Meistara- og doktorsnemadagur Hugvísindasviðs 2011

Transcription

1 Meistara- og doktorsnemadagur Hugvísindasviðs nóvember kl. 13:30-17:00 í Aðalbyggingu Málstofa I: Málfræði Aðalbygging, stofa 218 kl. 13:30. Mismæli sem málfræðilegur vitnisburður. Sigurður Jónsson, meistaranemi í íslenskri málfræði. Mismæli eru óviljandi frávik frá því sem maður kann og ætlar að segja. Heil orð eða orðhlutar skipta um sæti eða flytjast til, beygingar og orðmyndun riðlast og hljóð koma í stað annarra hljóða. Í mismælum er þó regla í óreglunni frekar en þau séu tilviljanakennd. Sagt verður frá safni íslenskra mismæla, sýnd dæmi og rætt hvað íslensk mismæli geta sagt um íslenska málfræði. Sérstaklega verður skoðað hvað einkennir umskipti hljóða (spoonerisma) að hljóð skipti um sæti hvert við annað eins og í þessum dæmum: 1. brotna rúðu à rotna brúðu 2. ballettdansmær à dallettbansmær ballettdansmær Er spurnarfærsla í íslensku táknmáli (ÍTM)? Athuganir á stöðu spurnarliða í hv-spurningum í ÍTM. Elísa Guðrún Brynjólfsdóttir, meistaranemi í almennum málvísindum. Í fyrirlestrinum er ætlunin að ræða niðurstöður athugana á hv-spurningum í ÍTM. Athuganirnar eru hluti af MA-ritgerð þar sem markmiðið er að svara þeirri spurningu hvort spurnarfærsla verði í hvspurningum í ÍTM eða ekki. Til að skoða myndun hv-spurninga var t.a.m. leitað af hv-spurningum í efni sem til er á myndböndum, s.s. í þjóðsögum, barnasögum og viðtölum en þá var einnig lagt fyrir málhafa ÍTM dómapróf. Ræddar verða helstu niðurstöður úr hverri athugun fyrir sig og út frá þeim dregnar ályktanir varðandi spurnarfærslu. Helstu niðurstöður eru þó líklega þær að spurnarfærsla virðist ekki vera skildubundin en þó í einhverjum tilfellum möguleg í ÍTM.

2 ,,Ólafur kóngur örr og fríðr..." : Stoðhljóðið 'u' í gömlum kveðskap Haukur Þorgeirsson, doktorsnemi í íslenskri málfræði. Í elsta kveðskap voru orð eins og 'góðr' og 'hestr' jafnan eitt atkvæði en frá og með fyrri hluta fjórtándu aldar teljast þau stundum eins og tveggja atkvæða orð inni í vísuorðum. Í lok vísuorða er gamli framburðurinn viðhafður miklu lengur og sá nýi vinnur ekki fullnaðarsigur fyrr en á 18. öld. Rætt verður um stoðhljóðið sem kemur upp í þessum orðum og athugað hvenær hin nýja -ur ending féll saman við hina fornu -ur endingu. Þróunin verður sýnd með gröfum sem byggjast á rannsókn á um 120 rímnaskáldum. Málstofa II: Enska og þýðingafræði Aðalbygging, stofa 207 kl. 13:30. John Gower: A political poet. Grétar Skúlason, meistaranemi í ensku. John Gower ( ) was a poet who wanted to have a say in the moral and political matters in England towards the end of the fourteenth century. He was, initially, loyal to King Richard II, but shifted allegiance by becoming a supporter of the Lancastrian cause and was a cogwheel in the Lancastrian propaganda machine after the usurpation of King Henry IV in By applying Pierre Bourdieu s theory of habitus, fields and capital to the study of Gower s poetry of the period and of the parallel historical events, it is conceivable to reveal the nature of the political turmoil in England towards the end of the fourteenth century and expose how powerful factions played a game