LV Afkomu- og hraðamælingar á Langjökli

Transcription

1 LV Afkomu- og hraðamælingar á Langjökli Jökulárið

2 Lykilsíða Skýrsla LV nr: LV Dags: Desember 2017 Fjöldi síðna: 25 Upplag: 1 Dreifing: Birt á vef LV Opin Takmörkuð til Titill: Afkomu- og hraðamælingar á Langjökli: Jökulárið Höfundar/fyrirtæki: Verkefnisstjóri: Finnur Pálsson, Andri Gunnarsson, Gestur Jónsson, Hlynur Skagfjörð Pálsson, Sveinbjörn Steinþórsson, Þorsteinn Jónsson / Landsvirkjun og Jarðvísindastofnun Háskólans Andri Gunnarsson Unnið fyrir: Samvinnuaðilar: Útdráttur: Afkoma Langjökuls á jökulárinu var neikvæð eins og verið hefur frá því mælingar hófust , að jökulárinu undanskildu. Nú mh2o sem er um 0.4 m minni rýrnun en að meðaltali frá upphafi mælinga. Frá því mælingar hófust hefur Langjökull rýrnað um 27 m að vatnsgildi jafndreift yfir jökulinn eða jökulísinn þynnst um nærri 30 m. Á þessu 21 ára tímabili hefur Langjökull tapað um 14 % rúmmáls síns eða tæpum 0.7% á ári. Vetrarafkoma mældist 2.31 m sem er um 30% yfir meðallagi, sú þriðja mesta sem mælst hefur. Sumarrýrnun var um 8 % umfram meðallag, 3.27 m. Þetta ár voru fyrningar eftir jökulárið á um 43% yfirborðsins; hæð jafnvægislínu á suðurhluta jökulsins (vestari Hagafellsjökli) var ~1075 m en ~1265 m á norðurhvelinu (Baldjökli). Afrennsli leysingarvatns frá jöklinum var um 90 m 3 s. Lykilorð: Langjökull, afkoma, ís, snjór, jöklar, jöklafræði ISBN nr: Samþykki verkefnisstjóra Landsvirkjunar

3 LV RH Afkomu- og hraðamælingar á Langjökli Jökulárið Desember 2017

4 Afkomu- og hraðamælingar á Langjökli jökulárið Finnur Pálsson Andri Gunnarsson Gestur Jónsson Hlynur Skagfjörð Pálsson Sveinbjörn Steinþórsson Þorsteinn Jónsson Jarðvísindastofnun Háskólans og Landsvirkjun Desember 2017 RH

5

6 Efnisyfirlit: 1. Inngangur 1 2. Afkomumælingar 2 3. Samandregnar niðurstöður afkomumælinga 3 4. Afrennsli leysingarvatns frá Langjökli 6 5. Hraðamælingar 8 6. Lokaorð 9 Viðaukar: A. Afkoma í mælipunktum jökulárið B. Dreifing afkomu með hæð jökulárið C. Hnit hraðamælipunkta 2017, lega yfirborðshæðarsniða 12 D. Mældur láréttur yfirborðsskriðhraði E. Afrennsli leysingar sumarið F. Gervihnattamyndir af Langjökli og nágrenni Myndir: 1. mynd. Lega afkomumælipunkta á Langjökli mynd. Vetrar-, sumar- og ársafkoma í mælipunktum mynd. Afkoma á mælisniðum. A: Frá sporði Vestari Hagafellsjökuls. upp á hábungu suðurhvels Langjökuls. B: Frá sporði upp á hábungu norðurhvels Langjökuls (norðvestur hluti jökulsins) mynd. Kort sem sýna vetrar-, sumar- og ársafkomu Langjökuls jökulárið mynd. Vinstri: Kortið sýnir mismun vetrar-afkomu og meðalvetrarafkomu frá (rauður litur er minni vetrarsnjór en að jafnaði). Hægri: Kortið sýnir mismun sumarafkomu 2016 og meðalsumarafkomu frá 1997(rauður litur er meiri sumarleysing en að jafnaði) mynd. Afkoma jökuláranna til mynd. Sumarhiti (maí - september) og vetrarúrkoma (október - maí) á Hveravöllum jökulárin til Heildregnu línurnar eru 11 ára vegin (þríhyrningur) keðjumeðaltöl. (Veðurgögn frá Veðurstofu Íslands) 4 8. mynd. Flatardreifing Langjökuls með hæð og uppsöfnuð dreifing afkomu með hæð, mynd. Samhengi ársafkomu og: a. vetrarafkomu, b. sumarafkomu, c. hæð jafnvægislínu, d. hlutfalls safnsvæðis af heildarflatarmáli (AAR) mynd. Helstu vatnasvið og vatnaskil á Langjökli mynd. Meðaltal ársafrennslis leysingarvatns frá vatnasviðum helstu vatnsfalla frá Langjökli a: Vatnasvið Þingvallavatns (I); b: Vatnasvið Þingvallavatns (II); c: Hvítá í Borgarfirði; d: Hvítárvatn, Hvítá; e: Hagavatn, Sandvatn mynd. Þversnið niður miðjan Hagafellsjökul vestari og mældur yfirborðshraði á því sniði sumurin 1997, 1998, 1999, 2000, , 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, , 2015, 2016, 2017 og haustið mynd. Meðaltal lárétts yfirborðsskriðhraða sumarið Töflur: I. Afrennsli leysingavatns frá Langjökli til helstu vatnasviða. 7

