СТОПАНСКА КОМОРА НА МАКЕДОНИЈА четврток, 10 мај 2012, Бр. 97 БИЗНИС ИНФО 1. Број 97 од контакт call центар (02)

Transcription

1 СТОПАНСКА КОМОРА НА МАКЕДОНИЈА БИЗНИС ИНФО 1 БИЗНИС ИНФО Ваш деловен соработник во светот на бизнисот Број 97 од контакт call центар (02) Компаниите од Западен Балкан бележат напредок во исполнувањето на стандардите на ЕУ, но... РАЗЛИЧНАТА УСОГЛАСЕНОСТ РАЃА НЕТАРИФНИ БАРИЕРИ РЕЗУЛТАТИ ИНТЕРВЈУ Аргументите на Стопанската комора на Македонија одлучувачки Љупчо Велески, директор на извоз во Витаминка од Прилеп ВЛАДАТА ЈА УКИНА ЗАБРАНАТА ЗА ОТКУП НА СТАРИ МЕТАЛИ! НЕ Е КЛУЧНО КОЈ ПАЗАР СТЕ ГО ОТВОРИЛЕ, ТУКУ ВО КОЈ ТРГОВСКИ СИНЏИР СТЕ СЕ ИНСТАЛИРАЛЕ! СТОПАНСКА КОМОРА НА МАКЕДОНИЈА Osnovana 1922 ECONOMIC CHAMBER OF MACEDONIA Founded 1922

2 2 БИЗНИС ИНФО ПОДВЛЕЧЕНО НЕГАТИВНИ ПОСЛЕДИЦИ ОД КАСТРЕЊЕТО НА КАПИТАЛНИТЕ ИНВЕСТИЦИИ Ако се знае дека со градежништвото се поврзани најмалку 20 други помали гранки, тогаш може со сигурност да се предвиди дека кратењето на капиталните инвестиции ќе предивика пад и во целата економија. Металопреработувачката индустрија, исто така, ќе биде силно погодена, бидејќи таа е директно поврзана со градежништвото. Беше многу тешко и кога не беа предвидени пари за капитални проекти, а сега кога се крати и од тие малку проекти, навистина ќе се одрази негативно врз компаниите. Меѓутоа, уште поголем проблем е што може да почнат да доцнат плаќањата кон оние што веќе ги завршиле проектите. Ние директно не работиме со државата, меѓутоа оние фирми за кои извезуваме се договорна страна на државата и кога на нив ќе им доцни плаќањето, ќе ни доцни и нам. Кога ќе се земе колку подизведувачи имаат тие фирми што работат за државата, воопшто не оди на добро работата. Фирмите најмногу ги плаши повратот на ДДВ и евентуалните доцнења кои може да се случат ако полнењето на Буџетот не оди како што треба. (Аце Антевски, директор на Раде Кончар Сервис и поправка на електрични производи ) ЗЛАТЕН ПАРТНЕР САКАМЕ ДА ВИДИМЕ ПОВЕЌЕ КАПИТАЛНИ ТРОШЕЊА! Владата предложи ребаланс на Буџетот, со кој се намалија расходите. Некои други земји, пак, се одлучија да ги зголемат даноците со цел да приберат доволно приходи за да ги финансираат државните потреби. Kој пристап, според Вас, е соодветен? - Тешко е да се одговори на ова прашање бидејќи треба да се земат предвид многу фактори. Генерално, би сакал да нагласам неколку работи. Прво, важноста на фискалната дисциплина како извор на макроекономска стабилност и во крајна линија за долгорочен раст. Има тесна поврзаност меѓу добрите фискални перформанси и последователно, економскиот раст, што може да се види во изминатите 20 години кај економиите во транзиција. Второ, кога владите ги намалуваат трошењата, паѓаат во искушение капиталните кратењата да бидат поголеми од тековните. Без намера да влегувам во детали и да се мешам во управувањето со македонскиот буџет, само би кажал како општ принцип дека би сакале да видиме повеќе капитални трошења, кои се основа на идниот раст. Се разбира, капиталните трошења може да дојдат и од приватниот сектор, односно да се приберат приватни инвестиции за важни капитални проекти. Не можам да коментирам дали овде е направен вистинската мешавина меѓу трошењата и оданочувањето, тоа е навистина комплексно прашање за кое не можам да судам. Но овие принципи се важни. За Македонија исто така е важно колку што е можно да одржува економија со ниски даноци бидејќи тоа може да биде привлечно за потенцијалните инвеститори. (Питер Санфеј, главен економист во Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) за земјите од Југоисточна Европа) ЗАГРИЖУВАЧКА Е СОСТОЈБАТА СО ПРОИЗВОДСТВО НА МЛЕКО Состојбата во млекопроизводството во Македонија во секој случај е загрижувачка. Ова го покажува надолниот тренд на производство на свежо млеко како во количество така и во квалитет. Со исклучок на една поголема и на неколку помали фарми за кои фармерството е бизнис, преостанатите фармери кои примарно произведуваат млеко с`уште се далеку од ефикасност и од задоволувачки квалитет, кој ни го наметнува Европската унија како апсолутен императив. Оваа констатација може да се согледа преку произведеното количество свежо млеко кај нас, кое само пред пет години беше околу 220 милиони литри годишно, а сега е под 130 милиони литри. Исто така, нема позначителни промени во квалитетот на млекото. А од друга страна, с` поголеми се интересот и побарувачката од страна на потрошувачите, како и потребите на млекопроизводителите. (Предраг Цветковиќ, претседател на Управниот одбор на млекарницата Бимилк ) ЗА БРЗ РАЗВОЈ НА ТУРИЗМОТ НЕОПХОДНА Е ПАТНА ИНФРАСТРУКТУРА За еден брз развој на туризмот основа е патната инфраструктура. Патните правци од Дебар кон Маврово и Струга се во катастрофална состојба. Слична е состојбата и на патот кон граничниот премин Блато и кон Бањиште. И што е ново, овој пат кон Бањите во Бањиште кој беше регионален сега е категоризиран како локален, а познато е дека општина Дебар нема средства да ги санира улиците во градот, а камо ли да инвестира во другите патни правци. Ова не оди во прилог на развојот на туризмот. По приватизацијата на Дебарските Бањи во 2004 година, поради големи оштетувања на капацитетите беа вложени многу средства за модернизација на хотелските капацитети, но и модернизација на самите бањи. Поради тоа, од 35 илјади ноќевања колку што имаше тогаш, сега има двојно и повеќе, односно 75 илјади ноќевања. Дуплирани се и висините на платите. Но сепак институциите треба да инвестираат во инфраструктурата (Меџит Цапа, домашен инвеститор и директор на Дебарски Бањи Цапа ) ПРЕМИУМ Покровители Златен партнер Покровители на

3 БИЗНИС ИНФО 3 ИСТРАЖУВАЊА Компаниите од Западен Балкан бележат напредок во исполнувањето на стандардите на ЕУ, но.. РАЗЛИЧНАТА УСОГЛАСЕНОСТ РАЃА НЕТАРИФНИ БАРИЕРИ Усогласувањето со законодавството на ЕУ е од голема важност за компаниите од Западен Балкан, не само поради тоа што значително ќе се олесни нивниот пристап кон единствениот пазар на ЕУ, туку ќе им се зголеми и глобалната конкурентност. Во поглед на идното пристапување на нивните земји во ЕУ, претпријатијата може значително да ги намалат трошоците потребни за приспособување кон стандардите на ЕУ доколку тоа го сторат пред самото пристапување. Како и со повеќето други политики, релевантни за подлабока интеграција, предизвикот на земјите од Западен Балкан не е да се направат de jure измени во согласност со нормите на ЕУ, туку de facto да се применуваат овие нови правила. Следејќи ги конкретните потреби од самопроценка на компаниите за нивната усогласеност со законодавството на ЕУ и идентификација на потребната поддршка, стопанските комори од Западен Балкан (Албанија, Босна и Херцеговина, Хрватска, Македонија, Црна Гора и Србија) во партнерство со Асоцијацијата на европските комори, Eurochambres, минатата и оваа година, го имплементира Партнерскиот проект за acquis усогласеност и енергетска ефикасност - PACE (Partners for acquis compliance and energy efficiency). Проектот е реализиран во рамките на ИПА-Програмата за социо-економско партнерство, со грант од ЕУ во износ од евра. На Проектот ќе се работи до крајот на 2012 година, бидејќи делот на истражување за енергетска ефикасност се` уште е во тек. Презентацијата на Проектот беше извршена на прес-конференција во Стопанската комора на Македонија од страна на Љубица Нури и Билјана Пеева - Ѓуриќ ( година). Дваесет експерти од стопанските комори на земјите од Западен Балкан беа вклучени во спроведување на анкетата во 300 компании, од кои Стопанската комора на Македонија со двајца експерти анкетираше вкупно 30 компании. Анкетата вклучуваше пет контролни листи од кои две беа задолжителни за секоја компанија: (хоризонтални контролни листи: здравје и безбедност при работа и животна средина) и три листи базирани врз секторската припадност на компаниите (вертикални контролни листи: прехранбена, хемиска индустрија и CE ознака). Проверката беше спроведена на доброволна основа, повеќето од компаниите веќе беа запознаени со проблематиката и реализираната анкета ја подразбраа како средство за да го потврдат своето работење како и да добијат ажурирани информации за најновите ЕУ стандарди и легислатива. По завршеното истражување за подготвеност на компаниите за учество во единствениот пазар на ЕУ, општ заклучок е дека компаниите во регионот бележат напредок. Огромното мнозинство од 300 компании, каде се изврши проверката, се во согласност со стандардите на ЕУ, иако 37% од нив доживеале мали тешкотии. Само 18% од компаниите тврдат дека имаат големи тешкотии во согласност со испитаните делови од легислативата на ЕУ. Во принцип, компаниите од Македонија, Хрватска и Србија, покажуваат високо ниво на усогласеност со легислативата на ЕУ во областите проследени од PACE acquis ревизиите. Анкетираните македонски компании се водечки во низата на земји и 93% од истите немаат тешкотии во acquis усогласување со специфични сектори, потоа следуваат Хрватска со (84%), Србија (77%) и Босна и Херцеговина (34%). Ова упатува на заклучокот дека бизнисите одат понапред од законодавниот процес. Од друга крајност, 67% од албанските претпријатија кои се прикажани се сретнуваат со големи тешкотии во acquis-усогласување за специфични сектори, потоа босанските претпријатија (39%) и црногорските (13%). Важен наод во Извештајот е дека средните по големина компании се генерално повеќе усогласени со секторските acquis одредби за разлика од малите компании (односно со помалку од 50 вработени). Ваквите наоди може да се резултат на тоа што средните и големите претпријатија имаат повеќе човечки и финансиски ресурси за да се посветат на собирање информации, мониторинг и имплементација на одредбите на ЕУ.

4 4 БИЗНИС ИНФО ИСТРАЖУВАЊА Табела 1: Вертикална усогласеност (прехрамбени производи, хемикалии и производи со CE ознака) Всушност, компаниите со искуство во извезувањето во ЕУ главно имаат acquis-усогласени производи и поседуваат ISO и ENстандарди. Очигледно, производите кои потекнуваат од земјите-кориснички се проверуваат, дури и пред да влезат на пазарот на ЕУ, во царината. Овие компании затоа имаат највисоки стимуланси за да ги исполнат неопходните прописи. Вториот тест, како за компаниите со седиште во ЕУ, така и за оние земји кои не се во ЕУ, се однесува на самиот пазар и е диктиран од изборот на потрошувачите. ЕУ-експерти кои ги спроведоа пилот-посетите како и експертите на локалните комори кои направија дополнителни посети, го нагласија фактот дека во значителен број на случаи компаниите ги имплементираа ЕУ-директивите, без да бидат свесни дека тие, всушност, ги почитуваат ЕУстандардите и прописите. Исто така, може да се заклучи дека отсуството на транспонирање на законите на ЕУ во националната легислатива го објаснува неспроведувањето на ЕУ acquis, особено во областите на животната средина, здравјето и безбедноста на работното место. Поконкретно, Хрватска е понапред со околу 4 од 5 претпријатија каде беше извршена ревизија кои се во целосна усогласеност со хоризонталната acquis, додека македонските компании имаат во 76% од случаите само мали тешкотии за усогласување. Новата ЕУ-кандидатка Србија следи со 55% стапка на целосна усогласеност, додека 32% од српските компании имаат помали тешкотии за усогласување со законодавството на ЕУ за здравје, безбедност и животна средина. Табела 2: Хоризонтална усогласеност (здравје и безбедност при работа и животна средина) Според резултатите наведени во Табела 2, безбедноста при работа се покажа како главна област за унапредување. Од една страна, недостатокот на усогласеност во оваа област се чини дека е поврзан со финансиските импликации (т.е. периодичното обучување на вработените за правилата на безбедност кое е скапо според изјавите на компаниите), а од друга страна, стопанствениците ја истакнуваат потребата за промена на ставовите на страна на работната сила, осврнувајќи се на фактот дека работниците често се чини дека не се спремни да носат заштитна опрема. Овој дел од програмската алатка го содржи и законодавство на ЕУ за животна средина во врска со управување со отпад, био горива, бучава, енергетската ефикасност на згради, итн. Контролната листа во врска со законот за животна средина целокупно се покажа како најпроблематична, делумно поради трошоците за спроведување на овие одредби. Потребата за подобрување е особено нагласена во областа на загадување на водата и воздухот, како и во управувањето со отпадот. Специфичните одредби за пакување на отпадот не се добро разбрани од страна на компаниите, како и чекорите кои треба да се преземат за спречување на бучавата. Усогласеноста со и примената на правото на ЕУ може само да биде долгорочна цел, поради тесните грла на капацитетите и финансиските ресурси. Повеќето земји од Западен Балкан имаат усвоено закони кои се во согласност со правилата на ЕУ. Слабото спроведување на записите за време на acquis-ревизијата во некои земји укажува дека е потребна значајна поддршка за компаниите за подобри резултати во однос на нивната усогласеност. На регионот му е потребно натамошно градење на капацитети за поддршка на бизнисорганизациите, како и наменски насоки, со цел компаниите во Западен Балкан да бидат охрабрени во постепеното приближување кон ЕУ-практиките. Севкупниот концепт на PACEпроектот е развивање консултантска програма за локалните и регионалните комори да им помогне на бизнисзаедницата во донесување и спроведување на acquis communautaire (Правото на ЕУ). Во таа насока е изготвен и електронски водич за водење бизнис со ЕУ на три јазици од страна на стопанските комори во земјите-кориснички. Препораките на Eurochambres се: да се подобрат комуникациските стратегии и публицитетот на законодавството на ЕУ, на национални и локални нивоа; наменските совети да бидат достапни до компаниите; размената на практичните решенија во одредени области (особено легислативата за безбедност/ заштита и здравје при работа и животна средина) да биде главно насочена кон потенцијалните земји-кандидатки; зајакнување на улогата на бизнис- организациите, социјалните партнери и граѓанското општество во целост во подигање на свеста (особено во областа на безбедноста и здравјето при работа) и поттикнување на размената на најдобрите практики меѓу ЕУ и балканските компании.

5 БИЗНИС ИНФО 5 РЕЗУЛТАТИ Аргументите на Стопанската комора на Македонија одлучувачки ВЛАДА ЈА УКИНА ЗАБРАНАТА ЗА ОТКУП НА СТАРИ МЕТАЛИ! Владата на седницата од 2 мај 2012 година ја укина забраната за вршење внатрешен промет, откуп и извоз на отпадоци и остатоци на производи од железо, челик, алуминиум, бакар, олово, цинк, калај, бронза и месинг, информирал министерот за животна средина и просторно планирање Абдилаќим Адеми. Тој на прес-конференција посочил дека за укинување на забраната одлучувачки бил дописот на Стопанската комора на Македонија со кој стопанствениците искажале согласност за примена на предложените мерки на Министерството за ефикасно надминување на причините поради кои беше и донесена забраната. Министерството за животна средина и просторно планирање предложи зголемување на прекршочната и кривичната одговорност за нелегално постапување и трговија со отпад, забрана за исплата во готово за откупениот отпад од физички лица, обезбедување финансиска гаранција за правните лица кои сакаат да добијат дозвола за постапување со отпад, определување зони за собирање и преработка на отпад, само надвор од населени места, плаќање преку трансакциска сметка... Владата на 26 март донесе Наредба за забрана за откуп и извоз на старо железо, алуминиум, бакар, олово, цинк, калај, бронза и месинг, поради зголемените кражби на предмети од општа употреба, односно шахти, кабли, граничници на патиштата, шини..., кои се значајни за безбедноста на граѓаните. - Со кражбите на метални предмети и производи кои се во општа употреба вештачки се создаваат зголемени и неконтролирани количини на отпад, што подразбира оптеретување на животната средина, нарушување на стандардите во управувањето со отпадот, нарушување на здравјето на луѓето и природата, како и загрозување на јавната безбедност на граѓаните. Кражбите би биле сведени на минимум доколку таквите украдени предмети немало кој да ги откупува, истакнал Адеми, а го цитира МИА. Со Наредбата, смета министерот, дека се подигна општествената одговорност кај правните лица кои вршат собирање, преработка и трговија со отпад, но и кај граѓаните. Адеми нагласи дека сите правни и физички лица се должни да се придржуваат кон стандардите дадени во законите за животна средина и за управување со отпад, кои се општо прифатени стандарди и во Европската Унија. Сите правни лица кои вршат промет, откуп и извоз на отпадоци и остатоци од метали треба да се придржуваат на овие стандарди и законскиот начин на придобивка на отадоците и остатоците од металите, како и да ги поседуваат сите предвидени дозволи согласно законите. - МЖСПП ќе ја следи состојбата во оваа област и доколку на било кој начин увидиме дека постои непочитување на пропишаните стандарди, спремни сме веднаш да преземеме соодветни мерки, вкучувајќи и враќање на наредбата во сила, рекол министерот Адеми. Претставниците на бизниссекторот во рамките на Стопанската комора на Македонија го искажуваат задоволството од позитивната реакција на Владата на Р.Македонија и укинувањето на Наредбата за забрана за вршење на внатрешен промет, откуп и извоз на отпадоци и остатоци на производи од железо, челик, алуминиум, бакар, олово, цинк, калај, бронза и месинг. Низ позитивен дијалог на претставниците на Здружението на енергетиката, црната и обоената металургија и на Асоцијацијата на секундарни суровини и рециклатори при Стопанската комора на Македонија и Министерството за животна средина и просторно планирање се оцени дека осмислени и координирани активности на засегнатите страни ќе придонесат во натамошно надминување на неправилностите во вршењето на дејноста на управување со секундарни отпадни суровини. Во таа насока, стопанствениците искажаа подготвеност веднаш да започнат со интензивна соработка со надлежните со цел за допрецизирање и надополнување на предложените активности од страна на Министерството за животна средина и просторно планирање, како би се о б е з б е д и л а нивна успешна п р а к т и ч н а применливост и ефикасност. С о у к и н у в а њ е т о на предметната Наредба ќе се ублажат н е г а т и в н и т е последици на е к о н о м с к и, с о ц и ј а л е н и еколошки план, на кои стопанствениците претходно укажаа. Секако, најзасегнати беа металуршките компании, како витален, извозен дел од македонската економија, како и стопанските субјекти кои се занимаваат со управување на секундарни отпадни суровини.

6 6 БИЗНИС ИНФО ФОКУСИРАНО Средба со нови членки на Стопанската комора на Македонија УСЛУГИ ДИЗАЈНИРАНИ ДА ПРИДОНЕСАТ ЗА РАЗВОЈ НА КОМПАНИИТЕ Во Стопанската комора на Македонија, на година, беше одржана презентација на програмата која ја спроведува Комората за запознавање на новите членки со активностите, проектите и услугите што ги нуди Комората од областа на своето работење. да се здобијат со знаења и искуства за поефикасно стопансување и обезбедување сопствен и развој на земјата. Софче Јовановска, директор на Дирекцијата за меѓународна соработка, промовирање и информирање на членките, им го презентираше начинот на кој се користи веб-порталот на Стопанската комора на Македонија. На присутните им беа објаснети сите услуги и можностите што ги нуди веб-порталот за сите оние кои се заинтересирани да се запознаат со активностите и целите на деловната асоцијација. Стопанската комора на Македонија, ги запозна новите членки со функционирањето на здруженијата во рамките на Комората. Елена Милеска, виш соработник во Комората, ја презентираше можноста за решавањето на спорови со помош на Постојниот избран суд Арбитража, како можност што ја нуди Стопанската комора на Македонија, со цел да се избегнат долгите судски постапки кои негативно се одразуваат врз компаниите. М-р Анита Митревска М-р Јелисавета Георгиева, извршен директор на Стопанската комора на Македонија, на новите членки накусо им ги објасни активностите, проектите и вредностите кон кои се стреми најстарата и најбројната деловна асоцијација во земјава, кои директно се насочени кон тоа сите сегашни и идни членки Стојмирка Тасевска, виш советник на Управниот одбор на

7 Од 9 до 13 мај Вино фест во Веро центарот во Скопје ДЕГУСТАЦИЈА НА ВРВНИ ВИНА, ВКУСНА ХРАНА И ОДЛИЧНА МУЗИКА Од 9 до 13 мај 2012 година Веро центарот организира Вино фест, на кој присутните ќе можат да ги дегустираат врвните производи на македонските винарници. Настанот ќе се одржи на отворениот паркингпростор на трговскиот центар, а освен во различните видови вино, посетителите ќе можат да уживаат во одлична скара и супер музика. -Сакаме да им овозможиме забава со вкусна храна и одлична музика на сите уживатели во чудесно вино. Исто така, сакаме да им дадеме можност на љубителите на овој пијалак да можат да дегустираат висококвалитетни вина од различни македонски винарници да уживаат во нив под отворено небо, - вели генералниот директор на Веро центарот, Костас Теодосијадис. Убава, пријатна и разиграна атмосфера ќе обезбедат: Влатко Стефановски, Калевала, Нокаут, Тумбао салса бенд, Черкези трубачи, Ајдаред, Скандал састав, Миле Кузмановски, Тони Зен, Токсикологија, чалгии и многу други. Стопанска банка со олеснувања за бизнисите на малите и микрокомпаниите во земјава КАМАТНИТЕ СТАПКИ ВО ДЕНАРСКА ВАЛУТА НАМАЛЕНИ НА 10 ОТСТО ГОДИШНО Стопанска банка - Скопје постојано работи на унапредување на финансиската поддршка што БИЗНИС ИНФО 7 ја обезбедува за малите и за микрокомпаниите. Во таа насока ги намали редовните каматни стапки во денарска валута на 10 отсто годишно, променлива за рамковни лимити, долгорочни и инвестициски кредити, во зависност од приходите на правното лице. -Со намалување на денарските каматни стапки, Стопанска банка им нуди поголема можност на малите бизниси да го искористат својот потенцијал и да го прошират својот бизнис, - информираат од банката. Радовишки Бучим го извезе првиот произведен катоден бакар ПОЧЕТОК НА РЕАЛИЗАЦИЈА НА ДОЛГОРОЧНИОТ ДОГОВОР СО БУГАРСКА КОМПАНИЈА Рудникот за бакар Бучим - Радовиш извезе 100 тони катоден бакар. Заменик менаџерот на рудникот Бучим, Николајчо Николов информира дека ова е првата количина катоден бакар, кој е произведен и испорачан на бугарска фирма, со која веќе имаат потишано долгорочен договор. - Во текот на наредните денови ќе бидат испорачани уште 100 тони катоден бакар, кој е произведен во првата фабрика за лужење. Во моментов фабриката ПОКРОВИТЕЛИ И ЧЛЕНКИ НА КОМОРАТА работи со 50 проценти, бидејќи станува збор за нова технологија на обработка, појасни Николов, а го цитира МИА. Тој додава дека во фабриката за лужење годишно ќе се произведува од до тони катоден бакар, кој се користи во металската, автомобилската, електро индустријата и градежништвото. Катодниот бакар на Светските безри се продава по цена од 8 илјади долари по тон. Николов додава дека на рудното наоѓалиште Кадиица во Пехчево во тек се детални геолошки истражувања, а веќе кон крајот на годината ќе почне и проект за отворање нов рудник за бакар, каде што процесот на производство ќе биде по пат на лужење и електролиза, со цел да не се деградира средината. Свислион прв пат на пазарот на кондиторски производи го воведе најновиот сертификат за квалитет и безбедност на храна ФССЦ 22000:2010 ИЗВОЗ НИЗ ЦЕЛИОТ СВЕТ БЕЗ ОГРАНИЧУВАЊА Свислион ДОО - Скопје, прв пат на пазарот на кондиторски производи, го воведе најновиот сертификат за квалитет и безбедност на храна ФССЦ 22000:2010, информира компанијата. Стандардот претставува подобрена и проширена верзија на меѓународниот стандард ИСО 22000:2005, кој покрај овој стандард ги вклучува и приватните стандарди ИФС и БРЦ, кои пак се основен предуслов за влез во европките и британските супермаркети. Со овој новитет во работата на компанијата, Свислион е прва домашна компанија што е подготвена непречено, без дополнителни трошоци и само со еден сертификат, да извезува во целиот свет без

8 8 БИЗНИС ИНФО ПОКРОВИТЕЛИ И ЧЛЕНКИ НА КОМОРАТА ограничување. - Свислион, како и секогаш, ги следи светските примери во прехранбената индустрија, што говори дека и во овие тешки економски услови треба да се инвестира и осовременува производниот процес. И она што ни е најважно, верните потрошувачи на производите на Свислион треба да бидат сигурни дека Свислион секогаш нуди безбедна и високо квалитетна храна за своите потрошувачи, - потенцира Васка Герасимова, менаџерка на тимот за безбедност на храна и технолог во Свислион, а ја цитира порталот МКД.МК. Свислион во Македонија моментално вработува 650 луѓе кои работат на 14 производни линии во Скопје и Ресен. Под трговската марка SL, на годишно ниво се произведуваат повеќе од тони готови производи во сите фабрики на Свислион на Балканот, и тоа по највисоките стандарди за безбедна храна. Џонсон Мети почна да гради нова фабрика во Бунарџик, вредна 60 милиони евра ИЗВОЗНИКОТ БРОЈ 1 ДВОЈНО ГО ЗГОЛЕМУВА ПРОИЗВОДСТВОТО Британската компанија Џонсон Мети на 9 мај 2012 година ја почна изградбата на втората фабрика во Македонија вредна 60 милиони евра која двојно ќе го зголеми производството и ќе отвори дополнителни 100 работни места. - Џонсон Мети е втората голема странска компанија која се решава за реинвестиција во Република Македонија. Тоа зборува за сигурност, за задоволство, за почетната инвестиција, дека е задоволна од условите за работа, од комуникацијата со властите и од сите останати параметри што се потребни за добар бизнис, рекол премиерот Никола Груевски, обраќајќи се пред присутните на поставување на камен-темелникот на Џонсон Мети во ТИРЗ Скопј, а пренесува МИА. Директорот на Дирекцијата за технолошко-развојни зони Виктор Мизо, истакнал дека новата инвестиција на Џонсон Мети е потврда дека во Македонија има плодна почва за водење бизнис. Со новата фабрика Џонсон Мети станува најголема гринфилд инвестиција со над 120 милиони евра и 500 вработени. - Џонсон Мети е присутен во Македонија од 2010 година и од тогаш има произведено шест милиони катализатори по светски стандарди и е извозник број еден просперитет. Кога некоја компанија реинвестира во Македонија тоа значи дека е задоволна од од Македонија, рекол директорот за еколошки стандарди во Џонсон Мети Лари Пентц. Според британскиот амбасадор во земјава Кристофер Ивон, соработката на Џонсон Мети е пример како може да се одвива соработка меѓу Македонија и Британија и е пример кој треба да го следат и другите компании.

9 Македонско-хрватски бизнис- форум со компании од регионите на Велес и Вараждин СОРАБОТКАТА ВО ПРОИЗВОДСТВОТО НА ОБНОВЛИВИ ИЗВОРИ НА ЕНЕРГИЈА И ЕДУКАЦИЈАТА Во организација на aмбасадите на Хрватска и Македонија во Загреб и Скопје, Стопанскита комора на Македонија Регионална комора со седиште во Велес и Жупаниската комора на Вараждин, како и на локалните самоуправи од овие два града, во Велес се одржа Македонскохрватски бизнис-форум ( година). Средбата беше меѓу компании од регионот на Жупаниската комора Вараждин со повеќе од 30 македонски компании од регионот на Велес и пошироко. Стопанската делегација од Вараждин беше предводена од градоначалникот на Вараждин, Горан Хабуш и претседателот на Жупаниската комора на Вараждин, Чедомир Цесарец. Целата на посетата беше да се обнови економската соработка меѓу Македонија и Хрватска. -Ние можеме да соработуваме во сите сфери, но она што сега е многу важно е да (до)разговараме и да ги утврдиме приоритетите и можностите за соработка во сферата на производство на енергија од обновливи извори, но и едукација за подобрување на конкурентноста на македонските и хрватските компании. Ние како стопанска комора во изминатиот период повеќе бевме насочени кон соработката со земјите од ЕУ. Но свесни сме дека ЕУ е во криза и мораме да ја шириме трговската соработка со сите земји, - рече Чедомир Цесарец, претседател БИЗНИС ИНФО 9 на Жупаниската стопанска комора на Вараждин. -За нашата Регионална комора многу е значајно да има плодна соработка со вараждинската деловна асоцијација бидејќи станува збор за економски најјаката комора во Хрватска со годишен доход од три милијарди евра. И токму затоа сметам дека за развојот на нашата локална економија многу е значајна соработката со бизнисмените од Вараждин, - посебно подвлече Трајче Трајков, претседател на Регионалната стопанска комора со седиште во Велес. Вкупната надворешно-трговска размена на Република Македонија со Република Хрватска во 2011 година достигна вредност од 272,7 милиони САД долари, при што е остварен извоз во вредност од 139,6 милиони САД долари, увоз 133,1 милиони САД долари, суфицит од 6,5 милиони САД долари за македонската страна. Станува збор за скоро врамнотежена надворешно-трговска размена, со тренд на постојан пораст во последните години, при што само во 2011 година извозот од Македонија во Хрватска забележа пораст од 12,9%, а увозот 17,5% во однос на 2010 година. Република Хрватска е десетти најголем надворешен трговски ПОСЕТИ партнер на Република Македонија. Сепак, размената со Хрватска учествува само со 3,38% во вкупната надворешно-трговска размена на Македонија. Кај извозот со 3,1%, а кај увозот со 1,9%. Ова ниско учество во вкупниот увоз и вкупниот извоз, укажуваат дека меѓусебната размена е далеку под нивото од реалните можности. Затоа, во функција на унапредување на постојната соработка, коморите институционално, како мост меѓу двете бизнис-заедници, даваат значаен придонес на тој план. - Од заеднички интерес ни е заедно со Жупаниската комора на Вараждин да воспоставиме меѓусебна соработка и да размениме информации за нашите економски потенцијали и можности за соработка со точно дефинирани активности, додаде Трајче Трајков. Неколку компании од Македонија и Хрватска веќе ги имаат освоено пазарите и нивни претставници беа дел од форумот. Велат, добро е на ваков начин бизниссоработката да се продлабочува. - Леов компани произведува соларни колектори, флет-плеј и вакуумски колектори и мислам дека нема да биде никаков проблем и со нив да навлеземе на хрватскиот пазар. Ние и сега сме дел од тој пазар и имаме служба која работи на освојување на странскиот пазар. Но за нас е многу значајна поддршката од локалната самоуправа кога станува збор за зацврстување на нашите позиции на странските пазари, - рече Златко Леов, менаџер на Леов Компани. - Вартекс е присутен веќе долги години на македонскиот пазар. Имаме продавници во два града, но сакаме да се шириме и во останатите делови од Македонија. Нашата желба е овде да се претставиме и со модната марка Е Ди Каприо,- истакна Маријана Шарпа, одговорна за продажба во фабриката Вартекс. Венера Андриевска

10 10 БИЗНИС ИНФО ИНТЕРВЈУ Љупчо Велески, директор на извоз во Витаминка од Прилеп и автор на книгата Како да успеете во светот на глобалната малопродажба НЕ Е КЛУЧНО КОЈ ПАЗАР СТЕ ГО ОТВОРИЛЕ, ТУКУ ВО КОЈ ТРГОВСКИ СИНЏИР СТЕ СЕ ИНСТАЛИРАЛЕ! Како да успеете во светот на глобалната малопродажба, како да го интернационализирате работењето на вашата компанија во милјето на производите за широка потрошувачка, како да ги употребите најдобрите искуства во извозот како стратегија за настап на странските на германските малопродажни системи, односно големиот број на земји каде што овие системи ги имаат распространето своите активности што претставува огромен пазарен потенцијал. Моја најискрена препорака е директна соработка со големите германски системи. Процесот на преговори и влез во нив не е ни малку па Auschan, Casino, E. Leclerc и, секако, германската, најинтересна за нас, предводена од хард дисконтеретите Aldi и Lidl, Metro C&C - најголемиот cash and carry систем во светот, Rewe, Edeka и сл., бидеќи од познавањето на ова милје директно зависи начинот на инсталација на македонските прехранбени производи во нивниот продажен асортиман, односно одговорите на прашањата: кон кој систем со кои цени, директно или со посредник, со кој асортиман, со бренд или со ПЛ, во кои земји и сл. Како многу други високо развиени земји, Германија во изминативе години имаше изразено силен процес на концентрација на малопродажната индустрија. Има некои карактеристики што германската малопродажба ја прават специфична во светот. Тоа пред се` тоа се однесува на пазарната структура и концентрација, високото ниво на интернационализација и агресивната стратегија на ниски цени. Но, она што е најкаректеристично за германската малопродажба се секако хард дисконтерите или оној концепт на малопродажба што Американците многу луцидно го нарекуваат: ALDIDL. * Како котираат претставниците на германската малопродажба во светот? пазари и најважното, како да ја креирате и користите посебноста и препознатливоста на компанијата и производите во вашата битка во сферата на глобалната малопродажна индустрија? - се основните постулати што во книгата Како да успеете во светот на глобалната малопродажба на Љупчо Велески, на извонредно јасен, конкретен и прагматичен начин се разработуваат. * Сугерирате и препорачувате интензивна соработка на македонските препрехранбени компании со големите германски малопродажни трговски системи. Зошто? Тоа е она што треба да биде примарен и постојан предмет на интерес на македонските прехранбени компании и тоа, поради самиот германски пазар којшто е и нивен матичен пазар, а уште повеќе поради исклучително високото ниво на интернационализација на работењето едноставен, комплексен е, бара многу знаење, вештина и трпение, потребна е потполна подготвеност на целата компанија, но бенефитите се навистина големи и корпоративните договори со овие системи ширум ги отвораат вратитите на многу пазари. * Какви се` концепти постојат во глобалната малопродажна индустрија во светот и кои се карактеристиките на германската трговија? Да ја погледнеме германската малопродажна индустрија. Јас навистина се надевам дека ќе направиме еден посебен настан на којшто ќе ја разглобиме глобалната мaлопродажна индустрија и трите водечки концепти и нивните карактеристики: американската, олицетворена со најголемиот светски трговец Wall Mart, потоа Kroger, Target, Costco, Meijer, Safeway и сл., потоа француската, виско интернационализирана, предводена од вториот трговец во светот Carrefour, Германската малопродажба е меѓу трите најразвиени во светот. На ранглистата на најголеми малопродажни компании во светот на 3-то место е Metro (пред него се само американскиот Walmart и францускиот Carrefour), петти е Schwarz Grupe (Lidl и Kaufland), деветти Aldi, единаесетти REWE, деветнаесетта Edeka. Меѓу првите петнаесет хард дисконтери во Европа, 8 се германски (Lidl, Aldi Nord, Aldi Sud, Penny markt, Plus, Edeka discount, Netto и Norma.) Ранг-листата по пазарен удел на самиот германски пазар е следна: Edeka (Edeka, Marktauf, Netto, Discount, Plus) објекти; REWE (Rewe, Penny markt, toom, Nankauf, Fegro selgros ) ; Metro gruppa (Metro, Makro C&C, Real, Kaufhof ) 942; Schwarz gruppa (Lidl, Kaufland) 3.849; Aldi (Aldi nord, Aldi sud) 4.310; Lekerland (големопродажба и дистрибуција) 20 магацини;

11 Tengelmann 2.983; Schlecker (кон крајот на 2011 година во стечај) ; Globus 132 и DM Drogerie markt * Кој е бенефитот на македонските компании од присуството во германските трговски синџири? Сите овие компании имаат агресивна политика на експанзија на странски пазари, па огромен дел од нивните профити доаѓаат од нивните операции во странство и тоа е една од најголемите причини зошто македонските компании од прехранбената индустрија мораат перманентно да настојуваат да ги инсталираат своите производи во нивната продажна мрежа, зошто тоа значи отворање на вратите од многу пазари каде што оперираат овие системи. Да погледнеме примери за нивната интернационална експанзија: - Lidl - работи во 27 земји (во Хрватска за 5 години отвори 76 објекти, во Словенија има 36, Бугарија 55, следната година отвора и во Србија 22 објекти); - Каufland сестринската компанија на Lidl која своите активности ги има проширено во 7 земји (во Хрватска 28 објекти, во Бугарија 29 објекти); - Metro C&C - работи во 38 земји на 4 континенти. Во нашето опкружување ги има следните продажни објекти: Србија 9 центри, Хрватска 8 центри, Бугарија 11 центри, Романија 32, Молдавија 3, Турција 24 и сл.; - Billa (REWE) работи во 10 земји (во Хрватска 53 објекти, Бугарија 86 објекти и сл.) Penny markt хард дисконтот од Billa исто така оперира во десетина земји; - Aldi работи во 17 земји (во Словенија и Австрија со името Hofer) преку продажни објекти. БИЗНИС ИНФО 11 Значи, се работи за илјадници и илјадници објекти, практично низ целиот свет, а најмногу во нашето опкружување, значи на нашите традиционални пазари. Влезот со артиклите во една експозитура на овие системи, не гарантира дека ќе се влезе во целиот систем, но е голема референца тоа да се направи постапно. * Но, да се вратиме на главната карактеристика на германската малопродажна индустрија - хард дисконтерите. Какво е нивното влијание на малопродажните цени? Пазарниот удел на хард дисконтерите како Aldi и Lidl (оттука и името на овој малопродажен концепт АЛДИДЛ ) во последните декади расте рапидно и учеството на дисконтерите во вкупната германска малопродажба е речиси 40% и е на значително повисоко ниво споредено со другите земји. Но, она што е исто така многу значајно е тоа што поради високото ниво на интернационализација на овие системи, истите оперираат во голем број на земји, па тој свој концепт на работа го префрлаат и таму и остваруваат огромен пораст на пазарните удели. Нивната појава предизвика силен пораст на ценовната конкуренција и од корен ги редефинира односите во малопродажната индустрија во земјите каде што делуваат, па имаат неверојатно големо влијание и врз целата економија во земјата (трговијата, прехранбената индустрија, земјоделието и сл.). Тие на пазарите влегуваат силно, масовно и заземаат за многу кратко време големи пазарни удели, без разлика на почетната сомничавост кон нивниот успех (така беше на пр. кога Lidl влегуваше во Хрватска, а тоа ја очекува и Србија следната година со Lidl). ИНТЕРВЈУ * Која е нивната стратегија за успех? Принципот на работењето на германските хард дисконтери: Aldi (Sud Nord), Lidl, Norma и софт дисконтери Plus (Edeka), Penny (REWE), Netto (Edeka) се базира на EDLP-стратегијата (every day low pricing) применувана на тесно ограничен продажен асортиман и тоа не само на стандардните прехранбени производи, ами и на непрехраната чијшто асортиман го менуваат на неделна база. Со добрата понуда на производи што не се прехранбени по исклучително ниски цени, тие привлекуваат маса на купувачи во своите објекти. Во своите објекти имаат релативно мал број на SKU и тоа Aldi, Lidl, обично по еден производ во категорија и каде доминираат приватните марки (класичните супермаркети, на пр., во својот асортиман имаат мин SKU). Маржата е многу ниска. Генерално, нето-маржата на германските малопродажни системи е најниска во светот EBIT (earning before interest and taxes) изнесува цца 1%, додека кај британските, на пр., Tesco изнесува 6,7 %. Цените на артиклите во споредба со цените во редовната малопродажба, во зависност од категоријата се пониски од 10% до 40%. По квадратен метар имаат просечна продажба цца евра, додека кај традиционалните супермаркети таа се движи околу евра. Објектите на Aldi, на пример, во просек ги опслужуваат по 3 вработени или трошоците за персоналот во Aldi се 3% од продажбата, додека кај традиционалните супермаркети таа изнесува 9%. Основни принципи на работа на хард дисконтерите се: едноставност, штедливост, висок квалитет, ниски цени, доверливост. Во основа градат многу коректен однос со добавувачите, обично некој интересен производ го земаат на пробна продажба 4 6 недели и доколку истиот има добра продажба, прават договор и го вметнуваат во својот асортиман. Ценита од добавувачите се на нето нето-база, нема трошоци за вметнување, нема учество во акции, нема трошоци за каталог, за унапредување на продажбата, за дегустации, бонуси, супер и лагер рабати и сл. (сето тоа е случај кај традиционалните супермаркети кои го работат принципот HiLo high low pricing, што значи периодично спуштање на цените преку притисок кон добавувачите по разни основи и форми). Се разбира, и другите формати на малопродажба како супермаркетите и хипермаркетите имаат свои предности, пред се` понудата на широк асортиман и удобност при купувањето, но интересен е податокот кој е илустрација за значењето на хард дисконтите и колку тие успеале да се приближат до крајниот потрошувач: 87% од сите домаќинства во

12 12 БИЗНИС ИНФО ИНТЕРВЈУ Германија, или 70 милиони германски потрошувачи можат да посетат објект на Aldi или Lidl од својот дом за најмногу 15 минути. брзина се одвива и концентрацијата на малопродажбата. Големите малопродажни системи низ разни региони во светот доаѓаат во големи бранови. Значењето Билла, Мерcator, Plodina, Меtro, Spar, Lidl... огромна концетрација на трговски системи Сето ова претходно презентирано дава јасна слика за силата на германската малопродажна индустрија, со каков потенцијал таа располага и зошто треба да биде предмет на постојано настојување на македонските производи да ги инсталираат своите производи во тие системи. Не е ни чудо што обидите за влез на некои големи странски малопродажни ситеми во Германија завршија неуспешно, односно за многу кратко време беа целосно обезоружани, пред се` од германската хард дисконт машинерија (обидот за влез на најголемиот трговец во светот на германскиот пазар Walmart пред 5-6 години заврши со тотален неуспех, неговите објекти беа преземени од Metro, а сличен случај беше и со белгискиот Delhaize, кој беше преземен од REWE, додека холандскиот Spar своите објекти во Германија ги продаде на Edeka. * Големите малопродажни системи низ разни региони во светот доаѓаат во големи бранови. Како може да се гледа нивниот однос и влијание на националните економии? Малопродажната индустрија е сектор каде што глобализацијата се одвива со молскавична брзина. Со иста таква на националните економии е драстично релативизирано. Во својот асортиман носат производи од производители буквално од секој дел од светот, производители кои успеале, односно биле способни и вешти да ги инсталираат своите производи во овие системи, па преку нивните распростанети трговски мрежи да ги распростанат и своите производи. Регионалните и националните трговски системи, обично биваат преземени од големите глобални играчи. Таму каде што се инсталирани овие глобални трговски системи, традиционалната големопродажба е пропадната, опстануваат само дистрибутерите кои имаат приципали од светско реноме. Може ли трговец од 1992 година, да се препознае во 2012 година? Во малопродажната индустрија речиси не. Да погледнеме само накратко во случувањата во регионот. Словенија: концетрација на околу 70 % на малопроджбата во 3 трговци (Мерcator, Engrotus и Spar), три дисконетери кои постојано растат: Hofer (Aldi), Lidl, Eurospin, Мерcator најголемиот регионален малопродажен систем кој оперира во 7 земји, е на продажба и ќе биде најверојатно преземен од некој голем светски играч. Учество на ПЛ од преку 30%. Хрватска: Коnzum (со продавници во 3 земји) Kaufland, Lidl, од кои само два се хрватски, а другите мултинационални. Србија. Најголемиот српски трговски систем Делта преземен од белгиски Delhaize, после него Idea (Коnzum), Меrcator, Metro, значи сите странски, и домашните DIS, Univerexport, кои со доаѓањето на Lidl на српскиот пазар во 2013 година допрва ги очекуваат проблеми. Македонија, зборувавме за влез на Mercator или Konzum, а ни пристигна ни помалку ни повеќе вториот трговец во светот Carrefour кој ќе ја разниша целата малопродажба со само еден објект. Значи, вистинското прашање не би било кој нов пазар за вашата компанија сте го отвориле, туку во кој голем малопродажен систем сте се инсталирале. А од презентираните податоци, очигледно е дека германските малопродажни системи го имаат доминантното место. Но, за сето ова многу повеќе можете да најдете во книгата Како да успеете во светот на глобалната малопродажба во издание на Target books, кој дава пресек на глобалната малопродажба - трендови, формати, начин на функционирање, потоа, анатомијата на FMCG производите за широка потрошувачка, брендови, приватни марки, интернационализација на работењето на компаниите во услови на глобален пазар и најдобрите искуства од извозот и конкретно, концептот на Unique selling proposition и како вистинска алатка за успех. Саво Пејчиновски

13 БИЗНИС ИНФО 13 САЕМИ, СЕМИНАРИ, ФОРУМИ, ПРЕЗЕНТАЦИИ На 15 мај 2012 година eднодневен семинар ВНАТРЕШНАТА РЕВИЗИЈА КАКО АЛАТКА НА ТРГОВСКИТЕ ДРУШТВА И ЈАВНИТЕ ПРЕТПРИЈАТИЈА ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА 10:00-16:00 часот Стопанска комора на Македонија, сала 4 на 5-ти кат Додека во развиениот свет внатрешната ревизија претставува алатка за поддршка на развојот на компаниите, една година по нејзината примена кај нас, истата е се` уште во својот зародиш. Од друга страна, потребите од иновативни решенија за намалување на оперативниот ризик, стандардизирање на процесите и процедурите, подобро планирање и сл., година по година растат се` повеќе и повеќе. Верувајќи дека знаењето е делива категорија, а со цел создавање ефективен контролен мониторинг, Стопанската комора на Македонија на 15 мај 2012 година, организира еднодневен семинар на тема: Внатрешната ревизија како алатка на трговските друштва и јавните претпријатија во Република Македонија. Програма: - Предуслови за добра внатрешна ревизија; - Улогата на внатрешниот ревизор; - Внатрешната ревизија како менаџмент алатка; - Практична изработка на акти за внатрешна ревизија; - Фази на внатрешна ревизија; - Видови на внатрешна ревизија; - Ревизорски вештини и техники. Семинарот е наменет за компаниите, aкционерските друштва, јавните претпријатија, јавните установи и другите правни лица кои се во државна сопственост или во кои државата е акционер. Предавач: Александар Бужаровски, обучувач за финансиски менаџмент и внатрешна ревизија на MF I MDF на Холандија и надворешен соработник во Друштвото за консалтинг СФиД. Сите учесници на семинарот ќе добијат соодветен работен материјал, и сертификат за учество. Заинтересираните за учество на овој семинар можат да се пријават најдоцна до 11 мај 2012 година. Контакт: Елизабета Андриевска-Ефтимова Тел: beti@mchamber.mk Контакт: Анита Митревска Тел: anita.mitrevska@mchamber.mk Од 16 до 19 мај 2012 година, Меѓународен саем за градежништво, енергетика, техника и дрвна индустрија во Косово ЕКСПОКОС 2012 ВО ПРИШТИНА Стопанската комора на Македонија ве носи на Саемот за градежништво, енергетика, техника и дрвна индустрија EXPOKOS 2012 во Приштина, Република Косово, од 16 до 19 мај 2012 година. ЗА ИЗЛАГАЧИТЕ 15 ОТСТО ПОПУСТ НА САЕМСКИОТ АРАНЖМАН *За посетителите на Саемот што ќе патуваат со Стопанската комора на Македонија обезбедени бесплатни влезници и бесплатен превоз. Во периодот од мај 2012 година, Стопанската комора на Македонија, во соработката со CEO Congress & Event Organization, организира учество и посета на македонски компании на најголемиот Меѓународен саем за градежништво, енергетика, техника и дрвна индустрија EXPOKOS 2012 во Приштина - Косово. EXPOKOS 2012 ќе ги собере на едно место водечките локални и светски производители на: градежни материјали, градежни системи и опрема, градежни полуфабрикати, хемиски помагала за индустријата, керамика, врати и прозорци, изолација, греење и санитарна технологија, електрична инсталација, обработка на метални декорации, метална и неметална опрема, обработка на масивно дрво, домашен и канцелариски мебел, бела техника, санитарен мебел, паркет и дрвени подови, куќи од дрво, декорации од дрво, патишта, индустрија на електрична енергија, алтернативни извори на енергија како што се вода, ветер, сонце, гас, јаглен, масла, мерни инструменти и опрема, автоматика и роботика, хемиска и пластична индустрија, телекомуникации, транспортна опрема и др. Воедно,во рамките на Саемот, ќе се одржат и прес-конференции, заедничка вечера на сите излагачи, доделување на сертификати на излагачите,а ќе се организираат и бизнис-средби, кои ќе создадат поволни услови за поттикнување на комерцијални ефекти. Стопанската комора на Македонија организира посета на заинтересирани компании на Саемот, но ќе биде и логистичка поддршка на заинтересираните за учество на Саемот како излагачи. Контакт : Станка Дамјановска Тел: stanka@mchamber.mk На 18 мај 2012 година еднодневен семинар СОБРАНИЕ НА АКЦИОНЕРСКО ДРУШТВО, ОДГОВОРНОСТ НА ОРГАНИТЕ НА УПРАВУВАЊЕ И НАДЗОР НА АКЦИОНЕРСКОТО ДРУШТВО (10:00-15:00 часот, Стопанска комора на Македонија, сала 1 на 5-ти кат Предавачи: Д-р Зоран Михајлоски, судија во Апелациониот суд во Скопје Д-р Марко Андонов, универзитетски професор при Универзитетот Американ Колеџ -Скопје Во рамки на семинарот ќе бидат опфатени сите специфични аспекти поврзани со организацијата и одржувањето на собранието на акционерското друштво, согласно Законот за трговски друштва, како и одговорноста на членовите на органот на управување, односно членовите на органот на надзор на акционерското друштво, при што ќе биде направена јасна дистинкција меѓу неколкуте видови на одговорност на членовите на споменатите органи во АД, со сите нивни специфични карактеристики. Воедно, ќе се направи обид за расчистување на одредени нејаснотии и дилеми кои се јавуваат во праксата, вклучително и одредбите поврзани со ништавноста на одлуките на собранието, како и одлуките кои се подобни за

14 14 БИЗНИС ИНФО САЕМИ, СЕМИНАРИ, ФОРУМИ, ПРЕЗЕНТАЦИИ побивање. За таа цел, Стопанската комора на Македонија на 18 мај 2012 година организира еднодневен семинар. ПРОГРАМА Генерални аспекти на собранието на АД: - собранието како обврзен орган на АД; - видови собранија на АД; - надлежност на собранието на АД. Свикување собрание на АД: - одржување собрание на АД; - учество во работа на собранието; - претходни дејства потребни за одржување на собранието; - презакажување на собранието; - водење на собранието; - гласање во собранието; - влегување во сила на одлуките на собранието; - посебно собрание. Неважност на одлуките на собранието на АД: - ништовни одлуки на собранието; - одлуки на собранието подобни за побивање. Одговорност на органите на управување и надзор на АД: - статусна одговорност; - имотна (граѓанска) одговорност на членовите на органот на управување на АД; - посебна одговорност на членовите на органот на управување на АД спрема доверителите. Семинарот е наменет за: членови на органите на управување и надзор со АД, како и за лица вработени во правните сектори во акционерските друштва, кои меѓу другото, се задолжени за организација на собранија на АД. Сите заинтересирани за учество на овој семинар можат да се пријават најдоцна до 15 мај 2012 година. Контакт: Елизабета Андриевска-Ефтимова Тел: E-адреса: beti@mchamber.mk Контакт: Анита Митревска Тел: E-адреса: anita.mitrevska@mchamber.mk На 21 мај 2012 година еднодневен семинар МЕНУВАЧКОТО РАБОТЕЊЕ И ВРШЕЊЕТО УСЛУГИ БРЗ ТРАНСФЕР НА ПАРИ (9:45-16:00 часот, Стопанска комора на Македонија, сала 4 на 5-ти кат) Проблематика и дилемите поврзани со надзорот над спроведување на Законот за вршење на услуги брз трансфер на пари и прописите донесени врз основа на него, како во постапката за лиценцирање, во известувањата за измени во податоците и документите, водењето на евиденцијата, доставувањето на извештаите, така и при вршењето на услугата брз трансфер на пари се јавуваат актуелни и значајни прашања поврзани со правилното вршење на оваа услуга од страна на давателите на услуги брз трансфер на пари и субагентите. За таа цел, Стопанска комора на Македонија, на 21 мај 2012 годинa со почеток во 9.45 часот, во сала 4 на 5-ти кат организира еднодневен семинар на тема: Менувачкото работење и вршењето на услуги брз трансфер на пари. ПРОГРАМА : Услови за добивање дозвола за вршење менувачки работи: - Промена на условите, податоците и документите во врска со веќе издадени дозволи за вршење менувачки работи. Начин на вршење на менувачките работи: - евиденција на трансакциите од менувачки работи и извештаи; - надзор и мерки. - Услови за добивање дозвола за вршење на услугата брз трансфер на пари (трговско друштво/банка); - услови за склучување договор меѓу давател на услугата брз трансфер на пари и субагент. Начин и услови за вршење на услугата брз трансфер на пари: - водење евиденција на трансакциите брз трансфер на пари, известување и извештаи; - надзор и мерки. Предавачи: Царка Накова, самостоен советник; Зора Петровска, самостоен советник супервизор; Елеонора Симовска, супервизор; м-р Милена Делева, помлад супервизор. Предавачите се практичари во сферата на лиценцирањето и следењето како на менувачкото работење, така и на вршењето услуги брз трансфер на пари во Народната банка на РМ. Сите учесници на семинарот ќе добијат соодветен материјал и сертификат за учество на истиот. Заинтересираните за учество на овој семинар можат да се пријават најдоцна до 18 мај 2012 година. Контакт: Анита Митревска Тел: anita.mitrevska@mchamber.mk Од мај 2012 година, во Бидгозч, Полска WOD-КАН - МЕЃУНАРОДЕН САЕМ НА МАШИНИ И КАПАЦИТЕТИ ЗА ВОДОСНАБДУВАЊЕ И КАНАЛИЗАЦИЈА Во периодот од мај 2012 година, во Бидгозч, Полска, ќе се одржи WOD-КАН - Меѓународен саем на машини и капацитети за водоснабдување и канализација. Саемот има 20-годишна традиција и игра важна улога во заштитата на животната средина во Европа и пошироко. Стопанската комора на Македонија ве поканува да учествувате на најпознатиот саем за снабдување со вода и канализациони системи во Полска. WOD-КАН - Меѓународниот саем ќе ги опфати следниве области во делот на саем на машини и капацитети за водоснабдување и канализација за заштита на животната средина: системи и опрема за климатизација на вода; Технологии на вода климатизација и третман на отпадни води;

15 БИЗНИС ИНФО 15 САЕМИ, СЕМИНАРИ, ФОРУМИ, ПРЕЗЕНТАЦИИ мерење на опрема за климатизација, третман на отпадни води, техника на мерење, контрола и анализи; машини и апарати за градежништво, поправка и одржување на водоводна и канализациона мрежа; хидраулични единици, пумпи и водоводен прибор; регенерација на снабдување со вода и канализациона мрежа и длабоки бунари; модерни технологии за реновирање на снабдување со вода и канализациони системи; цевки, фасонски делови и бунари за изградба на водоснабдителни и канализациони системи; безбедност и опрема за спасување; софтвер за водоснабдување и канализација на компании, за управување со економијата и техничката инфраструктура; дизајн, технологија и опрема на базени. Сите посетители на саемот ќе добијат бесплатни влезници и бесплатен каталог. Доколку се пријавите за учество на саемот ќе имате можност да учествувате бесплатно на бизнис-средбите (Б2Б) кои ќе се одржат на 23 мaj 2012 година во Торун, Полска. Оддалеченоста од градот Бидгозч, Полска, каде ќе биде WOD-КАН саемот и градот Торун, Полска, каде што ќе се одржат бизнис-средбите е околу 50 км или околу 55 минути. Бизнис-средбите имаат за цел на компаниите да им овозможат: средба со други компании што доаѓаат од ЕУ; да се запознаат со најновите технолошки и комерцијални трендови со цел да изнајдат нови технолошки решенија; да запознаат потенцијални деловни партнери како и партнери за проекти за соработка со Европските проекти за развој и истражување; да најдaт и да воспоставaт прекугранични контакти. За успешна реализација на саемот и бизнис-средбите, неопходно е македонските компании да го пријават својот интерес, преку пополнување на Пријавниот лист, даден во прилог. Посетителот ги покрива патните и сместувачките трошоци, како и организационите трошоци кон Комората. Ве молиме, Вашиот интерес да го најавите во Стопанската комора на Македонија. Контакт: Ирена Мојсовска Тел: irena@mchamber.mk Од мај 2012 година, во Истанбул, Турција КУПУВАЧКА МИСИЈА И ПОСЕТА НА МЕЃУНАРОДНИОТ САЕМ ЗА ПАКУВАЊЕ И ПЛАСТИКА ИПАФ 2012 ВО ИСТАНБУЛ, ТУРЦИЈА * Обезбедено бесплатно хотелско сместување за македонските компании. Потсекретаријатот за надворешна трговија на Република Турција преку Трговското советништво на Амбасадата на Турција во Скопје, организира купувачка мисија и посета за компаниите од Македонија, за време на саемската манифестација ИПАФ Меѓународниот саем за пластика и пакување и соодветни технологии ќе се одржи во периодот од мај 2012 година во Истанбул, Турција. На саемската манифестација која е најголема од овој тип во Турција, ќе земат учество освен реномирани компании од Турција, исто така и компании од Југоисточна и Централна Европа и Азија од секторите: машини за обработка на пластика и рециклажа; опрема за калапи; пластични суровини; бои; инженеринг пластика; машини за пакување, за перење и пополнување; машини за етикетирање; Машини за печатење; системи за индустриско пакување; материјали за пакување и сите останати потсектори. Во рамките на оваа купувачка мисија планиранo е остварување на билатерални средби со турски компании, извозници на гореспоменатите производи на база на однапред договорени средби (matchmaking). Во купувачките делегации можат да земат учество само компании кои се заинтересирани за увоз од Турција и кои претходно не учествувале во ваква мисија организирана од страна на Амбасадата на Турција. Трошоците за сместување со вклучен појадок, за еден претставник од компанија, ќе бидат покриени од страна на Потсекретаријатот за надворешна трговија на Република Турција. За користење на оваа можност, заинтересираните македонски компании неопходно е да ги пополнат формуларите на Стопанската комора на Македонија и на Потсекретаријатот за надворешна трговија, кои може да ги превземат од веб порталот и да ги достават до Стопанската комора на Македонија најдоцна до година. Контакт: Влатко Стојановски Тел: E-адреса:vlatko@mchamber.mk Контакт: Ирена Мојсовска Тел: E-адреса:irena.mojsovska@mchamber.mk На 22 мај 2012 година Еднодневен семинар: ПРОМЕНИ ВО ЗАКОНОТ ЗА ЗДРАВСТВЕНА ЗАШТИТА И ПРОПИСИТЕ ОД БЕЗБЕДНОСТ И ЗДРАВЈЕ ПРИ РАБОТА (10:00 16:00 часот, Стопанска комора на Македонија, сала 3 на 3.кат) Со цел унапредување на безбедноста и здравјето при работа и зголемување на капацитетите на правните субјекти во областа на безбедноста и здравјето при работа, Стопанската комора на Македонија, во соработка со Македонското здружение за заштита при работа (МЗЗПР), ќе реализираат стручна тематска обука поврзана со промените во Законот за здравствена заштита и од областа работни односи. Цел на обуката е запознавање на правните субјекти, раководителите и други лица засегнати од примената на овој закон во кој се опфатени здравствените оптоварувања на сметка на ФЗО, делот на работодавачите и практичен пример Kолку ја чини тоа компанијата?

16 16 БИЗНИС ИНФО САЕМИ, СЕМИНАРИ, ФОРУМИ, ПРЕЗЕНТАЦИИ Обучувачи на семинарот ќе бидат претставници од: Фондот за здравствена заштита, Организацијата на работодавачи, Државниот инспекторат за труд и МЗЗПР. Тие на учесниците на обуката ќе им ја презентираат промената во Законот за здравствена осигурување, промена на евиденција на несреќите при работа според член 122 од Законот за здравствено осигурување, прописите од безбедност и заштита при работа и економски анализи за безбедност и заштита при работа. Сите учесници на семинарот ќе добијат соодветен материјал и сертификат за учество. Пријавување најдоцна до 18 мај 2012 година. Контакт: Анита Митревска Тел: E-адреса:anita.mitrevska@mchamber.mk Контакт лице : Ана Милкова Тел: E-адреса:ana@mchamber.mk На 23 мај 2012 година Еднодневен семинар: АКТУЕЛНИ ТЕМИ ОД ОБЛАСТА НА ДАНОЦИТЕ (10:00-16:00 часот, Стопанска комора на Македонија, сала 1 на 5-ти кат) Имајќи го предвид значењето и важноста на правилното утврдување, пресметување и плаќање на даноците, нивното влијание во договарањето со деловните партнери, правата и обврските во однос на враќањето на даноците од деловните односи со странски компании, Стопанската комора на Македонија, на 23 мај 2012 година, во сала 1 на 5-ти кат, организира еднодневен семинар на тема: Актуелни теми од областа на даноците. Учесниците на советувањето ќе имаат можност да ги продлабочат своите знаења и да ги споделат искуствата поврзани со најзначајните прашања кои ќе бидат третирани на советувањето и пред се` практичните искуства во примената на даночните прописи. ПРОГРАМА I. Данок на добивка 1. Задржан данок (задржување на данокот на приход платен на странски правни лица): вовед; задржан данок и даночен обврзник; приходи на кои се задржува данокот; пресметување и плаќање на данокот по задршка; одбегнување на двојно оданочување; постапка за враќање на задржаниот данок. 2. Донации и спонзорства: вовед; давател и примател на донација и спонзорство; постапка за давање и примање донација/спонзорство; даночни поттикнувања. II. Данок на додадена вредност 3.Исклучување на правото на одбивка на претходниот ДДВ (практични примери): вовед; набавки или увоз на добра и користењето услуги за цели на прометот; исклучување на правото на одбивка кај промет ослободен од данок; исклучување на правото на одбивка на претходни даноци при промет во странство; исклучување на правото на одбивка на претходни даноци за превозни трошоци; исклучување на правото на одбивка на издатоци за репрезентација; исклучување на правото на одбивка на претходни даноци за одредени предмети за опремување простории; исклучување на правото на одбивка на претходни даноци за патни трошоци; исклучување на правото на одбивка на претходни даноци за трошоци за сместување и исхрана; исклучување на правото на одбивка за одредени предмети за превисоко искажан данок. 4. Даночна консолидација за цели на ДДВ: услови за регистрација на поврзано лице; претставник на поврзаното лице; пријава за регистрација за ДДВ на поврзано лице; рок за регистрација на поврзано лице за ДДВ; службена регистрација на поврзано лице за ДДВ; прекинување на регистрација за ДДВ на поединечните лица кои се регистрираат како поврзано лице; обврски на лицата пред нивната регистрација како поврзано лице; пренесување на обврските, односно побарувањата за ДДВ од поединечните лица на поврзаното лице. 5. Кеш бек : поврат на ДДВ кој е платен во странство по основ на трошоци за услуги. Предавач: Славче Николовски Интересна група за семинарот се директорите/раководителите на финансиско-сметководствените сектори во компаниите, вработените во компаниите задолжени за пресметување на даноци и други заинтересирани субјекти чиј предмет на работење е поврзан со темите на советувањето. Сите учесници на семинарот ќе добијат соодветен работен материјал и сертификат за учество. Заинтересираните за учество на овој семинар можат да се пријават најдоцна до 21 мај 2012 година. Контакт: Елизабета Андриевска-Ефтимова Тел: E-адреса:beti@mchamber.mk Контакт: Анита Митревска Тел: E-адреса:anita.mitrevska@mchamber.mk Од 23 мај до 11 јули 2012 година oбука ЛИЦЕ ОДГОВОРНО ЗА УПРАВУВАЊЕ И/ ИЛИ ПОСТАПУВАЊЕ СО ОТПАД 10:00-16:00 часот Стопанска комора на Македонија, сала 1 на 5-ти кат Времетраење на обуката: 8 недели, еднаш неделно по 6 часа дневно. Кои компании се задолжени да назначат управител со отпад? Согласно член 21 од Законот за управување со отпад, компаниите кои во вршењето на својата дејност во текот на една календарска година создаваат повеќе од 200 килограми опасен отпад и/ или повеќе од 150 тони неопасен отпад, должни се да назначат најмалку едно стручно оспособено лице - управител за отпад. Кои се задачите на управителот со отпад? Да ја следи тековната состојба во управувањето со отпад и да се грижи за

17 БИЗНИС ИНФО 17 САЕМИ, СЕМИНАРИ, ФОРУМИ, ПРЕЗЕНТАЦИИ правилното постапување со отпад; да води евиденција и изготвува извештаи; да ја спроведува годишната програма на својата компанија; да го контролира видот и количеството на отпадот што се создава, преработува и отстранува и да презема мерки за намалување и отстранување на создадениот отпад; да ги информира раководните органи на својата компанија за можното загрозување на животната средина, животот и здравјето на луѓето што е резултат на производството, третманот, преработката и отстранувањето на отпадот и да предлага конкретни решенија. Што треба да поседува управителот со отпад? Потврда за стручна оспособеност и Уверение за положен стручен испит за вршење на управување со отпад. Управителот со отпад треба да поседува уверение за положен стручен испит за вршење на работите за управување и/или постапување со отпад од Министерството за животна средина и просторно планирање. За да се стекне со уверение, потребно е да положи стручен испит за вршење на работите за управување и/или постапување со отпад. Но, за да се пријави за полагање на стручен испит, кандидатот задолжително треба да посетува обука со која се стекнува со потврда за стручна оспособеност за управување и /или постапување со отпад. Кој може да стане управител со отпад? Услов за полагање на стручниот испит е кандидатот да има високо образование со тригодишно работно искуство или вишо образование со петгодишно работно искуство во постапувањето со отпад и /или животната средина. Што опфаќа наставата? Програмата за обуката за полагање на стручен испит за управување и/или постапување со отпад се реализира во вкупно траење од 50 часа. Во рамките на обуката ќе бидат детално разработени Законот за управување со отпад, Законот за пакување и отпад од пакување, Законот за батерии и акумулатори и отпадни батерии и акумулатори, Законот за управување со електрична и електронска опрема и отпадна електрична и електронска опрема и сите правилници што произлегуваат од истите. Ќе биде опфатен и Законот за животна средина, посебно во делот на ИСКЗ дозволите. Сето тоа ќе биде придружено со практични примери релевантни за кандидатите, а посебен акцент ќе биде ставен на пополнувањето на обрасците и изготвувањето на програмата. Кој ја спроведува обуката? Стопанската комора на Македонија е овластено правно лице за спроведување на обуката. Обучувачи на семинарот ќе бидат докажани домашни експерти во областа на животната средина и особено во одржливото управување со отпад. Сите заинтересирани кандидати можат да се пријават најдоцна до 20 мај 2012 год. Учесниците на обуката ќе добијат сеопфатен материјал за подготовка на стручниот испит и Потврда за учество во обуката за стручно оспособување за управување и/или постапување со отпад. Контакт: Анита Митревска Тел: anita.mitrevska@mchamber.mk Контакт: Даниела Михајловска Тел: Call Центар : (02) E-адреса: daniela@mchamber.mk На 30 и 31 мај 2012 година дводневен семинар УПРАВУВАЊЕ СО ОРГАНИЗАЦИСКИТЕ ПРОМЕНИ ВО РЕЦЕСИЈА И ВЕШТИНИ НА ПОТТИКНУВАЊЕ ЦИКЛУС НА РАСТ НА ПАЗАРОТ ВО РЕЦЕСИЈА (9:00-17:00 часот, Стопанска комора на Македонија,сала3 на 3-ти кат) Што кога започнуваме процес на промени во моменти на криза? Кој е одговорен за управувањето со промени, а кој е носител на целиот процес? Кои се алатите со кои успешно ќе управувате со промените во рецесија? Кои се најчестите грешки? Кои се проактивните стратегии? Кои се стратегии на раст во услови на рецесија? Каков мора да биде лидерот за да обезбеди раст на својата компанија? Обуката е наменета за сите нивоа на менаџментот, а пресудна е за врвниот и средниот менаџмент во целина, како и за сопственици на помали компании. Целта на овој тренинг е да се запознаат учесниците со основниот категоријален апарат за управување со промените во рецесија; како ефективно да ги мобилизираат вработените и целокупниот менаџмент за да се обезбеди неопходна синергија за остварување на деловните резултати во рецесиското опкружување. Ќе бидат истакнати неколку типови на можни стратегии со кои може да се поттикне раст во ограничувачки околности, запознавање со критичните ресурси и варијабли неопходни за успешна реализација на деловниот раст. Учесниците ќе имаат прилика да се запознаат со сетот на компетенции и вештини кои се неопходни за лидерите на системот кои сакаат да растат спротивно од можностите на опкружувањето. Предавач: Сабина Шкртиќ, Р. Хрватска, експерт оо финансиии и организациски промени Едукација: EBU HRM and Change Management, Geneva, Swiss MBA Henley Management College, Oxford Diploma in Management - Henley Management College, Oxford Executive Certificate, Henley Management College, Oxford Универзитет во Осиек - Економски факултет - Финансиски менаџмент Работно искуство: - директор за човечки ресурси во ХРТ (Хрватска Радио Телевизија); - директор на друштвото EKS d.o.o.; - корпоративен директор за човечки потенцијали на ADRIS GRUPA d.d.; - директор за човечки потенцијали во TVOR- NICA DUHANA - Ровињ; - раководител на заводот за вработување HZZ Осиек; - стручен соработник за финансии, заменик на Директорот на финансии; стручен соработник за управување со човечките потенцијали SAPONIA d.d. Заинтересираните за учество на овој семинар можат да се пријават

18 18 БИЗНИС ИНФО САЕМИ, СЕМИНАРИ, ФОРУМИ, ПРЕЗЕНТАЦИИ најдоцна до 23 мај 2012 година. Сите учесници на семинарот ќе добијат соодветен работен материјал, и сертификат за учество. Контакт: Анита Митревска Тел: anita.mitrevska@mchamber.mk Контакт: Елизабета Андриевска-Ефтимова Тел: beti@mchamber.mk везење предива, додатни материјали како етикети, еластични ленти и останато. Во 2010 година, на Саемот се претставија над 370 учесници од преку 30 земји од целиот свет, а над посетители ги видоа најновите достигнувања. Стопанската комора на Македонија, во соработка со овластениот застапник на саемскиот организатор Адонис груп, организира посета на македонски компании на саемската манифестација од 31 мај до 2 јуни 2012година, со автобуски превоз. Еднодневен семинар CASH FLOW АНАЛИЗА И ИЗВЕШТAИ (1 јуни 2012 година, oд 09:00 до 17:00 часот) Стопанска комора на Македонија Предавач: Александар Василски За сите учесници на семинарот ќе биде обезбедено: работен материјал; ручeк и освежување; сертификат за присуство на семинарот. Од 31 мај до 2 јуни 2012 година, во Истанбул, Турција МЕЃУНАРОДЕН САЕМ ЗА ТКАЕНИНИ И МЕЃУНАРОДЕН САЕМ ЗА КОНФЕКЦИСКИ МАШИНИ Организирана посета на Саемот со обезбедено бесплатно хотелско сместување! Во периодот од 31 мај до 3 јуни 2012 година, во Истанбул, Република Турција, ќе се одржат две меѓународни саемски манифестации и тоа: - 8. Меѓународен саем за ткаенини FABRIC EXPO 2012 и Меѓународен саем за конфекциски машини, машини за везење и модни додатоци CLOTHING MACHIN- ERY Станува збор за еден од најголемите меѓународни саеми од овој тип во Евроазискиот регион во 2012 година, на којшто ќе земат учество голем број реномирани турски и странски компании и производители на: конфекциски машини, машини за везење, за кроење, ласерски машини за кроење, за пакување, за чистење, контрола на квалитет и машини за мерење, машини за пеглање, за печатење дизајн, машини за шиење и Обезбедено е бесплатно сместување, две ноќевања со појадок, трансфери од хотел до саем и бесплатни влезници за саемот. Сместувањето е во реномиран хотел со 4 или 5 ѕвезди. Посетителот ги покрива патните и административните трошоци кон саемскиот организатор Адонис од 125 евра со автобуски превоз (доколку е со сопствен превоз - 45 евра), како и организационите трошоци кон Комората. Стопанската комора на Македонија ги поканува сите заинтересирани македонски компании да се пријават за посета на саемската манифестација најдоцна до 4 мај 2012 година. Контакт: Влатко Стојановски Тел: vlatko@mchamber.mk Контакт: Огнен Гаревски Тел: ognen@mchamber.mk Рок за пријавување: 25 мај 2012 година Контакт: Елизабета А.Ефтимова тел: факс: beti@mchamber.mk Анита Митревска тел: факс: anita.mitrevsk@mchamber.mk Од 6 до 9 јуни 2012 година во Косово МЕЃУНАРОДЕН ОПШТ САЕМ ПРИШТИНА 2012 Стопанската комора на Косово, во соработка со Министерството за трговија и индустрија на Косово, организира Меѓународен саем Приштина 2012, што ќе се одржи од 6 до 9 јуни 2012 година во просториите на Трговскиот центар Планета, во Приштина. На површина од 4060 м2, Меѓународниот општ саем Приштина 2012 е настан на којшто ќе се претстават компании од Косово, од регионот и од други земји. Саемот е еден од најголемите економски настани што се организира во