Hvernig tengjum við saman skólastarf og pælingar um framtíðina?

Transcription

1 Menntun til framtíðar og faglegt sjálfstæði Námstefna Skólastjórafélags Íslands Hofi, Akureyri 14. október 2016 Hvernig tengjum við saman skólastarf og pælingar um framtíðina? Jón Torfi Jónasson Menntavísindasviði HÍ

2 Framtíðarskólinn hvað bíður nemendanna Erindið gengur út frá fimm staðhæfingum Í dagsins önn verður einmitt hún, - yfrið nóg viðfangsefni. Í skólum fer víða fram lífleg umræða og margvíslegt þróunarstarf. Þetta sýnist mér allt of oft, vanmetið. Margt af því sem framtíðin kallar á er þegar til umræðu og finnst víða í starfsemi skóla. Það er samt skrýtið nánast ótrúlegt, - hve lítið af menntaumræðu á heimsvísu - byggir á kerfisbundinni umræðu um framtíðina. En bæði framtíðin og umræðan um hana skipta miklu máli fyrir menntun og skóla. Þegar rætt er um ólíka þætti námskrár, kennsluhátta eða um umbætur í skólastarfi, þá vantar oft(ast) heilsteypta umfjöllun um tilgang og markmið skólastarfsins.

3 Framtíðarskólinn hvað bíður nemendanna Framtíðin hvenær er, eða verður hún? Og hvernig tengir maður hana menntun og skóla? Hvert er hlutverk skólans? Hvað ræður ferðinni?

4 Framtíðin hvenær er, eða verður hún? Hvernig snertir hún umræðu okkar um menntun?

5 Tvennt, sem liggur að baki því sem ég segi hér, tengt framtíðinni: Framtíðin, - það er fráleit hugsun sem oft kemur upp, um að framtíðin sé svo óræð að það þýði ekkert að spá neinu um hana þótt vissulega sé margt sem erfitt er að spá fyrir um. Ég geri ekki ráð fyrir að grundvallar gerð skólans muni endilega breytast mikið þótt inntakið, viðfangsefnin breytist og ættu sennilega að hafa breyst mun meira en þau hafa gert. Skólinn hvorki hverfur, né glatar mikilvægi sínu.

6 Samhengið skóli og aldur ár aldur

7 Háskóli Framhaldsskóli Grunnskóli Grunnskóli Leikskóli Framtíðin og menntun: hvenær fer formleg menntun fram? Aldur Atvinna / símenntun / tómstundir

8 Menntun og skóli - tengsl við ræturnar, nútímann og framtíðina Saga og menning, ræturnar Nútíminn Framtíðin(ir)

9 Hvað bíður nemenda? Miklar breytingar sem hafa mikil áhrif á líf flestra og viðfangsefni skólans. En okkur hættir til að horfa á þetta mjög almennt og ekki af nægilegri ígrundun. atvinnulíf mun umbyltast, - störf, eðli þeirra og menning loftslagið breytist, sem breytir heiminum kannski meira en flest annað auðlindir jarðar eru mikið nýttar sumar ofnýttar, margar áskoranir þar menningarheimar mætast og blandast, mannleg samskipti umbyltast hlunnindum heims er misskipt, - fjármunum og ýmsum gæðum samfélög breytast og spennan innan þeirra vex gildi breytast, ný menning skapast í mörgum kimum daglegs lífs, en einnig í stjórnmálum eða vinnumenningu þekking vex gríðarlega á öllum sviðum, ný fög verða fyrirferðamikil (ekki aðeins erfðatækni og gervigreind) með siðferðilegum og félagslegum áskorunum alls kyns upplýsingar, um allt og alla (persónufrelsi; big data ræður ferð) tækni blandast inn í alla kima okkar daglega lífs.

10 sjá Technology Tipping Points and Societal Impact Hvenær verða neðangreindir þættir áberandi hluti daglegs lífs? Ágiskanir fjölmargra sérfræðinga. Miðgildi, en niðurstöðurnar sýna ekki mikla breidd skoðana. Tafla sýnd til að undirstrika hve víða tæknin mun snerta okkar daglega líf.

11 Fjórða iðnbyltingin: Áhrif á manneskjuna -félagsleg eða sálfræðileg álitamál sjá Klaus Schwab: The Fourth Industrial Revolution, finally, will change not only what we do but also who we are. It will affect our identity and all the issues associated with it: our sense of privacy, our notions of ownership, our consumption patterns, the time we devote to work and leisure, and how we develop our careers, cultivate our skills, meet people, and nurture relationships. It is already changing our health and leading to a quantified self, and sooner than we think it may lead to human augmentation. The list is endless because it is bound only by our imagination. Hvað með áhrif tækniþróunar á sjálfsmyndina? Gæti verið að hluttekning og samvinna yrðu undir? could diminish our human capacities, such as compassion and cooperation. Our relationship with our smartphones is a case in point. Constant connection may deprive us of one of life s most important assets: the time to pause, reflect, and engage in meaningful conversation.