7 1 1. Inngangur. Á árinu 2017 vann jöklahópur Jarðvísindastofnunar að afkomumælingum á Langjökli í samvinnu við Landsvirkjun. Dagana 24. til 26. apríl var vetrarafkoma mæld á 25 stöðum á jöklinum og komið fyrir stikum eða vírum til að mæla sumarleysingu. Einnig var sett upp sjálfvirk veðurstöð við mælistað L05 á vestari Hagafellsjökli til rekstar um sumarið. Á 1. mynd sést lega afkomumælistaða, sem dreift er þannig að sem best mynd fáist af breytileika afkomu frá austri til vesturs og á suður og norðurhvelum jökulsins. Ísskrið var mælt með Kinematic GPS í öllum afkomumælinga punktunum, auk þess sem yfirborðshæðarsniðum var safnað með Kinematic GPS mælingum bæði vor og haust í akstursleiðum milli mælipunkta. Að vormælingum unnu Þorsteinn Jónsson (JH), Sveinbjörn Steinþórsson (JH), Hlynur Skagfjörð Pálsson (HSSR) og Þorsteinn Cameron sem aukamaður og sjálfboðaliði. Farartæki var snjóbíll HSSR. Lengi var beðið færis til haustmælinga, haustið var mjög óvanalega hlítt og stormasamt. Þegar ekki var lengur stætt á að klára ekki verkið var enn alveg autt (ber ís) neðan um 1000 m en tæplega eins metra þykkur snjór komin á jökulinn ofanverðan. Mælingarnar voru unnar 21. október á 2 vélsleðum JH og 2 sleðum LV. Tveir og tveir unnu saman og tókst þetta vel þó víða væri erfitt að þræða sig um í sprungnum og úfnum jökulísnum; það skipti sköpum að kalt var veðri og víðast örlítil snjóföl. Margar plaststikur höfðu lagst niður í nýsnjóinn og sáust ekki en þær fundust með RECCO leitartæki, en RECCO díóður höfðu verið settar á þær allar um vorið. Leiðangursmenn haustmælinga voru Þorsteinn Jónsson (JH), Sveinbjörn Steinþórsson (JH); Gestur Jónsson (LV) og Finnur Pálsson (JH). Finnur Pálsson vann úrvinnslu og túlkun mæligagna auk ritunar skýrslu. 1. mynd. Lega á afkomumælistaða á Langjökli Í bakgrunni er hæðarkort maí 2015 unnið eftir gögnum úr ArcticDem hæðarlíkanasafni (stærsti hluti frá maí 2015) og GPS yfirborðssniðmælingum mánaðarmótin apríl maí (DEM(s) were created from DigitalGlobe, Inc., imagery and funded under National Science Foundation awards , , and )

8 2 2. Afkomumælingar. Afkoma var mæld á hefðbundinn hátt. Að vori var tekinn kjarni með rafknúnum kjarnabor niður gegnum árlagið og eðlismassi snævarins fundinn. Á ákomusvæðum voru settar plaststikur í kjarnaholurnar en á leysingarsvæðum vírar niður í holur sem boraðar voru með gufubor. Sumarleysing finnst með mælingu á mismun þess sem upp úr stóð vor og haust og eðlismassa fyrninga. Niðurstöður afkomumælinga í einstökum mælipunktum eru sýndar á 2. mynd og töflu í viðauka A. Á 3. mynd er afkomusnið frá sporði V- Hagafellsjökuls upp á miðja suðurbungu jökulsins og einnig frá vestursporði upp á hábungu norðurhvels Langjökuls. Vetrarafkoma er langt umfram meðallag, nema í neðstu mælistöðvum. Á suðurjöklinum er sumarafkoma 2. mynd. Vetrar-, sumar- og ársafkoma í mælipunktum. (leysing) er heldur meiri en í meðalsumri, nema allra efst, sérstaklega á jöklinum neðanverðum, sem líklegast er vegna óvenjulegra hlýinda og vinda að haustinu. Á Baldjökli er sumarakoma nærri meðallagi. Ársafkoma er lægri en í meðalári neðanvert, en yfir því ofan ~1000 m. 3. mynd. Afkoma jökulárið á mælisniðum. A: Frá sporði Vestari Hagafellsjökuls upp á hábungu suðurhvels Langjökuls. B: Frá sporði upp á hábungu norðurhvels Langjökuls (norðvestur hluti jökulsins). Meðaltal mælitímabilsins til er sýnt með brotnum línum og staðalfrávik mæliraðar í hverjum punkti með láréttum línum.

9 3 3. Samandregnar niðurstöður afkomumælinga. Eftir mæligildum í afkomumælipunktunum voru gerð stafræn kort til reikninga á rúmmáli afkomu og til að lýsa sumarleysingu á einstökum vatnasviðum. Heildarafkoma Langjökuls var: B w = km 3 eða b w = 2.31 m B s = km 3 eða b s = m B n = km 3 eða b n = m (B er heildarrúmmál vatnsgildis, en b þykkt vatnsgildis jafndreift yfir jökulinn, w, s og n stendur fyrir vetur, sumar og ár). Til samanburðar voru gildi fyrri ára: b w b s b n (m) (m) (m) Meðaltal mynd. Kort sem sýna vetrar-, sumar- og ársafkomu Langjökuls jökulárið Vetrarsnjór veturinn á Langjökli var rétt um þriðjung yfir meðallagi (myndir 4, 5 og 6). Mestu frávikin eru um miðbik jökulsins. Haustið 2016 var votviðrasamt og hlítt, nær engin snjór safnaðist neðan um 1000 m fyrr en eftir miðjan nóvember. Á 7. mynd er vetrarafkoma Langjökuls sýnd ásamt uppsafnaðri úrkomu á Hveravöllum (mælingar Veðurstofu Íslands). Ekki er einfalt samband milli úrkomu á Hveravöllum og vetrarafkomu Langjökuls (7. mynd); hitastig þegar úrkoma fellur og úrkomuáttir skipta miklu máli. Vetrarúrkoman frá 1960 sýnir ára sveiflu en snjósöfnun á Langjökli sýnir hneigð uppá við á mælitímanum frá

