UNIVERSITETI I GJAKOVËS FEHMI AGANI FAKULTETI I EDUKIMIT PROGRAM FILLOR

Transcription

1 UNIVERSITETI I GJAKOVËS FEHMI AGANI FAKULTETI I EDUKIMIT PROGRAM FILLOR PUNIM DIPLOME Zbatimi i teknikave për menaxhimin e sjelljeve të padëshiruara të fëmijeve në klasë në shkollat e Komunës së Gjakovës Udhëheqësi shkencor: Prof. ass. dr. Shemsi Morina Kandidatja: Adelina Lushaj Gjakovë, 2018

2 TABELA E PËRMBAJTJES I. Falenderime...3 II. Abstrakt Hyrje Shtrim i problemit Metodologjia e punimit Metodat e punimit Qëllimi i studimit Popullacioni dhe mostra Rëndesia e punimit Hipotezat Shqyrtimi i literatures Menaxhimi i disiplinës në klasë Teknikat për menaxhimin e klasës Menaxhimi i konflikteve Strategji për menaxhimin e sjelljeve të padëshirueshme të fëmijeve në klasë Teknikat për menaxhimin e sjelljeve të padëshirueshme në klasë Krijimi i një mjedisi të klases përkatëse Vendosja e rregullave të qarta të sjelljes Monitorimi Rezultatet e hulumtimit Diskutimi i rezultateve Përfundime Rekomandime Bibliografia dhe webliografia

3 - Falenderime Jam një përson që kam shumë për të falenderuar dhe për të qenë mirënjohëse në jetë. Jam një natyrë që ëndërroj shumë dhe punoj shumë për realizimin e ëndërrave të mia. Së pari falëndëroj Fakultetin e Edukimit Fehmi Agani Program Fillor në Gjakovë që ma dha mundësinë të studjoj pranë tij, si dhe stafin professional të profesorëve të këtij programi, për angazhimin dhe ndihmën e tyre gjatë këtyre katër viteve studime. Një falënderim të veçantë kam për Prof. Shemsi Morina që më udhëhoqi gjatë realizimit të kësaj teme, për këshillat dhe gadishmerinë e tij ndaj meje gjatë gjithë kohës. Gjithashtu falënderoj Stafin Udhëheqës, Mësimdhënësit dhe nxënësit e Shkollës së Mesme të Ultë Shaban Golaj, ku kam ushtruar Mësim Praktik gjatë studimit. Falenderime të pakufishme kam për familjen time, për mbështetjën morale e financiare, për durimin dhe mirëkuptimin që kishin gjatë këtyre katër vite studime të mia, për shoqërinë dhe kolegët e fakultetit. Së fundi dhe më e rëndësishmja, falenderoj Zotin që m i ka dhënë të gjitha mundësitë në jetë. 3

4 -Abstrakti Menaxhimi i klases është një nga shqetësimet kryesore të mësuesve, sidomos për mësimdhënësit që përballen me nxënësit që kanë sjellje të padëshirushme apo agresive në klasë. Kur një mësimdhënës përballet me një situatë të tillë brenda klases është e domosdoshme të dijë si të përshtatë sjelljet, teknikat dhe metodat e saj me nxënës të tillë në bashkëpunim me prindërit në menyrë që të gjitha këto të i u përshtaten edhe nxënësve të tjerë që të mos kemi keqmenaxhim të klasës. Studimi i tillë ka të bëjë me drejtimin e klases, formimin e grupeve, fillimin dhe perfundimin e mësimit, motivimin e nxënësve me sjellje agresive, komunikimin me nxënësit, mbajtja e disciplines në klasë e shumë problem të tjera që do ti hasim gjatë procesit të hulumtimit. Menaxhimi i mirë i klases ëshë një përbërës kryesor i suksesit në klasë, i mësimdhënësve dhe nxënësit. Për të përmbushur këto qëllime kërkohet që mësuesi të vendosi një atmosferë të mirë pune. Për të shikuar sesi një mësimdhënës e menaxhon një klasë me nxënës me sjellje të padëshirueshme, kam përgaditur disa pyetësor ku përgjigjet do të mirren nga mësimdhënës të ndryshem. Pas përfunimit të studimit, arrita në përfundim që shumica e përgjigjeve rezultoi që mësimdhënësit kanë sjellje positive ndaj këtyre nxënësve. Fjalë kyçe: Zbtim, sjellje, përshtatje, menaxhim, teknik. 4

5 -Abstract Class menagment is one of the main worries of teachers, especially for teachers who have to confronted with student who have undesirable or aggressive behavior in the classroom. When a teacher faces such a situation within the classroom is necessary to know how to fit its behaviors, techniques and methods with such student in cooperation with parents so that all these can fit other students as well and not have class mismanagement. Such study has to do with classroom management, formation of groups, starting and ending the lesson, motivation of students with aggressive behavior, communication with students, keeping discipline in the classroom and many other problems that we will encounter during the research process. Good classroom management is a key component of classroom success, for teachers and students. In order to meet these goals, it is required that the teacher puts a good working atmosphere. To see how a teacher manages a class of students with unwanted behaviors, I have prepared some questionnaire where responses will be taken by different teachers. After completing the study I concluded that most of the answers resulted that the teachers had positive behaviors towards these students. Keywords: Implementation, behavior, accordance, management, techniques. 5

6 -Hyrje Në kuader të Teorisë së mësimit apo Didaktikës përfshihen edhe aspketet e menaxhimit, të cilat kanë një rëndesi thelbësore për zhvillimin e procesit të mësimit. Kjo ka qenë edhe arsyeja që më nxiti që pikërisht të zgjedh hulumtimin e kësaj teme. Menaxhimi i mësimit ka të bëjë me drejtimin dhe organizimin e veprimtarive të tilla të të nxënit duke synuar që të maksimizohet përfshirja produktive e nxënësit në mësim. Kur një gjë e tillë nuk arrihet atëherë mësimdhënësi hasë në destabilizimin e nxënësve psh: kur mësimdhënësi është duke korigjuar punen e një nxënësi, duke ndimuar atë apo duke i dhënë ndonjë sugjerim ndaj temës mësimore, pjesa tjetër e nxënësve mund të qkyqet nga stabiliteti paraprak, si psh: fillojnë biseden, përshpërisin, ngacmohen, qeshin, të tjerët mund të tërhiqen drejt vështrimeve ndaj dritareve jasht tyre, etj., e ku tërë kjo katandisje mund të vijë si rezultat i menaxhimit të dobët nga ana e mësimdhënësit. Arsimtari ose mësimdhënësi është një faktor subjektiv me rëndësi në punën mësimore, i cili me aftësinë e tij profesionale dhe përgaditjen didaktiko-metodike planifikon, organizon dhe realizon tërë punën me nxënës, si dhe mundëson krijimin e kushteve elementare për kryrjen e suksesshme të punës mësimore. 6