where the stakes were high. John Gower was an active player during this period, but his ultimate goal was not least of a personal nature: to secure his own fame and immortality. An Uneasy Relationship?: Different Features of Social Criticism in Four Victorian Novels by Charles Dickens and Elizabeth Gaskell. Hrafnhildur Haldorsen, meistaranemi í enskum bókmenntum. In this presentation I will introduce my research idea for my M.A. dissertation. The idea is inspired by an article entitled Dickens and Mrs. Gaskell. which explores the relationship of Charles Dickens and Elizabeth Gaskell as editor and contributor to Dickens magazines Household Words and All the Year Round by focusing on their correspondence, which lasted from 1850 until The article provides an interesting look into the relationships of male editors and female contributors around the middle of the Victorian age. My aim is to compare and contrast four novels by Gaskell and Dickens and analyse their treatment of social themes, as well as explore their relationship further, for example to find out whether they might have influenced each other. My theoretical background will be based mainly in the writings of second wave feminism, as well as looking into the writings of the authors contemporaries. Máttur tungumála og þýðing fyrir frumbyggjasamfélög Gvatemala. Sigríður Elísa Eggertsdóttir, meistaranemi í þýðingarfræði. Meistararitgerð í þýðingarfræði sem fjallar um mátt tungumála og þýðinga fyrir frumbyggjasamfélög Mið-Ameríkuríkisins Gvatemala. Fjallað er um íslenska frumþýðingu á frásögn gvatemölsku indíánakonunnar Rigobertu Menchú og rannsakað hvert vægi útbreiddra tungumála eins og spænsku og ensku er fyrir útbreiðslu slíkra frásagna, þ.e. svokallaðra vitnisburðarfrásagna. Á tímum borgarastríðsins sem geisaði í Gvatemala á síðustu öld (1960 til 1966) urðu vitnisburðarfrásagnir

3 mikilvægur upplýsingamiðill um hörmungar stríðsins gagnvart óbreyttum borgurum, ekki hvað síst frumbyggjum. Þýðing á frásögn Rigobertu er rannsökuð samkvæmt fyrirliggjandi kenningum um þýðingar verka frá framandi menningarheimum og tungumálum. Rökstutt er hvernig tungumálaþekking og þýðingar skipuðu veigamikinn sess við að koma frásögn Rigobertu á framfæri og skiptu sköpum um að hún og málstaður hennar hlaut áheyrn á alþjóðavettvangi.,,það er gaman að læra ensku og gaman að tala ensku English is fun! The nature of the exposure and lexical knowledge of 4 th grade students in Iceland. Ásrún Jóhannsdóttir, doktorsnemi í ensku. The focus of this study is to explore 4 th grade students attitude towards English and the contributing factors that affect their motivation and vocabulary attainment at the beginning of formal instruction th grade students (8-9 years old) from 12 schools around Iceland took part in the study in the spring of In this lecture, I present results that demonstrate how they report on using English, demonstrating the medium and type of exposure they experience from English. In addition, results from two vocabulary tests, testing vocabulary size, will be introduced. The results illustrate that they experience a high exposure from English from very distinct mediums. Notably, the results show that the onset of students formal instruction does not necessarily predict how high they score on vocabulary tests. Málstofa III: Heimspeki Aðalbygging, stofa 231 kl. 13:30. Orðræða um aðferð. Elsa Haraldsdóttir, meistaranemi í heimspeki. Hvað er heimspeki? Hvað er heimspekileg hugsun og hvað felst í því að leggja stund á heimspeki? Þessar spurningar hafa verið eitt af viðfangsefnum heimspekinnar sjálfrar frá upphafi. Heimspeki um heimspeki. Þessar spurningar fá hins vegar nýtt vægi þegar heimspekin verður í stærri mæli hluti af almennu skólastarfi. Þegar ætlunin er að kenna eða efla heimspekilega/gagnrýna hugsun þá er hugtakið sett í samhengi við ákveðna athöfn. Eðli síns vegna krefst sú athöfn, að efla og að kenna, þess að skilgreint sé hvað í hugsuninni felist. Án viðleitni til skilgreiningar er ekki hægt að taka ákvörðun um hvernig best sé að kenna hana eða efla. Að mörgu ber að huga. Er heimspekileg hugsun og gagnrýnin hugsun eitt og hið sama eða tvær ólíkar tegundir hugsunar? Hvað er heimspekileg samræða og er rétt að hún sé besta leiðin til að efla gagnrýna hugsun? Að bregðast sjálfum sér og öðrum. Fyrirbærafræðilegar rannsóknir tilvistarlegs sjálfsdauða í ljósi heimspeki Kierkegaards og Lévinas um sjálfið sem tengsl. Kristian Guttesen, meistaranemi í heimspeki. Í rannsóknum á sjálfsmorði hafa félagsfræðilegir og siðferðilegir þættir löngum verið í brennidepli. Í slíkum rannsóknum er oft leitast við að réttlæta tiltekna tegund sjálfsvíga eða útskýra sjálfsmorðshegðun í samfélagslegu ljósi. Annars vegar er áherslan á samband einstaklings við sjálfan sig og hins vegar er einstaklingurinn staðsettur í samhengi samfélagsins. Gagnsemi fyrirbærafræði tengsla til að varpa ljósi á sjálfsmorð felst í því að greina sjálfsveruna út frá sjálfstengslum sem tengslum við aðra. Í þessum fyrirlestri ætla ég að beina athygli að reynsluheimi sjálfsdauða og hef kenningar Kierkegaards og Lévinas um sjálfsveruna sem tengsl að leiðarljósi. Ég leitast við að lýsa hvers konar siðhvörf (e. ethical failure) geti í tilvistarlegum skilningi leitt til sjálfsmorðs og tek dæmi af sjálfsmorði írska leikskáldsins Söruh Cane ( ) en hún lýsti aðdraganda þess í leikritinu 4.48

4 Geðtruflun (2000). Þetta er dæmi um hvernig tilfinningin að bregðast sjálfum sér og öðrum, eða hvernig vissa um að mistakast í sjálfstengslum og tengslum við aðra, leiðir til sjálfsvígs. Um siðfræði Ágústs H. Bjarnasonar. Að lyfta lífinu sem mest má verða, tryggja það, fegra það og göfga. Jakob Rúnarsson, doktorsnemi í heimspeki. Í erindinu verður gerð grein fyrir helstu verkum Ágústs H. Bjarnasonar ( ) á sviði siðfræðinnar og mikilvægi þeirra með tilliti til höfundarverks hans í heild. Reynt verður að varpa ljósi á hugmyndir hans um sögu og hlutverk siðfræðinnar og gerð tilraun til að gefa stutt yfirlit yfir meginatriði siðfræðikenningar Ágústs sjálfs. Sérstaklega verður þar hugað að kenningu Ágústs um samband hvata, skyldu og dyggða og þeirri mynd sem Ágúst dregur upp af manninum sem siðaveru. Stoðum verður rennt undir þá túlkun að siðfræði Ágústs hafi verið óaðskiljanlegur hluti af heildstæðri heimsmynd hans sem m.a. byggði