12 En hér hefur aðeins verið rætt um einn þátttin af tíu ofangreindum þáttum. Hver og einn kallar á miklu dýpri umræðu.

13 Hvert verður hlutverk skólans?

14 Menntun og skóli Menntun, nám Skóli

15 Hvernig ræðum við um menntun? Kann að vera að gamlar hugmyndir séu allt eins áhugaverðar og þær sem eru ráðandi? Qualification Hæfniviðmið Hugmyndir Boga Melsted, Guðmundar Finnbogasonar, Páls Skúlasonar Hugmyndir Gert Biesta Socialization Félagsveran Subjectification Manneskjan, einstaklingurinn Lýðháskóla hugmyndir á 19. öld og við upphaf 20. aldar

16 Fjórða iðnbyltingin: Áhrif á manneskjuna siðferðileg umhugsunarefni sjá Klaus Schwab: One of the greatest individual challenges posed by new information technologies is privacy. We instinctively understand why it is so essential, yet the tracking and sharing of information about us is a crucial part of the new connectivity. Debates about fundamental issues such as the impact on our inner lives of the loss of control over our data will only intensify in the years ahead. Similarly, the revolutions occurring in biotechnology and AI, which are redefining what it means to be human by pushing back the current thresholds of life span, health, cognition, and capabilities, will compel us to redefine our moral and ethical boundaries.

17 Menntun og skóli og þróun námskrár Hefðbundin námskrá Skóli Grunnþættir námskrár, ásamt 24. greininni Námsgreinar: Læsi, sjálfbærni, heilbrigði og velferð, lýðræði og mannréttindi, jafnrétti, sköpun. Nýjar áherslur, dyggðir,, t.d. hugmyndir Biesta, Nýjar námsgreinar í almennu námi; ný verkfæri, tölvutækni, líftækni, merkingarleg samskipti, félagsleg samskipti, siðfræði,

18 Ekki síst um skosku námskrána: Curriculum for Excellence Fernando M. Reimers og Connie K. Chung (Ritstj.) (2016). Teaching and Learning for the Twenty-First Century: Educational Goals, Policies, and Curricula from Six Nations Mark Priestley og Gert Biesta (Ritstj.) 2013 Reinventing the Curriculum: New Trends in Curriculum Policy and Practice Um námskrárvinnu í Síle, Kína, Indlandi, Mexíkó, Singapúr, BNA

19 Ekki síst um skosku námskrána: Curriculum for Excellence Lingard, B., & McGregor, G. (2013), segja þetta um the New Basics, a progressive curriculum constructed around a desired imagined future, rather than around disciplinary knowledge (p. 212). Sadly, in our considered view, the New Basics have passed into the dustbin of Queensland educational history (p. 225). Mark Priestley og Gert Biesta (Ritstj.) 2013 Reinventing the Curriculum: New Trends in Curriculum Policy and Practice Fernando M. Reimers og Connie K. Chung (Ritstj.) (2016). Fernando M. Reimers og Connie K. Teaching and Learning for the Twenty-First Century: Chung Educational (2016), segja Goals, þetta: Policies, and Curricula from Six Nations in a time of great expectations for education, support for traditional ways of schooling is dwindling, because there is an increasing awareness that students are not learning what they need to learn (p. 225). The chapters in this study demonstrate that the implementation of twenty-first century education is weak in most cases, at least at scale Um námskrárvinnu í Síle, Kína, Indlandi, Mexíkó, Singapúr, BNA and in ways that benefit most students (p. 237).

20 Umbætur í skólastarfi Educational reforms Umbætur í skólastarfi víða um heim snúast að verulegu leyti um Rekstrarform skóla, einka- eða charter væðingu, skólaval og tilraunir til að nota fjárhagsleg hvatningakerfi. Mælingar og mat og eftirlit, allt frá einstökum nemendum til heilla skóla eða skólakerfa. Hvorugt af þessu vísar í raun til framtíðar, né til menntunar, og sjaldnast látið líta svo út. Breytingarnar snúast um árangursríkan skóla, sem kann allt eins að vera og mjög gamaldags. En umbætur snúast líka um: Breytingar á starfsháttum skóla, innra skipulagi og kennsluháttum. En sjaldnast er hreyft við inntakinu, námsefninu tilganginum, markmiðunum; þetta er eiginlega alltaf látið eiga sig. Þótt það séu aðalatriðin.