7 -Shtrimi i problemit Mësuesit e aftë profesionalisht dhe të përgatitur e me formim të plotë pedagogjik, ndërtojnë dhe hedhin ura të forta komunikimi me nxënësit, vlerësojnë dhe motivojnë. Shfaqen kërkues dhe ngulmues, por edhe falin, kur e shohin se është në të mirë të mësimit dhe edukimit, të nxënësit dhe të perspektivës së tij. Ata, janë të ndjeshëm ndaj shqetësimeve e vështirësive, që kanë një kategori nxënësish, të cilët bartin problem sociale e familjare, ekonomike e psikologjike. Ata janë model në mënyrën e paraqitjes së përditshme të të menduarit dhe të të shprehurit. Nuk paragjykojnë askënd dhe, shpesh herë, të metat e nxënësve në mësim dhe edukim, në sjellje dhe komunikim, nuk i shkarkojnë tek ata dhe familjet e tyre, por marrin përsipër përgjegjësi dhe bëjnë ç`është e mundur që shkolla t i korrigjojë të metat që shfaqen. Natyrisht që,në jetën e përditshme shkollore dhe mësimdhënëse, ka dhe prej mësuesve, që, jo vetëm iu mungon formimi profesional e shkencor, por shndërrohen padashur në model të së keqes, duke shfaqur formim dhe karakter të papërshtatshëm përpara nxënësve të tyre. Ata nuk kontrollojnë dot fjalorin në komunikim, shfaqin paaftësi në zgjidhjen e konflikteve midis nxënësve në klasë dhe në shkollë, bëjnë që, nxënës të veçantë, humbasin interesin për shkollën, për përfundimin e vitit shkollor, duke e braktisur jo rrallë atë. ( Shfaqen kështu, nxënës problematikë me shumë mungesa në orët e mësimit, tek të cilët, ajo që bie më shumë në sy, është interesi i dobët ndaj mësimit, ndaj dijes dhe kulturës, ndaj shkencës dhe ideve të bukura për jetën, shkurt, bie interesi ndaj shkollës. 7

8 3. Metodat e punimit Gjatë trajnimit teorik të problematikes kam zbatuar këto metoda: a) Metodën e analizes teorike b) Metodën e komperacionit (krahasuese) Ndërsa gjatë trajnimit empirik (hulumtues) kam zbatuar metoden: a)sasiore (kuantitative) I tërë ky gërshetim i metodave është bërë me qëllimin e vetëm që studimi të lulëzoj dhe të jepet informacion të besueshëm edhe nga aspekti teorik, por edhe nga ai empirik; si dhe të arrihet në përfundimet e sakta e rekomandime që do të mundësojnë ndryshime pozitive në këtë fushë Objekti i hulumtimit Zbatimi i teknikave për menaxhimin e sjelljeve të padëshirueshme të nxënësve në klasë, si dhe mënyra se si mësimdhënësit sillen me nxënësit problematik Qëllimi i studimit Qëllimi i këtij studimi është përgaditja e mësimdhënësve të rinjë se klasa ku ata do të punësohen në të ardhmen nuk do të jetë e gjitha me nxënës që nuk do të sjellin probleme. Menyra më e mirë për evidentimin e kësaj gjëjë është menaxhimi i duhur i nxënësve në klasë nga ana e mësimdhënësit duke gjetur menyren e duhur për ti pakësuar apo eleminuar fare ato Popullacioni dhe mostra Meqenëse, popullacioni është i vogel, si mostra apo kampion do të mirret vet popullacioni. Ka qënë në tri shkolla në Kosovë, përkatësisht në komunen e Gjakovës si shkolla Shaban Golaj të mjedisit rural në Lipovec, pastaj në shkollën Emin Duraku të mjedisit urban dhe në shkollën Avni Rrustemi në mjedisin rural në Bec. 8

9 3.4. Rëndësia e punimit Rëndesia e këtij punimi lidhet ngushtë me sjelljet e padëshirushme që mund të kenë nxënësit në klasë. Problemi i adresuar në këtë hulumtim është fakti se sjelljet problematike të nxënësve na çojnë në qkyqjen e procesit të mësimit e posaqerisht të kohes nërvepruese mësues-nxënës. Ky është një faktor i rëndësishem dhe nese shkputet kjo lidhje atëherë do të sjell një përvojë të pasuksesshme për të gjithë fëmijet Hipotezat Hipoteza themelore Zbatimi i teknikave për menaxhimin e sjelljeve të padëshiruara të fëmijeve në klasë zbatohet në nivel të kënaqshëm në shkollat e rajonit të komunës së Gjakoves. Hipoteza ndihmëse: Përvoja e punës dhe përfundimi i trajnimeve të ndryshme të mësimdhënësve ndikon në zbatimin e këtyre teknikave në shkolla. Mësimdhënësit me kualifikim më të lartë tregojnë efikasitet më të kënaqshëm në zbatimin e mësimdhënies bashkëkohore. Mësimdhënësit e trajnuar janë më efikas në zbatimin e mësimdhënies bashkëkohore, krahasuar me ata që nuk ka trajnime të kryera. (Morina, 2018) 9

10 -Shqyrtimi i literatures 4.1 Menaxhimi i disiplinës në klasë Menaxhimi i klasës dhe i disiplinës në klasë janë komponentet kryesore të mësimdhënjes efektive dhe të suksesshme. Këto janë ndër preokupimet kryesore si të studentëve poashtu edhe të mësimdhënësve, nga se këto dy komponente konsiderohen se janë faktorë me rëndësi për procesin e mësimdhënies dhe për këtë ky problem meriton trajtim adekuat dhe të kujdesshëm. Termi disiplinë nënkupton : - Shkallën e sjelljes së duhur të nxënësit / studentit - Shkallën dhe cilësinë e involvimit të nxënësit /studentit në aktivitetet e orës mësimore - Nivelin e orientimit kah detyrat dhe obligimet mësimore dhe edukative - Shkallën e angazhimit të nxënësit / studentit për mbarëvajtjen e procesit mësimor Menaxhimi i klasës dhe disiplina janë të ndërlidhura, pasi që menaxhimi është kryesisht i drejtuar në krijimin e kushteve për disiplinë të mirë. Pra menaxhimi i klasës është unitet i sjelljeve dhe aktiviteteve të mësimdhënësit të drejtuara në angazhimin e studentëve për sjellje të duhura dhe reduktimin e pengesave në orën mësimore. Disiplina ndonjëherë përdoret për të indikuar, treguar aktin e administrimit të dënimit si psh Mësimdhënësi e disiplinojë studentin megjithëatë përdorimi i shpeshtë i metodës së pengimit është tregues më tepër i disiplinës së varur se sa i disiplinës efektive. Shpesh nocioni disiplinë keqkuptohet, sepse fokuson vëmendjen në reagimin e mësimdhënësit ndaj sjelljes jo të mirë të nxënësit apo studentit. Disiplina mësimore në kuptimin e mirëfilltë të fjalës, apo disiplina e mirë ka të bëjë me parandalimin e problemeve dhe organizimin e atillë të ores mësimore si dhe strukturimin e infrastrukturës didaktike në atë mënyrë që nxënësit me sukses ti kryejnë aktivitetet mësimore, si dhe ti mbajë në vazhdimësi aktiv dhe të vëmendshëm gjatë kryerjes së aktiviteteve. Sigurisht që metoda e pengimit pra ndëshkimi është mënyrë për mbajtjen disiplinës, por nuk është mjet primar i mësimdhënies. (Dr.Polak, V.(1970), Didaktika, Zagreb, f.21) 10

11 Si mund të mbahet displina gjatë punës në grupe : - Nxënësi /studenti duhet të dijë çka pritet nga ai, në mënyrë që në fund të japë rezultatin e pritur - Në raste të veçanta mësimdhënësi duhet të japë udhëzime lidhur me aktivitetet në klasë, në mënyrë që rezultati të mos mungojë - Nxënësit / studentët e dy apo më shumë grupeve duhet të vëzhgohen me kujdes, për këtë arsye organizimi i vendosjes, uljes së grupeve, duhet të jetë i tillë që ti mundësojë mësimdhënësit, i cili për një moment punon me një grup, të ketë pamje apo shikim të qartë te cilido grup tjetër në klasë. - Mësimdhënësi duhet të përdorë shenja apo sinjale të cilat ju drejton studentëve në rast sjellje jo të mirë. - Nxënësit / studentët duhet të mësojnë një lloj strategjie për ta percjellur mësimdhënësin derisa të largohet nga grupi për tu marrë me tjetrin, poashtu është e rëndësishme që nxënësit të aftësohen për punë e disiplinë pa mbikëqyrje të mësimdhënësit. Këto udhëzime ilustrojnë mundësinë e arritjes së disiplinës së mirë e cila varet nga nje varg faktorësh, e jo vetëm nga reagimi i mësimdhënësit ndaj sjelljes jo të mirë. Këta faktorë janë : - Disiplina e mirë, kërkon menaxhimin e klasës në mënyrë që të pamundësohen levizjet e tepërta të nxënësve - Disiplina e mirë komplikohet nga pamundësia e trajtimit të nxënësve apo studentëve gjatë punës në grupe - Arritja e disiplinës vështirësohet atëherë kur mësimdhënësi ligjeron më shumë se një lëndë mësimore dhe nuk tregon shkathtësi. 11

