G o ran Se ku lo vi}, od go -

Transcription

1 LIST PROSVJETNIH, KULTURNIH I NAU^NIH RADNIKA CRNE GORE,,GRLICA,,, prva crnogorska periodi~na publikacija (Cetiwe, 1835),,PROSVJETA,,, list za {kolu i crkvu (Cetiwe, ),,PROSVJETNI RAD,, (od 15. januara 1949) Broj mart Izlazi petnaestodnevno Cijena 0,40 ÙU ISNN DOBITNIK OKTOIHA Promjena u uredni {tvu Prosvjetnog rada NOVI ODGOVORNI UREDNIK GORAN SEKULOVI] Ministar prosvjete i sporta Slavoqub Stijepovi} potpisao ugovore u okviru projekta Energetska efikasnost u Crnoj Gori VRIJEDNOST RADOVA PREKO MILION EURA inistar prosvjete i sporta MSlavoqub Stijepovi} potpi sao je ugo vo re sa tri fir me (Bombeton, Fidija i Ening) koje }e izvoditi radove na pet objekata obrazovno-vaspitnih ustanova u okviru projekta Energetska efikasnost u Crnoj Gori. Ugovorima je predvi ena rekonstruk ci ja zgra da osnov nih {ko- la Ra do mir Mi tro vi}, Be ra - ne; Bo ško Stru gar, Ul ciw i Luka Simonovi}, Nikši}, te sred wih stru~ nih ško la na Ce ti wu i Ivan Usko ko vi}, adaptirala 33 obrazovna objekta, me u kojima devet osnovnih, tri sredwe škole i ~etiri vrti- }a, za šta je utro še no 50 mi li o - na eura. Ove go di ne bi }e ulo - `eno dodatnih sedam miliona u obrazovne institucije, kazao je ministar prosvjete. Vla da Cr ne Go re do bi la je kreditna sredstva od 6,5 miliona eura od Me unarodne banke za ob no vu i raz voj, za fi nan si - rawe projekta Energetska efika snost u Cr noj Go ri ko jim je pred vi e no po boq ša we ener - Tokom snije`nog nevremena predsjednik Filip Vujanovi} i ministar Branislav Mi }unovi} obi {li prijestonicu KULTURNO BLAGO BEZBJEDNO G o ran Se ku lo vi}, od go - vor ni ured nik Pro svjet - nog ra da, ro en je g. u Ti to gra du. Za vr šio Fi - lo zof ski fa kul tet u Nikši}u i po sli je di plom ske stu di je kod fi lo zo fa prak - si so va ca Fi lo zof skog fa - kul te ta Sveu~ilišta u Za - gre bu. Ma gi stri rao iz ~i ste fi lo zo fi je na Fi lo zof skom fa kul te tu u No vom Sa du, a dok to ri rao iz prav nih i po - li ti~ kih na u ka na Prav nom fa kul te tu u Pod go ri ci. In - ter di sci pli nar ni te o re ti - ~ar dru štva, po li ti ko log, kwi `ev nik, pu bli ci sta, ese - ji sti ~ar. Pre vo en na en gle - ski, slo ve na~ ki, bu gar ski, poq ski, ja pan ski... Ob ja vio sto na u~ nih ra do va i tri de - set kwi ga ( Ka men ra ste, Su vo me a, Bi }e je bi }e, We `no sti pred gra a, ^e - ka ju }i smrt, Ba la da o mo - der nom rat ni ku, Ru ska ku - }a, Isti ne i pri vi di, Dra` fal si fi ka ta, Ob - zor ja hu ma nu ma, Marks ni je mark si sta, Kraj no vo vje kov - nog miš qe wa: Marks, Spen - gler i Haj de ger, Ra zum i um: Od Pla to na do Kan ta, Cr - no gor ski iden ti tet...). Pri - re i va~ i ured nik vi še po - seb nih iz da wa i pu bli ka ci ja. Za stu pqen u cr no gor skoj i evrop skoj an to lo gi ji ha i ku po e zi je. Du go go di {wi no vi - nar, ko men ta tor, ko lum ni sta i ured nik Po bje de (kul tu - re, spoq ne po li ti ke, feq to - na, iz da va~ ke dje lat no sti, po mo} nik od go vor nog ured ni - ka za spoq nu po li ti ku, sa - vjet nik iz vr šnog di rek to ra za me di je). U~e stvo vao na broj nim na u~ nim sku po vi ma. ^lan je Od bo ra za fi lo zo fi - ju i so ci o lo gi ju Cr no gor ske aka de mi je na u ka i umjet no - sti. Autor je ese ja In ter kul - tu ral ni di ja log u odjeq ku Kul tur no okru `e we pro jek - ta ko ji je CA NU ra di la za po - tre be Vla de Cr ne Go re Cr - na Go ra u HHI sto qe }u u eri kom pe ti tiv no sti. PRED VI \E NA RE KON STRUK CI JA PET OBJE KA TA: Sa pot pi si va wa ugo vo ra Pod go ri ca. Ukup na vri jed nost radova iznosi }e eura. Ministar Stijepovi} je istakao da je pro je kat dio re form - skih mje ra ko je se spro vo de u obrazovawu od godine. On je pod sje tio da je to kom re for me obrazovawa Vlada izgradila i getske efikasnosti u obrazovnim i zdravstvenim ustanovama. Do sada su rekonstruisane tri osnov ne {ko le Bo ško Bu ha u Pqevqima i Olga Golovi} u Nikši}u, te Sred wa elek troekonomska u Bijelom Poqu. Q. V. Saopštewe Ministarstva prosvjete i sporta o nadoknadi ~asova ŠEST RADNIH SUBOTA skla du sa ~la nom 4 Škol - Uskog kalendara za 2011/2012. godinu ( Slu`beni list CG, br. 41/11), di rek to ri osnov nih i sred wih ško la du `ni su da na - stavu koja nije odr`ana za vrijeme vanrednog stawa na teritoriji Crne Gore organizuju subotom i danima koji su Godišwim planom rada škole predvi eni za slo bod ne ak tiv no sti u~e ni ka, ta ko da se ostva ri uku pan broj radnih dana propisan ~lanom 63 stav 1 Op šteg za ko na o obra zo - vawu i vaspitawu. Imaju }i u vidu vanredne okolnosti, Godišwi plan rada škole treba prilagoditi nastaloj situaciji. Mi ni star stvo pro svje te i sporta preporu ~uje direktorima osnov nih i sred wih ško la sa te - ritorije Glavnog grada Podgori ce (osim JU OŠ Š}epan \u - ki}, Lijeva Rijeka), Prijestoni ce Ce ti we i op šti na Nikši}, Andri je vi ca, Be ra ne, Ko la šin, Mojkovac, Plav, Plu`ine, Bijelo Po qe i Da ni lov grad, da na - sta vu or ga ni zu ju po sqe de }em rasporedu: Mart 3, 17. i 31. April 7. i 21. Maj 5. Za u~e ni ke pr vog raz re da osnov ne ško le, s ob zi rom na wi - hov uz rast i obra zov ni pro gram, nadoknada radnih dana nije obavezna. Od ovog bro ja DJE^IJI SVIJET Str. 22 i 23 Sre}an 8. mart me unarodni Dan `ena Pred sjed nik Vu ja no vi} i mi ni star Mi }u no vi} sa gra do na - ~el ni kom Alek san drom Bog da no vi }em u po sje ti Ce ti wu (Op{irnije na 2. strani) U OVOM BRO JU ^I TAJ TE: Akademik prof. dr Bo`idar Šekularac, prvi dobitnik nagrade Dragan Kujovi} TREBA DA IMA UVID U CRNOGORSKU ENCIKLOPEDIJU Str. 3 DOBITNICI NAGRADE OKTOIH Osnovna škola Štampar Makarije u Podgorici RAD I ENTUZIJAZAM RE CEPT ZA USPJEH NAŠ GOST: Dragan Pejanovi} Evroatlantske integracije i LIM DA VI DIM, HO ]U DA ZNAM Str. 6 i 7 Zbog nevremena bio prekinut rad u ve }ini {kola i fakulteta NASTAVA KONA^NO NORMALIZOVANA Eke hard Kraft (Ekkehard Kraft): Str. 4 i 5 Str. 8 NO VI PO GLED NA PRO ŠLOST Ciq Za jed ni~ kog isto rij skog pro jek ta Cen - tra za de mo kra ti ju i po mi re we ju go i sto~ ne Evro pe iz So lu na ni ka da ni je bio da svo jim pu - bli kacijama za mi je ni ux be ni ke ko ji se ko ri ste u na sta vi Str. 11

2 2 Predsjednik Filip Vujanovi} i ministar Branislav Mi }unovi} obi {li prijestonicu KULTURNO BLAGO BEZBJEDNO P ovodom nevremena i visokog snijega koji su pritisli Cetiwe, predsjednik Crne Gore Filip Vujanovi} i ministar kul tu re Bra ni slav Mi }u no vi} boravili su u prijestonici i obišli sve institucije kulture. Obi la ze }i Ce ti we sa pred - sjednikom Crne Gore Filipom Vu ja no vi }em i gra do na ~el ni - kom Aleksandrom Bogdanovi- }em, Mi }unovi} je istakao da su objekti kulture u gradu bezbjed ni, oso bi to naglašavaju}i zna ~aj akcije ~iš }ewa snijega sa krovova zdawa Centralne bibli o te ke, Dr `av nog ar hi va, Vladinog doma i Dvora kraqa Nikole, koju su izvodili pripadnici Vojske Crne Gore. Kad je o Ce ti wu ri je~, `e - lim naglasiti znatne napore koje su ulo `i li i lo kal na upra va i dr`ava kako bi kulturno nasqe- e bilo sa ~uvano. Prema našim sa zna wi ma, ni je dan obje kat kulture u Crnoj Gori nije ugro- `en, istakao je ministar kulture. Mi }u no vi} je ka zao da je si - Filip Vujanovi}, Branislav Mi}unovi} i Pavle Pejovi} sa predstavnicima Vojske Crne Gore gu ran da }e svi spo me ni ci kul - ture i cetiwsko istorijsko jezgro biti sa ~uvani od posqedica ne vre me na i da }e bi ti zašti}ene sve po kret ne i ne po - kretne vrijednosti na Cetiwu. Ministar Mi }unovi} ispratio je formirawe kriznih štabova koji su vodili ra ~una o odvijawu redovnih aktivnosti u dr- `avnim institucijama kulture i o odr`avawu objekata u kojima su smje šte ne. U re dov noj ko mu ni ka ci ji sa di rek to ri ma svih nacionalnih kulturnih institucija on je aktivno u~estvovao u sprovo ewu mjera tokom vanrednog stawa. N. V. Ministar prosvjete i sporta Slavoljub Stijepovi} primio predstavnike Evropske komisije PREPORUKE ZA ^LANSTVO U EVROPSKOJ UNIJI M inistar prosvjete i sporta Sla vo ljub Sti je po vi} pri - mio je 6. mar ta ge ne ral nog direktora Generalnog direktorata Evropske komisije za obrazova nje i kul tu ru Ja na Tru - š~inskog, Leopolda Maurera, šefa Delegacije EU u Podgorici, Helenu Skikos, slu`benicu za po li ti ku u Ge ne ral nom di rek to - ratu Evropske komisije za obrazovanje i kulturu, i Alberta Kamarata, šefa politi~kog sektora. Truš~inski je upo znao mi ni - stra sa narednim koracima koje treba preduzeti u oblasti obrazovnog sistema, kako bi Crna Gora bila uspješna prilikom prego vo ra za ~lan stvo u Evrop skoj uni ji. U ovom pro ce su Cr na Go - ra, kao bu du }a ~la ni ca EU, tre - ba da usvo ji i pri mje nju je sve re - levantne odluke i preporuke koje, po red za kon skog okvi ra, Nacionalna konferencija o korupciji u visokom obrazovanju DIPLOME STICATI ZASLUGAMA Pot pred sjed nik Vla de i mi ni star prav de Du {ko Mar ko vi} is ta kao da je za do vo ljan {to is tra `i va nja po ka zu ju da ko rup ci ja u vi so kom obra zo va nju ni je si stem ski pro blem ni ti pra vi lo - On je od ba cio na vo de ci vil nog sek to ra da u cr no gor skom obra zov nom si ste mu vla da ko rup ci ja Slavoqub Stijepovi} sa Janom Tru{~inskim i Leopoldom Maurerom predstavljaju obavezu svih zemalja evropske porodice. On je po hva lio do sa da šnje na po re Cr - ne Go re u okvi ru re for me obra - zovnog sistema koji je usaglašen sa evrop skom prak som. Ministar Stijepovi} je upoznao N a Trećoj nacionalnoj konferenciji o korupciji u visokom obrazovanju, koja je u organizaciji Centra za monitoring (CE MI) i Cen tra za gra đan sko obra zo - vanje (CGO), u saradnji s Ambasadom Republike Njemačke, održana početkom marta na Pravnom fakultetu u Podgorici, pod sloganom Da samo znanje donosi zvanje, predstavnici državnih institucija i nevladinog sektora iznijeli su oprečne stavove o učestalosti i opasnosti ove pojave. Potpredsjednik Vlade i ministar pravde Duško Marković istakao je da je zadovoljan što istraživanja pokazuju da korupcija u visokom obrazovanju nije sistemski problem niti pravilo, već se pojavljuje samo u izolovanim slučajevima Crnogorski obrazovni sistem je četvrta po redu institucija u koju građani Crne Gore imaju povjerenja. To znači da je naš obra zov ni si stem ostao imun na vi rus ko - rupcije, koji je u crnogorsko društvo donijela tranzicija kazao je ministar Marković. On je na gla sio da je, po red pra vo su đa i policije, korupcija najopasnija kada se pojavi u obrazovanju jer može imati dugoročne posljedice. Prema istraživanjima nevladinog sektora, najgore je stanje na državnom univerzite tu ko ji je bio i ostao pot pu no gluv na sve inicijative kada je riječ o borbi protiv te pojave. Državni univerzitet ostaje zarobljen u mre ži ne po ti stič ko-ko rup ci o ni stič kih od - no sa i broj nih afe ra u ko ji ma je uče stvo vao i nastavni kadar. Univerzitet nema snage da se izbori za poštovanje ni svojih internih pravila. Dovoljno je biti prijatelj rektora ili njegovih mentora, pa da zakoni, statut i druga pravila ne važe. Možete kršiti propise bez posljedica, a možete riješiti i svoje stambeno pitanje. Važno je da ne talasate smatra direktor Centra za monitoring Zlatko Vujović. Pro rek tor na Uni ver zi te tu Cr ne Go re prof. dr An đel ko Loj pur za mje rio je što u Crnu Goru dolaze savjetnici koji su krivično gonjeni, a brane se svojim imunitetom. Oni nas uče o ko rup ci ji. Ne znam da li nas uče ka ko da se pra vi ili ka ko da se ne pravi korupcija rekao je Lojpur. Izvršna direktorica Centra za građansko obrazovanje Daliborka Uljarević smatra da je hronično loša ekonomsko-socijalna zbilja jedan od najvećih pokretača korupcije, go ste sa do sa da šnjim ak tiv no sti - ma na pri mje ni re form skih obra - zov nih rje še nja u Cr noj Go ri i na - glasio spremnost Crne Gore da od go vo ri na sve iza zo ve ko je Evropska unija stavlja pred crnogorski obrazovni sistem. Lj. V. Vlada Crne Gore TRI MILIONA EURA ZA NAUKU V lada Crne Gore usvojila je informaciju o finansiranju naučnoistraživačke djelatnosti, prema ko joj će se iz fon da Mi ni star - stva na u ke iz dvo ji ti eura za finansiranje naučnoistraživačke zajednice, izjavila je nakon sjednice Vlade ministarka nauke prof. dr Sanja Vlahović. U domaće naučne projekte i aktivnost biće uloženo eura, dok će pre o sta li iz nos bi ti usmjeren na međunarodne aktivnosti. To se odnosi na realizaciju bilateralnih sporazuma, kao i podršku istraživačima u korišćenju sredstava evropskih fondova, prvenstveno programa FP7 i COST. Pored ovih sredstava, obezbije di li smo eura iz pro šlo - pa i one u vi so kom obra zo va nju. Či nje ni ca je, a ne stvar per cep ci je, da neko može biti unaprijeđen ili dobiti akadem sko zva nje sa mo zbog to ga što pri pa da određenoj grupi partiji, ili ima jake porodične veze. Dodatno je zabrinjavajuće što se ti me stva ra am bi jent u ko jem sve po sta - je prihvatljivo kazala je Uljarević. Ministarka Sawa Vlahovi} Skup {tina Crne Gore Lo še di plo me ši re ko rup ci ju u dru štvu godišnjeg budžeta za finansiranje aktivnosti u toku ove godine, a još eura biće obezbijeđeno iz budžeta drugih ministarstava, ta ko da će ukup no oko tri mi - liona eura biti izdvojeno za finansi ra nje na še na uč no i stra ži vač ke zajednice u toku ove godine, istakla je Vlahovićeva. Ona je do da la da su se ste kli uslovi da Ministarstvo nauke objavi rezultate konkursa koji je raspisan krajem prošle godine za domaće naučnoistraživačke projekte, na ko jem je uče stvo va lo oko 200 ra do va. Usko ro će bi ti ob ja - vljen novi konkurs za sufinansiranje naučnoistraživačke djelatnosti. O. Đ. USVO JEN ZA KON O CA NU kupština Crne Gore usvojila je Sna sjednici 27. februara Zakon o Crnogorskoj akademiji nau ka i umjet no sti. Ovim ak tom ukida se Dukljanska akademija nauka i umjetnosti, a njeni članovi, prema predviđenoj proceduri, prelaze u CANU. Zakonom je propisano da zvanje redovnog, vanrednog, odnosno inostranog člana Akademije stiču redovni, vanredni, odnosno dopisni članovi Dukljanske akademije nauka i umjetnosti koji su to zva nje ste kli do 1. sep tem bra go di ne, ako is pu nja va ju uslo ve iz čla na 9 tog za ko na. Za redovnog i vanrednog člana Akademije može biti izabran naučnik ili umjetnik koji je crnogorski državljanin, sa prebivalištem u Cr noj Go ri, i či ji re zul ta ti u na - učnom ili umjetničkom stvaralaštvu imaju izuzetan značaj za nauku, kulturu i umjetnost Crne Gore i njen op šti dru štve ni raz voj. Za inostranog člana može biti iza bran is tak nu ti na uč nik ili umjetnik koji nije crnogorski državljanin, a čiji rezultati u naučnom i umjetničkom stvaralaštvu imaju poseban značaj za društveni raz voj Cr ne Go re. Lj. Vukoslavovi} Ambasador Njemačke u Crnoj Gori Pius Fi šer na gla sio je da je je dan od uslo va koji su postavljeni pred našu državu na putu ka EU da is ko ri je ni ko rup ci ju. On je do - dao kako se unapređenje i diplome moraju sticati jedino zaslugama, nikako novcem, jer loše diplome šire korupciju u društvu. Lj. V.

3 3 Akademik prof. dr Bo`idar [ekularac, prvi dobitnik nagrade Prosvjetnog rada Dragan Kujovi},, VA TRE BA DA IMA UVID U CRNOGORSKU ENCIKLOPEDIJU Na gra da mi ~i ni za do voljstvo iz dva raz lo ga: {to no si ime Dra ga na Ku jo vi }a, ~o vje ka koji je ci je log se be dao za do bro Cr ne Go re, ~i ji je do pri nos cr no gor skoj pro svje ti ne mjer ljiv, i {to sam njen pr vi no si lac Akademik prof. dr Bo`idar [ekularac ka de mik prof. dr Bo `i - Adar Še ku la rac ro en je u Gor wim Se li ma (Ku ri ku - }e), op šti na Be ra ne. Sla vi - sti~ ke stu di je za vr šio je na Fi lo zof skom fa kul te tu u No - vom Sa du, a isto rij ske na u - ke u Za dru, Sveu~ilište Split. Spe ci ja li zo vao se u Mo skvi i Tbi li si ju, ma gi stri - rao i dok to ri rao iz obla sti isto rij skih na u ka na Fi lo zof - skom fa kul te tu u Za dru. Od go di ne ra dio je u Isto rij skom in sti tu tu Cr ne Go re. Re dov ni je pro fe sor na Fi lo zof skom fa kul te tu u Nikši}u. De ve de se tih go di - na bio je pro fe sor na po sli - je di plom skim stu di ja ma u Pri šti ni. Re dov ni je ~lan DA - NU od we nog osni va wa. Od go di ne bio je di - rek tor Re pu bli~ kog za vo da za škol stvo, od po mo} nik mi ni stra za pro svje tu i na u ku, di rek tor Isto rij skog in sti tu ta. Du - go go diš wi je ured nik ~a so pi sa Vas pi ta we i obra zo va we, Ar hiv ski za pi si, kao i broj nih zbor ni ka ra do va. Do bit nik je Na - gra de oslo bo e wa gra da Be ra na, te dru gih pri zna wa i po ve - qa. Re cen zi rao je broj ne kwi ge i mo no gra fi je i bio ~lan vi še ko mi si ja za iz bor u na u~ na i na stav na zva wa, po tom ~lan ma - ti~ nih ko mi si ja za osni va we po je di nih ka te dri na Uni ver zi te tu Cr ne Go re. Bio je ~lan `i ri ja za do dje lu na gra da Mi ro sla vqe - vo je van e qe i Ok to ih, Se na ta Uni ver zi te ta Cr ne Go re i ~lan Od bo ra za re for mu obra zo va wa u Cr noj Go ri. ^lan je Ko mi si - je za do dje lu zva wa za slu `nih rad ni ka u kul tu ri. Ob ja vio je ve li ki broj kwi ga i na u~ nih ~la na ka i pri lo ga u ~a - so pi si ma, zbor ni ci ma ra do va i dru gim pu bli ka ci ja ma. Po red osta lih, Du kqan sko-zet ske po ve qe (1987), Tra go vi pro šlo sti Cr ne Go re sred we vje kov ni za pi si i nat pi si VI II HVI vi jek (1994), Cr no gor ski ana li ti je Sv. Pe tra Ce tiw skog (1999), Pa štrov ske is pra ve III (1999), 500 go di na Obod ske štam pa ri je (1999) i Du kqan sko-cr no gor ski isto rij ski ob zo ri (2000), Cr no gor ski gr bov nik (2006), Cr na Go ra u do ba Vo - ji sla vqe vi }a (2007) i Cr na Go ra u do ba Bal {i }a. su novi programi i uxbenici u kojima je to ispravqeno u znatnoj mjeri. Novi uxbenici su dobi li op šte po hva le od stra nih eksperata kao primjer u regionu. Da to je znat no vi še pro sto ra temama iz kulture i civilizacije, ali su pro stor do bi le i cje li ne ko - je predstavqaju istoriju mawinskih na ro da u Cr noj Go ri. To je predstavqalo veliki korak naprijed. Veliki dio tih uxbenika i da nas je u upo tre bi, ali je bi lo i od re e nih pro mje na. Uosta - lom, pro šla je de ce ni ja od ta da, a do la zi se do no vih sa zna wa koja se moraju uzimati u obzir. SA MO STAL NI CR NO GOR SKI UD@ BE NI CI Posqedwih godina u Crnoj Go ri pri pre mqen je ve li ki broj uxbenika iz istorije. U odnosu na prethodne, u kojoj mje ri oni pri bli `a va ju pro - šlost mladim generacijama? Ve} sam is ta kao da je iz ra - da novih uxbenika istorije bio zna ~ajan korak naprijed jer je SPAJANJE DANU SA CANU KORAK NAPRIJED ZA CRNOGORSKU NAUKU Pred log no vog za ko na o CA NU iza zvao je do sta po le mi ke. Sma tra te li da je on afir ma ti van za ovu in sti tu ci ju ili }e we go vim za `i vqa va wem CA NU iz gu bi ti dio auto no mi je? Kraj we je vri je me bi lo da se na u~ ni ka pa ci te ti Cr ne Go re ob - je di ne u okvi ru jed ne in sti tu ci je. Lo gi~ no je da se ona i da qe na zi - va iz vor nim na ci o nal nim ime nom, kao što je lo gi~ no i da me u na - u~ ni ci ma po sto je raz li ~i ta miš qe wa po svim pi ta wi ma, pa i o ovom. Dr `a va, kao osni va~ svo jih in sti tu ci ja, tre ba i mo ra ima ti uvid u re a li za ci ju pro je ka ta u ko je ula `e zna ~aj na sred stva, po - seb no u pro jek te kao što je cr no gor ska en ci klo pe di ja, ko ja je fi - nan si ra na de ce ni ja ma. Zar je pod no še we iz vje šta ja o re a li za ci ji pro je ka ta za di ra we u auto no mi ju ne ke in sti tu ci je? Ka ko ocje wu je te spa ja we DA NU sa CA NU? Vje ru jem da je to ko rak na pri jed za cr no gor sku na u ku, jer se ob je di wa va wem stva ra ju pred u slo vi za no ve po du hva te na po qu na u ke. škola. Ovdje moram pomenuti tadašweg ministra Dragana Kujovi }a, koji je prepoznao potrebu re for mi sa wa pro gra ma i uxbenika istorije, od koga smo o Balši}ima, što do `i vqa vam kao li~ni uspjeh, a mlade kolege koje se osposobqavaju za ovaj period na našem Fakultetu, vjerujem, na sta vi }e sa is tra `i va wi ma, iz P rof. dr Bo `i dar Še ku la rac pr vi je do bit nik na gra de Prosvjetnog rada Dragan Ku jo vi}. To je bio po vod da razgovaramo s wim o tome šta mu ovo priznawe zna ~i, reformi obrazovawa u Crnoj Gori, sa posebnim osvrtom na nastavu istorije. Prvi ste dobitnik tek ustanovqene nagrade Prosvjetnog ra da Dra gan Ku jo vi}. U ko joj je mje ri to pri zna we sa tis fak ci ja za du go go diš wi rad? Još prilikom primawa nagra de re kao sam da mi ova na - grada ~ini zadovoqstvo iz dva raz lo ga: pr vo, što no si ime Dra - gana Kujovi }a, ~ovjeka koji je cijelog sebe dao za dobro Crne Gore, ~iji je doprinos crnogorskoj prosvjeti nemjerqiv, i drugo po no san sam što sam pr vi nosilac ove prosvjetne nagrade, jer priznawe stigne onda kad qudi iz struke prepoznaju da ste radom doprinijeli opštoj stvari. U obrazovawu ste dugi niz godina, prvenstveno kao univerzitetski profesor, ali i kao pomo}nik ministra za nauku, direktor Republi~kog zavoda za školstvo. Koliko je obrazovawe ranije, ali i sada generator promjena? Svako vrijeme donosi odre- ene promjene. U periodu kada sam obavqao pomenute ~inovni~ke poslove nastojali smo da se iz bo ri mo za što bo qi sta tus obrazovawa u Crnoj Gori, u teškom vremenu sankcija i raspada zajedni~ke nam dr`ave. U takvim okolnostima uspjeli smo da odr `i mo ni vo obra zo va wa koji smo naslijedili iz vremena SFRJ i da ne upad ne mo u ra qe nacionalizama koje su zahvatile sve zemqe u Jugoslaviji. Poslije go di ne ušlo se u no vi ci - klus promjena koje su donijele mnogo novina. KUL TU RA, CI VI LI ZA CI JA, MA NJI NE Reforma obrazovawa u Crnoj Gori realizuje se više godina. Koliko ste upoznati sa wenom suštinom i da li, prema va šem miš qe wu, ona da - je rezultate? Posqedwih godina reformu obrazovawa pratim samo kao neko kome je obrazovawe profesija u krvi, ali nijesam ukqu- ~en direktno u timove koji rade na to me. In for mi san sam o su - štini reforme, koju podr`avam, ali ~i ni mi se da smo pre br zo ušli u radikalne promjene. Imali smo dobar sistem obrazovawa koji je trebalo samo dora ivati i prilago avati crnogorskim potrebama i uslovima. Dosta je promijewen nastavni program za istoriju. Potenci ra no je da je sve ma we isto - rije ratova a više istorije kulture i civilizacije. Da li je zaista ta ko? Kao po mo} nik mi ni stra, go di ne bio sam za du `en da formiram timove za izradu no vih pro gra ma i ux be ni ka istorije. Pošto smo izvršili analizu tadašwih uxbenika, konstato va li smo da je isto ri ja Cr ne Gore zastupqena u nekim od wih sa ma we od 10%. Ura e ni crnogorska istorija našla svoje pravo mjesto u programima i uxbenicima. Ono što je tako e od posebnog zna ~aja jeste to što smo tada uspjeli da samostalno napravimo crnogorske uxbenike sa auto ri ma ko ji `i ve i ra de u crnogorskim institucijama obrazovawa, tako da danas imamo tridesetak prosvjetara istori ~ara ko ji su sprem ni da ra de no ve ux be ni ke za po tre be na ših imali potpunu podršku i povjere we u ono što smo ra di li, a što se pokazalo opravdanim. Nedavno ste objavili kwigu Cr na Go ra u do ba Balši}a. Još jedan doprinos pribli`avawu ovog perioda. Pripremate li još neko iznena ewe u tom ci qu? Posqedwih godina objavio sam kwige o Vojislavqevi }ima i VOJISLAVLJEVI ]I, BAL [I ]I, CRNOJEVI ]I: SREDNJI VIJEK TEMELJ CRNOGORSKE Za hva qu ju }i ve li kom bro ju va ših kwi ga sred wo vje kov na cr - no gor ska isto ri ja u ve li koj je mje ri ra svi je tqe na. Ko li ko je te - ško is tra `i va ti taj pe riod? Upra vo je sred wo vje kov ni pe riod cr no gor ske isto ri je bio onaj te meq na ko me je po ~i va la cr no gor ska dr `av nost, što je za me ne bio ve li ki iza zov, ali i oba ve za da na osno vu iz vor ne gra e i re le vant ne li te ra tu re što vi še ra svi je tlim ovaj pe riod na - še isto ri je, ko ji pre da jem i na Fi lo zof skom fa kul te tu. Vra ški je te ško pi sa ti o ovom pe ri o du, po seb no zbog to ga što u isto ri o - gra fi ji po sto je isti ne u ko je ni ko ne smi je da di ra. A ko li ko je pi sa no o sred wo vje kov noj isto ri ji Cr ne Go re, naj bo qe go vo ri po da tak da do ne dav no ni je smo ima li po seb ne, cje lo vi te mo - no gra fi je o slav nim cr no gor skim di na sti ja ma: Vo ji sla vqe vi }i ma, Balši}ima i Cr no je vi }i ma. Mo `e se pret po sta vi ti za što ni je su cr no gor skoj jav no sti pred sta vqe ni du kqan ski kra qe vi i kne `e vi Vo ji sla vqe vi }i, za što ni je na pi sa no da su Balši}i ob no vi li zet - sku (cr no gor sku) dr `a vu, da Bal ša Balši} po gi be na Sa ur skom po qu u bor bi s Tur ci ma, ko ji mu od ru bi še gla vu i po ne so še sul - ta nu go di ne. I ta ko da qe. kojih }e nastajati nove kwige. Onaj ko je na u ~io da ra di ne mo - `e tek ta ko sta ti. Ra dim na vi še pro je ka ta. Na dam se da }e se iz toga izroditi još koja kwiga. Samo da zdra vqe po slu `i. Odgovorni ste urednik u ~asopisu Vaspitawe i obrazovawe. Koliko je ta publikacija korisna nastavnicima i da li je neo p ho dan još ne ki stru~ ni ~asopis za obrazovawe? ^asopis Vaspitawe i obrazovawe postao je sastavni dio svih školskih, pa i drugih bibliote ka, ko ji se ~i ta i u ko jem ra do ob ja vqu ju svo je ra do ve pro - svjetni i nau~ni radnici ne samo iz Cr ne Go re ve} i sa ci je log prostora eks-jugoslavije. Mnogo je radova objavqenih u ovom ~asopisu valorizovano kao nau~ ni rad pri iz bo ru u na u~ na zvawa. Brojni stru~ni radovi dopri no se stru~ nom uz di za wu znawa nastavnika, a mladi stvaraoci ovdje rado objavquju svoje prve radove. Urednici i Redakcija ~ine sve da podignu nivo i kvalitet ~asopisa radovima što šireg broja saradnika i raznovrsne tematike. Smatram da ovaj ~asopis zadovoqava potrebe prosvjete, imaju }i u vidu da postoji i list prosvjetnih radnika, te broj ni dru gi stru~ ni ~a so - pisi. Q. Vukoslavovi}

4 4 [ko la [tam par Ma - ka ri je,, iz dva ja se po sa - rad wi sa ro di te qi ma, lo kal nom za je d ni com, ne vla di nim or ga ni za ci - ja ma i dr `av nim or ga - ni ma. Za vid ni su re zul - ta ti u spro vo ewu bro j nih pro gra ma koji se ti ~u ak tu el nih obra zov nih stan dar da u Evro pi. Naj u spje {ni ja je na tak mi ~ewu iz pri rod nih na u ka i stra nih je zi ka. Wi ho vi u~e ni ci go di na ma osva ja ju pr va i dru ga mje sta na Dr `av no m tak mi ~e wu i Olim pi ja di zna wa DOBITNICI NAGRADE OKTOIH,, : RAD I ENTUZIJAZAM 18 go di na od osni va wa 700 na gra da 384 do bit ni ka Lu ~e u~e ni ka šk. 2011/2012. god. 54 odje qe wa 13 dje ce s po seb nim obra - O snovna škola Štampar Ma ka ri je otvo ri la je svoja vrata godine, ta~no pola milenijuma nakon što je Makarije od ^ernije Go ri, pr vi ju `no slo ven ski štam par, pe ~a tao Ok to ih pr vo gla snik, }i ri li~ ku bo - go slu `be nu kwi gu. Od po ~et - ka pre po zna ta kao do bra ško - la, do sad je do bi la broj na pri zna wa. Naj vred ni ja me u wi ma Ok to ih za go - dinu. Za kratko vrijeme dostignut je zavidan nivo kvaliteta, što se ni je mo glo ostva ri - ti bez nesebi~nog zalagawa ~itavog kolektiva u kome radi 90 vrijednih prosvjetnih radnika, zakqu ~io je `iri koji je odlu ~ivao o najpresti- `nijoj crnogorskoj nagradi u zov nim po tre ba ma 4,44 pro sje~ na ocje na na kra - ju šk. 2010/2011. god. 100 za po sle nih 90 na stav ni ka 21 sek ci ja 11 na stav no-na u~ nih gru pa oblasti obrazovawa. Ponosni smo na rezultate koji govore o velikom radu i en tu zi ja zmu rad ni ka ove ško - le i o qe po ti u~e wa ko ju ov - dje otkrivaju naši u~enici ka `e di rek tor ka Dra ga na Dmitrovi}. Ško la na ~i jem je ~e lu iz - dva ja se po sa rad wi sa ro di te - qima, lokalnom zajednicom, drugim ustanovama, nevladinim or ga ni za ci ja ma i dr `av - nim organima. Zavidni su i re zul ta ti u spro vo e wu broj - nih pro gra ma ko ji se ti ~u ak - tu el nih obra zov nih stan dar - da u Evro pi. Dobra organizacija, efikasna podjela poslova sa jasno definisanim ciqevima, ro ko vi ma i no si o ci ma, svje - snost da smo svi mi na istom Dragana Dmitrovi}, direktorica Andrijana Radinovi}, pedagog zadatku u prosvjetnoj misiji, do bri me u qud ski od no si, otvo re nost u ko mu ni ka ci ji, kriti~ki dijalog... To je, kako nabraja direktorka Dmitrovi}, recept za dobru školu. RO DI TE QI ZA DO VOQ NI OR GA NI ZA CI JOM A od re cep ta do do bre ško - le ni je lak put. Kao bit ne seg men te na stav ni~ kog ra da Dra ga na Dmi tro vi} na vo di razvojni i akcioni plan, te samoevaluaciju: Neprestano provjeravamo ci qe ve, na ~in i kva li tet re - alizacije, kompetencije reali za to ra. Sve to te meq no ana li zi ra mo pre ko ak ti va kao stru~nih organa, Nastavni~ kog vi je }a, Pe da go škog vije }a i Savjeta roditeqa. Na osno vu is tra `i va wa Ispitnog centra Crne Gore, ova škola je najuspješnija na tak mi ~e wu iz pri rod nih na u - ka i stranih jezika. Wihovi u~enici godinama osvajaju prva i dru ga mje sta na Dr `av - nom takmi ~ewu i Olimpijadi znawa. Pedagogica Andrijana Radinovi} isti ~e da samo dobro osmiš qe na i or ga ni zo va na saradwa izme u škole i roditeqa mo`e dati zapa`ene re zul ta te u vas pit no-obra - zovnom radu. Saradwa je utvr ena progra mom ra da ško le i ostva ru - je se kroz neposrednu komunika ci ju (in di vi du al ni kon tak - ti sa ro di te qi ma, ro di teq - ski sa stan ci, grup ni raz go vo - ri, po sje ta na rad nom mje stu, go sto va wa po je di nih po ro di - ca u ško li, za jed ni~ kih dru - `e wa u ško li za vri je me pri - redbi), pisanu komunikaciju (bro šu ra sa osnov nim in for - macijama o školi, obavješte wa o ra znim do ga a ji ma, planovima, temama...), ali i preko Savjeta roditeqa, kao i ra znih pro jek ta u ko je ško - la ukqu ~uje roditeqe zakqu ~u je An dri ja na Ra di no - vi}. Dobru saradwu potvr uju i re zul ta ti is tra `i va wa, ob ja - vqeni u nedavnom izvještaju Za vo da za škol stvo, pre ma kome je oko 80% anketiranih ro di te qa za do voq no or ga ni - zacijom i upravqawem školom. Zanimqivo, samo pet od 174 ro di te qa ovo go diš wih pr va ka ne ma fa kul tet sku di - plomu. Sa vjet ro di te qa OŠ Štam par Ma ka ri je ve o ma uspješno ostvaruje svoje ciqeve i svojim odlukama dopri no si da rad ško le i we - nih or ga na ta ko e bu de us pje - šan. ^lanovi Savjeta blagovre me no su oba vi je šte ni o svim pitawima škole i oni daju svoje prijedloge. Na taj na ~in roditeqi su ukqu ~eni Du{ica Dubqevi}, psiholog u sve ak tiv no sti ško le i u proces donošewa odluka, i ostvareno je wihovo pravo da budu adekvatno informisani ne samo o napredovawu svog dje te ta ve} i o svim va `nim de ša va wi ma u ško li ob - jašwava Zoja Bojani}-Lalovi}, predsjednica Savjeta rodi te qa, ina ~e pro fe sor ka cr no gor skog srp skog, bo san - skog, hrvatskog jezika u Gimna zi ji Slo bo dan Škero - vi}. NA NI VOU MO GU]NO STI U školskim dokumentima konstatovano je da je opremqenost na nivou mogu}nosti. Imamo dvije kompjuterske u~i o ni ce sa po 15 kom pju - te ra, ko je se ko ri ste i u na - sta vi dru gih pred me ta. Iz - van red no je opre mqen mu zi~ - ki ka bi net, ka bi ne ti li kov - nog, isto ri je Na `a lost, ve - li ki pro blem pred sta vqa nam nedostatak prostora, pa je oprema za kabinete fizike, hemije i biologije, koju smo dobili od Ministarstva pro svje te i spor ta, za sa da u pomo}nim prostorijama, dok ne na e mo rje še we. Mi ni - starstvo nam, ina ~e, poma`e i ma te ri jal no i teh ni~ ki. Obezbijedilo nam je sredstva za ho blo va we i la ki ra we parketa u devet u~ionica, za RIJE^ U^ENIKA PODSTICAJ, TRUD, USPJEH Ni ko la Ra i ~e vi} osebna pa`wa posve }e- je na da re ni ma, u Pna okvi ru slo bod nih ak tiv no - sti kroz sport ske, kul tur - ne i umjetni~ke sekcije koje se formiraju na osnovu interesovawa aka i prema mogu}nostima škole da ih orga ni zu je. Umi je }a ~la no va novinarske, literarne i likov ne sek ci je do la ze do iz ra - `a ja u škol skom li stu Opet Makarije. Sa u~enicima koji izuzetno uspje šno sa vla u ju na - stav ne sa dr `a je or ga ni zu je se dodatna nastava. Rezultati ne izostaju. Ni ko la Ra i ~e vi} (VI II razred) prije dvije godine bio je prvi na Dr`avnom takmi ~ewu iz matematike, sa maksimal nih 100 bo do va. Isto mje - sto pri pa lo mu je i pro šle go - dine na Olimpijadi znawa, u organizaciji PMF-a. On smatra da škola omogu }ava talentima da se usavršavaju. Posebno interesovawe za matematiku kod mene je uo~ila i podsticala majka, univerzitet ski pro fe sor fi zi ke. U školi to radi profesor Milosav Axi} na ~asovima dodatne nastave, koji je veoma posve- }en nadarenima ka`e Nikola. Alek san dra Mi li} (VI II razred) tako e je talentovana za matematiku i fiziku. Prije dvije godine bila je tre }a na Dr`avnom takmi ~ewu iz matematike. Matematika je veoma interesantna, podsti ~e na razmišqawe i razvijawe logike. U ško li nam je omo gu }e no da do - dat no na pre du je mo. Naj vi še za hva qu ju }i na stav ni ku ma te - Alek san dra Mi li} matike Milosavu Axi }u i fizike Ratku Ivanovi }u, koji sa nama dodatno rade i subotom pri ~a Aleksandra. Sara Stojkanovi} (VIII razred) li kov ni je ta le nat. Ve} je osvojila mnogo nagrada na raznim konkursima, a imala je samostalnu izlo`bu u školi. Najviše volim grafiku i naj~eš}e crtam portrete poznatih li~nosti. Volim da crtam re a li sti~ no, da kle ono što vi dim. Moj ta le nat uo~en Sa ra Stoj ka no vi} \u ro Ra du si no vi} je još u vr ti }u, ka sni je ga je podsticala u~iteqica, a zatim nastavnica likovne kulture veli Sara. Ona tvr di da su joj na ne kim kon kur si ma iz ma kle na gra de jer `i ri ni je mo gao da vje ru je da je te radove nacrtalo dijete. I \uro Radusinovi} je likovwak. Najviše voli da crta pri ro du, a ko ri sti raz ne teh - nike. Osvojio je drugu nagradu na konkursu O~istimo planetu Ze mqu. Cr ta we i sli ka we je za - bav no, a i naj bo qi je na ~in da izrazim svoja osje }awa. Istovre me no me opu šta. U ško li nam poma`u, nastoje da podstaknu i promovišu naše talen te. Na stav ni ca Sne `a na Lalovi} ~ini to kroz dodatnu nastavu i motivisawem da u~estvu je mo na kon kur si ma, a škola organizuje naše samostalne i zajedni~ke izlo`be isti ~e \uro.