á líffræðilegum og heimspekilegum kenningum um eðli þróunar og náttúrulegra ferla. Málstofa IV: Sagnfræði, fornleifafræði og hagnýt menningarmiðlun Aðalbygging, stofa 220 kl. 13:30. Staður 21. aldar Z-kynslóðin og internetið. Björg Magnúsdóttir, meistaranemi í hagnýtri menningarmiðlun. Útvarpsþáttasería, unnin í samstarfi við RÚV, um ungt fólk og internetið. Lokaverkefni Bjargar Magnúsdóttur, stjórnmálafræðings, í MA-námi í hagnýtri menningarmiðlun. Verklok: áramót Þættirnir verða fluttir á RÚV á vormánuðum Um er að ræða fjóra útvarpsþætti sem fjalla á einn eða annan hátt um Íslendinga á aldrinum og internetnotkun þeirra. Ákveðin þemu eru í þáttunum þar sem sjónum er beint að síbreytilegri tækni, samskiptum á netinu, skuggahliðum netsins og breytilegu viðskiptaumhverfi með tilkomu þess. Viðmælendur eru á fjórða tug og koma úr ólíkum áttum. Börn og unglingar útskýra bæði að þau séu flinkari á tæknina en foreldrar sínir en einnig hvernig þau fela netnotkun fyrir ábyrgðarmönnum. Stílisti fjallar um hvernig tískubloggarar ógna stórveldum innan tískubransans, starfsmaður nýsköpunarfyrirtækis segir frá því hvernig góð nýsköpun getur stöðvað ólöglegt niðurhal og framkvæmdastóri Barnaheilla lýsir því að herða og skýra þurfi löggjöf þegar kemur að nettælingu. Vonir standa til þess að með þáttunum verði gerð tilraun til þess að kortleggja síbreytilegan málaflokk þegar kemur að ungu kynslóðinni (þó ákveðin þversögn sé í því), internetið. Söfnun Williards Fiskes á íslenskum ritum. Kristín Bragadóttir, doktorsnemi í sagnfræði. Í ritgerðinni eru megin rannsóknarspurningarnar þrjár: 1. Hvers vegna safnaði Fiske einmitt íslenskum ritum? 2. Hvernig fór hann að því? 3. Hvað ætlaðist hann fyrir með söfnuninni? Byggt er á bréfasöfnum við vinnuna. Fjallað verður um kveikjuna að söfnuninni hjá ungum stúdent í Bandaríkjunum. Um ferð hans til Danmerkur og Svíþjóðar 1850 til 1852 og áhrif sem hann varð fyrir. Ferð til Íslands 1879 og tengslanetið sem hann kom sér upp. Fjallað verður um þá sem mest hjálpuðu honum að þaulsafna íslensku efni. Dregnar verða niðurstöður um ætlunarverk Fiskes sem gerði það að lífsverki sinu að safni íslenskum ritum.

5 Slysatryggingarnar 1925:,,Lyftistöng vorri fátæku þjóð". Sigurður E. Guðmundsson, doktorsnemi í sagnfræði. Fyrirlesturinn fjallar um slysatryggingarnar Þær tóku við af Sjómannatryggingunni, sem átti upphaf sitt í Lífsábyrgð sjómanna á þilskipum árið Alþingi hafði margsinnis samþykkt að efla þessar tryggingar en aldrei hafði neitt orðið úr því og það var ekki fyrr en 1924 að samþykkt var tillaga frá Jóni Baldvinssyni sem leiddi til lagasetningarinnar Með lögunum voru ekki aðeins sjómenn tryggðir eins og áður, heldur kom nú líka til sögunnar sams konar trygging fyrir verkamenn, verkakonur og iðnaðarmenn, auk nokkra aðra hópa. Halaveðrið mikla í febrúar 1925 hefur sennilega greitt mjög götu málsins, en þá fórust tveir togarar með allri áhöfn. Samtök verkafólks og atvinnurekenda stóðu einhuga að þessari lagasetningu og margir merkir þingmenn voru afar ánægðir með hana. Magnús Torfason sýslumaður sagði m.a., að tækist vel til gæti hún orðið lyftistöng vorri fátæku þjóð. Landnám og þróun byggðar í Reykjavík. Vala Garðarsdóttir, doktorsnemi í fornleifafræði. Í miðbæ Reykjavíkur hafa farið fram töluvert margar rannsóknir á fornleifum frá fyrstu tíð. Sú rannsóknarsaga hófst á 4. áratug síðustu aldar og stendur enn. Hafa þessar rannsóknir allar leitt í ljós að landnám í Reykjavík eigi sér langa sögu, allt aftur til sjöunda áratugs 9. aldar. Sumarið 2008 hófst svo uppgröftur á Alþingisreitnum sem varpað getur enn frekara ljósi á upphaf landnáms í Reykjavík og þróun byggðar þar. Uppgreftrinum er ólokið og enn liggja þar töluvert af fornleifum frá fyrstu tíð en markmiðið er að ljúka rannsókn á þeim á næstu árum. Markmið þessa doktorsverkefnis, er að taka saman í eina heild þær rannsóknir sem fram hafa farið á minjum í miðbæ Reykjavíkur í þeim tilgangi að greina landnám á staðnum og þróun byggðar frá landnámsöld til miðalda. Með því að tengja rannsóknirnar allar saman verður í fyrsta sinn gerð tilraun til þess að ná fram heilstæðri mynd af þeirri mannvist sem fundist hefur í Kvosinni til þessa. Málstofa V: Guðfræði Aðalbygging, stofa 231 kl. 15:10. Viðræður og veruleiki: Staða kirkjumála í ljósi Strassborgarráðstefnu María Ágústsdóttir, doktorsnemi í samkirkjulegri guðfræði. Þegar litið er um öxl til þróunar samkirkjumála sl. 50 ár er ljóst að margt hefur breyst. Heimurinn er annar, t.d. hvað varðar stjórnmál, viðskipti og stöðu kristinna kirkna. Veraldarvefur og hnattvæðing hafa gjörbreytt hinu félagslega landslagi. Á sviði samkirkjumála hafa átt sér stað miklar formlegar viðræður frá 7. áratug liðinnar aldar, ekki síst eftir hugarfarsbreytingu innan rómversk-kaþólsku kirkjunnar í kjölfar Vatikan II þingsins. Nú er spurt hverju þær viðræður hafi áorkað. Hafa guðfræðilegar samþykktir fagmanna skilað sér inn í starf kirkna og líf kristins fólks um víða veröld? Skipta aðrir þættir einnig máli varðandi aukinn skilning á milli fólks? Fólk sem verið hefur leiðandi í samkirkjulegu starfi á undanförum áratugum kom saman á ráðstefnu í Strassborg í júlí 2011 til að ræða slíkar spurningar og í erindi sínu gefur María innsýn í þá umræðu og eigin ályktanir út frá henni. Borgarkirkja verður til. Steinunn A. Björnsdóttir, doktorsnemi í guðfræði. Þessi rannsókn er hluti af stærri doktorsrannsókn sem skoðar áhrif samfélagsbreytinga á kirkjuna með sérstakri áherslu á breytingar á starfi prestsins. Á níunda áratug síðustu aldar urðu breytingar á skattalögum til þess að gjörbreyta starfsumhverfi kirkjunnar, einkum í þéttbýli. Ráðstöfunarfé safnaða jókst og var forsenda þess að hægt væri að byggja safnaðarheimili og ráða

6 starfsfólk í sérhæfð störf. Í kynningunni eru færð rök fyrir því að þetta hafi skipt sköpum í breytingu kirkjusstarfsisn frá sveitakirkju í borg yfir í myndun borgarkirkju. Málstofa VI: Bókmenntir Aðalbygging, stofa 207 kl. 15:10. Að meta skrifarastarfið: Aðferðir Ásgeirs Jónssonar við uppskriftir af nokkrum miðaldahandritum á árunum Giovanni Verri, meistaranemi í miðaldafræðum. Fyrirlesturinn mun fjalla um rannsóknir á skrifaravenjum Ásgeirs Jónssonar, skrifara Árna Magnússonar og Þormóðs Torfasonar. Ásgeir var afkastamesti skrifari 17. aldar og með hans hendi hafa varðveist mörg mikilvæg handrit þar sem forritið hefur glatast. Spurningar vakna því hvort skrifaraaðferðir hans hafi verið byggðar á nákvæmni eða ekki. Rannsóknirnar miða að því að athuga skrifaravenjur Ásgeir Jónssonar og í fyrirlestrinum verður grein gerð fyrir aðferðafræði rannsóknanna, þ.e. hvernig unnt er að meta muninn á forritum og eftirritum og þar af leiðandi áreiðanleika Ásgeirs sem skrifara. Lýst er eftir predikarabræðrum! Gunnvör S. Karlsdóttir, doktorsnemi í íslenskum bókmenntum. Regla predikarabræðra, sem stofnuð var af heilögum Dóminíkus, hlaut samþykki páfa 1216 til að berjast gegn villutrú og boða rétta kenningu. Nokkrum árum fyrr hafði betlimunkaregla heilags Frans af Assisí einnig hlotið staðfestingu, en þessum trúarreglum svipar um margt saman. Til að ná athygli sem flestra lögðu predikarabræður áherslu á stutt ævintýr og dæmi til að gæða predikanir sínar lífi og til urðu álitleg söfn slíkra sagna. Fátt er vitað um áhrif þessarar reglu hér á landi ef undan eru skilin ritstörf Jóns Halldórssonar biskups í Skálholti (d. 1339). Í íslenskum helgisögum frá fyrri hluta 14. aldar má sjá frásagnir og útleggingar sem minna rithefð predikarabræðra en óljóst er hvort þar er um bókmenntastefnu eða trúarlegan tilgang að ræða. Þessi þáttur íslenskra 14. aldar bókmennta nýtur vaxandi athygli en rannsóknir eru stutt á veg komnar. Safna þarf saman miðaldatextum sem varpað geta ljósi á áhrif predikarabræðra og hefjast handa við að raða þeim brotum saman. Þessu erindi er ætlað að vera skref í þá átt. Okkar dýrasta djásn? Hvers virði er menningararfurinn? Særún Magnea Samúelsdóttir, doktorsnemi í íslenskum bókmenntum. Á vefnum tímarit.is eru skráningar undir leitarorðinu menningarverðmæti. Fjölmargar greinanna sem um ræðir fjalla um íslenskar miðaldabókmenntir. Oft er lögð frekari áhersla á mikilvægi verðmætanna með orðunum dýrmætustu, verðmætustu eða jafnvel ómetanleg. En er hægt að meta virði menningararfs? Hvers virði eru t.d. íslenskar miðaldabókmenntir? Í fyrirlestrinum kem ég inn á nokkrar aðferðir sem hafa verið notaðar til þess að meta menningararf, hvaða forsendur eru notaðar við matið hverju sinni og kosti og galla viðkomandi aðferða. Drengurinn frá töfralandinu norður í Atlantshafi. Um tungumál og sjálfsímynd í Nonnabókum Jóns Sveinssonar. Helga Birgisdóttir, doktorsnemi í íslenskum bókmenntum. Jón Sveinsson ( ) yfirgaf Ísland fyrir fullt og all tólf ára gamall. Hann gerðist jesúíti og rithöfundur og Nonnabækur hans voru mjög vinsælar á fyrstu áratugum tuttugustu aldar. Í Nonnabókunum endurskapar Jón Sveinsson sjálfan sig sem íslenska drenginn Nonna og er stoltur af því

7 að tilheyra töfralandinu norður í Atlantshafi. Þessar íslensku barnabækurbækur voru hins vegar alls ekki skrifaðar á íslensku heldur á dönsku og þýsku. Jón Sveinsson var mikill bréfritari en fæst bréfa hans voru skrifuð á Íslandi. Hann hélt dagbækur alla tíð en þessar dagbækur eru skrifaðar á undarlegri blöndu að minnsta kosti fimm tungumála. Sumt er meira að segja skrifað á dulmáli. Hér verður spurt um þátt tungumáls í sjálfsmyndasköpun Jóns Sveinssonar í Nonnabókunum. Átti hann sér og ef ekki, á hvaða grunni byggði hann ímynd sína sem Íslendingur?