10 4 5. mynd. Vinstra kortið sýnir mismun vetrarafkomu og meðalvetrarafkomu frá Hægra kortið sýnir mismun sumarafkomu 2017 og meðalsumarafkomu frá (blár litur sýnir hærri gild rauð lægri). 6. mynd. Afkoma jökuláranna 1996_97 til 2016_ mynd. Vetrarúrkoma (október - maí) og sumarhiti (maí - september) á Hveravöllum jökulárin til Heildregnu línurnar eru 11 ára keðjumeðaltöl (þríhyrnings-vægi) og brotalínur sýna hneigð. Veðurgögn eru frá Veðurstofu Íslands.

11 5 Sumarleysing var heldur meiri (~8%) en að jafnaði (5. mynd), vorið var fremur kalt en um sumarið var lægðagangur lítill og þurrviðrasamt í stillum og mjög hlýtt seinni hluta júlí fram í ágúst. Haustið var hlýtt og vindasamt þannig að veruleg leysing var þó ekki nyti mikillar sólar, þessa naut fram í nóvember; sú leysing var þó að mestu bundin við lægsta hluta jökulsins. Sólgeislun er ríkjandi orkugjafi sumarleysingar en skýjahula dregur verulega úr henni. Dagar án eða með óverulega skýjahlulu voru óvenjulega margir einkum í júlí sumarið 2017; 8 í maí, 8 dagar í júní, 12 í júlí, 13 í ágúst og 6 í september (sjá MODIS yfirlits-myndir sumarmánaðanna í viðauka F). Meðalsumarhiti á Hveravöllum (maí september) 2017 var 6.2 C, sem er 0.6 C yfir meðaltali 1997 til 2016 (7. mynd). Á jökulárinu var ársafkoman jökulsins um -0,96 m sem er 0.3 m minna en meðalrýrnun síðan Á 8. mynd er sýnd flatardreifing Langjökuls með hæð og uppsöfnuð dreifing afkomu með hæð. Flatardreifingar eru unnar eftir yfirborðskorti Langjökuls fyrir vorið 2015; hæðarlíkan var unnið eftir hæðarlíkunum úr ArcticDem hæðarlíkanasafni, (mest frá maí 2015, en einnig hausti 2104 og 2013) og GPS sniðmælingum mánaðmótin apríl-maí 2015). Á 9. mynd er sýnt samband milli ársafkomu og: a. vetrarafkomu, b. sumarafkomu, c. Hæð jafnvægislínu (ELA) og d. hlutfalls safnsvæðis af heildar-flatarmáli jökulsins (AAR). Samhengi milli þessara stærða má nálga með beinni línu eins og sýnt er á myndunum. Þetta samband má nota til að nálgast gildi ársafkomu ef ELA eða AAR er þekkt, t.d. fundið með myndatöku úr lofti eða utan úr geimnum. Við mat bestu beinu línu fyrir ELA og AAR er árinu sleppt; þá voru engar fyrningar, ELA ofan hæstu staða á jöklinum og flatarmál safnsvæðis 0 km 2. Þessar einföldu nálganir benda til að AAR væri nærri 56 % (nú 43%) og hæð jafnvægislínu á sunnanverðum jöklinum um 1000 m (nú 1074 m) ef afkoma Langjökuls væri í jafnvægi miðað við núverandi lögun (ársafkoman væri 0). Af mynd 9 a og b má 8. mynd. Flatardreifing Langjökuls með hæð (yfirborð 2015) og uppsöfnuð dreifing afkomu með hæð, mynd. Samhengi ársafkomu og: a. Vetrarafkomu, b. Sumarafkomu, c. Hæð jafnvægislínu, d. Hlutfalls safnsvæðis af heildarflatarmáli (AAR). Punktar jökulársins eru á öllum myndunum merktir með x.

12 6 ráða að til að halda jafnvægi við núverandi lögun þyrfti vetrarafkoma og sumarrýrnun að vera 2.1 m vatns. Afkoma Langjökuls hefur verið neikvæð allan tímann sem hún hefur verið mæld frá nema jökulárið Samtals hefur jökullinn á 21 árum rýrnað um 27 m eða 23.9 km 3 (vatnsjafngildi). Þetta svarar til 26.6 km 3 af ís, sem er nærri 14.0 % rýrnun rúmmáls alls jökulsins eða 0.67 % ári. 4. Afrennsli leysingavatns frá Langjökli sumarið Helstu vatnaskil Brotna línan afmarkar eystri mörk fyrir Þingvallavatn (II) Þingvallavatn (I) Hvítá í Borgarfirði Hagavatn Sandvatn Hvítárvatn Hvítá km 10. mynd. Helstu vatnasvið og vatnaskil á Langjökli. Vatnsvæði Þingvallavatns er afmarkað á tvo vegu, I og II, sjá texta. Jökulleysing(metin eftir sumarafkomu) skilaði að jafnaði 215 m 3 /s frá Langjökli tímabilið sumarið 2017 eða 90 m 3 /s jafnað yfir heilt ár. Frá jöklinum runnu því að jafnaði um 104 ls -1 km -2 af jökulbráð. Til mats á heildarafrennsli frá jöklinum þarf að bæta við regni sem fellur á hann og rennur af honum og snjó sem fellur að sumarlagi og bráðnar (sem að líkindum er hverfandi lítið á Langjökli í venjulegu árferði, vegna lágrar hæðardreifingar hans). Einstök vatnasvið á jökli hafa verið afmörkuð eftir korti af mætti vatns við jökulbotn. Vatnaskil við jökulrönd voru ákvörðuð eftir kortum Landmælinga Íslands og loftmyndum. Vatnaskilin eru sýnd á 9. mynd. Vatnasvið Þingvallavatns var afmarkað á tvo vegu. Annars vegar voru vatnaskil á sporði vestari Hagafellsjökuls ákvörðuð út frá rennsli í ám sem greinilega sjást á kortum og flugmyndum (kallað vatnasvið Þingvallavatns (I)). Hins vegar voru dregin vatnaskil nokkru austar (brotin lína á 10. mynd) upp frá jökuljaðrinum að tillögu Freysteins Sigurðssonar, Orkustofnun, en vatnaskil undir jökli dregin með sömu aðferðum og fyrir önnur vatnaskil (vatnasvið Þingvallavatns (II)). Reiknað var sumarleysingavatn frá jöklinum til helstu vatnasviða: Hagavatns og Sandvatns (eystra), vatnasviðs Þingvallavatns, Hvítár í Borgarfirði og Hvítárvatns, Hvítár í Árnessýslu. Í töflu I. eru settar fram tölur um leysingavatn sumurin 1997 til Meðalafrennsli á flatareiningu sumarið 2017 var breytilegt milli vatnasviða, um ls -1 km -2, hæst á suður- jöklinum.töflur um afrennsli leysingarvatns frá helstu vatnsviðum eftir hæðarbilum eru í viðauka E. Meðalafrennsli á flatareiningu hefur verið á bilinu ls -1 km -2 frá því mælingar hófust Á 11. mynd er sýndur breytileiki meðal-ársafrennslis leysingarvatns Qa.. Meðalársafrennsli leysingar allt tímabilið (10. mynd brotin lína) er: a: Vatnasvið Þingvallavatns (I) 9.6 m 3 s -1 ; b: Vatnasvið Þingvallavatns (II) 12.8 m 3 s -1 ; c: Hvítá í Borgarfirði 28.2 m 3 s -1 ; d: Hvítárvatn, Hvítá 28.2 m 3 s -1 ; e: Hagavatn, Sandvatn 18.9 m 3 s -1. Staðalfrávik rennslisbreytileika er ~23% meðalrennslis hvers vatnasviðs, minnsta afrennsli mælitímans ~62% meðaltals en það mesta ~63% umfram meðallag.

13 7 11. mynd. Meðalársafrennsli leysingarvatns frá vatnasviðum helstu vatnsfalla frá Langjökli a: Vatnasvið Þingvallavatns (I); b: Vatnasvið Þingvallavatns (II); c: Hvítá í Borgarfirði; d: Hvítárvatn, Hvítá; e: Hagavatn, Sandvatn. Meðalársafrennsli leysingar allt tímabilið er sýnt með brotinni línu. Tafla I. Afrennsli leysingavatns frá Langjökli til helstu vatnasviða. A ΣQs Qs (km 2 ) (10 6 m 3 ) (m 3 s -1 ) Ár: A B C ## D ## E Qa ( m 3 s -1 ) (ls -1 km -2 ) qs Ár: A 9,0 10,3 7,9 8,8 8,5 11,1 12,4 11,3 8,3 9,5 9,9 11,6 8,6 15,7 9,3 8,2 5,8 10,3 6,7 10,2 9, B 10,3 13,8 10,5 12,0 11,3 14,5 16,7 14,8 11,2 12,5 13,5 15,5 11,4 21,9 12,9 11,3 7,7 13,6 8,7 13,7 13, C 30,3 25,2 21,0 29,4 24,4 31,8 39,6 31,9 24,3 29,4 26,3 35,0 19,9 45,4 25,6 26,2 20,0 33,5 17,5 31,4 31, D 29,6 25,9 20,9 26,7 23,8 29,5 40,6 30,2 23,2 31,4 29,4 36,4 20,9 44,5 26,3 26,8 21,1 29,6 18,1 30,5 29, E 19,9 20,1 15,5 17,8 16,7 20,0 23,4 20,7 16,1 18,0 20,0 22,5 16,9 31,4 18,8 17,0 12,1 19,3 12,9 20,9 19, A: Þingvallavatn-I; B: Þingvallavatn-II, C:Hvítá í Borgarfirði, D: Hvítárvatn, Hvítá, E: Hagavatn, Sandvatn. A: Flatarmál vatnasviðs undir jökli ΣQ s: heildarafrennsli leysingavatns Q s: meðalrennsli (maí-september, 5 mánuðir) Q a: meðalrennsli (12 mánuðir) q s: meðalafrennsli á flatareiningu jökuls (12 mánuðir) (ath: flatarmál vatnsviða árið 2016 eru unnin eftir stafrænu hæðarlíkani af Langjökli fyrir árið 2012)

14 8 5. Hraðamælingar. 12. mynd. Þversnið niður miðjan Hagafellsjökul vestari (yfirborð 1997, punktar sýna yfirborðshæð 2017) og mældur láréttur yfirborðshraði í afkomumælistöðum á því sniði sumurin 1997 til 2017 og haustin 1998 og Vel sést að hraði nærri L05, L04, L03 og L02 er mjög aukinn miðað við síðustu sumur, nú er væntanlega framhlaup í aðsigi. Yfirborðshreyfing jökulsins var mæld í öllum afkomumælipunktum, með nákvæmri GPS staðsetningu stika og víra á afkomumælistöðvum að vori og hausti. Þessar mælingar eru m.a. gerðar til að kanna flutning fyrninga frá ákomusvæði til leysingasvæðis. Ef jökullinn er í jafnvægi flyst jafnmikið niður á leysingasvæðin og safnast á ákomusvæðin og hraðinn sem til þarf kallast jafnvægishraði. Með samanburði mælds yfirborðshraða og reiknaðs jafnvægishraða sést hvort jökullinn hreyfist nægilega hratt til að bera fram afkomu sem á hann safnast. Ef jafnvægishraðinn er hærri en mældur hraði safnast fyrningar á ákomusvæði, jökullinn verður æ brattari og stefnir í framhlaup. 13. mynd. Meðaltal lárétts yfirborðshraða sumarið 2017.

15 9 Á 12. mynd sést hvernig hraði hefur breyst á Vestari Hagafellsjökli frá sumrinu 1997 til sumarsins Á síðast ári var nefnd lítileg aukning skríðhraða punktum L04 og L03 en þarna varð líka vart við sprungumyndun í mælileiðangri 4. nóvember. Nú, sumarið 2017, hefur hraði þar og einnig í L02 og L05 aukist um ~30 % frá meðallagi, auk þess sem sprungu samsíða hæðarlínum voru greinilegar í október leiðangri. Þetta eru væntanleg fyrstu merki um að framhlaup sé í gangi, sem hugsanlega getur náð hámarki á næsta ári. 11. desember var komið fyrir álstikum á mælisaði L02, L03, L04, L05 og L26 (sem er nýr mælistaður í svipaðri hæð og L06 en vestar og nær því að vera í ísstraumlínu með hinum) og staðsetning þeirra mæld með nákvæmu GPS. Þessar stikur verða endurmældar nokkrum sinnum í vetur til að fylgjast með þróun skriðshraðans. Á 13. mynd eru sýndir hraðavigrar í öllum mælistikum. Hnit allra hraðamælipunkta eru gefin í viðauka C og hraði í viðauka D. 6. Lokaorð. Afkoma Langjökuls á jökulárinu var neikvæð eins og verið hefur frá því mælingar hófust , að jökulárinu undanskildu. Nú m (vatnsgildi, jafndreift yfir allan jökulinn; ~871 km 2 ), sem er um 0.4 m minni rýrnun en að meðaltali frá upphafi mælinga. Frá því mælingar hófust hefur Langjökull rýrnað um 27 m að vatnsgildi jafndreift yfir jökulinn eða jökulísinn þynnst um nærri 30 m. Á þessu 21 ára tímabili hefur Langjökull tapað um 14 % rúmmáls síns eða tæpum 0.7% á ári. Vetrarafkoma mældist 2.31 m sem er um 30% yfir meðallagi, sú þriðja mesta sem mælst hefur. Sumarrýrnun var um 8 % umfram meðallag, 3.27 m. Þetta ár voru fyrningar eftir jökulárið á um 43% yfirborðsins; hæð jafnvægislínu á suðurhluta jökulsins (vestari Hagafellsjökli) var ~1075 m en ~1265 m á norðurhvelinu (Baldjökli). Afrennsli leysingarvatns (metið eftir sumarafkomu) frá jöklinum var um 90 m 3 s -1 eða 104 ls -1 km -2 jafnað yfir heilt ár. Skriðhraðamælingar á Hagfellsjökli benda til að framhlaup sé í aðsigi, skriðhraði sumarið 2017 var um 30% umfram meðaltal nærri og neðan jafnvægislínu. Þegar hafa verið settir upp mælipunktar til að fylgjast með þróun skriðhraðans næstu mánuði.

16 10 Viðauki A : Afkoma í mælipunktum b w : vetrarafkoma, b s : sumarafkoma, b n : ársafkoma. Mæli- Staðsetning Hæð Dags. Dags. b w b s b n nýsnjór að hausti stika Breidd Lengd (m y.s.) að vori að hausti (m) (m) (m) (m) L , , , ,590-7,367-6,777 0,000 L , , , ,400-5,549-4,149 0,000 L , , , ,394-4,914-2,520 0,000 L , , , ,771-3,761-0,990 0,018 L , , ,960-2,648 0,312 0,053 L , , ,507-2,097 1,410 0,112 L , , ,082-1,400 1,682 0,161 L , , ,820-0,896 1,924 0,221 L , , ,995-0,909 2,087 0,158 L , , ,537-2,498 0,039 0,091 L , , , ,910-4,880-2,970 0,011 L , , , ,704-4,980-3,276 0,007 L , , ,137-4,567-2,430 0,035 L , , ,919-2,282 0,637 0,077 L , , ,660-2,082 0,579 0,245 L , , ,007-1,476 1,531 0,151 L , , ,830-1,205 1,625 0,298 L , , ,090-0,943 2,147 0,280 L , , ,080-1,879 0,202 0,161 L , , ,052-3,824-2,772 0,095 L , , ,736-2,888-1,152 0,091 L , , , ,348-4,390-3,042 0,000 L , , ,625-2,476 1,150 0,088 L , , , ,140-6,558-5,418 0,014 L , , ,301-1,605 1,697 0,070 Ath. Afkomutölur eru vatnsjafngildi. Grafið var niður á sumaryfirborð að hausti, og snjóþekja ofan á því ekki talin til sumars (verður með í næsta vetri). Í töflunni eru líka vatnsgildi nýsnævis að hausti í mælipunktum; snjórinn var ekki mjög þéttur og eðlismassi metinn 350 kg/m 3.

