GENOTIPSKA I FENOTIPSKA MEDUZAVISNOST KOMPONENATA PRINOSA PSENICE (Triticum oestivum L.)

Transcription

1 Letopis tiaucnili radova Godina 24 (2000), broj 1-2, strana UDK: Originalni naucni rad Original scientific paper GENOTIPSKA I FENOTIPSKA MEDUZAVISNOST KOMPONENATA PRINOSA PSENICE (Triticum oestivum L.) Petrovic, Sofija, Dimitrijevic, M., Krolievic-Bclolic, Mariia' REZIME U radu je ispitivana genotipska i fenotipska meduzavisnost deset komponenata prinosa psenice (visina stabljike, duzina klasa, broj zrna po klasu, masa zrna po klasu, mas a klasa, masa zrna po biljci, masa biljke, indeks klasa, zetveni indeks i odnos klas/stablo), u uzorku od 22 genotipa psenice, podeljenih u tri grupe prema visini stabljike. Analizom meduzavisnih odnosa su ustanovljene znacajne ili visokoznacajne vrednosti korelacionih koeficijenata izmedu vecine ispitivanih svojstava. Kljucne reci: psenica, komponente prinosa, jednostruke korelacije, genotipske korelacije, fenotipske korelacije. UVOD Stvaranje novih sorata psenice, sa visokim genetickim potencijalom za prinos, koje bi najbolje odgovarale pojedinim regionima, heterogenim u pogledu klime i zemljista. je osnovni cilj oplemenjivanja. Medutim, odlucujucu ulogu u formiranju prinosa ima veci broj svojstava. Doprinos svakog od njih moze da bude razlicit kod raznih genotipova i u raznim uslovima spoljne sredine, sto proistice iz interakcije medu svojstvima unutar svakog genotipa i interakcije izmedu genotipa i uslova spoljne sredine. Korelacije, merene korelacionim koeficijentima, su znacajne u oplemenjivanju biljaka, jer ukazuju na stepen povezanosti izmedu svojstava. Ako izmedu svojstava postoji geneticka meduzavisnost, selekcija u okviru jednog, uslovljava promene u drugom svojstvu. Ceneticka struktura proucavanog 1 Dr Sofija Petrovic, doc., dr Miodrag Dirnitrijevic, doc., dr Marija Kraljevic-Balalic, red. prof., Poljoprivredni fakultet, Novi Sad 133

2 materijala, odnosno vrsta i velicina geneticke varijanse svojstava, odreduju visinu korelacija izmedu njih. Uticaj razlicitih cinilaca spoljne sredine dovodi do razlicitog udela ekoloske u ukupnoj fenotipskoj varijabilnosti, sto iziskuje izracunavanje fenotipskih korelacija [Ivanovic et al., 1987). Cilj ovog rada je da se na divergentnom uzorku genotipova psenice ustanovi genotipska i fenotipska meduzavisnost razlicitih komponenata prinosa. MATERIJAL I METOD RADA Sa ciljem da se ispita meduzavisnost komponenata prinosa, odabrano je 22 genotipa psenice, poreklom iz celog sveta, podeljenih u tri grupe prema visini stabljike. Prvu grupu cine visoke sorte: Bankut 1205 (Madarska), Bersee (Francuska), Mironovska 808 ( bivsi SSSR), Stepnjacka 30 (bivsi SSSR), Perdue 3912 (SAD), Atlas 66 (SAD), Compair (Engleska). Drugu grupu cine srednje visoke sorte: Sava (Jugoslavija), Caldwel (Kanada), Sremica (Jugoslavija), Italija (Jugoslavija), Pobeda (Jugoslavija), Talent (Francuska) i Florida (Australija). U trecoj grupi su niske sorte: UPI 301 (Indija), Tom Thumb (Tibet), Rana niska (Jugoslavija), Mexico 120 ( Australija), Concordia (Francuska), Kratka (Jugoslavija), Ana (Hrvatska) i Aibian (Japan). Ogled je postavljen po slucajnom blok sistemu u tri ponavljanja, na oglednom polju Naucnog instituta za ratarstvo i povrtarstvo, u 1993/94. i 1996/97. godini. Osnovni uzorak se sastojao od 10 biljaka po ponavljanju. Setva je obavljena u redove duzine 1m, sa razmakom izrnedu redova 20cm i biljaka u redu 10cm. Analize su obavljene u fazi cvetanja i pune zrelosti. Indeks klasa je odreden iz odnosa mase zrna po klasu i mase klasa (Dencic i Borojevic, 1992), a zetveni indeks iz odnosa mase zrna po biljci i mase biljke (Kraljevic-Balalic i Borojevic, 1985). Odnos klas/stablo je odreden u fazi cvetanja preko odnosa suve materije klasa i suve materije stabla (Siddique et al., 1989). Za ustanovljavanje meduzavisnih odnosa izmedu ispitivanih svojstava se izracunavaju genotipski i fenotipski koeficijenti korelacije iz ANCOVA-e, po modelu Steel and Torrie (1980), tab. 1. Tabela 1. Analiza varijanse i kovarijanse dvofaktorijalnog ogleda Table 1. Analysis of variance and covariance two-factorial trial Izvori varijacije - Sources ofvariation Ponavljanja - Replication Godine - Years Genotipovi - Genotypes Axe Pogreska - Error xx xy MP 1 MP z MP 3 MP 4 MP s yy MS 1 MS z MS: J MS 4 MS s 134

3 r c = r F = MP3xy / ~MS3X. MS3y MP 3XY + MP sxy / ~r-(m-s-3x-+-m-s-3-y-).-(m--s- 3-y -+-M- sy-) gde je: SE rcxy = 1- r~xy / ~(n - 2) SE rfxy = 1- r:xy / ~(n - 2) r c - genotipski koeficijent korelacije r F - fenotipski koeficijenf korelacije SE rcxy - standardna greska genotipskog koefieijenta korelacije SE rfxy - standardna greska fenotipskog koeficijenta korelacije n - broj sorata (genotipova) Testiranje znacajnosti koeficijenata genotipske dobija uporedivanjem izracunate t-vrednosti: fenotipske korelacije se t = rgxy/ SE rgxyi t = rfxy/se rfxy' sa odgovarajucim tablicnim t-vrednostima za 0.05 i 0.01 [Hadzivukovic, 1973). REZULTATI SA DISKUSIJOM Analizom komponenata prinosa je uocena siroka varijabilnost, kao posledie a koriscenja geneticki divergentnih genotipova. Nize srednje vrednosti posmatranih svojstava, su dobijene u 1996/97. godini zbog nepovoljnih meteoroloskih uslova (tab.3) godina je bila veoma specificna, sa nizim srednjim mesecnim vrednostima temperatura i veoma nepovoljnim rasporedom padavina u odnosu na prosecne vrednosti. U fazi intenzivnog porasta biljke je zabelezena veoma mala srednja vrednost visine padavina, da bi u toku zotve, u julu, visina padavina dostigla izuzetno visoke vrednosti i u mnogome onemogucila normalno izvodenje zetvenih radova. Borojevic (1986), naglasava da se dalje povecanje genetickog potencijala za prinos moze ostvariti povecanjern zetvenog indeksa na 50% i vise. U ovom radu, u nasim agrcekoloskim uslovima, vecina sorata poreklom iz razlicitih del ova sveta, sa razlicitom visinom stabljike je ostvarila uglavnom visoke vrednosti zetvenog indeksa. Srednje visoke sorte Sremiea, Florida, Caldwel, Italija, Talent, Sava i Pobeda su u obe godine ispitivanja imale vrednosti zetvenog indeksa preko 50% (tab.2 i tab.3), sto je u skadu sa teznjorn da se skracenjem visine stabljike omoguci efikasnija translokacija hranljivih materija iz vegetativnih u generativne delove biljke, a time indirektno poveca i prinos. Navedene srednje visoke sorte su pored visokih vrednosti zetvenog indeksa, pokazale i visoke vrednosti indeksa klasa, pa bi 135

4 mogle u oplemenjivackim programima da posluze kao dobri roditelji na povecanu vrednost ova dva indeksna parametra (tab. 2 i tab. 3). Sa druge strane, izuzetno visoka sorta Bankut 1205 je ostvarila visoku srednju vrednost zetvenog indeksa (0.49), na visokom nivou ukupnog bioloskog prinosa (tab.2 i tab. 3). Patuljasti genotip Aibian pokazuje visoku srednju vrednost svojstva (0.57), ali na nizem nivou ukupnog bioloskog prinosa (tab. 2 i tab. 3). Ovakva pojava ukazuje na cinjenicu da su sorte pokazale vecu divergentnost u koriscenju raspolozivih potencijala za formiranje prinosa i u skladu su sa rezultatima koje navode Petrovic i sar. (1994). Tabela 2. Srednje vrednosti komponenata prinosa za 22 ispilivana genotipa psenice u 1993/94. godini Table 2. Mean values for the yield components of 22 studied wheat genotypes in 1993/94. Genotipovi Svojstva (Traits) VS DK BZK MZK MK MZB MB IK ZI KS Bankut Compair Atlas Perdue Bersee Stepnjacka Mironovska Sremica Florida Caldwel Italija Talent Sava Pobeda B Concordia Mexico Rana niska Kratka Ana B Aibian O.Bl Tom Thumb B UPI VS - visina stabljike (em). DK - duzina klasa (em). BZK - broj zrna po klasu, MZK - masa zrna po klasu (g), MK - mas a klasa (g), MZB - masa zrna po biljci (g). MB - mas a biljke (g). IK - indeks klasa, KS - odnos klas/stablo 136

5 Jednostruke korelacije - Visoko znacajne vrednosti koeficijenta korelacije su ustanovljene izmedu visine stabljike i duzine klasa (r= 0.41), broja zrna po klasu (r= 0.23), indeksa klasa (r= 0.43), zetvenog indeksa (r= -0.49)' mase biljke (r= 0.45) i odnosa klas/stablo (r= -0.53). Izrnedu visine stabljike i mase klasa je dobijena znacajna vrednost korelacionog koeficijenta (r= -0.16). Duzina klasa je u znacajnoj korelacionoj vezi sa zetvenim indeksom (r= -0.19) i u visoko znacajnoj korelacionoj vezi sa mas om biljke (r= 0.37) i odnosom klas/stablo (r= -0.30). Visoko znacajne vrednosti korelacionih koeficijenata su dobijene izmedu mase klasa i broja zrna po klasu (r= 0.39), mase zrna po Tabela 3. Srednje vrednosti komponenata prinosa za 22 ispitivana genotipa psenice u 1996/97. godini Table 3. Mean values for the yield components of 22 studied wheat genotypes in 1993/94. Genotipovi Svojstva - Traits VS DK BZK MZK MK MZB MB IK ZI KS Bankut Cornpair Atlas Perdue Bersee Stepnjacka Mironovska Sremica Florida Caldwel Italija Talent Sava Pobeda Concordia Mexico Rana niska Kratka Ana Aibian Tom Thumb UPI VS - visina stabljike (em), DK - duzina klasa (em). BZK - broj zrna po klasu, MZK - masa zrna po klasu (g), MK - masa klasa (g). MZB - masa zrna po biljci (g), MB - masa biljke (g), IK - indeks klasa, KS - odnos klas/stablo 137

6 klasu (r= 0.87)' zetvenog indeksa (r= 0.43), mase biljke (r= 0.37) i odnosa klas/stablo (r= 0.37). Braj zrna po klasu je u visoko znacajnoj korelacionoj vezi sa masom zrna po klasu (r= 0.55)' indeksom klasa (r= 0.44), masom biljke (r= 0.46), masom zrna po biljci (r= 0.46), kao i u znacajnoj korelacionoj vezi sa zetvenim indeksom (r= 0.18) i odnosom klas/stablo (r= 0.16). Visoko znacajne vrednosti koeficijenata korelacije su ustanovljene izmedu mase zrna po klasu i indeksa klasa (r= 0.43), zetvenog indeksa (r= 0.35)' mase biljke (r= 0.63)' mase zrna po biljci (r= 0.71) i odnosa klas/stablo (r= 0.34). Izrnedu indeksa klasa i mase biljke je ustanovljena visoko znacajna korelaciona veza (r= 0.26) i znacajna korelaciona veza izmedu posmatranog svojstva i mase zrna po biljci (r= 0.17). Visoko znacajne korelacione veze su dobijene i izmedu zetvenog indeksa i mase biljke (r= 0.66)' kao i odnosa klas/stablo (r= 0.88). Masa biljke je u visoko znacajnoj korelacionoj vezi sa masom zrna po biljci (r= 0.65) i znacajnoj negativnoj korelacionoj vezi sa odnosom klas/stablo. Izmedu mase zrna po biljci i odnosa klas/stablo je takode dobijena visoko znacajna vrednost korelacionog koeficijenta (r= 0.55), tab.4. Genotipske korelacije - Visoko znacajne vrednosti genotipskih korelacija su ustanovljene izmedu visine stabljike i duzine klasa (rg= 0.62)' zetvenog indeksa (rg= -0.45), mase biljke (rg= 0.58) i odnosa klas/stablo (rg= -0.50). Negativna visoko znacajna korelaciona veza je ustanovljena izrnedu duzine klasa i zetvenog indeksa (rg= ) i odnosa klas/stablo (rg= ). Visoko znacajna vrednost genetickog koeficijenta korelacije je dobijena izmedu mase klasa i sledecih svojstava: braja zrna po klasu (rg= 0.56)' mase zrna po klasu (rg= 0.95)' zetvenog indeksa (rg= 0.67)' mase biljke (rg= 0.48), mase zrna po biljci (rg= 0.76) i odnosa klas/stablo (rg= 0.65). Visoko znacajna genotipska korelaciona veza je dobijena izmedu braja zrna po klasu i mase zrna po klasu (rg= 0.63)' indeksa klasa (rg= 0.56)' zetvenog indeksa (rg= 0.61), mase biljke (rg= 0.42), mase zrna po biljci (rg= 0.71) i odnosa klas/stablo (rg= 0.59). Masa zrna po klasu je ispoljila visoko znacajnu korelacionu vezu sa indeksom klasa (rg= 0.63)' zetvenim indeksom (rg= 0.69)' masom biljke (rg= 0.56)' masom zrna po biljci (rg= 0.84) i odnosom klas/stablo (rg= 0.66). Visoko znacajne vrednosti genotipskih koeficijenata korelacije su ustanovljene izmedu indeksa klasa i zetvenog indeksa (rg= 0.41), mase biljke (rg= 0.59) i mase zrna po biljci (rg= 0.67). Zetveni indeks je u visoko znacajnoj korelacionoj vezi sa masom zrna po biljci (rg= 0.68) i odnosom klas/stablo (rg= 0.98). Visoko znacajna korelaciona veza je ustanovljena i izmedu mase biljke i mase zrna po biljci (rg= 0.77)' kao i izmedu mase zrna po biljci i odnosa klas/stablo (rg= 0.63)' tab.5. Fenolipske korelacije - Visoko znacajne vrednosti fenotipskih koeficijenata korelacije su dobijene izmedu visine stabljike i duzine klasa (rf= 0.62), zetvenog indeksa (rf= -0.44), mase biljke (rf= 0.57) i odnosa klas/stablo (rf= -0.50). Duzina klasa je u visoko znacajnoj negativnoj korelacionoj vezi sa zetvenim indeksom (rf= -0.43) i odnosom klas/stablo (rf= -0.48). Masa klasa je u visoko znacajnoj korelacionoj vezi sa sledecim svojstvima: brojem zrna po klasu (rf= 0.56)' masom zrna po klasu (rf= 0.95), zetvenim indeksom (rf= 138

7 Tabela 4. Jednostruke korelacije ispitivanih svojstava Table 4. Single correlation of the examined traits Svojstva - Traits Duzina primarne vlati (em) Duzina klasa (em) 0.41** Masa klasa (g) -0.16* Broj zrna/klas 0.23** ** Masa zrna/klas (g) ** 0.55** Indeks klasa 0.43** ** 0.43** Zetveni indeks (HI) -0.49** -0.19* 0.43** 0.18* 0.35** Masa biljke (g) 0.45** 0.37** 0.57** 0.46** 0.63* 0.26** Masa zrna/biljka (g) ** 0.46** 0.71** 0.17* 0.66** 0.65** Klas/stablo -0.53** -0.30* * 0.37** 0.16* 0.34** ** -0.16* 0.55** 1.00 f o. 05 = r O. 0 1 = I--' W to

8 ,... ~ o Tabela 5. Genotipske korelacije ispitivanih svojstava Table 5. Genotypic correlation of the examined traits Svojstva - Traits Duzina primarne vlati (em) Duzina klasa (em) 0.62** Masa klasa (g) Broj zrna/klas ** Masa zrna/klas (g) ** 0.63** Indeks klasa ** 0.63** Zetveni indeks (HI) -0.45** -0.45** 0.67** 0.61** 0.69** 0.41 ** Masa biljke (g) 0.58** ** 0.42** 0.56** 0.59** Masa zrna/biljka (g) ** 0.71** 0.84** 0.67** 0.68** 0.77** Klas/stablo -0.50** -0.50** 0.64** 0.59** 0.66** ** ** 1.00

9 0.65), masam biljke (rf= 48), masom zrna po biljci (rf= 0.76) i odnosom klas/stablo (rf= 0.63). Braj zrna po klasu je u visoko znacajnoj korelacionoj povezanosti sa masam zrna po klasu (rf= 0.63), indeksom klasa (rf= 0.55), zetvenim indeksom (rf= 0.59), masom zrna po biljci (rf= 0.70) i odnosom klas/stablo (r1'= 0.58), kao i u znacajnoj koreiacionoj vezi sa masom biljke (rf= 0.42). Masa zrna po klasu je u vis aka znacajnoj koreiacionoj vezi sa indeksom klasa (rf= 0.63), zetvenim indeksom (rf= 0.67), masam biljke (r1'= 0.56), masom zrna po biljci (rf= 0.83) i odnosom klas/stablo (r1'= 0.65). Visoko znacajne vrednosti fenotipskih koeficijenata koreiacije su ustanovijene izrnedu indeksa klasa i mase biljke (r1'= 0.57) i mase zrna po biljci (rf= 0.65), kao i znacajna vrednost koeficijenta korelacije izrnedu indeksa klasa i zetvenog indeksa (rf= 0.40). Zetveni indeks je u visoko znacajnoj korelacionoj vezi sa masom zrna po biljci (rf= 0.68) i odnosom klas/stablo (rf= 0.94). Postojanje visoko znacajnih vrednosti fenolipskih koeficijenata korelacije je uoceno i izmedu mase biljke i mase zrna po biljci (rf= 0.75), i izrnedu mase zrna po biljci i odnosa klas/stablo (rf= 0.62), lab. 6. Znacajna negativna vrednost jednostrukih, ali i genotipskih i fenotipskih koeficijenala korelacije izmedu visine stabljike i zetvenog indeksa upucuje na ispravnost teznje cia so smanjenjem vegetativne mase ostvari uspesnija translokacija materija u generativne organe i potvrdena je u velikom braju radova raznih autora (Petrovic i sar., 1997; Pavlovic, 1997 i Hristov, H)99). S obzirom de je odnos klas/stablo slican parametar zetvenom indeksu, odreden u drugom stepenu ontogeneze psenice, razumljivo je da izmedu njih postoji visoko znacajna korelaciona veza, ali i negativna korelaciona veza izrnedu visine stabljike i odnosa klas/stablo. Siddique and Whan (1993) dolaze do istog zakljucka, ispitujuci medusobne odnose ovih svojstava u raznim generacijama seiekcije psenice. Izmedu visine stabljike i duzine klasa je uoceria visoko znacajna korelaciona veza, sto je u saglasnosti sa rezultatima koje navodi Hristov (1999), po kome visina stabljike u mnogome zavisi od duzine vrsne internodije, slo se posle odrazava i na duzinu primarnog klasa. Pored pravilnosti da visoke sorte imaju dugacak klas, Kobiljski i Dencic (1995) navode da su istrazivanjirna uocili paluljaste ili polupatuljaste genolipove psenice sa izuzetno dugackirn klasovima. Odsustvo znacajne korelaeione veze izrnedu visine stabljike i mase zrna po biljei je II saglasnosti sa rezultatima koje navode Dirnitrijevic i sar. (1997), koji ovu pojavu tumace kao trend, jer negativna vrednost korelacionog koeficijenta nije bila statisticki zriacajna. Po ovirn autorirna, duza stahljika je najcesce pracena povecanorn vegetativnom masom, sto negalivno utice na ekonomski prinos, odnosno na prinos zrna izrazen preko zetvenog indeksa. Masa klasa, ali i braj i masa zrna po klasu su u visoko znacajnoj korelaeionoj vezi sa vecinom ispitivanih komponenata prinosa, ali i sa samim prinosom, na sta ukazuju rezultati Borojevica (1986), koji naglasava da izmedu prinosa i komponenata prinosa postoji znacajna korelacija, sto upucuje na cinjenicu da poboljsanje bilo koje komponente prinosa, neminovno dovodi i do povecanja samog prinosa. 141

10 f-' ~ N Tabela 6. Fenotipske korelacije ispitivanih svojstava Table 6. Phenotypic correlation of the examined traits Svojstva - Traits Duzina primarne vlati (em) Duzina klasa (em) 0.62** Masa klasa (g) Broj zrna/klas ** Masa zrna/klas (g) ** 0.63** Indeks klasa ** 0.63** Zetveni indeks (HI) -0.44** -0.43** 0.65** 0.59* * 0.67** 0.40* Masa biljke (g) 0.57** ** 0.42* 0.56** 0.57** Masa zrna/biljka (g) ** 0.70** 0.83** 0.65** 0.68** 0.75** Klaslstablo -0.50* * -0.48** 0.63** 0.58** 0.65** ** ** 1.00

11 Indeks klasa, zetveni indeks i odnos klas/stablo su indirektni pokazatelji prinosa i u znacajnoj korelacionoj vezi su sa masom zrna po biljci, ali i medusobno. Sa druge strane, odsustvo korelacije izrnedu zetvenog indeksa i mase zrna po biljci je prema Dencicu i Borojevicu (1992) vezano za retku setvu, te se u tom slucaju zetveni indeks ne moze uzeti kao pouzdan kriterijum u selekciji za prinos. ZAKLJUCAK Komponente prinosa analizirane u ovom radu, visma stabljike, duzina klasa, broj zrna po klasu, masa zrna po klasu, masa klasa, masa zrna po biljci, masa biljke, indeks klasa, zetveni indeks i odnos klas/stablo siroko variraju u ispitivanim vegetacionim sezonama, s tim sto su dobijene nize srednje vrednosti nekih svojstava u 1996/97. godini, zbog nepovoljnijih meteoroloskih uslova. Analizom meduzavisnih odnosa su ustanovljene znacajne iii visokoznacajne vrednosti korelacionih koeficijenata izrnedu vecine ispitivanih svojstava, sto znaci da bi selekcija u okviru jednog svojstva mogla da uslovi promenu drugog svojstva i na taj nacin se indirektno poveca i prinos. LITERATURA 1. Borojevic, S. (1986): Zetveni indeks u funkciji povecania prinosa. Poljoprivredne aktuelnosti, 25, Dencic, S. and Borojevic, S. (1992): Harvest index and spike index in crosses between wheat genotypes with different spike architecture. Plant Breeding, 109, Dirnitrijevic, M., Petrovic, Sonja, Kraljevic-Balalic, Marija (1997): Komponente fenotipske varijabilnosti i uticaj visine na masu zrna po biljci psenice (Triticum acstivum ssp. vulgare). Zbornik radova. Naucni institut za ratarstvo i povrtarslvo, N. Sad, Ivanovic, M., Stojnic, O. and Gredel', R.R. (1987): Correlation Among Grain Yields of Full-sib, Half-sib, and Selfed Progenies in Broad and Narrow Base Population of Maize (Zea Mays 1.). Genetika, 19, Hadzivukovic, S. (1973): Statisticki metodi. Radnicki univerzitet.radivoj Cirpanov", Novi Sad, Hristov, N. (1999): Ceneticka divergentnost sarli ozime psenice. Magistarski rael. Univerzilet u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet, Novi Sad. 7. Kobiljski, B. i Dencic, S. (1995): Visina stabljike, duzina klasa i masa zrna po klasu kod sorti pscnice sa razlicitim Rht genima. Savremena poljoprivreda, 43, Kraljevic-Balalic, Marija i Borojevic, S. (1985): Nasledivanje visine stabljike zetvenog indeksa psenice, Arhiv za poljoprivredne nauke, 46,

12 9. Pavlovic, M. (1997): Fenotipska varijabilnost i nasledivanje nekih parametara efikasnosti ishrane azotom kod hibrida psenice, Doktorska disertacija. Univerzitet u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet, Novi Sad. 10. Petrovic, Sofija, Kraljevic-Balalic, Marija i Dimitrijevic, M. (1994): Uticaj visine stabljike na zetveni indeks razlicilih genotipova psenice, Savremena poljoprivreda, 40, Petrovic, Sofija, Kraljevic-Balalic, Marija, Dimitrijevic, M. i Mladenov, N. (1997): Analiza efekta visine stabljike na zetveni indeks genotipova psenice i komponente fenotipske varijabilnosti. Zbornik radova. Naucni institut za ratarstvo i povrtarstvo, 29, Siddique, KH.M., Belford, RK, Perry, M.W. and Tennant, D. (1989): Growth, Development and Light Interception of Old and Modern Wheat Cultivars in a Mediterranean-type Environment. Aust. Jour. Agric. Res., 40, Siddique, KH.M. and Whan, B.R (1993): Ear: stem ratios in breeding populations of wheat: relationship with grain yield and harvest index. Proeecings of the Eight Wheat Genetics Symposium, Beijing, China, Steel, RG.D. and Torrie, H.H. (1980): Principles and Procedures of Statistics. Mc Grow-Hill Book Company, New York, pp GENOTYPIC AND PHENOTYPIC INTERRELATIONS OF YIELD COMPONENTS IN WHEAT (Triticum aestivum L.) by Petrovic Sofija, Dimitrijevi6 M. and Kraljevi6-Balali6 Marija SUMMARY Genotypic and phenotypic interrelations of ten yield components in wheat (stem height, spike length, number of grains per spike, spike weigth, grain weight per plant, plant weigth, spike index, harvest index and spike/stem ratio) were studied. The saple consisted of 22 wheat genotypes, divided in three groups according to stem heigth. Interrelation analysis revealed significant and highly significant correlation coefficient values among the most of examined traits. Key words: wheat, yield components, simple correlation, genotypic correlation, phenotypic correlation. Primljeno: Prihvaceno: