shkollore në shkolla që administrohen nga komunat - AI -Implementation of a municipal formula for the allocation of school budgets for schools that are administered by municipalities Nr. 22/ /06/2013 Nr.24/ /06/2013 Nr. 25/ /06/2013 Nr.26/ /06/2013 Nr.29/ /08/2013 Nr.32/ /12/2013 Nr.33 / /12/

93 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA UA Përbërja, funksionimi, detyrat, mandati i përfaqësimit të këshillit drejtues tek institucionet e arsimit dhe aftësimit profesional (AAP) -AI -Composition, function, duties, mandate of representation of the steering council at the institutions of vocational education and training (VET) UA i MASHT, Organizimi i provimit profesional përfundimtar AI -Organization of professional final exam Nr. 34/ /12/2013 Nr.35/ /12/ administrativ_03_2012_shqip.pdfua - Për standardet e praktikës profesionale të drejtorëve të shkollave - AI For standards of profesional practice of school principals UA Vlerësimi profesional i fëmijëve me nevoja të veçanta edukativoarsimore AI Professional assessment of children with special instructiveeducational needs UA Dokumentacioni shkollor parauniversitar AI For pre-university school documentation nr. 04/2012 date Nr: 07/2012 Datë: Nr: 08/2012 Datë: UA - Pjesëmarrja financiare e nxënësve për SNKA niveli 4- AI - Financial participation of students for level 4 of SNKA Nr. 13/ /04/ UA - Testi pranues për shkolla të caktuara profesionale, të nivelit 3 ISCED- AI Acceptance test for certain vocational schools of ISCED level 3 UA - Përkujdesja për fëmijëri të hershme dhe arsimim AI: Care for early childhood and education Nr. 14/ /09/2012 Nr. 15/2012 Data:18/09/ UA: Pajisja e nxënësve me tekste shkollore falas, përdorimi dhe ruajtja e tyre- AI - Students supply with free school textbooks, their use and preservation UA - Themelimi dhe fuqizimi i ekipeve për parandalim dhe reagim ndaj braktisjes dhe mosregjistrimit në arsimin e obliguar - AI Establishment and enforcement of teams for prevention and response toward abandonment and non-enrolment in compulsory education UA - Kualifikimet për personelin që punon me nxënësit me nevoja të veçanta arsimore AI qualifications for personnel working with children with special educational needs 45. UA - Themelimi i paraleleve të ndara - AI - Establishment of separate parallels Nr. 16/2012 Data: 18/09/2012 Nr. 19/ /10/2012 Nr. 26/ /10/2012 Nr. 29/ /10/

94 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT UA- Krijimi dhe fuqizimi i ekipeve për parandalim dhe reagim ndaj braktisjes dhe mosregjistrimit në arsimin e obliguar AI - Creating and strengthening of teams for prevention and response toward abandonment and non-registration in compulsory education. Nr.7/2011 Data:14/10/ Udhëzues Kodi i Etikës për Vlerësimin e Nxënësve Nr: 491/ 01 B 8 AI Code of Ethics for students assessment DATË: UA Për mbledhjen dhe raportimin e të dhënave statestikore nga shkollat dhe institucionet parashkollore në arsimimin parauniversitar dukë përdorur sistemin për menaxhimin e informative në arsim Nr: 9/2011 Datë: AI - For the collection and reporting of statistical data from schools and pre-school institutions in pre-university education using the system for management of information s in education UA Për participimin e vijuesve të arsimit dhe aftësimit për të rritur AI - For participation of attendees of education and training of adults Nr: 11/2011 Datë: UA Për mundësinë dhe procedurat e ralizimit të procesit të avancimit të nxënësve Nr: 14/2011 Datë: AI - For the possibility and procedures of realization of the process of advancing students 47. UA Për kalimin e nxënësit të shkollës së mesme të lartë prej një profili arsimor në tjetrin prej një shkolle në shkollën tjetër AI - For the transition of student of higher secondary school from one educational profile to another or from a school in the other school Nr: 16 /2011 Datë: UA - Kriteret dhe procedurat e akreditimit të programeve të zhvillimit profesional të mësimdhënësve Nr: 4/2010 Datë: AI Criteria and procedures of program accreditation for teachers professional development 93

95 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA UA - Licencimi i Mësimdhënësve AI for Teacher Licensing Nr: 5/2010 Datë: UA - Ekipi Komunail për Grante Shkollore (EKGSH) Nr:12/ AI- Municipal Team for school grants Datë: UA - Përcaktimi i kushteve, kritereve dhe procedurave në përmbushjen e Strategjisë për riintegrimin e personave të riatdhesuar Nr:17\2010 Datë: IA -Determination of conditions, criteria and procedures in completion of the Strategy for reintegration of the repatriated persons UA - Zbatimi i planit dhe i programit të rishikuar me plotësime për lëndët e përgjithshme të arsimit profesional për klasat 10, 11 dhe 12 Nr: 4/ 009 Datë: AI - The execution of the revising curriculum with supplements for general courses of vocational education for 10, 11 and 12 grades. UA - Zbatimi i planit dhe i programit të rishikuar për lëndën mësimore: Edukata qytetare, klasa 9 me plotësime nga e drejta Ndërkombëtare Humanitare Nr:5l2009 Datë: AI - The execution of revised plan and curriculum for subjects : Citizenship, grade 9 with supplements from the international humanitarian right UA Mundesia dhe procedurat e realizimit te procesit te avancimit te nxenesve NR:6/2009 DATË: AI- Possibility and procedures of process implementation for students advancement UA - Kriteret për provimin e maturës AI Criteria for Matura Exam Nr: 9/2009 Data:

96 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 UA - Kushtet dhe kriteret për vlerësimin e shkallës së arritshmërisë së nxënësve dhe kandidatëve të rritur me nevoja të veçanta Nr:10 /2009 Datë: AI - of conditions, criteria for assessment of the achievement level of the students and adult candidates with special needs Udhëzim Administrativ mbi Detyrat dhe përgjegjësitë e administruesve dhe vëzhguesve gjatë procesit të administrimit të provimit të Maturës Shtetërore Nr:11/2009 Datë:27/05/ AI on Duties and responsibilities of administrators and monitors during the Matura state exam implementation process UA - Për funksionimin e Këshillit për aprovimin e granteve shkollore Nr:15/2009 Datë AI - For the functioning of the Council for the approval of school grants UA - Procedura e zgjedhjes së personelit arsimor në shkollë AI- Procedure of selection of the teaching school personnel Nr: 17/2009 Datë: UA - Raporti nxënës-mësimdhënës dhe raporti nxënëspersonel jo-mësimdhënës si dhe numri i nxënësve për paralele i përkufizuar për qëllime të përcaktimit të (I) grantit shtetëror të arsimit për komuna dhe (II) alokimeve të personelit të bëra nga komuna për shkolla Nr:18/2009 Datë: AI - Report student-teacher and report student-non-teaching personnel and the number of students per class is defined for purposes of determining of (i) state education grant for municipalities and (ii) personnel allocations made by the municipality for schools. UA - Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional lëmi: Tekstil, për nivelin e parë dhe të dytë (kl.x, XI dhe XII) Nr: 20/2009 Datë AI The execution of plan and curriculum with supplements for general courses of vocational education for 10, 11 and 12 grades 95

97 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA UA - Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional lëmi: Bujqësi, për nivelin e parë dhe të dytë (kl.x, XI dhe XII) Nr: 21/2009 Datë AI The execution of plan and curriculum for vocational education course Agronomy for 10, 11 and 12 grades UA - Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional lëmi: Hoteleri dhe Turizëm për nivelin e parë (kl.x, XI dhe XII) Nr:22/2009 Datë: AI The execution of plan and curriculum for vocational education course Tourism and Hotel for 10, 11 and 12 grades UA - Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional lëmi: Makineri, për nivelin e parë dhe të dytë (kl.x, XI dhe XII) Nr: 23/2009 Datë AI The execution of plan and curriculum for vocational education course: Machinery for the first and second (10, 11 and 12) grades UA - Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional lëmi: GRAFIKË, për nivelin e parë dhe të dytë (kl.x, XI dhe XII) Nr: 24/2009Datë: AI The execution of plan and curriculum for vocational education course: Graphic for the first and second grades (10, 11 and 12). UA - Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional lëmi: Arkitekturë për nivelin e parë dhe të dytë (kl.x, XI dhe XII) Nr: 25/2009 Datë: AI The execution of plan and curriculum for vocational education course: Architecture for the first and second grades (10, 11 and 12). UA - Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional lëmi: Shëndetësi, për nivelin e parë (X, XI, XII) Nr: 26/2009 Datë: AI The execution of plan and curriculum for vocational education course: Health for the first and second grades (10, 11 and 12). 96

98 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 UA - Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional lëmi: Ekonomi, për nivelin e parë dhe të dytë (kl.x, XI dhe XII AI The execution of plan and curriculum for vocational education course: Economy for the first and second grades (10, 11 and 12). Nr: 27/2009 Datë: UA - Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional lëmi: Energjetikë, Elektroteknikë, për nivelin e parë dhe të dytë (kl.x, XI dhe XII) Nr: 28/2009 Datë: AI -The execution of plan and curriculum for vocational education course: Energetic for the first and second grades (10, 11 and 12). UA - Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional lëmi: Kimi-Teknologji, për nivelin e parë dhe të dytë (kl.x, XI dhe XII) Nr: 29/2009 Datë: AI -The execution of plan and curriculum for vocational education course: Chemistry-technology for the first and second grades (10, 11 and 12). UA - Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional lëmi: Administratë për nivelin e parë dhe të dytë (kl.x, XI dhe XII) Nr: 30/2009 Datë: AI -The execution of plan and curriculum for vocational education course: Administration for the first and second grades (10, 11 and 12). UA - Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional lëmi: Transport, për nivelin e parë dhe të dytë (kl.x, XI dhe XII) Nr: 31/2009 Datë: AI -The execution of plan and curriculum for vocational education course: Transport for the first and second grades (10, 11 and 12). 97

99 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA UA - Lejimi i aktiviteteve politike partiake në objektet e institucioneve publike eduaktive-arsimore dhe aftësuese të Republikës së Kosovës Nr: 33/2009 Datë AI - Allowing partisan political activities of public educational and training institutions of the Republic of Kosovo No.: 33/2009 Dated UA - Zbatimi i Strukturës së re të shkollimit fillor të mesëm të ulët të muzikës Nr: 34/2009 Datë: AI - Implementation of the new structure of primary to lower secondary music education UA - Këshilli drejtues, përbërja, kompetencat e tij dhe përbërja e komisionit, mënyra e zgjedhjes së udhëheqësve dhe personelit të institucioneve parashkollore Nr:1/2008 Datë: AI - Board composition, its powers and composition of the committee, the method of selecting leaders and staff preschool UA - Mjetet e dedikuara për financimin e edukimit parashkollor publik dhe mënyra e shpenzimit të tyre AI - Funds dedicated for public preschool funding and their way of spending NUMËR:2/ /03/ UA - Përfshirja e fëmijëve në institucione parashkollore NUMËR:6/ AI Inclusion of children in preschool institutions ANEKS I UA - Për organizimin dhe vlerësimin e provimit përfundimtar dhe të maturës për shkollat e mesme të larta profesionale ANNEX AI - For organizing and evaluating the final exam and graduation for high professional schools NR. 7/ /05/ UA - Themelimi i institucioneve arsimore NUMËR:9/ AI - Establishing educational institutions 26/05/

100 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 UA - Emërtimi dhe riemërtimi i shkollave (institucioneve arsimore )- AI - Naming and renaming of schools (educational institutions NUMËR: 10/ /05/ UA - Realizimi i programit Shkrim lexim bazik për gra dhe vajza Nr:13/2008 Datë: AI - The realization of basic literacy for women and girls No: UA - Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional fusha: pt, për nivelin e parë (KL. X, XI) Nr : 18/2008 Datë: AI - Implementation of the plan and program of professional areas: pt, for the first level (grades X, XI) UA-Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional fusha: Energjetikë, Elektroteknikë, për nivelin e parë (kl.x,xi) AI Implementation of the curriculum for vocational areas: Energy, Electromagnetic, First Level (kl.x, XI) Nr:20/ /08/ UA-Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional fusha:hoteleri dhe Turizëm për nivelin e parë (kl.x,xi) AI Implementation of the curriculum for vocational areas: Gastronomy and Tourism for the first level (kl.x, XI) Nr:22/ /08/ UA-Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional fusha: Kimi-Teknologji, për nivelin e parë (kl.x, XI) AI Implementation of the curriculum for vocational areas: Chemistry, Technology, for the first level (kl.x, XI) nr: 23/ /08/ UA-Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional fusha: Makineri, për nivelin e parë (kl. X,XI) AI Implementation of the curriculum for vocational areas: Machinery, for the first level (grades X, XI) nr:24/ /08/ UA-Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional fusha: Ndërtimtari, për nivelin e parë (X, XI) AI Implementation of the curriculum for vocational areas: Construction for the first level(x,xi) nr:25/ /08/

101 DORACAK PËR QEVERISJEN E ARSIMIT NË KOMUNA UA-Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional fusha: Administratë për nivelin e parë (kl.x, XI) AI Implementation of the curriculum for vocational areas: Administration for the first level(x,xi) 26/ /08/ UA-Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional fusha: Grafikë, Për Nivelin e Parë (kl.x,xi) AI Implementation of the curriculum for vocational areas: Graphics nr:27/ /08/ UA-Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional fusha: muzikë, për klasën e njëmbëdhjetë (XI) AI Implementation of the curriculum for vocational areas:music for the XI grade nr: 28/ /08/ UA-Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional fusha: Transport, Për Nivelin e Parë (kl.x,xi) AI Implementation of the curriculum for vocational areas: Transportation for the first level: (X,XI) nr:29/ /08/ UA-Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional fusha: arkitekturë për nivelin e parë (kl.x, XI) AI Implementation of the curriculum for vocational areas: Architecture for the first level (X,XI) nr: 30/ /08/ UA-Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional fusha: Art Për Klasën e Njëmbëdhjetë (XI) AI Implementation of the curriculum for vocational areas: Art for the XI grade Nr: 31/ /08/ UA-Zbatimi i planit dhe programit për arsimin profesional fusha: shëndetësi, për nivelin e parë (X,XI,XII) AI Implementation of the curriculum for vocational areas: Health for the first level (X,XI,XII) nr:32/ /08/

102 BOTIMI I DYTË PRISHTINË, SHKURT 2015 UA - Zbatimi i planit dhe programit per arsimin profesional fusha: Tekstil, Për Nivelin e Parë (KL.X,XI) AI Implementation of the curriculum for vocational areas: Textile for the first level nr:33/ /08/

103 Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH Zyre Prishtinë rr. Anton Çeta No Prishtinë Republika e Kosovës T F E giz-kosovo-buero@giz.de I