Tengsl íþróttaiðkunar og námsárangurs

Transcription

1 B.Sc. lokaverkefni í íþróttafræði Tengsl íþróttaiðkunar og námsárangurs Maí 2018 Nafn nemanda: Svanfríður Birna Pétursdóttir Kennitala: Leiðbeinendur: Margrét Lilja Guðmundsdóttir og Sveinn Þorgeirsson 12 ECTS eininga ritgerð til B.Sc. í íþróttafræði við Tækni- og verkfræðideild

2 Útdráttur Markmið með þessu verkefni var að bera saman námsárangur nemenda á afreksíþróttasviði Borgarholtsskóla saman við aðra nemendur á bóknámsbrautum skólans. Til þess að fá þær niðurstöður voru skoðaðar rannsóknir bæði íslenskar og erlendar og einnig voru fengin gögn úr Borgarholtsskóla, sem að býður meðal annars upp á nám til stúdentsprófs á afreksíþróttasviði fyrir nemendur. Alls fengust gögn um 53 nemendur sem innritaðir voru í nám árið 2015 á bóknámsbrautir skólans sem og afreksíþróttasvið. Gögnin innihéldu námsframvindu nemendanna á fjórum önnum eða tveimur skólaárum og þar var hægt að finna númer fyrir hvern nemanda, kyn, námsbraut, samanlagðar meðaleinkunnir nemenda úr öllum áföngum, mætingarhlutfall og fjölda lokinna eininga. Niðurstöður voru unnar í Microsoft Excel og tölfræði hugbúnaðinum SPSS. Helstu niðurstöður sem að fengust úr gögnunum voru þær að nemendur á afreksíþróttasviðinu voru að fá hærri meðaleinkunnir en aðrir nemendur á bóknámsbrautum, bæði skólaárin. Þegar að mætingarhlutfallið var skoðað kom í ljós að afreksíþróttasviðið var í öllum tilfellum að mæta betur heldur en aðrir nemendur á bóknámsbrautum. Munurinn á þessum hópum var samt sem áður ekki marktækur. Þessar niðurstöður voru í samræmi við aðrar rannsóknir sem skoðaðar voru í sambandi við nemendur á afreksíþróttasviðum og námsárangur þeirra og áhugavert væri að skoða stærri hóp nemenda afreksíþróttasviða í framtíðinni. 2

3 Formáli Verkefni þetta er 12 ECTS eininga ritgerð sem gildir til B.Sc. gráðu í íþróttafræði við Háskólann í Reykjavík. Ég kem úr mikilli íþróttafjölskyldu, en afi minn var þjálfari íslenska karlalandsliðsins í knattspyrnu, mamma var í íslenska kvennalandsliðinu í knattspyrnu, pabbi minn spilaði knattspyrnu til margra ára og amma mín var fyrsta konan í Evrópu sem sat í stjórn knattspyrnusambands. Ég sjálf æfði knattspyrnu í 8 ár þegar að ég var yngri og hef mikinn áhuga á alhliða hreyfingu og íþróttum. Ég vil þakka móður minni Ástu Maríu Reynisdóttur fyrir alla hjálpina og þolinmæðina í gegnum þetta ferli en ég hefði ekki getað klárað þetta án hennar. Ég vil þakka samnemendum mínum fyrir það að gera þessi skrif bærileg. Ég vil þakka Borgarholtsskóla fyrir að veita mér þau gögn sem ég notaði í ritgerðina. Þá vil ég þakka leiðbeinendum mínum þeim Margréti Lilju Guðmundsdóttur og Sveini Þorgeirssyni fyrir alla aðstoðina og fyrir að hvetja mig áfram í ritgerðarsmíðinni. 3

4 Efnisyfirlit Útdráttur... 2 Formáli... 3 Inngangur... 6 Áhrif hreyfingar á nám og námsárangur... 9 Afreksefni í íþróttum Afreksíþróttabrautir Framhaldsskólar með afreksíþróttabrautir Afreksíþróttasvið Borgarholtsskóla Afreksíþróttastarf í grunnskólum Afreksíþróttir og skólar í öðrum löndum Aðferð og gögn Þátttakendur Rannsóknaraðferð Framkvæmd Úrvinnsla Niðurstöður Umræða Heimildaskrá

5 Töfluyfirlit Tafla 1. Nemendafjöldi eftir kyni á hverri önn fyrir sig á fjórum önnum Tafla 2. Lýsandi tölfræði fyrir mætingu nemenda á mismunandi námsbrautum í prósentum Tafla 3. Lýsandi tölfræði fyrir mætingu afreksíþróttasviðs og bóknámsbrauta á fjórum önnum í prósentum Tafla 4. Meðaleinkunnir nemenda á mismunandi námsbrautum á fjórum önnum Tafla 5. Meðaleinkunnir nemenda á mismunandi námsbrautum á tveimur árum. 25 Tafla 6. Meðaleinkunnir afreksíþróttasviðs og bóknámsbrauta á fjórum önnum. 25 Tafla 7. Meðaleinkunnir afreksíþróttasviðs og bóknámsbrauta á tveimur árum

6 Inngangur Viðfangsefnið sem tekið verður fyrir í þessari ritgerð fjallar um tengsl íþróttaiðkunar og námsárangurs. Skoðað verður hvort að þeir framhaldsskólanemendur sem stunda afreksíþróttir séu almennt betri námsmenn en þeir nemendur sem ekki stunda reglulega íþróttir. Til stuðnings verður notast við gögn frá Borgarholtsskóla um nemendur, einkunnir þeirra, mætingu og fleira, en ekki verður hægt að rekja niðurstöður til einstakra nemenda. Jafnframt verða aðrar rannsóknir um svipað efni skoðaðar. Borgarholtsskóli býður upp á þrjár námsbrautir til stúdentsprófs og þær eru félags- og hugvísindabraut (FHU), náttúrufræðibraut (NÁF) og viðskipta- og hagfræðibraut (VHF). Einnig býður Borgarholtsskóli upp á afreksíþróttasvið fyrir nemendur sem hafa áhuga á því að stunda íþróttir sínar samhliða bóknámi (Borgarholtsskóli, 2016). Í ritgerðinni verður einblínt á skipulagt íþróttastarf, þarf sem nemendurnir æfa með íþróttafélögum. Ástæðan fyrir vali þessa viðfangsefnis er sú að ég tel hreyfingu og íþróttaiðkun mikilvæga fyrir andlega og líkamlega heilsu fólks og það væri mikilvægt að geta sýnt fram á það að íþróttaiðkun hafi jákvæð áhrif á námsárangur nemenda. Því gæti það verið hvetjandi fyrir ungt fólk að sjá þessar niðurstöður vegna þess að rannsóknir benda til þess að brotthvarf úr íþróttum á Íslandi hefst oft við ára aldur og hlutfallið eykst til 18 ára aldurs (Hrefna Pálsdóttir o.fl., 2014). Skoðað verður hvort að allur þessi tími sem að nemendur eyða í íþróttir sínar hafi jákvæð áhrif á bóklegt nám þeirra, eða neikvæð. Farið verður yfir fræðilegan bakgrunn umfjöllunarefnisins þar sem rannsóknir, bæði íslenskar og erlendar, eru skoðaðar. Einnig verður fjallað um allar þær afreksíþróttabrautir sem eru í boði hér á landi í framhaldsskólum sem og svipað nám á Norðurlöndunum. Sett verður fram rannsóknarspurning og aðferð verður skilgreind. Niðurstöður verða svo settar fram með töflum og ræddar í samanburði við fyrrum rannsóknir. 6