12 Shkolla e shquar me disiplinë të mirë të nxënësve/studentëve në klasë karakterizohet me: - Organizimin e mirë të infrastrukturës didaktike në klasë - Me limitet dhe normat e sjelljes së nxënësit/studentit - Mundësitë që jepen për sjellje të mirë apo jo të mirë - Aktivitetet, kërkesat për aktivitete, pritjet e mësimdhënësit, reagimet e nxënësve/studentëve. (Bonnie Miller, Si të krijohet kontakti i suksesshëm me nxënësit, QPEA 2003, fq 29) Sipas gjithë kësaj që u tha më lartë, arritja e disiplinës së mirë bazohet në veprimet që i bënë mësimdhënësi për të krijuar të tillë në klasë, që e bënë më të lehtë sjelljen e duhur të nxënësit / studentit dhe e parandalon sjelljen e papërshtatshme të nxënsve /studentëve. 4.2 Teknikat për menaxhimin e klasës Për menxhimin si duhet të klasës, mund të përdorim një numër të mjaftueshëm të teknikave të cilat mund të jenë të efektshme, ato mund të jenë : Mësimdhënësi duhet tu tregojë nxënësve se është aktivë dhe syçelë. Syçeltësia ka të bëjë me vëzhgimin e të gjitha situatave në klasë, të sjelljeve dhe aktiviteteve të nxënësve, si dhe ndërmarrjen e veprimeve të duhura ndaj çdo sjellje jo të mirë të secilit nxënës në klasë. Pra mësimdhënësi nuk duhet të lejojë asnjë parregullësi, e cila mund ta destabilizojë procesin mësimor (rendin logjik të rrjedhës së orës mësimore ) ose duke e anashkaluar atë sjellje sikur nuk ka ndodhur asgjë. Në të shumtën e rasteve injorimi i sjelljeve jo të mira, ka ndikuar në forcimin e asaj sjellje e jo në eliminimin e saj. Mësimdhënësi duhet të mësohet të ballafaqohet me disa probleme në të njëjtën kohë. Menaxhuesi i mirë i situatës në klasë, merret jo vetëm me raste të veçanta në klasë, por njëkohësisht iu drejtohet më shumë nxënësve të cilët bëjnë sjellje çorientuese në klasë. Mësimdhënësi duhet të bëjë përpjekje të mbajë zhvillimin e rrjedhshëm të aktiviteteve në klasë. 12

13 Është me rëndësi që mësimdhënësi të respektojë rrjedhën logjike të orës, të planifikuar më parë. Çdo përpjekje për t iu shmangur kësaj rrjedhe, dëmton efektin e orës mësimore Mësimdhënësi duhet të bëjë përpjekje të aktivizojë tërë klasën, edhe në ato raste kur është duke u marrë me individin a) Parashtro pyetjen dhe pauzo për disa sekonda, në mënyrë që nxënësit të kenë kohë të mendojnë për përgjigjen b) Gjatë kohës kur një nxënës zgjidhë detyrën në tabelë, kërko që të njëjtën gjë ta bëjnë edhe te tjerët në fletore c) Materialin më kompleks duhet ndarë në tërësi logjike dhe duhet shpërndarë që të diskutohet në grupe. d) Duhet angazhuar të gjithë në dhënien e pergjigjeve. Paraqiteni shumëllojshmëri dhe behuni entuziast, sidomos me nxënësit e rinjë Puna rutinore e përditshme dhe e njëtrajtshme shkakton monotoni te nxënësit, për këtë duhet begatuar me aktivitete, forma, mjete, e metoda të ndryshme. Trego se je i përgatitur dhe me vetbesim qysh nga dita e parë. Vetbesimi është një nga tiparet që tregon këmbngulësinë e mësimdhënësit gjë që ndikon pozitivisht edhe te nxënësit Duhet të mendoni praprakisht për rutinat që planifikoni ti zbatoni dhe sqaroni procedurat bazë në minutat e parë të orës.gjithmonë planifikimi paraprak është faktor që ndikon pozitivisht në të gjitha fazat e orës.vendosni rregullat e klasës, përqendroje vëmendjen tek ato dhe sqaro pse ato janë të rëndësishme. Përmes sqarimit të tyre nxënësve u bëhet me dije si për të drejtat poashtu edhe për përgjegjësitë e tyre. Demonstro vazhdimisht se jeni kompetent, i përgatitur mirë dhe se e keni situatën nën kontroll përmes saj nxënësve u bëhet me dije se janë nën vëzhgim të plotë gjatë gjithë kohës.bëhuni profesionist, por edhe i këndshëm dhe mundohuni të vendosni atmosferë pune dhe të relaksuar në klasë Ja disa shembuj që bëjnë të mundur krijimin e një klase premtuese: 13

14 a) Je i lirë të bësh veprime që nuk do të shkaktojnë probleme për askë në klasë b) Unë fillojë mësimin atëherë kur në klasë nuk ka trazime ose probleme të tjera c) Do t i dëgjojë ata nxënës që ngrisin dorën d) E dëgjojë vetëm një person në të njëjtën kohë e) Ju lutem të më trajtoni mua me të njëjtin respekt, sikur unë që ju respektoj ju f) Nëse ndonjëri nga ju shkakton problem, më duhet të ndërmarrë diçka Përveç shembujve të lartpërmendur, që të arrihet më lehtë suksesi i dëshiruar mësimdhënësi duhet të komunikojë rregullishtë me nxënës për të gjitha gjërat që lidhen me mbarëvajtjen e procesit edukativ, si dhe të bëjë ndarjen e përgjegjësive.poashtu e një rëndësie të veçantë është edhe mjedisi fizik, rregullimi dhe mënyra e radhitjes së bangave e orendive të tjera, por edhe materialeve të tjera didaktike, të cilat ndikojnë në nxënie më të lehtë. (Musai, B. (2003), Metodologji e mësimdhënies, Tiranë, f.44). - Ristrukturimi i programit, nëse mësimdhënësi e heton se aktivitetet mësimore po ngecin, duhet të ndëramarrë masa për ti përmirësuar ato aktivitete, duke përdorur mjeshtërinë e tij si psh. Po e shoh që jeni mërzitur të bisedojmë pak (për diçka që ngrit disponimin dhe relakson nxënësit) në këtë mënyrë edhe disponohen nxënësit, por krijon kohë mësimdhënësi për të rimarrë veten dhe për ndryshuar rrjedhen e procesit të punës. - Në raste më ekstreme kur nxënësi sulmon të tjerët, mësimdhënësi duhet ta ndalojë situatën e tillë por pa përdorur dhunë fizike, nxënësi të mbahet afër deri sa të qetësohet, e pastaj të merret me zgjidhjen e problemit - Tërheqja e vërejtjes si psh. Nëse e ndaloni zhurmën do të kuptoni më mirë - Të përdoret kritika dhe inkurajimi në raste të veçanta - Të definohen qartë kufizimet ne pajtim me rregullat e krijuara në klasë - Diskutimi pas ndodhisë ( ndihmojnë shumë edhe bisedat grupore, por edhe ato individuale, gjithmonë duke qenë mësimdhënësi tolerant dhe i paanshëm) 14

15 Pronësia e problemit dhe dëgjimi aktiv Mësimdhënësi nuk duhet të përcaktojë se kush është pronar i problemit, para se të vendosë se si ta trajtojë ai që ka bërë problemin. Nëse mësimdhënësi shprehë nervozë e zemërim atëherë ai vetë është pronar i problemit, ndërsa nëse nxënësi shpreh sjellje të tilla për ndonjë gjë atëherë ai është pronar i problemit. Dështimi në përcaktimin e pronësisë së problemit mund të sjellë vështirësi në zgjidhjen e tij, pra duhet mësimdhënësi ti ndihmojë nxënësit që ta evitojë problemin e jo ta sforcojë atë (në të shumtën e rasteve duke moralizuar e kritikuar vetëm sa e thellojmë problemin, reagime të tilla shëndërrohen në pengesa dhe e bëjnë nxënësin të ndihet fajtor para të tjerëve ). Në vend të kësaj duhet të shprehim interesim për problemin që e mundon nxënësin, dhe mënyra më e mirë për zgjidhje është dëgjimi aktiv, duke shprehur interesimin tonë për shkallën dhe natyrën e hallit që e mundon nxënësin. Menaxhimi i problemeve në sjellje - Mësmidhënësi paraprakisht planifikon një sërë teknikash të influencimit - Mësimdhënësi duhet të jetë i shpejtë, konsistent dhe i arsyeshëm ( jo herë tolerant e herë rigoroz ). Mësimdhënësi duhet të menjanojë kërcënimet ndaj nxënësve: - Nëse mendoni se problem është pronë e nxënësit, provo ti ndihmosh atij përmes dëgjimit aktiv - Mësimdhënësi duhet të vendosë kontrollë, e pastaj mund të lëshoje pe ngapak - Gjithëashtu mësimdhënësit e rinjë duhet ti pranojnë këshillat e mësimdhënësve më me përvojë. 15

16 4.3 Menaxhimi i konflikteve sjelljeve problematike në klasë Praktika e menaxhimit të sjelljeve të nxënësit në shkollë, nënkupton përdorimin e një numri të madh strategjish të suksesshme për të trajtuar sjelljet problematike të nxënësve. Njohja dhe përdorimi i strategjive të tilla menaxhuese nga ana e mësimdhënësit janë veprime të suksesshme, sepse bënë të mundur që nëse strategjia e parë nuk funksionon, të përdorë një strategji të dytë që bënë të të mundur administrimin e suksesshëm të klasës. Në këtë mënyrë mësimdhënësi mund ti përshtatet më mirë situatës duke menjanuar në maksimum ndërprerjen e procesit mësimor ( Musai, B. (1999), Psikologji Edukimi, Pegi Tiranë f.14) Disa nga mënyrat e menaxhimit të sjelljes mund të jenë : - Trajtimi i problemeve që lidhen me sjelljen e nxënësit - Ofrimi i ndihmës me qëllim që ti mësojmë nxënësit se si të sillen në të ardhmën - Pas marrjes së masave, ti jepet mundësia nxënësit të kuptojë se pse ati i është kufizuar liria e veprimit në shkollë, përkatësisht në klasë mësimdhënësit në të shumtën e rasteve në praktikën shkollore ndeshen edhe me raste, kur sjellja e nxënësit është produkt i faktorëve stresant siç mund të jenë: - Humbja e ndonjë të afërmi në familje - Papunëisa e prindërve - si dhe ndarja e prindërve Qëllimi i menaxhimit të sjelljes problematike Shumë studiues të kësaj problematike shprehin idenë se ka disa qëllime, sepse kërkohet që sjellja negative e nxënësit duhet të menaxhohet nga mësimdhënësi në ambientin e klasës. Ndër ato më kryesoret renditet kërkesa që është rezultat i një gjykimi me afatshkurtër. Zakonisht këto kanë të bëjnë me idenë që sjelljet e papërshtatshme të ndalohen mënjeherë, dhe në klasë të vendosen mardhënjet normale. Ndërsa qëllimet afatgjata kërkojnë parandalimin e shfaqjes së sjelljes negative në klasë. 16

17 Sjelljet e nxënësve mund ti ndajmë në dy grupe: Sjelljet joproblematike si dhe në sjellje problematike a) Sjelljet joproblematike Grupi i parë i sjelljeve negative që shfaqë nxënësi në klasë, është grupi i sjelljeve negative që konsiderohen joproblematike nga mësimdhënësi në procesin e menaxhimit të klasës. Ky grup sjelljesh joproblematike te nxënësve përfshinë: - Mungesën e shkurtër të vëmendjes nga nxënësi - Biseda të shkurtëra gjatë ndryshimit të aktiviteteve në klasë - Periudha të shkurtëra të hutimit të nxënësit - Nderprerjet e vogla të kryerjes së detyrave në klasë Të gjitha këto sjellje janë të zakonshme dhe nuk shfaqin problem, sepse zgjasin pak dhe nuk kërkojnë ndërhyrjen e mësimdhënësit për ti evituar ato. Mësimdhënësit me përvojë nuk u kushtojnë vëmendje të veçantë kësaj kategorie të sjelljeve në procesin e menaxhimit të klasës. b) Sjelljet problematike - Ky grup i sjelljeve ndahet në disa nëngrupe - Sjelljet negative që shfaqin probleme të vogla në ambientin e klasës a) Nuk shfaqen shpesh b) Nuk ndalojnë aktivitetet në klasë c) Nuk pengojnë fazën e përvetsimit të njohurive nga nxënësit Ndërsa shembuj të sjelljeve të nxënësit me probleme të vogla në menaxhim janë: a) Të folurit me zë të lartë 17

18 b) Largimi pa leje nga vendi apo klasa c) Kryerja e detyrave të tjera, jashtë detyrave që jep mësimdhënësi d) Biseda jashtë tematikave të aktiviteteve në grup etj. Mësimdhënësi përball këtij grupi të sjelljeve në klasë ndalet për dy arsye: Nëse nuk iu kushton vëmendje ato mund të përsëriten edhe më shumë dhe arsya e dytë është që nëse mësimdhënësi nuk u kushton vëmendje sjelljeve të tilla atëherë procesi i të nxënit do të jetë i pamundur. - Sjelljet negative që shfaqin probleme të mëdha - Kjo kategori përfshin sjelljet që prishin apo ndalojnë rrjedhën normale të aktiviteteve. Karakteristika kryesore e këtij nëngrupi është shfaqja e kufizuar vetëm te një nxënës apo disa nxënës, por që nuk veprojnë bashkë si psh. a) Vazhdimisht mund të jenë pa detyra b) I bëjnë rrallë detyrat që u jepen nga mësimdhënësi c) Mund të mos i zbatojë rregullat në procesin mësimor, si dhe në aktivitetet që kryhen në grup d) Mund të mos pranoj të kryejë asnjë llojë pune në aktivitete Sjelljet negative që shfaqin probleme të mëdha, të cilat vijnë duke u rritur Kjo nënkategori përfshinë ato sjellje që shfaqin një problem të madh, por që është bërë i zakonshëm në ambientin e klasës, si dhe përbëjnë kërcënim për rregullin dhe mjedisin e të mësuarit. Shembull i kësaj është rasti kur shumë nxënës vrapojnë nëpër klasë dhe komentojnë çështje të ndryshme që kanë të bëjnë me detyrat në klasë, duke ndikuar që aktivitetet që zhvillon grupi tjetër i klasës të kenë rënie në cilësinë e tyre. Këto sjellje vazhdojnë edhe kur mësimdhënësi kërkon qetësi, dhe sjelljet e tilla mund të jenë negative për rrjedhën si duhet të menaxhimit të sjelljeve gjë që ndikon edhe në uljen e suksesit në procesin e të nxënësit. (Musai, B. (1999), Psikologji Edukimi, Pegi Tiranë f.14). 18

19 4.4. Strategji për menaxhimin e sjelljeve të padëshirueshme të fëmijeve në klasë Për sjelljet e padëshirueshme të nxënësve në klasë vlenë thënia Parandalimi është më i mirë se kurimi Mësimdhënia cilësore mund të bëjë shumë për të evituar apo zvogluar që në fillim sjelljet e padëshirueshme dhe mund të ndryshojë rrjedhën e veprimeve. Thelbi i kontrollit të sjelljeve të padëshirueshme është : Vigjilencë dhe veprim. Vrojtimi i suksesshëm i sjelljes dhe i përparimit të nxënësve në procesin mësimor bëjnë të mundur që sjelljet e padëshirueshme të ndalohen që në fillim. Për t ia arritur më lehtë këtij synimi mund të përdorim një numër të madhë të strategjive të konrollit të sjelljeve të padëshirueshme - Mbikëqyrja me vëmendje e klasës - Mësimdhënësi duhet të kontrolloj gjatë gjithë kohës klasën dhe të shiqojë nëse ka nxënës që kanë vështirësi, iu ndihmon dhe i mbështet ata individualisht sepse kontakti inividual është më i suksesshëm se sa të folurit nëpër klasë. - Vështrimi Në raste kur i drejtohet klasës në tërësi, mësimdhënësi duhet të vështroj rregullisht nxënësit e veçantë, të cilët bëjnë sjellje të padëshirueshme, këtë veprim mësimdhënësi e bënë pa e bërë transparente dhe pa e ndërprerë rrjedhën e mësimit - Pyetjet me qëllim Bërja e pyetjeve ndihmon që mësimdhënësi të ruajë përfshirjen e të gjithë nxënësve në mësim, si dhe drejtimi i pyetjeve me qëllim, individëve të veçantë është gjithëashtu sinjal për ta që të angazhohen - Përdorimi i afërsisë Levizjet nëpër klasë të mësimdhënësit janë një sinjal i efektshëm i mësimdhënësi, sepse përmes këtij veprimi herë pas herë mund të qëndrojë pranë nxënësve me sjellje të padëshirueshme dhe mund tu bëjë të qartë qëllimin pa e prishë rrjedhën e procesit. - Dhënia e ndihmes (Miller, B.(2003), Si të krijohet kontakti i suksesshëm me nxënësit, QPEA, Ferizaj, f.179) 19

20 Mësimdhënësi gjatë gjithë kohës duhet të ofrojë ndihmë dhe këshilla për ti aftësuar dhe nxitur nxënësit të kryejnë detyrat që kanë, ky është mesazhi më i fuqishëm që ndihmon në parandalimin dhe kontrollin e sjelljes së padëshirueshme - Ndryshimi i veprimtarive Si rezultat i vëzhgimit të përparimit të nxënësve, mësimdhënësi mund të konstatoj se a janë gati nxënësit të kalojnë në veprimtari tjera. Vendimi i mësimdhënësit për të ndryshuar veprimtaritë e mësimit është i rëndësishëm për të ruajtur përfshirjen e të gjithë nxënësve, sidomos për nxënës të veçantë, disa prej të cilëve duhet të angazhohen në veprimtari të veçanta, me qëllim të ruajtjes së angazhimit të tyre. - Dallimi i sjelljes së padëshirueshme Nëse vërejmë sjellje të tilla, është e rëndësishme që mësimdhënësi t ia bëjë të ditur nxënësit se e ka vënë re këtë gjë. Vështrimi apo qortimi me sy mund të jetë i mjaftueshëm apo edhe pauzimi gjatë shpjegimit përmes së cilës tregojmë pakënaqësitë tona. Nëse mësimdhënësi vëren se nxënësit nuk sillen mirë, duhet ti ndajë ata pa hezitim, poashtu mund t ia ndërrojë vendin ndonjërit dhe ta ulë përpara nga ku mund të vëzhgojë më afër sjelljet e tij. Pra disiplina me anë të fjalës, në të shumtën e rasteve, mbështetet në mësimdhënien cilësore dhe në aftësinë për të përdorur të tilla strategji që parandalojnë sjelljen e padëshirueshme. Në këtë mënyrë sjellja e padëshirueshmund të trajtohet në mënyrë sistematike, dhe për këtë strategjia më e mirë është: a) Kombinimi b) Shqyrtimi shkaqeve c) Këshillimi si dhe d) Qortimi Përdorimi i këtyre strategjive mund të jep rezultate të kënaqshme në parandalimin si dhe në eliminimin e sjelljeve të padëshirueshme, gjë e cila do të ndikojë edhe në e përvetsimin më të lehtë të njohurive në procesin mësimor. 20

21 4.5 Teknikat për menaxhimin e sjelljeve të padëshirueshme në klasë Qëndrimet e mësuesve dhe mjedisi i klasës mund të jetë i dobishëm në formimin e sjelljeve të fëmijës. Në Fjalorin e edukimit mësimdhënia përkufizohet si akti i të dhënit mësim në një institucion arsimor; është veprimtaria dhe drejtimi i procesit mësimor nga mësuesi. Mësimdhënia gjithnjë është një proces i qëllimshëm, ku duhet të realizohen objektivat e caktuar. Si çdo veprimtari e qëllimshme, mësimdhënia nuk ndodh rastësisht, është një proces i planifikuar, që kushtëzon realizimin e efektshëm të këtij procesi. Mësimdhënia është: a) transmetimi i njohurive nga mësuesi te nxënësi, që shoqërohet me pyetjen Çfarë? - çfarë do t i mësoj atij; b) organizimi dhe drejtimi i punës së nxënësit, që shoqërohet me pyetjen Si? dhe lehtësimi i mësimnxënies (Çfarë do të mësojë dhe si do ta mësojë nxënësi?). Në metodologjitë dhe strategjitë e reja të mësimdhënies të bazuar në filozofinë e zhvillimit të mendimit kritik dhe të nxënit ndërveprues ekzistojnë mbi 30 teknika bashkëkohore me të cilat studenti- nxënësi del në qendër të mësimdhënies. Por duke pas parasysh se jo të gjitha teknikat kanë efekt pozitiv nëse në klasë hetohet sjellje disruptive atëherë si mësimdhënës të mirë duhet të kemi kujdes se cilat teknika përdorim, si i përdorim dhe kur i përdorim. Në vazhdim do të paraqesim disa teknika të cilat mendojmë se nëprmjet tyre arrihet që të gjithë nxënësit të jenë aktiv dhe të përqendruar në mësimnxënie. Këto teknika i kemi vënë re gjatë studimeve tona dhe disa prej tyre i kemi praktikuar gjatë mësimit tonë praktik nëpër shkolla dhe kanë dal mjaftë të suksesshme dhe efikase. (Grillo, K. (2002). Fjalor edukimi (Psikologji-Sociologji-Pedagogji), Shtypur në shtypshkronjën DITA 2000, Tiranë, f. 182.) 21

22 4.6 Krijimi i një mjedisi të klasës përkatëse - të drejtat dhe përgjegjësitë Unë me të vërtetë besoj se duke krijuar një komunitet në klasë ku ju së bashku zhvilloni rregullat e klasës ose të drejtat dhe përgjegjësitë, mund të ndihmoni vetëm me kulturën e klasës dhe sjelljet e nxënësve. Një mënyrë që krijoj një mjedis klase që i përkasin është të përdorë idenë e një 'rrethi të komunitetit'. Unë e përdor rrethin e komunitetit në fillim dhe në fund të ditës për të paktën 3 ditë gjatë javës. Ne do të uleshim në një rrethdhe studentët do të përgjigjeshin në një pyetje / deklaratë që i kërkova. Unë do të kaloj nëpër një shkop magjik apo topin e zbehtë dhe studentët mund të flisnin vetëm kur ata mbanin artikullin. Disa nga temat / pyetjet që kemi diskutuar në rrethin e komunitetit mund të përfshijnë: Tregoni klasës një kujdes, shqetësim ose festë që mund të keni; Një gjë që më bëri të lumtur sot ishte...; Një gjë që më pëlqen shumë për shkollën është...; dhe Një gjë që më pëlqen vërtet për shkollën është... Figura 2: Krijimi i një komuniteti në klasë Kjo është një mënyrë vërtet e bukur për të filluar dhe mbaruar ditën dhe kam gjetur se nëse harrova të kem një rreth komuniteti, nxënësit do të më kujtojnë këtë pasi që vërtetë aty e kanë mundësinë të shprehin shqetësimet e tyre dhe në këtë mënyrë unë do të kuptoj shqetësimet e tyre të brendshme e që si pasojë vie deri të sjelljet e padëshirueshme në klasë. 22

23 4.7 Vendosja e rregullave të qarta të sjelljes Një fëmijë nuk mund të pritet të ndjekë rregullat që ai ose ajo nuk është absolutisht i sigurt. Është me rëndësi që të tregoni qartë se cilat janë rregullat e sjelljes në klasë. Më mirë akoma, të krijoni një poster tërheqës, tabelë buletini ose matricë të sjelljes, me të gjitha rregullat e shprehura qartë, dhe vendoseni në një vend të dukshëm në klasë. Lëreni atë gjatë gjithë vitit shkollor ose afati, kështu që nuk ka asnjë pyetje në mendjet e nxënësve se çfarë do të pritet prej tyre. Sigurohuni që t'i respektoni vetë rregullat dhe të vendosni një shembull të mirë për fëmijët. Figura 3. Vendosja e rregullave Nëse një nxënës shkel një rregull, sigurohuni që ta korrigjoni atë menjëherë - por e bëni këtë në një mënyrë pozitive që tregon respekt për nxënësin. Unë insistoj në krijimin e takimeve në klasë dhe një listë të të drejtave, përgjegjësive dhe pasojave të përbashkëta (të ngjashme me rregullat në klasë). Si një klasë, ne mendojmë se cilat të drejta dhe përgjegjësi mund të kenë kuptim. Kur ta kemi vendosur këtë, ne pastaj rendisim se cilat janë të drejtat dhe përgjegjësitë e njerëzve në klasën tonë Ne përmbledhim të gjitha përgjegjësitë në një listë dhe pastaj përcaktojmë se cilat do të jenë pasojat nëse nuk ndiqet një përgjegjësi. Më pas i përdor mbledhjet në klasë për të diskutuar çështjet dhe për të kontrolluar se si po shkojmë me të drejtat dhe përgjegjësitë tona. 23

24 4.8 Monitorimi Këto janë gjërat që janë më pak të bezdisshme dhe nuk e ndërpresin rrjedhën e mësimit po aq sa edhe teknikat e tjera të menaxhimit. Monitorimi arrihet nëpërmjet; Shikimit - Është e çuditshme se sa e mirë 'shikimi' në fakt punon! Kjo teknikë përfshin mësimdhënësin duke përdorur një vështrim të caktuar për t'i përcjellë nxënësit që nuk i pëlqen asaj se ajo që ai / ajo po bën është e papërshtatshme. Kur e përdor syrin, unë shpesh e pushoj atë që po them, me të vërtetë që të ketë ndikimin e plotë të pamjes. Kjo fiton vëmendjen e të gjithë nxënësve në klasë, ndërkohë që unë ndaloj duke folur në mes të fjalisë. Figura 4. Monitorimi i nxënësëve në klasë Kjo është e mrekullueshme për t'u përdorur si një opsion i parë kur një nxënës fillon të funksionojë keq dhe gjithashtu mund të ndihmojë me ndalimin e nxënësve të tjerë duke kërcyer në karrocën e grupit. Është e rëndësishme të mbani mend se doni të ndaloni sjelljet herët para se të bëhen më serioz, ose më shumë nxënës të vendosin të bashkohen.pamja në të vërtetë është gjithashtu një mënyrë e mirë për të komunikuar se mendoni se sjellja e një nxënësi është e pranueshme. Një buzëqeshje e madhe mund të shkojë shumë! Afërsisë - Kjo ka të bëjë me lëvizjen në klasë dhe vendosjen pranë nxënësit që nuk i pëlqen. Kam gjetur se nëse vazhdoj vazhdimisht në frontin e klasës dhe të mos lëvizë nëpër klasë, priren të kenë më shumë nxënës të përpiqen dhe të shfrytëzojnë situatën duke bërë sjellje jo të mira. Unë kam përdorur me sukses edhe një prekje të lehtë (përgjithësisht mbi supe) duke lëvizur nëpër dhomë për të fituar vëmendjen e nxënësve që nuk janë dhe aq aktiv. Kjo i lejon nxënësit të dijë në mënyrë personale se unë e di se çfarë po bëjnë dhe nuk është e pranueshme. Sidoqoftë, mendoj se kjo duhet të përdoret me kujdes sepse disa nxënës nuk e pëlqejnë pushtimin e hapësirës së tyre. Sinjalit Gjatë praktikës mësimore unë kam përdorur lloje të ndryshme të sinjaleve për të fituar vëmendjen e nxënësve të mi dhe për të marrë klasën për të rifokusuar. Është e rëndësishme të siguroheni që në të vërtetë të mos filloni të flisni derisa të keni vëmendjen 24

25 e të gjithë nxënësve dhe biseda ka pushuar. Ajo që është e mirë me sinjalet është se ju mund t'i përdorni ato kudo. Ata nuk ju kërkojnë të merrni diçka me vete, kështu që ata punojnë në mënyrë efektive në fusha të tjera brenda shkollës. Një sinjal tjetër që funksionon jashtëzakonisht mirë është 'pauzë'. Siç e përmenda më parë, unë shpesh përdor pauzën në lidhje me pamjen. Mund të jetë mjaft i fuqishëm, por në të njëjtën kohë ju lejon të merrni frymë dhe të kompozoni veten përpara se të reagoni në një mënyrë që mund të përkeqësojë situatën. 25

26 -Rezultatet e hulumtimit Në këtë rast studimi kam hulumtuar rreth sjelljeve të padeshiruara të fëmijeve në klasen e I,II, III, IV dhe V. Kam shpërndarë pyetësor për mësimdhënës rreth menyrës sesi ata e bëjnë menaxhimin e klases kur kanë nxënës të tillë. Janë shpërndar gjithësej 50 pyetësor. Përgjigjet e tyre të paraqitura në tabele janë si në vijim: 1. Gjate përvojes tuaj a keni hasur në ndonjë nxënës që ka sjellje të pa dëshiruar? Vendet Po Jo Totali Fshat Qytet Përgjigjet e mësimdhënësve Vendet Po Jo Totali Fshat 100% 0% 100% Qytet 100% 0% 100% Për përgjigjen e parë mësimdhënësit janë përgjigjur si në vijim: Në fshat 10 mësimdhënës kanë thënë se kanë hasur në nxënës të tillë apo 100% e tyre. Në qytet 40 mësimdhënës kanë hasur në nxënës të tillë apo 100% e tyre. 26