21 Framtíðin - Hvað mun skipta mestu máli? Að þessu öllu sögðu skóla og markmið og framtíðina, þá tel ég að það sé ýmislegt sem rannsóknir á þróun samfélags, atvinnulífs og tækni og jafnframt vangaveltur um framtíðina, benda á að skipti miklu máli í framtíðinni (sumt eins og nú), en þar sker eitt sig úr, að mínu mati, frá öllu öðru sem við viljum líka sinna. Það eru samskipti eðli, þeirra form, mikilvægi, áhrif og siðfræði Dagleg samskipti einstaklinga oft sett undir hatt tjáningar eðli, þeirra form og mikilvægi Félagsleg samskipti, bæði barna og fullorðinna innan og utan skóla og á öllum aldri Tæknin og áhrif hennar á samskipti Samskipti í atvinnulífi. Fjölmörg störf breytast frá handverki til samskipta Samskiptastörf Ég tel að skóli og menntakerfi eigi að setja þetta viðfangsefni í sem flestum myndum - í öndvegi í námskrá sinni og starfi og matskerfin eigi að meta þetta framar öðru.

22 Hvað ræður ferðinni?

23 Skólinn og samfélagið eru á ferðalagi Hvað ræður ferðinni? Hve góða og upplýsta leiðsögn gefa þessir áhrifavaldar um menntun til framtíðar? Lög, reglur, námskrár Mat (ytra og innra) Hefðir, hagsmunir Mælingar - gögn Alþjóðleg próf Rannsóknir Endurgjöf Fagvitund Umræða um tilgang og markmið skólastarfs. Gæti verið að það séu einungis sá fyrsti og þeir tveir síðustu og þó þá aðeins að þeim fylgi upplýsing um hvað sé í gangi, eða gæti verið það?

24 Allt er í heiminum hverfult?! Heimurinn fyrir utan skólann breytist hratt og kröfur til allra, ungra og aldinna gera það sömu leiðis. En það breytist ekki allt, og það er fráleitt að tala eins og svo sé. Það má alls ekki skilja mál mitt svo. Og hlutirnir breytast ekki alls staðar eins. Það sem málið snýst eiginlega um, er að við verðum a.m.k. einstaka sinnum - að ræða breytingar í umhverfi skólans, bæði þær sem eru sýnilegar og hinar sem við tökum minna eftir og ræða þau áhrif sem þær ættu að hafa á starf okkar í skólanum. Einkum á það sem við viljum leggja áherslu á miðað við tilgang skólans og fagvitund okkar. Við eigum einnig að ígrunda hvað kann að stýra ferð okkar umfram það sem við viljum. Með því móti tryggjum við menntun til framtíðar og faglegt sjálfstæði og þannig tengjum við saman skólastarf og pælingar um framtíðina?

25 Takk fyrir

26 Lög um grunnskóla 91/ gr. Aðalnámskrá. Ráðherra setur grunnskólum aðalnámskrá Í aðalnámskrá skal m.a. leggja áherslu á: a. sjálfsvitund, siðgæðisvitund, félagsvitund og vitund nemenda um borgaralega ábyrgð og skyldur, b. líkamlega og andlega velferð, heilbrigða lífshætti og ábyrga umgengni við líf og umhverfi, c. þjálfun í íslensku í öllu námi, d. leikræna og listræna tjáningu, e. hæfni nemenda til að skilja orsakasamhengi og draga rökréttar ályktanir, f. skilning og frjótt og skapandi starf, nýsköpun og frumkvöðlanám, g. jafnvægi milli bóklegs og verklegs náms, h. leik barna sem náms- og þroskaleið, i. nám sem nýtist nemendum í daglegu lífi og við frekara nám og starf, j. undirbúning beggja kynja jafnt undir virka þátttöku í samfélaginu, fjölskyldulífi og atvinnulífi, k. margvíslegar leiðir við öflun þekkingar með notkun tæknimiðla, upplýsingatækni og safna- og heimildavinnu, l. náms- og starfsfræðslu og kynningu á atvinnulífi og námsleiðum til undirbúnings náms- og starfsvali. Í aðalnámskrá og við skipulagningu náms og kennslu og við gerð og val námsgagna skal þess sérstaklega gætt að allir nemendur fái jöfn tækifæri til náms og eigi þess kost að velja sér viðfangsefni og nálgun í eigin námi. Markmið náms og kennslu og starfshættir grunnskóla skulu vera þannig að komið sé í veg fyrir mismunun vegna uppruna, kyns, kynhneigðar, búsetu, stéttar, trúarbragða, heilsufars, fötlunar eða stöðu að öðru leyti. Í öllu skólastarfi skal stuðla að heilbrigðum lífsháttum og taka mið af persónugerð, þroska, hæfileikum, getu og áhugasviðum hvers og eins.