5 5 Osnovna {kola [tampar Makarije,, u Podgorici RE CEPT ZA USPJEH po boq ša we elek tri~ nih in - sta la ci ja ve li di rek tor - ka Dmitrovi}. SA SVI JE TOM I U SVI JE TU U ovoj usta no vi mno go po - la`u na me unarodnu saradwu. Ta ko je la ni ško lu po sje - tilo deset direktora zavoda za škol stvo iz ra znih kan to - na u Švajcarskoj. Prisustvovali su kola`u ~asova iz muzi~ke i likovne kulture, crno gor skog srp skog, bo san - skog, hrvatskog jezika i kwi- `evnosti. S `e qom da re for me obra - zov nih si ste ma bal kan skih zemaqa otvore i nove stranice u regionalnoj saradwi, da se zajedni~ki uka`e na primjere dobre školske prakse, posebno u partnerstvu škola i roditeqa, Savjet roditeqa OŠ Štam par Ma ka ri je ugo stio je pred stav ni ke OEBS-a i sa vje ta i vi je }a ro - diteqa iz oba entiteta Bosne i Hercegovine. Bili su doma }ini i predstavnicima Ambasade Ujediwenih Arapskih Emi ra ta, ko ji su tom pri li kom pred sta vi li kul - turu i obi ~aje svoje zemqe. DJE CA SU NAJ BO QI U^I TE QI Od godine doma }ini su švajcarskim studentima, ko je do vo di mr Rad mi la Blinkenstorfer, rodom Milovi} iz Bawana. Kako više od petine stanovnika Švajcar ske ~i ne stran ci, na Pe - dagoškom fakultetu u Cirihu na sto je da aka dem ci ma što više pribli`e zemqe po ri je kla wi ho vih bu du }ih aka. Ranije se to odnosilo na upoznavawe kulture, obi- ~aja i jezika Italije, Portugalije, Španije, Turske. Sada je fo kus na bal kan skim ze - mqama. Nakon sedmodnevnog bo rav ka u Cr noj Go ri, u po - rodicama aka OŠ Štampar Makarije, ciriški studenti jednodušno zakqu ~uju PETICA ZA TRUD da su djeca najboqi u~iteqi. Sli~ na ocje na do šla je i od NVO Na ci o nal ni vo lon - ter ski ser vis ADP Zid, ko ja je odjeqewu VII-a dodijelila go diš wu na gra du za vo lon - terski rad, odaju }i djeci prizna we zbog po dr ške svo joj drugarici, u~enici s posebnim obrazovnim potrebama. Ta dje ca su do bro pri hva - }e na. Wi ho ve dru ga ri ce i drugovi veoma su anga`ovani i po sve }e ni to me da im po - mog nu is ti ~e di rek tor ka Dragana Dmitrovi}. Ove go di ne OŠ Štam par Makarije poha a 13 u~enika KA TA BU LA TO VI]: U~e we zdra vom `i vo tu ata Bulatovi}, nastavnica fizi~ke kulture, u ovoj je Kško li od we nog pr vog da na. Do ni je la je 18-go diš we is ku - stvo iz ce tiw skih ško la, te dru štve no pri zna we u vi du Na - gra de oslo bo e wa Ce ti wa. Opro ba la se u broj nim spor to vi - ma, gim na sti kom se ba vi la de ce ni ju. I sa da na sva kom ~a su ne - u mor no vje `ba, da ju }i svo jim a ci ma o~i gle dan pri mjer. Ru - brike u kojima ona upisuje ocjene prepune su petica. Ko se ba vi spor tom, uvi jek }e bi ti mlad, zdrav i li jep, i ne mo `e bi ti loš ~o vjek. Ra du jem se kad mo ji a ci to shva te i prihvate. Naravno, ne mo`e svako biti talenat, pa peticom nagra ujem redovno donošewe opreme i trud na ~asu ka`e nastavnica Bulatovi}. Nastava fizi~ke kulture ne bi smjela da se sve de na to da na stav nik dje ci sa mo do ba ci lop tu, on mo ra s pu no pe da go škog tak ta da im ob ja sni i isto ri jat i te - o ri ju sva kog spor ta, da ih na u ~i ka ko da pra vil no ho da ju, ka - ko da sje de za sto lom Da ih na u ~i zdra vom `i vo tu! S velikim zadovoqstvom pokazuje brojne pehare, medaqe i priznawa koja su weni u~enici i aci wenih kolega osvojili na raznim sportskim nadmetawima. Najviše ih je sa Lige osnov nih ško la Pod go ri ce, gdje se po sqed wih go di na iz dva - jaju košarkašice i odbojkašice OŠ Štampar Makarije. s po seb nim obra zov nim po - trebama, koje je usmjerila komisija, te još petoro s kojima se ra di po in di vi du al nim programima. Šest asistenata pru`a im tehni~ku podršku i po mo} na ~a su i u kre ta wu po ško li. Ne dav no otvo re na stimulativna soba, donacija Pod go ri~ ke ban ke, opre mqe - na je ta ko da pod sti ~e kog ni - tivni, emocionalni, fizi~ki i socijalni razvoj djece. DU GA^ KA LI STA PRO JE KA TA Duga~ka je lista projekata koji se realizuju od godi ne. Ak tu el ni su: Osna `i - PRO ŠLOST SA ZI DO VA TA TJA NA VUK ^E VI]: Isto ri ja ni je su vo par na pri ~a a u~i te qi ca `i vo ta ni je tek su vo par na pri ~a pre pu - Dna imena i godina, stalno ukazuje profesorka Tatjana Vuk ~e vi}. U ka bi ne tu isto ri je broj ni su pa noi na pra vqe - ni a~kom rukom. Vladarska ku }a Petrovi }a, Borodinska bitka, Francuska revolucija, Prvi svjetski rat, slike iz prošlosti Podgorice... \a~ki parlament birao je jednu zemqu ~iju }e istoriju svestrano predstaviti i nastavnika koji }e im u tome pomagati. Izbor Egipat, profesorka istorije Tatjana Vuk ~evi}. Roditeqi su im, kao i u mnogim drugim aktivnostima, bili s ruke u pripremi kostima i scenografije. Povodom Decembarskih dana kulture organizovali smo iz lo `bu Cr na Go ra kroz vje ko ve, gdje se na se dam ka ra ta pra ti isto rij ski raz voj Cr ne Go re i Evro pe. To }e bi ti dio naše stalne postavke veli profesorka Vuk ~evi}. vawe porodice, ~iji je ciq da se roditeqima uka`e kako da komuniciraju sa svojom djecom i na ko ji na ~in da re a gu ju na probleme i rješavaju ih na naj bo qi na ~in; Kul tur no na - sqe e u mom fo ku su na - stavnici biologije, istorije i likovnog nastoja }e da kroz svoj predmet djeci pribli`e muzeje, kulturno nasqe e; te o elek tron skom na si qu, u okvi ru ko ga }e bi ti or ga ni - zovana obuka za roditeqe o bezbjednom koriš }ewu kompjutera. Na ši pro jek ti su uglav - nom radiona ~arskog tipa, i u wi ma u~e stvu je ve li ki broj nastavnika. Djeca vole taj na- ~in rada koji ~esto podrazumi je va i igru, pa se osje }a ju opuštenije i bliskije sa nama odraslima ka`e psiholog Dušica Dubqevi}. Svo ja pra va u~e ni ci ostva - ru ju i pu tem a~ kog par la - men ta ko ji u ovoj ško li funkcioniše od godine. U wegovom radu aktivni su aci od VI do VIII razreda. Parlament ih podsti ~e da aktivno u~estvuju u radu škole i na taj na ~in raz vi ja ju ini ci ja ti vu, sa mo stal nost, od go vor nost i kri ti~ ko miš - qewe. Ova institucija omogu- }a va im da upo zna ju svo ja pra - va, analiziraju uspjeh i disci pli nu, u~eš}e u van na - stavnim aktivnostima, ostvarene rezultate na školskim i van škol skim tak mi ~e wi - ma, prate i analiziraju odnos u~e ni ka i na stav ni ka. Ono O IZBORNI PREDMETI PRAVI POGODAK va je ško la me u pr - vi ma ko je su pre šle na reformisani koncept devetogodišweg osnovnog obra zo va wa. Kom gi}, nastavnik istorije i geografije sa dugim iskustvom u u~ionici, zadovoqan je novinama. Posebno bih istakao to što no va ško la pri - prema u~enika za `ivot u realnom okru`ewu, tj. da ih kroz pri mje wi va we na - u ~e nog i po ve zi va we sa `i vo tom ospo so bqa va za `ivot u zajednici. Dobro je što su no vi pro gra mi rastere }eni nepotrebnih ~i we ni ca, ma da se na to me mo`e još dosta uraditi. Ne ka da smo bi li sa mo predava ~i, a danas se više radi na ja ~awu aktivnih oblika u~ewa i razvoju kriti~kog miš qe wa, kao i pod u ~a va wu ka ko do }i do od re e nih za - kqu ~aka. Mislim da su izborni predmeti pravi pogodak. U~enicima je omogu }eno da sami biraju oblasti u kojima do izra`aja dolazi wihova kreativnost. Dobro je i što su u nastavu ukqu ~ena djeca sa posebnim potrebama gdje imamo li je pe pri mje re ko li ko svi `e le da im po mog nu da na pre - du ju pri gi}. On smatra da bi trebalo razmisliti o fondu ~asova iz pojedinih predmeta. Na primjer, malo je sedmi~no 0,5 ~asa za rad sa odjeqenskom zajednicom. što je najvrednije jeste pokre ta we hu ma ni tar nih, kul - tur nih, sport skih i tak mi - ~ar skih ak ci ja u ško li ka - `e Andrijana Radinovi}. NA STAV NI CI DI JE LE ZNA WA I IS KU STVA Mno go se po la `e i na usa - vršavawe nastavnika. U tom ci qu po seb nu pa `wu po sve }u- ju projektu Profesionalni raz voj na ni vou ško le (PRNŠ) koji se primjewuje od go di ne. Naj ve }i do met ovog pro - jek ta je ste u to me što su na - stavnici pokazali spremnost da podijele svoja znawa i iskustva. Zahvaquju }i organizovanim seminarima došlo je do poboqšawa me uqudskih odnosa isti ~e Dušica Dubqevi}. Kad sve to do bro funk ci o - ni še, on da za ta kav rad do e i KOM GI]: Pri pre ma za `i vot u re al - nom okru `e wu još jedno priznawe u obliku kon sta ta ci je iz iz vje šta ja Odsjeka za utvr ivawe kvalite ta, Za vod za škol stvo: Nastava je veoma uspješno or ga ni zo va na, kom bi no va ni su razli ~iti oblici i metode rada, ukazivano na uxbenik i dru ge iz vo re sa zna wa. U~e ni - ci su pod sti ca ni na ot kri va - we pro ble ma, sa mo i ni ci ja - tivnost i kooperativnost u radu. Pomo }u pripremqenog di dak ti~ kog ma te ri ja la za - ŠKOLSKI ORKESTAR Go sto va wa i van Pod go ri ce kol ski or ke star po sto ji ve} tri na est go di na. In stru - Šmenti na kojima sviraju u~enici naj~eš}e pripadaju Or fo vom in stru men ta ri ju: blok-fla u te, zvon ~i }i, me ta lo - foni, melodike i ritmi~ki instrumenti. ^esto se koriste i kla si~ ni, jer u ško li ima mno go na da re nih u~e ni ka ko ji `e - le da svi ra ju u or ke stru. Pro be su ve o ma ~e ste i stal ne za to što tokom godine imamo brojne nastupe. Gostujemo i van Pod go ri ce. Tru di mo se da kva li tet kon cer ta bu de na za vid - nom nivou, pa vrijedno radimo i ~esto mijewamo programe ka`e rukovodilac orkestra Branka Vuji ~i}, profesorica muzi~ke kulture. Ona is ti ~e da ~la no ve or ke stra bi ra na audi ci ji i da ni ko wih ko ji svi ra ju na kla si~ nim in stru men ti ma ne ide u mu zi~ - ku ško lu. stu pqen je prin cip o~i gled - nosti i time olakšano ostvarivawe ciqa ~asa. U~enici su za in te re so va ni, ospo so - bqa va ju se za rad u gru pi i sa - mo stal no. Ma što vi to i ve o - ma uspje šno funk ci o ni še rad nastavnika i vaspita ~a. Dragan Batri }evi} Qiqana Vukoslavovi}

6 6 NA[ GOST: Dragan Pejanovi} Dra gan Pe ja no vi}, {ef Ko or di na ci o nog ti ma Vla de Cr ne Go re za im ple men ta ci LIM DA VI DIM, NA TO ne ma sa mo voj ni, ve} i po li ti~ ki, bez bjed no sni, eko nom ski, na u~ - ni, raz voj ni, obra zov ni i hu ma ni tar ni aspekt dje lo va nja. Ve o ma do bra sa rad nja ostva re na je sa mla di ma, sred njo{ kol ci ma i stu den ti ma, po je di - nim in sti tu ci ja ma vi so kog obra zo va nja i ne vla di nim or ga ni za ci ja ma C rnogorska dr`ava i društvo u cje li ni, u obla sti spoqnopoliti~kih odnosa, prepoznaju kao jedan od kqu~nih prioriteta evroatlantske integracije dr`ave. Gospodine Pejanovi- }u, ka da je osno van Vla - din tim, i ka kvi su we go - vi dosadašwi u~inci? Vla da Cr ne Go re kra jem go di ne do ni je la je Ko mu - nikacionu strategiju o evroantlant skim in te gra ci ja ma Cr ne Gore, kao strateški dokument. Za wenu implementaciju formiran je odgovaraju }i tim. Uspostavili smo saradwu sa civilnim sektorom (potpisali sporazum sa dva na est, dok je u mre - `i pre ko 60 NVO ko je po dr `a - vaju integraciju Crne Gore u NATO), sa lokalnom samoupravom i sa ve }inom medijskih ku }a, od ko jih se na po je di nim i emituju emisije informativnoedukativnog karaktera (Javni servis RTCG, Televizija Atlas, Radio Crne Gore, Radio Antena M itd.). Raz go va ra mo sa gra a ni ma da bi smo ~u li wi ho - va mišqewa, podigli nivo informi sa no sti, edu ko va no sti i od - govorili na sva wihova pitawa. U tom procesu u~estvuju nevladine organizacije, privrednici, ambasadori zemaqa ~lanica NATO akreditovani u Podgorici, eksperti za javnu diplomatiju, inostrani partneri. ^I NJE NI CE, A NE FRA ZE Naravno, postoje odre ene dileme, predrasude, stereotipi o pitawu evroatlantskih integracija. Me utim, gra ani dobijaju informacije iz više izvora, ~uju iskustva drugih zemaqa, do bi ja ju od go vo re na pi ta - wa zasnovane na ~iwenicama, a ne na fra za ma, i vje ru jem da tako formiraju sopstveni da ukqu ~imo što više su bje ka ta i da svi da ju do pri - nos. Mno go to ga ni je bi lo ja sno našim gra anima, što je logi~no. Sta ri je ge ne ra ci je pam te NATO iz perioda hladnog rata, no ve ge ne ra ci je ni je su ima le pri li ku da po seb no u~e o NA - TO-u, osim sje }a ju }i se go di ne, ka da je, usqed lo še po - litike koja je vo ena u našem re gi o nu, do šlo do bom bar do va - wa i, na`alost, svih posqedica ko je ta kva si tu a ci ja do no si. Moramo uo~iti korijene tih dešavawa pa, sqedstveno tome, do ni je ti od go va ra ju }i sud. Ta - ko e, moramo ukazati da je NATO danas sve više politi~ka, a ne sa mo bez bjed no sna or - ganizacija. Tu su i druge aktivno sti NA TO-a ko je se ~e sto za - nemaruju, namjerno ili iz nezna wa. Kao jed nu od wih is ti - ~em hu ma ni tar ne ak tiv no sti, ta ko da je ja ko va `no da sa ra - ujemo sa svim strukturama crno gor skog dru štva. Na ro ~i to smo dominantno sara ivali sa mladima, a imali smo aktivnosti i sa starijom populacijom, penzionerima, borcima, antifašistima, `enskim organizacijama. Htje li smo da vi di mo ka ko reaguju majke, supruge, kakav je wi hov od nos. I iz tih raz go - vora nosimo pozitivne utiske. DE MO KRAT SKI DI JA LOG Kada je bilo najte`e? O ula sku u NA TO ni je bi - lo lako pri ~ati prije ~etiri godine qu di ma ko ji su a pri o ri bi li pro tiv, i to na vr lo ne la go dan na ~in. Me utim, danas je puno demokrati~nije vodi se dijalog zasnovan na argumentima i objektivnim ~iwenicama, razmišqaju }i o tom procesu kao interesu svih gra ana Crne Gore. U ne kim stva ri ma se sla `e - mo, u ne kim ne, što je nor mal - no. Ali više nema tenzija. Ranije je to bi lo znat no dru ga ~i je. Ve o ma je va `no što su uz nas bili i qudi sa strane, predstavnici dr `a va NA TO-a iz na šeg okru `e wa, ta ko da smo se tru - di li da kroz ko rek tan pri stup i uz puno razumijevawe emocija i aktuelnog stava svakog pojedinca, na demokratski na ~in, do emo do odgovaraju }ih zakqu ~aka. Naš tim i da qe pre da no ra di. Naj va `ni ji ciq nam je da objek - tivno i pravovremeno informišemo gra ane. Kao Koordinacioni tim nastojimo da se dr`imo onog za dat ka ko ji nam je Vlada povjerila, da ne izlazimo iz tog okvi ra. Pu no smo ak tiv no sti ima li ka ko bi smo od go vo ri li na broj - na pi ta wa. Ne ka od njih od no - si la su se na od la zak na ših voj - nika u mirovne misije, ili pitawe bombardovawa godine. Htje li smo to da de mi sti fi - kujemo i uka`emo na wihove stvarne razloge, tj. objasnimo ih u vre me nu u ko je mu su na - sta la i ta ko shva ti mo na pra vi na ~in. Druga pitawa vezana su za integracije, mjesto Crne Gore u NA TO-u, ko li ki uti caj Cr - na Go ra mo `e ima ti u Sa ve zu i na ko ji na ~in, te da li mo `e da stavi veto na odre enu odluku, šta je NA TO da nas... Ozbiq no su razmotreni ugovori, sporazu mi, sve što pred sta vqa prav - nu te ko vi nu i sve ono što je NA TO ne sa mo sa voj nog ne go i po li ti~ kog, bez bjed no snog, hu ma ni tar nog, eko nom skog, razvojnog, obrazovnog, nau~nog i dru gih aspe ka ta. RE GI O NAL NI EVRO A TLANT SKI KAMP, SVJET SKO ALI AN TE TAK MI^E NJE Mla di su, po pri ro di stva ri, naj vi še za in te re so va ni za osva ja we vi so kih evro a - tlantskih standarda, zar ne? Najve }i dio aktivnosti u pro šloj go di ni po sve ti li smo mladima koji su uvijek inspirativ ni za sa rad wu. I uvi jek otvo - reni za nove projekte, pomake i rezultate. Stalno nas opomiwu da mo `e mo još bo qe i vi še. Svo jom ener gi jom, qe po tom, šar mom, mla di su po pu la ci ja koja svoje stavove iskazuje na svojevrstan na ~in. Naravno, po prirodi stvari, najzainteresovani ji su za svo ju bu du} nost, za procese koji zna ~ajno determinišu godine `ivota koje su pred wima. Pokazali su zavidan nivo interesovawa i nastavqamo sarad wu. Sja jan je od ziv i u sred - wim školama, gdje su aktivnosti tako osmišqene i prilago ene da mladima omogu }e ve }i stepen zainteresovanosti i dijaloga o evroatlantskom pitawu Crne Gore. S mladima, dakle, imamo puno aktivnosti, samostalno i u saradwi sa nevladinim organizacijama. Sa NVO Alfa centar iz Nikši}a realizovan je Regionalni evroatlantski kamp. Pro šle go di ne je or - ga ni zo va no svjet sko tak mi ~e - we Aliante. Centar za demokrat sku tran zi ci ju (CDT) re - dov no or ga ni zu je edu ka ci ju maturanata iz oblasti evropskih i evro a tlant skih in te gra ci ja u otvorenom i slobodnom, ali jasno kon ci pi ra nom raz go vo ru, karakteristi~nom za strukturu populacije. SA RAD NJA SA MI NI STAR STVOM PRO SVJE TE I SPOR TA: PRE DA VA NJA ZA MA TU RAN TE Te aktivnosti realizuju se i sa Evro a tlant skom aso ci ja ci jom mladih, Centrom za monitoring, Evropskim pokretom u Crnoj Gori, Sponom iz Berana, fakultetima i univerzitetima. Sa u~eni~kim parlamentom Eko nom ske ško le Mir ko Vešovi} iz Podgorice realizujemo projekat Sigurni u NA- TO. Ciq je podizawe svijesti u~e ni ka o zna ~a ju u~la we wa Crne Gore u NATO alijansu. U pla nu su i dru ge ak tiv no sti sa edukativnim sadr`ajima, kao i organizacija studijskog putovawa u sjedište NATO-a u Briselu, koje organizujemo u dogovo ru i uz po dr šku NA TO-a i Ambasade Republike Slovenije u Cr noj Go ri. NA TO, A ŠTA VI TE NA TO Sara ujete sa i sa pojedinim Dra gan Pe ja no vi} u raz go vo ru sa od go vor nim ured ni kom Go ra nom Se ku lo vi }em cr no gor skim in sti tu ci ja ma visokog obrazovawa. O kojim zajedni~kim projektima je ri je~? Kroz interesantne i osmišqene aktivnosti u okviru mnogih pro gra ma ciq nam je da za - interesujemo studente da uzmu aktivno u~eš}e i u kontinuitetu sti ~u znawa o pitawima vezanim za NATO alijansu. Potpisan je spo ra zum o sa rad wi sa Fakultetom za dr`avne i evropske studije iz Podgorice, a zavidan ni vo sa rad we ostva ren je i sa fa kul tet skim je di ni ca ma Univerziteta Crne Gore, Univerziteta Mediteran i Univerziteta Dowa Gorica. Elektrotehni~ki fakultet vodi projekat finansiran od strane NATO progra ma Na u ka za mir i bez - bjednost. Na Fakultetu politi~ kih na u ka i u Cen tru za me - u na rod ne i bez bjed no sne stu - dije planiran je projekat namije wen is kqu ~i vo stu den ti ma NA TO, a šta vi ka `e te na to, u tra ja wu od dva mje se ca, a pu - šten je u funkciju internet portal Tu su i pre - davawa eminentnih gostiju iz zemqe i inostranstva za studente na Pravnom fakultetu Univerziteta Crne Gore u saradwi sa studentskom organizacijom ELSA. PRO JEK TI SA FA KUL TE TOM ZA NE I EVROP SKE STU DI JE Prošle godine imali smo posjetu centrali NATO saveza u Briselu, u kojoj je u~estvovalo 12 naj bo qih stu de na ta, po bjed - nika na konkursu za najboqi esej i pla kat. Sa Fakultetom za dr`avne i evrop ske stu di je u Pod go ri ci radi se više projekata. Jedan je na temu Zna ~aj i mogu}nosti ci vil nog sek to ra u pro ce su evroatlantskih integracija Crne Go re, gdje su naj zna ~aj ni ji u~esnici mladi. Sa istim fakultetom realizujemo multimedijalni doga aj, povodom dana pot pi si va wa Va šing ton skog ugovora i Me unarodnog dana studenata 4. aprila, sastavqen od nekoliko vrlo interesantnih aktivnosti za studente. STU DEN TI I AN TI TE RO - RI STI^KA JE DI NI CA: KAO NA FIL MU Sa Univerzitetom Mediteran planirano je više aktivnosti. Ne dav no je na wi ho vom Fakultetu za poslovne studije organizovan okrugli sto na temu: NATO i mala ekonomija. Va`an doga aj za studente jeste Dan otvorenih vrata koji }emo realizovati sa Upravom policije Crne Gore. U aprilu ili maju studenti }e biti u prilici da posjete Posebnu jedinicu Policije Crne Gore. Prošle godine išli smo u posjetu Specijalnoj an ti te ro ri sti~ koj je di ni ci, ko - jom prilikom je bilo veliko prisustvo studenata koji su se oduše vi li, jer su pr vi put vi dje li ne - što za što su re kli Kao na fil - mu. ON LAJN ^A SO PIS O BEZ BJED NO STI Akademska zajednica, nezavi sna li ca, pred stav ni ci mi ni - starstava, novinari, studenti i kompletna javnost, bi }e u prilici da se upo zna ju sa on lajn ~a - sopisom o bezbjednosti koji }emo raditi sa Univerzitetom Dowa Gorica i Institutom za strate ške stu di je i prog no ze. Sa istim part ne ri ma re a li zo va }e- mo projekte Virtuelna škola evro a tlant skih in te gra ci ja i NATO pojmovnik, tj. onlajn štampano xepno izdawe. Sa Mi ni star stvom eko no mi je i Uni ver zi te tom Do wa Go ri ca realizujemo projekat NATO i po slov ne mo gu} no sti, ko jim se promoviše ~lan 2. Vašington skog ugo vo ra, a ko ji se od - no si na eko nom sku sa rad wu dr`ava ~lanica Saveza. Tu }e do mi nant nu ulo gu ima ti stu - denti, ali i predstavnici biznisa, da se bli `e upo zna ju sa eko - nom skim aspek tom ~lan stva Cr ne Go re u NA TO-u. ZA JED NO SMO JA^I Globalizacija je radikalno izmijenila savremeni svijet. Sa tog stanovišta, u ~emu je suština i prednost evroatlantskih in te gra ci ja i po seb no NATO saveza? Novo globalizovano vrijeme u ko jem `i vi mo, ima broj ne iza zo ve. I to ne vi še one kla si~ - ne, ve} latentne, nepredvidive izazove, koje danas samostalno ne mo gu da ri je še ni naj ve }e i najbogatije zemqe. Zato je va- `no da u da naš wem svi je tu glo - ba li za ci je shva ti mo neo p hod - nost integracija, potrebu da budemo zajedno i zna ~aj parole Za jed no smo ja ~i. I EU se u svo joj bez bjed no snoj po li ti ci zna ~ajno oslawa na NATO savez. A bez bjed nost je osnov sve ga. Ako ne ma te bez bjed - nost nemate ni mira, slobode, stabilnosti, niti razvoja, baš kao i u pri vat nom `i vo tu. Neo p hod - no je da se nastavi pospješiva-

7 7 Ko mu ni ka ci o ne stra te gi je o evro a tlant skim in te gra ci ja ma Cr ne Go re HO]U DA ZNAM we i razmjewivawe mišqewa o zna ~aju, ulozi i vri jed no sti ma NA TO-a. Jer, samo ujediweni mo- `emo odgovoriti savremenim opasnostima. Ne mislim sa mo na te ro ri zam kao jed no op šte zlo, jed nu op štu pri jet wu, ve} na tr - govinu oru`jem za masovno uništewe i druge vidove or ga ni zo va nog kri mi - nala, koji su dobra potpora ra znim te ro ri sti~ kim aktivnostima, na krizne situacije, ali i prirodne i tehni~ko-tehnološke i druge ka ta stro fe. Ni je ih la ko pred vi dje ti, spri je ~i ti ili umawiti wihove mogu }e katastrofalne u~inke. I problemi u snabdijevawu energentima znatno mogu da ugroze stabilnost i bezbjednost i najmo}nijih dr `a va. Za to je va `no da sara ujemo, da smo u ve li kim si ste mi ma ko ji imaju brzu razmjenu informacija i koji, na osnovu nau~nih dostignu }a i visoko so fi sti ci ra nih teh no lo - ških ka pa ci te ta, ima ju pre ven tiv ne me ha ni zme da se odre eni sukobi i pri jet we pra vo vre me no su zbi ja ju i u naj bo qem slu ~aju ne dese. Geografska udaqenost je postala bezna ~ajna u toj mjeri da letilice pune gorivo u vazduhu bez potrebe slijetawa. Za relativno kratko vri je me le ti se sa jed nog na dru gi kraj svi je ta. Iza - zo va je to li ko da, bez ukqu ~ivawa u kolektivne sisteme bezbjednosti, svaka dr `a va po je di na~ no ima problem u garantovawu mi ra, bez bjed no sti i stabilnosti svojih gra ana. ^LAN 5. EVRO A TLANT SKOG SPO RA ZU MA Pod sje }am vas da su tre nut no cr no gor ski voj - nici i policajci u nekoliko misija u Avganistanu, Liberiji, u misiji Atalanta u somalijskim vodama i u policijskoj misiji na Kipru. Tako Crna Gora, u granicama svojih mogu}nosti, da je do pri nos o~u va wu svjetskog mira, stabilnosti i bez bjed no sti, a to se ve o - ma cijeni kod saveznika i naših partnera. Zamislite ka kvu po mo} mo `e mo o~ekivati kada Crna Gora postane punopravna ~lani ca NA TO-a. I to ni je sa - mo pri ~a, ve} ne što što je utemeqeno u Evroatlantskom sporazumu. Naime, u ~la nu 5, ko ji je we gov fun da - ment, pi še da se na pad na jed - nu dr`avu ~lanicu smatra napadom na sve ~la ni ce. To je pred - nost pri je svih dru gih pred no - sti, kao što su stra ne in ve sti ci je i ulagawa, razvoj, visoki standar di u eko no mi ji, in du stri ji, na u ci, obra zo va wu, do la zak stra nih tu ri sta... Dr `a va ko ja nije bezbjedna, mirna i stabilna, ni šta od ovo ga ne mo `e o~ekivati. VI ŠE OD ŠE ZDE SET GO - DI NA SLO BO DE, MI RA I RAZ VO JA DA IME CRNOGORSKO OSTANE VITE [KO I PO raq Ni ko la je go di ne, Kis pra }a ju }i svo je Cr no gor ce u mi si ju za Krit, na Obi li }a po qa - ni re kao ne ko li ko va `nih stva ri da je po~aš}en od ve li kih si la da po ša qe me u na rod noj voj sci jed nu ~e tu we go vih Cr no go ra ca, da je ja ko va `no da se cr no gor - ski voj ni ci po na ša ju po šte no, iskre no, voj ni~ ki i ~a sno, da ho - }e da ime Cr no gor ca osta ne na onoj vi si ni na ko joj je va zda bi lo pa sve ih ko šta lo `i vo ta. Mi si ja na Kri tu pre te ~a je svim mi si ja - ma ko je Cr na Go ra ima u svi je tu i ko je }e, vje ro vat no kao ze mqa kon tri bu tor mi ru i sta bil no sti, pru `a ti i u na red nom pe ri o du. Danas su nauka i obrazovawe sve vi še po ve za ni sa bi - znisom i razvojem. Kakve su mo gu} no sti NA TO-a na ovom pla nu? Po slov na, eko nom ska i pred u zet ni~ ka stra na evro a - tlant skih in te gra ci ja je ja ko va - `na. U ~la nu 2. Evro a tlant skog sporazuma otvoreno se saopštava da dr`ave ~lanice NATOa iz bje ga va ju me u sob ne eko - nom ske su ko be i da jed na dru - gu ekonomski poma`u. To je šan sa da, na pri mjer, dvi je fa - brike na sjeveru, u Beranama i Mojkovcu, profukcionišu u još ja ~em obimu i rade maksimalnim kapacitetima. Konkretno, fabrika u Mojkovcu je proizvela piš toq i pu šku, i bi lo bi do bro da se oni mo gu pro da ti u ze - mqa ma ~la ni ca ma NA TO-a. Mlade qude sa sjevera uposlili bismo i obezbijedili im stabilnu i kvalitetnu egzistenciju. Da ne govorimo o grinfild investicijama i sli~ no, ko je do la ze sa mo u one dr`ave gdje postoje realna o~ekivawa da }e se ulo`eni kapital vratiti u du`em periodu, a osnov na pret po stav ka za do la - zak takvih investicija jeste visok ste pen bez bjed no sti dr `a ve u ko ju se ka pi tal ula `e, što NA TO garantuje. Ako nijeste u savezu koji garantuje bezbjednost, mir i stabilnost, onda }e investitor i}i u dr `a ve gdje }e to do bi ti. ^lanice NATO-a više od šezdeset go di na `i ve u mi ru i pro spe - ritetu. Kapital je bezbjedan i stvo re ne su osnov ne pret po - stav ke da se on oplo di. NA U^ NO O ZA ŠTI VOT NE SRE DI NE NA TO je va `an i sa sta no vi - šta zaštite `ivotne sredine i odr `i vog raz vo ja. Šta nam mo`ete re }i o tome? ^e sto se ~u je da NA TO uništava okolinu. To nije ta~no. Zahvaquju }i visokoj i sofisticiranoj tehnologiji i standardima, on znatno boqe štiti `ivotnu sredinu u odnosu na postoje }e stawe sektora odbrane i bezbjednosti u nerazvijenim dr`ava ma. Cr na Go ra je do sa da dobila sredstva od strane NA- TO-a za dva pro jek ta. Od do prošle godine Seizmološki zavod implementirao je projekat Harmonizacija karata seizmi~kih hazarda zemaqa Zapadnog Balkana. Elektrotehni~ki fakultet dr`avnog univerzi te ta ko or di na tor je no vog projekta: Modelirawe i simulacije vazdušnih zaga iva ~a u urbanim sredinama u incidentnim si tu a ci ja ma. Kroz pro - gram Na u ka za mir i bez bjed - nost NA TO da je sred stva za višegodišwe stvarawe kapaciteta u ciqu odgovora na razli ~ite vr ste ha zar da. Tu su i broj ni nau~ni projekti koji generalno doprinose napretku i podizawu standarda u raznim oblastima, Dra gan Pe ja no vi} u raz go vo ru sa mla di ma Nik {i }a posebno onima koje promovišu vri jed no sti eko lo gi je i za šti te `ivotne sredine. VE ]IN SKA PO DR ŠKA GRA\A NA Go spo di ne Pe ja no vi }u, šta pokazuju novija istra`ivawa o podršci evroatlantskim integracijama? Naša istra`ivawa pokazuju da ve }ina gra ana vjeruje da }e Crna Gora ubrzo postati ~lanica NA TO-a i da je to za wu do bro. Ne sa mo za wen bez bjed no sni sistem i ostvarewe nacionalnih in te re sa, ve} i za uku pan pro ces reforme, ekonomski razvoj, stabilnost itd., uz odre ene nedoumice koje postoje, ali koje uva- `a mo i ra di mo na to me da bu du otklowene kako bi ovaj veoma va`an proces zaista bio prihva- }en na na ~in koji }e doprinijeti we go vom pu nom ra zu mi je va - wu. Ozbi qan rad, i naš i Vla de ko ja nas je na taj po sao oba ve - zala, kao i drugih dr`avnih organa, u~i nio je da do e do za vid - nog napretka u dijelu podrške. Prema posqedwim istra`ivawima pr vi put ima mo broj pri sta li - ca NATO-a ve }i od protivnika. Ono što je ra e no svih pret hod - nih godina postepeno daje rezul ta te. U na red nom pe ri o du bi }e još ve }a podrška. Gra ani }e sve vi še uvi a ti da je Cr noj Gori, maloj u geografskom i demo graf skom po gle du, mje sto ta mo gdje su ve li ki i mo} ni, i gdje je ona poslije Berlinskog kongresa i bila. OD DVA NA EST DO DVA DE SET OSAM ^LA NI CA Zna we i objek tiv no in for mi - sa we sve vi še nad vla da va ju ne zna we, po lu zna we i pred - ra su de o evro a tlant skim in - te gra ci ja ma. Da li ste za do - voq ni kva li te tom i br zi nom tog pro ce sa? De fi ni tiv no se ne ga tiv na i ste re o tip na sli ka pre ma NA - TO-u zna ~ajno mijewa. Doga- aji iz prošlosti su pokazali da je do bro da Cr na Go ra bu de ~lanica NATO saveza, da ima mo gu} nost da bu de u dru štvu mo} nih i raz vi je nih i da na taj na ~in najboqe garantuje svojim gra a ni ma mir, spo koj, pro - gres, raz voj i na pre dak u sva - kom po gle du. Tre ba re }i i to da nijedna ~lanica EU ili NATO do sada nije napustila Alijansu. Da je u ovim integracijama loše, ne bi se NA TO sa vez ši rio, i od po ~et nih dva na est dr `a va do šao do sa daš wih dva de set osam, sa ten den ci jom da se još širi. Naravno, NATO nije dobrotvorno društvo ili humanitarna organizacija, on tra`i kredibilne i ozbiqne partnere koji treba da ispune zahtjevne standarde i visoke vrijednosti. Politika otvorenih vrata va`i za sve koji ispune te standarde, i vjeru jem da }e Cr na Go ra usko ro dobiti poziv da postane punoprav ni ~lan tog ve o ma va `nog saveza dr`ava. PAMETNA ODBRANA a nas je na dje lu tzv. pa - Dmet na od bra na, da nas dr `a ve ~la ni ce sma wu ju tro - ško ve ta ko što za jed ni~ kim ra dom, sa rad wom i soli da - rnoš}u za vr še po sao na kva - li te tan na ~in. Za jed ni~ kim sna ga ma ze mqe re gi o na tre - ba da od go vo re sa vre me nim iza zo vi ma i pri jet wa ma. Na prin ci pu re gi o nal ne sa rad we i raz vo ja do bro su sjed skih od - no sa mo `e se da ti do pri nos ne sa mo na šoj ve} re gi o nal - noj i svjet skoj sta bil no sti. PO MO] HR VAT SKE, GR^KE, SAD, SLO VE NI JE... ^i ni se da je zna ~aj NA TO in te gra ci ja po seb no do šao do izra`aja nedavno u uslovima van red nog sta wa u ze - mqi, ka da se ra di lo na sa ni - rawu posqedica od nevremena? Upra vo ta ko. Ka da je bi lo najte`e, pomogli su naši prijateqi iz NATO zemaqa. Ranije ka da smo ima li po pla ve, i sa da snije`no nevrijeme, na naš poziv za po mo} od mah su re a go - vale ~lanice NATO-a. Naime, Crna Gora je uputila zahtjev NA TO-u za po mo} pre ko EADRCC (Evroatlantski centar za koordinaciju u kriznom re a go va wu). Sa ve zni ci su se odmah odazvali. Gr~ka, Slovenija i Hrvatska anga`ovale su po jedan helikopter sa spasila~kim ti mom i neo p hod nom opremom, SAD dva helikoptera namijewena za medicinsku evakuaciju i transport tereta, Vlada SAD donirala je dolara za kupovinu motornih san ki i osta le neo p hod ne opre - me, Fran cu ska je do ni ra la eura, dok je Am ba sa da Wema~ke odobrila pomo} od eura za 300 najugro`enijih porodica na sjeveru Crne Gore. Tako e, i Španija je uputila humanitarnu pomo} koja je u saradwi sa Luksemburgom dopremqena u Crnu Goru, a nekoliko dr`ava, poput Ma arske i Austrije, o~ekuje dostavqawe liste neophodnih sredsta va i opre me od stra ne Cr ne Go re ka ko bi na kon to ga upu - tili odre ene donacije. Javnost u Crnoj Gori je veoma pozitivno i sa zahvalnoš}u reagovala na uka za nu po mo} part ne ra NATO. Javnost je imala priliku i da se uvje ri u be ne fi te sa rad - we sa NA TO kroz je dan ma we poznat aspekt djelovawa Alijan se, a to je we na ne voj na komponenta reagovawa u vanrednim situacijama. To treba afirmisati, ne samo zbog naših gra ana koji su izbjegli ve }e ne vo qe i teško}e ve} i zbog tih prijateqskih dr`ava iz NATOa. U pitawu je gest solidarnosti, partnerstva i uva`avawa Crne Gore kao ozbiqnog i pouzdanog partnera u regionu. DO BRA PO RU KA ZA CR NU GO RU Na ~e mu sa da Vla din tim ra - di, i šta se pla ni ra za na red ni period? Tre nut no je u to ku im ple - men ta ci ja IX šestomjese~nog Akcionog plana sa ~etrdeset tri pro jek ta i pre ko sto po je di na~ - nih aktivnosti. Vodili smo ra ~una da plan bu de ade kvat no osmiš qen i okre nut u pot pu no - sti pro ce su in for mi sa no sti i edukacije šire javnosti. Usqed si tu a ci je iza zva ne van red nim stawem, nijesmo imali intenzivniju aktivnost, osim emisija na elektronskim medijima, sa najatraktivnijim gostima, svje- `im vijestima i informacijama ko je u od re e nom tre nut ku tre ba pre zen ti ra ti gra a ni ma. Zna ~ajne aktivnosti su planirane za mart, april i maj. Do mi - nant no smo se po sve ti li ne po - srednom razgovoru sa gra anima, i to smatramo izuzetno va- `nim. Tu smo da na od re e na pitawa, ma koliko bila teška i emotivna, pokušamo i uspijemo, kao i do sa da, da da mo ar - gumentovane i kvalitetne odgovore. Ovakav pristup u znatnoj mjeri mijewa mišqewa zasnovana na stereotipima, emocijama i predrasudama iz prošlosti. Treba ista }i da se naredni sa mit NA TO odr `a va 20. i 21. ma ja ove go di ne u ^i ka gu (SAD). Vje ru jem da }e do bra poruka sti }i za Crnu Goru sa Samita, na Dan crnogorske nezavisnosti. Goran Sekulovi}

8 8 Zbog nevremena bila prekinuta nastava u obrazovnim ustanovama u najve }em dijelu Crne Gore NASTAVA KONA^NO NORMALIZOVANA bog nevremena koje je u više navrata pogodilo Crnu Goru, Zu sjevernoj i centralnoj regiji, prekinuto je tek zapo ~eto drugo polugodište u osnovnim i srednjim školama i odlo`en po ~etak nastave na svim univerzitetima. Obrazovne institucije u Pljevljima, Bijelom Polju, Beranama, Ro`ajama, Plavu, Andrijevici, Kolašinu, Mojkovcu, Šavniku, Cetinju i Nikši}u nisu radile najmanje 15 da na, a u Pod go ri ci se dam. Zbog nezapam }enog snijega, koji je gotovo u potpunosti blo ki rao Cr nu Go ru i uzro ko vao niz pro ble ma, Sa vjet za od - branu i bezbjednost Crne Gore proglasio je vanredno stanje. Visina snije`nog pokriva ~a uzrokovala je ošte}enja na školskim objek ti ma, naj~eš}e uru ša va nje kro vo va. Da bi to spri je - ~i li, u ve }i ni obra zov nih usta no va na stav ni ci su se sa mi or ga ni - zo va li i o~i sti li krov i pri laz ško li. Van red no sta nje uki nu la je Skup šti na Cr ne Go re na sjed ni - ci, 27. februara. Nastava se u škole vra }ala postepeno, od 21. do 27. fe bru a ra. Lj. V. CETINJSKE [KOLE PADAVINE ^i {}e nje sni je ga sa fi skul tur ne sa le O[ Nje go{ ako je sredinom februara na ICetinju palo gotovo dva metra snijega zgrade obrazovnih institucija na Cetiwu pretrpjele su samo manja ošte}enja. Zahvaljuju- }i pomo }i Vojske Crne Gore, volon te ra i sa mih za po sle nih, ~iš}eni su kro vo vi i ukla nja ne snije`ne naslage kako bi nastava mogla nesmetano da se odvija. Iako je bi lo {te te, sta nje ovih objekata ipak je zadovoljavaju- }e. Najlošije od svih zgrada prošla je ona u ko joj se na la zi OŠ Nje- goš, na ko joj je do šlo do pu ca - nja i ulegnu }a pojedinih greda na krovu. Problem je predstavljao i ravan krov fiskulturne sale koje O[ 18. ok to bar na Bio ~u UKLANJAJU SE TRAGOVI NEVREMENA bilne snije`ne padavi- polomile su novu, One nedavno ura enu metalnu ogra du i uru ši le krov zgra - de OŠ 18. ok to bar na Bi - o ~u. Na`alost, veliki broj ~em pre sa, ko ji su kra si li am bi jent oko ško le, iz ko - rijena je iš~upan. Za hva lju ju }i Mi ni star - stvu pro svje te i spor ta pri - stupilo se brzoj sanaciji štete. Rad ni ci GP Grad nja Kujovi} iz Podgorice ve} za mje nju ju uru še ni krov. Radna obaveza i ovdje je ispoštovana, pa se nastava, ka ko nam re ko še u ško li, koju poha a 50-ak u~enika, odvija u kontinuitetu. M. ^. je, ka ko je is ta kla di rek to ri ca Vesna Kne`evi}, nesebi~nim anga`ovanjem velikog broja ljudi i pripadnika vojske Crne Gore sa- ~uvana od urušavanja. Šte ta na zgra di Sred nje stru~ - ne ško le ogle da se u ve li kom broju polomljenih stakala na donjim spratovima. Znatna ošte}enja pretrpjela je fa sa da zgra de OŠ Lov }en ski partizanski odred, koja je i ranije bi la u ve o ma lo šem sta nju. Najmanje ošte}enja pretrpjela je zgrada Gimnazije koju su obišli stru~njaci za statiku Opštine Cetinje i konstatovali da nema pomjeranja krovnih greda. N. V. Nik{i}ke {ko le MOBILNI I PRIJE VANREDNOG STANJA U mjesto uobi ~ajenog školskog zvona, po ~etak drugog polugodišta najavilo je zvo no alar ma za spas škol - skih krovova od tereta snijega koji je blokirao prilaze i saobra }aj u Nikši}u. Me u pr vi - ma ogla sio se ko lek tiv OŠ Olga Golovi}, sa direktoricom na ~e lu. U ak ci ju su se uklju ~i li i roditelji i u~enici. Zaposleni u školi i prije uvo enja vanrednog stanja o~istili su snijeg sa prilaza koji vode školi, sa ravnih površina škole i fiskulturne sale, pomo}nih objekata, trotoara... Za jed no sa di rek tor kom Vje rom Vu ko vi}, ko lek tiv Muzi~ke škole Dara ^okorilo sve vrijeme od proglašenja vanrednog stanja redovno je ~istio sni jeg sa kro vo va ško le, kao i sa prilaza. Ka ko smo sa zna li od di rek to - rice OŠ Luka Simonovi} Nade Dubljevi} dobrovoljna akcija spasavanja škole trajala je cijelu sed mi cu, a u~e stvo va li su po - mo}no i nastavno osoblje, u~enici, roditelji, kao i bivši u~enici škole. Krov od oko me ta ra kvadratnih centralne škole Jovan Gnja to vi} o~i sti li su teh - Kolektiv O[,,Olga Golovi},, ra{~i{}ava prilaz ni~ko osoblje i roditelji, kao i objekat podru~nog odjeljenja. I ško lu Jan ko Bje li ca u uda lje nim Do njim Cr kvi ca ma spašavalo je tehni~ko osoblje i poneko od Drin ~i}, direktor OŠ Mileva Lajovi} Lalatovi}, zajedno sa kolektivom ~istio je sni jeg sa 600 kva dra ta kro va zdanja podru~nog odjeljenja u Rube`ima. U ~iš}enju kro va OŠ Ja goš Konti} najvi {e su pomogli bra~ni par Da ~evi}, omladina Odreda izvi a ~a, kao i pograni~na policija, ka`e direktor Obren Plu`ine Papovi}. U OŠ Milija Nik ~evi} svi upo sle ni bi li su de `ur ni, a u po - mo} su im prisko ~ili roditelji, mještani i policija. Ve }ina direk to ra ni je ima la do volj no alat ki za ~iš}enje sni je ga, ali su od nikši}kog Cr ve nog kr sta po - su di li lo pa te kao, na pri mjer, di - rektor Goran Danilovi} koji je sa svojim kolektivom ~istio krov i prilaze Prvoj stru~noj školi. Ak ti vi sti Cr ve nog kr sta Nikši} bi li su vri jed ni i o~i sti li su vi še obje ka ta Pred škol ske usta - nove Dragan Kova ~evi}. Bl. Koprivica HELIKOPTERI BILI VEZA SA SVIJETOM nijegom obmotane Plu`ine bi- bi od sje ~e ne od svi je ta da Sle ih sa tim istim svijetom nije povezivao vazdušni most desantne jedinice vojske Crne Gore, Hrvatske i NATO snaga. Helikopteri gazela i cr ni ja streb do no si li su `i - votne potrepštine i lijekove stanovništvu snije`ne Pive. U vri je me dok je Gor da na Ra - do vi}, direktorica Obrazovnog centra (vrti}, osnovna i sredwa {kola i a~ki dom) u Plu `i na ma, zajedno sa ostalima iz kolektiva skidala snijeg sa školskih objekata, u~enici drugog razreda u~iteljice Ra den ke Vu jo vi} bi li su za o ku - pljeni upravo slijetanjem helikoptera na obli`nji improvizovani heliodrom. Prvi je do pilota stigao Damjan Kne`evi}. Na we go vo pi ta nje da li }e bi ti pilot,odgovorio je: Ne znam, a vo lio bih. Vi ste sretni jer mo`ete da letite iznad naše lijepe Crne Gore. A i Nevena Vojinovi} je `eqela da se vozi helikopterom. Hvala im {to su nam do ni je li po mo}, poru ~ila je. Bl. Koprivica Kolektiv OŠ Milan Vukoti} Golubovci NIJESU SE LIBILI LOPATA akon proglašenja vanrednog Nstanja, svi prosvjetni radnici OŠ Milan Vukoti}, sa direktorom Lju bo mi rom Mi ro vi }em, pomo}nikom Veseljkom Popovi }em i pedagogicom Draganom Kruni}, kao i ~lanovima a~kog O[ Risto Ratkovi}, Prip ~i }i, Bijelo Polje NA ZAJEDNI^KOM ZADATKU Mje{tani, nastavnici, roditeqi, aci _ svi u akciji je šta ni se la Prip ~i }i za jed ni~ kom za dat ku bi li Mo~istili su prilaze zdanju su ovoga puta bivši u~enici podru~nog odjeljenja ško le, ro di te lji dje ce i ško la, kao i oro nu li krov kom ši je Zla ji }i, Ru di }i, ruinirane zgrade, kojem je prijetila opasnost od urušavanja. Akciju je pokrenuo menad`ment mati~ne OŠ Risto Ratkovi}. Na Hajdarpaši}i, Peši}i, škol - ski do mar Zo ran i lo `a~ Pe tar, po mo} ne rad ni ce Raj ka i Ve ra... N. Ko ra} K parlamenta, latili su se lopata, ~istili su prilaz školi, poligone i prilazne staze. Bilo je lijepo vidjeti slo`an kolektiv koji se odazvao apelu Koordinacionog tima za upravljanje vanrednim situacijama. ^lanovi kolektiva bili su rov OŠ Radomir Rako ~evi} u Proš}enju (op šti na Moj ko vac), re kon stru i san pri je sa mo ne ko li ko go - dina, ipak nije izdr`ao pod snije`nim nanosima. Ve} smo našli majstore za du `e ni za obi la zak škol ske zgra de i de `ur stvo i u no} nim sa - ti ma, ka ko ne bi do {lo do za tr pa - va nja objek ta i ob ru ša va nja krovne konstrukcije koja je u prili~no lošem stanju. S. Klikovac O[ Radomir Rako ~evi},,, Pro{}enje KROV NIJE Snijeg uru {io krov Podru~nog odjeljenja u MI JE CR rov objekta Podru~nog Kodjeljenja OŠ Gornja Zeta u Botunu, nije izdr`ao na let sni je `nih pa da vi na. Istovremeno, urušila se i tenda koja je natkrivala prostor iznad prozora i ulaznih vrata. Nastavni proces nije preki dan za hva lju ju }i Slo bu Vuk ~e vi }u, ko ji je ustu pio svoju ku }u za 26 mališana i na taj na ~in ih po šte dio pu to - va nja do ma ti~ ne ško le u Srpskoj, isti ~e direktor škole Mihailo Maji}. Ina ~e, Vuk ~evi} je svoju humanost do sada pokazao u više navrata. Posjetili smo ake u privremenoj ško li i nji ho vu u~i te lji cu Dra ga nu Vuk ~evi}. Naj vi še mi je `ao cr te `a, jer su oni uqep {avali u~ionicu, ka`e Mladen Ka- `i}, u~enik drugog razreda. Bi lo me je strah dok sam slu {ao ka - ko ji }e, ko li ko sju tra, za po ~e ti oprav - ku urušenog krova. O~ekujemo da }e sve bi ti do ve de no u red u ve o ma krat - kom roku, objasnio je direktor Zoran Jeli}. M. ^. ko se ru {i krov na na {oj {ko li. I sa da se trg nem na sva ki sli ~an zvuk pri ~a Fi - lip Rai~kovi}, u~enik ~etvrtog razreda. Kada smo se pojavili ispred škole, osjetili smo radost. Na kro vu je po sta vljen i po sljed nji red crijepa, što obe }ava brzi završetak ra do va, kao i po vra tak a ka u svo je u~i o ni ce. S. Klikovac

9 9 Skup o reformi visokog obrazovanja UPISNA POLITIKA PREMA POTREBAMA [TA tra te {ki ci lje vi Vla de Cr ne SGore i Ministarstva prosvjete i spor ta usmje re ni su u prav cu razvijanja efektivnog i kvalitetnog sistema obrazovanja i istra- `ivanja, koji }e pospje {iti dru- {tveni i ekonomski razvoj zemlje, rekao je ministar prosvjete Slavoljub Stijepovi} na skupu o reformi visokog obrazovanja. Prema njegovim rije ~ima, Ministarstvo je pripremilo projekat Visoko obrazovanje, istra`ivanje, inovacije i konkurentnosti, koji }e se finansirati iz kredita Svjet ske ban ke od do godine. Generalni direktor za obrazovanje i kulturu u Generalnom direktoratu Evropske komisije Jan Tru {~in ski na veo je da u EU ima vi {e od univerziteta, te da }e do go di ne tre ba ti naj ma nje 50 mi li o na vi so ko o - brazovanih kako bi se popunila tra`nja na tr`i {tu rada. Rektor Univerziteta Mediteran prof. dr Slo bo dan Bac ko vi} ka zao je da Cr na Go ra mo ra uskladiti upisnu politiku na univerzitetima sa potrebama tr`i {ta ra da. Ti me bi se iz bje glo da hi - ljade ljudi sa diplomama fakulte ta na bi rou ~e ka po sao. Studentkinja Jovana Ramovi} ocijenila je da je previ {e studenata sa diplomama i posumnjala da }e se pre ko ra ~i ti i prag od 40 od sto vi so ko o bra zo va nih, ako dr`ava nastavi upisnu politiku ovim tem pom. Dekan Fakulteta za dr`avne i evropske studije prof. dr \or ije Bla`i} izrazio je nezadovoljstvo {to je samostalnim fakultetima godine ukinuto pravo na or ga ni zo va nje dok tor skih studija. O. \. Odr`ano Dr `avno takmi ~enje osnov nih i sred njih {kola NADMETALO SE 485 OSNOVACA i 241 SREDNJO [KOLAC a Dr žav nom tak mi če nju ko je je u or ga ni za ci ji Is pit nog cen tra Nodr ža no 3. i 4. mar ta u Pod go ri ci nad me ta lo se 485 osno va ca i 241 sred njo ško lac. Osnov ci su se tak mi či li iz ma te ma ti ke u VI i IX raz re du, a iz fi zi ke, he mi je, bi o lo gi je, en gle skog, ru skog, fran cu skog, ita li jan skog i nje mač kog je zi ka u IX raz re du. Sred njo škol ci su svo je zna nje upo re đi va li iz ma te ma ti ke, fi zi ke, he mi je, bi o lo gi je, pro gra - mi ra nja, isto ri je i iz stra nih je zi ka u IV raz re du, dok su se iz ge o gra - fije nadmetali učenici II razreda. Škole su za takmičenje mogle prijavi ti i uče ni ke ni žih raz re da uko li ko su do dat nim ra dom sa vla da li pred vi đe ni pro gram i osvo ji li na gra du na škol skom tak mi če nju. Usme ni dio iz stra nih je zi ka za ka zan je za 10. mart. U tom di je - lu uče stvu je po 10 naj bo lje pla si ra nih tak mi ča ra. Mo že ih bi ti po zva - no i vi še, pod uslo vom da ima ju 85 ili vi še bo do va iz pi sme nog di - je la. Na usme nom di je lu tak mi če nja ne će bi ti uče ni ka či ja je raz li ka u od no su na tre će pla si ra nog ve ća od 20 bo do va. Lj. V. Pi {e: dr Ad nan ^ir gi} C rna Gora ovoga 21. februara nije obilježila Svjetski dan ma ter nje ga je zi ka. Pro šle go di ne taj je dan obi lje žen Okruglim stolom Crnogorski je zik u jav noj upo tre bi, u organizaciji Instituta za crnogorski jezik i književnost iz Podgorice. No, više pažnje od Svjetskoga dana mater njeg je zi ka skre nuo je okru gli sto ko ji je tim po vo - dom organizovan. U podgoričkom dnevnom listu Vijesti za po šlje ni na Stu dij sko me programu za crnogorski jezik i ju žno slo ven ske knji - ževnosti iz Nikšića i kolumnista Balša Brković obilježavanje toga datuma javnosti su pokušali krivo predstaviti kao izraz nacionalizma pomenutoga Instituta, organizatora i učesnika na okruglome stolu. Činjenica da ove godine taj datum nije obilježen mogla bi neupućenoga navesti na pogrešan zaključak da se situacija u odnosu na pro šlu go di nu znat ni je promijenila. PO GRE ŠNA PRI ^A Ako se na osno vu svih do - sadašnjih lingvističkih ispitiva nja u Cr noj Go ri zna da na ci o nal na pri pad nost autohtonoga štokavskog stanov ni štva kod nas ni je u ve - zi s jezičkom pripadnošću toga stanovništva, kako onda objasniti toliku jezičku podijeljenost kod nas? Objašnjenje je sa mo jed no: ni je ri ječ o jezičkim već o političkim podjelama, jer bez obzira na političku i nacionalnu pripad nost svi autoh to ni što - kavci u Crnoj Gori govore istim jezikom i to ne jezikom ko ji je isti s onim u SVJETSKI DAN MATERNJEG JEZIKA POLITI^KE A NE JEZI^KE PODJELE Ma ter nji je je zik svih {to ka va ca u Cr noj Go ri cr no gor ski je zik. O to me svje do~e na {a za jed ni~ - ka usme na knji `ev nost, go vor ni je zik da na {njih cr - no gor skih gra a na i je zik na {ih naj bo ljih pi sa ca Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj ili Sr bi ji, već je zi kom ko ji je isti u cijeloj Crnoj Gori. Maternji je jezik svih štokavaca u Crnoj Gori cr no gor ski je zik, ma što o to - me mislili građani, političari i ideolozi. O tome svjedoči naša zajednička usmena književnost, o tome svjedoči govorni jezik današnjih crnogorskih građana, o tome svjedoči jezik naših najboljih pisaca (bez obzira na to u ko ji ih na - ci o nal ni kor pus mi svr sta va mo). Priča o jeziku u Crnoj Gori danas sve više poprima obri se po zna te pri če o ca re vu no vom odi je lu. Svi su hva li li ca - revo novo odijelo iako je nje go va ob na že nost bi la više no očigledna. Da na šnjim crnogorskim lingvistima i političa ri ma, za rad uga đa nja to bo žnjim de mo krat - skim pravima i laičkim i ispolitizo va nim ime no va nji ma je zi ka, više odgovara priča o četiri štokav ska je zi ka u Cr noj Go ri no o crnogorskome kao autohtonome je zi ku u njoj. Autor ovih re da ka daleko je od pomisli da bosanski, hrvatski i srpski jezik nemaju svojih govornika u Crnoj Gori. Ima ju ih ite ka ko (kao što ima go - vornika crnogorskoga jezika u BiH, Hrvatskoj i Srbiji). PRO PA GAN DA EKAV SKIH IZ DA NJA No bosanskim, hrvatskim i srpskim je zi kom u Cr noj Go ri (osim po izuzetku) ne govore autohtoni štokavci naši, već doseljenici iz BiH, Hrvatske i Srbije. A koliko je na djelu zloupotreba priče o maternjem jeziku neka pokaže i ovaj podatak. Nedavno je u dnev no m li stu Vijesti, u ko - POVOD ovoga kratkog osvrta nije da uka že ni na zna čaj ni na zna če nje poj ma maternji jezik. I jed no i dru go svi ma je od već po zna to. Po vod ovo ga osvr ta je u na šoj jav - nosti često ponavljana izjava da Bošnjaci, Crnogorci, Hrvati i Srbi govore istim (čak i jedinstvenim!) jezikom, ali da svi imaju pravo da ga nazivaju svojim nacionalnim imenom. Jezik Bošnjaka, Crnogoraca, Hrvata i Sr ba ni kad ni je bio ni isti ni je din stven. O tome najbolje svjedoči činjenica da se za taj isti, jedinstven jezik nikad nije moglo naći je din stve no i za sve pri hva tlji vo ime. I la - ik u lingvistici poslije prve izgovorene rečenice lako će prepoznati stanovnika Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Hrvatske ili Srbije. Za što? Za to što se u svim tim ze mlja ma govori posebnim jezicima. Njihova sličnost i bliskost proizilazi iz činjenice da svi oni pripadaju štokavskome jezičkom sistemu. Isticanje istosti i jedinstvenosti zapravo je obezbjeđivanje alibija za pravo da taj jezik svi nazivaju svojim nacionalnim imenom. Upra vo u to me i le že is for si ra ne i vje - štačke jezičke podjele u Crnoj Gori. jem se nemilice sprovodi propaganda protiv crnogorskoga jezika, otpočela reklama za prodaju bajki na maternjem i engleskom jeziku (kako bi naša đeca lakše mogla naučiti engleski jezik). Činje ni ca da je ri ječ o ekav skim iz - danjima, kojima čak ni naslovi nijesu ijekavizovani, može ukazivati samo na dvije stvari: ili predstavnici toga dnevnog lista smatraju da je maternji jezik crnogorskih građana srpski (ekavski) ili ih prikrivanjem stvarnoga naziva jezika žele obmanuti kako bi kupili knjige koje nijesu pisane njihovim maternjim jezikom. Ili je, mo žda, i jed no i dru go. Gimnazija Slobodan [kerovi},,, Podgorica VRIJEME KOJE ZNA^I POSTOJANOST Dio sje }a nja na pret hod nih 105 go di na po hra njen u {kol skom mu ze ju U ^AST POD GO RI CE: Gim na zi jal ci na sce ni to pet godina najstarije podgorič- sred nje ško le obi lje že no je Ske brojnim sportskim nadmetanjima, izložbom učeničkih radova i bogatim kul tur no-umjet nič kim pro gra mom. Đaci Gimnazije Slobodan Škerović na sceni su predstavili svoje muzičko, plesačko, glumačko umijeće, a cijeli program bio je posvećen Podgorici. Sva ki grad ima obi ljež je po ko - jem se prepoznaje. Podgorica ima Sahat-kulu, Vezirov most i Gimnaziju. Vrijeme koje odbrojava stari sat ne čini je starijom, već postojanijom poručio je direktor Radiša Šćekić. Sreć ni smo što se do na še ško le sti že i Vezirovim mostom, ali i novim, simbolično nazvanim Milenijum. Mi koji se nalazimo između Vezira i Mileni ju ma pam ti mo i po štu je mo sve ko ji su zi da li ka me - nom i olov kom ovu na šu zgra du. Od sa da se dio pam će nja po hra ni i u škol skom mu - zeju koji su otvorili bivši i sadašnji direktor Svetislav Bakić i Radiša Šćekić. Tamo su izloženi brojni dokumenti koji svjedoče o istorijatu škole, pehari, priznanja, dnevnici maturskih odjeljenja... Promovisana su i dva đač ka li sta Ko ra ci i Znak. Svečanosti su prisustvovali brojni negdašnji i sadašnji đaci i profesori, predstavnici državnih organa, diplomatskog kora u Crnoj Gori, te zvanice iz prosvjetnog, kulturnog i vjerskog života. D. B. Na Fakultetu za poslovne studije Univerziteta Mediteran NA TO I MA LA EKONOMIJA a Univerzitetu Medite- u saradnji sa Vladi- Nran nim ko or di na ci o nim ti mom za implementaciju komunikacione strategije o evroatlanskim integracijama organizovan je okru gli sto na te mu NATO i mala ekonomija. Studenti Jelena Perović, Filip Vučković, Viktor Husa, Tanja Ciko i Mihailo Vukosavljević iznijeli su svoje radove o ovoj aktuelnoj temi, u kojima su ana li zi ra li eko nom ske aspekte priključenja Crne Gore NATO alijansi. Osvr ću ći se na is ku stvo zemalja članica, govornici su zaključili da je u svima zabilježen pozitivan rast direktnih stranih investicija, kao i bruto nacionalni dohodak. Takođe, sve zemlje članice NA- TO-a na šle su svo je mje sto na brojnim turističkim mapama. Posebnu pažnju zaslužuje analiza članstva Hrvatske, koja kao bivša republika SFRJ ima slič ne po tre be kao i Cr na Gora. Prednost i dodatni impuls u in te gra ci ji Cr ne Go re u Evropsku uniju, kako je naglašeno, predstavlja i podatak da države članice finansiraju one NATO programe u kojima že le da uče stvu ju. Budući da su njihovi radovi ocijenjeni kao najbolji, Drago ljub Jan ko vić, de kan Fa - kul te ta za po slov ne stu di je Mon te ne gro bu si ness school, uručio je studentima sertifikate. Š. B.

10 10 Ministar finansija ugovorio sa Svjetskom bankom kredit za reformu visokog obrazovanja i podsticaj inovacijama OSNI VA SE PROB NI CENTAR USPJE [NOSTI Pred vi e no je i spro vo e nje pro gra ma kon ku rent nih gran to va za is tra `i va - nja, usmje re nih na ja ~a nje iz u zet nih is tra `i va~ kih ti mo va, una pre e nje me - u na rod ne sa rad nje i stva ra nje ko mer ci jal nih ino va ci ja M inistar finansija dr Milorad Kat ni} i šef kan ce la ri - je Svjet ske ban ke za Cr nu Go ru i Bo snu i Her ce go vi - nu Anabel Abreu potpisali su 22. februara ugovor o kreditu od 12 mi li o na eura za re for mu visokog obrazovawa i izgradwu nau~nih kapaciteta. Na konferenciji za novinare, uprili ~enoj nakon potpisivawa ugovora, saopšteno je da }e se novac koristiti za finansirawe projekta pod nazivom Visoko obra zo va we i is tra `i va we za ino va ci je i kon ku ren tnost (HE- RIK), ko ji }e se re a li zo va ti pre ko mi ni star sta va na u ke i prosvjete i sporta. Rok otplate kre di ta je 15 go di na, ukqu ~u ju - Ana bel Abreu i dr Mi lo rad Kat ni} pot pi su ju ugo vor OBJEDINJAVANJE POTENCIJALA i ni star ka na u ke prof. dr Sa wa Vla ho vi} re kla je da je in - Mvesticija u znawe najva`nije i najisplativije ulagawe u 21. vijeku. Ovim pro jek tom Mi ni star stvo na u ke }e kre nu ti u re a li za ci - ju svoje strategije koja podrazumijeva objediwavawe nau~nog po ten ci ja la oku pqe nog u okvi ru cen tra uspje šno sti. Ta in sti tu - ci ja omo gu }i}e da mla di na u~ ni ci, ali i is ku sni ji is tra `i va ~i, ra - de }i zajedno, stvaraju inovacije, navela je Vlahovi }eva. }i ~etiri godine grejs perioda. Kako je saopšteno, glavni ciq pro jek ta je ste da se osna `i kva - li tet i re le vant nost vi so kog obrazovawa, nauke i istra`ivawa u Cr noj Go ri kroz re for mu sistema finansirawa i obezbje- e wa kva li te ta vi so kog obra zo - vawa i ja ~awem kapaciteta za istra`ivawe i razvoj. Prva komponenta ovog projek ta od no si se na re for mu fi - nan si ra wa i obez bje i va we kvaliteta visokog obrazovawa, u okvi ru ko je }e se, iz me u osta log, obez bi je di ti do 20 sub - ven ci ja za in sti tu ci o nal no una - pre e we usta no va vi so kog obra zo va wa. Ciq je i da se una - pri je di mo bil nost stu de na ta i aka dem skog oso bqa, kao i ob - no ve po sto je }i stu dent ski do - mo vi. O~e ku je se da }e oko 60 mla dih qu di mo }i da ostva ri pravo na stipendiju za mobilnost u razvijene univerzitetske i istra`iva~ke centre u Evropi i svi je tu, za obla sti ko je su po - treb ne u eko nom skom i dru - štvenom razvoju Crne Gore. U pla nu je i osni va we prob nog centra uspješnosti, koji }e ~initi nau~noistra`iva~ka ustanova ili gru pa is tra `i va ~a u usta no vi ko - ja po svo joj ori gi nal no sti, zna - ~ewu i aktuelnosti ostvaruje vrhun ske i me u na rod no pri zna - te rezultate u svojoj nau~noj oblasti istra`ivawa. Predvi eno je i sprovo ewe programa konku rent nih gran to va za is tra `i va - wa, usmjerenih na ja ~awe izuzet nih is tra `i va~ kih ti mo va, unapre ewe me unarodne saradwe i stvarawe komercijalnih inovacija. Najavqeno je i otvara we no vih rad nih mje sta u na - u~ no i stra `i va~ koj dje lat no sti, kao i unu tar cen tra uspje šno sti. Projekat }e se realizovati od 1. apri la ove go di ne do 30. mar - ta Predstavnica Svjetske banke Ana bel Abreu is ta kla je da pro - jekat ilustruje posve }enost Crne Gore da realizuje svoje potencijale u sve konkurentnijoj globalnoj ekonomiji. Dobri rezultati u istra`ivawu ne mogu se realizovati bez do brih re zul ta ta i obla sti pre da - va wa i u~e wa, i obr nu to. Ka ko se Crna Gora pribli`ava ~lanstvu u EU, i vi so ko obra zo va we i inovacije ima }e sve ve }u ulogu u smi slu re gi o nal ne sa rad we, ko ju }e oja ~a ti upra vo ovaj pro - jekat, kazala je Abreu. Ministar Katni} je ukazao na zna ~aj nu ulo gu vi so kog obra zo - vawa u podsticawu privrednog i društvenog razvoja Crne Gore. Ubr za we re for me vi so kog obrazovawa presudno je va`no za univerzitete u Crnoj Gori ka ko bi se po zi ci o ni ra li na evrop skom i me u na rod nom nivou, naglasio je Katni}. Pra ve re zul ta te pro jek ta zna }e mo za pet go di na, i ta da }e mo vi dje ti ko li ko smo una pri - je di li vi so ko obra zo va we i is tra - `iva~ku zajednicu, smatra Mube ra Kur pe jo vi}, po mo} ni ca ministra prosvjete i sporta. Ona je na ja vi la da }e ve} ove go di ne bi ti ulo `e no oko eura u renovirawe postoje }ih studentskih do mo va u Cr noj Go ri, a bi - }e do di je qen i ve li ki broj ma - ster i doktorskih stipendija. O. \uri~kovi} JA^ANJE ZNA NJA I IS KU STVA: Stipendije britanske asocijacije HMC za se dam u~e ni ka iz Cr ne Go re ZA LAK [E PRILAGO \AVANJE USLOVIMA I SREDINI Sti pen di ju do bi ju dje ca ko ja svo jim emo tiv nim i du {ev nim sklo pom po ka `u spo sob nost pri la go a - va nja uslo vi ma i sre di ni a ne dav no za vr {e nom te sti - Nra wu i in ter vjuu za sti pen di je bri tan ske aso ci ja ci je HMC (Head Ma sters Con fe ren ce) ove {kol ske go di ne kon ku ri sao je 81 sred wo - {ko lac. Od te sti ra nih 75, po lo `i lo je 38. Se dam naj bo qih do bi lo je sti pen di je: Sa ra ^a bar ka pa, Lu ka Pa jo vi} i Ka ta ri na Mar ti no vi} (Pod go ri ca), Ma ri ja \a ~i} (Pqe- vqa), Dra ga na Zo ri} (Ko tor), te Mi - qan Mar ko vi} i Kse ni ja Mi {o vi} (Bar). ^e sti ta ju }i u~e ni ci ma, Ana Ja - ki}, pro fe so ri ca en gle skog je zi ka i agent aso ci ja ci je HMC, i Ri ~ard Vil ford, bri tan ski ko or di na tor, oda li su pri zna we di rek to ri ma {ko la i pro fe so ri ma en gle skog je zi ka. Ona je ob ja sni la da te sti ra we ob u hva ta utvr i va we vje {ti na ~i ta - wa, go vo ra i pi sa wa na en gle - skom je zi ku. Iako je to pr vi uslov ko ji u~e ni ci mo ra ju za do vo qi ti, ni je i pre su dan. Se lek ci ja se vr {i pri li - kom sa mog in ter vjua. To je ve li ki iza zov. Sti pen di ju, za pra vo, do bi ju dje ca ko ja svo jim emo tiv nim i du {ev nim sklo pom po ka `u spo sob nost pri la go a va - wa uslo vi ma i sre di ni. Ne ka od wih ve o ma su na pe ta pri li kom raz - STIPENDIJE DO TRIDESET HILJADA EURA Pozivamo sve zaintereso va ne sred wo {kol ce za sqede }i krug testirawa za {kolsku 2012/2013. godinu. Podsjetimo, mogu konkurisati djeca koja u septembru ima ju 15 i 16 go di na. Uz to, veoma je va`no da imaju od li~ ne ocje ne iz svih pred - me ta, kao i afi ni tet pre ma drugim oblastima. Stipendijom se pokrivaju tro {kovi {kolovawa u nekoj od privat nih {ko la u iz no su eura, naglasila je profesorica Jaki}. Ona je upu ti la po ziv svim zainteresovanim i za qetwu {kolu engleskog jezika (organizuje se i tokom zim skog ras pu sta), kao i studijska putovawa u Veliku Britaniju koja London brix organizuje od go di ne. Vi {e in for ma ci ja mo `e se na }i na saj tu go vo ra, te zbog to ga, na `a lost, ne do la zi do iz ra `a ja pra va pri ro da wi - ho ve li~ no sti. Ne ki su pak hra bri ji i opu {te ni, ori jen ti sa ni vi {e pre ma pri rod nim, a ne ki pre ma dru {tve nim na u ka ma, is ta kao je Pa trik To bin, ad mi ni stra tor aso ci ja ci je HMC. Go vo re }i o na {em vas pit no-obra zov nom si ste mu go spo din To bin pri mje }u je da se ve }a pa `wa po kla wa te o rij skom zna wu, a ne prak - ti~ nom di je lu na stav nog pro ce sa, te da dje ca ne ma ju do voq no is ku - stva u pi sa wu ese ja. Za hva qu ju }i ma wem bro ju dje ce u gru pa ma, u na {im {ko la ma za - stu pqen je in di vi du al ni pri stup u ra du, te su zbog to ga i re zul ta ti, kao i na pre dak dje ce, mno go br `i. Mo ti vi {e mo ih na gra da ma za uspjeh u od re e noj obla sti, ob ja snio je go spo din To bin. Pod sje ti mo, NVO Lon don brix, u sa rad wi s Is pit nim cen trom Cr - ne Go re, ostva rio je go di ne part ner ski od nos sa aso ci ja ci jom, lan si ra ju }i bri tan ski pro je kat za cen tral nu i is to~ nu Evro pu. Po no sni smo {to smo za jed no s Is pit nim cen trom po sta li part ne ri ove aso ci ja ci je u Cr noj Go ri. Oko 60 elit nih bri tan skih {ko la obez bje - u je sti pen di je sred wo {kol ci ma iz ovog re gi o na, pru `a ju }i mo gu} nost obra zo va wa po bri tan skom obra zov nom si ste mu, kao i bo qeg sa vla - da va wa en gle skog je zi ka. U isto vri je me, to je od li~ na pri li ka i da bri - tan ski sred wo {kol ci raz vi ja ju osje }aj uva `a va wa raz li ~i to sti kul tu ra ovog di je la Evro pe. Ta ko e, ovim pro jek tom ob u hva }e ni su i pro fe so - ri ko ji ma je omo gu }e no da pro {i re is ku stva u ne koj od {ko la, uz obez - bi je en smje {taj i nov ~a nu na dok na du za rad, ob ja {wa va Ana Ja ki}. Ona do da je da je dje ci omo gu }e no da sa mi oda be ru pred me te ko je `e le iz u ~a va ti. Uz to, na ras po la ga wu su im naj sa vre me ni je la bo ra to - ri je za prak ti ~an rad iz pri rod nih na u ka, sport ski i mu zi~ ki sa dr `a ji (te - re ni, ja ha we, ba ze ni), dram ska sek ci ja, di sku si je, kao i tak mi ~e wa me u sa mim {ko la ma. [. Beg zi} Evropske integracije JUVENTASA: Znanje srednjo {kolaca o Evropskoj uniji VI [E INFORMACIJA Vi {e od po lo vi ne cr no gor skih sred njo {ko la ca pri hva ta evrop ske vri jed no sti i pri - sta li ca je evro in te gra ci ja. Za ~lan stvo Cr ne Go re u Evrop skoj uniji je 59,58 od - sto is pi ta ni ka, pro tiv je 23,33 od sto, dok 17,09 od sto ne ma od go vor S ko ro po lo vi na an ke ti ra nih srednjoškolaca u Crnoj Gori (48,29 od sto) že li da zna vi še o Evrop skoj uni ji od in for ma ci ja ko - je su im tre nut no do stup ne, dok je 36,84 odsto zadovoljno onim što zna, a 14,87 od sto ne mo že da oci - jeni, pokazalo je istraživanje o nivou zna nja cr no gor skih sred njo - ško la ca o pro ce su evrop skih in te - gra ci ja, ko je je ura di la NVO Ju - ven tas u sa rad nji sa Cen trom za mo ni to ring (CE MI) i NVO Bo - num iz Plje va lja. Ti rezultati predstavljeni su na kon fe ren ci ji za no vi na re Evrop- ske vrijednosti za mlade, održanoj 21. fe bru a ra u Pod go ri ci. Spro - ve de no is tra ži va nje pred sta vlja dio isto i me nog pro jek ta ko ji je fi - nan sij ski po dr ža la De le ga ci ja Evropske unije u Crnoj Gori. Nikola Bertolini iz Delegacije EU go vo rio je na te mu Mla di i EU ; Bran ka Kan ka raš, Mi ni star - stvo pro svje te i spor ta Cr ne Go re, Obra zo va nje i EU, a Na da Voj - vodić, Ministarstvo vanjskih poslova i evropskih integracija, o ulozi mladih u procesu evropskih integracija. Marija Ružić i Ivana Vujović, NVO Juventas, predstavile su proje kat i re zul ta te is tra ži va nja Evropske vrijednosti za mlade. Istraživanje je, u saradnji sa Ministar stvom pro svje te i spor ta, re a li - zovano u srednjim školama u Crnoj Go ri. An ke ti ra ni su uče ni ci pr - vog, dru gog i tre ćeg raz re da gim - nazija i srednjih stručnih škola. Više od polovine crnogorskih srednjoškolaca prihvata evropske vri jed no sti i pri sta li ca je evro in te - Sa pre zen ta ci je Juventasa gracija. Za članstvo Crne Gore u Evrop skoj uni ji je 59,58 od sto is - pi ta ni ka, pro tiv je 23,33 od sto, dok 17,09 od sto ne ma od go vor. Učenici od evropskih integracija naj vi še oče ku ju mir (40,08 od - sto), dru štve nu za šti tu (35,3 od - sto), slo bo du pu to va nja (35,1 od - sto), snažniji glas u svijetu (33,7 odsto), dobru ekonomiju (28 odsto) i demokratiju (23,4 odsto). Kad je sopstveni položaj u pitanju, mla di od pri stu pa EU oče ku ju po bolj ša nje kva li te ta ži vo ta u obla sti ma obra zo va nja i za po šlja - va nja. To su i obla sti o ko ji ma bi željeli da imaju više informacija. Re zul ta ti is tra ži va nja uka zu ju na potrebu jačanja ovih znanja putem ja ča nja svi je sti mla dih, kao i EKOLO [KA I DRU [TVO SOCIJALNE PRAVDE N a osno vu is tra ži vač kih analiza, mladi žele evropsku i eko lo šku dr ža vu, te dru - štvo socijalne pravde i jednakosti, bazirane prije svega na dostupnom, kvalitetnom obrazovanju u kome se integrišu nacionalna, kulturna tradicija i duh otvorenosti i pluralizma. Oni su se u an ke ti iz ja sni li da su prioritetni ciljevi društva: za šti ta oko li ne (36,9 od sto), dru štve na jed na kost (34,5 osto), njegovanje kulturne različitosti (31,5 odsto) i unapređe nje kva li te ta obra zo va nja (22, 4 od sto). znanja o procesu evropskih integracija, stvaranjem boljih uslova za ak tiv no uče šće mla dih u dru - štvu, jačanjem kapaciteta studentskih i omladinskih organizacija na poljima istraživanja i analiza sprovođenja praktičnih javnih politika, kao i boljim nivoom informisanosti mla dih u Cr noj Go ri o mo guć - nostima za mobilnost. Lj. V.

11 Ekehard Kraft (Ekkehard Kraft) NO VI PO GLED NA PRO [LOST Cilj Za jed ni~ kog isto rij skog pro jek ta,, Cen tra za de mo kra ti ju i po mi re nje ju go i sto~ ne Evro pe iz So lu na ni ka - da ni je bio da svo jim publikacijama za mi je ni ud` be ni ke koji se ko ri ste u na sta vi. ^i tan ke su kon ci pi ra ne kao do dat na po nu da, pri je sve ga za na stav ni ke isto ri je, koji ih po svom na ho e nju mo gu upo tri je bi ti i u na sta vi D ominantna slika prošlosti u ze mqa ma ju go i sto~ ne Evrope, slika ~ije prenošewe iz generacije u generaciju sve prosvjetne ustanove smatraju veoma va- `nim zadatkom, podsje }a na trivijalni avanturisti~ki ro man, u ko jem je dan ju - nak po bje u je go mi lu zli - ko va ca. Pri to me su ulo ge u sva koj ze mqi raz li ~i to do di je qe ne: ju nak je uvi - jek sopstvena nacija, a zlikovci su susjedni narodi, sa ko ji ma se u 19. i 20. vi - jeku, tokom nastajawa nacionalnih dr`ava, dolazilo u konflikte zbog podjele ostav šti ne Osman skog carstva. KO JE DE@UR NI KRI VAC Turci su uvijek de`urni zlo ~inci, jer se krivica za sve da naš we pro ble me ju - go i sto~ ne Evro pe uglav - nom pri pi su je du goj vla da - vi ni Osman li ja na tim pro - storima. Takvo uproš}eno vi ewe prošlosti, oli ~eno u zvani~noj kulturi sje }awa i ma sov nim me di ji ma, a utka no i u so ci ja li za ci ju unutar porodice i društva, [KAKLJIVA PITANJA svakoj ~itanci, otvore- krat kim uvo dom i Unoj hro no lo škim pre gle dom od - re enog istorijskog perioda, na }i }e se odlomci grupisani oko razli ~itih tema, pri ~emu su se auto ri vo di li kri te - ri ju mom mul ti per spek tiv - no sti ri je~ je o pi sa nim iz - vorima, slikama, fotografijama, karikaturama, tabelama i ma pa ma ka kve se u zva ni~ - nim uxbenicima istorije ne mo gu na }i. Ta ko }e, na pri - mer, po vo dom Pr vog bal - kanskog rata, u priru~niku biti predstavqene i analizira ne dvi je fo to gra fi je iz godine, na kojima se jedan bugarski, odnosno jedan otomanski vojnik oprašta od porodice pred odlazak u rat. Nisu izbjegnuta ni škakqiva pitawa recimo danak u krvi, regrutacija hriš}anskih dje ~aka za otomanski sultan ski dvor i voj sku; na pro - tiv, o ovim pi ta wi ma se go - vori putem analize razli ~itih izvora. do da nas zna ~aj no do pri - no si we go va wu ne po vje - rewa me u susjedima na Balkanu. U takvim uslovima pokre nut je go di ne Zajedni~ki istorijski projekat (Joint History Project) Centra za demokratiju i pomirewe jugoisto~ne Evro pe (Cen ter for De - moc racy and Re con ci li a - tion in Southeast Europe CDRSEE). Ova nevladina organizacija, sa sjedištem u jednoj elegantno restauri ra noj zgra di u sta rom cen tru So lu na, po kre ta la je i mno ge dru ge pro jek te ~iji je obim prelazio nacionalne i dr`avne granice na Balkanu, koji bi trebalo da doprinesu ja ~awu slabo razvijenog gra anskog društva u regionu. AL TER NA TIV NI NA STAV NI MA TE RI JAL Grupa istori ~ara, pedagoga i nastavnika iz svih zemaqa regiona, pod vo stvom istori ~arke Kristine Kuluri, izradila je za Zajedni~ki istorijski projekat, na kon uvi da u prak su i pro ble - me nastave istorije i politi~kih uslo va u ko ji ma se ona u ju go i - sto~ noj Evro pi iz vo di, ~e ti ri priru~nika sa alternativnim nastav nim ma te ri ja lom, ko ji su dostupni od godine. Za glavne teme odabrane su ~etiri ne u ral gi~ ne ta~ ke ko je se u ško la ma pre zen tu ju pre vas - hod no iz et no cen tri~ ne per - spek ti ve, a ko je i da nas ima ju veliki zna ~aj za region: vrijeme Osmanskog carstva, nastanak nacionalnih dr`ava u 19. vijeku, Balkanski ratovi 1912/13. i Drugi svjetski rat. Priru~nici su napisani prvo na engleskom jeziku, a potom su prire ena izdawa na gr~kom, albanskom, makedonskom i turskom, kao i na srp skom, hr vat skom i bo - san skom. U to ku je iz ra da pri - ru~nika na bugarskom. Ko prelista priru~nike, zakqu ~i }e da oni adekvatno oslikavaju slo`enost isto ri je u ju go i sto~ noj Evropi. ISTO RI JA PRO TI VR JE ^AN PRO CES Pitawa postavqena na kraju svakog odjeqka lišena su, na radost ~italaca, one sugestivnosti ko ja je i da nas pra vi lo u zva - ni~ nim ux be ni ci ma isto ri je. Na mje ra je da isto ri ja ne bu de, kao što je to do sad bi lo uobi ~a - jeno, predstavqena kao skup ~iwenica koje treba nau ~iti napa met. Umje sto to ga, auto ri `ele da omogu }e ~itaocima da prate istorijske procese i da ~iwe ni ce po ve zu ju sa kon tek - stom. Istorija je ovdje predstavqena kao dinami ~an i dijelom protivrje ~an proces. U tome je o~igledna razlika u od no su na do sa daš wu sta ti~ - nu sli ku isto ri je u ~i jem se cen - tru nalazi nacija, koja kao da oduvijek postoji. Suprotstavqaju }i se toj suštinski neistorijskoj perspektivi, ciq autora ~itanki jeste da uka`u na povezanost zemaqa jugoisto~ne Evrope u re gi o nu i osvi je tle ih upo - re u ju }i ih. Isto vre me no se, me u tim, ni je pod le glo is ku še - wu da se pro šlost pred sta vi kao multikulturalna idila. Kom pli ko va na dr `av na struktura Bosne i Hercegovine, kao i mno go to ga dru gog, ote - `ava sprovo ewe projekta. U Ma ke do ni ji je pak ini ci ja ti va pokrenuta u samom Ministarstvu obrazovawa, još prije nego što je ta mo po ~eo sa ra dom Centar za demokratiju i pomire we. U Sr bi ji je pro je kat u po - ~etku najviše bio napadan iz kabineta ondašweg premijera Koštunice, a radionice su, zbog ne do sta ju }e po dr ške vla sti, odr `a va ne ma we-vi še ne zva - ni~no. U me uvremenu su se i tamo uslovi poboqšali, uspostavqe na je uglav nom uspje šna sa - radwa sa Ministarstvom obrazovawa, a u~eš}e u radionicama se ~ak zva ni~ no pri zna je kao stru~no usavršavawe. U Al ba ni ji je pr va fa za okon ~a na još go di ne; i ta - mo je postignuta dobra saradwa sa Mi ni star stvom. Na Ki pru je interes za projekat, kako sa gr~ ke ta ko i sa tur ske stra ne, bio veliki i pokazana je izuzetna sprem nost za sa rad wu. Tre - nutno je tamo, me utim, projekat pri vre me no za u sta vqen, pri je sve ga za to što CDR SEEu ne do sta ju fi nan sij ska sred - stva. Za razliku od Kipra, nastavak projekta na zapadnom Balkanu podr`an je po ~etkom ove go di ne nov cem iz EU, iz fon da uspostavqenog za unapre ewe procesa prikqu ~ewa Uniji (Instru ment for Pre-Ac ces sion Assistance). GR^KO ]U TA WE Znawe iz kwiga i za nastavu i za nauku U Gr~ koj se, me u tim, ve} godinama ~eka zeleno svjetlo Mi ni star stva za obra zo va we. Na prvi zahtjev godinama nije bilo nikakvog odgovora iako je projekat dobio podršku Pedagoškog instituta, institucije zadu`ene za odobravawe uxbeni ka i na stav nog ma te ri ja la. Nakon promjene vlasti po slat je no vi za htjev, ali je i on ostao bez odgovora novog mini star stva. S ob zi rom na to da je u Gr~koj za svako usavršavawe na stav ni ka neo p hod no iz ri - ~i to odo bre we Mi ni star stva obrazovawa, projekat tamo nije mo gao da po~ ne s ra dom. Ipak, CDR SEE-u se ja vqa ju pojedini nastavnici da poru ~e ~itanke koje ipak koriste u nastavi u ponekim iskqu ~ivo privatnim školama. Su zdr `a nost po li ti ~a ra mo - gu }e je objasniti strahom od nacionalisti~kih lobija, koji godi na ma na pa da ju i uspje šno osuje }uju sve pokušaje da se u nastavi ponudi alternativa dominantnoj etnocentri~noj slici istorije. Joint History Project, tvrdi se u tim na ci o na li sti~ kim krugovima, pokrenut je iz inostra nih cen ta ra kao i svi dru gi sli~ ni pro jek ti, sa ci qem da se piše neka nova istorija zarad uništewa nacije i nacionalne dr`ave. DO DAT NA PO NU DA Kritika projekta sa nacionalisti~kih pozicija, iako ni je uvi jek za do je na ta - kvim te o ri ja ma za vje re, ~u la se i u dru gim ze mqa - ma, ali ni je uspje la da ga trajno blokira. Istovremeno, ciq pro jek ta ni ka da ni - je ni bio da svo jim ux be - nicima zamijeni uxbenike koji se koriste u nastavi. ^i tan ke su i kon ci pi ra - ne kao dodatna ponuda, prije svega za nastavnike isto ri je, ko ji ih po svom na ho e wu mo gu upo tri je - bi ti i u na sta vi. Zasad je teško procijeniti kakav }e odjek ~itanke imati kod nastavnika. Ve- }i na ko ja je do sad u~e stvo - vala u radionicama i na kon fe ren ci ja ma bi la je i ranije mawe-više otvorena za pri stup na sta vi ko ji od - PRIKLJU^ILA SE I CR NA GO RA pro jek tu su do sad u~e - Ustvo va le ze mqe biv še Jugoslavije, izuzev Slovenije prije nekog vremena prikqu ~i la se i Cr na Go ra kao i Al ba ni ja i Ki par. U okvi ru mnogobrojnih radionica na kojima se analizirao nastavni mo del, kao i broj nih kon - fe ren ci ja, na stav ni ci su se upo zna va li sa pro jek tom. Na Ko so vu je ne ko li ko u~e - snika jednog od prvih seminara reklo da projekat za wih ni je pri mje ren, jer su oni uvi jek bi li `r tve dru gih, prije svega Srba. Takvih prigo vo ra ka sni je go to vo uop - šte ni je bi lo. govara idejama projekta. To po tvr u je i ana li za upitnika koje popuwavaju u~e sni ci se mi na ra. Ipak, ima tu i ta mo i onih ko ji - ma projekat nije odgovarao ne ki od wih su ka sni - je ipak pre i spi ta li ta kvo svoje stanovište. VA@AN DO PRI NOS O re ak ci ja ma dru gih nastavnika, direktora škola i ro di te qa za sad se ne zna mno go. Te ško da }e Zajedni~ki istorijski projekat usloviti okretawe le a do mi nant nim na ci o na li - sti~kim slikama istorije na ši ro kom fron tu. Za to bi bi la neo p hod na vo qa po li - ti~ kih vo a u sva koj od ovih ze ma qa, kao i sve o - buhvatna prerada zvani~nih uxbenika i nastavnih programa. Ipak, neosporno je da je ovaj pro je kat va `an do pri nos ta kvom razvoju. ( Ne ue Zürc her Ze i - tung ; autor je isto ri ~ar iz Do se - n haj ma u We ma~ koj; pre - ve la sa we ma~ kog Je le na Gal; Pe š~a nik.net, opre ma re dak cij ska) 11

12 12 Na sto ji se od go vo ri ti na vi {e pi ta nja: [ta to na stav nik tre ba da pru `i u~e ni ku ka ko bi re zul tat nje go vog ra da bio bo lji? Kroz ko je ga ak tiv no sti tre ba stal no vo di ti? Ko ja zna nja i vje {ti - ne tre ba da po sje du - je? Na koji na ~in ga mo ti vi sa ti da se na ovom po lju {to vi {e li~ no an ga `u je? I s tra `i va wa re a li zo va na na pod ru~ ju pi sme no sti na ših u~enika ukazuju na ~iwenicu da je neo p hod no raz vi ja ti wi ho - vu ~i ta la~ ku pi sme nost, da kle unaprijediti vještine ~itawa i pisawa, wihovu upotrebu u svakodnevnom `ivotu, razumijevawe slojeva zna ~ewa pro ~itanog teksta, primjenu pravopisa, bogatstvo rje~nika i dr. Posebno su alar mant ni re zul ta ti te sti ra wa PI SA u ko ji ma su na ši a ci u~e - stvo va li i go di ne. ^iwenica je da se ve }ina u~eni ka osnov no škol skog uz ra sta teško snalazi kada je stvarawe tekstova, usmenih ili pisanih, u pitawu. Da tako ne bude ubudu- }e, potrudili su se u~esnici projekta Kako u~enicima pomo }i da uspje šno stva ra ju usme ne i pi - sane, umjetni~ke i neumjetni~ke tek sto ve, ~i ji je ciq da se is pi ta - ju i preporu ~e najboqi na ~ini na koje se posti`e izgradwa funkcio nal ne pi sme no sti i umje šnost stvarawa usmenog i pisanog teksta. Pro gram se za sni va na sa vre - menom pristupu nastavi jezika i kwi`evnosti, koji se preporu ~uje u okvi ru ak tu el nih na stav nih programa namijewenih toj nastavi. Primjena projekta po ~ela je u ok to bru pro šle i tra ja }e do oktobra ove godine. PUT STVA RA O CA Autorka projekta dr Dušanka Po po vi} ka `e da je ide ju o pri - pre mi i re a li za ci ji ta kvog pro jek - ta do bi la još dok je ra di la u na - sta vi. Da kle, na osno vu ne po - srednog iskustva i intenzivnog pro miš qa wa o uslo vi ma u ko ji - ma u~e ni ci u ško la ma ima ju za - datak da stvore tematski, sadr- `ajno i jezi~ki korektan tekst. Za tim, kroz stal no pra }e we, ana li zu i is tra `i va we na sta ve je - zi ka i kwi `ev no sti u na šim ško la - ma u posqedwih desetak godina. To kom re a li za ci je pro jek ta na sto ji se od go vo ri ti na vi še pi - ta wa: Šta to na stav nik tre ba da pru`i u~eniku kako bi rezultat Dossier: Pro je kat na te mu pi sme no sti osno va ca PROFESORI STAVLJENI wegovog rada bio boqi? Kroz koje ga aktivnosti treba stalno voditi? Koja znawa i vještine tre ba da po sje du je? Na ko ji na - ~in ga mo ti vi sa ti da se na ovom poqu što više li~no anga`uje? Stru~ ni tim pro jek ta, osim auto - rke projekta, ~ine i: Na a Durkovi}, glavna i odgovorna urednica u Zavodu za uxbenike i na stav na sred stva, dr Sa wa Šubari}, profesorica na Filozofskom fakultetu u Nik {i }u, Dijana Lakovi}, profesorica u OŠ Radojica Perovi}, i Aleksandra Vešovi} Ivanovi}, nadzornica za je zik i kwi `ev nost u Za vo - du za škol stvo. Pro je kat se re a li zi je pu tem radnih sastanaka, okruglih stolova, seminara, kao i putem posjeta školama, tj. ~asovima. Do sada su bila dva ciklusa seminara. U pr vom su odr `a na tri jed - nodnevna seminara (dva u Podgorici i jedan u Bijelom Poqu) na kojima se govorilo o aktuelnoj nastavi jezika i kwi`evnosti u II i III ci klu su osnov ne ško le. Drugi ciklus obuhvatio je analizu predmetnog programa, godišwih planova i priprema za ~asove govornih i pismenih radova u~enika, dakle analizu mogu}- no sti ko je okvir nu di da se is pla - nira i korisno osmisli vrijeme za razvijawe u~eni~kih produktivnih jezi~kih vještina govora i pisawa. PO TREB NO JE VRI JE ME Naredni korak jeste realizacija dvodnevnog programa obuke Put stvaraoca ili kako stvarati tekst, namijewenog svim u~esni ci ma u pro jek tu, ~i je su autorke dr Dušanka Popovi} i Na a Durkovi}. Pr vi se mi nar na ovu te mu ve} Du{anka Popovi} je realizovan po ~etkom februara u Za vo du za {kol stvo u Pod - gorici. Dušanka Popovi} isti ~e da su nastavnici tokom seminara imali priliku da analiziraju pro ces na stan ka tek sta kroz we - gove kqu~ne faze: izbor teme, odre ivawe wenog predmeta i ta~ke gledišta, prikupqawe gra- e, tj izbora va`nih pojedinosti i kqu~ nih ide ja, iz ra de pla na tek - sta i we go ve pr ve a za tim ko na~ - ne verzije, kao i zna ~aj publikovawa ili predstavqawa teksta. Iz O[,,Marko Miqanov,, u Bijelom Poqu U~esnici su kroz aktivnosti anali zi ra li po re e we kao mo} nu alat ku za de skrip ci ju Pod u ~a - va we za stva ra we tek sta je pro - ces. U~i se kroz stva ra we tek - stova (da bismo dobro govorili, treba da govorimo; da bismo dobro pisali, treba da pišemo). Za to je potrebno vrijeme. Ocijeniti mo `e mo sa mo ono što smo u~e - nike u~ili (i nau ~ili). Zadatak nastave jezika i kwi`evnosti nika da i ni je bio da stva ra umjet - nike, ve} da produkuje pismene RIJE^ NASTAVNIKA Aleksandra Ku~, prof. razredne nastave, O[ Marko Miljanov,,, Bijelo Polje: PRIMJENA POJMOVNE MAPE U ANALIZI TEKSTA Znaju}i da pismenost danas zna~i preduslov uspješnosti po - jedinca u `ivotu uopšte, sa puno elana i `eqe za novim sazna - wima, moje kolege i ja ukqu~ili smo se u ovaj projekat. ^etiri osnovne ko mpo nente jezika: govor, slušawe, ~itawe i pisawe ne mogu se razdvajati, i jedan od prvih za dataka nastavnika jeste da nastoji da ih tokom po du ~a - vawa ravnomjerno razvija kod svih u~e ni ka Tako }emo wegovati wihovu po tre bu i naviku da slušaju i ~itaju umje - tni~ke i neumjetni~ke te ksto ve s razumi je vawem, te da na osno - vu wih stvaraju svoje te ksto ve, iskazu ju}i li~nu krea tivnost, duho vnost i maštovitost. Ono što je na mene ostavilo poseban utisak tokom rada na semi na - rima u okviru ovog pro jekta je - ste pri mjena pojmovne mape u analizi teksta, posebno ne u - mjetni~kog. Mapu koristim u radu na ~a so vima prirode i društva, ali ne i je zi ka. Me utim, rad, razgovor i pri mjeri tokom radionica otvorili su nove mo - gu}nosti i vidokruge shva tila sam koliko je ovaj na~in ra da lakši i zanimqiviji za u~enike, koliko se boqe usmje rava wi - hova pa`wa i koliko oni boqe razumiju tekst i dopiru do suštine razli ku ju }i bitnog od nebitnog. Oni se ospo sobqavaju da sami dolaze do info rmacija, a ste~ena znawa su trajnija. Ta - ko e, razvijaju vješti nu u~ewa putem ~itawa. Na taj na~in u prethodnom periodu obra dila sam tekst Vitamini, ali i ba jku Pepequga. Na a Durkovi} qude, sposobne da vještine ~itawa i pisawa koriste u svakodnevnom `ivotu na funkcionalan na ~in, ka`e Du {anka Popovi}. Na a Durkovi} ocjewuje da je, prema reakcijama kolega koji su u~esnici projekta, zadovoqna ka ko sve te ~e. Za wu je u~e - stvovawe u ovom projektu profesionalni izazov i ogromno zado voq stvo. I sa ma je, ka `e, kao dugogodišwi prosvjetni radnik, ~esto analizirala metode koje }e Projekat je osmišqen da kroz konkretne i kreativne radi o nice mo - tiviše nastavnika da na la zi na jbo qi na~in za postizawe fu nkci o na lne pismenosti. Zaje dni ~ki rad na seminarima po dsti ~e nas da pro - mišqamo šta se mo `e u u~ionici ura - diti boqe kada su u pitawu ko nkre - tni, prakti~ni pri mjeri, koliko u~e - nike usmje ra vamo na ade kva tne aktivnosti, ka kvi su zahtjevi ko je postavqamo pred wih, koliko smo ih pri premili za pisawe ili izla ga we na odre enu temu. Radi o ni ce po - kre}u nastavnika i na akti vniji odnos prema godišwim planovima i promišqawe o tome koli ko u wima ostavqamo prostora za pi sme ne i govorne vje`be. ^i we ni ca je da su se one nekako uvi jek na lazile u infe - [KOLE U^ESNICE U re a li za ci ju je ukqu ~e no tri na est osnov nih ško la iz Ba ra, Nikši}a, Pod go ri ce i Bi je log Po qa, odnosno 54 nastavnika. Škole u~e - snice u projektu su: iz Bara OŠ Meksiko, OŠ Bla`o Jokov Orlandi} i OŠ Srbi- ja ; iz Nikši}a OŠ i OŠ Olga Golovi} ; iz Bijelog Poqa OŠ Marko Miqanov, OŠ Dušan Ko ra} i OŠ Risto Ratkovi} ; te iz Podgorice OŠ Milorad Musa Burzan, OŠ Vuk Karaxi}, OŠ Vladimir Na - zor, OŠ Radojica Perovi} i OŠ 21. maj. efikasnije pomo }i u~enicima da bo qe go vo re i pi šu i ne ka sop - stve na is ku st va i raz miš qa wa oblikovala u radionice za realizaciju projekta Kako pomo }i u~enicima da uspješno stvaraju usmene i pisane, umjetni~ke i neumjetni~ke tekstove. BEZ ^I TA NJA NE MA PI SA NJA Kako dobrog pisawa nema bez kva li tet nog ~i ta wa, pr ve dvije radionice bile su posve }ene razvijawima vještine ~itawa kwi`evnih djela, kao i formirawu uzrasnih identiteta kroz nastavu kwi`evnosti u osnovnoj ško li. Po sqed wa ra di o ni ca uklo pqe na u te mu se mi na ra Put stvaraoca naslovqena je Pore ewe mo}na alatka za de skrip ci ju. Ide ja je da se po - re ewe kao stilska figura uvje- `ba va na svim osnov no škol - skim uzrastima za što upe ~atqivu deskripciju. U~esnici semina ra su, da kle, iden ti fi ko va li deskripciju kao jedan od najva- `nijih oblika u~eni~kog pismenog izra`avawa; promišqali o najefikasnijim vje`bawima pore ewa kao funkcionalne stilske figure za deskripciju; uvi- ali efekte uspjelih pore ewa; osvješ}ivali proces razvoja divergentnog mišqewa preko dobrih pore ewa i razvijali sopstve ne kre a tiv ne spo sob no sti. Kao što je po zna to, uspje lo po - re ewe proizvodi najrazli ~itijie stilske efekte - od konkretizacije slike i wene upe ~atqivosti, preko izra`avawa originalnog emocionalnog i misaonog iskustva, do ornamentike, nagla {ava Durkovi}ka. Tokom ovog polugodišta nastavnici }e primjewivati i razvijati vještine stvarawa teksta u u~ionicama. Oni }e zajedno sa stru~nim timom pratiti i biqe`iti efekete tih aktivnosti koje }e biti detaqno analizirane, te nakon toga izvedeni zakqu~ci o wihovoj primjenqivosti i efikasnosti. Planirano je i da nastavnici poha aju programe obuke koji se odnose na ~itawe kao uslov raz vi ja wa pi sme no sti, pro cje wi va we i ocje wi va we u~eni~kih govornih nastupa i pisanih tekstova, zna ~aj uxbenika i wihovo efikasno koriš }ewe u na sta vi. Vera Mi}unovi}, profesorica jezika i knji`evnosti, O[ Olga Golovi}, Nik{i}: AKTIVNIJI ODNOS riornom polo `a ju u odnosu na je - dinice iz obla sti jezika i teme iz kwi - `evnosti, a upra vo su ove vje `be, ka - da su kvalitetno osmišqene, neophodne za po sti za we umje šno sti stvarawa usmenog i pisanog teksta.

13 U POZICIJU U^ENIKA Slavica Radevi}, profesorica jezika i knji`evnosti, O[ Srbija,, Bar: SAVREMENI PRISTUP Posebno mi se dopada što je ovaj projekat zasnovan na sa - vremenom pristupu nastavi jezi ka i kwi `evnosti. Rješewa koja nu di naš tim stru~waka u ciqu razvijawa funkcionalne pismenosti i sposobnosti stvarawa usme nog i pisanog te ksta, a koja su prezentovana na po sqe - dwem se minaru Put stvara - oca, kre a ti vna su, inovativna i, sva kako, zanimqiva. Smatram da }e u~e nicima pomo}i da ovladaju vje šti nom samo sta - lnog stvarawa pisanog teksta. Naravno, da bi pro jekat uspio, neophodno je mno go rada, voqe i entuzijazma svih nas, i u tom slu~aju dobri re zultati u u~ionici ne}e izostati. Slobodanka Popovi}, profesorica razredne nastave, O[ Radojica Perovi},,, Podgorica: PREDNOST TIMSKOG RADA U~eš}e u pro - jektu doprinijelo je da shva tim kolika je prednost timskog ra - da. Razmje wi vali smo bogato isku stvo ko je svako od nas po sjeduje i stekla novo li ~no iskustvo. Tema Put stvara - oca bila je posebno interesantna i dala nam je smjernice kako uvesti djecu u svi jet stvaralaštva, a da im to ne pre - dstavqa pro blem. Kroz radionice smo osvje`ili ono što u nastavi ponekad zaboravimo. Posmatraju}i iz uloge u~enika, podsjetili smo se da je stvarawe te ksta proces, da je podu~avawe za tu djelatnost tako e proces i da se stvarawe tekstova u~i kroz stvarawe tekstova, a za to je potrebno vrijeme. Opre de qu ju }i se za u~i teq ski po ziv, bio sam una pri jed spre man na ~i we ni cu da rad s ma lom dje com zah ti je va mno go qubavi, napora, energije, strpqewa, kreativnosti... Ali kad pretpostavite da vas iza to ga ~e ka na gra da dje ~iji, neiskvareni osmijeh, onda uvi di te da va{ trud ne }e bi ti uza lu - dan. Polaze }i od stava da nastava u {koli treba da bude aktivna, pro`eta sadr`ajima u kojima }e djeca pokazati zrelost, proniciqivost, energiju, kreativnost, odnosno anga`ovati se maksimalno, isplanirao sam brojne aktiv no sti ko je bi rad u~i ni le za ni mqi vim. Na mo ju sre }u, ak - tiv no sti su na i {le na po zi ti van od jek kod svih a ka u odje - qewu i dale dobre rezultate. Pro {lu godinu smo zapo ~eli u~e {}em na sve ~anoj priredbi povodom Dana {kole sredinom februara. S ozbiqnom i va`nom ta~kom Prava djeteta i originalnom i zanimqivom koreografijom, uz upotrebu {arenih balona, u~enici su pobrali simpatije svih prisutnih koji su ih nagradili ovacijama i velikim aplauzom. PO HVA LA ZA ODJE QE WE U martu smo predahnuli i osmislili nove poduhvate. U aprilu smo obi {li ~uveni Manastir Savina, potom susjednu O[ Mi lan Vu ko vi} i S[ Ivan Go ran Ko va ~i}, a od mor proveli na zelenim povr {inama i pla`ama u Meqinama. Krajem aprila u~estvovali smo na likovnom sredina je na {a briga, koji je organizovalo Udru`ewe umjetnika Vizija iz Golubovaca. Iako smo poslali 13 radova, zbog velike konkurencije nismo osvojili neku od vrijednih nagrada, ali smo dobili grupnu pohvalu kao odjeqewe. Nije potrebno govoriti o odu {evqewu mali {ana tim ~inom. Ta diploma dala je podstrek i motivaciju za u~e {}e na narednim takmi ~ewima i konkursima. PI SMA VR [WA CI MA Sqede }i mjesec bio je u znaku dopisivawa sa vr {wacima iz drugih {kola. I pored moderne tehnologije, koja nas dosta otu uje, odlu ~ili smo da lijepom pisanom rije~ju obradujemo nove drugare. Pomalo zaboravqena pisma i koverte bile Sne`ana Vorotovi}, profesorica jezika i knji`evnosti, O[ : RE^ENICA U^ENIKA POSTALA ZABRINJAVAJU]E ELIPTI^NA Vjerujem da se ovaj pro je - kat pojavio u pravom trenutku, jer je iz razli~itih razloga re~e - ni ca na{ih u~enika postala zabri wa vaju}e elipti~na, a mi nekako ne mo}ni ili nespremni da ne{to u~i nimo da se to promijeni. Sigu rna sam da su se svi u~esnici pre thodna dva seminara, kao i ja, zapitali gdje to grije{imo, da li dovoqno promi{qamo o tema ma pi - smenih i govornih vje`bi; da li smo u~enike motivisali za pi - sawe, jesmo li im pomogli ta mo gdje im je pomo} bila neo pho - dna. Mo`da su neki od nas tek sada shvatili koliko, u stvari, ni - profesorica jezika i knji`e - vno sti, O[ Radojica Perovi},,, Podgorica: OSTVARLJIVA ZAMISAO Ovaj projekat je divna i ostvarqiva za - misao. Smatram da tre - ba da ulo`imo svu ene - rgiju kako bismo na pra - vi na~in prenijeli sve što smo na semi na ru nau - ~ili. Aktivnosti to kom radionica omogu }ile su nam da proputujemo kroz stvarawe teksta vrlo konkretno stva ra - ju }i naš tekst. Na tom pu tu bavili smo se izbo - rom tema, podsje }a ju}i se da to nije ni ma lo je - dnostavno, da je veoma va `no da u tu aktivnost ukqu ~imo u~enike, da ne po stoji tema o kojoj mo`emo dobro pisati ako se dobro ne pripremimo, a to podrazumijeva pri ku pqa we gra e za tekst i izradu plana teksta. Bez rada na navede - nim fazama stvarawa teksta, ne mo`emo o~ekivati da naši u~enici zaista budu uspješni i samostalni. AKTIVNA NASTAVA: Dragocjena iskustva iz O[ Ilija Ki {i}, SE U^I OD MALIH NOGU Kad se do bro pla ni ra ju ak tiv no sti, dje ca po ka zu ju zre lost, pro ni c lji vost, ener gi ju, kre a tiv nost, mak si mal no an ga `o va nje Pi {e: Goran Drobnjak su na{ nastavni materijal nekoliko dana. Kratkim predstavqawem (uz `equ za uspostavqawem drugarstva) upu }ena su, jednoglasnom odlukom odjeqewa, pisma vr {wacima u pet {ko la O[ Mi lan Vu ko vi} i O[ Da {o Pa vi ~i} u Her - ceg No vom, O[ We go{ u Ko to ru, O[ Vuk Ka ra xi} u Podgorici i O[ Marko Miqanov u Bijelom Poqu. S nestrpqewem smo o~ekivali wihova pisma, ali se samo druga {kola udostojila odgovora. Da li su se aci demotivisali? Ne, tim primjerom im je obja {weno da nisu svi kao oni, u~tivi i odgovorni, da je razo ~arewe sastavni dio `ivota, ali da ne smije biti obeshrabruju }e. Iznenadili su me svojom energijom, jer su tugu brzo preto ~ili u radosne trenutke provedene u igrama u pijesku na zeleni~kim pla`ama u junu. je lako napisati tekst. Ovaj se - mi nar nudi nam konkretna, kre a tivna i zanimqiva rje{ewa za po mo} u~enicima da boqe pi{u, bez teoretisawa, kroz razli~ite ra dionice u kojima smo mi sta vqe ni u poziciju na{ih u~e ni ka. Ipak, mislim da je su{tina ~i ta ve ove pri~e na nama, nastavnicima materweg jezika ko li ko smo truda, energije i entuzijazma spremni da ulo`imo da bi smo nau~eno primijenili u u~i o ni ci u ciqu razvijawa funkcio na lne pi - smenosti u~enika. Uvijek sam vjerovala da je to, u stvari, na {a misija. Mr Tamara Pileti}, profesorica jezika i knji`evnosti, O[ 21. maj,,, Podgorica: ZAJEDNI^KI CILJ Kao u~esnica semi nara osjetila sam izuzetno profe si - onalno zadovoqstvo i ispu we no st jer sam me u svojim kolegama, a zaje dno sa odli ~nim orga ni za - torkama i koordinatorkama, prepoznala sara dnike koji imaju zajedni~ki ciq, a to je opi smewavawe u~e ni ka. Savremena era ko mpjutera i svih ele ktro nskih poma - ga la pru `a bezbroj modernih mogu }nosti, a ma lo cijeni ri - je~(i), u usme nom ili pisanom obli ku, posebno lijepu rije~ koja ostaje zaboravqena, a treba nam. Q. Vukoslavovi} CR VE NI, ZE LE TI KAR TO NI Po ~etak nove {kolske godine, u septembru, zapo ~eli smo obilaskom na {ih pla`a i ocjewivawem wihove ure enosti. ^itav oktobar bio je ispuwen obilaskom i upoznavawem na {eg mjesta. Na jed nom od tih ~a so va, kao ma li eko lo zi, dodjeqivali smo karton ~i }e, u zavisnosti od ure enosti i ~isto }e lokacije. Uz par crvenih i ne {to vi {e `utih kartona, dodijelili smo i dva zelena. Komentari i obrazlo`ewa u~enika nakon glasawa bili su vi {e nego op {irni i argumentovani. Zaista, vrijedno divqewa... MA LI TRE NU CI RA DO STI No vem bar nam je pro {ao u pri pre mi ple sne ta~ ke za predstoje }i Dan {kole. Nakon dramskog komada (u I razredu), ta~ke iz prirode i dru {tva (u II razredu), odlu ~ili smo da se u III razredu predstavimo muzi~kom ta~kom. Spremili smo koreografiju uz dje ~iju poznatu pop numeru. I decembar je obilovao aktivnostima. Zapo ~eli smo ga ki }ewem u~ionice svojeru~no napravqenim ukrasima. Potom smo na ~asovima saradwe sa lokalnom zajednicom, na ~asu prirode i dru {tva, ugostili gospodina V. Dabovi }a, diplomiranog defektologa (surdoaudiolog). Djeca su imala priliku da se upoznaju sa problemima ~ulnih organa, posebno uva. Na dirqivoj, ozbiqnoj i veoma zanimqivoj debati o zna ~aju, funkciji i problemima iz ove oblasti ~ovjekovog tijela, koja je rezultirala dobro vo enim i pripremqenim ~asom, pozavidjeli bi im i mnogo stariji u~enici. Neposredno pred sve ~anu dodjelu a~kih kwi`ica dobili smo odgo vor na pi smo od vr {wa ka iz su sjed ne {ko le na To ploj. \a - ci nisu krili odu {evqewe jer su ih novi drugari iznenadili svojim poklonima. Svaki u~enik je od novog drugara/drugarice na poklon dobio ru~no ra enu ~estitku za Novu godinu. Dirqivo... Odlu ~ili smo da im na sli ~an na ~in uzvratimo u febru - a ru za Dan za qu bqe nih. Ko zna, mo `da ovi div ni ge sto vi iz - rode velika prijateqstva ili pak male simpatije... Jedno je sigurno: {iri }e toleranciju, po {tovawe, iskrenost, one male rado sne tre nut ke ko je `i vot ~i ne sre} nim. Ako bar ma lo u to - me imam udje la, kao wi hov u~i teq, on da }e mi to bi ti naj - qep {a na gra da za rad sa wi ma. 13

14 14 OMBUDSMAN: Za {tita dje~jih prava u Crnoj Gori PREPOZNATI [TA DJECI SMETA U stripu koji planiramo }e bi ti krat ke pri ~e o si tu a ci ja ma u ko je do la ze dje ca ka da se osje }a ju po vri je e no ili sma tra ju da ne - ki pro blem, pre ma nji ho voj pro cje ni, ni je ri je {en na naj bo lji na ~in. Ak ce nat }e uglav nom bi ti na na si lju, na od no su u~e ni ka i na stav ni ka u {ko li, ali }e mo se ba vi ti i dru gim te ma ma ka `e za mje ni ca om bud sma na za dje~ ja pra va Ne ven ka Stan ko vi} U okviru za {tite qudskih prava i slo bo da, in sti tu ci ja Ombudsman u Crnoj Gori zna ~ajnu pa`wu posve }uje za- {titi dje~jih prava. Kako ka`e za mje ni ca om bud sma na za dje~ ja pra va Ne ven ka Stan ko - vi}, ciq je da se ta po pu la ci ja ani mi ra na ak tiv nu sa rad wu. Zato puno rade na promociji i u tom ciqu organizuju radionice, izdaju publikacije, imaju poseban sajt za pra va dje te ta, blog, ta ko da dje ca mo gu da im pi {u. To je naj bo qi put da se pre po - zna {ta to dje ci sme ta, tj. {ta u dru {tvu treba druga ~ije postaviti ka ko bi ona ostva ri va la i u`i - vali svoja prava. Sada u saradwi sa Akcijom za qud ska pra va pri pre ma ju strip o dje~ jim pra vi ma. Ta ne - vladina organizacija predlo`ila je pro je kat na kon {to su iz in sti - tucije Ombudsman preporu ~ili Ministarstvu prosvjete i sporta da reaguje zbog fizi~kog ka`wavawa u~enika od strane nastavnika. Povod su bili u~estali oblici tog ka`wavawa i postupawa pre ma dje ci na na ~in ko jim se vrije a wihova li~nost i dostojanstvo. KAD SE OSJE ]A JU PO VRI JE \E NO Planiramo da uradimo strip u ko jem }e bi ti krat ke pri ~e o si - tuacijama u koje dolaze djeca kada se osje }aju povrije eno ili smatraju da neki problem nije rije {en na najboqi na ~in. Akcenat }e uglav nom bi ti na na si qu, na odnosu u~enika i nastavnika u {ko li, ali }e mo se ba vi ti i dru - gim temama. Recimo, dje~jom participacijom, tj. koliko je dje- NE VEN KA STAN KO VI]: Neo p hod no po vje re we ci omo gu }e no da o ne kim stva - ri ma ko je se od no se na wih di - rektno izraze mi {qewe; da li su u mo gu} no sti da od lu ~u ju ko - liko ih pitaju u porodici a koliko u {ko li i ko li ko smo mi od ra sli spremni da saslu {amo wihovo mi {qewe. Zatim i diskriminacijom, ko je ima iako se o woj ma - lo pri ~a i pi {e. Pre ma ne kim pri - tu`bama, postoji diskriminatorski od nos pre ma od re e nim grupama djece. To mo`e biti diskriminacija po osnovu izgleda, pola, druga ~ijeg socijalnog sta tu sa, Dje ca ne ke po stup ke ponekad do`ivqaju kao diskriminaciju, iako to nije, isti ~e Stankovi}ka. U aktivnosti su ukqu ~eni i Ministarstvo prosvjete i Unicef. Aka de mi ja za li kov nu umjet - nost anga`ovana je da napravi promotivni plakat koji }e biti poziv djeci da pi {u ombudsmanu, odnosno wegovoj zamjenici, o svim slu ~ajevima koje do`ivqavaju kao kr {ewe svojih prava. Dje ca }e na taj na ~in bi ti ukqu ~e na u kre i ra we sa mog stripa. Wihove pri ~e i iskustva bi }e tema publikacije. MO TI VI SA TI IH DA PI [U Promocija ovog projekta po- ~e }e tokom marta. Moto kampawe je Djeco, pi {ite za {titniku, {to i je ste ciq da ona pre - po zna ju om bud sma na kao me - ha ni zam za {ti te svo jih pra va, kao in sti tu ci ju u ko ju ima ju po - vje re we i mo gu da joj se obra te. Uz po ziv ni pla kat i ogla se u me - dijima, u {kolama }e biti organizovane radionice za djecu kako bi ih informisali o projektu i motivisali da pi {u. Svi radovi ko ji stig nu do kra ja ma ja bi }e osnov za iz ra du stri pa. U pri - pre mi stri pa u~e stvo va }e pe da - gozi i psiholozi, a nastoja }e da ukqu ~e i Zavod za uxbenike i na stav na sred stva. Naj bit ni ji, najkarakteristi~niji primjeri u}i }e u publikaciju. O~ekuje se da strip bu de iz dat po ~et kom na - redne {kolske godine. Krajwi ciq ovog pro jek ta je ste da strip redovno ~itaju nastavnici i u~eni ci, te da bu de po mo} no sred - stvo u procesu obrazovawa. Stan ko vi} ka pod sti ~e da su pro {le go di ne pu bli ko va li Vo - di~ za dje cu sa po seb nim obra - zovnim potrebama. Rije~ je o dje ci ko ja se ukqu ~u ju u pro ces in klu zi je. Ciq mu je, pri je sve ga, da upozna roditeqe, u~enike i nastavnike sa svim zakonskim mogu}nostima i modelima pomo }i ka ko bi ta dje ca na naj pri - kladniji na ~in bila ukqu ~ena u obra zov ni pro ces, tj. ka ko bi se obra zov ni pro ces pri la go dio wi - O DJECI U INSTITUCIJAMA SOCIJALNE ZA [TITE KA KO SE USTA NO VE BRI NU O NJI MA: Dje ca u Skup {ti ni Cr ne Go re o kom pro {le go di ne po kre nu li smo pro je kat Obra ti se za - T{tit ni ku, ko ji je bio usmje ren na dje cu ko ja bo ra ve u in sti - tu ci ja ma so ci jal ne za {ti te. To su dje ca o ko ji ma bri ne dr `a va, pa su ma we u mo gu} no sti da se po `a le ro di te qi ma i obra te na - ma kao za {tit ni ku, po go to vu ako su bez ro di teq skog sta ra wa. Po sta vi li smo san du ~ad, ura di li pro pa gand ni ma te ri jal, re dov no dr `a li ra di o ni ce sa wi ma. Na Dan qud skih pra va, skup {tin ski Od bor za qud ska pra va pri mio je tu dje cu i ukqu ~io ih u rad sjed ni ce. Po vod su bi le na {e pre po ru ke o smje {ta ju te dje ce i o ra du in sti tu ci ja u ko ji ma bo ra ve. Od bor je `e lio da od wih ~u - je ko li ko su te pre po ru ke ostva re ne, is ti ~e Ne ven ka Stan ko vi}. hovim stvarnim potrebama. Te`i se da dijete tokom obrazovawa stekne sposobnosti i vje {tine koje }e ga u~i ni ti sa mo stal nim u `i - votu. Tokom pro {le godine bavili su se i dje com pro sja ci ma. Sprovedena je kampawa Pomozimo im da nau ~e ne {to drugo. Ura en je i iz vje {taj ko jim je ukazano na to koliko dr`avni organi prepoznaju problem i kako reaguju. Zapravo, stalno se promovi {e mogu}nost da djeca posjete ombudsmana i obrate se za po mo}. Q. Vukoslavovi} Na me unarodnom konkursu ADRI twinning u Ankoni NAJBOLJI LOGO KOTORSKIH GIMNAZIJALACA Rije~ je o {irem me unarodnom forumu na bazi prijateljstva i saradnje, koji bi trebalo da una - pri jedi kvalitet `ivota regije i doprinese o~uvanju `i votne sredine kojoj pripadamo ilip Latković i Petar Popadić, maturanti Gimnazije u Kotoru, Fpredstavljajući Crnu Goru na samitu ADRI twinning, odnosno na samitu jadransko-jonske mikroregije, zablistali su u Ankoni, osvojivši prvo mjesto na konkursu za najbolji logo novoformiranog foruma. Pobijedili su u konkurenciji sedam zemalja učesnica (Grčka, Albanija, Hrvatska, Slovenija, Bosna i Hercegovina, Italija i Crna Gora). Ovaj međunarodni projekat zamišljen je kao svojevrsni poligon, okruženje u kome čla nice na efektivniji, efi ka - sniji i kvalitetniji način mogu da se povežu, razmijene razli - čite ideje vezane za regionalni razvoj, kao i projekte od pose - bnog značaja. ADRI twinning nema pre te nziju da postane organi - zacija globalnog značaja. Ra - di se, jednostavno, o širem me đunarodnom forumu na ba zi prijateljstva i saradnje. Cilj je unapređenje kvaliteta ži vota regije i doprinos oču va - nju životne sredine kojoj pri - pa damo, a koja slovi za jednu od najljepših na svijetu. Na samom početku fo rmi - ra nja jednog međunarodnog udru ženja, čiji bi značaj u budućnosti mogao biti veoma važan, Crna Gora je nagovijesti la da će i u daljem radu akti vno učestvovati što su naši PROMOCIJA MIRNODOPSKIH NA^ELA Referentni okvir ove orga ni - zacije, namijenjene pre va sho - dno mladima, čije je stva ranje ini cirano od stra ne preko 50 gra dova zemalja re gi ona i nji - hovih školskih insti tucija, je ste da uspostavi svo jevrsnu mre žu prija te ljstva u jadra nsko-jo - nskom okru ženju i pruži svoj puni do prinos ekonomskom, so - cijalnom i kulturnom prosperitetu. ADRI twinning vršiće sta lnu promociju stabilnih gra - đa nskih i mirnodopskih na čela, isto vremeno radeći i na una pre - đi vanju evropskih inte gracionih procesa. pre dstavnici i potvrdili. Sada su na re du ostali; turistički, ekonomski, na učni i radnici u kulturi. Doprinos ko ji bi naša zemlja trebala da pruži ovoj inicijativi, biće nesumnjivo po - Najboqi logo IMALI SMO JASNU IDEJU Trebalo je imati jasnu ideju, naći najmanji zaje dni - čki simbol za sve zemlje ja - dra nsko-jonskog regiona. Re - lativno težak zadatak pre va - zišli smo na taj način što smo pri kazali ono na što smo svojim geografskim položa - jem najviše i upućeni, a to je mo re. Talasi su došli kao lo gi - čan nastavak ideje čija je te - hnička obrada bila veoma za - htjevna. Morali smo imati u vidu naprednije grafičke sta - ndarde, što nije bio lagan za - datak. Profesor Meštrović bio nam je velika podrška u ra - du, kazao je Petar Po pa dić. ve zan s njenim opredjeljenjem da u me đunarodnim odnosima nastupa otvo reno i kooperativno. Božo Perović, direktor NVO JUVENTAS : Mladi u zajedni~koj akciji OBUHVA ]ENO DVIJE HILJADE SREDNJO[KOLACA organizaciji NVO Juventas predstavqena je završnica U11-mjese~nog IPA projekta prekograni~ne saradwe izme u Cr ne Go re i Bo sne i Her ce go vi ne, pod na zi vom Ak- tiv no ukqu ~i va we mla dih u pro ces po sti za wa so ci jal ne ko he - zije u prekograni~nom regionu: Mladi u zajedni~koj akciji. Projekat je finansirala Delegacija Evropske unije u Crnoj Gori, a realizuje ga NVO Juventas u saradwi sa NVO Asocijacija HH iz Bosne i Hercegovine. Glavni ciq projekta jeste osnivawe i osna`ivawe u~eni~kih parlamenata iz deset crnogorskih i bosanskih sredwih škola. O omladinskom aktivizmu i rezultatima svojih projekata, na konferenciji je govorila Jelena Miqani}, predstavnica Kancela ri je za mla de pri Upra vi za mla de i sport, po tom Ma ri ja Ru`i}, koordinatorka omladinskog programa iz Juventasa, Ma ja Mar ko vi}, asi stent ki wa na pro jek tu, kao i u~e ni ci ~e ti - ri crnogorske sredwe škole koji su predstavili rezultate svojih projekata (SMŠ 17. Gimnazija Miloje Dobrašinovi} Bijelo Poqe, SMŠ Vuksan \uki} Mojkovac, Gimnazija Stojan Cerovi} Nikši}, SMŠ Bra}a Seli} Kolašin). Projektom je obuhva }eno najmawe dvije hiqade sredwoško la ca iz cr no gor skih gra do va. Za jed ni~ ke ak tiv no sti cr no - gorskih i bosanskih u~enika predstavqaju najva`niju komponentu ovog projekta, jer su omogu }ile umre`avawe mladih dvi ju ze ma qa, kroz ko je su raz vi ja li za jed ni~ ke ide je i pro jek - te, doprinose }i boqim rezultatima svojih škola. Mladi su usvojili va`ne vještine osmišqavawa promjene, pisawa projekata, upravqawa projektom. Nau ~ili su kako sami mogu doprinijeti poboqšawu uslova u svojoj školi i lokalnoj zajednici. Tokom 11 mjeseci realizovan je veliki broj aktivnosti, od ko jih su naj zna ~aj ni ji: se mi na ri u Pe trov cu i na Ja ho ri ni, is - tra`ivawe me u sredwoškolcima o a~kom aktivizmu, te me usobne posjete predstavnika crnogorskih i bosanskih škola. [. B.

15 Ministarka nauke Sanja Vlahovi} na konferenciji u Kopenhagenu VE ]A PODR [KA Ho ri zont spro vo di }e se od do go di ne. Nje gov bu d`et iz no si ~ak 80 mi li jar di eura, ko li ko }e Evro pa u na red nom pe ri o du in ve sti ra ti u na u ku Mi ni star ka na u - ke prof. dr Sa - wa Vla ho vi} bo ra vi la je 1. i 2. marta na konferenciji ministara nauke zemaqa EU u Kopenhagenu, gdje se go vo ri lo o ve li kom okvirnom programu Evrop ske uni je za is - tra`ivawe i inovacije, Ho ri zont Na skupu su istaknute fi nan sij ske, ali i broj ne dru ge pred - no sti ko je ovaj pro - gram nu di u od no su na predhodni okvirni pro gram EU, FP7. Kako je saopšteno iz Ministarstva nauke, Ho ri zont 2020 spro vo di }e se od do go di ne. We gov buxet iznosi ~ak 80 milijardi eura, ko li ko }e Evro pa u na red - nom pe ri o du in ve sti ra ti u na u - ku. Ministarka Vlahovi} je podr- `ala uproš }avawe procedure i otvo re nost za no ve u~e sni ke, što je no vi na ovog pro gra ma i velika prednost za Crnu Goru i wenu nau~nu zajednicu. Ona je tako e ukazala na potrebu ve }e po dr ške ma wim pro jek ti ma i ve }e finansijske podr {ke primijewenim projektima i istra`ivawima. Vlahovi }eva je iskazala za do voq stvo što su pri o ri te ti Mi ni stri se do go va ra li o ve li kom pro gra mu Ho ri zont ovog programa (zdravqe, energija, odr`ivi razvoj, društvene promjene i odr`ivi transport) u potpunosti u saglasju s prioriteti ma ko je je Cr na Go ra po sta vi - la u oblasti nau~nih istra`ivawa. To kom bo rav ka u Ko pen ha - genu ministarka Vlahovi} se susrela sa danskim ministrom za nauku, inovacije i visoko obrazo va we Mor te nom Oster gar - dom. Tom prilikom inicirala je sklapawe bilateralnog sporazuma. Ona se su sre la i s ita li jan - skim mi ni strom Fran ~e skom Pro fu mom, te s poq skom ko le - ginicom Barbarom Kudrickom, radi razgovara o pojedinim elementima sporazuma kao i vremen skom okvi ru u ko jem se mo`e o~ekivati wegovo potpisivawe, s obzirom na ~iwenicu da je bilateralni sporazum sa Italijom i Poq skom ve} u pro ce du ri usaglašavawa. Za Cr nu Go ru u~eš}e na ovoj kon fe ren ci ji bi lo je od iz u - zet ne va `no sti, jer }e upra vo kroz pro gram Ho ri zont 2020 u na red nom pe ri o du na ši na u~ ni - ci i institucije imati priliku da pri stu pe iz u zet no zna ~aj nim fon do vi ma ko je EU ima na ras - po la ga wu do go di ne, stoji u saop {tewu. O. \. EKONOMSKI FAKULTET UNIVERZITETA CRNE GORE: Bes plat na {ko la ri na Go ra nu Ra do nji }u DOSTOJAN GRBA I ZASTAVE CRNE GORE D ekan Ekonomskog fakulteta Milorad Jovovi} i rukovodilac Studija menaxmenta Dragan La jo vi} do di je li li su bes - platnu školarinu na Studija ma me nax men ta jed - nom od najboqnih crnogorskih sportista, kik-bokseru Goranu Radowi }u. Ova visoko {kolska ustano va je kroz dje lo va we Sport skog dru štva Eko - men ve} odav no pre po - zna ta po to me {to vo di ra - ~una o sportistima i izuzetno cijeni sportske rezultate svojih studenata. Na ovaj na ~in htje li smo da po ka `e mo da pu nim sr cem po - dr`avamo ono što radi Radowi} i da mu po `e li mo uspjeh u svim me ~evima koje }e imati u `i vo tu, u rin gu, ali i van we ga, u GO RAN RA DO WI]: Pod strek za da qe ba vqe we spor tom po slov noj are ni, is ta kao je de - kan Jovovi}. La jo vi} je ka zao da je Ra do - wi} iz me ~a u me~ po ka zao da do stoj no no si grb i za sta vu dr - `ave kojoj pripada. Ono po ~e mu je naš fa kul - tet prepoznatqiv nijesu profesori, programi i poslovna zgrada, ve} na ši stu den ti ko ji svojim imenima i djelima pronose wegovu slavu. U `eqi da podr`imo Radowi- }eve napore, ovim simboli~nim gestom osloba amo ga školarine za dio wegovih studija, rekao je Lajovi}. Radowi} je zahvalio ~elni ci ma Eko nom skog fa - kulteta na razumijevawu i pomo }i: To mi je da lo pod strek za da qe ba vqe we spor - tom, ali i za ško lo va we i usa vr ša va we. Spor ti sti ima ju pu no oba ve za i ni je la ko uskla - di ti ško lu i vr hun ski sport. Uz pomo} prijateqa i qudi sa Ekonomskog fakulteta, nadam se da }u opravdati povjerewe i da }u imati dobre ocjene, naglasio je Ra do wi}. Q. V. Iz Ministarstva nauke NA [A ZEMLJA U PROGRAMU EUREKA D elegacija Ministarstva nau ke pri su stvo va la je sa - stan ku vi so kih pred stav ni - ka ze ma qa ~la ni ca pro gra ma Eure ka, ko ji je odr `an u Šo pro - nu (Ma ar ska). Eure ka je me - unarodni program namijewen malim i sredwim preduze }ima, korporacijama, univerzitetima i institutima, ~iji je ciq razvoj i prakti~na primjena inovativnih proizvoda, procesa i usluga. Pomo}nik ministra nauke mr Dar ko Petruši}, na kon krat ke prezentacije trenutnog stawa u Cr noj Go ri u obla sti is tra `i va - wa i inovacija, obrazlo`io je zahtjev za u~la we we Cr ne Go re u program Eureka, saopšteno je iz Ministarstva. Za htjev je od stra ne pred - stav ni ka ~la ni ca oci je wen ve o - ma po zi tiv no, a to me ide u pri - Po mo} nik mi ni stra na u ke mr Dar ko Pe tru {i} obra zla `e za htjev za u~la we we log i ~i we ni ca da je Cr na Go ra dobila odobrewe da u~estvuje u po sto je }im pro jek ti ma Eure - ke. U Ministarstvu isti ~u da }e pri stu pa we pro gra mu do pri ni - jeti razvoju tr`išno orijentisane nau~noistra`iva~ke djelatnosti, te da se pu no prav no ~lan stvo o~ekuje ve} sredinom ove godine. O. \. SJE ]ANJE: Prof. dr Bran ko S. Ko va ~e vi} ( ) NAU^NIK OD RIJE^I Be o gra du je umro prof. dr Bran ko S. Ko va ~e vi}, je dan iz Uple ja de pr vih na stav ni ka pr vo o sno va nog fa kul te ta u Cr noj Go ri, Eko nom skog fa kul te ta, na ko me je ra dio od go di ne do pen zi o ni sa wa Ro en je go di ne u Ri a ni ma kod Nik {i}a, gdje je za vr {io Gim na zi ju, u ko joj je iz vje sno vri je me na kon di plo mi ra wa pre da vao. Di plo mi rao je, ma gi stri rao i dok - to ri rao na Fi lo zof skom fa kul te tu u Be o gra du, spe ci ja li zi rao na Fi lo zof skom fa kul te tu u Ni ci (Fran cu ska), stu dij ski bo ra vio u Mo skvi. Na Eko nom skom fa kul te tu u Pod go ri ci pre da vao je Osnov - ne na u ke o dru {tvu, Osnov ne mark si sti~ ke fi lo zo fi je i so ci o lo - gi je i So ci o lo gi ju. We go va pre da va wa bi la su pro `e ta ci ta ti ma iz dje la naj bri qant ni jih umo va iz do me na fi lo zo fi je i so ci o lo gi je. Mi nu ci o zno je pro u ~a vao dje la kla si ka mark si zma, o ~e mu je ob ja vio dje lo Kla si ci mark si zma o dru {tve nim kla sa ma i wi ho - vim od no si ma ( Obod, Ce ti we, 1967). Ko va ~e vi }e vo zna we bi lo je en ci klo pe dij sko. Pred met we - go vog in te re so va wa ni je su bi la sa mo pi ta wa iz di sci pli na ko je je pre da vao. Pom no je pra tio i dru {tve no-eko nom ske to ko ve u nas i u svi je tu, kao i u obla sti kwi `ev no sti. We go {a je po seb no obo `a vao, ob ja vio je i mo no gra fi ju We go{ dru {tve no-po li ti~ - ka vi e wa i po gle di ( Uni reks, Nik {i}, 1984). Bio je zna lac broj nih le gen di i pre da wa, na rod nih umo tvo ri - na i pje sa ma. Po seb no je bio pre o ku pi ran isto ri jom i ro do slo - vom svog broj nog i u isto ri ji Cr ne Go re ~u ve nog brat stva Ko va - ~e vi }a. Ba vio se pre vo di la {tvom sa ru skog i fran cu skog je zi ka. Do bit nik je Tri na e sto jul ske na gra de, Na gra de oslo bo e wa Pod go ri ce i Or de na sa zlat nim vi jen cem. Bran ko je bio ~o vjek od ri je ~i, oda ni pri ja teq. Ti ho je `i vio i ne ~uj no umro. Prof. dr Pa vle M. Bo ge ti} Majkl V. Epl (Mic hael W. Ap ple) Ameri~ki univerziteti u vremenu ekonomske i fiskalne krize DISTRIBUIRANJE ZNANJA I(LI) MAKSIMIZACIJA PROIZVODNJE U to ku je bor ba za utvr i va nje {ta pred sta vlja zna nje vi so kog sta tu sa i ka kva tre ba da bu de ulo - ga dr `a ve u obez bje i va nju po dr {ke za nje go vu pro iz vod nju orba da se obezbijede sredstva za istra`ivawa, prostorije, nove i Bboqe programe, primorava univerzitete da se sve više prilago avaju prioritetima korporacija, fondacija, vlada i drugih elitnih donato ra. Otu da na sta je no vi sa vez sa bi zni som, in du stri jom i fe de ral nim vlastima kao glavnim partnerima univerziteta. Na lokalnom nivou to zna ~i da su resursi, qudski i materijalni, usmjereni na programe koji obavqaju istra`ivawa i pru`aju usluge korporativnim elitama. Zaista, na ve }ini kampusa sredstva namijewena takvim programima višestruko nadmašuju sredstva namijewena programima koji se bave problemima ugro`enih centralnih gradskih zona. To je tako e odraz ~iwenice da su iznosi raspolo`ivi za potrebe istra`ivawa društvenih pitawa od zna ~aja za biznis i industriju neuporedivo ve }i od iznosa raspolo`ivih za istra`ivawe lokalnih pitawa od zna ~aja za crnce, pripadnike hispanoameri~ke zajednice i bijele radni~ke klase. ZA NE MA RI VA NJE BOR BE NA TE RE NU Naravno, ova zapa`awa su relativno ekonomisti~ka i esencijalizuju }a. Ona ne zahvataju ni relativno autonomne aktivnosti na univerzitetima niti mikropolitiku nauke i qudi koji je praktikuju. Tako e, za ne ma ru je se bor ba ko ja se vo di na te re nu, ako se ta ko mo `e re - }i. Ipak, oni nam pru `a ju su štin ski va `an uvid u pro ces ko jim se u vrijeme ekonomske i fiskalne krize proizvodi znawe visokog statusa. Oni nam poma`u da uo~imo da su univerziteti izlo`eni djelovawu strukturalnih kontradikcija izme u zadatka distribuirawa znawa i maksimizacije proizvodwe. Dok institucionalna logika povezana sa procesima komodifikacije privla ~i u svoju orbitu sve ve }i dio dnevnih nastavnih i istra`iva~kih aktivnosti na univerzitetima, naglasak se prebacuje na maksimizaciju profita, distribucija znawa ograni ~ava se na ono zna we ko je je eko nom ski zna ~aj no, a dru gi, kri ti~ ni - ji oblici diskursa potiskuju se na marginu. Oni kolektivno postaju institucionalizovano drugo. IN STI TU CI O NAL NA PO TVR DA Ta ko u ovom pro ce su ono što se per ci pi ra kao eko nom ski ko ri sno znawe dobija institucionalnu potvrdu. Sve ostalo je samo lijepo uposlewe, ako ga je mogu }e dobiti, ali sve mawe va`no. (Neokonzervativ ci su bo qe oba vi je šte ni. Oni shva ta ju da je bor ba za kul tu ru i svi - jest suštinski va`na. Zbog toga vjeruju da su pitawe jezika, kolektiv - nog sje }awa i imenovawa svijeta tako zna ~ajna. Naravno, ovdje govorim sasvim uopšteno. Ovo nije jednozna ~an i racionalan proces. U toku je borba za utvr ivawe šta predstavqa znawe visokog statusa i kakva treba da bude uloga dr`ave u obezbje ivawu podrške za wegovu proizvodwu. Borba se vodi i u samim institucijama visokog obrazovawa. Postavqa se pitawe zbog ~ega baš ove forme znawa treba da dobiju najviše sredstava i najve }u mo}, pitawa o relativno autonomnim statusnim hijerarhijama unutar društvenog poqa akademije, hijerarhijama koje Burdije, na primjer, tako precizno opisuje. Ukazujem samo na opšte tendencije, tendencije za koje sam siguran da na sva ko ga od nas uti ~u na raz li ~i te na ~i ne na fon do ve za is tra `i - vawa, istra`iva~ke i studentske stipendije, na distribuciju novih pozicija na fakultetu i sve ~eš}e na odluke o postavqewima i viškovima nastavnog i administrativnog osobqa. (Izvod iz ~lanka Šta postmodernisti zaboravqaju: kulturni kapital i oficijelno znawe ; autor je ameri~ki univerzitetski profesor; s engleskog pre veo \or e To mi}; Peš~anik.net.; izbor i oprema redakcijska) 15

16 16 IZ UGLA PEDAGOGA KAKO POMO ]I DJETETU DA BUDE DRU [TVENIJE Pi {e: Nada Miranovi} (O[ Sutjeska, Podgorica) D i je te se ra a kao dru - štveno bi }e i neophodan mu je iz vje stan ste pen socijalizacije kako bi dostigao normalan kvalitet `ivota. Jedan od ciqeva škole jeste i socijalizacija djece. Da bi se dijete socijalizovalo, po treb no je da se dru `i sa drugom djecom. Preporu~qivo je da di je te ide u vr ti} upravo zato što je socijalizacija va`an ciq vrti }a. Postoje djeca koja nisu dovoq no dru {tve na. To su dje ca koja odbijaju saradwu i komu ni ka ci ju sa vrš wa ci ma i od ra slim oso ba ma. ^est je slu ~aj da su to zanemarivana i zlostavqana djeca. Kada se primijeti da dijete nije društve no, da se po vla ~i, ne sa ra - uje, obavezno treba raditi na wegovoj socijalizaciji. Postoje metode ispitivawa socijalnog statusa djece u grupi. Uvijek se na e dijete koje je po strani. Takvo dijete mo- `e ima ti vr lo ozbiq nih poteško}a u `i vo tu, pr ven - stveno u adaptaciji i snala`ewu. Asocijalnost je karakteristika mnogih mentalnih poreme }aja, dok je socijalizovan ~o vjek na iz vje stan na ~in zašti}en od `ivotnih trauma. Ka ko po mo }i dje te tu da bude dru {tvenije? Igra je sa stav ni dio `i vo ta sva kog dje te ta. Ro di te qi, vaspita ~i, nastavnici treba da po mog nu dje ci da ak tiv no u~e stvu ju u igri. Igra o ni ce, vrti }i, zabavni parkovi, dvorišta, {kola u prirodi, ekskurzije, kampovi... dobre su prilike za dru `e we. Ne ka dje ca }e sa ma po ~e ti da se igra ju, a nekima treba pomo }i da se ukqu ~e. U jednoj kreativnoj ra di o ni ci u O[ Su tje ska u~enici VI razreda spontano su saopštavali s kim vole da se igraju, odnosno koje svojstvo taj ne ko tre ba da ima. Vo le da se igra ju sa pa met - nom dje com ko ja zna ju da pred lo `e igru, ali i da vo le da se ša le. Na vo de jo{: da zna ju bi ti za bav ni, da su iz wi ho ve ško le, da se ra zu mi ju, da ni - su na me tqi vi, da su do bri a - ci, pa`qivi, istrajni, iskreni, da znaju podnijeti poraz, da su uredni, uporni, po`rtvovani, odgovorni. Naviše vole da se igra ju sa dje com iz svo je uli ce koja su dobri aci, kojima poznaje roditeqe, koja su u igri podrška, radoznala su, nisu uobra`ena niti svojevoqna. Što više lijepih trenutaka dijete do`ivi kroz dru`ewe u dje tiw stvu, pru `a mu se ve }a šan sa da iz ra ste u zdra vu je - dinku. Socijalizovano dijete uvi jek }e zna ti da tra `i po - mo} i ubla `i stre so ve. O[ Meksiko,,, Bar POZORNICA ZA TALENTE Š Mek si ko u Ba ru jed na je od ri jet kih ško la ko je ima ju i po - Ozor ni cu. Sa mo po se bi to ne bi zna ~i lo mno go da se na woj ne od vi ja ju broj ne ak tiv no sti zbog ko jih ona i po sto ji: pri je sve ga ukqu - ~uje u~enike u kulturni `ivot lokalne zajednice, doprinosi socijalizaciji u~enika i senzibilizaciji sredine. U prvom polugodištu na wenim daskama izvedena je pozorišna predstava Tode Nikoleti }a Klovnovi koja je oduševila brojne u~enike, wihove roditeqe i nastavnike, a sredinom februara i Dva gusara iz Bara koje su odigrali poznati sugra ani Rajko Joli ~i} i Dragiša Simovi}. Školska pozornica nikad nije prazna. Osim gostuju }ih predstava, na woj se pri pre ma ju i na ši mla di glum ci ~la no vi dram ske sek ci je, folkloristi, ritmi ~ari, ali je ~esto i mjesto za odr`avawe ~asova iz crnogorskog srpskog, bosanskog i hrvatskog jezika i kwi`evnosti. Tako su i u~enici ove škole zvijezde školske pozornice, sti ~u samopouzdawe i osje }aj li~nog doprinosa `ivotu lokalne zajednice kroz brojne vannastavne aktivnosti. O~ekujemo da }e ova pozornica ipak najqepše zablistati u maju, kada škola proslavqa jubilej 90 godišwicu postojawa. R. Nikoli} NVO SNOWHUNTERS : Humanitarna akcija Snije`ne radosti za dje cu iz Do ma u Bi je loj TAKMI^ENJE, ZABAVA I POKLONI N e vla di na or ga ni za ci ja Snow hun ters ( Lov ci na snijegu ), osnovana s ciqem razvo ja i po pu la ri sa wa zim skih spor to va, or ga ni zo va la je za dje - cu iz Dje~jeg doma Mladost u Bijeloj humanitarnu akciju pod motom Snije`ne radosti. Kako je objasnio Predrag Obradovi}, osni va~ te NVO, ak ci ja bi la je osmi {qena kao jednodnevni izlet do Ski-cen tra Sa vin kuk Po ziv je bio upu }en svim qu - bi te qi ma zim skih spor to va, za ko je je obez bi je en pre voz iz Pod go ri ce, a ci je na po vrat ne kar - te je sa mo 10 eura. No vac pri ku - pqen od pre vo za i di je lom skipasa namijewen je djeci iz Dje~jeg do ma Mla dost. Uz to, or - ganizovali smo i takmi ~ewe, kao i zabavni program, a zahvaquju }i do na to ri ma: Hi po Al pe Adria ban ci, nik {i} kom pred u ze }u Sta ni {i}, Ski-ko li Vrh bqa ka, kao i Ski-cen tru Sa vin kuk, obezbijedili smo i poklone za 50-oro dje ce iz ovog do ma. Ci - Crnogorska sportska akademija KONFERENCIJA je na ski-pa sa za od ra sle je 15, dok ci je na pre vo za, kao i skiopre me za dje cu mla u od 15 go - dina iznosi sedam eura, naglasio je Obradovi}. Za hva qu ju }i ve li koj ko li ~i ni sni je ga, ko ji je i pro du `io ski-se - zo nu, ova NVO sva kog vi ken da organizuje jednodnevni izlet do ski-cen tra Ko la {in (10 eura) i dvo dnev ni (58 eura) ko ji ukqu - ~u je pre voz od Pod go ri ce do Ko - la {i na, pre voz do ski ja li {ta, no }e - we, dvo dnev ni ski-pas, kao i ko - ri {}e we opre me. Tu je i ski-vi - kend do po zna tog ski ja li {ta Ja - ho ri na, po ci je ni od 74 eura, ko ji ukqu ~uje obilazak Sarajeva, dva no }e wa, dvo dnev ni ski-pas i za - bavni program. Ka da je o ri je~ o po pu sti ma za iznajmqivawa opreme, kao i skipasa, tokom vikenda, gospodin Obradovi} obja {wava da su razli ~iti, te da ih odre uju ski-centri. I tokom qetwih mjeseci NVO Lovci na snijegu organizuje i skijawe na gle ~erima. [. B. I KON GRES U APRI LU e ve ta me u na rod na Dna u~ na kon fe ren ci ja i Osmi kon gres Cr no gor - ske sport ske aka de mi je na te mu Tran sfor ma ci o ni pro ce si u spor tu bi }e odr `a ni u Her ceg No vom od 5. do 8. apri la pod mo tom Sport ska do stig - nu }a. Ve} je pri ja vqe no 148 auto ra sa ukup no 33 fa - kul te ta ko ji dje lu ju u okvi - ru 14 uni ver zi te ta. Po red wih, na ši su u~e sni ci još iz 24 usta no ve ra zno rod - nih za ni ma wa ko je iz raz - li ~i tih uglo va tre ti ra ju sport sku pro ble ma ti ku, ka `e prof. dr Du ško Bje li - ca, pred sjed nik pri re i - va~ kog od bo ra Cr no gor - ske sport ske aka de mi je. On ta ko e na vo di da }e još bi ti pri hva }e no dva de set ra do va ko je je or ga ni za tor po ru ~io na za da te te me. Q. V. TALENTI: Milan Grahovac, O[ Vuk Karad`i}, Podgorica VIRTUOZ NA HARMONICI M i lan Gra ho vac, u~e nik šestog razreda OŠ Vuk Karaxi} iz Podgorice, ne sa mo što je od li ~an u~e nik, ne go se uspje šno ba vi i van na - stavnim aktivnostima. Omiqen je me u drugarima, a u nasequ na Zabjelu, gdje `ivi sa roditeqi ma, vo le ga i sta ri i mla di. Milan poha a Muzi~ku školu Va sa Pa vi}, Od sjek za har - moniku, kod nastavnice Jelene Jovi }evi}, koja oko trideset godina podsti ~e i usmjerava talen te na ovom po pu lar nom in - stru men tu. Ona ka `e da je Mi - lan izuzetno savjestan, vrijedan i veoma muzikalan. Odli~no svira etide, polifonije, a pogotovo djela Baha. O narodnim kolima i pjesmama suvišno je govoriti, pa se slobod no mo `e re }i da je ma - li veliki virtuoz na harmonici. Pro šle go di ne do bio je i Zlat nu liru kao najboqi harmonikaš osnovnih škola iz Podgorice, isti ~e Jelena Jovi }evi}. Od Mi ni star stva na u ke i sporta dobio sam stipendiju za talentovane u~enike i obe }avam da }u je oprav da ti. Na takmi ~ewu matemati ~ara posti `em vri jed ne re zul ta te. U slobodno vrijeme slikam, crte- `i me posebno privla ~e. ^lan sam i cr kve nog ho ra. Mo ja naj - ve }a ra dost bi la je ka da mi je Me unarodni festival karikature u Italiji patrijarh Irinej dao blagoslov i mo lio se za mo ju sre }u i bu - du} nost, kao i mo jih dru ga ra, ka`e radosno Milan. M. ^abarkapa LUKI LAGATORU PRVA NAGRADA N a Se dam na e stom me u na rod - nom fe sti va lu ka ri ka tu re u ita - lijanskom gradu Galarate, crnogorski karikaturista i slikar Luka Lagator osvojio je Prvu nagradu za satiri~ni rad na temu Voda. Na ovom festivalu u~estvovalo je 370 auto ra iz 50 ze ma qa svi je ta. Na gra - en je rad ko ji na sa ti ri ~an na ~in ukazuje na sve izra`eniji problem nedostatka pitke vode u svijetu, gdje mo} ne kor po ra ci je `e le da ostva re svo ju do mi na ci ju i kon tro - lišu i posqedwi izvor vode, poput kontrole koja je uspostavqena nad naftnim nalazištima. Pro {le godine Lagator je osvojio i Spe ci jal nu na gra du na Me u na - rod nom bi je na lu an ti rat ne ka ri ka tu - re u Kra gu jev cu. Lu ka La ga tor je autor samostalnog pro jek ta pod na - slovom Diktatura ce re bri iz lo `e nog u sarajevskoj galeriji Preporod, u ko joj je autor iz veo performans u trajawu sedam minuta. Ovaj projekat bio je posve }en sje }awu na 11. sep tem bar go di ne, kada je u Wujorku srušen Svjetski tr go va~ ki cen tar i na pad nut Pen ta - LUKA LAGATOR: Karikatura gon, od no sno hi qa da ma ne vi nih `r - tava koje su tom prilikom stradale. N. V.

17 O[ MAH MUT LE KI], TU ZI: Obilje`eno 10 godina od smrti pjesnika Dragana Radulovi }a MA GI JA IGRE I [AR MA ovodom decenije od smrti na- po zna tog dje ~i jeg pi sca Pšeg Dra ga na Ra du lo vi }a, u OŠ Mahmut Leki} u Tuzima odr- `a no je po et sko-mu zi~ ko ve ~e posve }eno ovom velikom prijatelju dje ce, pod mo tom Daj od ra - sli svijete, budi jednom dijete. Ve ~e su or ga ni zo va li pro fe so ri Tamara Markovinovi} Stankovi}, a pomogli su im u~enici, ko le ge i {kol ska upra va. Prvo je bilo zamišljeno da se odr`i poetski ~as posve }en omilje nom pje sni ku, a on da smo, in - spi ri sa ni bo ga tim pje sni ko vim stva ra la štvom, a na ro ~i to uvi - djevši veliku dje ~iju energiju i `elju da u~estvuju u ne ~emu što je posve }eno njihovom omiljenom pjesniku, odlu ~ili da ~as proširimo na priredbu, ka`e profesorica Markovinovi}. [kol ski hol bio je pre ma li da pri mi sve ro di te lje i u~e ni ke, istakao je Stankovi}. U školskom holu bila je postavljena izlo`ba a~kih umjetni~kih radova tematski vezana za stvaralaštvo rano preminulog pjesnika, a za vrijeme predstave na video-bimu prikazivan je film sa najupe ~atljivijim detaljima iz njegovog `ivota. Program ve ~eri ~inili su kola` recitovanja i dramatizacija, horsko izvo enje poezije, kao i plesni prikaz komponovanih Radulovi }evih pjesama. Sve je bilo obavijeno magijom dje ~ije igre, spon ta no sti i šar ma, i ma mi lo je ~e ste apla u ze mno go broj - ne pu bli ke. T. M. S va ko od nas ima svo ju pri - ~u, a Dar ko Dr qe vi}, ko me je karikatura `ivotno opredje qe we, pre nio je sve svo je pri ~e na papir, preto ~io svoje vizije, ideje, poglede na aktuelna zbivawa... u karikaturu, u kojoj vlada suvereno, do perfekcije. Dobitnik je 100-ak nagrada i pri zna wa na me u na rod nim festivalima i konkursima za kari ka tu ru i strip, kao i po ne ke do ma }e. Tu su i broj ne ot kup - ne nagrade, pa medaqe, zlatne pla ke te, tri pu ta na gra da Pjer (1995, i 1999), na - gra da O{i{a ni je`, Zlat na ka ci ko \u ro vi}... Najdra`e su mu: prva nagrada u Min he nu ( Grand pri ), a po seb na mu je sa tis fak ci ja Zlatno Klasovo pero, godine. DA NAS NA SMI JE Od presudnog zna ~aja za mene bili su, svakako, kontakti preko O{i{anog je`a (najstarijeg ilu stro va nog hu mo ri sti~ - Sajam obrazovanja u Ameri~kom uglu u Podgorici JE ZI CI - PRO ZOR U SVI JET P od sloganom Jezici prozor u svijet, a pod pokroviteljstvom NVO Montenegrohelp iz Podgorice i Turisti~kog preduze }a KUB iz Beograda, u pro sto ri ja ma Ame ri~ kog ugla organizovan je Sajam obrazovanja, tj. prezentacija izu ~avanja stranih jezika širom svijeta. Uz veliko interesovanje mladih ljudi, nu ene su mogu}nosti iz u ~a va nja stra nih je zi ka u SAD, En gle skoj, Fran cu skoj, Kanadi, Španiji i Švajcarskoj. Na štandovima predstavnika ovih ze ma lja mo gle su se do bi ti sve neo p hod ne in for ma ci je o uslo vi ma iz u ~a va nja je zi ka u ovim zemljama. Informacije su SAJAM OBRAZOVAWA: Sa prezentacije izu~avawa stranih jezika bi le pot kri je plje ne sa dr `aj nim sponzora ovog sajma. mla dim lju di ma da je se mo - katalozima i brošurama specijalno Po nu e ni su pro fe si o nal ni gu}nost upoznavanja sa vrijednostima uprili ~enim za ovu priliku. Osim izu ~avanja jezika u pomenutim uslovi izu ~avanja jezika, uklju- ~uju }i najsavremenije metode. zemalja u kojima bora- ve (kulturne, istorijske i dr.), zemljama, posebno iz- Sa svojim referencama, škole kao i mogu}nost promovisanja laganje bilo je posve }eno studija imaju zvani~na priznanja svo- istih vrijednosti iz svoje zemlje. ma ho te li jer skog me nax - jih zemalja, odgovaraju }ih in- To je pri li ka da se na ši mla di men ta u Švaj car skoj, o ~e mu su govorili Zlatka Fistoni} i Milovan Risti}, direktor Turisti~kog stitucija, i ~lanice su asocijacija koje garantuju kvalitet nastave, kao i osta le uslu ge, re ~e no je. ljudi edukuju u duhu svjetskih stan dar da, gdje }e svo je zna nje i iskustvo mo }i da prenesu na naše pred u ze }a KUB, jed nog od Iz u ~a va njem stra nih je zi ka pro sto re. I. ^arapi} PORTRET: Darko Drljevi}, karikaturista SVI SU PO DE SNI ZA OB RA DU Kao umjet ni~ ka for ma iz ra `a va nja, ka ri ka tu ra je ma lo pri sut na u cr no gor - skim me di ji ma, dok je u svi je tu ve o ma za stu plje na taj trend ide uz la znom li ni jom, ka `e Dr lje vi} DAR KO DR QE VI]: Auto por tret kog-satiri~nog lista u jugoisto~noj Evro pi) sa be o grad skom [kolom karikature, kao i poha- awe [kole animiranog filma u Podgorici 1985/1986. godine, ka`e na{ sagovornik. Setom razglednica Crnogorac u karikaturi Drqevi} je promovisao i crnogorski turizam. Kao umjetni~ka forma izra- `avawa, karikatura je malo prisutna u crnogorskim medijima, dok je u svi je tu ve o ma za stu - pqe na taj trend ide uz la znom li ni jom. A {to se por tre ta u ka - rikaturi ti ~e, svi su podesni za obradu, svako mo`e biti junak karikature, od onog bez obrazovawa do intelektualaca, ka- `e Drqevi}. U PLA NU FE STI VAL I MU ZEJ Drqevi} je objavio kwigu karikatura i kratkih pri ~a Karika tu re i jo{ po ne {to. Ba vi se i portretnom i festivalskom (na zadate teme), te dnevnopoliti~kom (novinskom) i geg-karikatu rom (~i sti hu mor, da nas na - smi je i bez ne ke po ru ke, a na svi ma je na ma da ih tu ma ~i - mo). Decembra pro {le godine, u fo a jeu Skup {ti ne Cr ne Go re otvorena je Darkova 39. samostalna izlo`ba karikatura, 50-ak portreta i politi~kih karikatura. Karikatura je blagotvorna forma koja nas politi ~are svodi na pra vu mje ru, bu du }i da smo ~esto spremni da preuveli ~avamo sop stve ni zna ~aj i ulo gu. Zato nam je potrebna dra ~a da iz ba ci vi {ak ne ta~ no sti iz nas, saop {tio je predsjednik Krivokapi} otvaraju }i izlo`bu. Sju Kej Braun, ame ri~ ka am - basadorka u Crnoj Gori, dala PLODAN STVARALAC Drqevi} je imao 39 samostalnih i vi {e od 400 kolektivnih izlo`bi {irom svijeta. Umjetni~ki je direktor presti`ne Kolonije karikaturista, koja se svake godine odr`ava u Danilovgradu, kao i u~e snik broj nih ko lo ni ja ka ri ka tu re. Osni va~ je pr vog cr - nogorskog humoristi~ko-satiri~nog magazina Tu{ (dosad je iza {lo se dam bro je va). Bio je i or ga ni za tor Pr vog me u na rod - nog festivala karikatura Kola {in Brojni su segmenti u kojima je anga`ovan ovaj neumorni stvaralac: bavi se i slikarstvom, ilustracijom (ilustrovao je mnoge kwige, postere i plakete), grafikom, kao i animiranim fil mom krat kom fle{-ani ma ci jom. Ob ja vio je ka ri ka tu re u ra - znim ~a so pi si ma, dnev nim no vi na ma, kao i na TV, a da nas ra - di za Dnev ne no vi ne. Dar ko Dr qe vi} je uvr {ten u in ter na ci - onalnu antologiju Svjetska karikatura je visoku ocjenu: Karikature nas pokazuju na na ~in koji ne mo `e mo sa mi vi dje ti. Dar ko Drqevi} je sjajan umjetnik. Radova }emo se ako se realizuje Darkova ideja da organizu je no vi fe sti val ka ri ka tu re, kao i muzej humora u Podgorici, ~i ji je `i teq. N. Popovi} Na IH me unarodnom sajmu suvenira u~estvovali i prosvjetari 17 Crnogorsko dru {tvo za borbu protiv raka PO KLON ZA DJE CU NA LIJE^ENJU P o tra di ci ji, po vo dom Svjet skog da na bor be protiv raka djece (15. februara), predstavnici Crnogorskog dru štva za bor - bu pro tiv ra ka ob i šli su naj - mla e ko ji su na li je ~e wu u Institutu za bolesti djece Klini~ kog cen tra Cr ne Go re Odje qe we za T. Vu~ ko vi}: ]u ran he ma to lo gi ju. Tom pri li kom uru ~i li su im umjet ni~ ko dje lo cr te` ]uran, autora T. Vu~kovi }a. Cr te` }e, na da ju se, ople me ni ti TV sa lu i pro sto ri - ju za odmor u Institutu i tako malim pacijentima u~ini ti pro stor pri jat ni jim u to ku wi ho vog bo rav ka i li je - ~e wa. [. B. a Me u na rod nom saj mu su ve ni ra i opre - Nme, odr`anom u Delta sitiju u Podgorici, u~estvovali su i prosvjetni radnici, predškolske ustanove, kao i Sredwa stru~na škola Spasoje Ras po po vi}. Pred škol ska usta no va Vu ko sa - va Ivanovi} iz Bara, radovima mališana i te kako je privukla pa`wu brojnih posjetilaca. Za dvadeset godina, koliko se nalazim na ~e lu ove usta no ve, tru di la sam se da u~i nim ne - što korisno za ustanovu i za mi je bila da dje ~iju maštu pretvorim u kreativan i ko ri stan stva ra la~ ki rad. Pre ko ra di o ni ce De- kubaš tehnike, ~iji je projekat odobrio Zavod za škol stvo Cr ne Go re, uspje la sam da sa pred - u zet ni~ kim du hom bu de mo pri sut ni na svim saj - mo vi ma u Cr noj Go ri. Ni je u pi ta wu sa mo kre - ativnost i popularisawe, ve} djeca od prodatih radova imaju materijalnu korist za nabavku novog materijala. U toku su radionice za prosvjetne radnike, koje }e imati za ciq osposobqavawe radnika za dekubaš tehniku, pa }e svoje znawe kasnije prenositi na u~enike, ka`e Gordana Mi jo vi}, vas pi ta ~i ca i di rek tor ka Vr ti }a Vu ko sa va Iva no - vi}. Di rek to ri ca Sred we stru~ ne ško le Spa so je Ras po po - vi} Qeposava Vuksanovi} isti ~e da su se na wihovom štan du mo gli na }i su ve ni ri od me ta la, na ki ti, sa pu ni, kre - de, blokovi, rokovnici i drugi veoma zapa`eni proizvodi u~enika. Ono što ma štom i ru ka ma, na rav no uz po mo} pro - svjetnih, stru~nih radnika, urade naši u~enici, zadivquje sve one ko ji po sje te na šu ško lu i štan do ve na ko ji ma iz la - `e mo. Po dr `a va mo re for mu obra zo va wa, jer se kroz stru~ no-te o ret ske i prak ti~ ne pred me te u~e ni ci osa mo sta - [tand Vr ti }a Vu ko sa va Iva no vi} I LIJEPO I KORISNO qu ju i mo gu se bez ima lo stra ha i kom plek sa pri hva ti ti po - slo va za ko je su ospo so bqe ni. Pod kro vom na {e ško le uspješno djeluju brojne kulturne i sportske sekcije. Ovdje se obrazuju prehrambeni, konfekcijski i grafi~ki tehni ~ari, uspje šni fri ze ri, iz ra i va ~i sa pu na i mqe ka ri. Pri ško li dje - lu je i vo lon ter ski klub, ko ji u~e stvu je u broj nim hu ma ni - tar nim ak ci ja ma, ka `e di rek to ri ca Qe po sa va Vuk sa no - vi}. Pro šle go di ne dio sred sta va od pro da tih su ve ni ra po - klo ni li su Dje ~i joj bol ni ci u Pod go ri ci. Proš lo go diš wa na - gra da na Saj mu su ve ni ra u Be ~i }i ma, kao i od li~ na sa rad - wa sa sred wim ško la ma u okru `e wu, po go to vu sa Gim na - zijom Slobodan Škerovi} iz Podgorice, potvrda je da je ova ško la i te ka ko u tren du re form skih iza zo va. Ve li ko interesovawe za wihove štandove na ovogodišwem sajmu u Del ta si ti ju, kod ko jih su se po sje ti o ci naj vi še za dr `a va - li, uvjerilo nas je u kvalitet wihovih proizvoda. M. ^.

18 18 H Pi {e: Ljiljana Karad`i} er ceg nov ski zim ski sa lon jedna je od najpresti`nijih i najstarijih manifestacija vizuelne umjetnosti na prostoru bivše Jugoslavije. Impozantan broj naj zna ~aj ni jih umjet ni ka koji su svojim djelima participirali na salonu svjedo ~i o tome da je u~eš}e na iz lo `bi do `i vlja - va no kao va `na stav ka u rad noj biografiji, a nagrada kao stvar profesionalnog presti`a. Kako su se bivše republike osamostaljivale, tako su se su`avali i prosto ri sa ko jih su umjet ni ci u~e - stvovali na Salonu. Poslednjih nekoliko godina Salon je imao crnogorski karakter i nudio je za ni mlji ve pre sje ke ak tu el ne cr no gor ske li kov ne sce ne, predstavljo je etablirane, provjerene i potvr ene umjetni~ke prak se, ali je ot kri vao i pro mo - visao, u zavisnosti od afiniteta selektora i njihovih tema, svje- `e ideje mladih umjetnika sklonih otklonu od tradicije i istra- `iva~kom izletu u neotkriveno i ne po zna to. Me u tim, na met - nula se potreba, koja nema samo uporište u nostalgi~noj ~e- `nji za starim vremenima i sentimentu, da se salon proširi, pono vo za do bi je ju go slo ven ski karakter (sada regionalni) i da po vra ti sta ri sjaj, a da se ipak MI O DRAG MA NOJ LO VI]: Ordinary, stop mo tion ani ma ci ja (pla ste lin), 2 mi nu ta, Pi {e: Maja Popovi} Koncertna sezona 2011/2012. za Cr no gor ski sim fo nij ski or ke - star otvara širom vrata gostuju }im dirigentima i solistima. Oba koncerta u februarskoj ponudi odvijala su se pod dirigentskim vo stvom austrijskih majstora, a izvo- en je uglavnom austrijski repertoar. Na dje lu je sva ka ko vi dan uti caj sa rad we Cr no gor skog sim fo nij - skog or ke stra sa Austrij skom am - basadom u Crnoj Gori, koja srda~no podr`ava razvoj našeg nacionalnog orkestra. Tome tako e dopri no si i ge ne ral no spon zor stvo Erste banke. Internacionalni impuls svakako je koristan za crnogorske simfoni ~are, kako zbog stica wa no vih mu zi~ kih is ku sta va, znawa i finesa u radu sa cijewenim dirigentima i solistima, tako i zbog upoznavawa šire crnogorske javnosti s autenti~nim interpretacijama vrijednih djela svjetske muzi~ke literature. Mocartova domovina uveliko je doprinijela svjetskoj muzi~koj biblioteci. KRITIKE * KRITIKE SLIKE, REFLEKSI PRO[LOSTI I SADA[NJOSTI 45. her ceg nov ski zim ski sa lon, fe bru ar zaodjene novim ruhom. Kako u Cr noj Go ri, otkad ne po sto ji Cetinjski bijenale, nema institucionalno organizovanih me- DI MI TRI JE TA DI]:, Ski ce za Vrt Hri sti ne Ku ma nu di, ko la` na kar to nu, 26 h 18 cm, unarodnih izlo`bi na kojima se mogu vidjeti zajedno radovi relevantnih regionalnih i crnogorskih umjetnika, vjerujem da }e Salon nadomjestiti tu prazninu. Salon to duguje svojoj slavnoj prošlosti, aktuelnoj, vrlo di na mi~ noj re gi o nal noj sce ni i ~udesnom gradu Herceg-Novom. RE TO RI^KA FI GU RA Te ma ovo go di šnjeg sa lo na Interakcije ponudila je pozvanim umjetnicima dovoljno fleksibilan okvir za promišljanje i odabir radova. Bez ambicije da izlo`bu koristi kao retori~ku figu ru i da dje la umjet ni ka na sil - nim ukla pa njem i vješta~kim sin hro ni zo va njem upo tri je bi kao ilustraciju svoje teze, selektorka je pokušala da finom navigacijom maksimalizuje sinergiju i komunikacioni potencijal radova. Interakcije su shva }ene kao po jam ~i je nam zna ~e nje rje~nici sociologije nude: kao uzajamna dejstva razli ~itih ~inila ca (na sljed nih, sre din skih, BE^ KI STIL Gosti dirigenti imponuju 10. februara Ginter Pihler maestralno diriguje Rosinijevu uvertiru Seviqski berberin i Mocartovu simfo ni ju Linc, br. 6; po tom 23. fe - bruara Uve Tajmer sjajno o`ivqava partiture be~kih majstora lakih nota, slavne bra }e Johana i Jozefa Štrausa, zatim Karla Mihaela Ci re ra, Jo ze fa Hel mes ber ge ra i dva vrhunska predstavnika srebrne ere be~ ke ope re te, na pra gu moderne, Franca Lehara i Emeriha Kal ma na. Ako je pr vi kon cert bio ~isti estetski jedno ~ini muzi~ki akt, u kome su harmonizovani svi elementi dobrog muzicirawa, drugi kon cert, na zvan Po zdrav iz Austrije II, ispunio je zahtjevne sofisticirane plesne korake be~kog stila, bogatog izraza u beskona~nom talasawu razli ~itih formi valce ra, pol ki, uver ti ra, po lo ne za i marševa i protekao u tradicionalnom sjaju be~kih sve ~anosti koje obi~no imamo priliku da ~ujemo i vidimo sa malih ekrana prilikom direktnog emitovawa novogodišweg kon cer ta iz Be ~a, sva kog prvog dana u godini. Veoma je zna ~ajno što Crnogorski simfonijski orkestar ima priliku da sara uje sa isku snim di ri gen ti ma iz ino - stran stva, ko ji do no se svo je ide je i no vu ener gi ju na sce ni. ^udesne ruke harizmati~nog dirigenta mogu da preoblikuju unutarwi svijet muzi ~ara u or ke stru, kao i da pre ne su budnu maštovitost publici u gledalištu. To su uradila oba dirigenta, svaki na svoj na ~in, i u okviru ponu enog repertoa ra. Naveš}emo sa mo ne ke od ~iwenica u vezi sa izuzetno {}u dva dirigenta koja su februarskom re per to a ru Cr no gor - skog sim fo nij skog or ke stra dala osoben kvalitet. Dirigent i violinista Ginter Pihler formi rao se u slav nim be~ kim sim fo nij skim i fil har mo nij - skim or ke stri ma, osni va~ je svjet ski po zna tog gu da~ kog kvar te ta Al ban Berg, u ko - jem je svirao prvu violinu, dirigovao uglednim orkestrima velikih evropskih centara i gostovao širom Japana. Maestro Uve Tajmer prva muzi~ka iskustva sticao je u Ho ru be~ kih dje ~a ka, da bi nakon studija muzike u Be ~u kod go to vo svih umjetnika. Ni je dan medij ne djeluje izolovano od dru gih i nu `no re fe ri še na prethodna iskustva, pi še Ma - nevi~. NEO^E KI - VA NI EFEK TI personalnih) u oblikovanju poje din ca, kao me u dej stva je - dinke i fizi~ke i društvene sredine, kao uzajamni odnosi me- u pojedincima, ali i me - u ~lanovima gru pe. Ka da je o vizuelnoj umjetnosti rije~, sva ka ko treba dodati i in ter ak ci je me di ja, ko je su pri mjet ne Ta ko }e mo se na iz lo `bi su - sresti sa radovima ko ji se vi še ne ba ve pre a - ran`iranjem realnosti, ve} prea ran `i ra njem, tj. dekomponova njem i pre - kom po no va - njem sli ka i objekata iz razli ~itih medijskih sfera (video, slikarstvo, grafika, in sta la ci ja, fo to gra fi ja, ekran - ska sli ka, ready ma de...). Umjetnici prezentuju, umjesto mo `da o~e ki va nih, pa siv nih, li je pih, sa mo za tvo re nih umjetni~kih praksi koje nude osje }aj spo ko ja, pa ~ak i u`it ka, za pi ta nu, ak tiv nu umjet nost ko ja isto vre me no re flek tu je prošlost i sadašnjost pomo }u, kako to Breht ka`e, specijalnih ogle da la, pa sa mim tim proizvodi i neo ~ekivane efekte. Su ~eljavanjima i interakcijama ideja umjetnika iz razli ~itih sredina u~injen je napor da se publici pru`i prilika da izoštri i do dat no kul ti vi še per cep ci ju. To doprinosi otvorenosti i razvi ja nju svi je sti o po sto ja nju Drugog kao i principu Razlike ADRI JA NA GVO ZDE NO VI]: Is pod mog pa zu ha, be har i mje se ~i na, in sta la ci ja (gra fi ke i skulp tu ra), di men zi je pro mjen lji ve, koji su neophodni u poimanju i vrednovanju ne samo savremene umjet no sti, ve} i svi je ta uop - šte. (Autorka je selektor Salona) U DODIRU SA SVJETSKOM MUZIKOM Fe bru ar ski kon cer ti Cr no gor skog sim fo nij skog or ke stra, Mu zi~ ki cen tar, CNP, Pod go ri ca, 10. i 23. fe bu rar postao dirigent i vo a hora svog djetiwstva, ~iju je slavu pronosio ~ak i u Ja pa nu, još i go - dine. Pored niza be~kih kamernih i orkestarskih ansambala, gdje je radio i kao kom po zi tor i aran - `er, isti ~e se wegov dirigentski an ga `man u Jo hann Stra uss Ka pel le, ~e mu se dodaje i trideset godina rada sa Be~ kim oper skim bal skim orkestrom i Be~kim klasi~nim simfonijskim orkestrom, te broj ne tur ne je po Evro pi, Americi i Aziji. PRE CI ZNO IZ VO \E NJE Kon cert Po zdrav iz Austri je II, za ~i ju je pra te - }u pro gram sku kwi `i cu stru~ni osvrt napisao austrijski am ba sa dor Mar tin Pa - mer, pro te kao je u pri jat noj atmosferi i lakoj komunikaciji preciznog i dinami~nog orkestarskog izvo ewa i dobro raspolo`ene publike; od koncerta koji je bio rasprodat u re kord nom ro ku sav prihod je dat u humanitarne svr he. Još je dan do bar gest Cr no gor skog na rod nog po - zorišta u vrijeme prekomjernih snije`nih padavina. Mo- `da tu, na sni je gu ko ji se spo ro to - pi, le `i još je dan do kaz o na ma: da osje }amo solidarnost makar koliko volimo valcere.

19 ANTOLOGIJA PROSVJETNOG RADA Pablo Neruda NEKA SE PROBUDI DRVOSJE^A Ne ka ni šta od to ga ne bu de. Neka se probudi Drvosje ~a. Neka do e Abraham sa sjekirom i svojim drvenim tawirom i neka jede sa seqacima. Neka wegova glava od kore, neka se wegove o~i, vi ene u ~vorovima dasaka, u brazgotinama hrastova, ne ka se vra te da vi de svi jet odozgo svrh krošawa viših od sekvoja. Nek u e u qe kar ne da ne što ku pi ne ka sjed ne u auto bus u Tam pi neka zagrize `utu jabuku, ne ka u e u ki no, ne ka po pri ~a sa svim priprostim qudima. Neka se probudi Drvosje ~a. Neka do e Abraham, neka od wegova stara klasa nabubri zlatna i zelena zemqa Ilionisa i nek po dig ne sje ki ru u svom na ro du protiv novih robovlasnika, protiv robovskog bi ~a, protiv otrova štampe, protiv trgovawa krvqu. Ne ka s pje smom i smi je hom kre nu mladi bijelac i mladi crnac protiv zidova zlata, protiv proizvo a ~a mr`we, protiv trgovaca wihovom krvqu, pjevaju }i, smiju }i se, pobje uju }i. Neka se probudi Drvosje ~a. Preveo: Nikola Mili }evi} Jedan od najve }ih pjesnika HH vijeka, ~ileanski nobelovac Pablo Neruda ( ), autor je brojnog i razgranatog pjesni~kog opusa. Posebno mjesto u wegovom djelu zauzima zbirka Sveopšti spjev (1950), lirski prikaz opšte istorije Novog svijeta, od dolaska španskih galija do rasisti~kih progona u HH vijeku. Pjesma Neka se probudi Drvosje ~a, posve }ena Abrahamu Linkol nu, pred sjed ni ku SAD ( ), ko ji je uki nuo rop stvo, sna`an je pjesni~ki manifest protiv zidova mr`we, rasne netrpeqivosti, zla me u qudima. Prire uje: N. Kne`evi} Rezultati konkursa Fri drih Nan sen ~o vjek ko ji je gra dio mir,, PODGORI^KI OSNOVCI NAJBOLJI KULTURA * KULTURA Delegacija Onlajn kompjuterskog bibliote~kog centra boravila na Cetinju PRISTUP SVJETSKIM INFORMACIJAMA C entralna narodna biblioteka \ur e Crnojevi} ugostila je na Cetiwu visoku delegaciju Onlajn kompjuter lajbreri cen tra (On li ne Com pu ter Li - brary Cen ter OCLC), ko ju su ~inili predsjednik Xej Xordan i di rek tor Ri jen van ^el dorp. Na sku pu, ko jem su pri su - stvo va li pred stav ni ci mi ni star - stava kulture i nauke, Udru`ewa bi bli o te ka ra Cr ne Go re, upravnici gradskih biblioteka i bibliotekari Centralne biblioteke, Xor dan je odr `ao krat ko pre da va we o mo gu} no sti ma ko - je ta organizacija i weni servisi pru`aju bibliotekama. Prema rije ~ima Jelene \urovi}, direktorke Centralne biblioteke, OCLC je najve }i konzorcijum biblioteka u svijetu i najve }i svjetski bibliote~ki katalog, sa kojim je nacionalna biblioteka Crne Gore zapo ~ela saradwu pro šle go di ne i pot pi sa la ugovor o razmjeni bibliografskih zapisa. Uslu ge ove or ga ni za ci je, koja je osnovana 1967, koristi više od biblioteka iz više od 100 ze ma qa. We na je mi si ja SMAWITI BIBLIOTE^KE TRO[KOVE: Sa skupa poboqšawe pristupa svjetskim informacijama i smawewe bibli o te~ kih tro ško va. Ta ko OCLC bibliotekama ~lanicama pru`a razne vrste usluga, kao što je katalogizacija, razmjena me ta-po da ta ka, si ste ma za upravqawe sadr`ajima i bazama po da ta ka, is po ru ka do ku me na - ta, upravqawe digitalnim zbirkama, referentne usluge i drugo kazala je \urovi} i istakla da je WorldCat, svjetski katalog koji sadr`i više od 110 miliona bibliografskih zapisa, najpoznatiji servis OCLC-a. Ser vi si i uslu ge ko je pru `a WorldCat s jedne strane omogu- }avaju enormno pove }awe kapaciteta svake biblioteke, a s dru ge ubr za va ju i olak ša va ju pro na la zak bi bli o graf skih in for - macija pojasnila je \urovi}. N. V. Likovni konkurs Cetinje, u srcu te nosim,, PRVO MJESTO O[ LOV ]ENSKI PARTIZANSKI ODRED C Rad Jo va ne Ne na do vi} e ti we, osli ka no nijansama raznolikog kolorita, sa plavetnilom neba iznad Or lo vog kr ša, zelenilom oko Biqarde, ]ipura Ivana Crno je vi }a, osni va ~a prijestonog grada, rije ~ima i stihom opisa nog i opje va nog, bilo je tema mladih likovnih stvaralaca iz ~etiri osnovne škole sa podru~ja grada. Li kov ni pe da go zi na tra di ci o nal nom susretu u prostorijama Gradske biblioteke Wegoš govorili su o qepoti i kvalitetu stvarawa i odlu ~ili da prvu nagradu dodijele Jovani Nenadovi}, u~enici OŠ Lov}enski partizanski odred. Likovnom susretu prisustvovali su, pored roditeqa, nastavnika i u~enika, mladi novinari ~lanovi novinarske sekcije Lov- }enskog partizanskog odreda, ko ji su kao pra vi ma li pro fe si o nal ci obavili svoj odgovoran zadatak. Naj bo qi ma na ovom kon kur su do di je qe ne su i prigodne nagrade. Iz lo `be na po - stav ka na te mu Cetiwe, u srcu te no sim bi la je otvorena 15 dana u pro sto ri ja ma Grad ske bi bli o te - ke We goš. Ovo je bila dobra prilika da se zainteresovani upoznaju sa radom mladih stvaralaca, a najboqi rad ~ini }e dio stalne postavke Biblioteke. S. Sjeklo }a Ekolo {ki projekti: Armalov fond za o~uvanje voda IZABRANA [KOLA MILAN VUKOVI] 19 Nagra eni u Zavodu za {kolstvo aj bo qim u~e sni ci ma li kov nog kon kur sa Fri drih Nan sen N~o vjek ko ji je gra dio mir po ~et kom fe bru a ra u Za vo du za {kol stvo uru ~e ne su na gra de. Pri zna wa za naj bo qe li kov ne ra - do ve do bi li su u~e ni ci tri pod go ri~ ke osnov ne {ko le: Ana sta si ja Fi li po vi} ( Ok to ih ), Pa vle Mi tro vi} ( Mar ko Mi qa nov ) i Ne ma - wa Ne di} ( Vla do Mi li} ), kao i Mi le na Mar ko vi} iz O[ Lov}en- ski par ti zan ski od red sa Ce ti wa. Da pod sje ti mo, ovaj kon kurs or ga ni zo va li su Nan sen di ja log cen tar Cr ne Go re i Nan sen di ja log cen tar Sr bi je kao dio Glo bal - nog part ner stva za pre ven ci ju oru `a nih su ko ba, uz po dr šku Mi - ni star stva pro svje te i spor ta Cr ne Go re i Mi ni star stva pro svje te i na u ke Sr bi je. Ras pi san je po vo dom obi qe `a va wa 150 go di na od ro e wa nor ve škog no be lov ca, is tra `i va ~a i hu ma ni ste. Q. V. TIM KO JI JE URA DIO PLA KAT O VO DI: U~e ni ci IH raz re da sa pro fe so ri com Zo ra nom Grubiši} N a na grad ni kon - kurs za eko lo ški pro je kat Ar ma - lov fond za o~u va we vo da, ko ji spro vo di Ma ri bor ska li var na, me u pristigle 242 prijave iz Slovenije, Hrvatske, Srbije, Bosne i Her ce go vi ne, Ma ke - do ni je, Cr ne Go re i Kosova izabrana je i ona iz O[ Mi lan Vu - kovi} Herceg Novi, kao je di na iz Cr ne Go - re. Tim ko ji je ura dio pla kat o vo di ~i ne u~e - nici 9. razreda: Stefica Dabovi}, Nevena Dabi `i no vi}, Iva na \o- ki}, Milenko Obradovi}, An ela Kova ~evi}, Milica Ivan ~ov i Marija ]o si}, men tor je profesorica Zorana Grubiši}. Projekat se odvija ve} osam go di na, a {ko la iz Her ceg No - vog i pro {le godine izabrana je u krug Armalovih {kola. O[ Milan Vukovi} u ovoj školskoj godini posjeti }e predstavnik Armala i prou ~iti slabe ta~ke visoke potro {we vode i štet no sti za `i vot nu sre di nu. Nakon pregleda stawa i razgovora sa predstavnicima {kole zajedno }e pripremiti plan ekoloških mjera u vezi sa poboq {awem sistema vodosnabdijevawa. [ko la }e do bi ti na po klon sa ni tar ne i dru ge vo do vod ne armature ra ene po eko-standardima. V. Koprivica

20 20 a gra da Dr Ni ko NSimov Martinovi} za prošlu godinu, najve }e strukovno priznawe bibliotekara, uru ~eno je Je le ni \u ro vi}, di rek tor ki Cen tral ne na rod ne bi bli o te ke \ur e Crnojevi} sa Ce ti wa, i Mi li ^ordaševi}, dugogodišwoj upravnici Narodne biblioteke Ivo Vu~kovi} u Baru. U ostva re wu mo je vi zi je da na ci o - nalna biblioteka bude u srcu kulturnog, obrazovnog, nau~nog i informacionog kor pu sa Cr ne Go re, da do pri ne se ukup nom raz vo ju i sna `e wu na še dr `a - ve, poma`e mi ~itav kolektiv, podr`ava Mi ni star stvo kul tu re, i ja im ovom pri li - kom najtoplije zahvaqujem. Biti bibliotekar zna ~i slu`iti kwizi, a slu`iti kwizi zna ~i slu `i ti ci vi li za ci ji. Sve ono što nam pru `a bi bli o te kar stvo da le ko pre - vazilazi okvire bibliotekarske profesije, i zato biti ostvaren kao bibliotekar za me ne ni ka da ni je bio sa mo znak pro fe - si o nal nog uspje ha. Uto li ko je mo ja ra - dost sada mnogo ve }a, kazala je Jelena \urovi}. Ko mi si ja za do dje lu na gra de oci je ni - la je da je Mi la ^ordaševi}, sa zva wem višeg bibliotekara, neumorni pregalac IZ KULTURE * IZ KULTURE Povodom Dana bibliotekara Crne Gore uru ~ena priznanja Dr Niko Simov Martinovi} LAUREATI JELENA \UROVI] I MI LA ^ORDA[EVI] JE LE NA \U RO VI]: Slu `i ti kwi zi zna ~i slu `i ti ci vi li za - ci ji MI LA ^OR DA [E VI]: En tu zi ja sti bi bli o te kar ske stru ke ne samo u bibliote~koj stru ci ne go i u kul tur - nim de ša va wi ma u bar skoj op šti ni. Za - hva qu ju }i woj i ko lek - ti vu ko jim ru ko vo di, Narodna biblioteka je du go go diš wi no si lac raz vo ja sa vre me nog bi bli o te kar stva i in for - ma ci o nog si ste ma u Ba ru. ^ordaševi} je za po stig nu te re - zul ta te u ra du, ka ko u bi bli o te~ koj stru - ci tako i za višestruko anga`ovawe u kulturi, kao misionar kwiga koje traju du `e od qu di, ap so lut no za slu `i la na - gradu. Do sa daš wi la u re a ti, kao iz u zet ni entuzijasti bibliotekarske struke, i te ka ko su je za slu `i li, pa ho }u da vje ru - jem da se i mo je ime, uz ime uva `e ne ~el ni ce na ci o nal ne bi bli o te ke Je le ne \u ro vi}, ~i ji je do pri nos bi bli o te kar - stvu ne mjer qiv, oprav da no na šlo na spi sku na gra e nih, ka za la je Mi la ^ordaševi}. Is ta kla je da bi joj pod jed na ko dra go bi lo i da je ova na gra da oti šla u ru ke bi - lo ko je od ko le gi ni ca iz Na rod ne bi bli - o te ke i ~i ta o ni ce Ivo Vu~ ko vi}, te ta - ko na gra du ne do `i vqa va sa mo kao li~ - ni uspjeh, ve} i kao pri zna we bi bli o te ci ko ju pred sta vqa. N.V. D. J. U sli ci i ri je ~i S LITERATUROM OD MA LIH NO GU M e unarodni sa jam kwi - ga, or ga ni zo van nedavno u osam gra do va Cr ne Go re i BiH u okviru programa IPA, posjetili su mno gi: a ci i pro fe so ri, za po - sle ni i ne za po - sle ni, kul tur ni radnici, stvaraoci, pen zi o ne ri... Me u wi ma je bio i ~etvorogodiš wi Du šan Sa - ri} iz Ni kši}a, kojem }e, sude }i pre ma we go voj znati`eqi, kwiga tra si ra ti bu du }i put. On je, za - pra vo, ve} na tom pu tu od malih nogu stasava u porodi~nom okru `e wu Sa ri }a, ~i ji je obrazovni i duhovni profil poznat mnogima u Crnoj Gori. J. Vk. SLO VA JE VE] PRO U ^IO, KNJI GE TEK SLI JE DE: Du šan Sa ri} na saj mu kwi ga Dar porodice Mihaila Stevanovi }a Narodnoj biblioteci Stevan Samard`i},, u Pljevljima VRIJEDNE KNJIGE sa gla sno sti sa Mom ~i lom i Sr om, si no vi ma prof. dr Mi ha - Ui la Ste va no vi }a, na šeg po zna tog lin gvi ste, pu bli ci sta De - jan Mi li ~i} ne dav no je ka zao da }e dio bi bli o te ke ovog na u~ - ni ka po sta ti vla sni štvo Na rod ne bi bli o te ke Ste van Sa mar - xi}. On je ot krio za ni mqi vost da je aka de mik Ste va no vi} bio o`e wen Da ni com Sa mar xi}, k}er kom Ja ko va, naj sta ri jeg bra ta Ste va na Sa mar xi }a, i da je to još jed na ve za ko ja da - je dra` ovoj zna ~aj noj do na ci ji. Ono što }e u pr vom na vra tu bi ti u po sje du na še bi bli o te - ke je su stru~ ni ra do vi pro fe so ra Ste va no vi }a O je zi ku Gor - skog vi jen ca, Od Vu ka do Be li }a i da qe, O ak cen tu srp sko - hr vat skog je zi ka re kao je Mi li ~i}, ko ji je sim bo li~ no do di je - lio dio ko lek ci je Sta noj ki Qi qa ni}, di rek tor ki Bi bli o te ke Ste van Sa mar xi}. M. T. Promocija knjige Agonija u ekstazi,, Jelene Jovanovi} TRENUTAK ZA VJE^NOST ubiteqi poezije postali su Qbogatiji za još jednu zbirka pjesama Jelene Jovanovi} Agonija u ekstazi koja je nedavno promovisana u sali Zavi ~ajnog muzeja u Danilovgradu. Promociju su organizovali Centar za kulturu iz Danilovgra da i ITP Ko lo iz Nikši}a. Jelenine pjesme otkrivaju obi qe du bo ko do `i vqe nih i pro`ivqenih trenutaka o kojima pjesnikiwa razli ~ito progova ra, in ter pre ti ra ju }i dje tiw - stvo, roditeqsku qubav, miris rod ne gru de i mno ge dru ge sli - ke koje pam }ewe pohrawuje po riznicama wene beskrajno velike i iskrene duše istakla je profesorica kwi`evnosti Ana Pejovi}. Pje snik i ured nik Ko la Pa vi} Vujisi} naglasio je da pjesnikiwa ne dozvoqava da se vrijeme i stvarnost doga aju bez poezije. ^ud nu mo} sti ha, stro fe, pje - sme... ova poetesa slo`ila je me- u ko ri ce kwi ge Ago ni ja u ek - stazi koju treba pro ~itati. Kao što je dug put do ve li kih B Sa kwi`evne ve~eri vr ho va svi je ta, ta ko je dug put do pjesme i pjesni~ke zbirke, zbog ~e ga pje sni ki wa Je le na Jo va no - vi}, studentkiwa arhitekture, tra- `i nit ko ja ne ru ši mo sto ve i svje - to ve ka za la je vo di teq ka pro - grama i koordinatorka Centra za kul tu ru Bo `i dar ka Be ba Vu - kajlovi}. O kvalitetu Jelenine poezije prisutni su saznali i iz pro ~itane recenzije \urovi }a. Agonija u ekstazi druga je kwiga Jelene Jovanovi}. Poeziju piše od rane mladosti. Zastupqena je u mno gim zbor ni ci ma. Pr vu zbir ku Da le koj zvi je zdi ob ja vi - la je go di vi i stva ra u gradu podno Gar ~a, koji, kako re ~e, neizmjerno voli. U muzi~kom dijelu programa u~estvovao je Nemawa Mitrovi}. Biblioteka Dje~jeg saveza, Podgorica KNJIGE SLAVKE KLIKOVAC NA POKLON M. ^. i bli o te ka Dje~ jeg saveza Podgorice bogatija je za dvadesetak primjeraka kwi ge Sun- ~eva razgovorijada pjesnikiwe Slav ke Kli - kovac, koje je autor ka po - klo ni la pri li - kom po sje te od ma ra li {tu na Veru {i. Uprav nik Od ma ra li šta Ivan Pelevi} ista kao je da je po ~a stvo van i po sje tom pje sni - ki we i we nom vri - jednom zbirkom koja svima, a pogotovu djeci na Veruši, donosi pra vo za do voq stvo. Sva ki stih i strofa Sun ~eve razgovorijade odišu toplinom i idu u su sret dje~ joj mašti. Ina ~e, ova vri - jed na pro svje - tarka, koja ima zva we pe da - go škog sa vjet - ni ka, do bi la je broj ne na - gra de iz obla sti vas - pi ta wa i obra zo va wa, izme u ostalih i na gra de Va so Pe la - gi} i Naj dra `i u~i teq. Po red pro ze i po e zi je, piše epigrame, aforizme, satiri~ne teksto ve, pri ~e, re por ta - `e... M. ^abarkapa

21 21 Dobrodošli u Crnogorsko narodno pozorište! 3 / 12 Četvrtak, Petak, Subota, GOSTOVANJE Svečana dodjela Atlas stipendija 2011/2012 najboljim studentima crnogorskih univerziteta Nikolaj Vasiljevič Gogolj REVIZOR Režija: Veljko Mićunović Balet TRIPLE BILL Tri jednočina baleta Narodno pozorište u Beogradu Petak, Ulaz slobodan Subota, Film RAJANOVA KĆI Režija: Dejvid Lin U saradnji sa Crnogorskom kinotekom CRNOGORSKI SIMFONIJSKI ORKESTAR Dirigent: Ronald Colman (Belgija) Solista: Viliam Kabalero, horna (SAD) U saradnji sa Ambasadom SAD-a Biletarnica: Radno vrijeme: Nedjeljom od 17 sati do početka predstave ONLINE PRODAJA: mq.to/cnp Kolektivna prodaja ulaznica: T: E: cnp.sp@t-com.me POPUSTI: 20% institucijama javnog i privatnog sektora na osnovu Ugovora o poslovnoj saradnji 50% individulano studentima i penzionerima (uz uvid odgovarajućeg dokumenta) i kolektivno školama i fakultetima NAPOMENA: Popusti ne važe za premijerna izvođenja, gostovanja i druge vanredne događaje. Ponedjeljak, Scena STUDIO u 20h Utorak, Srijeda, Četvrtak, Petak, Ponedjeljak, Scena STUDIO u 20h Utorak, Srijeda, Scena STUDIO u 20h Četvrtak, Ulaz slobodan Martin MakDona THE BEAUTY QUEEN Adaptacija i režija: Ana Vukotić Po motivima Stefana Zanovića Vladimira Sekulića KONTE ZANOVIĆ Režija i dramaturška prerada: Radmila Vojvodić U koprodukciji sa međunarodnim festivalom Grad teatar Budva Po motivima Stefana Zanovića Vladimira Sekulića KONTE ZANOVIĆ Režija i dramaturška prerada: Radmila Vojvodić U koprodukciji sa međunarodnim festivalom Grad teatar Budva Žan Batist Poklen Molijer DON ŽUAN Režija: Ana Vukotić U koprodukciji sa Međunarodnim festivalom Kotor Art Pjer d Marivo RASPRAVA Režija: Oliver Frljić U koprodukciji sa Međunarodnim festivalom Kotor art KAD SU ŽENE IMALE KRILA Režija i koreografija: Tamara Vujošević-Mandić Edvard Olbi KO SE BOJI VIRDŽINIJE VULF Režija: Dino Mustafić Maja Pelević POMORANDŽINA KORA Režija: Danijela Radovanović Film PURPURNA RUŽA KAIRA Režija: Vudi Alen U saradnji sa Crnogorskom kinotekom Utorak, GOSTOVANJE Petak, PREMIJERA Subota, Ponedjeljak, Utorak, Međunarodni dan pozorišta Četvrtak, Petak, Velika scena u 18h Ulaz slobodan Petak, Centar za kulturu Kotor u 20h GOSTOVANJE Subota, Chic French Jazz BELLE DU BERRY & DAVID LEWIS Francuska U saradnji sa Muzičkim centrom i Francuskim institutom Crne Gore Nataša Nelević JAJA (praizvedba) Režija: Nick Upper Nataša Nelević JAJA Režija: Nick Upper CRNOGORSKI SIMFONIJSKI ORKESTAR Dirigent: Adrijan Liper (Velika Britanija) Solista: Aleksandar Tasić, klarinet (Srbija) Nataša Nelević JAJA Režija: Nick Upper Vasko Raičević DOBRA SMRT Režija: Filip Grinvald Euripid na filmu - omaž slavnom grčkom reditelju Mihalisu Kakojanisu ELEKTRA IFIGENIJA U saradnji sa Fondacijom Mihalis Kakojanis, Ambasadom Grčke i FDU Cetinje Bojana Mijović LASICE Režija: Stevan Bodroža Petar II Petrović Njegoš GORSKI VIJENAC Režija: Diego de Brea

22 22 MOJ DRUG Moj drug Ja kov uvijek je nasmijana lica, cr na ko sa, dva cr na oka, a obrve krila lastavica. Drug je pra vi, mno go se ne hva li. P~elica je prava, sve zadatke mudro rješava. Andrea Vu ~i} OŠ Ja goš Kon ti} Ozrini }i SAN Mjesec na nebu odmara. Zvijezde su mu drugarice. ^e sto se od wih is kra da i moje miluje lice. Kad usnih tu `an san Mjesec na prozor doletje I na uho mi šap nu: Sad mirno spavaj, dijete. Pri ~a ju da je lo pov on. Isti na to ni je. Me ni je ukrao tu `an san I ostao na da mnom da bdi je. Sara Qeševi} OŠ We goš, Spu` ŠAPAT MASLINE ^i ji se to glas pro no si iz nad Ba ra? Ko li to s Li si wem i Ru mi jom raz go va ra? Ko uz šu mor mor skih va la spa va? Maslina stara! Maslina stara! ^i ji se to ša pat i je ka ~u je? Ko vjekove pjeva i oplakuje? Ko to go vo ri sa pu no `a ra? Maslina stara! Maslina stara! Ko je sve bit ke opje vao? Ko je vojskovo e ovjen ~ao? Ko je pr vi ~uo ime Ba ra? Maslina stara! Maslina stara! Ko je svje dok pro šlih da na, I vi di ka ko je sa da? Ko }e pratiti budu}nost Bara? Maslina stara! Maslina stara! mojem kraju je `ivjela jedna stari- u ma loj ko li bi, bez vra ta i pro - Uca, zo ra. A na sve stra ne pro ma ja. Bo le sna, lu - ta la je po se lu. \e ca su je Ksenija Boqevi} OŠ Jugoslavija, Bar DJE^IJI SVIJET MAŠTA NEMA GRANICA raga djeco, list vaših u~iteqa, nastavnika i profesora Prosvjetni rad posto- 63 godine. Šezdeset tri godine biqe`i i u~estvuje u stvarawu prosvjete, Dji kulture i na u ke Cr ne Go re. Po stao je hro ni ~ar i qe to pi sac. Od ovog bro ja i vi }e te imati svoju stranu, svoj kutak, svoj svijet, svoju maštaonicu, svoj maštaroid od rije- ~i i sli ka. Pro stor je tre nut no ma li, ali i na ma lom pro sto ru se stva ra ju ve li ki svje - tovi. Mašta nema granica, to ste vi dokazali i pokazali. Zato, pero u ruke, pripremite ki ~icu. O~ekujemo radove. Javite se vijestima i informacijama o radu sekcija. Interesuje nas šta pripremaju dramska i folklorna sekcija, kako radi biološka i sekcija hemi ~ara. Ko najboqe igra košarku, rukomet, fudbal...ko je najbr`i. Pravite intervjue sa drugaricama i drugovima, talentima, o pobjednicima na opštinskim i republi~kim takmi ~ewima. Pišite o doga ajima sa ekskurzija, sa qetova wa, iz ško le. Izvolite, nastupajte, neka po~ne Vaša predstava rije ~i i slika, igre i znawa. Ja vi te se na i-mejl: prosvjetnirad@t-com.me ili na adre su:,,prosvjetni rad,,, Pod go ri ca, Ul. Balši}eva 4 STA RI CA IZ MO GA za dir ki va la. Bi la je tu - `na, li ce joj je bi lo ma pa bo mi je te sta ri ce, samo }a i uspomene su bile je di no što je ima la. Ona to ne zaslu`uje, to zadirkivawe je boqelo. Jednog dana sakupih svu djecu moga se la, i re koh im: Ka ko to mo `e te, to je mo gla bi ti i vaša baba ili ro aka. I ona zaslu`uje poštovawe, ako je `i vot bio ne prav dan pre ma woj, po mog ni joj. U~inimo dobro djelo. Iz Dje ~ijeg saveza KRA JA Svi su se slo `i li. Ure ivali smo wenu trošnu kolibu, donosili smo od ku }e sijena za wenu kozu. Neko je donosio sir, neko vru }u poga ~u. Ona je bi la za do voq na. Na we nom li cu, prvi put smo vidjeli osmijeh i zadovoqstvo. Sva kog od nas je po mi lo va la po gla - vi. Opro sti la je svi ma. Vi ste div na e - ca, bi }ete dobri qudi. Na`alost, poslije nekoliko dana saznadosmo tragi~nu vijest starica je umrla. Bi li smo tu nam je što se ra - nije nijesmo sjetili da joj pomognemo i u~inimo joj `ivot qepšim. Naši roditeqi su je sa hra ni li, a mi smo do ni je li bu - ket poqskog cvije }a. OŠ Vuko Jovovi}, Danilovgrad SUSRETI MLADIH STVARALACA Dje~ ji sa vez Tiv ta, u sa rad wi sa Dje~ jim sa ve zom Pod go ri ce, or ga ni - zuje 16. marta, u 18 sati, Desete susrete mladih stvaralaca Crne Gore. Ta len to va ni ško lar ci, po sve }e ni po e zi ji, glu mi, mu zi ci i ple su, po no - vo }e se oku pi ti u Grad skoj bi bli o te ci Cen tra za kul tu ru u Tiv tu. Ovaj su sret }e uve li ~a ti spe ci jal ni gost-kwi `ev nik Bo gi} Ra ko ~e vi}. MAMI ZA OSMI MART Sre }an ti Osmi mart I sre }a nek te pra ti, Du go mi `i vi i sjaj Vo lim te mi la ma ti. Primi od mene buket cvije }a Ne ka ti osmi jeh oza ri li ce, Poklawam ti i pjesmu qubavi Dugo mi `ivi mamice. Dijana Cauševi} OŠ Vuko Jovovi} Danilovgrad ŠKOLSKO ZVONO Kad zazvoni školsko zvono, tad po ~iwe mete` pravi, svim nam se krv uz bur ka, u no ga ma i u gla vi A on da se sve uspo ri, Tišina se tada ~uje, S pri ~om po~nu nastavnici, Wihov glas nam odjekuje. Tada po~nu s pitawima, Ner vo za je, sve je sta lo, Prozivaju, kog }e prvo?! Pre sko ~i me sad, za ma lo. Ta da zvo na glas se za ~u, Da nas spa si od svih mu ka, Najsre}niji od svih tada, Bio je naš dru gar Lu ka. Jovan Koprivica OŠ Savo Pejanovi} Podgorica PRVI SNIJEG Iz paperjastog neba prva je pahuqa pala, i na mo me dla nu ona je zaigrala. Za wom su kre nu le, jed na po jed na, da veselo plešu u ritmu valcera. Ta ~arobna igra za prestanak nije znala, iz paperjastog oblaka ve se lo nas je na igru zva la. Sanke, kape, rukavice, sve se to u tre nu pre tvo ri lo i zim ski dan u igru pre tvo rio. Mia Bo ji} OŠ Pavle Rovinski Podgorica Ta ma ra Sta ni}, O[ Oktoih, Podgorica Amra Ta ta ro vi}, O[ Oktoih, Podgorica Vasko Radoji ~i} O[ Ja go{ Kon ti} Ozrinii }i Ne ma wa Ja wi}, O[ Jago{ Konti}, Ozrinii }i Kri sti na Fi li po vi}, O[ M. M. Bur zan, Pod go ri ca Gavrilo Bo {kovi} O[ Sutjeska Podgorica

23 ANTOLOGIJA CRNOGORSKE POEZIJE ZA \ECU I MLADE U iz da wu Udru `e wa cr no - gorskih pisaca za ecu i mla de, go di ne, ob - ja vqe na je An to lo gi ja cr no - gor ske po e zi je za e cu i mla - de BI SE RI NA SUN L. \urovi}a. U kwi zi je za stu pqe no 48 pje sni ka raz li ~i tih ge ne ra ci ja, od Aleksandra Lesa Ivanovi }a (1911) do Ta tja ne Ta we Jo va - novi} (1971). U analiti~kom po go vo ru Lir ski bi se ri autor An to lo gi je kwi `ev - ka L. \u ro vi}, iz me - u osta log, na vo di: Pre zen - ti ra na An to lo gi ja cr no gor - ske po e zi je za e cu i mla de Biseri na suncu je bogata riznica najqepših stihova i pje sa ma ko je pred sta vqa ju trajnu, plemenitu, vrijednu i ne pre su šnu te ko vi nu cr no - gor ske kwi `ev no sti i kul tu - re... I, na kra ju, za kqu ~u je: Ova an to lo gi ja, po mom miš qe wu, nu di ~i ta o ci ma zna ~aj ne sa dr `a je. Kon ci pi - ra na je s na mje rom da se na naj qep ši na ~in po svje do ~i kontinuirano i sistematsko po sto ja we, raz voj, sa zri je va - we i uz let cr no gor ske po e zi - je za e cu i mla da to kom dva - desetog vijeka. Pored toga, na da mo se da }e olak ša ti po - sao sastavqa ~ima ~itanki za na še osnov ce... Ni je ne lo - gi~ no da re no mi ra ni cr no - gor ski pi sci za e cu naj zad bu du pred sta vqe ni u ~i tan - ka ma za u~e ni ke de ve to go - dišwe osnovne škole. Oni su to odavno zaslu`ili. Fi lip Pe ro vi}, O[ Maksim Gorki, Podgorica NE^UJNO ODE Smrt još jed nom za tvo ri krug: Nestade dobri, stari drug. Presahnu ko dragi gorski vrutak, Za we ga u sr cu osta ku tak. Zna le ga pti ce, znao ga lug: Nestade dobri, stari drug. Iz `ivota ne ~ujno ode Kao u pi je sak ka pqa vo de. U sr cu sa mo qu bav osta... Toplije bijaše s tobom, Kosta. Komnen Bulatovi} KU ]A U KU ]I Ja imam ku }u u ku }i, tu is pod na šeg sto la. Wu sva kog da na zi da ~uveni majstor Nikola. Dok kockicu na kockicu sla `e i opet ru ši, to on, u stva ri, zi da ra dost u svo joj du ši. Branislav M. Vukovi} ŠKOLA Ura! Za ško lu da jem svoj glas. Ško la je pra vo mje sto za nas. Prva poznanstva i prve tajne, dobri nastavnici, nastavnice sjajne. Ško la je oba ve za, ško la je pra vo, ško la je za ba va, za ško lu bra vo. Ipak, postoje pravila jaka, za svakog profesora, za svakog aka. POSLIJE PJESME Poslije pjesme iznova nemir: Ho }e li sr ce opet u sve mir? Blagoje Nišavi} KA KO SE RA STE Mama i Sawa šetaju parkom. Ma ma, ka ko se zo ve ono ma lo ze le no dr vo? Jela, Sawice. A ono ta mo... ono vi so ko? Bor. Mala radoznalka se zagledala u daqinu. A ka ko se zo ve ono dr vo ko me gra ne ra stu na - ni`e? To je `a lo sna vr ba. Za što `a lo sna? Ne znam. Ta ko se zo ve... Djevoj ~ica se uozbiqila, zamislila. Gleda u `a lo snu vr bu i, kao za se be, ka `e: Mi slim da je ono dr vo `a lo sno što mu gra ne ne ra stu go re, pre ma sun cu. K ne bu i sun cu se mo `e rasti visoko, visoko. A k zemqi, nadoqe malo. Sa mo do tra ve... Dušan \uriši} IMA JED NA ZE MQA Ima jedna zemqa s hiqade obzorja: To je mo ja ze mqa, to je Cr na Go ra. Ima jed na ze mqa od zvje zda nih bo ra: To je mo ja ze mqa, to je Cr na Go ra. Ima jed na ze mqa puš~anog ho ra: To je mo ja ze mqa, to je Cr na Go ra. Ima jed na ze mqa ka me na i mo ra: To je mo ja ze mqa, to je Cr na Go ra. Ima jedna zemqa vijenac lovora: To je mo ja ze mqa, to je Cr na Go ra. Borislav Jovanovi} PRED ROD NOM KU ]OM Listam slike iz djetiwstva, qubavqu, toplinom vo en. Va zda }u se sje }at mur ve is pred ku }e gdje sam ro en. Tu uvi jek vje tar pir ka, preko grane visi u`e. Kamenica puna vode a oko lo cva tu ru `e. ^eki }em sam po kamenu ispisivo slova prva. Igrah lop te, pa lih va tre, brah cvije }e, kupih drva. Odav no ne `i vim ta mo, al još mur va ku }u kra si. ^i ni mi se ko da zbo ri: zdra vo bio, ma gdje da si! Dragiša L. Jovovi} Azra Me ho wi}, O[ Marko Miqanov, Bijelo Poqe KAKO JE NASTALA NAJKRA ]A QUBAVNA PJESMA SVETIONIK Na mo ru ima jed na da qi na Iz ko je nam mor na ri ma šu. Iz te da qi ne sti `u pi sma I tatini poqupci za Mašu. U mo ru ima jed na du bi na Samo je tata mo`e preplivati. U moje ~ekawe zabaci sidro Ja bro jim da ne dok se ne vra ti. Na ne bu ima jed na vi si na Do ko je ra stem dok ga ~e kam. U ku }i je dan pra zan kre vet Na kome zapla ~em ponekad. U sr cu imam hi qa de `e qa A sa mo jed na da se ostva ri. Da budem svetionik mome tati I sre}na zvijezda vama mornari. Miroslav Jovanovi} Timotijev NAJVREDNIJI DAR Pod prozorom školske zbornice nadmetale se djevoj ~ice: Ja imam najboqe roditeqe! Svakog mjeseca mi kupe novu haqinu, xemper ili cipele hvalila se Milica. Moji su roditeqi još boqi po`urila je Vjera Da pretekne drugarice. Wihovi pokloni su i ve }i i skupqi. Prije dva mjeseca poklonili su mi rol šue, pro šle ne dje qe bi cikl sa tri brzine, a ~im srede neke papire prepisa }e i vikendicu na moje ime. Slavica poznaje i tvoje i moje rekla je Milena pa neka presudi koji su boqi. Ne bih mo gla da se opre di je lim re kla je Slavica. Ipak, ~i ni mi se da su naj bo qi mo ji ma ma i ta ta. Da ro va li su mi, što vri je di vi še od sve - ga, naj qep šu se stru i dva bra ta. \or ina Radivojevi} SVE SU GRO ZNE Sve su grozne djevoj ~ice, štrkqaste i podebele, kidaju mi tanke `ivce kad se ne ~emu vesele. Šap}u}i jed na dru goj, kiko }u se tako glasno. Sigurno se rugaju nam i bu da li to je ja sno! Ne znam ka ko ne uvi de da su sve od re da glu pe. Samo jedna nije takva, ona s kra ja tre }e klu pe. Gledaju }i put dje ~aka, nikada se ne smijuqi, nit nam zi je va u sto pa la, ni ti nam u li ce bu qi. I ve} ima ne ko vri je me (ne znam ko ji je to zna men) kad je sret nem, kad wu pro - em ob li je me ne ki pla men! Bosiqka SREDINA Imamo drve }e, rijeke i cvije }e sun ce nam si ja sva ki dan, pti cu ko ja nam na pro zor sli je }e, mje sec ko ji nam ~u va san. Ne daj mo da nam va zduh za ga de, da uni šte na še biq ke i tra vu. Da li su svje sni šta mo gu da ura de? slu šaj te me JA SAM U PRA VU. Ho }u sa iz vo ra bi stru vo du da pi jem da se ne za pi tam da li smi jem. Ho }u da dišem punim plu }ima, ho }u da poma`em svim `ivim bi }ima. Kao što je a ku kwi ga, `i vot na sre di na je svih nas bri ga. Sara Veqkovi}, OŠ Oktoih, Podgorica Jedno je srce šapnulo Na vrijeme do i, zadatke piši, drugom srcu u~ionicu ~uvaj, tablu briši. da je sr ce, Nastavnike poštuj, drugove voli uhva ti li se za ru ke pa }e ti li je po bi ti u ško li. i utr ~a li u ovu pje smu. Dalida Mu ~i}, OŠ Musa Burzan, Podgorica Dragomir ]ulafi} Filip Klisi}, OŠ Oktoih, Podgorica 23

24 24 U bi bli o te ci pod go ri~ ke Gim na zi je Slo bo dan Škerovi} ve} tri go di ne uspje {no radi Klub qubiteqa fil ma. Klub je oform qen na inicijativu bibliotekara Sawe Marjanovi} i Nebojše Kne`evi }a, a uz ve li ku po mo} i ra - zumijevawe Agencije za telekomunikacije i wenog direktora Zorana Sekuli }a, koji su Gim na zi ji po klo ni li film - Ju go sla vi je: ski projektor, platno, zvu~nike. Ve} s pr vim film skim pro - jekcijama formiralo se postojano jezgro qubiteqa filma i od u~enika i od profesora. Kao dan za projekcije filmova oda bran je pe tak dru gi radni dani rezervisani su za brojne školske obaveze. Umjesto prazwikave akcione filmove B produkcije, makar bili i novije proizvodwe, naši ~lanovi konstantno se opre dje qu ju za istin ska VIJESTI IZ [KOLA * VIJESTI IZ [KOLA PODGORI^KA GIMNAZIJA: Klub lju bi te lja fil ma JEZGRO PRAVIH VRIJEDNOSTI ostvarewa sedme umjetnosti. Prvi film koji smo emitovali bio je Svje dok, kult no ostvarewe australijskog re`isera Pitera Vira. Slijedili su Bjek stvo iz Šo šen ka, Kum 1, Fran cu ska ve - za, Milerovo raskrš}e, Prozor u dvorište. Od filmova sa prostora bivše Be šti je, Okupacija u 26 slika, ^aruga, Maršal, sve uspjela ostvarewa velikih re`isera poput Hi~koka, Ko po le, Vu di ja Ale na, bra }e Koen, od do ma Nikoli }a, Lordana Zafranovi }a, Vinka Brešana. Nakon zimskog odmora planiramo da prika- `e mo fil mo ve Bra ja na de Pal me, Ro ber ta Be ni wi ja, Sindija Pavlovi Nikoli }a... ka `e za Pro svjet ni rad bi - bliotekar Kne`evi}. Klub qubiteqa filma planira i po se ban ci klus ura en prema kwi`evnim klasicima, kao što su Ha mlet, Der viš i smrt, Maj stor i Mar ga ri - ta. Ve} je pri ka zan film Fa - talna privla~nost o tragi~nom `ivotu i sudbini dvojice ~uvenih francuskih pjesnika Artura Remboa i Pola Verlena. Je dan od ru ko vo di la ca Kluba qubiteqa filma, bibliotekarka Sawa Marjanovi} sa zadovoqstvom naglašava da su ~la no vi Klu ba ve} sa da iz - gradili istan ~an filmski ukus. Vje ru jem da }e ta ko bi ti VRI JED NE PU BLI KA CI JE lub qu bi te qa fil ma ras po la `e i so lid nom li te ra tu rom o film skoj Kumjet no sti. Uz mo no gra fi ju pro fe so ri ce Bo `e ne Jeluši} o naj po - zna ti jem ju go slo ven skom re `i se ku Ni ko li }u, tu je i kwi ga 501 film ko ji mo ra te vi dje ti za `i vo ta, kao i ne za o bi la zni Film ski lek si - kon Za vo da Mi ro slav Kr le `a. Ovu vri jed nu pu bli ka ci ju do bi li smo na po klon od za po sle nih iz ove re no mi ra ne en ci klo pe dij ske ku }e, pri li kom wi ho ve po sje te Pod - go ri ci i Ce ti wu, po vo dom Bogiši}evih da na. Lek si kon nam je naj - po u zda ni ji stru~ ni kon sul tant u oda bi ru fil mo va ka `e bi bli o te kar Kne `e vi}. i ubu du }e, po go to vo kad po~nemo sa projekcijama filmo va ita li jan skog neo re a li - zma i ~eških ko me di ja, fran - cu skih tri le ra ili naj bo qih film skih ostva re wa sa pro - sto ra biv še Ju go sla vi je uvjerena je profesorica Marjanovi}. Zadovoqstvo što u~estvuju u ra du Klu ba ne kri ju ni u~e - nici Gimnazije. Film je za nas pro zor u svi jet, bi lo da pre ko we - ga saznajemo o drugim zemqama, kulturama, gradovima i qudima, a ponekad bu de i bjek stvo od sva ki - daš wi ce, jed no li~ no sti prenosi svoje utiske Nataša Popovi}, u~enica 3-l. Natašine utiske dijele i ostali ~lanovi Kluba. Neki od wih, po go to vo oni iz ni - `ih razreda, vjeruju da }e do kraja wihovog školovawa bi ti uve den iz bor ni predmet pod nazivom Filmska umjet nost. To bi bio pravi na ~in da prošire svoja saznawa i zadovoqe široka interesovawa u vezi sa filmom. N. K. Vrti} Dragan Kova ~evi}, Nik {i} MENSIN SEMINAR ZA VASPITA^E O[ Od`ak kod Pljevalja JA^ANJE GRA \ANSKOG VOLONTERIZMA D je ~iji vrti} Sestre Radovi} iz Kola {ina i Denizen centar iz Svrqiga organizovali su ~etvorodnevni seminar o gra anskom volonterizmu, koji je odr`an u Vr wa~ koj Ba wi. U~e - stvovalo je 15 volonterskih timova iz Crne Gore i Srbije. Se mi nar je bio pot pu no novo iskustvo za nas. Osnovna škola iz Oxaka predstavila je projekat ure ewa škol skog dvo ri šta. Tim Ze le ni kra qe vi sa ~i wa - va le su dvi je u~e ni ce Lejla Tahiragi} i Jelica ]irovi}, zajedno sa svojim Pavlovi} i Bo ja nom Bu jiši}. Po - tru di le smo se da kroz sli - kovite prezentacije projekta svim posjetiocima pribli- `i mo naš ak ci o ni plan, kao i poteško}e na ko je smo na i - lazili tokom rada na projektu. Pored otvorenih radionica sa trenerima za mla e volontere, te grupnih prezen ta ci ja pro je ka ta, ne za - boravno je bilo i dru`ewe u Lejla i Jelica Vrabac Vr wa~ koj Ba wi, gdje smo ob i šli mno ge zna me ni to - sti. Na da mo se da }emo, shodno znawu ko je smo ste kli, proširiti svoje vidike i u bu du} no sti raditi jo{ zahtjevnije projekte. Lejla Tahiragi}, ~lanica volonterskog tima Nedavno otvoreni objekat vrti}a u Kli~evu NO VE PRI LA ZNE STA ZE I KLU PE: Cen tral ni vr ti} a u Jav noj pred {kol skoj Luka Simonovi} i Olga Golovi}. Dustanovi Dragan Kova ~evi} u Nik {i}u mno go ra de na ino va ci ja ma, po tvr u je i ne - davni seminar Mensinog NTCsistema U ovom vr ti }u i te ka ko vo - de ra ~una o ure enosti unutra- {wosti vrti }a i dvori {ta. Renoma u~ewa. Autor progravi ra ju se i opra vqa ju sta ri je dr Ran ko Ra jo vi}, du go - godi {wi ~lan Komiteta svjetske MEN SE za da ro vi tu dje cu. Prevashodni zadatak jeste is- objekti, te srazmjerno potrebama roditeqa otvaraju novi. Kako smo sa zna li od Gor da ne To - mi}, po mo} ni ce di rek to ra, u tra`ivawe i primjena inteligencije za kori {}ewe u dobrotvorne svr he u {i roj dru {tve noj za - jednici. Tim okupqa poznate stru~wake iz vi {e oblasti: pedagogije, neurofiziologije, defektologije, psihologije i genetike. Na se mi na ru su bi li svi vas pi - ta ~i vr ti }a Dra gan Ko va ~e - vi}, a pri dru `i li su im se i u~i - teqi gradskih osnovnih {kola ovoj ustanovi predwa ~e u edukovawu vaspitnoobrazovnog i me di cin skog ka dra, kao i u or - ganizaciji smotri, defilea, maskenbala, izlo`bi i raznih nadmetawa. Kruna svih wihovih kulturnih manifestacija bila je pro {logodi{wa smotra Me unarodni festival horova pred- {kolske djece. Bl. Koprivica O[,,Ili ja Ki {i},,, Zelenika NOVI BROJ ZVONA e prekidaju }i tradiciju, povodom Dana Nško le ob ja vqen je naš škol ski list ko ji ima višestruk zna ~aj za sve nastavnike, ake i wihove roditeqe. U wemu su predstavqeni rezultati naših u~enika u nastavnim i vannastavnim aktivnostima u protekloj godini. Posebno smo ponosni na priznawe koje je sti glo iz ISSN cen tra za Cr nu Go ru, oda kle smo za naš list dobili me unarodni standardni broj za serijske publikacije. Ovo ide u pri log ~i we ni ci da smo na pra - vom pu tu, ali i oba ve zu je da bu de mo još bo - qi. Svi u~enici i zaposleni dobili su po primjerak Zvona koji ve} godinama informiše Zeleni ~ane o radu u~enika i nastavnika u {ko li i van. Novinarska sekcija

25 VIJESTI IZ [KOLA * VIJESTI IZ [KOLA Volonterske aktivnosti u O[ Da {o Pavi ~i} od velike pomo }i vr {njacima GODI [NJA NAGRADA Glav ni part ner u pro jek tu Or ga ni zo va ni vo lon ter ski rad u ze mlja ma Za - pad nog Bal ka na,,, koji je po dr `a la ame ri~ ka am ba sa da u Pod go ri ci, bi la je Slo ven ska fi lan tro pi ja iz Lju blja ne O r ga ni zo va ni vo lon ter ski rad u O[ Da{o Pa vi ~i} u Herceg Novom zapo ~eo je školske 2009/2010. godine, projek tom Omla din skog cen tra Herceg Novi pod nazivom Organizovani volonterski rad u zemqama Zapadnog Balkana. Glav ni part ner u tom pro jek - tu, ko ji je po dr `a la ame ri~ ka ambasada u Podgorici, bila je Slo ven ska fi lan tro pi ja iz Qu - bqane. Nedjeqka Stojanovi}-Stanojlovi}, pedagog škole, prezentovala je na Prvoj konferenciji pedagoga Crne Gore, odr`anoj u Petrovcu krajem pro {le godine, iskustva u vezi sa realizacijom ovog projekta. Lijepo priznawe godi {wa nagrada za dobro osmi {qen organizovani volonterski rad, stiglo je baš na Me u na rod ni dan volontera od Volonterskog servi sa Cr ne Go re, ADP ZID. [kola Dašo Pavi ~i} bila je me u ~etiri nagra ene ~iji je pro gram pred sta vqen na do - djeli nagrada. A da je priznawe zaslu`eno, po tvr u ju mno go broj ne ak tiv - no sti, od ko jih na vo di mo naj - zna ~ajnije. Povodom Svjetskog da na bor be pro tiv si de i Da na Crvenog krsta Crne Gore, 20 u~e ni ka VI II raz re da pri su - stvovalo je predavawu o prevenciji side i zna ~aju dobrovoqnog davawa krvi. U Savjetovalištu za mlade pri Domu zdravqa Herceg Novi ~etrdeset Sa do dje le go diš we na gra de vo lon te ri ma u~e ni ka VI i IH razreda prisustvo va lo je edu ka tiv no-in for - ma tiv nim ra di o ni ca ma Pre - vencija pušewa i zdravi stilovi `i vo ta. U okvi ru pro gra ma Prevencija narkomanije (izu- ~a va se i u okvi ru iz bor nog predmeta Zdravi stilovi `ivota u VI II r.) ko ji }e kao i pret - hodne dvije godine realizovati volonteri u~enici VIII i IH razreda, na kraju školske godine odr `a }e se škol sko i op štin - sko tak mi ~e we. Do ta da }e u~enici koji se spremaju za takmi ~ewe u okviru svojih ekipa, realizovati više nastupa u odjeqe wi ma od VII do IH razreda, pre zen tu ju }i te me u ve zi sa prevencijom narkomanije. Za Dan dje ~ije radosti volon te ri iz VI i VI II raz re da pri - pre ma ju ak ci ju Slat kiš za osmi jeh za dje cu u Dje ~i jem domu u Bijeloj. Vrš wa~ ka po mo} u u~e wu (posebno u~enicima sa slabijim uspjehom, novim u~enicima koji do la ze sa stra ne, kao i dje ci sa po seb nim po tre ba ma) or ga ni - zu je se i ove go di ne. Zapo ~ela je i izrada portfolija izleta i ekskurzije za u~enike IH razreda, {to }e biti nastavqeno narednih godina. Milica Kova ~evi}, prof. biologije Gra evinsko-geodetska {kola In`. Marko Radevi},,, Podgorica POGODNOSTI ZA DJECU S POSEBNIM POTREBAMA Z ahvaquju}i donaciji au - strijske organizacije Ku l- tur-kontakt, ispred Gra evinsko-geodetske škole In`. Marko Radevi} bilo je malo gradilište ura ena je pristupna rampa i toalet za djecu sa smetwama u razvoju. Donacija od pet hiqada eura, mnogo nam zna~i, jer je mogu}e da u narednom periodu upi{emo ake s posebnim potrebama. Ciq nam je da ispunimo odre ene standarde i da svim u~enicima omogu}imo upis u školu, ka`e Dragan Miranovi}, direktor. U toj školi minulih godina nije bilo aka kojima je pristupna rampa bila potrebna. Saznali su da }e od jeseni upisati u~enike sa smetwama u razvoju, pa su zadovoqni što }e im, nakon otklawawa fizi~kih barijera, omogu}iti normalne uslove za poha awe nastave. Naša škola nudi odre ena usmjerewa koja su pogodna za wih: arhitektonski tehni~ar, dizajner enterijera, tehni~ar visokogradwe. To su poslovi koji se rade u projektantskim biroima, objašwava Miranovi}. TR@I[TE TRA@I ZANATSKA ZANIMANJA narednom periodu {kola }e Uvi{e raditi na sopstvenoj promociji: Kao i prethodnih godina, posjeti}emo osnovne škole na teritoriji opštine Podgorica. Imamo vrlo konkurentna zanimawa, popularna, dobro pla}ena. Kod nas je tradicionalno veliko interesovawe za arhitektonskog tehni~ara, dizajnera enterijera, tehni~ara visokogradwe, ali nam je veoma stalo do toga da što više promovišemo zanate, posebno one koji su tra`eni na tr`ištu rada. Bilo bi dobro da imamo u~enike na zanimawima: tesar, zidar, kerami- ~ari, instalateri u gra evinarstvu, tako da }emo pokušati da upišemo što više u~enika na tre- }em stepenu, rekao je direktor Dragan Miranovi}. Dok upis aka za zanatska zanimawa ide te`e, takvih problema nemaju sa ~etvrtim stepenom. Posqedwih godina smjerove arhitektonski tehni~ar i dizajner enterijera upisivali su odlikaši. U školi se nadaju da }e i ove popuniti šest odjeqewa tehni~ara (180 u~enika). D. P. O[ Niko Mara{, Bijelo Polje (Zeta) RA DIO NA RA DOST kola Niko Mara{ u Bijelom Poqu ba {tini dugu tra- [ diciju: ove godine proslavi }e 105 go di na po sto ja wa. S po no - som se mo `e re }i da je iz ove škole stasao veliki broj istaknutih stvaralaca iz oblasti nauke, umjet no sti i spor ta. U {ko li je 22 za po sle nih, na - stavu poha a 160 u~enika, od kojih tri u podru~nom odjeqewu u Ponarima. Nastava se odvija u {est u~ionica. Na`alost, jo{ nema fiskulturnu salu. Uspje šno ra de li te rar na, horska, dramska i recitatorska sekcija, kao i klubovi mladih he mi ~a ra, fi zi ~a ra, an gli sta i ru si sta. Ve o ma je ak ti van i \a~ki parlament, ~iji su ~lanovi Ivan, Filip i Nataša Klikovac, Isidora, Kaja, Nikolina ko Ma raš i Ana Do bro vi}. Na wegov predlog izgra en je u kru gu dvo ri šta par king za bi - cikliste i osnovan školski radio. Naravno, wihove ideje, pored upra ve {ko le, po dr `ao je i Sa - vjet roditeqa. Škol ski ra dio je na ra dost u~e ni ka i na stav ni ka. Pru `a nam broj ne mo gu} no sti, od emitovawa obavještewa i muzi~kih i recitatorskih manifestacija, do obrazovnih emisija. Ozbiqnije pomake tek treba da uradimo. Preko radijske sekcije, u ~i ji rad tre ba da se ukqu ~e i ~lanovi \a~kog parlamenta i ostalih sekcija, postoja }e ve }a mogu}nost za poboqšawe nasta ve is ti ~e di rek tor ško le Goran Peli ~i}. Škol ski ra dio je ko rak na - prijed ka ostvarewu naših `eqa. Posebnu motivaciju prestavqa za recitatorsku i muzi~ku sekciju. Ve} osje }amo promjene. Umje sto zvo na, po ~e tak ~a sa ogla ša va se mu zi kom. Mnogo je prijatnije muzikom otpo ~eti i završiti ~as. A muziku slu {a mo i u to ku ve li kog od - mo ra ka `e Isi do ra Ma raš, u~enica 9. razreda, predsjednica \a~kog parlamenta. Svi smo bi li pri jat no iz ne - na eni kada se umjesto zvona \a ci O[,,Niko Mara{,, u {kol skom ho lu snovna {kola Du{an Bo- vi} pe Nik {i} ke Ojo bi la je part ner {ko li Pa le sa Pala u okviru Akademije centralnoevropskih {kola (ACES) ko ja je ini ci ra la po ve zi va we zajedni~kih projekata {kola iz razli ~itih zemaqa jeb je htio da part ner ka Osnovnoj {koli Du{an Bojovi} bu de {ko la sa Pa la. One su uspje {no zajedni~ki odradile projektne zadatke. Prvo su oglasila muzika. Ona opušta i pozitivno uti ~e na raspolo`ewe u~enika i nastavnika. Vjerujem da }e ra dio u na šoj ško li na }i širu primjenu isti ~e profesorica hemije Persa Be ~i}. Iz la ze }i iz ove vas pit noobra zov ne usta no ve, kao po dogovoru, kraj ~asa oglasio se zvucima prijatne muzike. Slavka Klikovac O[ Du {an Nik {i}ka ZAHVALNICA [KOLI NA PALAMA Pri ja teq stvo ko je tra je fo to gra fi je o uza jam nim po sje ta ma dvi ju {ko posjetili mladi Paqani, na ~elu sa profesorom Radojem Vojvodi }em, koji je rodom iz Cr ne Go re. Za tim uzvratili posjetu, daruju }i {kolu na Palama zahvalni com pla ke tom ko ja je is - taknuta u wenom prostranom i svijetlom holu. Prijateqstvo i saradwa produbqiva }e se i u~vr {}ivati, naja vqu ju iz obje {ko le. Bl. Koprivica 25

26 26 NOVE KNJIGE * NOVE KNJIGE STRAH OD PRO MJE NE (Dr Mi le Ba ki}: Zagra e,,, IP Nova knjiga, Podgorica, 2011) vjedoci smo da savremenu Skwi`evnu scenu karakterišu broj ni pro zni `an ro vi, kao i plodno poetsko stvaralaštvo. Me utim, primje }ujemo da je jedan od najstarijih kwi`evnih oblika skoro zaboravqen. Ri je~ je o dra mi. O dra mi kao umjetni~kom kwi`evnom djelu ko je je svo jim for mal nostilskim karakteristikama prvenstveno namijeweno izvo- ewu na pozornici, ali koje se i ~i ta kao sva ki dru gi kwi `ev - ni tekst. Kompoziciona šema drame ograni ~ava autora da odre enu radwu podredi konvenciji `an ra, ali to sva ka ko ne zna ~i da for ma ogra ni ~a va vi si nu umjetni~ke vrijednosti samog kwi`evnog djela. Jedno takvo kwi`evno djelo jeste Zagra- e dr Mi la Ba ki }a. Da je ri je~ o dram skom tekstu, mo`e se zakqu ~iti ve} na pr vi po gled: li ca su is tak - nuta na samom po ~etku, tekst je po di je qen u pet ~i no va. Radwa se dešava u Zagra u, ili mom ma lom mi stu, ka ko ka `e autor, po sli je II svjet - skog ra ta. To je bi lo vri je me ko je je na ja vqi va lo ve li ke promjene i obe }avalo blagostawe novog sistema, ali qudi su strepjeli. Stanovnici te male varoši, koja se nalazila na samom rubu civilizacije i svije ta, pla ši li su se sva ke pro - mje ne, pa ma kar ona bi la i najboqa. Nije slu ~ajno što je autor ta kvu va roš na zvao Za - gra em, aso ci ja tiv no bli sku Nedavno je u Podgorici objavqena kwiga Poezi je i po e te auto ra Cve t ka Pa vlo vi }a iz Ba ra. To je antologijski izbor koji ~ini mozaik ocjena i mi {qewa o zna ~aju poezije i wene vrijednosti, kao li~ni odnos poeta prema kraqici umjetnosti, kojoj su posvetili sebe, svoju qubav i umije }e, kao sud bin sko pred o dre e we svoga `ivota. U ovaj iz bor autor je za - stu pio 303 po zna ta i slav na pjesnika iz razli ~itih perioda, od kla si ke do da nas, da nam prika`e i poka`e wihova mi {qewa o poeziji i pjesni ci ma, bez obzira kojem vremenu i umje tni~kom pravcu pripadali. U izboru nijesu zastu pqe - ni mnogi autori koji svojim vrije dnostima to zaslu`uju. Ne samo oni, nego i mnogi kwi`evni teoreti~ari, kriti~a - ri i qudi koji se bave izu~a - va wem literature, poezije po sebno. Ali, za ovakav vid izbo ra to se i o~ekivalo. Pa vlo vi} je pred sta vio svo je omi qe ne stva ra o ce i iz bor je iz raz we go vog afi ni - te ta pre ma auto ri ma ~i ja je dje la ne sa mo upo znao ne go du bo ko in tim no do `i vio. Dokaz je citirawe omiqenih pred gra u, ali ipak ne gdje iza... Promjena se desila kada je u va roš, kao bo `i ji dar, sti gla u~iteqica Bo`idarka. Ona je bila druga ~ija, ona je bila ta kobna promjena koja je treba lo da udah ne `i vot jed nom ratom izmrcvarenom svijetu. Pored brojnih asocijativnih i simboli~kih elemenata, netipi~nih opisu dramske radwe, pa `wu skre }e i li ce auto ra. To ni je autor stva ra lac kwi - `evnog teksta. To je imaginarni autor, su gra a nin i svje dok jedne tragedije koja se ne zavr ša va ni onim što je ste naj - tragi~nije ubistvom. Traje tra ge di ja o ko joj nam autor iz Za gra a pri ~a, i ona je za jed - ni~ ka. Ona je pro dukt za vi sti, qubomore i licemjerja jedne grupe qudi, ali ništa mawe i kukavi~luka one druge grupe koja svojim okretawem le a zlo ~inu ho }e da vjeruje da se zlo ~in ni je ni de sio. Dakle, rije~ je o svevremenoj te mi sa ve li kom eti~ kom i moralnom porukom. DUGO TRAJANJE wiga akademika Zorana KLaki }a Tokovi istorije u Crnoj Gori, najnovija u dugom nizu djela ovog istori ~ara, predstavqa još jednu novinu u crnogorskoj i ju`noslovenskoj istoriografiji. Ovaj poznati intelektualac i istori ~ar zadivquje stru~nu jav nost svo jom posebnoš}u u me to do lo škom smi slu, a obi~ nog ~i ta o ca jedno sta - vnoš}u i poeti ~no š}u, zbog ~ega je odavno zaslu`io epitet pjesnik me u istori ~arima. Sami naslov kwige govori o sa gle da va wu cr no gor ske isto ri je u to ta li te tu, po put dje la fran cu skog isto ri ~a ra svjetskog glasa Fernana Brodela. Sve o bu hvat nost dru štve - nih po ja va ogle da se u ve li - kom rasponu tema, od saradwe Cr ne Go re i Ru si je do (Prof. Dr Zo ran La ki}: Tokovi istorije u Crnoj Gori,,, Podgorica, 2011) eman ci pa ci je `e ne u Cr noj Gori, što se u istoriografiji naziva dugo trajawe. Kwiga Tokovi istorije u Crnoj Gori sastoji se iz pet Jelena Krsmanovi} cje li na: Ogle di, Osvr ti, Pi - sma, Putopisi i Dokumentacija. U sva kom od na ve de nih poglavqa obra uju se teme koje su suštinske prirode za sa gle da va we pro šlo sti Cr ne Gore, ali i aktuelne situacije, kao i prognozirawe budu }ih doga aja na osnovu iskustva, što je i naj ve }i do met isto rij - ske nauke. U cjelini posmatrana, kwiga Tokovi istorije u Crnoj Go ri svo jom kon cep ci jom, tematikom i suštinom predsta vqa ka rak te ri sti~ ni sve o - buhvatni pregled istorije Crne Go re. Zbog to ga }e ova kwiga biti korisna svima onima ko ji se ba ve prošloš}u Cr - ne Go re, a po seb no mla doj generaciji studenata i budu- }ih istori ~ara. ANTOLOGIJSKI IZBOR OD KLA SI KE DO DA NAS (Dr Cvet ko Pa vlo vi}: Poezije i poete, Sekcija pisaca radnika Crne Gore, 2011) Dr Vu ki} Ilin ~i} auto ra koje nam je srda~no preporu~io. Estetska i umjetni~ka vrijednost kwige nije izgubila na vri jed no sti i kva li te tu, bez ob zi ra {to se do i ma kao li~na lektira autora. To samo potvr uje wegovu qu bav, kao ~i ta o ca i na - u~ no i stra `i va~ kog po sle ni - ka, te nastojawe da ogromni dio stvara~ke energije posveti li ~noj nadogradwi i op- {toj ku l tu ri i obra zo va wu, {to sve zajedno ~ini civilizacijsko duhovno oboga }ewe. Dr Vladislav Pavi }evi} SNAGA KRITI^KOG (Ne boj {a Bur za no vi}: Zapisi iz lavirinta,,, CDNK, Ce ti nje, 2011) vo je ~lan ke, ese je i kri ti~ ke Spri ka ze, sa bra ne u ne dav no objavqenoj kwizi Zapisi iz lavirin ta, Ne boj ša Bur za no vi} je prethodno objavqivao u dnevnim novinama. Tek sada, kada su se našli na jednom mjestu, pokazali su pra vu sna gu kri ti~ kog an ga - `ma na ovog auto ra. Ka ko po mo - tivima i problemskoj gra i obuhvataju dosta širok spektar, tekstovi su sistematizovani u nekoliko po gla vqa: Po li ti ka, Isto ri ja, Kwi`evnost, Umjetnost, Religija Filozofija i Tokovi civilizacije. Burzanovi }evi tekstovi pisani su konciznim jezikom, oni iskazuju auto ro vu oštru, de cid nu pro dor - nost u iznošewu te`ine problema i kon cen tra ci ju pri je sve ga na udar - ne ta~ ke dje la o ko jem pi še. Sa dr `aj kwi ge Bur za no vi} do - dat no pro ble ma ti zu je po sta vqa - wem sopstvenih pitawa, uvode }i ta ko i sa mog ~i ta o ca u ni ma lo na - iv nu igru pro su i va wa, tj. svo je vr - snog u~estvovawa i do ~itavawa tek sta kwi ge. Gra u o ko joj pi še autor di rekt no kon tek stu a li zu je od re e nim dru štve nim mi qe om Crne Gore, regiona ili svijeta. On na taj na ~in svijet i `ivot, istoriju, kul tu ru i per spek tiv nost na še ci vi - li za ci je po sma tra kao ve o ma slo - `ene i me usobno uslovqene fenomene. Otuda se Burzanovi }eva kwi ga do `i vqa va kao ja sna ar ti - ku la ci ja pro ble ma ko je on do dat - no ak tu e li zu je ši rim te o ret skim vi ewima, a što za ~itaoca mo`e biti od velike koristi, jer na taj na- ~in postaje upu }eniji u sami sadr- `aj. Ta ~iwenica nije neva`na, pogo to vo kad se ima u vi du da je Bur za no vi}, po red zna ~aj nih te - ma iz crnogorske istorijsko-kulturološko-politi~ke zbiqe, pisao i o ri jet ko pre ve de nim kwi ga ma i autorima, tako dobrodošlim ovdašwoj široj, stru~noj i nau~noj javnosti (A. G. Haman, Kristijan- Sen-@an Po len, Hel mut Ple sner, wiga Prozni Kza pi si pqe - vaq ski iza šla je u bi bli o te ci Pra- men zavi ~aja, u ediciji Diatreta, koja je namijewena i re zer vi sa na za stva ra o ce iz Pqe va qa i pqe - vaqske dijaspore. Po sli je kwi ge Od bir, zbir ke po et skih za pi sa pqevaqskih, Xuverovi} je ovim zbornikom u sintetizovanom obliku prezentirao proznu kwi`evnu scenu pqevaqskih pisaca prilozima koje je sam odabrao, ~i me je u~i nio zna ~aj nu uslu - gu kwi`evnoj kritici kojoj predmet istra`ivawa budu pqevaqski pisci. Pri re i va~ se ni je ba vio iz no še - wem vred no snih su do va o pro - znim ra do vi ma, ve} ih je pred sta - vio bez stro gih kri te ri ju ma o zna - ~aju, vremenu kada su nastali i kwi`evnoj orijentaciji. Zastupqeni su pi sci iz ra znih pe ri o da, ne sa mo oni ko ji ra de i `i ve u Pqe vqi ma, ve} i oni ko ji su ro e ni u pqe vaq - Gabrijel Laub i drugi). Autorov kriti~ki prilaz temama zna ~i ~esto i wihovu demistifikaci ju, jer su se wi ho ve po ru ke i ide - je kroz lavirint istorije znale ~esto pogrešno tuma ~iti, ili ih je sama dijalekti~ka nu`nost postavqala u druga ~iji analiti~ki kontekst. Za pi si iz la vi rin ta pr va je kwiga Nebojše Burzanovi }a. Me- utim, po zrelosti i jasno }i autorovih stavova, slobodi i sigurnosti interpretacije, ne i po ~etni~ka. Pitawa autoritarnosti, slobode, rata, religije, nacije, egzistencijalizma, stvarala~kog ~ina i drugih filozofskih pitawa i društvenih fenomena, iako ponekad navedena kao povod ili didaskalija unutar odre- enog teksta, predstavqaju veliki za log da se na slo vi ma u ovoj kwi - zi okrenemo sa znati`eqom. Autor oda bi ra pi sce i kwi ge koje mnogi drugi tuma ~i naprosto za o bi la ze kwi ge ko je u se bi ima - ju intrigu, duh kontroverze. Burzanovi} je promišqen, ubjedqiv, daleko od banalnih intonacija tribuna trenutka, napisao je Balša Br ko vi}. Ovo je i naj bo qa pre po - ruka da se ~itaju Zapisi iz lavirinta. J. Vukanovi} DRAGOCJENO ZA ^ITAOCE I KRITIKU (Dr Ra di sav D`u ve ro vi}: Prozni zapisi pljevaljski,,, Gra fo Cr na Go ra, 2011) skom kra ju a da qu ka - rijeru i kwi`evno stvara la štvo na sta vi li u sre di na ma van ove op šti ne, za pi sao je Jokni}. Pri re i va~ je, smještaju }i autore po hronološkom redu, izbjegao da bude izri ~it kad je vrednovawe u pi ta wu, pre pu štaju}i to kwi`evnoj kritici i ~i ta o cu... Po ja va ove kwige je zna ~ajan doga aj za naš kwi `ev ni pro stor, na koji se dugo ~ekalo, a ona daje prili ku i oni ma ko ji mi sle da to mo `e druga ~ije, boqe, zanimqivije, mi- {qewa je Milenko Jovi}. U kwizi je zastupqeno 25 pisaca, prepoznatqivih i afirmisanih ne samo u našim krajevima nego i šire. Me u wi ma je i Mil ka Ba ji} Po - deregin, ~iji je roman godine bio na spi sku za NIN-ovu na gra - du... U zborniku su birana najboqa prozna ostvarewa pojedinih stvaralaca, a uva`avan je izbor i samih autora, ka`e Rade Xuverovi}. M. Ter zi}

27 List Privredne komore Crne Gore Glasnik donosi za ni mqi ve pri lo ge iz sfe re eko no mi je i tu ri zma. U uvo - du je tekst pred sjed ni ka Pri - vred ne ko mo re Ve li mi ra Mi ju {ko vi }a ( In ve sti ra ti u raz voj ne re sur se ). Dr Mi lo - rad Kat ni}, mi ni star fi nan si - ja u Vla di Cr ne Go re, pi {e o per spek ti vi cr no gor ske eko - no mi je ( Na{a eko no mi ja ima veliki potencijal ), dok glavni ekonomista Centralne ban ke Ni ko la Fa bris uka zu - je na visoke kamatne stope ( Va`nost smawewa kamatnih sto pa ). Alek san dar Pe - jovi}, glavni pregovara~ Crne Go re za ~lan stvo u EU, ukazuje na va`nost Komore u pro ce su pre go vo ra za ~lan - stvo u EU ( Ulo ga pri vre de u evopskim integracijama ). Qi qa na Fi li po vi}, pot pred - sjed ni ca Ko mo re, pi {e o u~la we wu Cr ne Go re u Po vo dom 15 go di na po - stojawa, redakcija ~asopisa za kulturu Plima {tampala je sve ~a ni broj Pli ma plus. Otva ra ju ga ra do vi Vla di mi - ra Vo ji no vi }a Vje ko vi pod - sta nar stva cr no gor ske kwi - `evnosti i Evropske ideje u me u rat noj cr no gor skoj kwi `ev no sti. Sli je de tek sto - vi Eri ka Tu sen ta Cen tar protiv periferije u EU (sa en gle skog je zi ka pre veo Du - {an Miqkovi}), Jasne [ami} Crna Gora i integracije u EU, te Gorana Sekulovi }a O onome koji dijeli dr`avu (u)jediwuju}i je, Ili: O vatrogascu piromanu. Iz ugla te o rij skog pro u ~a - vawa prostora, Davor Beganovi} iznio je analizu [aka pro sto ra he te ro pa ti je u ro - ma ni ma Me {e Se li mo vi }a, Isma i la Ka drea i Or ha na Pa - mu ka. Esad Baj tal pi {e o te meq nim ele men ti ma uspje {ne ko mu ni ka ci je, ( Va `nost pr vog uti ska ), razla`e pojam filozofije palan ke ( Bez li~ nost stil i na - Osnov ni cilj ča so pi sa Ma lësia je ste da se na nje go - vim stra ni ca ma pro mo vi šu zna čaj na pi ta nja iz kul tur ne baštine, istorijskog razvoja i društvenog bitisanja albanskog naroda u Crnoj Gori i šire u regionu. Ča so pis je pe ri o di čan i uglavnom izlazi jedanput godišnje. Do sada je publikovano šest bro je va, u ko ji ma je svo je radove objavilo 125 autora, od kojih 90 doktora nauka i univer zi tet skih pro fe so ra, za tim aka de mi ci, dr žav ni ci, di plo - mate, eksperti i publiciste. Časopis je podijeljen u nekoliko rubrika: Kultura, Istorija, Toponomastika, Društvena pitanja, Recenzije o aktuelnim publikacijama. U novom broju sa ra đi va li su auto ri iz Cr ne Gore, Albanije, Kosova, Make do ni je, Ita li je, Bu gar ske i Grčke. U najnovijem broju, među kritičkim književnim studijama pa žnju skre će pri log mr Ismile Dode iz Bara Balada ponovnog upoznavanja unuka sa ujakom. Članak prikazuje ne ke aspek te iz obla sti usme - nog albanskog stvaralaštva u Cr noj Go ri i mo že da po slu ži kao uporedna analiza u balkanskoj folkloristici. Tekst Toponomastika Bratice u rubrici Onomastika, prof. dr Sima Dobrecija iz Ulcinja, mali je rječnik dijalekatske albanske baštine. LISTOVI * ^ASOPISI GLASNIK (Br. 1, ja nu ar, 2012) Svje t sku tr go vin sku or ga ni - zaciju ( Afirmacija crnogorske pri vre de na svjet skoj tr - govinskoj mapi ). Direktor In ve sti ci o no-raz voj nog fon - PLIMA (Br , Ce ti we, 2011) ~elo palanke ), kao i sumiue sli kar stvu pro is te klom iz zen-bu di zma ( Su miye psi ho lo gi ja ne u hva tqi vog ). Davor Beganovi} je objavio pri kaz zbir ke pri po vje da ka Muzafera ^au {ija Predstave subotom uve ~e ( Otklon od za vi ~aj nog i auto bi o graf - skoga ), a Jelena Kne`evi} MALËSIA Časopis za kulturu, nauku i društvena pitanja na albanskom jeziku (Br. 6/2012) U rubrici Društvena pitanja, Nik Ga šaj dao je ana li tič ki pre - gled na temu Položaj Albanaca u Crnoj Gori i međunarodni standardi. U rubrici Recenzije dat je pri kaz dr Sa bi ne Osma - nović iz Ulcinja, o studiji prof. dr Rudždija Ušakua Ulcinj u odnosu istraživanja i nadahnuća, kao i osvrt mr Ar be na Prendija iz Skadra O književnom djelu nekih savremenih albanskih pisaca u Crnoj Gori. Neki prilozi podsjećaju na nezaboravna imena stvaralaca al ban ske kul tu re: Emil La fe da dr Dra gan La jo vi} pi {e o no vi na ma u kre dit noj po nu - di ( Konkurs za finansirawe pro je ka ta mla dih u bi zni - su ), a Aleksandar Mitrovi}, ru ko vo di lac Sek to ra za prav - ne, op {te i fi nan sij ske po slo - ve Privredne komore Crne Gore, o izmjenama regulative ko je se od no se na Za kon o radu, Zakon o akcizama, te Za kon o in spek cij skom nadzoru. Gla snik pi {e i o tri no va razvojna projekta, o posjeti am ba sa do ra SR We ma~ ke Fi {era Piusa, IPA programu Crna Gora Hrvatska, festiva lu vi na odr `a nom u San Antoniju (SAD), o sistemu dr `av ne po mo }i usa gla {e - nom sa pra vi li ma EU, te no - vom sistemu zapo {qavawa, a do no si i za ni mqi vo sti iz svi - jeta biznisa. Glavni i odgovorni ure - dnik Milan Stojovi}. [. B. pri kaz ro ma na Sin An dre - ja Ni ko la i di sa ( ^i ta we s po - vo dom ), dok Vla di mir Vo - jinovi} iznosi zapa`awa o ruko pi su Jo va na Ni ko la i di sa Religija Sandra Galeba. Josip Osti napisao je kritiku kwige Mistika mistika Ja sne [i mi}, dok se Ja sna [i - mi} predstavila i tekstom i stihovima posve }enim gradu Ba ru ( Uspo me na mi ri sna kao mimoza ). Vladimir Arseni} pi {e tekst Etika pripovedawa u pri ~i Lice koje pje va Dra ga na Ra du lo vi - }a. Ob ja vqe na je i pro za: Sa - wi na So re la ( Obi teq ske taj - ne ), Sla a ne Ka va ri} ( De - po ni ja ), M. S. Ro se ( No} zablude, s wema~kog prevela Danica Jankovi}), Milana \or e vi }a ( Dan i no} svakodnevice ), Kasimira de Brita ( Pesme, s portugalskog pre ve la Ta tja na Tar - buk), te pro za Di ne Mu ri} ( U distriktu Neubau ). Urednik ~asopisa je Jovan Nikolaidis. [. B. (Tirana) podsjeća na Mahira Doma, Murat Gecaj (Tirana) govori o Ećremu Čabeju ( Sa poštovanjem i zahvalnošću o kolosu albanske kulture ), Đovalin Škurtaj piše o Martinu Ca ma ju ( Emi nent na lič nost albanologije i albanske književnosti ). Ovdje je prezentiran i prilog posvećen Thoma Kačorit u Bugarskoj, kao primjer čuvanja albanskog identite ta od stra ne pi sa ca van do - movine, autorke prof. dr Rusane Hristove-Bejleri (Sofija). U re do vi ma zna čaj nih tek sto va jeste i tekst Majka Tereza: Voljela sam ljude sa božanskom lju ba vlju, od An to na Beriše (Kalabrija). Prilog prof. dr Šprese Hodže (Priština) posve ćen je još jed noj al ban skoj ličnosti Anton Četa, ikona po mi re nja krv nih osve ta na Kosovu. U nastavku časopisa objavlje ni su i član ci dru gih po zna - tih naučnih stvaralaca, kulturolo ga i pu bli ci sta, kao što su: prof. dr To mor Osma ni, prof. dr Ze ćir ja Ne zi ri, prof. dr Fran če sko Al ti ma ri, prof. dr Muharem Jakupi, prof. dr Fatbar la Ho dža, prof. dr Ha ki Dža kli, dr Ire na Fi sta ni, dr Lavdoš Ahmetaj, prof. dr Begzad Ba liu, prof. dr Mi mo za Ko re, dr Žu lje ta Ka di li, mr Gentjana Taraj, Niko Stylos i Luljeta Kodra. Glavni i odgovorni urednik Nik Ga šaj. O. \. IN MEMORIAM MILIVOJE \URI [I] Sredinom novembra godine umro je ugledni prosvjetni radnik Milivoje \uri {i}. Ro- en je u se lu Par ci, Qe {an ska na hi ja. Osnov nu {ko lu za vr {io je u Grad cu, ni `u gim na - ziju u Podgorici, a U~iteqsku {kolu u Herceg Novom. Kasnije, iz radnog odnosa Vi {u pedago {ku na Cetiwu, potom diplomirao geografiju na Prirodno-matemati~kom fakultetu u Novom Sadu. Osumwi ~en kao informbirovac, dvije godine pro veo je na Go lom oto ku. Kao u~iteq radio je u Burowima, Vruqi kod Crnojevi }a, Meterizima i Rva {ima. Bio je direktor vi {e osnovnih {kola, profesor i prosvjetni savjetnik za razrednu nastavu... Milivoje je svojim radom i pona {awem u`ivao povjerewe i ugled kod svojih kolega i u~enika, ~uvaju }i tako dostojanstvo profesije kojoj se bezrezervno posvetio. Svoj bo ga ti pro svjet no-pe da go {ki rad \ur {i} je upot pu nio na u~ no-is - tra`iva~kim radovima iz etnologije, istorije i geografije. Napisao je vi {e kwiga: Parci i wihovi `iteqi, Qe {anska nahija, Ispovijest robija {a (hronika o stradawima na Golom otoku) i Crvena Mrqa. Povremeno je sara ivao u Prosvjetnom radu i drugim listovima. Vezivalo nas je du bo ko pri ja teq stvo iz u~i teq ske {ko le (on je bio pr va, a ja dru ga ge ne - racija). Svojim ~asnim radom i `ivotom zaslu`io je na {e dugo sje }awe. Risto Bogojevi} MILUTIN POPOVI] Decembra prošle godine umro je Milutin B. Po po vi}, pro fe sor srp sko hr vat skog je zi ka i ju go - slovenske kwi`evnosti u penziji. Ro en je go di ne u Kr {u kod We go vu e. Gim na zi ju za vr - ša va u Bi je lom Po qu, a fi lo lo ški fa kul tet u Be o - gradu. To kom svog ~e tr de se to go diš weg ra da, od Dr - vara najmla e je u~io prvim slovima i prvim stihovima, otvarao im vidike putem kwige, a sredwoškolsku omladinu upu }ivao na velikane svjetske kwi- `evnosti. Govorio je da djecu treba razumjeti i poštovati, ali je ujedno upo zo ra vao i na ma wak poš to va wa pre ma na stav ni~ kom po zi vu. Uka - zivao je da profesija prosvjetnog radnika treba da bude presti`na u svakom, pa i na {em dru {tvu. Po red pro svje tar skog ra da, pr o fe sor Po po vi} se ba vio i spi sa teq - stvom. Bio je ~lan Kwi `ev nog klu bqak i do pi snik mno gih dnev nih li sto va. Autor je kwi ge Mu dro sti na dla nu. Profesor Popovi} od `ivota nije tra`io je autenti~no, na svoj na ~in. Ponekad osamqen i uklowen od svijeta, neprilago en. No, ispod fasade buntovnika i strogog kriti ~ara krio se ~ovjek fine jednostav no sti, do bro te i tra di ci o nal ne eti ke. Osta vio je vid no mje sto u isto - ri ji škol stva ovo ga pod ru~ ja, zbog ~e ga }e ga se traj no sje }a ti we go vi u~enici, kolege i gra Blagoje Rakovi} Sreten Lazarevi} MILOVAN MALJO S. POPOVI] Po ~etkom novembra pro {le godine oti {ao je u ne za bo rav je dan od naj o mi qe ni jih ma tu ra na - ta U~i teq ske {ko le u Her ceg No vom {kol ske 1947/1948. go di ne. Po po vi} je ro en go di - ne u Ku ~ima, selo Kr`awa. U~iteqski poziv, koji je neo bi~ no vo lio, uspje {no je oba vqao u mno gim {ko la ma: Ja bla no vo, To ma {e vo, Moj - kovac, Brskut, Ubli, Orahovo, Medun, Doqani, Mar ti no vi }i kod Pla va, kao i u se lu Du kat i Ko priv ni ci kod Ni {a. U komunikaciji uvijek je bio dostojanstven. Za uspje {an rad i ostvarene rezultate Milovan je dobijao mnoga priznawa, pohvale i nagrade. Odlikovan je i Ordenom rada sa srebrnim vijencem. Bio je oso be na li~ nost i sva ki su sret sa wim bio je pra vi do `i vqaj. Mi - lovan je volio qude, a i qudi wega. Wegov `ivotni optimizam, humor i {a la, po ~e mu je bio po znat jo{ kao u~e nik U~i teq ske {ko le, ni je su ga napu {tali do kraja `ivota. Dr Novak Stojanovi} DRAGICA JOKI] Kolektiv Osnovne škole Boro Vukmirovi} na Rijeci Crnojevi }a ostao je pro {le godine bez svog omiqenog i uglednog ~lana, Dragice Joki}, na stav ni ce en gle skog je zi ka. Ro ena je go - di ne u Kli ni, kod Pe }i, gdje je za vr {i la osmo go - dišwu školu i gimnaziju, a engleski jezik i kwi- `evnost na Višoj pedagoškoj školi u Prizrenu. Rad ni vi jek za po ~e la je u Vr ba su. Ubr zo se vra - }a u Pe}, gdje ra di u OŠ Du šan Mu go ša. Od do ra di kao no vi nar do pi snik za dnev ni list Je din - stvo iz Pri šti ne. Po no vo se vra }a u OŠ Du šan Mu go ša, do go - dine, kada zbog ratnih dešavawa na Kosovu, dolazi u Podgoricu. Od go di ne pa do kra ja ra di u OŠ Bo ro Vuk mi ro vi} na Ri je - ci Cr no je vi }a. Sa vje sno i sa qu ba vqu oba vqa svoj pe da go ški po ziv. Ka - ko u u~ionici tako i u svim aktivnostima školskog `ivota, po`rtvovano u~estvuje i time zavre uje veliki ugled i poštovawe. Wenim odlaskom naš ko lek tiv vi še ni je isti. Omi qe na me u u~e ni ci ma i ko le ga ma, u~i ni - la je da se te ško mi ri mo sa we nim pre ra nim od la skom. Svo jim osmi je - hom i miloš}u osta vi la je trag u na šim `i vo ti ma i u na {im sje }a wi ma Jagoda Šoški} Vukica Kankaraš 27

28 Predstavqeni nagra eni radovi na konkursu Kreativna nastava U^ENIK DOMINIRA, NASTAVNIK ASISTENT Pr vo pla si ra na Di ja na Miloševi}, dru go mje sto osvo ji la Mag da le na Ki li bar da, a tre }e Ma ri ja na i Vla di mir Po po vi} D ijana Miloševi}, nastavnica OŠ Narodni he roj Sa vo Ili} iz Dobrote (Kotor), predstavqa }e Cr nu Go ru na Fo ru - mu inovativnih nastavnika od 19. do 24. mar ta u Li sa bo - nu. To je za vri je di la po bje - dom na kon kur su za ino va - tivne ~asove i inovativan pri stup na sta vi kroz upo - tre bu in for ma ci o no-ko mu - nikacionih tehnologija, ko ji pod na zi vom Kre a tiv - na nastava tre }u godinu zaredom organizuju Majkrosoft Cr na Go ra i Za vod za školstvo. Wena priprema Sa druge strane katedre proglašena je najboqom u konkurenciji 31 rada koji su poslala 44 nastavnika. Po bjed ni~ ki rad za sni - vao se na stal noj in ter net ko mu ni ka ci ji u~e ni ka i na - stavnika OŠ Narodni heroj Sa vo Ili} to kom zim - skom raspusta, nakon ~ega su aci preuzeli nastavu. U pro mi je we nim ulo ga - ma, u virtuelnoj u~ionici i virtuelnoj zbornici, mogli smo da sagledamo potrebe u~enika, kao i wihovo vi ewe pro mje na u škol skom si - stemu. Ovo se pokazalo kao veliko osvje`ewe u nastavi i jo{ jed nom uka za lo da je neo p hod na do mi nant na ulo - ga u~enika u u~ionici, a da nastavnik bude svojevrsni asistent u procesu u~ewa isti ~e Dijana Milo {evi}. Ranko ^abrilo, menaxer za akademske programe u Majkrosoftu za Crnu Goru, naglašava da ta kompanija u sklopu svoje društvene odgovornosti, kroz program Partners in Learning (Partneri u u~ewu), mnogo ula`e u obrazovawe: Ciq nam je da u~e nik i stu dent bu du u cen tru obra - zov nog pro ce sa, da ih pri - pre mi mo za vri je me ko je do - la zi iako go to vo da ne zna - mo šta nas sve ~e ka kad je o razvoju informacionih teh no lo gi ja ri je~, ni ti ka - kva }e se za ni ma wa na tr`ištu tra `i ti kad oni završe školovawe. Kroz promociju dobrih primjera obrazovne prakse i saradwu nastavnika putem PRO MO CI JA DO BRIH PRI MJE RA: Ner min Haj darpa {i}, Ran ko ^a bri lo, Di ja na Mi lo {e vi}, Alek san dra Vešovi}-Iva no vi} i Ra do van Po po vi} interneta, stvaramo bogatu bazu uglednih nastavni~kih radova, dostupnu svima u obrazovnom sistemu Crne Go re. Ta ba za uve li ko se ko - risti u nastavnoj praksi, predstavqa va`an izbor kvalitetnih nastavnih materijala, i inspiracija je mnogim nastavnicima za inovacije na ~asu isti ~e Ner min Hajdarpaši}, ko - or di na tor Kre a tiv ne na - sta ve u Za vo du za {kol - stvo. Drugoplasirana je Magdalena Kilibarda iz Sredwe eko nom sko-ugo sti teq ske ško le u Nikši}u ( Microsoft Mathematics kroz primjere ), tre }e mje sto osvo - jili su supru`nici Marijana i Vladimir Popovi}, nastavnici OŠ Dušan Obradovi} ( Moje mjesto ). Radove je odabrala komisija u sastavu: Ner min Hajdarpaši} (predsjednik), Vesna Bulatovi}, Radovan Popovi} i Aleksandra Vešovi}-Ivano vi}, a na gra de }e bi ti uru ~e ne u ju nu. D. B. POVODOM 8. MARTA Sekcija `ena Sindikata prosvjete i Likovna škola sa Cetiwa DONACIJA ZA UDRU@EWE RAZVITAK ovodom 8. Marta, Sekcija `ena PSindikata prosvjete Crne Gore, u saradwi sa Sredwom likovnom školom na Cetiwu organizovala je humanitarnu akciju izlo`bu, odr`anu u Delta sitiju u Podgo rici na kojoj su u~enici izlo`ili svoje ra do ve. Sredstva od prodaje namijenili su Udru`ewu roditeqa djece sa smetwama u razvoju Razvitak sa Cetiwa. Radovi predstavqaju kreativne produkte vaspitno-obrazovnog rada crte`i, slike, mozaici, minijatrue u vitra` tehnici, ~estitke u grafici, nakit.. i namijeweni su svima onima koji vole i podr`ava - ju ova kav vid stva ra la štva. J. Vk. [ahovski turnir za djecu Kotor 2012 SR \AN FILIPOVI ] OSVOJIO ZLA TO Sr an Fi li po vi} pri ma po bjed ni~ ki pe har i zlat nu me da qu esti, tradicionalni turnir za di}, Andrija Nogulovi}, Nikola [ dje cu Ko tor 2012 odr `an je Mi ~eta, Filip Radanovi}, Andrijana ovoga puta u Zavodu za školovawe i rehabilitaciju lica sa poreme }ajima slu ha i go vo ra. Po red dje ce iz Crne Gore, na turniru redovno u~estvuju i šahisti iz Bile }e. Našu Devi} i Georgije Kurtinovi}. Sve ~ano su dodijeqene medaqe i pehari. Sr an Filipovi} je osvojio zlatnu medaqu (pehar, diploma i po klon). Na ko rak do osva ja wa me - školu predstavqali su u~enici daqe bili su Jelena Pejovi}, Dorotea sed mog i osmog raz re da ko ji šah iz - Qa mi} i \or e Voj vo di}. u ~avaju na ~asovima izborne nastave: Sr an Filipovi}, Jelena Pejovi}, Dorotea Qami}, \or e Vojvo- Novinarska sekcija O[ Ilija Ki {i}, Zelenika UKR [TE NE RI JE ^I BROJ 134 VO DO RAV NO: 1. Pi sac Bo `an stve ne ko me di je, 13. Ame ri~ ka glu mi ca, Bar - kin, 14. Ita li jan ski dr `av nik, Pje tro, 15. Svi le no plat no (turc.), 16. Vr sta ~e ti na ra, 17. Vr sta gra e vin skog ma te ri ja la, 19. Ru ska pje sni ki wa, Ah ma to va, 20. Ri je ka u Austri ji, 21. Is tok-ju go i stok (skr.), 22. Grad sko sa o bra }aj no pred u - ze }e (skr.), 24. Ozna ka za Gor wi Mi la no vac, 25. Por tu gal ski pi sac, no be lo - vac, 31. Neo p ho dan za ~in, 32. Dra gi ka men (turc.), 33. Grad ska upra va (skr.), 35. Ame ri~ ki astro nom, Kli vlend, 37. Di vqi ma ga rac, 38. Tre zor u ban ci, 40. Dio pu ške, 42. Vr sta ~e ti na ra, 43. Dio ko ri je na biq ke (mn.), 44. Do sto jan stvo, ugled, 46. Su sjed na slo va azbu ke, 47. Ri ba iz po ro di ce ša ra na, 48. Pa ra da, de - fi le, 49. Vr ši lac kra qev ske vla sti do pu no qet stva kra qa. US PRAV NO: 1. Pr vi na stup ne kog umjet ni ka, 2. Pro du `e tak, na sta vak (fr.), 3. Ho land ski sli kar, Art van der, 4. Ozna ka za Tu nis, 5. Vul kan u An di ma, 6. Ita - li jan ska glu mi ca, Ma sa ri, 7. Ma sti lo (engl.), 8. Asir sko-va vi lon ski spjev, 9. Je ste, 10. Vri je me od ko jeg se po ~i wu bro ja ti go di ne, 11. Ne ka daš wi ~lan Bitlsa, Star, 12. Vr sta }i li ma (turc.), 17. Ki ne ski film ski re di teq, Fej, 18. Ri je ka u Bu gar skoj, 21. Pre fiks sa zna ~e wem: jed na ko, isto, 23. Ostr vo u Ja dra nu, 26. Dr sko, nad me no, 27. Znak za uz bu nu, 28. Grad u Ru mu ni ji, 29. Va ro - ši ca u Cr noj Go ri, 30. ^u ve ni egi pat ski fa raon, 34. Uz bu e we, raz ja re nost, 36. He mij ski ele me nat, 39. Po let, us hi }e we, 41. Za kon o te le ko mu ni ka ci ja ma (skr.), 43. Štam biq, pe ~at, 45. Svo je ru~ no (skr.), 47. Ozna ka za Le sko vac. Ni ko la Mir ko vi} RJEŠE WE UKR ŠTE NIH RI JE ^I BROJ 133 VO DO RAV NO: Mul ti pli ka ci ja, azot, Ri ki, ovaj, ROC, ge ri la, ako, Kr, res, ovi, on, Ivan Tur ge wev, r, IB, iver, Ed, t, Auk, o`i qak, USA, skif, idem, Karl, ta nin, If, Nur mi, iz gled, pan dan. 63 LIST PROSVJETNIH, KULTURNIH I NAU^NIH RADNIKA CRNE GORE IZDAVA^: ZAVOD ZA UXBENIKE I NASTAVNA SREDSTVA PODGORICA ODGOVORNI UREDNIK: dr Goran Sekulovi} UREDNIK U LISTU: Jovanka Vukanovi}, SEKRETAR: Sowa Bo {kovi} TEH NI^ KI URED NIK: Rat ko Mu go {a Mu gi, KOREKTOR: Ratko P. Stojanovi}. ELEKTRONSKI PRELOM: Momir Mihajlovi} List izlazi dva puta mjese~no. Godi {wa pretplata 4,40 eura, polugodi {wa 2,20 eura Broj `iro ra ~una kod PB Podgorica: Veb-sajt: [tampa NJP POBJ EDA - sektor Grafi~ka djelatnost - Podgorica UREDNI [TVO I ADMINISTRACIJA: Ulica Bal{i}a br. 4. tel / fah: 020/ i 020/ Mob. 069/ I-mejl: prosvjetnirad@t-com.me Rukopi si se ne vra }a ju