7 Heilsa og hreyfing Það er óumdeilt að öll hreyfing og líkamleg áreynsla stuðlar að bæði góðri líkamlegri og andlegri líðan einstaklings. Það þykir sannað að hreyfing geti komið í veg fyrir eða verið stór þáttur í meðferð gegn þunglyndi, kvíða og almennu stressi. Regluleg hreyfing hefur sýnt fram á betra sjálfsálit og sjálfsímynd fólks og jafnvel hin minnsta hreyfing getuaxr haft góð áhrif á skap einstaklings og svefn (K. R. Fox, 1999). Hreyfing er ekki einungis góð fyrir líðan en einnig getur hún komið í veg fyrir ýmsa sjúkdóma, meðal annars sykursýki, hjarta- og æðasjúkdóma, gigt, háan blóðþrýsting, geðræna sjúkdóma, ýmis krabbamein, offitu og stoðkerfisvandamál (World Health Organization, 2018). Við á Íslandi, búum í samfélagi sem er upplýst um að hreyfing sé mikilvæg öllum og aðgengi að íþróttum er gott og flest börn prófa eina og jafnvel fleiri íþróttagreinar strax á unga aldri. Í yfirliti yfir tölfræði um starfsemi Íþróttasambands Íslands frá árinu 2013 má sjá að við 10 ára aldur stunduðu 86,8% drengja í árganginum einhverja íþrótt innan ÍSÍ. Í sama árgangi stunduðu 77,7% stúlkna einhverja íþróttagrein (Kristín Lilja Friðriksdóttir, 2015). Sveitarfélögin styrkja yfirleitt frístundastarf barna og hjá Reykjavíkurborg er styrkurinn kr. á ári. Upphæðin getur svo verið mismunandi eftir sveitarfélögum. Markmiðið með þessum styrk er að gera börnum og unglingum kleift, óháð efnahag eða félagslegum aðstæðum, að taka þátt í frístundastarfi (Íþrótta- og tómstundasvið Reykjavíkurborgar, e.d.). Mikið er um brotthvarf úr íþróttum á unglingsárunum og eins og nefnt var í inngangi voru gerðar rannsóknir á börnum frá 10 ára aldri upp í 18 ára þar sem brotthvarf úr íþróttum var skoðað. Í niðurstöðum þessara rannsókna kemur meðal annars fram að brotthvarf úr íþróttum hefst oft í 8. bekk og eykst að 18 ára aldri. Þrátt fyrir það er vísbending um að framhaldsskólanemendur séu fleiri að stunda íþróttir eða líkamsrækt heldur en áður, en stór hluti nemendanna hreyfir sig þó lítið sem ekkert (Hrefna Pálsdóttir o.fl., 2014). Einnig kom fram í rannsókn, eftir Viðar Halldórsson, að íþróttaiðkun nemenda nær hámarki í 7. bekk í grunnskóla, en þá eru um 80% nemenda sem stunda íþróttir með íþróttafélagi. Eftir 7. bekk fer hins vegar að draga úr þátttöku í skipulögðu íþróttastarfi (Viðar Halldórsson, 2014). Samkvæmt rannsókninni, Ungt fólk 2006 þar sem skoðuð voru atriði eins og menntun, menning, tómstundir og íþróttaiðkun ungmenna á Íslandi í 9. og 10. bekk, 7

8 kemur fram að góð tengsl við foreldra stuðli að betri námsárangri ungmennanna og þau neyta síður vímuefna. Þá hefur jafningjahópurinn mikil áhrif á líf unglinga, meðal annars þátttöku þeirra í íþróttum. Stór hluti unglinga sem stunda skipulagðar íþróttir reglulega, eiga vin eða vinkonu sem stunda einnig íþróttir. Þar sem jafningjahópurinn er mikilvægur í lífi unglingsins þá eru meiri líkur á að hann hætti í íþróttum ef að vinirnir hætta (Álfgeir L. Kristjánsson, Inga D. Sigfúsdóttir og Jón Sigfússon, 2006). Þessi ár í framhaldsskóla geta orðið örlagarík varðandi framtíð unglingsins sem stefnir á að ljúka stúdentsprófi til þess að komast í háskóla. Þegar að unglingur hættir skipulögðu íþróttastarfi á þessum aldri er hætt við að kyrrseta verði meiri með slæmum afleiðingum. Jafnvel er þá meiri hætta á að hann hverfi brott frá námi, en brotthvarf úr framhaldsskólum á Íslandi er meira en á hinum Norðurlöndunum og kemur það fram í nýrri skýrslu frá Norðurlandaráði. Í skýrslunni kemur fram að brotthvarfstölur á Íslandi úr framhaldsskóla eru 19,8% sem er verulega hærra hlutfall en á hinum Norðurlöndunum og hærra en meðaltölur í Evrópu (Grunfelder, Rispling og Norlén, 2018). Í skýrslu Menntamálastofnunar um verkefnið,,aðgerðir gegn brotthvarfi úr framhaldsskólum má finna ástæður brotthvarfs úr framhaldsskólum. Helsta ástæða fyrir brotthvarfi framhaldskólanema haustið 2017 var vegna brota á mætingarreglum, en það voru 28% þeirra nemenda sem hættu þá og þar af voru 80 nemendur yngri en 18 ára. Þá voru um 100 nemendur sem hættu vegna þess að þeim fannst námið tilgangslaust og höfðu engan áhuga á því. Um 19% hættu vegna andlegra veikinda (Menntamálastofnun, 2018). Í sömu skýrslu og nefnd var hér fyrir ofan, frá Norðurlandaráði, kemur fram að niðurstöður nýjustu PISA könnunarinnar frá árinu 2015, í stærðfræði, náttúrufræði og lestri, sýndu að Ísland hafði ekki bætt sig síðan árið 2012 og skoraði lægst af öllum hinum Norðurlandaþjóðunum (Grunfelder o.fl., 2018). Mikilvægt er að nemendur í framhaldsskólum stundi íþróttir eða hreyfi sig reglulega og fram kemur í handbók um hreyfingu, gefin út af Lýðheilsustöð, að hreyfing nemenda hafi jákvæð áhrif á meðal annars einbeitingu og afköst, skil á heimavinnu, hegðun og þar af leiðandi verður minni truflun, veikindadögum fækkar og námsárangur verður yfir höfuð betri (Lýðheilsustöð, 2010). Þetta er jafnvel enn mikilvægara nú á tímum þar sem bent hefur verið á að líkamleg hreyfing hefur minnkað þó nokkuð eftir að internetið varð svona útbreitt og notkun 8

9 mikil. Þá hefur fæði ungs fólks orðið óhollara með skyndibitavæðingu nútímans (Hrefna Pálsdóttir o.fl., 2014). Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO) er talið æskilegt að börn og unglingar á aldrinum 5-17 ára hreyfi sig með mikilli ákefð í minnst 60 mínútur á dag. Fólk á aldrinum 18 ára og eldri ætti að hreyfa sig með meðal ákefð í minnst 150 mínútur á viku, eða með mikilli ákefð í 75 mínútur á viku (World Health Organization, 2018) Í samanburðarhæfum gögnum úr rannsóknunum Ungt fólk árið 1992, 1997, 2000 og 2006 á nemendum í 9. og 10. bekk í grunnskólum á Íslandi má sjá að aukning hefur orðið í æfingaákefð hjá þeim sem hafa stundað íþróttir áður og sjá má aukningu á þátttöku í skipulögðu íþróttastarfi hér á landi. Þrátt fyrir þetta fjölgar þeim sem hreyfa sig lítið og yfir 50% unglinga á Íslandi eru ekki að ná lágmarksviðmiðum um hreyfingu þrátt fyrir þessa aukningu (Eiðsdóttir, Kristjánsson, Sigfúsdóttir og Allegrante, 2008). Áhrif hreyfingar á nám og námsárangur Það eru margar rannsóknir sem að sýna fram á að íþróttaiðkun og hreyfing hafi jákvæð áhrif á nám og námsárangur og því er áhugi á þessu málefni vaxandi hjá rannsakendum. Niðurstöður mismunandi rannsókna gefa vísbendingar um að íþróttaiðkun og almenn hreyfing stuðli að vitsmunalegum þroska barna og ungmenna. Þá stuðla íþróttir að betri einbeitingu, betra minni, góðri hegðun og góðum námsárangri í skóla. Einnig eru vísbendingar um að hreyfing hafi góð áhrif á heilsu einstaklings, sé góð fyrir þroska heilatauga, bæti viðbragðstíma og stuðli einnig að betri hæfileikum til að skipuleggja sig. Í einni rannsókninni var nemendum skipt í tvo hópa, annar hópurinn fékk auka íþróttatíma inn í stundatöflu sína en hinn hópurinn fékk aðeins hefðbundna íþróttakennslu. Ári síðar, eftir að hafa fengið auka íþróttatíma þá mældist meðaleinkunn þess hóps þó nokkuð hærri en hópsins sem fékk hefðbundna kennslu. Í annarri rannsókn sem gerð var í Ástralíu var það kannað hve margir íþróttatímar voru í stundatöflum nemenda í mismunandi skólum. Niðurstöður voru þær að þeir nemendur sem höfðu fleiri íþróttatíma í stundatöflu sinni voru ekki með lægri meðaleinkunnir í bóklegu fögunum en þeir sem höfðu meira af bóklegum tímum (Martin, 2010). 9

10 Gerð var rannsókn í University of Kansas sem sýndi fram á það að af þeim nemendum sem að stunduðu íþróttir í háskólanum voru 98% sem að útskrifuðust árin , en af þeim sem að stunduðu engar íþróttir voru 88% sem útskrifuðust. Einnig voru þeir nemendur sem stunduðu íþróttir að fá hærri einkunnir í stærðfræði og náttúrufræði, heldur en þeir sem stunduðu ekki íþróttir. Þá kom í ljós að það voru 15 sinnum meiri líkur á því að þeir nemendur sem stunduðu ekki íþróttir hyrfu brott frá námi, heldur en þeir sem að æfðu íþróttir. Árin féllu burt frá námi alls 1955 nemendur sem ekki æfðu íþróttir, en aðeins 126 nemendur sem að æfðu íþróttir (Lumpkin og Favor, 2012). Niðurstöður svipaðrar rannsóknar sem einnig var gerð í Kansas eru á þá leið að nemendur sem að stunda afreksíþróttir mælast með hærri einkunnir en þeir sem æfa ekki. Sama rannsókn sýndi það að þeir nemendur sem æfa skipulagðar íþróttir með náminu sínu eru líklegri til þess að vera eins kappsfullir í kennslustofunni og í keppni. Íþróttamenn hafa það að markmiði að vera bestir í sinni íþrótt og sigra. Þeir eru því líklegri til þess að vera tilbúnir til að leggja meira á sig og hafa mikla þrautseigju (Heil, 2014). Það hefur einnig komið fram í rannsóknum að íþróttamenn eða nemendur sem stunda íþróttir með skóla eru líklegri til þess að fá hærri einkunnir en aðrir nemendur. Einnig eru þeir líklegri til þess að fá betri vinnu og hærri laun eftir skólagöngu, heldur en þeir nemendur sem stunduðu engar íþróttir með skóla (Brand, 2011; Trudeau og Shephard, 2008). Það geta verið margar ástæður fyrir því hvers vegna nemendum sem stunda íþróttir gengur betur í námi en þeim nemendum sem stunda ekki íþróttir. Sem dæmi má taka að þeir nemendur sem stunda íþróttir hafa lært sjálfsaga og hvernig á að skipuleggja tímann sinn og það geta þeir notfært sér í náminu. Einnig eru þeir með kennara og þjálfara sem að geta haft áhrif og hvatt þá. Ef að nemendur mæta ekki og standa sig ekki vel þá fá þeir ekki að vera lengur í skólaliðinu, eða á afreksbrautinni, og því taka þeir skólanum með meiri alvöru og leggja meira á sig (Lumpkin og Favor, 2012). Margt áhugavert hefur komið fram í niðurstöðum rannsóknanna Ungt fólk sem gerðar eru af Rannsóknum & greiningu. Árið 2013 var gerð könnun á menntun, menningu, tómstundum, íþróttaiðkun, heilsuhegðun og heilsuvísum, líðan og framtíðarsýn ungmenna í framhaldsskólum á Íslandi. Niðurstöður þessarar könnunar sýndu meðal annars að þeir sem stunda íþróttir eru líklegri til þess að lifa 10

11 heilbrigðara lífi, þeim líður betur andlega en þeim sem æfa ekki íþróttir og þeir eru ólíklegri til þess að neyta vímuefna (Hrefna Pálsdóttir o.fl., 2014). Gerðar voru rannsóknir í nokkrum mismunandi löndum í sambandi við annars vegar skólaíþróttir og námsárangur og hins vegar skipulagt íþróttastarf með félagi og námsárangur. Fyrri rannsóknirnar sem voru skoðaðar eru svokallaðar quasi-tilraunir en það er þegar að rannsóknarhópar eru fyrir fram ákveðnir en ekki valdir af handahófi (Iowa State University, 2018). Skoðaðar voru sex mismunandi quasi-tilraunir og niðurstöður þeirra allra benda til þess að með fleiri íþróttatímum í skólum hækkar meðaleinkunn nemenda (Trudeau og Shephard, 2008). Seinni rannsóknin sem var skoðuð sýndi fram á það að hjá stúlkum virðast bæði vera tengsl á milli skólaíþrótta og góðs námsárangurs og skipulagðs íþróttastarfs og góðs námsárangurs. Hjá drengjum skiptir meira máli að vera í skipulögðu íþróttastarfi, þar sem það virtist hafa góð áhrif á námsárangur þeirra, en ekki skólaíþróttirnar (C. K. Fox, Barr-Anderson, Neumark-Sztainer og Wall, 2010). Í Bandaríkjunum var gerð rannsókn á því hve hátt hlutfall nemenda í íþróttum útskrifast úr framhaldsskóla miðað við aðra nemendur. Nemendur úr 252 skólum tóku þátt í rannsókninni og niðurstöður urðu þær að útskriftahlutfall þeirra nemenda sem stunda íþróttir er hærra en þeirra nemenda sem að ekki stunda íþróttir. Munurinn var meiri hjá stúlkum, en 10% fleiri stúlkur sem stunda íþróttir útskrifuðust heldur en þær sem ekki stunda íþróttir. Útskriftarhlutfall drengja í íþróttum var 1% hærra heldur en þeirra sem ekki stunda íþróttir (Rishe, 2003). Troutman og Dufur, félagsfræðingar frá Brigham Young háskóla í Bandaríkjunum, gerðu svipaða rannsókn þar sem þeir könnuðu hvort að stúlkur sem að stunduðu íþróttir í framhaldsskóla væru líklegri til að ljúka háskólagráðu en þær stúlkur sem stunduðu ekki íþróttir í framhaldsskóla. Niðurstöðurnar voru þær að útskriftarhlutfall úr háskóla var hærra hjá þeim stúlkum sem stunduðu íþróttir í framhaldsskóla (Troutman og Dufur, 2007). Þjóðverjar komu á samstarfi milli skóla og íþróttafélaga sem þeir kalla,,verbund system til þess að stuðla að því að nemendur í íþróttum næðu árangri á báðum sviðum. Með þessari samvinnu varð auðveldara að samtvinna skóla og íþróttir sem best mætti vera fyrir nemandann (Borggrefe og Cachay, 2012). Í Þýskalandi höfðu kennarar vaxandi áhyggjur af því að nemendur hefðu minni einbeitingu og athygli í tímum en áður fyrr. Því var ráðist í það að gera könnun á því hvort að líkamleg áreynsla hefði góð áhrif á einbeitingu unglinga í skóla. 11

12 Nemendur á aldrinum ára tóku þátt í könnuninni og tóku þeir svokallað,,d2/test sem er próf til þess að skoða athygli og einbeitingu. Prófið var tekið þrisvar sinnum, í fyrsta skipti eftir bóklegan skólatíma, í annað skiptið eftir 10 mínútna líkamlega áreynslu og í þriðja skiptið eftir heilan íþróttatíma í skólanum. Niðurstöðurnar voru þær að einbeiting og athygli nemenda mældist betri í prófunum eftir bæði 10 mínútna líkamlega áreynslu og íþróttatíma. Þessar niðurstöður studdu það að það ætti að setja hlé inn í skóladag nemenda þar sem þau væru látin gera skipulagðar æfingar (Budde, Voelcker-Rehage, Pietrabyk- Kendziorra, Ribeiro og Tidow, 2008). Gerð var rannsókn á fylgni á milli íþróttaiðkunar og sjálfsálits á 382 nemendum í bekk í Kanada. Þau voru tekin í líkamlegar mælingar og svo var lagður fyrir þau spurningalisti sem innihélt spurningar tengdar sjálfsáliti og sjálfsímynd þeirra. Einnig svöruðu þau spurningum um fjölda íþrótta sem þau höfðu stundað og fjölda ára sem þau höfðu verið að æfa. Niðurstöður leiddu í ljós að því fleiri íþróttir og því lengur sem þau höfðu æft, því jákvæðara var viðhorf þeirra á sitt eigið útlit, líkamlega hæfni og bæði líkamlegt og huglægt sjálfsálit. Sterkasta sambandið var á milli íþróttaiðkunar og líkamlegrar hæfni. Það sýnir okkur að einstaklingur sem æfir íþróttir hefur ekki bara betra sjálfsálit, heldur trúir hann einnig meira á sjálfan sig, að hann geti gert hluti sem aðrir trúa ekki að þeir geti gert (Bowker, 2006). Rannsóknir hafa sýnt að íþróttakennsla hefur þau áhrif á nemendur að þau læra að bera virðingu bæði fyrir sínum eigin líkama og annarra og aukning er á sjálfsáliti og sjálfsímynd og hjálpar við félagslega þætti og námsárangur (Bailey, 2006). Í framhaldsskóla í Þýskalandi var gerð rannsókn á nemendum á aldrinum ára þar sem skoðað var hvort að þátttaka þeirra í íþróttum hefði áhrif á sjálfsímynd, líkamlega og andlega heilsu og lífsstíl. Rannsóknin var gerð til þess að meta meðal annars kvíða, þunglyndi og áfengis- og fíkniefnanotkun. Niðurstöður sýndu greinilega að með þátttöku þeirra í íþróttum höfðu þau betri sjálfsímynd, þau voru ólíklegri til að ánetjast áfengi og fíkniefnum og kvíði mældist ekki eins mikill eins og hjá þeim sem hreyfðu sig minna (Kirkcaldy, Shephard og Siefen, 2002). Í efsta bekk framhaldsskóla í Bandaríkjunum var gerð rannsókn á áhrifum íþrótta á mannleg samskipti unglinga og námsárangur sem sýndi það að nemendur sem að stunda íþróttir af mikilli ákefð voru í betra sambandi við foreldra sína en þeir sem 12

13 stunduðu minni hreyfingu. Eins og kom fram í niðurstöðum úr fyrri rannsókn voru þau ekki eins kvíðin, notuðu síður áfengi og fíkniefni og voru með hærri einkunnir að meðaltali en nemendur sem hreyfðu sig lítið (Field, Miguel og Sanders, 2001). Í rannsókn um íþróttaþátttöku íslenskra unglinga kemur fram að þegar unglingar búa á heimili þar sem báðir foreldrar eru til staðar eru þeir líklegri til þess að stunda íþróttir og fá frekar hvatningu heiman frá sér til þess að æfa íþróttir. Ekki reyndist vera marktækur munur á íþróttaiðkun ungmenna eftir menntun eða efnahag foreldra, sem er annað en erlendar rannsóknir hafa sýnt fram á (Viðar Halldórsson, 2014). Afreksefni í íþróttum,,afreksmaður telst sá sem valinn hefur verið í unglingalandslið eða landslið viðkomandi íþrótta-, keppnis-, list- eða starfsgreinar eða sá sem hefur verið valinn til þátttöku og/eða undirbúnings fyrir Norðurlandamót, Evrópumeistaramót, heimsmeistaramót, Ólympíuleika eða önnur sambærileg mót í sinni grein (Mennta- og menningarmálaráðuneytið, 2011, bls 59). Fjöldi rannsókna hefur verið skoðaður og hvernig þær skilgreina afreksíþróttafólk. Flestar þeirra skilgreina afreksíþróttamann þann einstakling sem hefur verið valinn í landslið, þann sem hefur áralanga reynslu af íþrótt sinni, þann sem er atvinnumaður og í sumum rannsóknanna er skilgreiningin á þann veg að sá sem æfir að minnsta kosti fimm sinnum í viku geti talist afreksíþróttamaður (Swann, Moran og Piggott, 2015) Í afreksstefnu Íþrótta- og Ólympíusambands Íslands kemur fram að sá er afreksmaður sem nær árangri í sinni íþrótt á heimsmælikvarða. Hvert sérsamband setur sér afreksstefnu í samvinnu við Íþrótta- og Ólympíusamband Íslands (Íþróttaog Ólympíusamband Íslands, 2017). Meðal annars kemur fram í afreksstefnu Handknattleikssambands Íslands (HSÍ) að sá er afreksíþróttamaður sem keppir með landsliðum á vegum HSÍ í mótum á vegum evrópska handknattleikssambandsins og alþjóðlega handknattleikssambandsins (Handknattleikssamband Íslands, 2017). Afreksíþróttir eru skilgreindar sem íþróttir sem einstaklingur eða hópar stunda með markmið um hámarksárangur (Mennta- og menningarmálaráðuneytið, 2009). Íþróttasamband Íslands hefur það meðal annars að markmiði að stuðla að því að afreksíþróttafólk hafi tök á að stunda nám sitt samhliða því að ná árangri í íþróttum. 13

14 Þær leiðir sem sambandið hyggst nota er til dæmis að ná samningum við Lánasjóð íslenskra námsmanna um meiri sveigjanleika fyrir íþróttamennina, stuðla að góðu aðgengi íþróttafólksins til fjarnáms, að fá skóla til að hliðra til með mætingu afreksíþróttafólks og almennt styðja við þróun afreksíþróttabrauta í framhaldsskólum. Með þessu vonast íþróttasambandið til þess að afreksíþróttafólki verði gert kleift að stunda nám sitt samhliða íþróttaiðkun (Íþrótta- og Ólympíusamband Íslands, 2017). Skoðað var hvaða eiginleika þarf til þess að íþróttamaður verði að afreksíþróttamanni. Þátttakendur rannsóknarinnar komust að þeirri niðurstöðu að tólf eiginleikar væru nauðsynlegir afreksíþróttamönnum og þeir eru: að hafa fulla trú á því að þú náir markmiðum þínum, hafa fulla trú á því að þú sért betri en andstæðingurinn, að þú hafir mikla löngun og vilja til að ná árangri, að þú komir sterkur til baka eftir mótlæti, að hafa mikið keppnisskap, að kunna að takast á við frammistöðukvíða, að láta ekki frammistöðu andstæðingsins hafa áhrif á þig, að halda fókus í íþróttinni þrátt fyrir erfiðleika í einkalífi, að geta komið sér í og úr keppnisgír auðveldlega, að halda einbeitingu í keppni þrátt fyrir truflanir, að reyna að gleyma líkamlegum og andlegum sársauka í keppni og endurheimta einbeitingu í keppni eftir óvænta hindrun í keppni eða á æfingum (Jones, 2002). Afreksíþróttabrautir Framhaldsskólar hafa á undanförnum árum farið að bjóða upp á námsbrautir sem höfða til íþróttafólks. Þá geta nemendur nýtt sér íþróttaiðkun sína og fengið hana metna til eininga í námi sínu til stúdentsprófs. Áður gat verið erfitt fyrir afreksíþróttafólk, jafnvel landsliðsmenn, að stunda námið samhliða íþróttaiðkun og mikilli fjarveru frá náminu. Núna bjóða margir skólar upp á brautir svo sem íþróttaakademíur eða afreksíþróttabrautir og þar er jafnvel samvinna skóla og íþróttafélags. Fram kemur í skýrslu mennta- og menningarmálaráðuneytisins um afrekssvið í framhaldsskólum:,,tilgangur afreksíþróttasviða er sá að gera ungu afreksfólki kleift að leggja stund á íþrótt sína við sem hagstæðust skilyrði ásamt því að tryggja íþróttafólkinu menntun á viðkomandi námsbraut. (Mennta- og menningarmálaráðuneytið, 2009). 14

15 Framhaldsskólar fóru fyrst að bjóða upp á nám á afreksíþróttasviðum sem ljúka með stúdentsprófi árið 2005 og hafa þær brautir þróast og fjölgað síðan þá, en nú eru sex framhaldsskólar sem bjóða upp á slíkt nám. Jafnframt bjóða átta framhaldsskólar upp á nám til stúdentsprófs á íþrótta- og íþróttafræðibrautum (Mennta- og menningarmálaráðuneytið, 2009). Á afreksíþróttabrautum er reynt að koma til móts við íþróttafólkið og námið er sett þannig upp að þau geta stundað íþróttirnar sínar á skólatíma, fléttaðar inn í námsbrautir sem þegar eru í boði. Íþróttaakademía er fræðsla og þjálfun afreksíþrótta sem er oft samstarf framhaldsskóla og íþróttafélaga þar sem nemendur fá þátttöku metna sem námseiningar eftir samkomulagi (Mennta- og menningarmálaráðuneytið, 2009). Skólagjöld á afreksíþróttabrautum eru hærri en á öðrum námsbrautum skóla, þar sem nemendum er útvegaður fatnaður og fleira. Það eru ýmsar kröfur settar á nemendur sem stunda nám við afreksíþróttabraut, til dæmis þurfa nemendur að vera vímuefnalausir og mætingarskylda er strangari á afreksíþróttabraut en á öðrum brautum skólans. Með lögum um framhaldsskóla frá árinu 2008 fengu framhaldsskólar meira frelsi til þess að semja námsbrautir en áður. Eftir að mennta- og menningarmálaráðuneytið ákvað að stytta nám til stúdentsprófs í þrjú ár úr fjórum, verða allir framhaldsskólar að semja nýjar námsbrautalýsingar og því eru tækifæri fyrir skólana að stofna nýjar íþróttabrautir (Lög um framhaldsskóla nr. 92/2008). Framhaldsskólar með afreksíþróttabrautir Fjölbrautaskóli Vesturlands á Akranesi býður upp á afreksíþróttasvið. Þær íþróttagreinar sem eru í boði fyrir nemendur þar eru badmínton, golf, keila, klifur, knattspyrna, körfuknattleikur og sund. Samhliða æfingum með íþróttafélagi fara nemendur í íþróttatíma í skólanum tvisvar sinnum í viku og að auki er þrekþjálfun og fræðsla um íþróttir. Nemendur velja sér bóknámsbraut við skólann en fá metnar fimm feiningar, eða framhaldsskóla einingar, fyrir þátttöku á afreksíþróttasviði og koma þær einingar í stað íþróttatíma í skólanum. Síðan nýta þau valið á brautinni fyrir íþróttirnar sem þau stunda. Brautin er samtals 200 einingar til stúdentsprófs. Nemendur mega ekki neyta vímuefna og mætingarskylda er að minnsta kosti 95% (Fjölbrautaskóli Vesturlands, e.d.). 15

16 Fjölbrautaskóli Suðurlands á Selfossi, FSu, býður upp á íþróttaakademíur í fimleikum, frjálsum íþróttum, handknattleik, knattspyrnu og körfuknattleik. Þá er skólinn með námsbraut í hestamennsku. Fyrsta akademían við FSu var stofnuð árið 2005 og var það í körfuknattleik og ári síðar hófust handknattleiks- og knattspyrnuakademíur í skólanum. Árið 2008 tók svo til starfa fimleikaakademía og 2015 hófst akademía fyrir frjálsar íþróttir. Í skólanum var stofnað íþróttafélag FSu með nemendum körfuknattleiksakademíunnar og hefur liðið spilað í efstu deildum Íslandsmótsins, þar af þrjú ár í úrvalsdeildinni (Fjölbrautaskóli Suðurlands, e.d.). Námsbrautin kallast íþróttalína og kjarninn er 101 eining, séráfangar á íþróttalínu eru 48 einingar og frjálst val eru 51 eining Við Flensborgarskólann í Hafnarfirði er afreksíþróttasvið í boði fyrir nemendur. Brautin er starfrækt í samstarfi við Íþróttabandalag Hafnarfjarðar og þarf nemandi samþykki íþróttafélags síns til inngöngu á afreksíþróttasvið. Í boði eru margar íþróttagreinar og afreksíþróttasviðið getur tengst öllum öðrum námsbrautum skólans. Á hverri önn tekur nemandi tveggja eininga afreksáfanga ásamt æfingum og líkamsstyrkþjálfun og einnig taka nemendur tvo íþróttafræðiáfanga þar sem farið er meðal annars í næringarfræði, íþróttasálfræði, þjálffræði, skyndihjálp, markmiðasetningu og meðhöndlun íþróttameiðsla (Flensborg, e.d.). Við Verkmenntaskóla Austurlands er í boði íþróttaakademía fyrir íþróttagreinarnar knattspyrnu, blak og einstaklingsíþróttir. Miklar kröfur eru gerðar við inntöku nemenda á brautina til dæmis þurfa nemendur að mæta á æfingar með sínu félagsliði 4-6 sinnum í viku og hafa að minnsta kosti 95% skólasókn í öllum námsgreinum og á æfingum (Verkmenntaskóli Austurlands, e.d.) Fjölbrautaskóli Norðurlands Vestra og UMF Tindastóll standa fyrir íþróttaakademíu í körfuknattleik og knattspyrnu. Nemendur sem velja sér íþróttaakademíu læra samhliða bóknámi og er boðið upp á fjórar einingar á önn í körfuknattleik og knattspyrnu (Fjölbrautaskóli Norðurlands vestra, e.d.). Borgarholtsskóli býður upp á afreksíþróttasvið og fjallað verður um sviðið í næsta kafla. Þá bjóða Fjölbrautaskólinn í Garðabæ, Fjölbrautaskólinn í Breiðholti, Framhaldsskólinn á Laugum, Menntaskólinn á Tröllaskaga, Fjölbrautaskóli Suðurnesja, Fjölbrautaskólinn við Ármúla, Verkmenntaskólinn á Akureyri og Menntaskólinn í Borgarnesi upp á almennar íþróttabrautir til stúdentsprófs (Fjölbrautaskóli Suðurnesja, e.d.; Fjölbrautaskólinn í Breiðholti, e.d.; 16

17 Fjölbrautaskólinn í Garðabæ, e.d.; Fjölbrautaskólinn við Ármúla, e.d.; Framhaldsskólinn á Laugum, e.d.; Menntaskóli Borgarfjarðar, e.d.; Menntaskólinn á Tröllaskaga, e.d.; Verkmenntaskólinn á Akureyri, e.d.). Afreksíþróttasvið Borgarholtsskóla Afreksíþróttasvið Borgarholtsskóla var stofnað árið 2008 og eru nú tæplega 150 nemendur sem stunda nám á því sviði (Borgarholtsskóli, 2016). Til þess að komast inn á afreksíþróttasvið Borgarholtsskóla þarf að hafa lokið grunnskólaprófi og einnig þarf nemandi að stunda íþrótt með félagsliði eða einstaklingsíþrótt sem að flokkast undir einstaklingsíþrótt Íþrótta- og Ólympíusambands Íslands (ÍSÍ). Þær íþróttir sem eru í boði fyrir nemendur eru allar íþróttir innan ÍSÍ, en sérstakar tækniæfingar fá knattspyrna, handknattleikur, körfuknattleikur, golf, borðtennis, fimleikar og íshokkí. Kröfur til nemenda eru meðal annars þær að nemandi þurfi að hafa verið búinn að æfa íþrótt sína í nokkur ár og vera virkur í íþróttastarfinu. Þá þurfa nemendur að vera vímuefnalausir og tilbúnir að tileinka sér lífsstíl og hugarfar afreksíþrótta. Á afreksíþróttasviðinu geta nemendur valið sér eina af þremur námsleiðum sem Borgarholtsskóli býður upp á, en þær eru félags- og hugvísindasvið, náttúrufræðisvið og viðskipta- og hagfræðisvið. Námið er blanda af bóknámi sem að byggir á hefðbundinni bóknámskennslu og námi í verklegum þáttum afreksíþróttamennsku. Nemandinn lýkur öllum áföngum á þeirri bóknámsbraut sem hann velur sér, fyrir utan 14 einingar af kjörsviði sem eru nýttar í viðkomandi íþróttagrein (Borgarholtsskóli, 2018). Námið er skipulagt sem sex anna nám, eða þrjú ár og til þess að ljúka námi á réttum tíma þurfa nemendur að ljúka 204 einingum. Grunnáfangar eru 119 einingar, brautarkjarni eru 35 einingar, afreksíþróttaáfangar eru 30 einingar og valáfangar 20 einingar. Í gömlu áætluninni fengu nemendur nokkrar einingar metnar vegna æfinga fyrir utan skólatíma en í dag mæta þau í tíma fyrir allar einingar (Borgarholtsskóli, 2017). Eins og segir í námsbrautarlýsingu afreksíþróttasviðs/bóknáms Borgarholtsskóla skal nemandi meðal annars hafa hæfni til að: 17

18 Stunda íþrótt sína með álagi afreksmanns og vera fyrirmynd annarra innan vallar sem utan. Auka styrk, tækni og hraða eftir því sem á við í þeirri íþróttagrein sem hann stundar. Þekkja einkenni álags og þreytu og aðferðir við að sporna afleiðingum þeirra. Meta eigin þjálfun með tilliti til ólíkra þátta s.s. álags, ákefðar, magns, hvíldar, næringar, hugarfars og jákvæðra lífsvenja. Þjálfa upp hugarfarslega og líkamlega færni til bætts árangurs í íþróttum (Borgarholtsskóli, 2017, bls 1). Afreksíþróttastarf í grunnskólum Afreksskóli Hauka er fyrir nemendur í 8., 9. og 10. bekk í grunnskólum í Hafnarfirði. Tilgangur skólans er að kynna nemendum afreksþjálfun og hvernig þeir geta náð hámarksárangri í sinni íþrótt. Aðalmarkmið skólans er að nemendur læri hvaða hugarfar og viðhorf þarf til þess að ná betri árangri í bæði íþróttum og námi. Gerðar eru kröfur til nemenda en þeir þurfa að vera vímuefnalausir, þeir þurfa að vera tilbúnir að tileinka sér heilbrigðan lífsstíl og þeir þurfa að forgangsraða og sinna grunnskólanámi sínu. Námið er bæði verklegt og bóklegt, en með bóklegum áföngum eru nemendur í verklegum tímum þar sem þau fá sérstaka þjálfun í sinni íþrótt sem að nýtist þeim sem valfag í grunnskóla ( Afreksskóli Hauka - Námskrá, 2016). Íþróttaakademía Fjölnis (ÍAF) er samstarf grunnskóla í Grafarvogi og Ungmennafélagsins Fjölnis. Námið er í boði fyrir grunnskólanemendur í 9. og 10. bekk sem æfa íþróttir með Fjölni. Þetta nám er ætlað unglingum sem hafa mikinn metnað í sinni íþróttaiðkun og geta þeir valið ÍAF sem valgrein í námi sínu í grunnskóla. Auk tækniþjálfunar í íþróttagrein læra nemendur meðal annars þjálffræði, íþróttasálfræði og næringarfræði (Ungmennafélagið Fjölnir, e.d.). Afreksíþróttir og skólar í öðrum löndum Norðurlöndin fóru fyrr af stað en Ísland að huga að bættu námsumhverfi fyrir afreksíþróttafólk sitt, en í Noregi hefur starfað frá árinu 1907, WANG videregående skole, sem er framhaldsskóli og býður hann upp á 26 mismunandi íþróttagreinar fyrir nemendur. WANG skólarnir eru staðsettir í fimm bæjum í Noregi og þá reka þeir einnig tvo grunnskóla með sama sniði. Þeir leggja mikið upp úr því að hafa vel menntaða og reynda þjálfara við störf í skólunum ( WANG, e.d.). Í harðri samkeppni við WANG er Norges Toppidrettsgymnas, sem stofnaður var árið 1981 og er framhaldsskóli eingöngu fyrir afreksíþróttafólk. Skólinn er leiðandi 18

19 í því að samtvinna afreksíþróttir og framhaldsskólanám og er starfræktur í nokkrum borgum í Noregi. Nemandinn fær einstaklingsmiðaða kennslu og æfingar undir handleiðslu vel menntaðra kennara og þjálfara. Skólaárið er undirbúið með æfingar og keppni íþróttamanna ofarlega í huga og þróað hefur verið kerfi fyrir afreksíþróttafólk til að gera þeim kleift að ná hámarks árangri bæði í námi og íþróttum. Nemendur skólans hafa unnið meðal annars 844 verðlaun á heimsbikarmótum og 54 verðlaun á Ólympíuleikum. Sem dæmi um fyrri nemendur skólans er Magnus Carlsen sem er heimsmeistari í skák, Tiril Eckhoff skíðagöngukona, Ólympíumeistari og heimsmeistari og Ole Einar Bjørndalen sem er einn besti skíðagöngumaður Noregs fyrr og síðar (Norges Toppidrettsgymnas, e.d.). Í Noregi er einnig námsframboð fyrir tilvonandi afreksíþróttafólk á grunnskólastigi. Nemendum ára býðst skólavist í Telemark Toppidrett Ungdomsskole þar sem íþróttir, bóklegt nám og frístundir eru samtvinnuð. Norðmenn telja að á þessum aldri sé þegar orðið mikilvægt að huga að því að gera afreksíþróttaunglingnum kleift að stunda nám sitt samhliða mikilli íþróttaiðkun (Telemark Toppidrett Ungdomsskole, e.d.). Team Denmark eru samtök í Danmörku sem í samvinnu við íþróttasambönd og skóla í landinu og vinna að því að gera afreksíþróttamönnum kleift að stunda nám sitt (Team Danmark, e.d.). Í Svíþjóð er starfandi framhaldsskólinn, Jämtlands Gymnasium, og þar er boðið upp á afreksíþróttabraut. Á brautinni getur nemandi sérhæft sig í körfuknattleik, krullu, knattspyrnu, frjálsum íþróttum, fimleikum, íshokkí, skíðaíþróttum, skylmingum og listskautum. Skólinn er í nánu samstarfi við íþróttasérsambönd og í skólanum eru starfandi mjög hæfir þjálfarar og allt er miðað að því að nemendurnir verði afreksmenn. Hver og einn nemandi fær einstaklingsmiðað þjálfunarplan sem er fléttað inn í stundarskrá nemandans (Jämtlands Gymnasium, e.d.). Rannsóknarspurningin er tvíþætt. Eru nemendur afreksíþróttasviðs Borgarholtsskóla með hærri einkunnir en aðrir nemendur í bóknámi? Hvernig hefur einkunn nemenda þróast á fyrstu fjórum önnum skólagöngunnar? Er nemendur afreksíþróttasviðs með betri mætingu en aðrir nemendur í bóknámi? Hvernig hefur mæting nemenda þróast á fyrstu fjórum önnum skólagöngunnar? 19

20 Aðferð og gögn Í þessum kafla verður fjallað um þá rannsóknaraðferð sem notast var við í ritgerðinni, þátttakendur, framkvæmd og tölfræðilega úrvinnslu gagna. Þátttakendur Þátttakendur rannsóknarinnar eru nemendur fæddir árið 1999 sem stunduðu nám við Borgarholtsskóla skólaárin og Nemendurnir eru á öllum stúdentsbrautum skólans, sem eru félags- og hugvísindabraut (FHU), náttúrufræðibraut (NÁF), viðskipta- og hagfræðibraut (VHF) og afreksíþróttasvið (A). Alls fengust upplýsingar um 53 nemendur sem luku fjórum önnum og þar af voru 45 drengir og 8 stúlkur. Af þessum 53 nemendum eru samtals 16 nemendur af afreksíþróttasviðinu, 14 drengir og 2 stúlkur. Tafla 1. Nemendafjöldi eftir kyni á hverri önn fyrir sig á fjórum önnum Fjöldi nemenda eftir önnum og kynferði Námsbraut H.15 kk / kvk (n) V.16 kk / kvk (n) H.16 kk / kvk (n) V.17 kk / kvk (n) FHU 10 / 1 (11) 10 / 1 (11) 10 / 1 (11) 10 / 1 (11) FHU(A) 2 / 0 (2) 2 / 0 (2) 2 / 0 (2) 2 / 0 (2) NÁF 11 / 5 (16) 11 / 5 (16) 11 / 5 (16) 11 / 5 (16) NÁF(A) 8 / 2 (10) 8 / 2 (10) 8 / 2 (10) 8 / 2 (10) VHF 10 / 0 (10) 10 / 0 (10) 10 / 0 (10) 10 / 0 (10) VHF(A) 4 / 0 (4) 4 / 0 (4) 4 / 0 (4) 4 / 0 (4) Samtals Rannsóknaraðferð Rannsóknaraðferðin sem notuð var í þessari ritgerð er megindleg rannsóknaraðferð þar sem unnið var með fyrirliggjandi gögn sem fengin voru frá Borgarholtsskóla. Framkvæmd Nemandi fékk gögn afhend frá starfsmanni Borgarholtsskóla í Microsoft Excel skjali. Í því skjali komu fram upplýsingar um þá nemendur sem voru innritaðir á bóknámsbrautir í skólann árið Gögnin innihéldu númer fyrir hvern nemenda, kyn, samanlagðar meðaleinkunnir úr öllum áföngum eftir hverja önn, mætingarhlutfall eftir hverja önn, fjölda lokinna eininga og námsbrautir. Inni í mætingarhlutfallinu sem skoðað verður, var búið að taka tillit til veikinda og annarra fjarvista nemenda og því unnið með loka mætingarhlutfall eftir hverja önn. 20

21 Úrvinnsla Fjórar annir voru skoðaðar, frá því að nemendur voru innritaðir í skólann haustönnina 2015 til vorannar Úrvinnsla gagna var unnin í tölfræði forritinu IBM SPSS Statistics 24 og notast var við lýsandi tölfræði þar sem skoðuð var mætingarhlutfall og meðaleinkunn á milli ára, námsbrauta, anna og kynja. Notast var við t-próf á tveimur hópum (e. Independent-Samples T Test) til að bera saman meðaltöl. Notast var við einhliða dreifigreiningu (e. One-Way ANOVA) til kanna hvort marktækur munur væri á milli hópa og Tukey eftirá próf notað. Þá varð Kí-kvaðrat notað til að kanna marktækan mun hlutfall. 21

22 Niðurstöður Í þessum kafla verður greint frá helstu niðurstöðum rannsóknarinnar. Niðurstöður sem snúa að mætingarhlutfalli og meðaleinkunnum nemenda úr öllum áföngum í Borgarholtsskóla. Tafla 2. Lýsandi tölfræði fyrir mætingu nemenda á mismunandi námsbrautum í prósentum Mæting (%) Námsbraut FHU(n=11) % FHU(A)(n=2) % NÁF(n=16) % NÁF(A)(n=10) % VHF(n=10) % VHF(A)(n=4) % Haustönn 2015(n=53) Vorönn 2016(n=53) Haustönn 2016(n=53) Vorönn 2017(n=53) Heild (n=53) 97,64 (2,1) 95,18 (4,8) 90,18 (9,6) 92,27 (6,7) 94,06 (5,4) 99 (0) 95,50 (4,9) 99 (0) 98 (2,8) 97,87 (1,9) 98,19 (2,9) 96,38 (5,2) 95,06 (5,3) 91,94 (8,7) 95,18 (4,7) 99,30 (0,9) 98,90 (1,9) 95,90 (4,2) 92,10 (7,0) 96,55 (3,0) 98,60 (1,4) 92,90 (6,7) 92,90 (6,9) 89,50 (6,6) 93,47 (4,6) 98,42 (2,0) 96 (2,4) 94,13 (2,2) 89 (8,1) 94,56 (2,8) Samtals % 98,52 95,81 94,53 92,13 Tafla 2 sýnir lýsandi tölfræði fyrir mætingu nemenda á FHU, FHU(A), NÁF, NÁF(A), VHF og VHF(A) á haustönn 2015, vorönn 2016, haustönn 2016 og vorönn Í töflu 2 má sjá að nemendur NÁF(A) voru með hlutfallslega bestu mætinguna á haustönn 2015 en hún var 99,30%. Þar á eftir voru nemendur FHU(A) með 99% mætingu. Á vorönn 2016 voru nemendur NÁF(A) með hlutfallslega bestu mætinguna en hún var 98,90% og þar á eftir voru nemendur NÁF með 96,38% mætingu. Á haustönn 2016 voru nemendur FHU(A) með hlutfallslega bestu mætinguna en hún var 99% og þar á eftir voru nemendur NÁF(A) með 95,90% mætingu. Á vorönn 2017 voru nemendur FHU(A) með hlutfallslega bestu 22

23 mætinguna og þar á eftir voru nemendur FHU með 92,27% mætingu. Þegar að heildarmæting er skoðuð á hverri braut fyrir sig voru það nemendur FHU(A) sem voru með hlutfallslega bestu mætinguna en hún var 97,87% og þar á eftir voru nemendur NÁF(A) með 96,55% mætingu. Tafla 3. Lýsandi tölfræði fyrir mætingu afreksíþróttasviðs og bóknámsbrauta á fjórum önnum í prósentum Námsbraut Haustönn 2015(n=53) Mæting (%) Vorönn 2016(n=53) Haustönn 2016(n=53) Vorönn 2017(n=53) Heild (n=53) Afreksíþróttasvið 99,06 (0,9) 97,75 (2,7) 96 (3,6) 92,06 (7,1) 96,21 (2,9) (n=16) % Bóknám(n=37) % 98,08 (2,3) 94,94 (5,6) 93,22 (7,3) 91,22 (7,6) 94,36 (4,8) Samtals % 98,57 96,34 94,61 91,64 Tafla 3 sýnir lýsandi tölfræði fyrir mætingu nemenda á afreksíþróttasviði og bóknámsbrautum á haustönn 2015, vorönn 2016, haustönn 2016 og vorönn Í töflu 3 má sjá að á haustönn 2015 voru nemendur afreksíþróttasviðsins með hlutfallslega bestu mætinguna en hún var 99,06% en nemendur í bóknámi voru með 98,08% mætingu. Á vorönn 2016 voru nemendur afreksíþróttasviðsins með hlutfallslega bestu mætinguna en hún var 97,75% og nemendur í bóknámi voru með 94,94% mætingu. Á haustönn 2016 voru nemendur afreksíþróttasviðsins með hlutfallslega bestu mætinguna en hún var 96% en nemendur í bóknámi voru með 93,22% mætingu. Á vorönn 2017 voru nemendur afreksíþróttasviðsins með hlutfallslega bestu mætinguna en hún var 92,06% en nemendur í bóknámi voru með 91,22%. Þegar að heildarmæting er skoðuð hjá nemendum á afreksíþróttasviðinu og nemendum í bóknáminu eru nemendur afreksíþróttasviðsins með hlutfallslega bestu mætinguna en hún var 96,21% og nemendur í bóknámi voru með 94,36% mætingu. 23

24 Tafla 4. Meðaleinkunnir nemenda á mismunandi námsbrautum á fjórum önnum Meðaleinkunnir úr öllum áföngum Námsbraut Haustönn 2015(n=53) Vorönn 2016 (n=53) Haustönn 2016(n=53) Vorönn 2017(n=53) Heild (n=53) FHU (n=11) 7,17 (1,2) 6,3 (1,5) 6,09 (1,5) 6,2 (1,8) 6,44 (1,4) FHU(A) (n=2) 7,1 (0,2) 6,95 (1,3) 6,45 (0,2) 6,5 (0) 6,75 (0,4) NÁF (n=16) 8,11 (0,8) 7,51 (1,3) 7,19 (1,3) 6,59 (1,6) 7,35 (1,1) NÁF(A) (n=10) 7,9 (1,1) 7,61 (1,5) 6,94 (1,3) 6,64 (1,4) 7,27 (1,2) VHF (n=10) 6,83 (0,9) 5,46 (1,5) 5,42 (1,1) 4,89 (1,0) 5,65 (1,0) VHF(A) (n=4) 7,45 (1,0) 6,82 (1,2) 6,55 (1,4) 5,77 (1,3) 6,65 (1,2) Samtals 7,43 6,77 6,44 6,1 Á haustönn 2015 voru það nemendur NÁF sem voru með hæstu samanlögðu meðaleinkunnina, úr öllum áföngum á þeirri önn, en hún var 8,11. Næst voru það nemendur NÁF(A), en þar var 7,9 meðaleinkunn. Á vorönn 2016 voru það nemendur NÁF(A) sem voru með hæstu meðaleinkunnina, en hún var 7,61. Þar á eftir voru nemendur NÁF með 7,51 í meðaleinkunn. Á haustönn 2016 voru það nemendur NÁF sem voru með hæstu meðaleinkunnina en hún var 7,19 og þar á eftir voru nemendur NÁF(A) með 6,94 í meðaleinkunn. Á vorönn 2017 voru það nemendur NÁF(A) sem voru með hæstu meðaleinkunnina en hún var 6,64 og þar á eftir voru nemendur NÁF með 6,59 í meðaleinkunn. Meðaleinkunnir brautanna fara lækkandi en eftir haustönn 2015 var meðaleinkunn allra brauta samanlögð 7,43, vorönn 2016 var hún 6,77, vorönn 2016 var hún 6,44 og svo 2017 var hún orðin 6,1. 24

25 Tafla 5. Meðaleinkunnir nemenda á mismunandi námsbrautum á tveimur árum Meðaleinkunnir úr öllum áföngum Námsbraut 1.ár (n=53) M (±SD) 2.ár (n=53) M (±SD) FHU (n=11) 6,73 (1,3) 6,14 (1,4) FHU(A) (n=2) 7,02 (0,8) 6,47 (1,2) NÁF (n=16) 7,81 (1,1) 6,89 (1,5) NÁF(A) (n=10) 7,75 (1,3) 6,79 (1,4) VHF (n=10) 6,14 (1,4) 5,51 (1,2) VHF(A) (n=4) 7,13 (1,1) 6,16 (1,3) Samtals 7,09 6,32 Á fyrsta árinu voru nemendur NÁF með hæstu samanlögðu meðaleinkunnina úr öllum áföngum á árinu, en hún var 7,81 og þar á eftir voru nemendur NÁF(A) með 7,75 í meðaleinkunn. Á öðru árinu var það eins og á fyrsta árinu en nemendur NÁF voru með hæstu meðaleinkunnina sem var 6,89 og þar á eftir voru það nemendur NÁF(A) með 6,79 í meðaleinkunn. Samanlögð meðaleinkunn þessara tveggja ára er 7,09 á fyrra árinu en lækkar svo niður í 6,32 á seinna árinu. Tafla 6. Meðaleinkunnir afreksíþróttasviðs og bóknámsbrauta á fjórum önnum Námsbraut Meðaleinkunnir úr öllum áföngum Haustönn 2015(n=53) Vorönn 2016(n=53) Haustönn 2016(n=53) Vorönn 2017(n=53) Heild (n=53) Afreksíþróttasvið 7,68 (1,0) 7,33 (1,4) 6,78 (1,2) 6,4 (1,3) 7,05 (1,1) (n=16) Bóknám (n=37) 7,45 (1,1) 6,54 (1,6) 6,34 (1,5) 5,97 (1,7) 6,58 (1,3) Samtals 7,56 6,93 6,56 6,18 Tafla 6 sýnir meðaleinkunnir nemenda á afreksíþróttasviði og bóknámsbrautum á hverri önn fyrir sig sem og heildar meðaleinkunn eftir allar annir. Á haustönn 2015 var afreksíþróttasviðið með 7,68 í meðaleinkunn en bóknámið var með 7,45 í meðaleinkunn. Vorönn 2016 var afreksíþróttasviðið með 7,33 í meðaleinkunn en bóknámið var með 6,54 í meðaleinkunn. Haustönn 2016 var afreksíþróttasviðið með 6,78 í meðaleinkunn en bóknámið var með 6,34 í meðaleinkunn og vorönnina 25

26 2017 var afreksíþróttasviðið með 6,4 í meðaleinkunn og bóknámið var með 5,97 í meðaleinkunn. Ekki er marktækur munur á einkunnum á afreksíþróttasviði og bóknámsbrautum (T(50)= -1,186, p > 0,05). Tafla 6 sýnir að afreksíþróttasviðið var með hærri meðaleinkunnir en bóknámið allar annirnar en samanlögð meðaleinkunn þeirra lækkaði með hverri önn. Haustönnina 2015 byrjaði meðaleinkunnin í 7,55, vorönn 2016 var hún 6,94, haustönn 2016 var hún 6,59 og á vorönn 2017 var hún orðin 6,20. Tafla 7. Meðaleinkunnir afreksíþróttasviðs og bóknámsbrauta á tveimur árum Meðaleinkunnir úr öllum áföngum Námsbraut 1.ár (n=53) M (±SD) 2.ár (n=53) M (±SD) Afreksíþróttasvið 7,50 (1,2) 6,59 (1,4) (n=16) Bóknám (n=37) 6,99 (1,4) 6,15 (1,5) Samtals 7,24 6,37 Á fyrsta árinu var afreksíþróttasviðið með 7,50 í meðaleinkunn og bóknámið var með 6,99 í meðaleinkunn. Á öðru árinu var afreksíþróttasviðið með 6,59 í meðaleinkunn og bóknámið var með 6,15 í meðaleinkunn. Samanlögð meðaleinkunn afreksíþróttasviðsins og bóknámsbrauta var á fyrsta ári 7,24 og á öðru ári 6,37 og samkvæmt þessum niðurstöðum má sjá að afreksíþróttasviðið var með hærri meðaleinkunnir bæði árin. 26

27 Umræða Markmið þessarar rannsóknar var að skoða það hvort að nemendur sem stunda reglulega íþróttir og hreyfingu séu almennt að standa sig betur í námi en þeir sem gera það ekki. Til grundvallar lágu rannsóknir bæði íslenskar og erlendar og einnig voru fengin gögn úr Borgarholtsskóla, sem býður upp á afreksíþróttasvið fyrir nemendur. Ekki er hægt að rekja gögnin til einstakra nemenda þar sem hverjum og einum nemanda er gefið sérstakt númer en ekki notuð kennitala eða nafn. Rannsóknarspurningar voru eftirfarandi: Eru nemendur afreksíþróttasviðs Borgarholtsskóla með hærri einkunnir en aðrir nemendur í bóknámi? Hvernig hefur einkunn nemenda þróast á fyrstu fjórum önnum skólagöngunnar? Er nemendur afreksíþróttasviðs með betri mætingu en aðrir nemendur í bóknámi? Hvernig hefur mæting nemenda þróast á fyrstu fjórum önnum skólagöngunnar? Niðurstöður rannsóknarinnar eru þær að nemendur á afreksíþróttasviði Borgarholtsskóla eru með hærri einkunnir og betri mætingu heldur en aðrir nemendur skólans frá haustönn 2015 til vorannar Þegar að meðaleinkunn nemenda er skoðuð eftir árum kemur það í ljós að afreksíþróttasviðið eru í öllum tilvikum með hærri meðaleinkunn á báðum skólaárum. Á fyrsta ári munar einum heilum á milli VHF og VHF(A) en VHF er með 6,14 í einkunn og VHF(A) er með 7,13. Þær niðurstöður eru í samræmi við erlendar rannsóknir sem segja frá því að nemendur sem stunda íþróttir fái hærri einkunnir en aðrir nemendur sem stunda ekki íþróttir (Brand, 2011; Martin, 2010; Trudeau og Shephard, 2008). Niðurstöðurnar sýna að nemendur á afreksíþróttasviði Borgarholtsskóla eru að mæta betur í öllum tilvikum heldur en hinir nemendurnir, fyrir utan fyrstu önn en þá er VHF að mæta 0,18% betur en VHF(A). Á afreksíþróttasviðinu, eins og fram kemur fyrr í ritgerðinni, er 95% mætingarskylda í öll fög og eru nemendur á afreksíþróttasviði að standast þá kröfu allt fyrsta árið í náminu. Á þriðju önn, haustönn 2016, eru FHU(A) og NÁF(A) að standast kröfurnar en VHF(A) er rétt fyrir neðan með 94,13% mætingu. Það má greinilega sjá að á fjórðu önninni, vorönn 2017, er mætingin orðin lakari á öllum brautum nema hjá FHU(A) sem er í 98% sem er til dæmis 9% betri mæting en hjá VHF. Þetta er í samræmi við grein eftir Lumpkin og Favor, en þar kemur fram að þeir nemendur sem stunda íþróttir eru með betri sjálfsaga og kunna að skipuleggja tímann sinn og það geta þeir notfært sér í náminu. Þetta sýnir sig í hærri einkunnum og betri mætingu. Einnig kemur 27

28 fram í sömu rannsókn að það eru mun meiri líkur á því að þeir nemendur sem að stunda ekki íþróttir hverfi brott frá námi heldur en þeir sem stunda íþróttir með skóla (Lumpkin og Favor, 2012). Þegar niðurstöður frá Borgarholtsskóla eru skoðaðar þá kemur ekki fram marktækur munur þegar meðaleinkunn er greind eftir námsbrautum. Þegar skoðuð er þróun einkunna og mætingarhlutfalls nemenda eftir önnum má sjá í töflunum að meðaleinkunn nemenda á brautunum lækkar með hverri önn og mætingarhlutfall verður einnig lakara með hverri önn, með örfáum undantekningum. Miðað við niðurstöður rannsókna hafa íþróttir og hreyfing jákvæð áhrif á einkunnir og skipulag nemenda og því er það umhugsunarefni að með styttingu náms til stúdentsprófs á Íslandi og breytingu á aðalnámsskrá framhaldsskóla, er þó nokkur hætta á því að íþróttatímum í framhaldsskólum fækki almennt á námsbrautum. Það er vonandi að þeir sem semji námsbrautir í framhaldsskólum sjái mikilvægi íþrótta í stundatöflu nemenda en einblíni ekki um of á bóknámsgreinar. Eins og kom fram í rannsókn eftir Martin, voru þeir nemendur sem að fengu fleiri íþróttatíma í stundatöflur sínar að fá hærri meðaleinkunnir en þeir nemendur sem að fengu ekki fleiri íþróttatíma (Martin, 2010). Hugsanlega má sjá þá þróun að álag nemenda í framhaldsskólum við styttingu námsins um eitt ár verði mikið og að þeim finnist þeir þurfi að velja á milli skóla og áhugamála, eða jafnvel íþróttaiðkunar. Það væri þvert á niðurstöður rannsókna sem sýna einmitt fram á það að nemendur sem æfðu íþróttir með skóla voru líklegri til þess að hafa meiri metnað í náminu og tilbúnari að leggja meira á sig en þeir sem að æfa ekki íþróttir (Heil, 2014). Ef ég hefði haft gögn allra nemenda Borgarholtsskóla eða jafnvel fleiri árganga þá hefðu niðurstöðurnar líklega verið marktækar. Aðeins fengust gögn um nemendur í sama árgangi og því er enginn samanburður við annan árgang. Til þess að hægt væri að fullyrða að nemendur á afreksíþróttasviðinu væru að fá hærri einkunnir og væru að mæta betur þyrfti að hafa fleiri nemendur til samanburðar. Ef að það hefðu fengist upplýsingar um fleiri nemendur hefði einnig verið hægt að bera einkunnir og mætingu saman á milli kynja og skoða samanburð milli stúlkna og drengja í námi. Fróðlegt hefði einnig verið að fá upplýsingar um öll þrjú ár nemmenda og sjá hve hátt hlutfall af þeim útskrifast með stúdentspróf. 28