17 11 Viðauki B : Dreifing afkomu með hæð jökulárið ΔS : flatarmál á hverju hæðarbili, ΔS: uppsafnað flatarmál ofan gefinnar hæðar, bw: vetrarafkoma, bs: sumarafkoma. bn: ársafkoma, ΔB w : vetrarafkoma á hæðarbili, ΔB w : uppsöfnuð vetarafkoma ofan hæðarbils, ΔB s : sumarafkoma á hæðarbili, ΔB s : uppsöfnuð sumarafkoma ofan hæðarbils, ΔB n : ársafkoma á hæðarbili, B n : uppsöfnuð ársafkoma ofan hæðarbils. ( Til grundvallar er stafrænt kort af yfirborði sumarsins 2012). Hæðarbil ΔS ΔS bw bs bn ΔB w ΔB w ΔB s ΔB s ΔB n B n ( m y. s.) (km 2 ) (km 2 ) (mm) (mm) (mm) (10 6 m 3 ) (10 6 m 3 )(10 6 m 3 )(10 6 m 3 )(10 6 m 3 )(10 6 m 3 ) ,8 5, ,8 16,8-5,8-5,8 11,0 11, ,6 31, ,6 89,4-30,8-36,6 41,8 52, ,2 84, ,2 238,6-76,0-112,6 73,2 126, , ,1 450,7-127,6-240,2 84,5 210, ,2 255, ,3 720,0-192,1-432,3 77,2 287, , ,0 990,0-244,5-676,8 25,5 313, ,2 454, ,5 1237,6-274,9-951,7-27,4 285, ,7 541, ,1 1433,7-290,7-1242,4-94,6 191, ,5 619, ,2 1594,9-290,5-1532,9-129,3 61, ,9 675, ,3 1706,2-236,7-1769,6-125,3-63, ,9 725, ,3 1801,5-232,2-2001,8-136,9-200, ,4 765, ,9 1877,4-202,3-2204,1-126,4-326, ,2 795, ,1 1928,6-162,2-2366,3-111,1-437, ,8 820, ,7 1965,3-141,3-2507,6-104,5-542, ,1 839, ,6 1989,9-115,9-2623,5-91,4-633, ,5 851, ,1 2002,0-75,7-2699,2-63,6-697, , ,2 2008,2-55,9-2755,1-49,7-747, ,3 865, ,5 2011,7-46,8-2801,9-43,3-790, ,1 869, ,6 2013,3-32,0-2833,9-30,4-820, ,8 871, ,5 2013,8-14,8-2848,7-14,3-835, , ,0 2013,8-0,3-2849,0-0,2-835,2

18 12 Viðauki C: Hnit hraðamælipunkta Mæld staðsetning mælistika á Langjökli 2017, GPS mælingar. Nákvæmni er áætluð um 5 cm fyrir mælingar merktar K og F (Kinematic eða faststatic GPS nákvæmni nokkrir cm, Kfl. merkir mælingar þar sem nákvæmni er á dm skala) h l er hæð yfir ellipsóíðu (ISNET-93, NKG96 Geoíða), ΔL loftnetshæð og N áætlaður mismunur ellipsóíðu og geóíðuhæðar, (H=h l - N-ΔL). Dagur Breiddar- Lengdar- h l ΔL N H Stika Dags. árs Ár gráða gráða (m y. e.) (m) (m) (m y. s.) L , , , ,48 0,00-67,06 577,41 F L , , , ,51 0,00-67,06 568,45 K L , , , ,96 0,00-67,11 742,85 F L , , , ,30 0,00-67,11 736,19 K L , , , ,99 0,00-67,17 876,83 F L , , , ,68 0,00-67,16 868,52 K L , , , ,82 0,00-67,21 983,61 F L , , , ,64 0,00-67,21 975,43 K L , , , ,44 0,00-67, ,19 F L , , , ,27 0,00-67, ,02 K L , , , ,73 0,00-67, ,46 F L , , , ,02 0,00-67, ,74 K L , , , ,32 0,00-67, ,04 F L , , , ,59 0,00-67, ,31 K L , , , ,71 0,00-67, ,44 F L , , , ,40 0,00-67, ,12 K L , , , ,83 0,00-67, ,59 F L , , , ,00 0,00-67, ,76 K L , , , ,16 0,00-67, ,01 F L , , , ,80 0,00-67, ,65 K L , , , ,07 0,00-67,15 988,92 F L , , , ,52 0,00-67,15 982,37 K L , , , ,62 0,00-67,16 823,46 F L , , , ,21 0,00-67,16 817,05 K L , , , ,17 0,00-67,20 877,98 F L , , , ,02 0,00-67,20 870,82 K L , , , ,93 0,00-67, ,69 F L , , , ,50 0,00-67, ,26 K L , , , ,79 0,00-67, ,52 F L , , , ,93 0,00-67, ,66 K L , , , ,70 0,00-67, ,42 F L , , , ,68 0,00-67, ,40 K L , , , ,44 0,00-67, ,18 F L , , , ,81 0,00-67, ,55 K L , , , ,66 0,00-67, ,41 F L , , , ,31 0,00-67, ,07 K L , , , ,07 0,00-67, ,85 F L , , , ,18 0,00-67, ,96 K L , , , ,83 0,00-67, ,63 F L , , , ,21 0,00-67, ,02 K L , , , ,00 0,00-67, ,77 F L , , , ,00 0,00-67, ,77 K

19 13 L , , , ,08 0,00-67,19 945,89 K L , , , ,81 0,00-67,19 939,63 K L , , , ,17 0,00-67, ,92 F L , , , ,86 0,00-67, ,61 K L , , , ,10 0,00-67,21 739,89 F L , , , ,98 0,00-67,21 731,77 K L , , , ,55 0,00-67, ,34 F L , , , ,61 0,00-67, ,40 K Lg-d-16 10, , , ,79 0,00-67, ,60 K Lga-17 18, , , ,67 0,00-67, ,44 F Lga-17 11, , , ,17 0,00-67, ,94 K Lgb-17 18, , , ,58 0,00-67, ,36 F Lgb-17 18, , , ,09-1,00-67, ,87 K Lgc-17 18, , , ,18 0,00-67, ,97 F Lgc-17 18, , , ,67-1,00-67, ,45 K Lgd-17 18, , , ,98 0,00-67, ,78 F Lgd-17 18, , , ,59-1,00-67, ,39 K Ath. Hæð að hausti er miðuð við sumarflöt (hausthvörf), þ.e. grafið er í gegnum nýsnjóinn og hæð mæld að hjarni/ís undir nýsnjónum. Lega yfirborðshæðarsniða sem mæld voru með nákvæmum (~10 cm) GPS tækjum. Snið mæld í afkomuleiðöngrum í apríl 2017 til vinstri en október 2017 til hægri.

20 14 Viðauki D: Mældur láréttur yfirborðshraði á Langjökli dagur dagur daga færsla láréttur hraði Stika dags. árs dags. árs fjöldi (m) ( ) (cm/dag) (m/ári) L , ,08 3,94 L , ,82 35,83 L , ,82 76,01 L , ,25 92,15 L , ,90 58,04 L , ,99 21,86 L , ,64 13,29 L , ,30 1,09 L , ,28 1,03 L , ,20 0,74 L , ,36 8,60 L , ,57 9,39 L , ,65 38,86 L , ,70 2,55 L , ,50 5,49 L , ,25 4,55 L , ,17 0,61 L , ,41 1,49 L , ,67 13,40 L , ,93 14,33 L , ,77 24,71 L , ,89 3,23 L , ,26 15,56 L , ,24 8,17 L , ,38 12,35 Lg-d , ,73 13,62 Lga , ,38 8,69 Lgb , ,59 13,11 Lgc , ,60 13,14 Lgd , ,01 14,63

21 15 Viðauki E: Afrennsli vegna jökulleysingar sumarið 2017: ΔS: flatarmál á gefnu hæðarbili, ΔQ s : afrennsli á gefnu hæðarbili, Q s : uppsafnað afrennsli leysingarvatns af jökli ofan nefndrar hæðar. Afrennsli er metið eftir sumarafkomu, ekki er hægt að greina á þann hátt afrennsli vegna rigningar á jökulinn eða snjó sem fellur á jökulinn að sumarlagi en bráðnar jafnharðann. Allur Langjökull Hæðarbil ΔS S ΔQ s Q s m y. s. km 2 km 2 (10 6 m 3 ) (10 6 m 3 ) ,8 5,8 5,8 5, ,6 31,4 30,8 36, ,2 84,6 76,0 112, ,0 160,7 127,6 240, ,2 255,8 192,1 432, ,0 355,9 244,5 676, ,2 454,1 274,9 951, ,7 541,8 290,7 1242, ,5 619,2 290,5 1533, ,9 675,1 236,7 1769, ,9 725,0 232,2 2001, ,4 765,5 202,3 2204, ,2 795,7 162,2 2366, ,8 820,5 141,3 2507, ,1 839,6 115,9 2623, ,5 851,1 75,7 2699, ,0 859,1 55,9 2755, ,3 865,4 46,8 2802, ,1 869,5 32,0 2834, ,8 871,3 14,8 2848, ,0 871,3 0,3 2849,2

22 16 Vatnasvið Þingvallavatns (I) Hæðarbil ΔS S ΔQ s Q s m y. s. km 2 km 2 (10 6 m 3 ) (10 6 m 3 ) ,1 1,1 1,2 1, ,3 6,4 6,8 8, ,0 13,3 11,1 19, ,7 20,1 13,1 32, ,2 27,3 16,2 48, ,4 35,7 21,2 69, ,9 43,5 22,4 92, ,3 50,8 24,1 116, ,2 57,0 23,4 139, ,6 63,6 28,4 167, ,5 70,0 31,5 199, ,3 75,3 27,7 227, ,9 80,2 27,3 254, ,7 84,0 22,5 276, ,1 86,0 13,6 290, ,7 87,8 12,1 302, ,1 88,8 8,1 310, ,3 89,1 2,3 312,9

23 17 Vatnasvið Þingvallavatns (II) Hæðarbil ΔS S ΔQ s Q s m y. s. km 2 km 2 (10 6 m 3 ) (10 6 m 3 ) ,0 0,0 0,0 0, ,4 3,4 3,5 3, ,8 15,2 15,0 18, ,8 29,0 21,3 39, ,6 46,7 33,0 72, ,7 59,4 28,4 101, ,5 70,8 28,8 130, ,6 80,5 27,5 157, ,6 89,1 28,5 186, ,9 96,0 26,0 212, ,2 103,2 31,2 243, ,0 110,2 34,2 277, ,8 116,0 30,1 307, ,4 121,4 30,0 337, ,3 125,6 25,6 363, ,6 128,3 17,3 380, ,3 130,6 16,3 396, ,7 132,3 12,6 409, ,8 133,1 6,3 415, ,0 133,2 0,5 416,1

24 18 Hvítá í Borgarfirði Hæðarbil ΔS S ΔQ s Q s m y. s. km 2 km 2 (10 6 m 3 ) (10 6 m 3 ) ,5 2,5 2,4 2, ,4 15,8 16,0 18, ,6 42,4 38,0 56, ,9 78,3 60,8 117, ,7 114,1 74,8 192, ,9 149,0 91,4 283, ,3 182,2 102,0 385, ,9 215,1 121,0 506, ,1 239,3 103,8 610, ,4 256,7 84,9 695, ,8 270,5 73,3 768, ,9 279,3 50,1 818, ,5 285,8 38,7 857, ,4 290,2 27,9 885, ,0 293,2 20,6 905, ,8 295,0 12,6 918, ,2 295,1 1,3 919,7

25 19 Hvítárvatn, Hvítá í Árnessýslu Hæðarbil ΔS S ΔQ s Q s m y. s. km 2 km 2 (10 6 m 3 ) (10 6 m 3 ) ,2 3,2 3,2 3, ,5 10,7 9,9 13, ,2 22,9 19,8 33, ,3 39,1 30,5 63, ,9 65,0 53,5 116, ,2 103,2 91,1 208, ,8 140,0 99,2 307, ,4 169,4 93,6 400, ,6 201,0 113,1 514, ,9 222,9 88,3 602, ,2 243,1 90,2 692, ,3 259,4 78,2 770, ,6 270,0 54,8 825, ,9 277,9 43,5 869, ,5 283,4 31,9 901, ,0 285,4 13,0 914, ,1 286,5 7,8 921, ,6 287,2 4,7 926, ,4 287,5 2,8 929, ,1 287,6 0,9 930, ,0 287,7 0,3 930,5

26 20 Hagavatn (og Sandvatn) Hæðarbil ΔS S ΔQ s Q s m y. s. km 2 km 2 (10 6 m 3 ) (10 6 m 3 ) ,1 0,1 0,1 0, ,7 3,8 3,7 3, , ,3 15, , ,6 38, ,3 53,3 44, ,8 70,1 37,1 120, ,7 86, , , , ,3 246, ,7 123,7 36, ,7 132,4 37,1 320, ,4 140,7 40,2 360, ,5 148,3 39,2 399, ,4 155,7 41, ,6 162,3 39,6 480, ,6 167, , ,8 172, , ,4 177, , ,3 180,4 25,5 609, ,7 182,1 13,5 622,6 Blanda Hæðarbil ΔS S ΔQ s Q s m y. s. km 2 km 2 (10 6 m 3 ) (10 6 m 3 ) ,0 0,0 0,0 0, ,8 0,8 1,7 1, ,6 3,4 6,4 8, ,9 6,2 8,5 16, ,0 9,3 10,5 27, ,3 12,6 12,8 39, ,3 13,8 5,4 45, ,5 14,3 2,1 47, ,0 14,3 0,0 47,4

27 Viðauki F: Gervihnattamyndir af Langjökli og nágrenni Á næstu blaðsíðum eru sýndar daglegar myndir teknar nálægt hádegi alla daga maí, júní, júlí, ágúst og september Þessar myndir eru ýmist úr MODIS Aqua eða MODIS Terra gervitunglunum, á sýnilega ljóssviðinu (Sjá t.d. Á Langjökli voru dagar án eða með óverulega skýjahlulu óvenjulega margir einkum í júlí sumarið; 8 í maí, 8 dagar í júní, 12 í júlí, 13 í ágúst og 6 í September The Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS) flies onboard NASA's Aqua and Terra satellites as part of the NASA-centered international Earth Observing System. Both satellites orbit the Earth from pole to pole, seeing most of the globe every day. Onboard Terra, MODIS sees the Earth during the morning, while Aqua MODIS orbits the Earth in the afternoon. Modis: allir dagar maí 2017.

28 22 Modis: allir dagar júní Modis: allir dagar júlí 2017.

29 23 Modis: allir dagar ágúst Modis: allir dagar september 2017.

30 24 Hér að neðan eru sýndar þrjár gervilitamyndir ( pseudo colour ) frá Landsat-8 gervitunglinu. (Landsat-8, courtesy of the U.S. Geological Survey; Visit the USGS at ) Þetta eru einu þrjár Landsatmyndir sumarsins sem eru án skýjahulu yfir Langjökli. Myndirnar sýna vel þá miklu leysingu sem varð í óvanalega hlýjum og björtum júlímánuði Landsat-8: 10. júlí 2017.

31 25 Landsat-8: 26 júlí Landsat-8: 2. ágúst 2017.

32 Háaleitisbraut Reykjavik landsvirkjun.is Sími: