Udhëzues për mësuesit e lëndës

Transcription

1 Ma. Lindita BRASHA FIZIKA 7 Udhëzues për mësuesit e lëndës PLAN VJETOR PLANE TREMUJORE PLANE DITORE FORMATE VETËVLERËSIMI (Për të gjitha temat - 70 ORË) Botimet ERIK Kont Urani, Nr. 25, Tiranë - Albania. Tel.: ; ; Cel.: ; Cel.: erikbotime@mail.com

2 PLANI MËSIMOR VJETOR KLASA VII FUSHA: SHKENCAT E NATYRËS LËNDA: FIZIK Shpërndarja e përmbajtjes së lëndës Tematikat Forca dhe lëvizja Forcat 21 orë Shtator Dhjetor 28 orë 1 Të njohim forcat 2 Veprimtari praktike: Matja e forcës 3 Forcat e baraspeshuara 4 Diagrami i forcave 5 Forcat e fërkimit 6 Përdorime të fërkimit 7 Graviteti. 8 Fusha gravitacionale 9 Pyetje, mbledhje të dhënash dhe shpjegime 10 Rezistenca e ajrit 11 Planifikimi i kërkimit shkencor 12 Forca e tensionit dhe forca ngritëse 13 Studim i forcës së elasticitetit. Paraqitja e rezultateve me tabelë 14 Studimi i forcës së elasticitetit Paraqitja e rezultateve me grafik. 15 Forcat në lëvizjen rrethore, forca qendërsynuese 16 Veprimtari praktike: Ecim me biçikleta 17 Veprimtari praktike: Ndërtimi një kolovajze (lodër) 18 Veprimtari praktike: Ndërtimi i një varke prej kartoni 19 Përforcim i njohurive për ndërveprimet 20 Përsëritje: Çfarë kemi mësuar? Janar Mars 22 orë Prill Qershor 20 orë 2

3 Energjia 6 orë Energjia 16 orë 21 Ç është energjia? 22 Energjia e Diellit 23 Llojet e energjisë 24 Projekt: Energjia, llojet përdorimet 25 Projekt: Energjia, llojet përdorimet 26 Panairi i portofolit 27 Përforcim i njohurive 28 Test përmbledhës 29. Tejçimi i energjisë 30. Shndërrime të energjisë 31. Ruajtja e energjisë (LRE) 32. Energjia potenciale gravitacionale dhe energjia kinetike 33. Shndërrime të Epg në Ek dhe anasjelltas. Ushtrime 34. Energjia potenciale elastike 35. Propozim idesh-studim shkencor Ushtrime. 36. Propozim idesh studim shkencor. 37. Propozim idesh - vrojtime modele 38. Llogaritja e energjisë dhe diagramet Senki 39. Ushtrime për rendimentin. 40. Përforcim i njohurve për energjinë. 41. Projekt: Ndërtimi i maketit të panelit diellor. 42.Projekt: Ndërtimi i maketit të panelit diellor. 43. Panair i portofolit 44. Përsëritje Çfarë mësuam? 3

4 Sistemet 6 orë Sistemet 20 orë 45. Trupat qiellorë 46. Dita dhe Nata 47. Stinët 48. Yjet 49. Sistemi Diellor 50. Test përmbledhës tremujori i dytë 51. Planetët e jashtëm dhe planetët xhuxhë 52. Ndërtojmë postera për Sistemin tonë Diellor. 53. Hëna, fazat e Hënës 54. Eklipset, Eklipsi i Hënës 55. Eklipsi i Diellit 56. Modeli gjeocentrik-shpjegime 57. Veprimtari praktike: Improvizime modeli gjeocentrik 58. Modeli heliocentrik - shpjegime 59. Veprimtari praktike: Improvizime modeli heliocentrik. 60. Shkëmbim idesh (astronomia në botë në vende të ndryshme) 61. Përtej sistemit tonë diellor 62. Përdorimi i burimeve dytësore 63. Origjina e gjithësisë, Bing Bengu(shpërthimi i madh) 64. Projekt: Ndërtimi i modelit të Sistemit Diellor. 65. Projekt: Ndërtimi i modelit të Sistemit Diellor. 66. Projekt: Ndërtimi i modelit të Sistemit Diellor. 67. Panairi i portofolit 68. Përforcim i njohurive për sistemet. 69. Përsëritje: Çfarë mësuam? 70. Test përmbledhës 4

5 PLANIFIKIMI TREMUJOR FUSHA: Shkencat e natyrës LËNDA: Fizikë, Klasa VII 3-mujori i parë Shtator Dhjetor Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe I; II; III.1, 3, 4, 5, 7, 8; IV.1, 2, 4, 5; VI.1, 3; VII.1, 2, 6 Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës 1.a, b, c, d; 2.a, b, c, d; 3.a, b, c TEMATIKA: NDËRVEPRIMET Përshkrimi i tematikës: Studimi i ndërveprimit midis dhe brenda sistemeve zhvillon të kuptuarit e mjedisit dhe rolit të njeriut në të. Ndërveprimet ndodhin brenda një organizmi, midis organizmave si dhe midis organizmave dhe mjedisit. Ndërveprimi i njeriut me mjedisin drejton zhvillimin e shkencës dhe teknologjisë. Në të njëjtën kohë shkenca dhe teknologjia ndikojnë në mënyrën se si njeriu ndërvepron me mjedisin. Të kuptuarit e këtij ndërveprimi ndihmon nxënësin të kuptojë më mirë pasojat pozitive dhe negative të veprimeve të tij dhe të jetë përgjegjës për to. Tematika fokusohet te ndërveprimi brenda dhe ndërmjet bimëve, kafshëve, njeriut dhe mjedisit, mikroorganizmave, atmosferës, Sistemit Diellor dhe Tokës, forcave, shkencës dhe teknologjisë. Nxënësi përshkruan: a) lloje të ndryshme forcash (peshën, forcën elektrostatike, të fërkimit, të rezistencës së ajrit, të ngjeshjes); b) ndikimin e forcës në drejtimin dhe shpejtësinë e lëvizjes së trupit; c) ndikimin e fërkimit në lëvizjen e objekteve dhe dobinë e tij; shpjegon: a) ndryshimin mes forcave të baraspeshuara dhe të pabaraspeshuara; b) lidhjen mes gravitetit, masës dhe peshës; c) nga se varet rezistenca e ajrit dhe si mund të zvogëlohet ajo; d) rënien e lirë dhe shpejtësinë terminale; e) f) forcën pse dhe e si elasticitetit ndryshon dhe shpejtësia kufirin e e skydiverit elasticitetit; (polumbarit të ajrit); g) tensionin e fijes; h) kur trupat notojnë ose zhyten; 5

6 i) pse disa objekte lëvizin sipas rrathëve; j) se forcat e gravitetit, fërkimit dhe tensionit të fijes mund të luajnë rolin e forcës centripete; mat forcën me dinamometër; përdor saktë njësitë e forcës, masës, peshës; demonstron: a) mënyrat e zvogëlimit të fërkimit në lëvizjen e objekteve; b) se variablat (ndryshoret) janë madhësi që mund të kontrollohen, ndryshohen ose vrojtohen; paraqit rezultatet e madhësive të matura dhe njësitë e tyre në tabelë dhe vizaton grafikun e tyre; dallon ndryshoret e vazhduara nga ato jo të vazhduara. Nxënësi: diskuton mbi rëndësinë e të bërit pyetje, e mbledhjes së evidencave dhe të dhënies së shpjegimeve; planifikon dhe zhvillon në grup një hetim për të testuar ide shkencore, si p.sh. rolin e lubrifikantëve në zvogëlimin e fërkimit; kërkon në internet, diskuton dhe vlerëson përpjekjet për zhvillimin e mjeteve të lundrimit në ajër dhe në det. 6 Vlerësimi Burimet Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve Nr. Tematika Temat mësimore Situata e parashikuar e të nxënit peshore objekte me masa të ndryshme materiale të ndryshme, si: letër, lapsa, ku nja, ngjitëse, lugë plastike, susta të ndryshme etj. litar plastelinë, top karrocë laboratori, gurë peshe vëzhgim vlerësimi i përgjigjeve me gojë; demonstrim veprimtari praktike punë në grup dhe puna individuale diskutim Hulumtim dhe zbulim Zbatime praktike brenda dhe jashtë klase Bashkëbisedim demonstrim veprimtari praktike punë në grup hulumtim dhe zbulim diskutim Hulumtim dhe zbulim Bashkëbisedim demonstrim veprimtari praktike 1.2,3. Në lojë futbolli: Topi ndryshon drejtimin e lëvizjes, shpejtësinë dhe shformohet, pse? 1 Ndërveprimet 1.Të njohim forcat. vlerësimi i detyrave të shtëpisë; vetëvlerësim; vëzhgim me një listë të plotë treguesish, Teksti i fizikës për klasën e VII; prezantim me gojë ose me shkrim, 4,5,6. Në pemëtore. Një gjethe e pemës qëndron e varur në degën e saj, vizatoni forcat që veprojnë mbi të 7.8 Në patinazh. Njerëzit e kanë më të vështirë të ecin në akull sesa në rrugë të shtruar me asfalt, pse? vlerësimi i aktivitetit gjatë 9. Pse astronautët qën 2.Veprimtari praktike: Matja e forcës 3.Forcat e baraspeshuara. 4.Diagrami i forcave. 5. Forcat e fërkimit 6.Përdorime të fërkimit 7.Graviteti. 8.Fusha gravitacionale 9.Pyetje, mbledhje të dhënash dhe shpjegime. 10.Rezistenca e ajrit. 11.Planifikimi i kërkimit shkencor 12.Forca e tensionit dhe forca ngritëse. 13.Studim i forcës së elasticitetit. Paraqitja e (22 orë) Forca

7 Energjia 6 orë rezultateve me tabelë 14.Studimi i forcës së elasticiteti. Paraqitja e rezultateve me grafik. 15.Forcat në lëvizjen rrethore,forca qendërsynuese. 16.Veprimtari praktike: Ecim me biçikleta. 17.Veprimtari praktike: Ndërtimi një kolovajze (lodër). 18.Veprimtari praktike: Ndërtimi i një varke prej kartoni. 19. Përforcim i njohurive për ndërveprimet. 20. Përsëritje:Çfarë kemi mësuar? 21.Ç është energjia? 22.Energjia e Diellit. 23.Llojet e energjisë 24.Projekt, Energjia, llojet përdorimet 25.Projekt, Energjia, llojet përdorimet 26.Panairi i portofolit. 27.Përforcim i njohurive. 28.Test përmbledhës, tremujori parë. drojnë pezull në hapësirë? 10. Në dyqan. Matje me peshore të produkteve ushqimorë (fruta, perime) 11. Në udhëtim me avion. (kur motori ka defekt pasagjeret hapin parashutat. Pse? një fije llastiku zgjatet dhe lihet e lirë, shpjego 18. Në det. Ne notojmë më lehtë në det se në liqen, pse? Në gara me makina. Makinat në kthesa lëvizin me shpejtësi të vogël, pse? Në shkollën e mesme profesionale elektrike, Panelet diellore punë në grup dhe puna individuale diskutim Hulumtim dhe zbulim demonstrim veprimtari praktike punë në grup dhe puna individuale diskutim Hulumtim dhe zbulim Zbatime praktike brenda dhe jashtë klase Bashkëbisedim Hulumtim dhe zbulim Zbatime praktike brenda dhe jashtë klase Bashkëbisedim Zbatime praktike brenda dhe jashtë klase Diskutim i lirë demonstrim veprimtari praktike punë në grup dhe puna individuale diskutim debateve në klasë; intervistë me një listë treguesish vlerësimi i punës në grup; Vlerësim i porto -folit prezantim me gojë ose me shkrim, vlerësimi i aktivitetit gjatë debateve në klasë intervistë me një listë treguesish vlerësimi i punës në grup; Vlerësim individual vlerësimi i përgjigjeve me gojë; vlerësim projekti Vlerësim i portofolit Vlerësim testi në përfundim Materiale nga interneti; Materiale nga enciklopedi, revista; Materiale psiko-pedagogjike; Postera; Fotografi; Kompjuter; Telefon, Video-projektor, Videokasetë, CD interaktive, Kabineti Materiale nga enciklopedi, revista; Postera; Fotografi; Kompjuter; Materiale nga enciklopedi, revista; Postera; Fotografi; Kompjuter 7

8 PLANIFIKIMI TREMUJOR FUSHA: Shkencat e natyrës LËNDA: Fizikë, klasa VII 3-mujori i dytë Janar - Mars Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe I; II; III.1, 3, 4, 5, 7, 8; IV.1, 2, 4, 5; VI.1, 3; VII.1, 2, 6 Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës 1.a, b, c, d; 2.a, b, c, d; 3.a, b, c TEMATIKA ENERGJIA: Përshkrimi i tematikës: Energjia bën të mundur ndryshimet dhe lëvizjen në natyrë. Njeriu përdor forma të ndryshme energjie për qëllime të ndryshme. Të gjitha qeniet e gjalla, përfshirë dhe njeriun, kanë nevojë për energji që të kryejnë proceset jetësore. Të kuptuarit e kësaj tematike, i ndihmon nxënësit të vlerësojnë rëndësinë dhe përdorimet e energjisë, si dhe nevojën për ta ruajtur atë. Kjo tematikë studion burimet dhe përdorimet e energjisë, shndërrimet e saj nga një formë në tjetrën, dritën, zërin, elektricitetin dhe magnetizmin. Ajo trajton mënyrat e shfrytëzimit të energjisë dhe u krijon mundësitë nxënësve për të identifikuar rastet e keqpërdorimit dhe për pasojë, të ruajtjes dhe kursimit të saj. Nxënësi: përshkruan: a) burimet e energjisë; b) lloje të ndryshme të energjisë (kimike, gravitacionale, elasticitetit, kinetike, termike, elektrike, e dritës, zërit dhe bërthamore); c) disa metoda të prodhimit të elektricitetit nga energjia diellore; d) situata të shndërrimeve të energjisë kinetike në energji potenciale gravitacionale dhe anasjelltas; e) situata ku energjia potenciale e elasticitetit rritet ose zvogëlohet; 8

9 shpjegon: a) pse energjia në ushqime vjen nga Dielli; b) diagramin e transmetimit të energjisë dhe e ndërton atë; c) ligjin e ruajtjes së energjisë dhe zbatimin e tij në situata të ndryshme; d) kuptimin e energjisë potenciale gravitacionale dhe të energjisë kinetike; e) mënyrat e ndryshimit të energjisë potenciale të elasticitetit; bën dallimin mes ndryshimit, shndërrimit dhe transmetimit të energjisë; llogarit energjinë dhe rendimentin e saj; përdor diagramet e Senkit për të treguar procese që përfshijnë energjinë. është i përgjegjshëm dhe i ndërgjegjshëm në realizimin e detyrës dhe rolit në grup, për zhvillimin e një projekti, si p.sh. përdorimi i energjisë së ripërtëritshme në mjediset tona etj; pranon se ka shumë mënyra për gjetjen e përgjigjeve të pyetjeve shkencore; merr vendime të arsyeshme mbi çështjen që duhet të hetojë; debaton dhe respekton mendimin e të tjerëve, për çështje që kanë të bëjnë me ruajtjen e energjisë dhe të burimeve të saj. Vlerësimi Burimet Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve Nr. Tematika Temat mësimore Situata e parashikuar e të nxënit instrumente muzikorë Trupa me masa të ndryshëm Sustë Sferë Dinamometër Materiale të përgatitura nga mësuesi vëzhgim vlerësimi i përgjigjeve me gojë; veprimtari praktike punë në grup dhe puna individuale diskutim 1. Në një drekë (energjia e ushqimit që hamë?) 1 Energjia Tejçimi i energjisë vlerësimi i detyrave të shtëpisë; Hetimi dhe zbulimi 2.Në një koncert me violinë(violina tejçon energjinë në veshin tonë) vetëvlerësim; vëzhgim me një listë të plotë treguesish, Zbatime praktike brenda dhe jashtë klase Bashkëbisedim demonstrim punë në grup dhe puna individuale diskutim 3. Në një market. (Krahason energjinë me sasinë e monedhave në xhep, një pjesë të të cilave i shpenzon..?) Teksti i fizikës për klasën e VII; Shndërrime të energjisë. 3. Ruajtja e energjisë (LRE). 4. Energjia potenciale gravitacionale dhe energjia kinetike. 5. Shndërrime të Epg në Ek dhe anasjelltas. Ushtrime. 6. Energjia potenciale elastike. 7.Propozim idesh- studim (16 orë) 9

10 shkencor.. Ushtrime. 8. Propozim idesh studim shkencor. 9. Propozim idesh- vrojtime modele 10. Llogaritja e energjisë dhe diagramet Senki. 11.Ushtrime për rendimentin. 12.Përforcim i njohurve për energjinë. 13. Projekt:Ndërtimi i maketit të panelit diellor. 14.Projekt:Ndërtimi i maketit të panelit diellor. 15.Panair i portofolit 16. Çfarë mësuam? Përsëritje Në gara sportive hedhje së larti. (atleti hidhet lart dhe bie poshtë, pse?) lojë me role Hetimi dhe zbulimi Bashkëbisedim demonstrim veprimtari praktike punë në grup dhe puna individuale diskutim Hetimi dhe zbulimi veprimtari praktike punë në grup dhe puna individuale diskutim veprimtari praktike veprimtari praktike prezantim punë në grup dhe puna individuale prezantim me gojë ose me shkrim, vlerësimi i aktivitetit gjatë debateve në klasë; intervistë me një listë treguesish vlerësimi i punës në grup; vlerësimi i detyrave të shtëpisë; vetvlerësim; vëzhgim me një listë të plotë treguesish, vlerësim projekt kurrikular vlerësimi i aktivitetit gjatë debateve në klasë intervistë me një listë treguesish Materiale nga interneti; Materiale nga enciklopedi, revista; Postera; Fotografi; Kompjuter; Telefon, Video-projektor, Videokasetë, CD interaktive, Kabineti 10

11 Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës 1.a, b, c, d; 2.a, b, c, d; 3.a, b, c TEMATIKA SISITEMET Përshkrimi i tematikës: Një sistem përfaqëson një tërësi pjesësh të cilat punojnë së bashku për të kryer një funksion të caktuar. Ka sisteme në natyrë, si dhe sisteme të ndërtuara nga njeriu. Shembuj të sistemeve në natyrë janë sistemet e trupit të njeriut. Shembuj të sistemeve të ndërtuara nga njeriu janë sistemet elektrike. Njohja e sistemeve e lejon njeriun të kuptojë si funksionon secila pjesë e sistemit dhe si ndërveprojnë me njëra-tjetrën për të kryer një funksion të caktuar. Nxënësi: dallon trupat qiellorë: yjet, planetët, Hënën, kometat, meteorët dhe meteoritët, satelitët natyrorë dhe artificialë; shpjegon formimin: a) e ditës dhe të natës; b) të stinëve; Vlerësimi Burimet Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve Nr. Tematika Temat mësimore Situata e parashikuar e të nxënit Enciklopedi shkencore Interneti Foto Postera Videokasetë, CD interaktive, Kabineti prezantim me gojë ose me shkrim, demonstrim veprimtari praktike 17. në Tokë dhe Gjithësi (disa objekte që ne shikojmë natën?) 18. Në Tokë (Rrotullimi i Tokës rreth vetes) 1 Sistemet. Trupat qiellorë. punë në grup dhe puna individuale diskutim 18. Dita dhe Nata 19. Stinët 20.Yjet 21.Sistemi Diellor 22.Test përmbledhës tremujori i dytë. 6 orë vlerësimi i punës në grup; Vlerësim vetëvlerësim Hetimi dhe zbulimi Zbatime praktike brenda dhe jashtë klase Bashkëbisedim 19. Në pranverë.(pas një stine të ftohtë ndjejmë flladin e ngrohtë?) 20. Në gjithësi Yjet(çfarë mund të jënë?) 21.Në sistemin diellor Hetimi dhe zbulimi Vlerësim testi 11

12 PLANIFIKIMI TRE MUJOR FUSHA: Shkencat e natyrës LËNDA: Fizikë, klasa VII 3-mujori i tretë Prill - Qershor Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës 1.a, b, c, d; 2.a, b, c, d; 3.a, b, c TEMATIKA: SISTEMET Përshkrimi i tematikës: Një sistem përfaqëson një tërësi pjesësh, të cilat punojnë së bashku për të kryer një funksion të caktuar. Ka sisteme në natyrë, si dhe sisteme të ndërtuara nga njeriu. Shembuj të sistemeve në natyrë janë sistemet e trupit të njeriut. Shembuj të sistemeve të ndërtuara nga njeriu janë sistemet elektrike. Njohja e sistemeve e lejon njeriun të kuptojë si funksionon secila pjesë e sistemit dhe si ndërveprojnë me njëra-tjetrën për të kryer një funksion të caktuar. Nxënësi: përshkruan: a) si ndryshon pamja e qiellit natën, përgjatë vitit; b) planetët e sistemit diellor dhe renditjen e tyre; c) fazat e Hënës dhe eklipset e saj; d) trupat në hapësirë, jashtë sistemit diellor; e) teoritë shkencore mbi origjinën e Universit; bën dallimin mes: a) modelit gjeocentrik dhe atij heliocentrik; b) burimeve dytësore të të dhënave dhe burimeve parësore të tyre dhe i përdor ato; vlerëson rëndësinë e evidencave dhe përditësimin e tyre është i përgjegjshëm dhe i ndërgjegjshëm në realizimin e detyrës dhe rolit në grup, për zhvillimin e një projekti, si p.sh. modelimi i sistemit diellor etj; 12

13 Nr. Tematika Temat mësimore Situata e parashikuar e të nxënit 1 Sistemet 1. Planetët e jashtëm dhe (20 orë) planetët xhuxh 2. Ndërtojmë postera për Sistemin tonë Diellor. 3. Hëna, fazat e Hënës 4. Eklipset, Eklipsi i Hënës 5. Eklipsi i Diellit 6. Modeli gjeocentrik-shpjegime 7. Veprimtari praktike, improvizime modeli gjeocentrik 8. Modeli heliocentrik - shpjegime 9. Veprimtari praktike, improvizime modeli heliocentrik. 10. Shkëmbim idesh (astronomia në botë në vende të ndryshme) 11. Përtej sistemit tonë diellor 12. Përdorimi i burimeve dytësore 13. Origjina e gjithësisë, Bing Bengu (shpërthimi i madh) 14. Projekt: Ndërtimi i modelit të sistemit diellor. 15. Projekt: Ndërtimi i modelit të sistemit diellor. 16. Projekt: Ndërtimi i modelit të sistemit diellor. 17. Panairi i portofolit) 18. Përforcim i njohurive për sistemet. 19. Çfarë mësuam? 20. Test përmbledhës tremujori tretë. 1. Në Sistemin Diellor 2. Në Sistemin Diellor 3. Në netët me Hënë 4. Në netët me Hënë 5. Në Sistemin Diellor 6. Në Sistemin Diellor 7. Në Tokë 8. Në Tokë 9. Në Sistemin Diellor 10. Në Sistemin Diellor 11. Në gjithësi 12. Në gjithësi 13. Në gjithësi 14. Në gjithësi Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve punë në grup dhe puna individuale diskutim Hetimi dhe zbulimi Zbatime praktike brenda dhe jashtë klase Bashkëbisedim demonstrim punë në grup dhe puna individuale diskutim lojë me role Hetimi dhe zbulimi Bashkëbisedim punë në grup dhe puna individuale diskutim Hetimi dhe zbulimi veprimtari praktike diskutim Hetimi dhe zbulimi punë në grup dhe puna individuale diskutim veprimtari praktike veprimtari praktike prezantim punë në grup dhe puna individuale Vlerësimi Burimet vëzhgim vlerësimi i përgjigjeve me gojë; vlerësimi i detyrave të shtëpisë; vetëvlerësim; vëzhgim me një listë të plotë treguesish, tabela mësimore enciklopedi shkencore sistemi diellor tabela me fazat e hënës enciklopedi prezantim me gojë ose me shkrim, vlerësimi i aktivitetit gjatë debateve në klasë intervistë me një listë treguesish vlerësimi i punës në grup; vlerësimi i detyrave të shtëpisë; vetëvlerësim; vëzhgim me një listë të plotë treguesish, materiale Fizika 7 Oxford Materiale nga interneti; Materiale nga enciklopedi, revista; Postera; vlerësim projekt kurikular vlerësimi i aktivitetit gjatë debateve në klasë vlerësim përmbledhës Fotografi; Kompjuter; Telefon, Video-projektor, Videokasetë, CD interaktive, Kabineti 13

14 TEMATIKA: SHKALLËZIMI DHE MATJET Përshkrimi i tematikës: Gjatë proceseve shkencore, nxënësit bëjnë krahasim, i cili varet nga shkallëzimi dhe matja që ata i bëjnë kohës dhe hapësirës. Jo gjithmonë shkallëzimet dhe matjet janë ato të jetës së përditshme, si p.sh. shkallëzimin e distancave shumë të mëdha në hapësirë apo ato shumë të vogla në botën e atomit apo në proceset e ngadalta në kohë të fazave gjeologjike. Me anë të kësaj tematike, nxënësit mësojnë dhe përshtaten me shumëllojshmëri shkallëzimesh dhe matjesh. Ata krahasojnë ngjarje dhe dukuri, duke përdorur sisteme shkallëzimi dhe matje të sakta, me instrumente dhe njësi matëse të zyrtarizuara, si p.sh. Sistemin Ndërkombëtar të njësive SI etj. Kjo tematikë fokusohet te madhësitë fizike, kimike, biologjike, gjeografike, sistemet e njësive, matjet dhe krahasimet e tyre. Rezultatet e të nxënit 14 Njohuritë/Konceptet Shkathtësitë dhe proceset Qëndrimet dhe vlerat Nxënësi: vlerëson qëndrimet shkencore, si: a) saktësia dhe precizioni gjatë matjeve; Nxënësi: bën matje me përafrim ose të sakta të gjatësisë, sipërfaqes, vëllimit, masës dhe kohës, masës së lëngjeve dhe trupave të ngurtë; përdor pajisje laboratorike, si: peshore, kronometër, vizore, dinamometër, termometër, enë të shkallëzuara etj; përdor njësi matëse të sakta për gjatësinë, masën, kohën, forcën, peshën dhe temperaturën; parashikon nëse një objekt do të notojë apo zhytet, bazuar në konceptin e densitetit; identifikon dhe përdor saktë njësitë e madhësive të ndryshme fizike; lidh dhe përdor saktë parashtesat mili-centi-kilo sipas njësive të gjatësisë dhe masës; përdor saktë njësitë e madhësive fizike, si ato të sipërfaqes, vëllimit, dendësisë; demonstron se variablat (ndryshoret) janë madhësi që mund të kontrollohen, ndryshohen ose vrojtohen; paraqit rezultatet e madhësive të matura dhe njësitë e tyre në tabelë dhe vizaton grafikun e tyre; dallon ndryshoret e vazhduara nga ato jo të vazhduara. Përdorimi i instrumenteve matës dhe roli i tyre b) objektiviteti, integriteti dhe mendje-hapësira gjatë mbledhjes dhe analizës së të dhënave; Realizimi i matjeve, madhësitë fizike dhe njësitë matëse të tyre zbaton rregullat e sigurisë gjatë matjeve; tregon kujdes për veten dhe shokët gjatë kryerjes së veprimtarive praktike dhe laboratorike. Nr. Tematika Temat mësimore Me numrat e mëposhtëm të shpërndara sipas tremujoreve të mësipërme 2. Veprimtari praktike: Matja e forcës. 4. Diagrami i forcave. Matjet 13. Studim i forcës së elasticitetit. Paraqitja e rezultateve me tabelë 14. Studimi i forcës së elasticitetit. Paraqitja e rezultateve me grafik. 18. Veprimtari praktike: Ndërtimi i një varke prej kartoni.

15 Kompetencat kyçe I Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit Nxënësi: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera të komunikimit; 2. dëgjon me vëmendje paraqitjen dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave (fjalëve, koncepteve) të reja, duke përdorur gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm; 4. veçon informacionin kryesor nga një libër, gazetë, revistë, internet, radio, TV etj., e komenton dhe e përdor atë si referencë gjatë hartimit të një punimi ose të një +detyre me shkrim; 5. shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare ose të huaj, për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj.), duke ndërvepruar në grup ose në klasë; 6. përdor programet kompjuterike për komunikim të drejtpërdrejtë dhe në distancë nëpërmjet formave të caktuara të komunikimit (për nevojat e veta apo si detyrë shkollore). II Kompetenca e të menduarit Nxënësi: 1. parashtron argumente pro ose kundër për një temë/problem të caktuar gjatë një debati ose publikimi në media; 2. harton planin e punës për realizimin e një krijimi/detyre (letrar, shkencor, artistik), duke përcaktuar hapat kryesore të zbatimit; 3. zgjidh një problem (matematikor, gjuhësor, shoqëror, shkencor etj.) dhe arsyeton përzgjedhjen e procedurave përkatëse; 4. përzgjedh dhe demonstron strategji të ndryshme për zgjidhjen e një problemi (matematikor, gjuhësor, shkencor, artistik, shoqëror) duke paraqitur rezultat të njëjtë; 5. interpreton mënyra të zhvillimit të një procesi natyror apo shoqëror, duke e ilustruar atë me shembuj konkretë; 6. krahason ngjashmëritë dhe dallimet e fazave më të rëndësishme nëpër të cilat është zhvilluar një proces a dukuri shoqërore, natyrore ose artistike; 7. përdor krahasimin dhe kontrastin për të gjetur dallimet dhe ngjashmëritë kryesore midis dy e më shumë dukurive natyrore dhe shoqërore, krijimeve letrare apo artistike. III Kompetenca e të nxënit Nxënësi: 1. përzgjedh të dhëna nga burime të ndryshme (libra, revista, udhëzues, fjalorë, enciklopedi ose internet), të cilat i shfrytëzon për realizimin e temës/detyrës së dhënë dhe i klasifikon ato burime sipas rëndësisë që kanë për temën; 2. shfrytëzon të dhënat për të demonstruar të kuptuarit e koncepteve numerike, grafike, simboleve, formulave në shkenca natyrore dhe shoqërore, matematikë ose arte, duke i sqaruar nëpërmjet formave të ndryshme të të shprehurit; 3. zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, medie) për të nxënë një temë, veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet; 4. shfrytëzon portofolin personal për identifikimin e përparësive dhe mangësive në funksion të vetëvlerësimit, të përparimit dhe të përmirësimit të suksesit në fushën e caktuar; 5. ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grafike) sipas një radhitjeje logjike; 6. përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes; 7. parashtron pyetje (pse, çfarë, si, kur) dhe organizon mendimet e veta në formë të shkruar për temën/ problemin e dhënë dhe vlerëson përparimin e vet deri në zgjidhjen e duhur; 8. menaxhon emocionet, ndjenjat, kohën, shfrytëzimin e materialeve dhe të mjeteve gjatë kryerjes së një detyre/aktiviteti (në klasë/shkollë apo gjetiu). IV Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin. Nxënësi: 1. zhvillon një projekt individual ose në grup për kryerjen e një aktiviteti mjedisor apo shoqëror me rëndësi për shkollën ose për komunitetin; 2. diskuton në grup për rëndësinë që ka mbrojtja e mjedisit, pasojat që sjell dëmtimi i tij për jetën e njeriut dhe propozon masat që duhen ndërmarrë për evitimin e tyre; 15

16 3. identifikon dhe vlerëson burimet e nevojshme (p.sh., pajisjet, materialet, burimet njerëzore, kohën, etj) për realizimin e një aktiviteti në shkollë ose në komunitet; 4. përdor programet kompjuterike për përgatitjen e materialeve të nevojshme grafike, ilustrime, disenjime (të ftesave, pamfleteve, njoftimeve apo publikimeve); 5. bashkëvepron në mënyrë aktive me moshatarët dhe të tjerët (pavarësisht statusit të tyre social, etnik etj.) për realizimin e një aktiviteti të përbashkët (projekti/aktiviteti në bazë klase/shkolle apo jashtë saj); 6. merr pjesë si anëtar i një jurie (në nivel klase apo shkolle) për vlerësimin e një aktiviteti/konkursi sportiv, shkencor, artistik etj., duke u bazuar në kriteret e paracaktuara. V Kompetenca personale Nxënësi: 1. prezanton para nxënësve procesin e përgatitjes së një ushqimi ose specialiteti shtëpiak sipas një recete për ushqim të shëndetshëm; 2. vlerëson përmbajtjen e vlerës ushqimore (ndikimin pozitiv dhe negativ në shëndet) për tri lloje ushqimesh të cilat konsumohen në mjedisin e tij ose përreth; 3. diskuton në grup me argumente për rëndësinë që ka respektimi i regjimit ditor dhe i aktiviteteve fizike për shëndetin dhe për jetën e njeriut; 4. identifikon shenjat/simbolet e rrezikut në prodhime apo objekte konkrete; 5. kërkon ndihmë/këshillë nga personat dhe shërbimet përkatëse për përkrahje ose mbështetje në situata të ndryshme të dyshuara/supozuara si potencialisht të rrezikshme në të cilat cenohet shëndeti fizik dhe mendor; 6. përshkruan ndryshimet fizike, psikike dhe emocionale të fazës së pubertetit duke paraqitur fakte për ndikimin e tyre në mënyrën (stilin) e jetesës; 7. shpjegon pasojat e përdorimit të duhanit, alkoolit, drogës dhe të substancave të tjera të dëmshme për shëndetin dhe mirëqenien e individit gjatë një debati ose prezantimi (me gojë ose me shkrim); 8. merr pjesë ose drejton punën në grup, bashkëpunon me përfaqësues të komunitetit për të ndihmuar moshatarët dhe anëtarët e tjerë të komunitetit që kanë probleme shëndetësore, sociale, ekonomike etj., si dhe raporton (me gojë, me shkrim) për përvojat personale të fituara. VI Kompetenca qytetare Nxënësi: 1. zbaton dhe respekton rregullat e mirësjelljes në klasë, shkollë etj., si dhe mban qëndrim aktiv ndaj personave, të cilët nuk i respektojnë ato, duke shpjeguar pasojat për veten dhe për grupin ku bën pjesë; 2. reagon ndaj sjelljeve të pahijshme në shkollë/klasë dhe jashtë saj, të cilat ndikojnë në raportet ndërpersonale, analizon shkaqet e manifestimit të tyre dhe propozon mjete për përmirësimin e tyre; 3. tregon vetëbesim të lartë në marrjen e vendimeve për veprimet që ndërmerr pa dëmtuar interesat e të tjerëve, veprime, të cilat kontribuojnë në rritjen e cilësisë së aktivitetit të grupit shoqëror/ komunitetit; 4. merr pjesë në aktivitetet që promovojnë tolerancë dhe diversitet kulturor, etnik, fetar, gjinor etj, në shkollë apo në komunitet, ku përfshihen moshatarë të të gjitha përkatësive të përmendura, që jetojnë në bashkësinë e gjerë. VII Kompetenca digjitale Nxënësi: 1. përdor mediet digjitale dhe mjediset informative për të komunikuar dhe bashkëpunuar, duke përfshirë komunikimet në distancë për zhvillimin e njohurive; 2. analizon, vlerëson, menaxhon informacionin e marrë elektronikisht (p.sh., hedhin disa informacione të marra nga interneti duke i përmbledhur në një tabelë ose grafik); 3. përcakton mjetet e duhura teknologjike për qasjen në informacione dhe burime elektronike; 4. zhvillon aftësinë mediatike për identifikimin e burimit të informacionit dhe këndvështrimin analitik për gjykimin e tyre (p.sh., dallon nëse një material i marrë nga interneti është fakt dhe burimi është parësor ose dytësor); 5. ndërton sisteme të teknologjisë së informacionit nëpërmjet mbledhjes, përpunimit dhe daljes së informacionit, si dhe të reagimeve të mësuesve/eve ose nxënësve/eve e tjerë; 6. debaton mbi ndikimin, avantazhet dhe disavantazhet e teknologjive ekzistuese dhe të reja në jetën e individit, shoqërisë apo komunitetit. Kompetencat e fushës Kompetenca 1: Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre a) Nxënësi përcakton problemin: identifikon karakteristikat shkencore të problemit; thekson elementet që kanë lidhje me njëri-tjetrin; formulon problemin. 16

17 b) Nxënësi zgjedh hetimin ose skicon strategjinë: konsideron strategji të ndryshme; merr parasysh kufizimet që shoqërojnë secilin skenar; zgjedh atë që ai mendon se është strategjia më e mirë; argumenton zgjedhjet e bëra; planifikon procedurën. c) Nxënësi analizon rezultatet e tij/saj ose zgjidhjen: kërkon domethënie në të dhënat ose provat tipike; kontrollon rezultatet sipas procedurës; formulon probleme të reja ose sugjeron mënyrat e përmirësimit të zgjidhjes; nxjerr rezultatet. d) Nxënësi realizon procedurën: ndjek hapat e planit; nëse është e nevojshme, përshtat testet e tij, rishikon planin e tij ose kërkon një mënyrë të re për zgjidhjen e problemit; mban shënim për çdo detaj ose vrojtim të nevojshëm për analizën e problemit. Kompetenca 2: Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore a) Nxënësi identifikon ndikimet e shkencës dhe të teknologjisë: studion ndikimet afatgjata të shkencës dhe të teknologjisë tek individët, shoqëria, mjedisi dhe ekonomia; vendos shkencën dhe teknologjinë në kontekstet e tyre sociale dhe historike, si dhe studion ndikimin e tyre në mënyrën e jetesës së njerëzve; identifikon pyetje ose çështje etike. b) Nxënësi kupton si funksionojnë objektet teknike: demonstron kuriozitet rreth disa objekteve teknike; shqyrton përbërjen dhe funksionimin e tyre; i zbërthen në pjesë, nëse është e nevojshme; identifikon materialet, pjesët dhe tipat e ndryshëm të lidhjeve në objektet teknike; dallon sisteme dhe nënsisteme të ndryshme; shpjegon si funksionojnë ato. c) Nxënësi kupton dukuritë natyrore: pyet veten rreth mjedisit të tij/saj; shqyrton dukuri të veçanta; përshkruan karakteristikat e tyre; i ilustron ato me diagrame skematike; shpjegon dukuritë duke përdorur ligjet ose modelet; siguron koherencën e shpjegimit; familjarizohet me konceptet që lidhen me dukuritë dhe pranon lidhjen e tyre. Kompetenca 3: Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës a) Nxënësi shkëmben informacione shkencore me të tjerët: kupton rolin e ndarjes së informacionit; është i hapur për këndvështrimet e të tjerëve; krahason të dhënat dhe procedurat e tij/saj me ato të të tjerëve; vlerëson këndvështrimin e tij ose zgjidhjen duke i krahasuar ato me të tjerët. b) Nxënësi përhap dhe zhvillon njohuritë ose rezultatet shkencore: merr parasysh përbërjen e audiencës; përdor mënyra të ndryshme për paraqitjen e informacionit (p.sh., simbolet, tabelat, vizatimet teknike); përshtat mesazhin sipas tipit të medies që përdor (p.sh. paraqitje me gojë ose me shkrim etj.). c) Nxënësi interpreton dhe formulon mesazhe shkencore: përdor informacionin shkencor dhe teknologjik të marrë nga burime të ndryshme; sigurohet që burimet të jenë të besueshme; vlerëson përshtatshmërinë e tyre; prezanton informacionin sipas rregullave dhe konvencioneve të shkencës, teknologjisë dhe matematikës. 17

18 Tema 1. Datë, Klasa (a, b, c, d, e) Të njohim forcat Situata e të nxënit: Në klasë. Gurin e lëmë të lirë të bjerë në tokë, dy magnete i afrojmë me njëri-tjetrin. Cilat forca veprojnë? Gjeni shembuj të tjerë, ku trupat bashkëveprojnë. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Gjen shembuj nga jeta e përditshme për lloje të ndryshme të forcave. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Përdor mjetet, si: magnet, susta, trupa të ndryshëm për të demonstruar veprimet e forcës magnetike, gravitetit, fërkimit, elasticitetit etj. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon dhe përkufizon sakte pohimin për veprimin dhe kundërveprimin, të cilat ekzistojnë së bashku; përkufizon saktë forcën e tërheqjes dhe të shtytjes si veprim dhe kundërveprim. Burimet: Tekste Fizika 7, materiale të përgatitura nga mësuesi, interneti, udhëzuesi për shkencat natyrore, pamje të trupave në bashkëveprim etj. Mjetet: Magnete, top, llastik, sfungjer, spango, gur, forcëmatës. Forcë, gravitet, peshë, forcë elektrostatike, shtyj, tërheq, forcë magnetike, rezistencë e ajrit, rezistencë e ujit, forcëmatës, njuton, shformim. Lidhje me fushat kurikulare: Matematikë, TIK, Edukim fizik, Biologji. Punë në grup, punë me klasën, demonstrim, matje, plotësim i fletës së punës. Klasa ndahet në grupe, ku secilit grup i jepen materiale të shkruara nga mësuesi/ja, ku paraqiten forcat e veprimit dhe kundërveprimit për trupa që bashkëveprojnë. Ju kërkohet nxënësve të japin shembuj dhe situata të tjera, ku trupat bashkëveprojnë me forca tërheqëse dhe shtytëse p.sh.: dy magnete të afruar me pole të njëjta më pas me pole të kundërta. Trupat në natyrë bashkëveprojnë me forca. Forca i shformon trupat. Kërkohet nga nxënësit të kujtojnë se trupat në gjendje të lëngët, të ngurtë, të gaztë nuk e ruajnë njësoj formën. Duhet vepruar më fort mbi një trup të ngurtë për t i ndryshuar formën etj. Zhvillohen eksperimente me mjetet e në klasë. Nxënësit shpjegojnë se trupat në natyrë bashkëveprojnë me forca, të cilat janë të kundërta në drejtim por me madhësi të njëjtë. Nxënësit përdorin forcëmatësin për të matur forcën. Shprehin në N(Njuton) njësinë e forcës. Diskutohen me nxënësit raste të shumta ku veprojnë forcat në natyrë, në jetën e përditshme. Tabela plotësohet nga nxënësit TRUPAT BASHKËVEPRUES BASHKËVEPRIMI (FORCA) TOKË- HËNË GRAVITACIONALE 2 MAGNETE MAGNETIKE SUSTA QË ZGJATET ELASTIKE KRIPA ME UJIN MOLEKULAR PARASHUTA NË AJËR REZISTENCA E AJRIT RROTAT E MAKINËS ME RRUGËN FËRKIM Vlerësimi nëse gjen shembuj nga jeta e përditshme për lloje të ndryshme të forcave, përdor mjetet, si: magnet, susta, trupa të ndryshëm për të demonstruar veprimet e forcës magnetike, gravitetit, fërkimit, elasticitetit dhe nëse shpjegon dhe përkufizon saktë pohimin për veprimin dhe kundërveprimin, të cilat ekzistojnë së bashku, përkufizon saktë forcën e tërheqjes dhe të shtytjes si veprim dhe kundërveprim. Detyrë shtëpie: Gjeni nga aktiviteti i përditshëm shembuj ku trupat bashkëveprojnë me forca: veprimi dhe kundërveprimi dhe Fletoren e punës faqe 5. 18

19 Tema 2: Datë, Klasa Veprimtari praktike: Matja e forcës Situata e të nxënit: Me anë të forcëmatësit kryejnë matje të forcës me të cilën Toka tërheq trupat dhe forcën e peshës së trupit. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Identifikon njësitë matëse të forcës dhe masës së trupit. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Ndërton forcëmatësin. Përdor forcëmatësin për të matur forcën e rëndesës, peshën e trupit dhe forcën tërheqëse të dorës sonë etj. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon dhe përkufizon sakte pohimin për veprimin dhe kundërveprimin të cilat ekzistojnë në çift. Burimet: Tekste Fizika 7, materiale të përgatitura nga mësuesi, interneti, udhëzuesi për shkencat natyrore, pamje të trupave në bashkëveprim etj. Mjetet: llastik, sustë, trupa me masa të ndryshëm, gurë peshe. Forcëmatës. Veprimi, kundërveprimi, forcëmatës, njuton, shformim, Lidhje me fushat kurikulare: Matematikë, TIK, Edukim fizik, Biologji. Demonstrim, punë në grup, diskutim i lirë Veprimtari që do të zhvillohen për realizimin e situatës: 1. Klasa ndahet në grupe, ku secilit grup i jepen materiale të nevojshme për ndërtimin e një forcëmatësi të cilin do ta përdorin për matjen e G (forcës së rëndesës ) dhe P (Peshës së trupit). 2. Në fillim ju kërkohet nxënësve të bëjnë shkallëzimin e dinamometrit duke përdorur gurët e peshores prej 100g, 200g e me radhë. 3. Analizohen rezultatet e marra dhe ju kërkohet nxënësve të llogarisin raportin e forcës së rëndesës me masën e trupit G/m. Pyetjet që zhvillohen: Sa del ky raport? Çfarë përfundimi nxirrni? A është e vërtetë se G=m*10N/kg? Theksoj se trupin me masë 1 kg toka e tërheq me forcën 10 N. Diskutohen me nxënësit përfundimet e marra. Vlerësimi: Identifikon njësitë matëse të forcës dhe masës së trupit, Ndërton forcëmatësin. Përdor forcëmatësin për të matur forcën e rëndesës, peshën e trupit dhe forcën tërheqëse të dorës sonë etj. Detyrë shtëpie: Gjeni nga aktiviteti i përditshëm shembuj ku trupat bashkëveprojnë me forca: veprimi dhe kundërveprimi. 19

20 Tema 3: Datë, Klasa Shkencat e natyrës Lënda: Fizikë Forcat e baraspeshuara Shkalla: 3 Klasa:VII Situata e të nxënit: Tërheqje litari. Nxënësit në grupe me nga 5 nxënës tërheqin litarin dhe pastaj grupet me nga 5 dhe 6 nxënës në anë të kundërta tërheqin përsëri litarin. Çfarë ndodh në të dy rastet? Pse? Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Identifikon lloje të ndryshme forcash të baraspeshuara dhe të pabaraspeshuara, jep shembuj të veprimit të tyre. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Paraqet me shigjetë forcat që veprojnë në një trup, ndërton diagramin e forcave. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon pse forcat ngadalësojnë ose përshpejtojnë lëvizjen e trupit. Burimet:Tekste alternative Fizika klasës 6,7 interneti, udhëzuesi për shkencat natyrore, Mjetet: llastik, litar, makinë lodër. Forca të baraspeshuara, të pabaraspeshuara, diagram i forcës Lidhje me fushat kurikulare: TIK, Matematikë. Hap pas hapi Veprimet në situatë: Hapi 1. Jepni shembuj, ku trupat përshpejtohen. Hapi 2: Vizato shigjetat e forcave që veprojnë mbi një makinë në prehje, lëvizje të përshpejtuar, të ngadalësuar dhe me shpejtësi konstante. Cilat forca janë të baraspeshuara dhe cilat të pabaraspeshuara? Hapi 3. Demonstrim (matje): Zhvillohen matje në dyshe të efektit të forcës me anë të dy dinamometrave që veprojnë mbi një trup që lëviz në sipërfaqe horizontale. Hapi 4. Demonstrim (vrojtim) një makinë lodër lëviz në planin horizontal. Cilat forca veprojnë mbi makinën? Pse ajo pas njëfarë kohe ndalon? Nxënësit vizatojnë në fletore me shigjetë drejtimin dhe madhësinë e forcave të pabaraspeshuara. Ndryshojmë planin nga horizontal në vertikal. A përshpejtohet lëvizja e makinës? Pse? Hapi 5. Diskutohet detyra: Pse varka pluskon në ujë? Detyrë klase: Nxënësve u kërkohet të shkruajnë shembuj të tjerë, ku forcat baraspeshohen ose jo. Situata quhet e realizuar kur nxënësi: identifikon drejtimin e forcës; identifikon lëvizjen kur forcat që veprojnë mbi trupin baraspeshohen ose jo; përcakton drejtimin e lëvizjes së një trupi kur mbi të vepron vetëm një force; përcakton drejtimin e lëvizjes së një trupi kur mbi veprojnë dy apo më shumë forca; Vlerësimi nëse Identifikon lloje të ndryshme forcash të baraspeshuara dhe të pabaraspeshuara, jep shembuj të veprimit të tyre, paraqet me shigjetë forcat që veprojnë në një trup, ndërton diagramin e forcave. Detyrë shtëpie: Fletore pune faqe 6. 20

21 Tema 4: Datë, Klasa Diagrami i forcave Situata e të nxënit: Tërheqje litari Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Identifikon lloje të ndryshme forcash të baraspeshuara dhe të pabaraspeshuara. Jep shembuj të veprimit të tyre. Forca të baraspeshuara, të pabaraspeshuara, diagram i forcave. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Paraqet me shigjetë forcat që veprojnë në një trup. Ndërton diagramin e forcave. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon saktë ndryshimin mes forcave të baraspeshuara dhe të pabaraspeshuara. Burimet: Teksti Fizika klasa 7, interneti, udhëzuesi për shkencat natyrore, Mjetet: llastik, litar, makinë lodër. Lidhje me fushat aurikulare: TIK, Matematikë Punë në grup, punë e pavarur, lojë tërheqje litari, diskutim i lirë. Klasa ndahet në grupe ku secilit grup i kërkohet:shkruani një shkrim të shkurtër me këto koncepte:trupat, lëvizin,bashkëveprojnë, ushtrojnë forca, trupi në prehje, forca të baraspeshuara dhe të pabaraspeshuara etj. Në fletore paraqesin një trup dhe dy forca të pabaraspeshuara. Zhvillohet loja në klasë me tërheqje litari, ku në secilën anë numri i nxënësve është i njëjtë dhe më pas numri i ndryshëm. Nxënësit shpjegojnë arsyet e humbjes ose të fitimit të kësaj loje. Ju kërkohet nxënësve të japin shembuj të tjerë të veprimit të këtyre forcave. Nxënësit vizatojnë në fletore me shigjetë drejtimin dhe madhësinë e forcave të baraspeshuara dhe të pabaraspeshuara. Punë e pavarur: Nxënësve ju kërkohet të shkruajnë shembuj të tjerë, ku forcat baraspeshohen ose jo. Situata quhet e realizuar kur nxënësi: identifikon drejtimin e forcës; identifikon lëvizjen, kur forcat që veprojnë mbi trupin ekuilibrojnë ose jo njëratjetrën; përcakton drejtimin e lëvizjes së një trupi kur mbi të vepron vetëm një force; përcakton drejtimin e lëvizjes së një trupi kur mbi veprojnë dy apo më shumë forca. Vlerësimi: Për përgjigjet në grup, punën e pavarur, diskutimet, përgjigjet individuale, detyrën e shtëpisë. Vlerësime për njëri-tjetrin. Detyrë shtëpie: Me anë të një shembulli nga jeta reale tregoni me anë të diagramit forcat që veprojnë mbi trupin. 21

22 Tema 5: Datë, Klasa Forcat e fërkimit. Situata e të nxënit: Në patinazh. Pse e kemi më të vështirë të ecim në akull se në rrugë të zakonshme? Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Identifikon lloje të ndryshme forcash fërkimi si penguese të lëvizjes së trupave. Jep shembuj të veprimit të tyre. Dallon fërkimin e prehjes, rrëshqitjes, rrokullisjes. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Përdor saktë njësitë e forcës. Paraqet me diagram forcën e fërkimit dhe lëvizëse. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon ndikimin e fërkimit në lëvizjen e objekteve dhe dobinë e tij. Burimet:Tekste alternative Fizika klasa 7, interneti, udhëzuesi për shkencat natyrore, Mjetet: Sferë plumbi, makinë lodër, dollapi i klasës, tryezë. 22 fërkim; lubrifikim; lubrifikant. Lidhje me fushat kurikulare: TIK, Matematikë Punë në grup, demonstrim, diskutim Klasa ndahet në tre grupe ku secilit grup i jepen sipas radhës: Sferë plumbi, makinë lodër, kuboid druri. Provojnë të tërheqin duke ushtruar një forcë.çfarë do të ndodh? A ndjeni pengesë? Nxënësit shpjegojnë në grupe Ka raste që trupi lëviz po ka dhe raste kur trupi nuk lëviz. Forcat që shfaqen në takim të trupave pengojnë lëvizjen. Ju kërkohet nxënësve të japin shembuj të tjerë të veprimit të këtyre forcave. Nxënësit vizatojnë në fletore me shigjetë drejtimin dhe madhësinë e forcave lëvizëse dhe penguese(fërkimit), të pabaraspeshuara. Ju kërkohet nxënësve të ndihmojnë në përkufizimin e forcës së fërkimit si: Bashkëveprimi që shfaqet në sipërfaqet të takimit të dy trupave dhe kanë kahe të kundërt me lëvizjen e trupit. Shpjegojnë dobinë e fërkimit në jetën e përditshme Punë e pavarur: Të hartojnë një tabelë me kolona Fërkim i dobishëm Fërkim i dëmshëm Goma kur fshin Ecja në rrugë me akull.. Detyrë klase: dhe teksti fizikë 7 Situate quhet e realizuar nëse nxënësi: Identifikon lloje të ndryshme forcash fërkimi si penguese të lëvizjes së trupave. Jep shembuj të veprimit të tyre. Dallon fërkimin e prehjes,rrëshqitjes,rrokullisjes Shpjegon ndikimin e fërkimit në lëvizjen e objekteve dhe dobinë e tij. Vlerësimi Për përgjigjet në grup, punën e pavarur,diskutimet, përgjigjet individuale, detyrën e shtëpisë. Vlerësime për njëri-tjetrin. Detyrë shtëpie: fletore pune faqe 7.

23 Tema 6: Datë, Klasa Përdorime të fërkimit Situata e të nxënit: Në klasë. Vrojtoni lëvizjen e një kubi prej druri në dy sipërfaqe me ashpërsi të ndryshme. Çfarë vëreni? Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre: Identifikon lloje të ndryshme forcash fërkimi si penguese të fërkim; lubrifikant; ulluqe. lëvizjes së trupave. Jep shembuj të veprimit të tyre. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Bën matje të sakta dhe gjen se fërkimi zvogëlon shpejtësinë. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon përdorimin, ndikimin e fërkimit në lëvizjen e objekteve dhe dobinë e tij. Burimet:Tekste alternative Fizika klasës 7, udhëzuesi për shkencat natyrore, interneti Mjetet: letëra4, kuboidë ose kube prej druri, kronometër Lidhje me fushat kurikulare: TIK, Matematikë, Edukim fizik. Punë dyshe, nxitja e diskutimit, demonstrim Demonstrim: Klasa ndahet në grupe dyshe, ku secilit grup i jepen sipas radhës: Dy fleta të njëjta formati dhe njërën e lyejnë me vaj, ndërsa tjetrën jo. Formohet një rrafsh i pjerrët dhe lihet i lirë të lëviz një kub në të dy sipërfaqet. Matet koha e lëvizjes për të dy rastet. Çfarë vini re? A bien njësoj kubet në të dyja rastet? Cili bie më ngadalë? Çfarë ndikon në uljen e shpejtësisë së kubit? Nxënësit shpjegojnë në grupe përgjigjen sipas radhës. Ju kërkohet nxënësve të japin shembuj të tjerë të veprimit të këtyre forcave. Nxënësit vizatojnë në fletore me shigjetë drejtimin dhe madhësinë e forcave lëvizëse dhe penguese(fërkimit), të pabaraspeshuara. Diskutim: 1. Shpjegoni përdorimin e vajit për vajisje. 2. Si e zvogëlon ai fërkimin? 3. Pse patina kanë thikën e dhëmbëzuar në majë? 4. Rrotat e makinave kanë ndarje(ulluqe) për heqjen e ujit midis rrotës dhe rrugës. Pse është e rëndësishme heqja e ujit? Vlerësimi: nëse nxënësi kryen matje të sakta dhe gjen se fërkimi zvogëlon shpejtësinë. Vlerësime për njëri-tjetrin. Detyrë shtëpie: Plotësoni përgjigjet për pyetjet:1. Pse makina e ka të vështirë lëvizjen në rërë? 2. Pse në ulluqe të pishinave verore hidhet ujë? 3. Si veprohet në ditët me ngrica e borë për lëvizjen e automjeteve? 23

24 TEMA 7: Situata e të nxënit: Në hapësirë. Pse astronautët qëndrojnë pezull në hapësirë? Forca e gravitetit gravitet; peshë; njuton; masë; kilogram; intensitet e fushës së gravitetit. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Kupton që graviteti është i ndryshëm në planetë të tjerë, përkufizon forcën e rëndesës, njeh simbolin e saj dhe njësinë e matjes, dallon forcën e rëndesës nga pesha e trupit. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Shpjegon lidhjen mes gravitetit masës dhe peshës. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Arsyeton pse pesha e tyre është e ndryshme në planetë të ndryshëm. Burimet:Teksti Fizika 7, CD, udhëzuesi për shkencat natyrore. Mjetet: peshore, dinamometër, trupa të ndryshëm, letër çokollate çantë me libra, një libër. 24 Datë, Klasa Lidhje me fushat kurikulare: TIK, Matematikë, Edukim fizik. Diskutim i lirë, demonstrim, matje, punë e diferencuar Nxënësit shikojnë pamje të ndryshme për trupa që bien në tokë, për astronautët që duken sikur fluturojnë (dhe nuk rëndojnë) Ju bëhen pyetjet: Kujtoni pse bie molla në tokë? Po çanta me libra kur e lëshojmë nga dora? Po libri kur e hedhim në dysheme. A vepron mbi këto trupa ndonjë forcë? Si quhet ajo? Përkufizoni forcën. Nxënësit shpjegojnë në grupe përgjigjen sipas radhës. Ju kërkohet nxënësve të japin shembuj të tjerë të veprimit të këtyre forcave. Planetët kanë masa të ndryshme. Si është forca tërheqëse në planet të ndryshëm? E njëjtë? E ndryshme? Detyrë 1: plotësohet fleta e punës në tekstin e nxënësit dhe Zhvillohen pyetjet: A ushtron toka forcë mbi trupat? Si e quajmë këtë forcë? Si është e drejtuar kjo forcë? Me çfarë e paraqesim forcën e rëndesës? Cili është simboli? Po njësia e saj? Ç quajmë masë të trupit? Përforcim: Themi se trupi me masë më të madhe rëndon më shumë se ai me masë më të vogël. G=mx10N/kg Detyrë 2: Maten me peshore masat e trupave të ndryshëm. Si e shprehim në kg apo N. Po pesha çfarë është? Ku vepron? Vizatoni në tabelë dhe fletore G dhe P Punë e diferencuar Ju jepet një tabelë me të dhënat për planetë të tjerë (forca e gravitetit për kg): Ndërtoni me të dhënat tabelën dhe grafikun e varësisë ndërmjet forcës/kg dhe peshës së nxënësit në planetë të ndryshëm. Nxënësit shpjegojnë dhe interpretojnë grafikun. Bëhet përmbledhja: Forca në të cilën Toka tërheq të gjithë trupat quhet forcë e gravitetit, forca me të cilën tërhiqen dhe bashkëveprojnë planetët quhet forca e tërheqjes së gjithësishme ose gravitacionale. Situatë quhet e realizuar kur nxënësi: shpjegon lidhjen mes gravitetit, masës, peshës. dallon masën nga pesha e trupit, përdorë njësitë e masës dhe peshës. hulumton që 1 kg masë në Tokë peshon 10 N. Vlerësimi: Për punën e diferencuar, diskutimet, përgjigjet individuale. Detyrë shtëpie: Fletore pune faqe 8.

25 Tema 8. Datë, Klasa Fusha gravitacionale Situata e të nxënit: Në hapësirë. Toka tërheq Hënën, po Hëna a e tërheq Tokën? Pse ajo nuk bie në Tokë, meqenëse Toka ka masë më të madhe se Hëna? Shpjego. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Kupton që graviteti është i ndryshëm në planetë të tjerë, përkufizon forcën e rëndesës, njeh simbolin e saj dhe njësinë e matjes, dallon forcën e rëndesës nga pesha e trupit. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Shpjegon se bashkëveprimi gravitacional është bashkëveprim në largësi që realizohet me anë të fushës magnetike. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Arsyeton pse Hëna nuk bie në Tokë. Burimet: Teksti Fizika 7, CD, udhëzuesi për shkencat natyrore, internet faqe Mjetet: Fletë pune të përgatitur nga mësuesi. Fushë gravitacionale, intensitet e fushës së gravitetit Lidhje me fushat kurikulare: TIK, Matematikë, Edukim fizik. Diskutim i lirë, punë në grup Nxënësit shikojnë pamje të ndryshme për trupat qiellorë, të cilët lëvizin në mënyrë të rregullt sipas trajektoreve të përcaktuara. A vepron mbi këto trupa ndonjë forcë? Si quhet ajo? Përkufizoni forcën? Nxënësit shpjegojnë në grupe dhe më pas diskutojnë me njëri-tjetrin. Ju kërkohet nxënësve të japin shembuj të tjerë të veprimit të këtyre forcave. Planetët kanë masa të ndryshme. Si është forca tërheqëse në planetë? Diskutim i lirë: Toka tërheq Hënën, po Hëna a e tërheq Tokën? Meqenëse Toka ka masë më të madhe se Hëna, pse ajo nuk bie në Tokë? Shpjego. Punë e diferencuar Ju jepet një tabelë me të dhënat për madhësitë e planetëve të tjerë. Shpjegoni në cilin planet fusha gravitacionale është më e madhe? Pse? Detyrë klase plotësohet fleta e punës e përgatitur nga mësuesi. Situata quhet e realizuar nëse nxënësit shpjegojnë se jo në të gjithë trupat qiellorë fusha gravitacionale është e njëjtë dhe se në trupat me masë më të madhe graviteti është më i madh. Vlerësimi: Për arsyetimet dhe shpjegimet shkencore. Detyrë shtëpie: Përgatitni një shkrim të shkurtër për shkencëtarët: Isak Njutoni, Galileo Galilei. Ajnshtajni, Habell (për portofolin e nxënësit) 25

26 Tema 9: Datë, Klasa Situata e të nxënit: Pyetje, mbledhje të dhënash dhe shpjegimi i tyre. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Njeh problemet shkencore. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Përshkruan si bëhet shpjegimi i procedurave shkencore. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Vlerëson rëndësinë e kërkimit shkencor. Burimet: Teksti Fizika 7, CD, udhëzuesi për shkencat natyrore, fletorja e punës html Shpjegim, gravitet, problem, Njuton, Baskaraçarja. Lidhje me fushat kurikulare: TIK, Matematikë, Edukim fizik. Lexim i drejtuar, bashkëbisedim i lirë, improvizim Misioni në Hënë, punë në grup Nxënësit lexojnë materialet e përgatitura për shkencëtarët: Njutoni, Galilei, Ajnshtajni, Habell, (Hubble) Më pas lexohet mësimi me zë ku nxënësit marrin informacione për idetë e shkencëtarëve të ndryshëm si psh: Idetë se graviteti zvogëlohet me largimin nga planeti apo Hëna, graviteti është më i dobët në planetë apo në Hënë etj. Punë në grup: Përgatitni një poster lidhur me një udhëtim për në Hënë, më pas nxënësit improvizojnë sikur në të vërtetë po e zhvillojnë këtë udhëtim dhe pyesin njëri-tjetrin për të papriturat që mund t ju dalin nga udhëtimi. Punë e pavarur: Plotësim i fletës së punës dhe votojnë për grupin më të mirë Pjesë nga filmi: Apollo 13. Nxënësit plotësojnë tabelën: Baskaçarja Njutoni Ngjashmëritë e ideve Ndryshimet mes ideve Vlerësimi: Për arsyetimet dhe shpjegimet shkencore. Vlerësimi i shokut për punën në grup. Detyrë shtëpie: Fletore pune faqe 9 26

27 Tema 10: Datë, Klasa Rezistenca e ajrit Situata e të nxënit: Në garë me biçikleta. Çiklisti tërheq krahët dhe përkulet poshtë për të zvogëluar sipërfaqen në kontakt me ajrin. Pse? Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre Identifikon efektet e rezistencës së ajrit, përshkruan kuptimin e rezistencë e ajrit; shpejtësi terminale. shpejtësisë terminale. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore shpjegon si dhe pse ndryshon shpejtësia e parashutistit. Burimet:Tekste alternative Fizika klasa 7 (oxford), interneti, udhëzuesi për shkencat natyrore, Lidhje me fushat kurikulare: TIK. Mjetet: tullumbace, balonë etj. Demonstrim, bashkëbisedim, punë e pavarur Veprimet në situatë: 1. Demonstrohet rënia e letrës e mbledhur e hapur. Kur bie më shpejt? Çfarë e pengon letrën? 2. Paraqiten përpara nxënësve foto të një parashutisti, çiklisti, makine garash. 3. Zhvillohen pyetjet: Kur një trup lëviz përmes ajrit, cila forcë pengon lëvizjen e trupit? Rezistencën e ajrit e ndieni kur ju lëvizni shpejt apo ngadalë? Po kur fryn erë çfarë ndieni? 4. Ju kërkohet nxënësve të përshkruajnë lëvizjen e parashutistit që nga momenti i fillimit të lëvizjes pa e hapur parashutën gjatë hapjes së parashutës dhe në përfundim të lëvizjes. Çfarë ndodh gjatë gjithë kohës së lëvizjes? Pse një pupël lëviz më ngadalë se një çekiç? Punë e pavarur. A mund të paraqisni me anë të një grafiku varësinë e shpejtësisë nga koha për një parashutist? Situatë quhet e realizuar nëse nxënësi: -identifikon efektet e rezistencës së ajrit (ngadalëson lëvizjen); - përshkruan kuptimin e shpejtësisë terminale; -shpjegon si dhe pse ndryshon shpejtësia e parashutistit (për shkak të gravitetit të Tokës dhe rezistencës së ajrit). Vlerësimi: Për përgjigjet në grup, punën e pavarur në klasë, diskutimet, përgjigjet individuale, Vlerësime për njëri-tjetrin. Detyrë shtëpie: Shpjegoni kuptimin e fjalës aerodinamik dhe Fletore pune faqe

28 PLAN DITOR Tema 11: Datë, Klasa Planifikim i kërkimit shkencor Situata e të nxënit: Në rrugë. Lëvizja e makinave të ndryshme. Cila prej tyre përshkon distancë më të madhe para se të ndalojë (parashikim) Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Tregon si bëhet plani i një kërkimi për të provuar një parashikim në shkencë. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Përshkruan si bëhet prova e një parashikimi duke përdorur mjetet përkatëse. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Vlerëson rëndësinë e kërkimit shkencor. Ndryshore, fakte, plan, parashikim, provë pa hile. Burimet: Teksti Fizika 7, CD, udhëzuesi për shkencat natyrore, Lidhje me fletorja e punës fushat kurikulare: TIK, Mjete: enë e shkallëzuar, ujë, trupa prej plasteline, karrocë, rrafsh i pjerrët. Matematikë Demonstrim, matje, vrojtim, plotësim tabele, analizë Veprimtari 1: Paraqiten para nxënësve foto me pamje të e makinave të ndryshme, cila përshkon distancë më të madhe para se të ndalojë? Rikujtim i njohurive për fërkimin dhe rezistencën e ajrit. Çfarë bëjnë shkencëtarët kur duan të studiojnë lidhjen ndërmjet ndryshoreve në një hulumtim? Çfarë faktorësh ndikojnë në distancën e ndalimit? Demonstrim: Një karrocë që zbret në rrafshin e pjerrët. Planifiko studimin sipas fletës së punës (kujdes nuk duhen ndryshuar dy ndryshore njëkohësisht!) Plotësim i fletës së punës 1.7.2, kryejnë studimin dhe plotësojnë tabelën në fletën e punës. Raportim i rezultateve të vëzhguara dhe në grup bëjnë një poster që përmban: 1. Planin; 2. Rezultatin; 3. Konkluzionet. Demonstrim: mund të provojnë idetë e Blertës për të matur kohën e rënies së trupave të ndryshëm prej plasteline në fundin e një ene me ujë ose mund të provojmë si ndikon forma e trupave në shpejtësinë e lëvizjes së tyre. Analizojnë listën e gjërave për përmirësim dhe përgatisin listën për studimin e radhës. Vlerësimi për nxënësit për hartimin e ideve, provën e kryer dhe analizën e rezultateve të marra. Detyrë shtëpie: Fletorja e punës faqe

29 Tema 12: Datë, Klasa Shkencat e natyrës Lënda: Fizikë Shkalla: 3 Klasa: VII B, D Forca e tensionit dhe forca ngritëse Situata e të nxënit: Në një kantier ndërtimi Përshkrimi kontekstual i situatës: kavot e vinçave nuk këputen nga pesha e varur në to, a do të thotë kjo se mbi kavon nuk vepron forcë, po kavo me çfarë force kundërvepron mbi ngarkesën e vendosur në të? Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. kupton që tensioni shfaqet në një fije në të cilën varet një trup, dallon forcën e tensionit nga forca të tjera që njeh, duke e vizatuar me shigjetë. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Përdor dinamometrin për matjen e forcës dhe vizoren për matjen e madhësisë së shformimit. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Përkufizon saktë forcën e tensionit dhe parimin e Arkimedit. Burimet: foto të ndryshme nga teksti ekzistues klasa 7, material i përgatitur nga mësuesi. Mjete: dinamometër, gurë peshe ose trupa të ndryshëm, enë me lëngje të ndryshme. Tension, elastik, plastik, i përpjesshëm, shformim mbetës, forcë ngritëse, parimi i Arkimedit Lidhje me fushat kurikulare: TIK. Demonstrim, matje, diskutim, punë dyshe, punë e diferencuar Nxënësit shikojnë pamje të ndryshme për trupa që janë varur në fije, gjithashtu shpjegojnë pse kavot që kalojnë në rrotullat e lëvizshme ose të palëvizshme nuk këputen. Cilat forca baraspeshohen? Ju kërkohet nxënësve të japin shembuj të tjerë të veprimit të këtyre forcave në trupa të tjerë që ata kanë hasur në jetën e përditshme. Në parkun e lodrave shilarësja është një lojë, ku fëmijët koloviten. A mund të përcaktoni cila forcë shfaqet në momentin kur ju jeni në të. Punë individuale: Paraqiteni me vizatim veprimin e forcës së tensionit në një fije mbi të cilën është varur një trup me masë 200g, sa mendoni ju se është vlera e kësaj force në këtë rast. Kryeni matjen me dinamometër dhe matni madhësinë e shformimit të sustës. Plotësohet Demonstrim: Ndahet klasa në dy grupe: Matet forca e Arkimedit me anë të eksperimentit; Varim në dinamometër një cilindër metalik, i cili në ajër ka peshën P tajër= 10 N, pasi e zhytim cilindrin plotësisht në ujë dinamometri tregon peshën P t ujë = 8 N çka do të thotë se ai ka humbur në peshë 2 N, pra shkruajmë: F A = P tajër -P tujë = 10N-8N = 2 N Tani matim peshën e ujit të zhvendosur nga cilindri, për këtë mjafton të bëjmë diferencën e niveleve të ujit në enën e shkallëzuar dhe këtë sasi uji ta hedhim në pjatën e peshores. Eksperimenti tregon se pesha e ujit të zhvendosur del 2 N, pra e barabartë me forcën e Arkimedit. Një përfundim i tillë është i vërtetë për çdo rrjedhës, lëng apo gaz dhe përbën parimin e Arkimedit: Forca e Arkimedit është e barabartë me peshën e rrjedhësit. Forca e Arkimedit shkaktohet nga diferenca e forcave të shtypjes ndërmjet pjesës së poshtme dhe të sipërme të trupit të zhytur. Trupat notojnë ose fundosen, kjo ndodh në varësi të dendësisë së trupit dhe lëngut. Punë e diferencuar: Plotësim i fletës së punës Vlerësimi për saktësinë në matje dhe përkufizimet e sakta për tensionin dhe forcën e Arkimedit. Detyrë shtëpie: Fletore pune faqe

30 Tema 13: Datë, Klasa Studim i forcës së elasticitetit. Paraqitja e rezultateve me tabelë. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Përshkruan paraqitjen e rezultateve në tabelë. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Përdor mjetet për të matur forcën e elasticitetit, njehson forcën e elasticitetit në një rast të dhënë, paraqet të dhënat në tabelë. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon se ç kupton me ndryshore të vazhdueshme. Situata e të nxënit: Në një park lodrash Përshkrimi kontekstual i situatës: Një grup fëmijësh kërcejnë së larti në një dyshek në një park lodrash, dyshekët marrin formën e mëparshme natyrale pas largimit të veprimit të fëmijëve mbi të. Pse? jo i vazhdueshëm, i vazhdueshëm, rezultat jonormal Mjete: dinamometër, trupa me masa të ndryshme (gurë Lidhje me fushat kurikulare: TIK peshash), metër shirit Demonstrim, matje, hartim tabele, plotësim të dhënash Mësimi fillon me veprimtari praktike, klasa ndahet në dy grupe, ju jepen nxënësve susta të ndryshme dhe secili grup duke vepruar mbi susta që kanë vrojtojnë rastet deri kur susta merr formën e mëparshme dhe për forca më të mëdha susta mbetet e shformuar. Pra, me këtë veprimtari nxënësit njihen me kufirin e elasticitetit të sustës. Matje me anë të demonstrimit për të gjetur kufirin e elasticitetit të sustës. Vendosen gurët e peshës, me radhë në sustën e dinamometrit dhe matet madhësia e shformimit të sustës. Matjet regjistrohen në tabelë: Pesha e gurëve(n) Zgjatja (cm) etj Madhësia e shformimit gjendet x=x 2 -x 1 Punë e pavarur individuale: Të zgjidhin ushtrimet në fletën e punës në tekstin e nxënësit. Punë e diferencuar: Një sustë e ka koeficientin e elasticitetit 1800N/m, ajo ngjishet me 2 cm nën veprimin e një force tërheqëse. Sa është forca e elasticitetit të sustës? Vlerësimi për saktësinë e matjeve dhe përdorimin e mjeteve, dinamometër dhe metër shirit. Detyrë shtëpie: Fletore pune faqe 13 30

31 Tema 14: Datë, Klasa Studim i forcës së elasticitetit. Paraqitja e rezultateve me grafik. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Përshkruan paraqitjen e rezultateve në grafik. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Përdor mjetet për të matur forcën e elasticitetit, njehson forcën e elasticitetit në një rast të dhënë, paraqet të dhënat në grafik, ndërton vijën e grafikut. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon se ç kupton me ndryshore të vazhdueshme. Burimet: Teksti fizika 7, udhëzuesi i mësuesit, fletë pune. Mjete: dinamometër, trupa me masa të ndryshme (gurë peshash), metër shirit. Situata e të nxënit: Në një park lodrash Përshkrimi kontekstual i situatës: Një grup fëmijësh kërcejnë së larti në një dyshek në një park lojërash, dyshekët marrin formën e mëparshme natyrale pas largimit të veprimit të fëmijëve mbi të. Pse? jo i vazhdueshëm; i vazhdueshëm; rezultat jonormal. Lidhje me fushat kurikulare:, TIK, Matematikë. Demonstrim, diskutim i lirë, ndërtim grafiku Mësimi fillon me veprimtari praktike, Matjet e regjistruara në tabelë orën e kaluar kalohen në grafik. Diskutohen lloje të ndryshme të grafikëve, që mund të paraqesin të dhënat e mbledhura, herën e kaluar, mbi zgjatjen e sustës kur shtohen peshat e varura në të. Pesha e gurëve(n) Zgjatja (cm) etj Në grafik lidhen dy grupet e vlerave të matura, shpjegoj se ndryshoret që mund të marrin çdo vlerë quhen ndryshore të vazhdueshme. Në boshtin e abshisave vendos pesha të gurëve në N dhe në boshtin e ordinatave vendos vlerat e shformimit (zgjatjes) në cm. Bashkohen pikat me një vijë të lëmuar. Vija e grafikut fillon dhe përkulet pas një farë vlere. Çfarë kuptoni me këtë? A do të thotë se në pikën ku fillon përkulja ajo pikë tregon kufirin e elasticitetit të sustë? Krahasohen matjet e grupeve me njëri-tjetrin dhe çdo grup shpjegon kufirin e elasticitetit për sustat e tyre duke u nisur nga vija e grafikut që ndërtuan. Diskutojnë çfarë duhet bërë me pikat anormale. Vlerësimi për ndërtimin e saktë të grafikut dhe shpjegimin e ndryshores së vazhdueshme Detyrë shtëpie: kërkim në internet, informacion për forcat rrethore që keni hasur në jetën e përditshme. 31

32 Tema 15: Datë, Klasa Forcat në lëvizjen rrethore, forcat qendërsynuese. Situata e të nxënit: Në Sistemin Diellor Përshkrimi kontekstual i situatës: Hëna lëviz rreth Tokës, Toka rreth Diellit, cilat forca e detyrojnë lëvizjen e tyre sipas trajektoreve rrethore? Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Përkufizon forcën rrethore si forcë që detyron trupin të lëvizë sipas një trajektore rrethore. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Jep shembuj nga jeta e përditshme për lëvizjen rrethore dhe forcat që detyrojnë trupin të kryejë këtë lloj trajektore. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon pse disa forca luajnë rolin e forcës rrethore. Burimet: Enciklopedi të ndryshme, material i mësuesit, teksti Fizika 7, Mjete: sferë, spango etj. 32 Forcë rrethore (qendërsynuese) Lidhje me fushat kurikulare: TIK, astronomi. Punë dyshe, demonstrim, diskutim i lirë Veprimtari: Një sferë e lidhur me një fije spangoje vihet në lëvizje rrotulluese sipas planit vertikal (studim i lëvizjes rrethore) Një forcë që detyron trupin të lëvizë sipas një trajektore rrethore quhet forcë rrethore (qendërsynuese). Diskutim i lirë: nëse ndryshojmë masën e gurit, a ndryshon edhe forca dhe shpejtësi e rrotullimit të tij sipas trajektores rrethore. Diskutim në dyshe: Jepni shembuj nga situata reale të lëvizjes së trupave në trajektore rrethore. Cila forcë i detyron trupat të lëvizin në këtë lloj mënyre? A nevojitet forcë më e madhe për të lëvizur sipas një rrethi me rreze më të vogël? Forca centripete mundësohet nga forca të tilla si: forca e gravitetit, e fërkimit ose tensionit. Planetët Hëna dhe satelitët qëndrojnë në orbitë për shkak të forcës së gravitetit. Pyetje Shpjego se çfarë do të thotë forcë qendërsynuese? Një forcë centripete është e nevojshme të mbajë një makinë në lëvizje, çfarë e mundëson atë forcë. Hëna rrotullohet rreth Tokës. a) Çfarë force e mban Hënën të rrotullohet rreth Tokës? b) Mendoni se çfarë do të ndodhte sikur kjo forcë të zhdukej papritur? c) Një nxënës thotë që nuk mund të veprojë asnjë forcë mbi një satelit në orbitë, nëse ai po lëviz me shpejtësi konstante. Çfarë do t i thoshit ju atij? Punë e pavarur: Plotësim i fletës së punës dhe dhe punë e diferencuar pika 2. Vlerësimi nëse: Shpjegon pse disa forca luajnë rolin e forcës rrethore. Detyrë shtëpie: Fletore pune faqe 14.

33 Tema 16: Datë, Klasa Shkencat e natyrës Lënda: Fizikë Veprimtari praktike: Ecim me biçikleta. Shkalla: 3 Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Identifikon forcat penguese gjatë lëvizjes së trupave. Jep shembuj të veprimit të tyre. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Gjen se fërkimi dhe rezistenca e ajrit zvogëlojnë shpejtësinë. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon përdorimin e fërkimit në lëvizjen e objekteve dëmet dhe dobinë e tij. Burimet: Tekste Fizika 7, udhëzuesi për shkencat natyrore. Mjetet: biçikleta, mjedisi sportiv i shkollës. Klasa:VII Situata e të nxënit: Në garë me biçikleta. Vrojtoni lëvizjen e shokut/shoqes në një garë me biçikleta. Çfarë vëreni? fërkim; rezistencë e ajrit. Lidhje me fushat kurikulare: Edukim fizik 7 Demonstrim, vrojtim Demonstrim: Nxënësit kanë marrë biçikleta (4-5), dhe zhvillojnë një garë në mjediset sportive të shkollës. Vrojto lëvizjen e shokut/shoqes. Diskutoni me shokun në dyshe rreth këtyre pyetjeve që ju lindin gjatë vrojtimit të lëvizjes së çiklistëve. Kush e fiton garën? Pse nxënësit lëvizin me shpejtësi të ndryshme? Kush lëviz me shpejtësi më të madhe ato me trup të përkulur apo ato me trupin drejt? Pse? Cilat forca pengojnë lëvizjen e trupit? Vizatoni në fletore një diagram me shigjetë të forcave që veprojnë mbi trupin. A janë forca të baraspeshuara apo jo? Pse? Vlerësimi: Nëse nxënësi jep përgjigje të sakta të pyetjeve të mësipërme. Vlerësime për njëri-tjetrin. Detyrë shtëpie: Vizato shigjetat që paraqesin rezistencën e ajrit që vepron në 3 makinat e Formula Uno, nëse ato janë të vendosura njëra pas tjetrës. 33

34 Tema 17: Datë, Klasa Veprimtari praktike: Ndërtim i një kolovajze (lodër). vëreni? Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Identifikon forcat shtytëse, tërheqëse, gravitetit, peshës së trupit. Jep shembuj të veprimit të tyre. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Përdor mjetet përkatëse për ndërtimin e lodrës. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon se forcat ekzistojnë në çift (veprimkundërveprim). Burimet: Tekste Fizika 7, udhëzuesi për shkencat natyrore. Mjetet: parku i fëmijëve ose mjediset sportive të shkollës, mbështetëse ose paralele e shkollës, litar, një karrige plastike për fëmijë. Situata e të nxënit: Në një park lojërash për fëmijë. Vrojtoni lëvizjen e shokut/shoqes në një kolovajzë. Çfarë Gravitet, peshë, shtytje, tërheqje, baraspeshë. Lidhje me fushat kurikulare: Edukim fizik 7 Demonstrim, vrojtim Demonstrim: Nxënësit kanë marrë me vete mjetet për ndërtimin e kolovajzës. Vrojto lëvizjen e shokut/shoqes në kolovajzë. Diskutoni me shokun në dyshe rreth këtyre pyetjeve që ju lindin gjatë vrojtimit të lëvizjes. Pse nxënësit lëvizin në drejtime para-prapa? Vizato me shigjeta forcat që veprojnë mbi shokun/shoqen tuaj. Cilat forca baraspeshohen? Nëse nuk veprojmë mbi shokun për ta shtyrë atë, pas njëfarë kohe ai/ajo ndalon. Pse ndodh një gjë e tillë? Cilat forca veprojnë në çift në këtë rast? (Provojnë me radhë) Vlerësimi: nëse nxënësi jep përgjigje të sakta të pyetjeve të mësipërme. Vlerësime për njëri-tjetrin. Detyrë shtëpie: Përshkruaj një udhëtim imagjinar me temë: Lëkundem në kolovajzë. 34

35 Tema 18: Datë, Klasa Veprimtari praktike: Ndërtim i një varke kartoni (lodër). Situata e të nxënit: Në det. Vrojtoni lëvizjen e një varke në det Çfarë vëreni? Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Identifikon forcën ngritëse dhe varësinë e saj nga dendësia e rrjedhësit 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Përdor mjetet përkatëse për ndërtimin e varkës lodër. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon se forcat ekzistojnë në çift (veprimkundërveprim). Burimet: Tekste Fizika 7, udhëzuesi për shkencat natyrore. Mjetet: Mjediset sportive të shkollës, fletë kartoni, gërshërë, enë me ujë, kripë, gurë peshash. Forcë ngritëse, shtytje, peshë, rëndesë. Lidhje me fushat kurikulare: Arte, Edukim fizik 7 Demonstrim, vrojtim, nxitja e diskutimit. Demonstrim: Nxënësit kanë marrë me vete mjetet për ndërtimin e varkës prej kartoni. Vrojto lëvizjen e varkës në ujë. Diskutoni me shokun në dyshe rreth këtyre pyetjeve që ju lindin gjatë vrojtimit të lëvizjes. Pse varka pluskon në ujë? Cilat forca veprojnë mbi varkën Vizato me shigjeta forcat që veprojnë mbi varkën. Cilat forca veprojnë në çift në këtë rast? Cilat forca baraspeshohen? Nëse në varkë vëmë disa gurë peshe dhe ajo fundoset çfarë do të thoshit për këtë? Nëse në vend të ujit të pastër përdorim ujë me kripë, varka fundoset më shumë apo më pak? Pse? (Provojeni me radhë) Vlerësimi: nëse nxënësi jep përgjigje të sakta të pyetjeve të mësipërme. Vlerësime për njëri-tjetrin. Detyrë shtëpie: Përshkruaj një udhëtim imagjinar me temë: Lundroj në det. 35

36 Tema 19: Datë, Klasa Shkencat e natyrës Lënda: Fizikë Shkalla: 3 Klasa: VII Përforcim i njohurive për ndërveprimet Situata e të nxënit: Situatat e përgatitura nga temat e mëparshme. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:. 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre: Identifikon llojet e forcave në natyrë, dallon forcat nga njëra-tjetra duke u nisur nga kuptimi shkencor i tyre, dallon forcat e baraspeshuara nga ato të pabaraspeshuara. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Paraqet me shigjetë forcat që veprojnë në një trup. Ndërton diagramin e forcave. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon saktë ndryshimin mes forcave të baraspeshuara dhe të pabaraspeshuara, arsyeton në gjuhën dhe terminologjinë shkencore për rezultatet e nxjerra Burimet: material i përgatitur nga mësuesi nga teksti ekzistues klasa 7 dhe materiale shtesë mësimore Gravitet, peshë, masë, fërkim, rezistencë e ajrit, forcë ngritëse, forca të baraspeshuara, forca të pabaraspeshuara. Lidhje me fushat kurikulare: Gjuhët dhe komunikimi Nxitja e diskutimit, punë në dyshe dhe në grupe Veprimtari 1: Diskutim në dyshe për llojet e forcave në natyrë dhe efektet e tyre. Veprimtari 2: Punë në grup: hartim i një liste me pyetje për grupet e tjera, (orientohen grupet për pyetjet që do të hartojnë rreth: gravitetit, forcave të fërkimit, rezistencës së ajrit, forcës së Arkimedit, forcës rrethore). Veprimtari 3. Zhvillim i një mikrokonkursi me pyetjet e përzgjedhura nga grupet. Veprimtari 4. Vlerësim i grupeve nga njëri tjetri për hartimin e saktë të pyetjeve, saktësinë shkencore të përgjigjeve të dhëna dhe rregullit në komunikim. Vlerësimi me komente pa notë, sepse është orë përforcuese e njohurive. 36

37 Tema 20: Datë, Klasa Përsëritje: Çfarë mësuam? Situata e të nxënit: Situatat e përgatitura nga temat e mëparshme Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:. 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre: Identifikon llojet e forcave në natyrë, dallon forcat nga njëra-tjetra, duke u nisur nga kuptimi shkencor i tyre, dallon forcat e baraspeshuara nga ato të pabaraspeshuara. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Paraqet me shigjetë forcat që veprojnë në një trup. Ndërton diagramin e forcave, 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon saktë ndryshimin mes forcave të baraspeshuara dhe të pabaraspeshuara, arsyeton në gjuhën dhe terminologjinë shkencore për rezultatet e nxjerra. Burimet: material i përgatitur nga mësuesi nga teksti ekzistues klasa 7, dhe materiale shtesë mësimore gravitet, peshë, masë, fërkim, rezistencë e ajrit, forcë ngritëse, forca të baraspeshuara, forca të pabaraspeshuara. Lidhje me fushat kurikulare: Biologji, Matematikë. Punë e pavarur Mësimi zhvillohet duke zhvilluar një vlerësim me listë kontrolli rreth njohurive të marra për: 1-Çfarë ju bën forca e gravitetit të gjithë trupave në Tokë? 2-Me cilën njësi matet pesha? Po forca e rëndesës? 3-Nëse e dimë masën e trupin në kilogram (kg), si mund ta gjejmë peshën e tij në Njuton (N)? 4-Si mund të tregoni madhësinë dhe drejtimin e një force? 5-Imagjinoni një njeri të ulur në një kolltuk, cilat janë forcat që veprojnë kur ai është në ekuilibër? Vizatojini ato (paraqiti me shigjetë). 6-Ç ndodh me trupin, në qoftë se të gjitha forcat që veprojnë mbi të, janë të baraspeshuara? 7-Çfarë i pengon trupat të lëvizin në ajër dhe ujë? 8-Çfarë i mban trupat të notojnë (qëndrojnë pezull) në ajër dhe në ujë? 9-Si quhet forca që bën të mundur që anija të mos fundoset? 10-Një vajzë mati me dinamometër forcën tërheqëse që duhej për të lëvizur një kuboid prej druri mbi një tryezë druri. Ajo ishte 5 N. Si mendoni, a do të ndryshojë forca e tërheqjes së kuboidit nëse mbi tryezë vendosim një pllakë xhami? Nëse po do të rritet apo do të zvogëlohet? 11-Mbi një trup veprojnë në kahe të kundërt dy forca me madhësi përkatësisht 8N dhe12n. Sa do të jetë forca rezultante që vepron mbi trupin? 12-Ç janë forcat rrethore, ku veprojnë ato? Ç janë forcat e elasticitetit? Po tensioni i fijes ç është? 13-Gjeni forcën e rëndesës për trupin e varur në çengel me masë m=13kg. Në bazë të përgjigjeve të nxënësve evidentohen dobësitë dhe planifikohet puna e diferencuar. Vlerësimi për zhvillimin e pyetjeve sipas listës së kontrollit. 37

38 Tema 21: Datë, Klasa Ç është energjia? Situata e të nxënit: Në ecje të ngadaltë. A na nevojite më shumë energji për të ecur ngadalë apo kur vrapojmë Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Përshkruan se nga e marrim energjinë, njeh njësitë matëse të energjisë. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Përdor njësitë matëse të energjisë. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Vlerëson rëndësinë e përdorimit të energjisë Burimet: material i përgatitur nga mësuesi, foto të ndryshme nga teksti ekzistues klasa 7. Energji, xhaul, kiloxhaul, karburant, qymyr, naftë. Lidhje me fushat aurikulare: Biologji. Nxitja e diskutimit, punë individuale, punë e diferencuar Mësimi fillon me pyetjen e parashikuar në situatë, dhe më pas kalohet në diskutim duke u mbështetur në pyetje të tilla si: Nga e merrni energjinë që ju duhet për të ngarë një biçikletë? Po makinat nga e marrin energjinë? Nëse na mungojnë monedhat a mund të blejmë gjërat që na duhen? A mendoni se energjia është e ngjashme me monedhat? Shpjegoj se njësia matëse e energjisë është xhaul ( J ) dhe se 1 KJ =1000J, energjinë nuk e marrim vetëm nga ushqimet që hamë,por edhe nga lënda djegëse, energjia elektrike etj. Punë e pavarur Plotësim i fletës së punës dhe Shpjegoj se karburantet fosile, ashtu si ushqimi, janë rezerva energjie. Punë e diferencuar: Krahaso; ngjashmëritë rreth karburanteve fosile dhe ushqimit, si dhe përdorime të tyre. Vlerësimi nëse nxënësit shpjegojnë kuptimin mbi energjinë dhe njësinë matëse të saj. Detyrë shtëpie: Fletore pune faqe nr

39 Tema 22: Datë, Klasa Energjia e Diellit? Situata e të nxënit: Në klasë. Nga vjen energjia e ushqimit që hamë? Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Përshkruan pse energjia e ushqimit vjen nga Dielli. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Shpjegon metoda të prodhimit të elektricitetit Fotosintezë, karburante fosile, naftë krudo, hidroelektricitet, celula diellore, panele diellore. nga energjia diellore. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Vlerëson rëndësinë e energjisë diellore. Burimet: material i përgatitur nga mësuesi, foto të ndryshme nga teksti ekzistues klasa 7, postera Lidhje me fushat kurikulare: Biologji. Nxitja e diskutimit, punë në grup Veprimtari 1. Ndahet klasa në grupe, ku secili grup ka përgatitur një poster që paraqet rëndësinë e Diellit për prodhimin e ushqimit, karburantit dhe elektricitetit. Plotësim i fletës së punës Rikujto procesin e fotosintezës. Nxënësit lexojnë tekstin dhe plotësojnë tabelën: Di Dua të di Mësova Shpjegoj paqartësitë që kanë fëmijët gjatë leximit të tekstit. Punë e pavarur: Plotësim i ushtrimeve në tekstin e nxënësit. Disa pallate ose shtëpi banimi private kanë në tarracat e tyre panele diellore, a mund të tregoni përse shërbejnë? Shpjegoj paqartësitë e nxënësve. Pyetje për diskutim: Një nxënës mendon se hidroelektricitet do të thotë të fitosh energji nga uji. A është i saktë ai? Çfarë do t i thoni? Vlerësimi nëse nxënësit shpjegojnë kuptimin mbi energjinë dhe njësinë matëse të saj. Detyrë shtëpie: Fletore pune faqe nr

40 Tema 23: Datë, Klasa Llojet e energjisë. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Emërton lloje të ndryshme të energjisë. dallon llojet e energjive nga njëra-tjetra duke identifikuar burimin që e prodhon atë lloj energjie 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Jep shembuj me situata me lloje të ndryshme të energjisë. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Vlerëson rëndësinë e llojeve të ndryshme të energjisë dhe përdorimit të tyre në jetën e përditshme. Situata e të nxënit: Në lëvizje, gatuajmë, në një festë me shumë drita, etj. Procese që na bëjnë të mendojmë për lloje energjie. Energji potenciale, energji kinetike, potenciale elastike,termike, kimike, bërthamore, zanore, drite Burimet: material i përgatitur nga mësuesi, foto të Lidhje me fushat kurikulare: ndryshme nga teksti ekzistues klasa 7. Biologji. Lojë në grupe 4 ose 5 nxënës, diskutim Veprimtari 1. Mësimi fillon me situatën e parashikuar ku ju kërkohet nxënësve të listojnë në fletoren e tyre disa lloje të energjisë që ato njohin dhe të përcaktojnë edhe burimin e energjisë. Veprimtari 2. Më pas nxënësit lexojnë çfarë kanë shkruar dhe shpjegojnë për secilën energji çfarë dinë. Në tabelë plotësohen të gjitha llojet e energjive: potenciale zanore kimike kinetike Energjia bërthamore Veprimtari 3. Ju shpjegohet nxënësve se përveç këtyre llojeve të energjive që ata dinë ekzistojnë edhe energji të tjera si: energjia potenciale, energjia potenciale elastike dhe energjia kinetike. Veprimtari 4. Pyetje që bëhen: Për çfarë na nevojitet energjia? Në formën e kujt vjen energjia e Diellit te ne? Po energjia e një instrumenti muzikor në formën e kujt vjen te ne? Pse kemi nevojë për energjinë e qiririt apo të Diellit? Punë e pavarur: Plotësohet fleta e punës Situata quhet e realizuar nëse nxënësit nëse dallojnë llojet e energjive nga njëra-tjetra dhe identifikojnë burimet e tyre. Vlerësimi për diskutimet, përgjigjet individuale dhe zhvillimin e punës së pavarur. Detyrë shtëpie: Fletore pune faqe nr potenciale dritë termike

41 Tema 24: Datë, Klasa Situata e të nxënit: Në një hidrocentral. Përshkrimi kontekstual i situatës:në shtëpitë Energjia, llojet, përdorimet tona përdorim kryesisht energjinë elektrike për nevojat tona, po të mos kishim hidrocentrale si do Projekt. (Ora e parë) ta zgjidhnim mungesën e kësaj energjie, a kemi mundësi të tjera? Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Emërton lloje të Energji kimike, elektrike, ndryshme të energjisë, jep shembuj me situata me lloje të ndryshme të energjisë, dallon llojet e energjive nga njëra-tjetra duke identifikuar burimin që e prodhon atë lloj energjie. kinetike, potenciale, 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore.paraqet bërthamore, me diagram shndërrimet e energjisë, jep shembuj nga situata të jetës elektromagnetike, dri- së përditshme të shndërrimeve të energjisë nga një formë në një formë tjetër dhe vlerëson rëndësinë e shndërrimeve të energjisë. tore, zanore, 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Vlerëson burim energjie rëndësinë e energjisë dhe përdorimit të saj. etj. Burimet: interneti faqja wikipedia për diagrame të energjisë, enciklopedi shkencore. Lidhje me fushat kurikulare: TIK Punë në grup Ndahet klasa në grupe dhe ju jepen detyrat secilit grup: Grupi i parë: Të përshkruajë shndërrimet e energjisë që ndodhin në hidrocentral që nga momenti i rënies së ujit nga lartësia deri në vënien në punë të pajisjeve në shtëpitë tona. Grupi i dytë: Të tregojë shndërrimet e energjisë që ndodhin që nga burimi Dielli deri në pajisjet tona. Grupi i tretë: Të formojë disa situata ku tregohen disa lloje të energjisë dhe burimet e tyre. Grupi IV: Të vlerësojë rëndësinë e energjisë për përdorimet e saj duke krijuar një ese shkencore. Grupet 1, 2 dhe 3 të paraqesin me skemë shndërrimet e energjisë si modeli më poshtë: E potenciale e ujit+ E kinetike E mekanike e turbinës E elektrike E dritore E mekanik E termike Situata quhet e realizuar nëse nxënësi harton diagramet e shndërrimit të energjisë në situata të ndryshme dhe vlerëson rëndësinë e energjisë dhe llojeve të saj. Vlerësimi i projektit për punën në grup, saktësinë e paraqitjes së skemave të shndërrimit etj. Detyrë shtëpie: Për orën e dytë të projektit të përgatiten për të zhvilluar një prezantim për temën, duke u përqendruar në llojet dhe përdorimet e energjisë. 41

42 TEMA 25: Datë, Klasa Shkencat e natyrës Lënda: Fizikë Shkalla: 3 Klasa:VII Energjia, llojet, përdorimet Projekt. (Ora e dytë) Situata e të nxënit: Në një hidrocentral. Përshkrimi kontekstual i situatës: Në shtëpitë tona përdorim kryesisht energjinë elektrike për nevojat tona, po të mos kishim hidrocentrale si do ta zgjidhnim mungesën e kësaj energjie, a kemi mundësi të tjera? Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre emërton lloje të ndryshme të energjisë, jep shembuj me situata me lloje të ndryshme të energjisë, dallon llojet e energjive nga njëra-tjetra duke identifikuar burimin që e prodhon atë lloj energjie. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore.paraqet me diagram shndërrimet e energjisë, jep shembuj nga situata të jetës së përditshme të shndërrimeve të energjisë nga një formë në një formë tjetër dhe vlerëson rëndësinë e shndërrimeve Energji kimike, elektrike, potenciale, kinetike, bërthamore, elektromagnetike, dritore, zanore, burim energjie etj. të energjisë. 3.Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. vlerëson rëndësinë e energjisë dhe përdorimit të saj. Burimet: interneti faqja wikipedia për diagrame të energjisë, enciklopedi shkencore, laptop, videoprojektor. Lidhje me fushat kurikulare: TIK, matematikë Prezantim i punimeve të nxënësve Prezantohen punët e secilit grup: Grupi i parë: Prezanton shndërrimet e energjisë që ndodhin në hidrocentral që nga momenti i rënies së ujit nga lartësia deri në vënien në punë të pajisjeve në shtëpitë tona. Grupi i dytë: Prezanton shndërrimet e energjisë që ndodhin që nga burimi Dielli deri në pajisjet tona. Grupi i tretë: Prezanton situatat ku tregohen disa lloje të energjisë dhe burimet e tyre. Grupi IV: Vlerëson rëndësinë e energjisë për përdorimet e saj duke e prezantuar me anë të eseve që kanë përgatitur. Secili prej grupeve zhvillon pyetje grupeve të tjera dhe vlerësojnë punën e njëri-tjetrit. Vlerësimi i projektit për saktësinë e paraqitjes së projektit sipas detyrës së dhënë duke u fokusuar në rezultatet e të nxënit. 42

43 Tema 26: Datë, Klasa A,B Panairi i portofolit Situata e të nxënit: Në bankë çdo nxënës ekspozon punimet e portofolit të tij, shikon punimet e shokut, shoqes. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:. 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre Përshkruan shkurtimisht përmbajtjen e portofolit, identifikon punimet, detyrat më të mira, më të realizuara. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Ndërton portofolin si model të përmirësimit të tij nëpërmjet detyrave të klasës, shtëpisë, projektit. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Vlerëson rëndësinë e plotësimit të portofolit, duke paraqitur saktë dhe me estetikë çdo detyrë. Panair, portofol. Burimet: Detyrat e punuara në klasë, Lidhje me fushat kurikulare: shtëpi, detyra e përsëritje, projekti etj. Gjuha dhe komunikimi, Arti pamor,tik. Vrojtim i portofoleve të nxënësve, vlerësimi i portofoleve më të mira. Nxënësit vëzhgojnë sipas grupeve dyshe ndërtimin e portofoleve të grupeve të tjerë të klasës. Mbajnë shënime për cilësitë e tyre. Diskutojnë me njëri-tjetrin, shkëmbejnë portofolet e tyre për të parë më mirë realizimin e çdo detyre. Nga gjithë portofolet e klasës shpallin portofolet më të mira. Shprehin mendimet e tyre në lidhje me portofolet e zgjedhura. Detyrë shtëpie: Plotësimi i detyrave të portofolit për nxënësit, që mund të kenë mangësi. 43

44 Tema 27: Datë, Klasa Përforcim i njohurive Situata e të nxënit: Situatat e përgatitura nga temat e mëparshme Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:. 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre: Identifikon llojet të ndryshme të energjisë dhe përdorime të saj. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Paraqet me vizatim disa shndërrime të energjisë duke u nisur nga energjia diellore 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon saktë ndryshimin mes llojeve të ndryshme të energjive, Energji, energji diellore, energji termike, energji zanore, energji elektrike, energji elektromagnetike, energji mekanike etj. arsyeton në gjuhën dhe terminologjinë shkencore për rezultatet e nxjerra. Burimet: material i përgatitur nga mësuesi nga teksti ekzistues klasa 7, dhe materiale shtesë mësimore Lidhje me fushat kurikulare: Gjuhët dhe komunikimi Nxitja e diskutimit, punë në dyshe dhe në grupe Veprimtari 1: Diskutim në dyshe për llojet e energjive që ata njohin. Veprimtari 2: Punë në grup: hartim i një liste me pyetje për grupet e tjera, (orientohen grupet për pyetjet që do të hartojnë rreth: energjisë, llojeve të energjisë, energjisë diellore, përdorimeve të energjisë në jetën e përditshme). Veprimtari 3. Zhvillim i një mikrokonkursi me pyetjet e përzgjedhura nga grupet. Veprimtari 4. Vlerësim i grupeve nga njëri-tjetri për hartimin e saktë të pyetjeve, saktësinë shkencore të përgjigjeve të dhëna dhe rregullit në komunikim. Vlerësimi me komente pa notë sepse është orë përforcuese e njohurive. Detyrë shtëpie: Përshkruani me pak fjalë: Mendoni sikur të mungonte energjia e Diellit, çfarë do të ndodhte? 44

45 Tema 28: Datë, Klasa Test përmbledhës nr 1: Shtator- Dhjetor/ Tematika: Ndërveprimet Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temave mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre: Identifikon llojet e forcave në natyrë, dallon forcat nga njëra-tjetra duke u nisur nga kuptimi shkencor i tyre, dallon forcat e baraspeshuara nga ato të pabaraspeshuara. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Paraqet me shigjetë forcat që veprojnë në një trup. Ndërton diagramin e forcave, përdor formulat për njehsimin forcën e rëndesës, elasticitetit dhe atë të Arkimedit. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon saktë ndryshimin mes forcave të baraspeshuara dhe të pabaraspeshuara, arsyeton në gjuhën dhe terminologjinë shkencore për rezultatet e nxjerra. Tabela e specifikimeve të Testit përmbledhës nr 1/ klasa VII Kompetencat e fushës Tematika: Ndërveprimet Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre 40 % Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore 40 % Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës 20 % Pikë Pyetje Llojet e forcave Paraqitja e forcave Baraspesha e forcave Rezistenca e ajrit Forca e fërkimit Forca rrethore Forca e rëndesës Forca e elasticitetit Forca e Arkimedit Totali në pikë dhe pyetje Tabela e vlerësimit të testit Konkluzione: 45

46 Tema 29: Datë, Klasa Tejçimi i energjisë Situata e të nxënit: Në një koncert me violinë. (violina tejçon energjinë në veshët tanë) Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre Dallon ndryshimin, shndërrimin dhe transmetimin e energjisë. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Paraqet me skema si tejçohet energjia. 3.Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. jep shembuj nga situata të jetës së përditshme të shndërrimeve të energjisë nga një formë në një formë tjetër dhe vlerëson rëndësinë e shndërrimeve të energjisë. Burimet: interneti faqja wikipedia për skema të energjisë, enciklopedi shkencore, materiale të përzgjedhura nga mësuesi, Fizika 7 Oxford. Energji elektrike, elektromagnetike, dritore, zanore, burim energjie, tejçim, ndryshim, shndërrim Lidhje me fushat kurikulare: Arte. Diskutim, demonstrim, punë e pavarur Mësimi fillon me situatën e të nxënit:trego llojet e energjisë dhe çfarë ndodh me të? (30 sekonda kohë). Veprimtari: Vizatohet një skemë: E kimike E elektrike E drite E termike Kërkohet që nxënësit të shpjegojnë kujt i përket kjo skemë dhe çfarë mund të thonë për tejçimin, ndryshimin dhe shndërrimin në këtë rast. Pyetje për diskutim: 1. Çfarë tregon një skemë e energjisë? 2. Vizato një skemë të shndërrimit të energjisë për një nxënës që luan me llastiqe. 3. Përshkruani shndërrimin e energjisë në: a) një kazan elektrik; b) një pishtar; c) një fëmijë në notim. 4 Një fëmijë në një shesh lojërash ngjitet deri në majën e një rrëshqitëseje. Ajo rrëshqet poshtë dhe ndalon. Vizatoni një skemë të shndërrimit të energjisë për të treguar këtë. Punë e pavarur: Plotësim i fletës së punës Punë suplementare: Vizatoni një diagram të shndërrimit të energjisë për një pamje televizive që fillon me Diellin. Theksoj se: Një skemë e shndërrimit të energjisë tregon ndryshimet e energjisë në një proces ose pajisje. Detyrë:. Jepni shembuj nga situata të jetës së përditshme të shndërrimeve të energjisë nga një formë në një formë tjetër dhe vlerësoni rëndësinë e shndërrimeve të energjisë. Vlerësimi: Për dallimin ndërmjet ndryshimit, shndërrimit dhe transmetimit të energjisë, ndërtimin e skemave të tejçimit të energjisë. Detyrë shtëpie: fletore pune faqe

47 Tema 30: Datë, Klasa Shndërrime të energjisë. Situata e të nxënit: Dëgjimi i një kënge. Një këngë dëgjohet në radio më bateri. Radio shndërron energjinë kimike të depozituar në bateri në energji të tingullit që vjen në veshët tanë. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre kupton si paraqiten me diagram shndërrimet e energjisë. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore aftësohet për të hartuar diagramin e shndërrimit të energjisë. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. jep shembuj nga situata të jetës së përditshme të shndërrimeve të energjisë nga një formë në një formë tjetër dhe vlerëson rëndësinë e shndërrimeve të energjisë. Burimet: interneti faqja wikipedia për diagrame të energjisë, teksti ekzistues fizika material i përgatitur nga mësuesi. shndërrim Lidhje me fushat aurikulare: Arte. Punë në dyshe, punë individuale Mësimi zhvillohet me situate të ndryshme të dhëna nga nxënësi dhe mësuesi. Situate 1. Një këngë dëgjohet në radio më bateri. Radio shndërron energjinë kimike të depozituar në bateri në energji të tingullit që vjen në veshët tanë. Shpjegoj se: Skemat e tejçimit të energjisë janë një mënyrë e dobishme për të treguar ndryshimet e energjisë. Në situatën 1, skema tregon se energjia kimike është shndërruar në energji elektrike dhe më pas në energji zanore: E kimike E elektrike E zanore Jepni shembuj ku energjia kimike shndërrohet në energji elektrike dhe pastaj në termike. Ndërto skema për këto shndërrime: energjia kimike shndërrohet në energji të lëvizjes dhe energji termike; energjia e lëvizjes në energji elektrike, dritore, zanore; energjia bërthamore shndërrohet në energji kimike kjo në elektrike, në mekanike, termike etj. Punë dyshe Detyrë 1. Përshkruani shndërrimin e energjisë për një fëmijë qe ngjitet në një kodër me biçikletë dhe pastaj zbret poshtë. Detyrë 2. Përshkruani shndërrimin e energjisë duke u nisur nga karburanti që digjet në një makinë. Detyrë 3. Vizatoni një skemë të shndërrimit të energjisë për një top që përshkon një trajektore të lakuar. Situata quhet e realizuar nëse nxënësi harton skemat e shndërrimit të energjisë në situate të ndryshme dhe vlerëson rëndësinë e këtyre shndërrimeve. Vlerësimi i punë në dyshe për përshkrimin e shndërrimeve të energjisë dhe hartimit të skemave të shndërrimeve me anë të vizatimeve. Detyrë shtëpie: Trego ndryshimet e energjisë në një proces ose pajisje. 47

48 Tema 31: Datë, Klasa 48 Ruajtja e energjisë (LRE) Situata e të nxënit: Në një market. (Krahason energjinë me sasinë e monedhave në xhep, një pjesë të të cilave i shpenzon.) Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Identifikon shndërrime të energjisë nga një lloj në një lloj tjetër. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Formulon ligjin e ruajtje së energjisë. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon si zbatohet ligji i ruajtjes së energjisë në situata të ndryshme. Burimet: Teksti Fizika 7 Oxford, udhëzuesi i mësuesit, fletore pune. Mjete: enë qelqi, ujë i ngjyrosur, etiketa me ngjyrë. Energji e dobishme, energji e humbur, rendiment, burimet e energjisë. Lidhje me fushat kurikulare Gjuhët dhe komunikimi. Punë në grup, demonstrim, diskutim, punë në dyshe Mësimi fillon me përshkrimin e situatë: Në një market shkojmë për të blerë gjërat për të cilat kemi nevojë. Kemi planifikuar shumën e lekëve që do të shpenzojmë. Nëse kemi 700 lekë dhe shpenzojmë 630 lekë, a do të thotë se sasia e lekëve që shpenzuam humbi nga xhepi ynë? Në çfarë u shndërruan lekët që shpenzuam. Shpjegoj shndërrimin e energjisë nga një formë në tjetrën ose kalimin e saj nga një trup në tjetrin (LRE). Demonstrim: në një enë qelqi me ujë vendosim dy etiketa me emërtimet bateri dhe energji kimike, ndërsa dy enët e tjera kanë emërtimet energji drite dhe energji termike, ujin me ngjyrë nga ena e parë e hedhim një pjesë në enën e dytë dhe pjesën tjetër në enën e tretë. Diskutim: Ky model tregon se energjia nuk mund të krijohet apo të zhduket, por ka ndryshuar formën e saj. Punë në dyshe: plotësim i fletës së punës Ndaj klasën në grupe ku secili grup do të zhvillojë detyrat si më poshtë: Grupi i parë: Prezanton shndërrimet e energjisë që ndodhin në termocentral, duke filluar që nga lënda e djegshme deri te një pajisje elektro-shtëpiake që ata dëshirojnë. Vizaton dhe skemën e shndërrimeve. Grupi i dytë: Prezanton shndërrimet e energjisë që ndodhin që nga burimi Dielli deri në pajisjet tona. Vizaton dhe skemën e shndërrimeve. Grupi i tretë: Prezanton situatat ku tregohen disa lloje të energjisë dhe burimet e tyre. Grupi IV: Vlerëson rëndësinë e energjisë për përdorimet e saj, duke e prezantuar me anë të eseve që kanë përgatitur. Secili prej grupeve zhvillon pyetje për grupet e tjera dhe më pas vlerësojnë punën e njëri-tjetrit. Situata quhet e realizuar nëse nxënësi paraqet me skemë shndërrimet e energjisë, jep shembuj nga situata të jetës së përditshme të shndërrimeve të energjisë nga një formë në një formë tjetër dhe vlerëson rëndësinë e shndërrimeve të energjisë. Vlerësimi Vlerësojnë punën e grupeve. Detyrë: fletore pune faqe 19

49 Tema 32: Datë, Klasa Energjia potenciale gravitacionale dhe energjia kinetike. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre Identifikon energjinë potenciale gravitacionale si energji e lartësisë dhe energjinë kinetike si energji e lëvizjes. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Paraqet shembuj që përfshijnë shndërrime të energjisë kinetike në potenciale dhe anasjelltas. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Diskuton situata nga jeta reale, ku energjia kinetike rritet ose zvogëlohet, duke argumentuar shkaqet pse ndodh kjo. Situata e të nxënit: Në gara sportive hedhje së larti. (atleti hidhet lart dhe bie poshtë, pse?) Energji potenciale gravitacionale, energji kinetike. Burimet: Fizika 7 Oxford, fletore pune. Lidhje me fushat Mjete: Top, fije spangoje, sfera, vizore, foto. kurikulare: Edukim fizik Diskutim, demonstrim, vrojtim Mësimi fillon duke ju prezantuar nxënësve një foto të një atletit që hidhet së larti. Pyetje për diskutim: Pse atleti pasi ngjitet deri në një farë lartësie h bie përsëri poshtë? Cila forcë vepron mbi atletin? Forca e rëndesës G. A do të thotë kjo se mbi atletin kryen punë në rastin kur ai bie poshtë? Po, sepse mbi atletin vepron forca e rëndesës dhe e zhvendos atë nga lartësia h në tokë. Cila forcë e kryen këtë punë mbi atletin? G. Sa është E pg që zotëron atleti pasi bie poshtë? = 0, ku shkoi kjo energji? Demonstrim Dy sfera të njëjta dhe një vizore, me anë të vizores vëmë në lëvizje sferën e parë, e cila godet të dytën që është në prehje, duke e vënë atë në lëvizje. Pyetje për diskutim: A do të thotë kjo që sfera 1 ka kryer punë mbi sferën 2. Si e kuptoni këtë? A do të thotë kjo se sfera 1 zotëron energji? Pse? Shpjegoj se: Energjia kinetike është energjia që zotëron trupi gjatë lëvizjes së tij. Demonstrim: Vrojtim i lëvizjes së një lavjerrësi të formuar nga një top të varur të një fije. Pse E k zvogëlohet, ku shkon energjia e humbur? Punë e pavarur: Plotësim i fletës së punë dhe Vlerësimi për nxënësin nëse: Identifikon energjinë potenciale gravitacionale si dhe energjinë kinetike, shpjegon kuptimin e energjisë e tyre. Detyrë shtëpie: Fletore pune faqe

50 Tema 33. Datë, Klasa Shndërrime të energjisë E pg dhe E k Situata e të nxënit: Në lojë basketbolli. (Luajmë me top, godasim topin me dorë pasi largojmë dorën topi nuk ngjitet më në të njëjtën lartësi, a mund të përshkruani shndërrimet e energjisë në këtë rast?) Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Dallon energjinë Shndërrim, tejçim (transmetim) kinetike nga ajo potenciale. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Paraqet me skema shndërrimet e energjisë potenciale në kinetike dhe anasjelltas. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon me shembuj nga situata të jetës së përditshme shndërrime të energjisë nga një formë në një formë tjetër dhe vlerëson rëndësinë e shndërrimeve të energjisë. Burimet: Fizika 7, Fletore pune. Mjete: top, suste, top pingpongu. 50 Lidhje me fushat kurikulare: sporte Nxitje e diskutimit, bashkëbisedim, veprimtari praktike (demonstrim), punë me gjithë klasën, lojë Mësimi fillon me lojë: Luajmë me top, godasim topin me dorë pasi largojmë dorën topi nuk ngjitet më në të njëjtën lartësi, a mund të përshkruani shndërrimet e energjisë në këtë rast? Vizato skemën e shndërrimeve të energjisë në këtë rast. E pg E kinetike E p elastike + E kinetike E pg Diskutim i lirë: Përshkruaj situata reale ku kemi shndërrime të energjisë. Punë dyshe: Përgatit për shokun një shndërrim të energjisë potenciale gravitacionale në lloje të tjera të energjisë dhe jepi atij të ndërtojë skemën e shndërrimit, vlerëso përgjigjen e shokut. Demonstrim: Një sustë e ngjeshur vë në lëvizje një top pingpongu të fiksuar në skajin e saj. Ndërto skemën e shndërrimeve në këtë rast. Punë në grup: Paraqitni në një poster disa shembuj të shndërrimeve të energjisë dhe prezantojini me grupet e tjera. Vlerësimi i punë në dyshe për përshkrimin e shndërrimeve të energjisë dhe hartimit të diagrameve të shndërrimeve me anë të vizatimeve. Detyrë shtëpie: Trego shndërrimet e energjisë në një lavjerrës. Ndërto skemën e shndërrimeve për disa pozicione të tij.

51 Tema 34: Datë, Klasa Situata e të nxënit: Në lojë basketbolli, Topi i basketbollit kur përplaset në tokë ngjitet përsëri lart, Energjia potenciale elastike dhe pasi largojmë dorën tonë, lartësia e ngjitjes sa vjen dhe zvogëlohet, A do të thotë kjo se nuk është i vërtetë ligji i ruajtjes së energjisë, ku shkon energjia potenciale dhe kinetike që zotëron topi? Në çfarë energjie shndërrohet? Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:. energji potenciale elastike, shformim elastik 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre Përshkruan situata ku energjia potenciale elastike rritet ose zvogëlohet 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Shpjegon kuptimin e energjisë potenciale të elasticitetit, 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Vlerëson rëndësinë e shndërrimeve të energjisë. Burimet: Fizika 7, fletore pune Lidhje me fushat aurikulare: Mjete: top, sustë, trup çfarëdo, llastik, tullumbace. Edukim fizik. Nxitje e diskutimit, bashkëbisedim, veprimtari praktike (demonstrim), punë e diferencuar, punë individuale Mësimi zhvillohet duke zhvilluar disa veprimtari të njëpasnjëshme: 1. Tërheqim një sustë pastaj e lëmë të lirë; 2. Fryjmë një tullumbace; 3. Luajmë me top në dysheme. Pyetje për diskutim: A shformohet susta? Pse ajo merr formën e mëparshme? Pse tullumbacja zmadhon përmasat kur e fryjmë? Sa zgjat zmadhimi i përmasave të tullumbaces? Çfarë energjie zotëron topi në fillim? Po kur bie poshtë? Pse topi sa vjen dhe e zvogëlon lartësinë e ngjitjes? A humbet një pjesë e energjisë apo shndërrohet? A shformohet topi? Pse ai merr formën e mëparshme? Cila forcë e kthen topin në gjendjen e mëparshme? Nga kush varet forca e elasticitetit? Rikujto forcat elastike në një sustë. Ndërto skemën e shndërrimeve për topin që godet dyshemenë. Ndërto grafikun për rezultatet e fletës së punës Shpjegoj se në bazë të llojit të bashkëveprimit merr emrin edhe E pg ose E pe. A janë të rëndësishme shndërrimet e energjisë? Pse? Argumento. Punë me grup: Një sportiste bën hedhje me anë të kordonit elastik nga ura, duke u mbështetur në figurë. Përcakto shndërrimet e energjisë në pika të ndryshme të lëvizjes që kryen ajo (plotësim i fletës së punës). Detyrë praktike: Ndërtoni një hark me shufër elastike dhe trego shndërrimet që ndodhin kur e tërhiqni atë. Punë e diferencuar: llogarit energjinë e humbur për një seri të përplasjeve të topit Vlerësimi për nxënësin nëse: Përshkruan situata ku energjia potenciale e elasticitetit rritet ose zvogëlohet, Shpjegon kuptimin e energjisë potenciale të elasticitetit, Vlerëson rëndësinë e shndërrimeve të energjisë. Detyrë shtëpie: Fletore pune faqe

52 PLAN DITOR Tema 35-36: Datë, Klasa Propozim idesh-studim shkencor Situata e të nxënit: Në orët mësimore të shkencave të natyrës. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Tregon si bëhet plani i një kërkimi për të provuar një parashikim në shkencë. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Përshkruan mënyrat për gjetjen e përgjigjeve të pyetjeve në shkencë. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon dhe vlerëson veprimet për të studiuar një çështje. Burimet: Teksti Fizika 7, CD, udhëzuesi për shkencat natyrore, fletorja e punës 52 Pyetje, shpjegime, studim praktik, parashikim. Lidhje me fushat kurikulare: Biologji. Demonstrim, matje, vrojtim, plotësim tabele, analizë. Veprimtari 1: Ju kërkohet nxënësve të përgatisin një grup pyetjesh duke përdorur fjalët: Lëndë fosile, lëndë djegëse, qymyr, energji, shndërrim, parashikim etj. Veprimtari 2. Hartoni një tabelë, ku të tregoni një metodë se si mund t ju përgjigjeni pyetjes së shokut/shoqes. Punë individuale: Përzgjidh një pyetje dhe planifiko një eksperiment për të gjetur përgjigjen. Planifiko studimin sipas fletës së punës Plotësim i fletës së punës Punë në grup bëjnë një poster që përmban: 1. Shtrimin e pyetjeve; 2. Përgjigjet çfarë modeli kanë zgjedhur; 3. Studimin praktik; 4. Konkluzionet. Demonstrim: mund të provoni të studioni për pyetjen e Luizës: Cila lëndë djegëse e ngroh ujin më shpejt? Analizojnë listën e gjërave për përmirësim dhe përgatisin listën për studimin e radhës. Vlerësimi për nxënësit për shtrimin e pyetjeve, studimin praktik dhe modeli e zgjedhur për hulumtim. Detyrë shtëpie: Fletorja e punës faqe 22.

53 PLAN DITOR Tema 37: Datë, Klasa Propozim idesh- vrojtimet dhe modelet Situata e të nxënit: Në orët mësimore të shkencave të natyrës. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Njeh disa mënyra për të gjetur përgjigjet e pyetjeve në shkencë. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Shpjegon se si vendoset për pyetjen që do të studiohet. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon dhe vlerëson veprimet për të studiuar një çështje. Burimet: Teksti Fizika 7, CD, udhëzuesi për shkencat natyrore, fletorja e punës. Vëzhgime, modele, studim në terren. Lidhje me fushat aurikulare: Biologji. Demonstrim, matje, vëzhgim, plotësim tabele, analizë. Veprimtari 1: Ju kërkohet nxënësve të paraqesin në tabelë pyetje të përshtatshme dhe pyetje të papërshtatshme për studim në terren dhe të shpjegojnë arsyet e kësaj përzgjedhjeje. Pyetje e përshtatshme për studim Pyetje e papërshtatshme për studim Me çfarë ushqehet shimpanzeja? Pse shimpanzetë ushqehen më shumë me fara se me insekte Lexojnë tekstin dhe mësojnë për mënyra të tjera që përdorin shkencëtarët për studim. Planifiko studimin sipas fletës së punës Plotësim i fletës së punës 2.8.2, ide të tjera që mund të përdorin nxënësit. Punë në grup bëjnë një poster që ilustron metodën që ata do të përdorin për të studiuar pyetjen që ata kanë zgjedhur. Vlerësimi për nxënësit për zgjedhjen e pyetjeve dhe modeli e zgjedhur për studim praktik. Grupet vlerësojnë njëri-tjetrin. Detyrë shtëpie: Fletorja e punës faqe 23 53

54 Tema 38: Datë, Klasa 54 Llogaritja e energjisë dhe diagrami i Senkit Situata e të nxënit: Në udhëtim me makinë. Mamaja e Mirës e mbush makinën me naftë. Nafta është një rezervë e energjisë kimike. Ata hipin në makinë dhe shkojnë në shkollë. Motori makinës nxehet dhe bën një zhurmë,e cila nuk është e dobishme. Ku shkon energjia kimike e lëndës së djegshme? A është kjo energji e humbur? Cila pjesë e energjisë është e dobishme? A mund të tregojmë me skemë shndërrimet e energjisë në këtë proces? Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore: 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre. Identifikon shndërrime të energjisë. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Aftësohet për të ndërtuar diagramin e Senkit gjatë shndërrimit të energjisë, llogaritë me formulë rendimentin në situata të ndryshme. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Jep shembuj nga situata të jetës së përditshme të shndërrimeve të energjisë në energji të dobishme dhe në energji të humbur, vlerëson rëndësinë e energjisë së dobishme. Burimet: interneti faqja wikipedia për diagramin e energjisë, material i përgatitur nga mësuesi. Diagrami i Senkit, rendimenti, energji e humbur, energji e dobishme. Lidhje me fushat kurikulare: sporte, matematikë, vizatim. Nxitje e diskutimit. Bashkëbisedim. Veprimtari praktike (demonstrim). Punë me gjithë klasën. Punë individuale. Mësimi fillon me situatën e parashikuar: U drejtohen pyetjet nxënësve: Ku shkon energjia kimike e lëndës djegëse? A është kjo energji e humbur? Cila pjesë e energjisë është e dobishme? A mund të tregojmë me diagram shndërrimet e energjisë në këtë proces? Vizato diagramin e shndërrimeve të energjisë në këtë rast (me skemë ose me diagramin e Senkit). Diskutim i lirë: Përshkruaj situata reale ku energjia e harxhuar shndërrohet në energji të dobishme dhe të humbur. Punë dyshe: Përgatit për shokun një shndërrim të energjisë së rrymës elektrike në një llambë fluoreshente dhe jepi atij të ndërtojë diagramin (skemën e shndërrimit), vlerëso përgjigjen e shokut. Demonstrim: Një llambë inkandeshente e lidhim me rrjetin elektrik në klasë. Llamba ndriçon, por pas pak po ta prekim me dorë është e nxehtë. Ç lloj energjie është kjo nxehtësi? E dobishme apo e humbur? Si është kjo energji në lidhje me një llambë fluoreshente? Punë e pavarur: Plotësim i fletës së punës , dhe Punë me grup: Për çdo 100 J të energjisë kimike të harxhuar, motori i makinës ka shndërruar në energji kinetike të lëvizjes 25 J. Llogaritni rendimentin e motorit, duke përdorur formulën: R=(Ed/Eplë) 100%. Vlerësimi i punës në dyshe për përshkrimin e ndryshimeve të energjisë dhe hartimit të diagrameve me anë të vizatimeve, për llogaritjen e rendimentit. Detyrë shtëpie: Shpjegoni pse nuk mund të ekzistojë një makinë që ka rendimentin më të madh se 100%? Fletore pune faqe 24.

55 Tema 39: Datë, Klasa Ushtrime për rendimentin kohë? Pse? Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:. 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre: Shkruan formulën për njehsimin e rendimentit 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Njehson rendimentin e pajisjeve të ndryshme. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon saktë pse makinat kanë rendiment të ndryshëm. Situata e të nxënit: në shtëpi. Dy tharëse flokësh të ndryshme nuk kryejnë të njëjtën punë për të njëjtën rendiment, diagrami i Senkit. Burimet: Fizika 7, materiale shtesë mësimore të përgatitura Lidhje me fushat nga mësuesi. kurikulare: Gjuhët dhe komunikimi. Punë e pavarur, diskutim i lirë, punë dyshe. Veprimtari 1: punë në dyshe. Nxënësit hartojnë një tabelë me disa pajisje që ata kanë në shtëpitë e tyre dhe për secilën prej tyre llogarisni rendimentin kur ju jepet: a) energjia e plotë dhe energjia e humbur; b) energjia e plotë dhe energjia e dobishme. Veprimtari 2: Vizatoni diagramin e Senkit për secilin rast. Punë e pavarur: 1. Nëse një nxënës në rezultatet e tij ka arritur të gjejë se rendimenti i tharëses së flokëve është 110 % çfarë do t i thoni atij/asaj? 2. Gjeni rendimentin e një makine nëse nga djegia e naftës çlirohet 4000J nxehtësi dhe nga kjo 2700J është e humbur. Ndërto diagramin e Senkit për këtë rast. 3. Jepet diagrami i Senkit, 1 kuti ka energjinë 100 J, gjej energjinë e plotë, energjinë e dobishme, energjinë e humbur dhe rendimentin e makinës. 4. Plotësim i fletës së punës. Vlerësimi për shkrimin e saktë të formulës, njehsimet e sakta ndërtimin e diagramit Senki. Detyrë shtëpie: Përshkruani me pak fjalë: Rëndësinë e përdorimit të energjisë elektrike. 55

56 Tema 40: Datë, Klasa Përforcim i njohurive Situata e të nxënit: Situatat e përgatitura nga temat e mëparshme Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:. 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre: Identifikon llojet të ndryshme të energjisë dhe shndërrime të saj. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Energji kinetike, potenciale, rendiment, diagrami i Senkit Paraqet me vizatim diagramin e Senkit dhe skema të shndërrimit të energjisë, formulon ligjin e ruajtjes së energjisë. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Shpjegon saktë ndryshimin mes llojeve të ndryshme të energjive, arsyeton në gjuhën dhe terminologjinë shkencore për rezultatet e nxjerra. Burimet: Fizika 7, materiale shtesë mësimore të përgatitura nga mësuesi. Lidhje me fushat kurikulare: Gjuhët dhe komunikimi Nxitja e diskutimit, punë në grupe, mikrokonkurs. Veprimtari 1: Diskutim në dyshe për llojet e energjive që ata njohin. Veprimtari 2: Punë në grup: hartim i një liste me pyetje për grupet e tjera, Orientohen grupet për pyetjet që do të hartojnë rreth: energjisë, llojeve të energjisë, shndërrimeve të energjisë; ndërtim i skemave për shndërrime të energjisë kinetike në potenciale dhe lloje të tjera të energjisë; ndërtim i diagramit të Senkit; njehsimi i rendimentit me anë të formulës përkatëse. Veprimtari 3. Zhvillim i një mikrokonkursi me pyetjet e përzgjedhura nga grupet. Veprimtari 4. Vlerësim i grupeve nga njëri-tjetri për hartimin e saktë të pyetjeve, saktësinë shkencore të përgjigjeve të dhëna dhe rregullit në komunikim. Vlerësimi me komente pa notë sepse është orë përforcuese e njohurive. Detyrë shtëpie: Përshkruani me pak fjalë: Rëndësinë e përdorimit të energjisë elektrike. 56

57 Tema 41: Datë, Klasa Situata e të nxënit: Në një banesë (ka të Ndërtimi i maketit të panelit diellor instaluar panele diellore). (Ora e parë e projektit) Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:. 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre Përshkruan historikun e ndërtimit të paneleve diellore, identifikon shndërrimet e energjisë në një panel diellor, identifikon pjesët e një paneli. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Ndërton maketin e panelit diellor. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Vlerëson rëndësinë e përdorimit të paneleve diellore, duke vlerësuar ruajtjen e mjedisit nga ndotja si dhe ruajtjen e ekosistemit natyror. Burimet: material i përgatitur nga interneti, enciklopedi shkencore dhe CD dokumentar televiziv. Energji diellore, energji termike, energji elektrike. Lidhje me fushat kurikulare Arte, Edukim fizik. Ekskursion mësimor: Vizitë pranë një kompleksi ku ka të instaluara panele diellore. Nxënësit vëzhgojnë ndërtimin e paneleve diellore Bëjnë foto të tyre. Diskutojnë me njëri-tjetrin për ndërtimin e tyre, pjesët si dhe shndërrimet e energjisë në panelin diellor Detyrë shtëpie: Përgatitja e prezantimeve dhe mjeteve për ndërtimin e maketit të panelit. 57

58 Tema 42: Datë, Klasa Situata e të nxënit: Në klasë. Ndërtimi i maketit të panelit diellor (Ora e dytë e projektit) Energji diellore, energji termike, energji elektrike. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:. 1. Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre Përshkruan historikun e ndërtimit të paneleve diellore, identifikon shndërrimet e energjisë në një panel diellor. 2. Përdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore. Ndërton maketin e panelit diellor. 3. Komunikimi në gjuhën dhe terminologjinë e shkencës. Vlerëson rëndësinë e përdorimit të paneleve diellore, duke vlerësuar ruajtjen e mjedisit nga ndotja si dhe ruajtjen e ekosistemit natyror. Burimet: material i përgatitur nga interneti, enciklopedi shkencore dhe CD dokumentar televiziv. Lidhje me fushat kurikulare: Arte Nxitja e diskutimit, demonstrim Diskutim i lirë: Si ndërtohet paneli diellor? Nxënësit kanë sjellë informacion për llojet e paneleve, përdorimin e tyre dhe përparësitë që kanë. Tregojnë shndërrimet e energjisë në panelin diellor. Ne mund të ndërtojmë një panel diellor. Për të ndërtuar një të tillë na nevojiten: 1. Skeleti ose trupi i panelit. 2. Pasqyra 3. UPA 4. Vida 5. Fishat që lidhin panelet me paketat. 6. Kapëset për të lidhur polet 7. 2 copë paketa elektronike. Marrim pasqyrat dhe i vendosim mbi skeletin ose trupin e panelit. Lidhim pasqyrat te skeleti me anë të vidave dhe lidhim betonin me skeletin me anë të UPA-ve. Pastaj lidhim fishat me paketat elektronike. Tani kemi një panel të bërë vetë. 58 Detyrë shtëpie: Sistemim i dosjeve