27 2. Sa ka qenë numri i nxënësve në klasë me sjellje të tillë? (nëse keni hasur në një përvojë të tillë? Vendet Një nx Dy nx Tre nx Katër nx Totali Fshat Qytet Vendet Një nx Dy nx Tre nx Katër nx Totali Fshat 20% 20% 60% 0 100% Qytet 10% 40% 30% 20% 40 Për pyetjen e dytë përgjigjet e mësimdhënësve janë si në vijim: Në Fshat mësimdhënësit janë përgjigjur dy herë për Një nxënës apo 20%, dy here për Dy nxënës apo 20%, gjashtë herë për Tre nxënës apo 60% dhe asnjë herë për Katër nxënës apo 0%. Në qytet mësimdhënësit janë përgjigjur 4 herë për Një nxënës apo 10%, 16 herë për Dy nxënës apo 40%, 12 herë për Tre nxënës apo 30% dhe 8 herë për Katër nxënës apo 20%. 27

28 3. Ju si mësimdhënës a duhet të keni sjellje pozitive ndaj tyre? Sjellja pozitive shprehur në numer Vendet Po Jo Me Totali raste Fshat Qytet Sjellja pozitive shprehur në përqindje Vendet Po Jo Me Totali raste Fshat 70% 10% 20% 10 Qytet 60% 40% 40 Për pyetjen e tretë përgjigjet e mësimdhënësve janë si në vijim: Në fshat 7 mësimdhënës janë përgjigjur me Po apo 70%, një mësimdhënës me Jo apo 10% dhe dy mësimdhënës për Me raste apo 20% Në qytet 24 mësimdhënës janë përgjigjur me Po apo 60%, dhe 16 mësimdhënës janë përgjigjur për Me raste apo 40%. 28

29 4. Cilat teknika duhet përdorur për inkuadrimin e këtyre nxënësve në klase? Vendet Krijimi i Vendosja e Monitorimi mjedisit rregullave përkatës në kl Fshat Qytet Vendet Krijimi i mjedisit përkatës në kl Vendosja e rregullave Monitorimi Totali Fshat 80% 10% 10% 100% Qytet 50% 20% 30% 100% Për pyetjen e katërt mësimdhënësit janë përgjigjur si në vijim: Në fshat për krijimin e mjedisit përkatës janë përgjigjur 8 mësimdhënës apo 80%, për Vendosja e rregullave është përgjigjur 1 mësimdhënës apo 10%, për Monitorimi është përgjigjur një mësimdhënës apo 10%. Në qytet për krijimi i mjedisit përkatës janë përgjigjur 20 mësimdhënës apo 50%, për vendosja e rregullave janë përgjigjur 8 mësimdhënës apo 20%, për Monitorim janë përgjigjur 12 mësimdhënës apo 30%. 29

30 5. Sa jane efektive përdorimi i këtyre teknikave? Efektshmeria e teknikave shprehur në numer Vendet Shume Mesatarisht Aspak Totali Fshat Qytet Efektshmeria e teknikave shprehur në përqindje Vendet Shume Mesatarisht Aspak Totali Fshat 80% 10% 10% 100% Qytet 65% 25% 10% 100% Për pyetjen e pestë mësimdhënësit janë përgjigjur si në vijim: Në fshat 8 mësimdhënës janë përgjigjur për Shumë apo 80%, 1 mësimdhënës është përgjigjur për Mësatarisht apo 10% dhe 1 mësimdhënës është përgjigjur për Aspak apo 10%. Në qytet - 25 mësimdhënës janë përgjigjur për Shumë apo 65%, 10 mësimdhënës janë përgjigjur për Mësatarisht apo 25% dhe 5 mësimdhënës janë përgjigjur për Aspak apo 10%. 30

31 6. A do rritet shkalla e agresivitetit nëse ju silleni negativisht me ta? Shkalla e agresivitetit shprehur në numer Vendet Po Jo Varet Totali Fshat Qytet Shkalla e agresivitetit shprehur në numer Vendet Po Jo Varet Totali Fshat 80% 0 20% 100% Qytet 90% 0 10% 100% Për pyetjen e pestë mësimdhënësit janë përgjigjur si në vijim: Në fshat 8 mësimdhënës janë përgjigjur me Po apo 80% dhe 2 mësimdhënës janë përgjigjur për Varet apo 20%. Në qytet 36 mësimdhënës janë përgjigjur për Po apo 90% dhe 4 mësimdhënës janë përgjigjur për Varet apo 10%. 31

32 7. A shfaqin interesim për mësim këta nxënës? Interesimi për mësim shprehur në numer Vendet Aspak Mesatarisht Ndonjehere Totali Fshat Qytet Interesimi për mësim shprehur në përqindje Vendet Aspak Mesatarisht Ndonjehere Totali Fshat 80% 20% 100% Qytet 10% 75% 15% 100% Për pyetjen e shtatë përgjigjet e mësimdhënësve janë si në vijim: Në fshat 8 mësimdhënës janë përgjigjur për Mesatarisht apo 80%, dhe 2 mësimdhënës janë përgjigjur për Ndonjëherë apo 20%. Në qytet 4 mësimdhënës janë përgjigjur për Aspak apo 10%, 30 mësimdhënës janë përgjigjur për Mesatarisht apo 75%, dhe 6 mësimdhënës janë përgjigjur për Ndonjëherë apo 15%. 32

33 8. Sa shpenzoni kohë me këta nxënës jashtë orarit të mësimit? Vendet Një orë Dy orë Asnjë Fshat Qytet Totali Vendet Një orë Dy orë Asnjë Totali Fshat 20% 0% 80% 100% Qytet 45% 0% 55% 100% Për pyetjen e tetë mësimdhënësit janë përgjigjur si në vijim: Në fshat 2 mësimdhënës janë përgjigjur për një orë apo 20% dhe 8 mësimdhënës janë përgjigjur për Asnjë orë apo 80%. Në qytet 18 mësimdhënës janë përgjigjur për Një orë apo 45% dhe 22 mësimdhënës janë përgjigjur për Asnjë apo 55%. 33

34 9. Si ndikon shoqërimi i këtyre nxënësve me nxënësit e tjerë? Vendet Pozitivisht Negativisht Pozitivisht tek këta nxënës dhe Totali negativisht tek nxënësit tjerë Fshat Qytet Vendet Pozitivisht Negativisht Pozitivisht tek këta nxënës dhe Totali negativisht tek nxënësit tjerë Fshat 50% 50% 100% Qytet 60% 15% 25% 100% Për pyetjen e nëntë mësimdhënësit janë përgjigjur si në vijim: Në fshat 5 mësimdhënës janë përgjigjur për Pozitivisht apo 50% dhe 5 mësimdhënës janë përgjigjur për Pozitivisht tek këta nxënës dhe negativisht tek nxënësit tjerë apo 50%. Në qytet 24 mësimdhënës janë përgjigjur për Pozitivisht apo 60%, 6 mësimdhënës janë përgjigjur për Negativisht apo 15% dhe 10 mësimdhënës janë përgjigjur për Pozitivisht tek këta nxënës dhe negativisht tek nxënësit tjerë apo 25%. 34

35 10. Si duhet vlerësuar këta nxënës? Vlersimi i nxënësve shprehur në numer Vendet Njëlloj Në menyrë Totali me të të veçantë tjerët Fshat Qytet Vlersimi i nxënësve shprehur në numer Vendet Njëlloj Në menyrë Totali me të të veçantë tjerët Fshat 0% 100% 100% Qytet 85% 15% 100% Për pyetjen e 10 mësimdhënësit janë përgjigjur si në vijim: Në fshat 10 mësimdhënës janë përgjigjur për Njëlloj me të tjerët apo 100%. Në qytet 34 mësimdhënës janë përgjigjur për Njëlloj me të tjerët apo 85% dhe 6 mësimdhënës janë përgjigjur për Në menyrë të veçantë apo 15%. 35

36 -Diskutimi i rezultateve Nisur nga vëzhgimet e bëra, duke pasqyruar gjëndjen reale aktuale nëpër shkollat tona, një nga problemet kryesore që lidhet drejtpërdrejtë me sjelljet problematike në klasë është mbipopullimi i klases. Në shkollat fillore, pra në arsimin fillor, numri i nxënësve nëpër klasa është i madhë. Sipas gjendjes aktuale, në qdo klasë mësojnë 25 deri 30nxënës, madje ka raste kur një klasë ka deri në 35 nxënës. Pikërisht në këto klasa ndodhë përgjithësisht kur mësimdhënësi has në destabilizimin e nxënësve, si rezultat i kësaj ngarkese të madhe. Është shumë e rëndesishme, që te reduktohet numri i nxënësve nëpër klasa, jo vetem për një menaxhim sa më të mirë të klases, por edhe për një mësimdhënie të përqendruar tek çdo nxënës në menyrë të barabartë. Si në shkollat rurale po ashtu edhe në ato urbane, mësimdhënësit kanë hasur në nxënës me sjellje të padëshirueshme që i bëjnë në klasë. Ata mundohen që të kenë sjellje pozitive ndaj tyre dhe përdorin teknika të ndryshme për menaxhimin e atyre sjelljeve mirëpo sipas analizes së të dhënave rezulton se mësuesit në qytet kanë më shumë përvojë për zbatimin e teknikave dhe për një rezultim me të suksesshem. Kjo mund të vijë si rrjedhoj e trajnimeve te ndryshme të bera nga ana e mësimdhënësve urban. Sa i përket shkallës së agresivitetit, ajo mund të rritet nese mësimdhënësi sillet negativisht me ta dhe ketë mendim e ndajnë si mësimdhënësit rural edhe ata urban. Ndërsa interesimi për mësim vrehet me një përqindje te vogel dalluse e vendit rural më e lartë sesa e asaj urbane. Kjo ndoshta është edhe arsyja pse mësimdhënësit shpenzojnë kohë jashtë orarit të mësimit me këta nxënës krahasuar me mësimdhënësit rural. Ndërsa për shoqërimin e këtyre nxënësve problematik me nxënësit e tjerë, mesimdhënësit urban e shohin si diqka që mund të ndikojë pozitivisht tek këta nxënës dhe që mund të rezultoj në ndryshim të sjelljes së tyre por të njëjtin mendim nuk e ndajnë mësimdhënësit rural ku sipas tyre shoqërimi i këtyre nxënësve mund të ndikoj pozitivisht tëk këta nxënës mirëpo negativisht tëk nxënësit e tjerë duke i bëra ata që të shpërqendrohen në procesin mësimor. Së fundmi sa i përket procesit të vlerësimit, mësimdhënësit rural mendojn që këta nxënës duhet vlerësuar në menyrë të veçantë për shkak të sjelljes së padëshiruar që e bejne në klasë dhe për ngritjen e vetëdijësimit për ndryshim ndërsa mësimdhënësit urban mendojnë se këta nxënës duhet vlerësuar në menyrë të njejtë me të tjerët. 36

37 -Përfundime Në rast se një nxënës sillet keq, nevojiten teknika për të pakësuar apo eliminuar shfaqjet e sjelljeve jo të mira. Siç kemi mësuar, sjelljet e këqia janë ato sjellje të padëshirueshme, që e vënë fëmijën apo të tjerët në rrezik, që nuk përputhen me kërkesat e rregullave në klasë, që ndikojnë keq në ndërveprimin pozitiv shoqëror dhe në vetëdisiplinimin e nxënësit. Pavarësisht se cilat teknika të punës mësimore mësimdhënësi ka vendosur t i aplikojë gjatë orës mësimore, ai mund të bëjë edhe kombinimin e tyre me qëllim që të nxisë aktivitetin e përgjithshëm te nxënësit. Dy aspekte më të rëndësishme në fillimin e mësimit janë: përpikëria dhe rregullimi mendor. (Musai, 2003, f. 206). Është shumë e rëndësishme dhe mjaft efektive për nxënësit, nëse procesin mësimor arsimtari arrin me kohë ta përcjell tek nxënësit, madje përpikëria, në këtë drejtim, do t u dërgonte mesazhe nxënësve se sa është i nevojshëm, i drejtë dhe racional respektimi i kohës dhe orarit të mësimit. Mësimdhënësi duhet të programojë gjithë veprimtarinë kohore dhe të krijojë kështu hapësirë për zbatimin e të gjitha parashikimeve të tij. Këto janë disa nga aspektet dhe parimet që hyjnë në limit dhe mbarimit të orës kontekstin e orës mësimore, veti të cilat duhet t i organizojë dhe realizojë mësimdhënësi në përputhje me hapësirën kohore. Në raste të këtilla, mësuesit me përvojë përgatisin material rezervë për minutat shtesë 37

38 -Rekomandime Rol kryesor luan familja dhe këtë pjesë dua ta nënvizoj dhe ta theksoj me shkronja të mëdha. Problemet e fëmijëve në shumicën e rasteve vijnë si pasojë e prindërimit të çalë. Nga ana e tyre nuk ekziston ende ndërgjegjësimi i duhur për rolin që ata mund të luajnë në edukimin e fëmijëve të tyre në shtëpi dhe në shkollë, por ky rol i besohet më shumë shkollës dhe mësuesve. Tek këta të fundit vihet re interesimi dhe prirja për të ndarë me prindërit detyrat e edukimit të fëmijëve. Bashkëpunimi me prindërit mësohet më tepër nëpërmjet përvojës së punës se sa nëpërmjet trajnimeve të organizuara dhe formimit fillestar. Këtu ka shume vend për përmirësim, ashtu siç duhet të ketë vend për më shumë përfshirje te psikologëve dhe punonjësve socialë të shkollave në komunikimin dhe bashkëpunimin shkollë-prindërnxënës. Duke marrë parasysh se përmirësimet dhe reformat në këtë drejtim duhet të ndërmerren vetëm duke njohur mirë gjendjen ekzistuese, studimi ka patur si veprimtari kryesore vlerësimin e situatës ekzistuese në disa shkolla, dhe ballafaqimin me përvojën, për të dalë me një plan masash dhe veprimesh që do të sjellin si rezultat një pjesëmarrje më intensive dhe të organizuar të prindërve në çështjet e arsimit, në të gjitha nivelet. 38

39 -Bibliografia dhe webliografia 1. Dr.Polak, V.(1970), Didaktika, Zagreb, f Bonnie Miller, Si të krijohet kontakti i suksesshëm me nxënësit, QPEA 2003, fq Musai, B. (2003), Metodologji e mësimdhënies, Tiranë, f Gill, N.(2003), Learning to teach, Kogan page London, f Musai, B. (1999), Psikologji Edukimi, Pegi Tiranë f Miller, B.(2003), Si të krijohet kontakti i suksesshëm me nxënësit, QPEA, Ferizaj, f Grillo, K. (2002). Fjalor edukimi (Psikologji-Sociologji-Pedagogji), Shtypur në shtypshkronjën DITA 2000, Tiranë, f Musai, B. (2003). Metodologji e mësimdhënies, PEGI, Tiranë. 9. Musai, B. (2005). Mësimdhënia dhe të nxënët ndërveprues: modele pwr zhvillimin e të menduarit kritik të nxënësve: cikli fillor, CDE, PEGI, Tiranë. 10. Stela, L. (2014). Bashkëpunim i vazhdushem i disa individeve në fushen e komunikimit. Marrë nga revista online Shekulli: me datë Burime nga interneti: