integrimi europian dëshirë utopike apo realitet (futurist)? Botim i përmuajshëm i Qendrës Rajonale të Mjedisit (REC) - Shqipëri

Transcription

1 Botim i përmuajshëm i Qendrës Rajonale të Mjedisit (REC) - Shqipëri Nr. 120 Dimër integrimi europian dëshirë utopike apo realitet (futurist)? Skicim - REC Shqipëri 2 Shkurt- Dita Ndërkombëtare e Tokave të Lagura lexoni në faqen 5 Kostoja e rënduar e varësisë ndaj automjeteve lexoni në faqet 6-7 Konferenca e Balit Të gjithë së bashku të mbrojmë Planetin... lexoni në faqen18

2 Në këtë numër Numër 120 Dimër MJEDISI SOT është një botim periodik i Qendrës Rajonale të Mjedisit (REC) Zyra në Shqipëri Në këtë botim të përmuajshëm do të gjeni informacion për probleme mjedisore, lajme të përzgjedhura, opinione e komente për çështje të mjedisit nga vendi dhe rajoni, informacione për aktivitete për mjedisin nga vendi dhe bota etj. Versionin elektronik të kësaj reviste mund ta gjeni në faqet: dhe Për të marrë Mjedisi Sot, e përditshme elektronike, me postë elektronike apo revistën MJEDISI SOT (botim periodik), dërgoni emrin dhe adresën tuaj pranë REC Shqipëri, në adresat: Kutia Postare 127, Tiranë; Tel/Faks: (04) ; ose info@albania.rec.org EDITORIAL 3 Shqipëria në BE një e nesërme e sigurt NGA VENDI 4-5 Jo Petroliferës! TIRANA qyteti më i pastër i Shqipërisë? 2 Shkurt - Dita Ndërkombëtare e Tokave të Lagura NGA REC 8, Call for experts for organisational viability support Thirrje për aplikime për mbështetje për qëndrueshmërinë organizative për OShCM Fondi Special për Projekte Mjedisore me Nisma Vendore AKTUALITET 6-7, 9 Kostoja e varësisë ndaj automjeteve në Tiranë Rrënjët e (pa)zbuluara të rekordeve për çmimin e bukës PROFIL PROJEKTI 15 Asistencë në hartimin e legjislacionit mjedisor është një organizatë ndërkombëtare jopartizane, joavokate, jofitimprurëse me mision mbështetjen për zgjidhjen e problemeve mjedisore në Europën Qendrore e Lindore (EQL). Qendra e përmbush misionin e saj duke nxitur bashkëpunimin ndërmjet organizatave joqeveritare, qeverive, bizneseve dhe aktorëve të tjerë mjedisorë, si dhe duke mbështetur shkëmbimin e lirë të informacionit dhe pjesëmarrjen e publikut në vendimmarrjen mjedisore. REC është krijuar në 1990 nga Shtetet e Bashkuara, Komisioni Europian dhe Hungaria. Sot REC bazohet ligjërisht në Kartën e REC, nënshkruar nga 29 vende dhe Komisioni Europian dhe në një marrëveshje ndërkombëtare me qeverinë hungareze. REC ka zyrën qendrore në Szentendre, Hungari dhe zyrat e vendeve në secilin prej 17 vendeve përfituese, të cilat janë: Shqipëria, Bosnja-Hercegovina, Bullgaria, Kroacia, Republika Çeke, Estonia, Hungaria, Letonia, Lituania, RIJ e Maqedonisë, Polonia, Rumania, Serbia, Mali i Zi, Sllovakia, Sllovenia dhe Turqia. Donatorët më të fundit janë Komisioni Evropian dhe qeveritë e Shqipërisë, Austrisë, Belgjikës, Bosnje-Hercegovinës, Kanadasë, Kroacisë, Republikës Çeke, Danimarkës, Estonisë, Finlandës, Gjermanisë, Hungarisë, Italisë, Japonisë, Letonisë, Lituanisë, RIJ të Maqedonisë, Hollandës, Norvegjisë, Polonisë, Serbi-Malit të Zi, Sllovenisë, Suedisë, Zvicrës, Mbretërisë së Bashkuar dhe Shteteve të Bashkuara, si dhe organizata të tjera ndërqeveritare dhe institucione private. NGA BOTA Konferenca e Balit Të gjithë së bashku të mbrojmë Planetin kundër ngrohjes globale Japonia përgatit paketën për ndryshimet klimatike BE-ja pranon politikën e nxituar të biokarburanteve Liqeni në Antarktidë mund të ketë të dhëna për origjinën e jetës Fosilet e dinosaurit tregojnë sekretet e fshehura nga natyra për miliona vjet Një planet i ri në sistemin diellor TEMA E MUAJIT Mjedisi në analizë Mjedis i integruar Shqipëri e integruar Kanë kontribuar për këtë numër: Djana Bejko Dorina Pojani Fatma Haxhialiu Mihallaq Qirjo Alken Myftiu Indrit Kodra Genta Hoxha Eduart Cani Ky botim mbështetet financiarisht nga: Agjencia Spanjolle për Zhvillim dhe Bashkëpunim Ndërkombëtar Stafi Editorial Mihallaq Qirjo Alken Myftiu Genta Hoxha Eduart Cani Daniela Tola Opinionet e shprehura në shkrimet e kësaj reviste nuk paraqesin domosdoshmërisht opinionet e Qendrës Rajonale të Mjedisit (REC)

3 Nga Vendi Editorial Lugina e lumit Vjosë Shkurt Të mbyllen minierat, ndotja po na vret Foto: A. Myftiu/ REC Shqipëri Shqipëria në BE vetëm me më shumë përgjegjësi mjedisore! Shqipëria po hedh hapat e parë drejt familjes së madhe europiane. Me gjithë vështirësitë e hasura ajo duket e vendosur për të vazhduar. Viti që lamë pas ishte i ngjashëm me ata të mëparshmit: miratim ligjesh për mjedisin, diskutime të shumta në foltore politike e mediatike për përmirësimin e mjedisit dhe arritjen e standardeve, por edhe më shumë mbetje që t i kap syri ngado, më shumë ajër i ndotur nëpër qytete, më pak pyje, edhe si pasojë e zjarreve, më shumë zona të mbrojtura, por që ruhen vetëm në letër. Por ajo që është më e rëndësishme për vitin që kaloi: mjedisi përsëri është dëmtuar, si pasojë e trysnisë së njerëzve dhe mosveprimit të tyre. Ajo që shpresohet të arrihet në 2008 është e vështirë por jo e pamundur. Projekt ligjet që janë parashikuar të hartohen në fusha të ndryshme përfshirë dhe atë mjedisore synojnë arritjen e standardeve europiane. Objektivat e ndryshme që qeveria shqiptare ka përcaktuar flasin qartë për vendosmërinë e Shqipërisë për të qenë sa më shpejt pranë Bashkimit Europian. Kjo është një punë e përbashkët, ku gjithsecili ka pjesën e tij. Dhe që ky zinxhir të rezultojë i suksesshëm, secili duhet të kryejë saktësisht e cilësisht punën e tij, pa u fshehur pas përgjegjësisë kolektive, por të ketë ndërgjegje të plotë mbi rëndësinë e pjesës që i takon. Të gjithë e duam Shqipërinë të integruar, pa korrupsion, me shërbime cilësore në arsim e shëndet dhe me një sistem gjyqësor që dënon Vërtet e jo sa për sy e faqe. Të gjithë duam një Shqipëri me mjedise të gjelbra, me ajër të pastër, pa mbeturina, me det jo të ndotur, me urbanistikë të rregulluar, me lulishte dhe pemë pafund! Duam, duam, duam.dhe vetëm presim, presim: ne nga Qeveria dhe kjo e fundit nga Ndërkombëtarët dhe gjithçka mbetet pezull. Dhe padashur kemi harruar rolin tonë në gjithë këtë. Për shkak të dëshirave pa fund kemi harruar ta pyesim veten: Po unë ç mund të bëj? Si mund të kontribuoj unë? Përgjigja është e lehtë: mjafton të denoncojmë korrupsionin, të ngremë zërin kundër padrejtësive, të ruajmë mjediset e gjelbra. Të mos ndotim mjedisin, të edukojmë fëmijët me dashurinë për mjedisin dhe bashkë me ta të krijojmë mjedise të reja të gjelbra në mjediset ku jetojmë. Kaq mjafton që dëshirat tona mos të mbeten vetëm një vizion futuristik. Ndoshta integrimi së pari duhet të fillojë nga ndërgjegjësimi. Ndërgjegjësimi i vetes tonë se vetëm ne mund ta çojmë Shqipërinë në Europë. Po të mos presim nga të tjerët dhe të bëjmë të gjithë pjesën tonë, atëherë Shqipëria në BE nuk do jetë me një ëndërr e largët, por një e nesërme e sigurt! Banorët e dy fshatrave Munelle dhe Lakrosh, në peticionin dërguar nënprefekturës së Pukës, kërkojnë mbylljen e dy minierave që gjenden në këto dy fshatra dhe që po dëmtojnë rëndë jetën e tyre. Këto miniera janë ngritur në kohën e regjimit komunist, por u mbyllën pasi nuk u gjet treg për shitjen e mineraleve. Disa vite më parë u rihapën nga një firmë turke dhe problemet rifilluan. Uji i ndotur nuk përdoret për konsum. Dhe përdorimi i tij për ujitje po sjell probleme në bujqësi, pasi rendimenti është shumë i ulët për shkak të ndotjes së madhe. Banorët janë akoma në pritje për zgjidhjen e çështjes. Pogradec, shkelet ligji për gjuetinë e koranit Megjithëse në këtë periudhë është e ndaluar të gjuhet korani dhe belushka pasi kanë kohën shumimit, peshkatarët e Pogradecit nuk e kanë ndaluar aktivitetin e tyre edhe pse ekzistojnë masa të rrepta ligjore deri në heqje liçence, kjo duket se si ka trembur ata aspak. Autoritetet që duhet të ruajnë brigjet e liqenit shprehen se nuk kanë mjete dhe karburante, ndaj abuzuesit kanë gjetur shteg të lirë. Por me gjithë vështirësitë e hasura, janë kapur 45 raste abuzive dhe së shpejti do të mblidhet komisioni SH.K.A i peshkimit dhe do të marrë vendim për këto raste të konstatuara me peshkatarët që kanë shkelur ligjin e peshkimit, i cili parashikon sekuestro, gjoba dhe heqje liçence sipas rasteve. Kukës, Bashkia aksion pë mbjelljen e pemëve Bashkia e Kukësit ka ndërmarrë zbatimin e një projekti madhor, i cili synon ri-gjelbërimin e sipërfaqeve të dëmtuara vitet e fundit. Vetëm për muajin janar janë mbjellë në pjesë të ndryshme të qytetit dhe në oborret e kopshteve dhe çerdheve 1500 pemë dekorative. Në aksionin për mbjelljen e pemëve janë përfshirë jo vetëm punonjësit e sektorit të gjelbërimit në bashki, por nxënës dhe studentë të fakultetit Ekonomik. Sipas kreut të bashkisë, Hasan Halili, investimi është i bashkisë dhe në fund të vitit numri do të jetë 3 mijë pemë. Shkurt Mjedisi SOT 120 Dimër

4 Nga Vendi Jo Petroliferës! Ngjarja që vijon të zërë faqet e para të gazetave dhe një pjesë të mirë të debateve televizive, por dhe ato të përditshme është ndërtimi i Petroliferës në Gjirin e Vlorës. Mijëra qytetarë kanë dalë në protestë masive. Mesazhi i kësaj proteste dhe i një sëre të tjerash para saj ka qene i qartë: JO Petroliferës në Vlorë! Në kuadër të mbrojtjes së mjedisit, kësaj proteste i janë bashkangjitur dhe specialistë të fushës së mjedisit si Sazan Guri, etj., ose publicistët e mirënjohur Fatos Lubonja, Mustafa Nano, Andrea Stefani, Ardian Klosi, të cilët janë shprehur njëzëri kundër këtij projekti, që do ishte një rrezik i paparashikueshëm jo vetëm për Gjirin e Vlorës, por edhe për banorët e vendit në rast dëmtimi ose pakujdesie. Ata janë shprehur se dëmet do të ishin të pallogaritshme. Dhe në kuadër të kësaj çështje, Rezart Aliaj, kryetar i Aleancës për Mbrojtjen e Gjirit të Vlorës ka folur për referendum. Qytetarët e Vlorës duhet të vendosin vetë. Atyre iu takon e drejta për të marrë një vendim kaq të rëndësishëm. Kësaj proteste i janë shtuar dhe tre emra profesorësh kroatë Adam Benovic, Davor Zusic, si dhe specialisti i njohur për mjedisin Vieran Pirsic. Ata janë bashkuar me protestuesit dhe shprehen të shqetësuar për fundin e kësaj historie. Gjatë protestave janë mbjellë pemë në vendndërtimin e Petroliferës, ku mjedisi i bukur i gjelbër ka marrë ngjyrën e trishtë gri të çimentos. Protestuesit ngulin këmbë për vetëvendosje dhe deri tani punimet janë pezulluar. TIRANA qyteti më i pastër i Shqipërisë? Ëndërr utopike apo një e ardhme e afërt? Plani i qendrës së qytetit të Tiranës Një nga shqetësimet kryesore të kryeqytetasve edhe në këtë fillimviti mbetet mjedisi. Mbeturina të shumta në kosha dhe jashtë tyre, ajër i rënduar nga shkarkimet e mjeteve motorike, që zotërojnë rrugët e qytetit, rrugë në rikosntruksion që shoqërohen me pluhur e baltë, por dhe me trafik të mbingarkuar, që u shton stresin qytetarëve. Dhe përkundrejt gjithë këtyre shumë pak gjelbërim e lule. Fillimi i 2008-ës nuk ishte shumë premtues për qytetarët: 2008 solli me vete dhe male plehrash të hedhura në çdo vend të mundshëm. Pas një muaji duket se gjendja kritike ka kaluar. Por situata mjedisore (edhe e mbeturinave urbane) mbetet përsëri shqetësim. Megjithatë, problemi nuk është zgjidhur përfundimisht. Qytetarët përballen me shfajësime e diskutime politike për cilësinë e jetës së tyre në qytetin ku jetojnë. Si gjithmonë faji mbetet jetim dhe gjuhet lart e poshtë mes palëve me shpresën për të ngecur diku. Por në vend që të luhet me top a nuk do ish më mirë që qeveria, bashkia, të bashkërendojnë punën e tyre që kryeqyteti të rikthehet në një mjedis të jetueshëm dhe jo si një kërcënim serioz për jetën e gjithsecilit prej nesh? Kryetari Bashkisë i drejtohet qytetarëve të tij për një Tiranë model, ashtu siç i ka hije një kryeqyteti europian. Dhe në arritjen e këtij qëllimi ai s mund të jetë i vetëm, ndaj kërkon ndihmën e të gjithëve. Të qytetarëve në rradhë të parë. Këta duhet të kujdesen për mjedisin, në mjaft aspekte të jetës së tyre individuale dhe në komunitet. Por dhe të ngrenë zërin kur ata që kanë për detyrë të merren me problemet e tyre nuk e bëjnë, por përpiqen t ia ngecin përgjegjësinë kujt të munden. Ajo që pritet të realizohet brenda tre viteve të ardhshme është ëndrra e bukur e Tiranës si qyteti më i pastër i vendit. Dhe duhet që jo vetëm të shpresojmë, por dhe të përpiqemi e të japim ç ka mundemi që e gjithë kjo mos të mbetet një ëndërr e bukur, por të jetë një e ardhme e afërt. Mjedisi SOT 120 Dimër

5 Aktivitete REC 2 Shkurt Dita Ndërkombëtare e Tokave të Lagura Djana Bejko, Qendra Rajonale e Mjedisit (REC) - Shqipëri Zyra Shkodër Në kuadër të 2 Shkurtit, Dita Ndërkombëtare e Tokave të Lagura, dhe të projektit Forcimi i Marrëdhënieve Institucionale për Menaxhimin e Burimeve Natyrore të Liqenit të Shkodrës, Qendra Rajonale e Mjedisit organizoi një sërë aktivitetesh në rajonin e Shkodrës. Sipari i aktiviteteve u hap me konferencën me temë Forumi Ndërkufitar i Liqenit të Shkodrës. Kjo konferencë mblodhi autoritete të larta qendrore dhe lokale të dy vendeve Shqipëri, Mali i Zi, përfaqësues të institucioneve menaxhuese, akademike dhe përfaqësues të shoqërisë civile me qëllim promovimin e organizatës Forumi Ndërkufitar Liqeni i Shkodrës. Anëtarët e Forumit të palës shqiptare nënshkruan marrëveshjen e bashkëpunimit me anëtarët e Forumit të pjesës së Malit të Zi, nëpërmjet së cilës palët ranë dakord për të kontribuar për: Menaxhimin e integruar të burimeve natyrore ndërkufitare; Mbrojtjen e biodiversitetit me theks kryesor për mbrojtjen e tokave të lagura dhe habitateve ekzistuese në rajonin e Liqenit të Shkodrës; Përcaktimin/emërtimin e zonave të mbrojtura, promovimin dhe menaxhimin e tyre në përputhje me standardet dhe konventat ndërkombëtare; Nxitjen dhe zhvillimin e eko-turizmit në mënyrë të qëndrueshme si mekanizëm i rritjes së të ardhurave për popullsinë lokale; Nxitjen dhe zhvillimin e qëndrueshëm të turizmit përmes promovimit dhe mbrojtjes së potencialeve dhe monumenteve natyrore dhe kulturore, vlerave natyrore, kulturore, historike si thesarë të rajonit; Hartimin e planeve në përputhje me politikat mjedisore të zhvillimit të basenit ujëmbledhës për Liqenin e Shkodrës; Menaxhimin dhe përdorimin e tokës si dhe planifikimin fizik/urban Ndërgjegjësimin dhe edukimin e komunitetit për ruajtjen dhe përdorimin e zgjuar të burimeve natyrore të rajonit dhe veçanërisht atyre ndërkufitarë Shqipëri Mali i Zi. Në kuadër dhe të programit Iniciativa Lokale për Zhvillimin e Eko- Turizmit në Rajonin Liqeni i Shkodrës, Qendra Rajonale e Mjedisit organizoi panairin ndërkufitar Shqipëri Mali i Zi me temë: Zhvillimi i Qëndrueshëm i Prodhimeve Artizanale si Potenciale të Zhvillimit të Eko-Turizmit në Rajonin Liqeni i Shkodrës. Në këtë panair prodhuesit nga Shqipëria dhe Mali i Zi prezantuan, në dy ditë, për grupet e ndryshme të interesit prodhimet e tyre artizanale dhe ato të agrobiznesit, potenciale të fuqishme për zhvillimin e qëndrueshëm të ekoturizmit, si dhe për rritjen e të ardhurave ekonomike dhe një mundësi për shfrytëzimin e qëndrueshëm të burimeve natyrore të përbashkëta. Pamje nga panairi Pamje nga konferenca Nënshkrimi i marrëveshjes për Forumin e Liqenit të Shkodrës Mjedisi SOT 120 Dimër

6 Aktualitet Automjetet mbizotërojnë në rrugët e Tiranës Foto REC Shqipëri Kostoja e rënduar e varësisë ndaj automjeteve nga Dorina Pojani Kandidate për doktoraturë në Urbanistikë - Fakulteti i Inxhinierisë së Ndërtimit Automania është adiksioni i ri i popullsisë shqiptare, ironikisht i importuar pikërisht në kohën kur në perëndim po merren masa për kufizimin e qarkullimit të automjeteve private. Në Tiranë, zotërimi dhe përdorimi i automjeteve private është kthyer në faktor përcaktues të statusit në shoqëri. Në këtë situatë, shpesh presupozohet se transporti i pamotorizuar (ecja më këmbë dhe me biçikletë) është një mjet i zgjedhur nga halli, dhe vetëm nga të skamurit. Më pak se gjysma e familjeve zotërojnë makinë, dhe vetëm një pjesë e këtyre i përdorin rregullisht. Sipas sondazheve të kryera nga Universiteti Politeknik, 60% e banorëve të Tiranës do të donin të kishte zona ekskluzivisht këmbësore në qytet. Ndërkohë, motorizimi është një fenomen pothuaj aq vdekjeprurës sa varfëria dhe krimi, probleme në të cilat përqëndrohet më tepër politika. Gjithashtu, varësia ndaj automjeteve ka edhe një sërë kostosh të tjera mjedisore, ekonomike, shëndetësore dhe shoqërore. Humbja e jetës dhe vuajtja fizike e morale e shkaktuar nga aksidentet automobilistike është një problem me përmasa serioze në shumë qytete të botës, sidomos në qytetet në zhvillim si Tirana ku është tipike papërgjegjshmëria në drejtimin e automjeteve. Policia Rrugore vlerëson se çdo ditë në Tiranë qarkullojnë nga deri në automjete. Numri i aksidenteve po vjen në rritje dhe është mëse dyfishuar që prej vitit Të dhënat nga Ministria e Shëndetësisë tregojnë se shumica e aksidenteve automobilistike shkaktohen nga shoferë të rinj nga 18 deri në 30 vjeç. nga Organizata Botërore e Shëndetit, jetëgjatësia e banorëve të Tiranës do të ulet nga 1,5 deri në 2 vjet si pasojë e ndotjes së ajrit. Studime nga Instituti i Shëndetit Publik në Tiranë tregojnë se sëmundjet e mushkërive ndër të rinjtë në Tiranë janë dyfishuar që prej vitit Tymi dhe pluhuri që shkaktojnë automjetet dëmton edhe fasadat e godinave, veç shëndetit të banorëve. Për më tepër, sot Tirana ka një ndër nivelet më të larta të zhurmës në Evropë. Sipas studimeve nga Instituti i Shëndetit Publik, niveli i zhurmës shkon deri në 74 db gjatë ditës dhe gjatë natës, shumë më shumë nga norma e lejuar. Zona e Bllokut është më e zhurmshmja në mbrëmje, ndërsa gjatë ditës shquhen kryqëzimi i Zogut të Zi dhe Rruga e Elbasanit. NDOTJA E AJRIT DHE NDOTJA AKUSTIKE Ndotja është problem madhor në Tiranë. Të dhënat nga INSTAT tregojnë se, në Tiranë, përqëndrimi i shumicës së substancave ndotëse në ajër i tejkalon disa herë jo vetëm normat e BE-së, por edhe ato shqiptare. Transporti automobilistik është fajtori kryesor për këtë situatë. Sipas raportit të vitit 2006, PASOJAT SHËNDETSORE Ecja në këmbë është një formë e mirë aktiviteti fizik që mund të mënjanojë efektet negative të peshës së tepërt dhe obezitetit. Këto sëmundje Mjedisi SOT 120 Dimër

7 Aktualitet shkaktohen, ndër të tjera, si pasojë e një jetese sedentare, ku të gjitha lëvizjet kryhen me makinë. Mbipesha dhe obeziteti shtojnë rrezikun e diabetit, sëmundjeve të zemrës, dhe disa tipeve të kancerit. Sipas Organizatës Botërore të Shëndetit, pothuaj 60% e të rriturve dhe një e treta e fëmijëve në Europë janë mbi peshë. Këto shifra janë rritur dhjetë herë që prej vitit 1970 duke kushtuar 1% të PBB-së në disa vende europiane. Të dhënat për Shqipërinë janë paradoksale. Ndërkohë që një e treta e shqiptarëve ende vuanin nga mosushqyerja në vitin 2003, mjekët po vërejnë një rritje në numrin e personave mbi peshë mes klasës së mesme e të lartë shqiptare që përdor gjithnjë e më shumë automjetet private për lëvizje në qytet. Diabeti i tipit 2; ndryshe nga diabeti i tipit 1, është rezultat i drejtpërdrejtë i peshës së tepërt. Ecja në këmbë është pozitive edhe për shëndetin mendor të njeriut, pasi ofron shumë mundësi për ndërveprim shoqëror, komunikim, dhe për soditje të njerëzve dhe aktivtiteteve përreth, ndërsa drejtimi i automjeteve është në vetvete një aktivitet stresues. MUNDËSI TË BARABARTA Disa grupe, si gratë, të moshuarit, fëmijët dhe personat me aftësi të kufizuara, janë më vulnerabël se të tjerët ndaj trafikut automobilistik. Një pjesë e mirë e udhëtimeve të grave në qytet kryhet për të përmbushur detyrime familjare si pazari dhe shoqërimi i fëmijve në shkollë e kopsht. Kjo do të thotë se grave shpesh u duhet të shtyjnë karroca ose të ngrenë pesha ndërsa ecin më këmbë. Për këtë arsye, pengesa si makinat e parkuara në trotuare, makinat që ecin me shpejtësi, dhe kryqëzimet e rrezikshme, hasen ose perceptohen më shumë nga gratë se nga burrat. Në Tiranë jetojnë mbi 63 mijë fëmijë nën 14 vjeç. Fëmijët janë veçanërisht të ekspozuar ndaj aksidenteve automobilistike sepse ata sillen në mënyrë të paparashikueshme, nuk i kuptojnë rregullat e trafikut. Për më tepër, në Tiranë jetojnë mbi 4600 persona me aftësi të kufizuara dhe ka mbi pensionistë. Sipas INSTAT, të moshuarit e Tiranës jetojnë kryesisht në lagjet e qendrës, ku dhe trafiku është më i lartë. Sipas Ministrisë së Punës, Çështjeve Sociale dhe Mundësive të Barabarta, infrastruktura rrugore është arsyeja kryesore që pengon pjesëmarrjen e personave me aftësi të kufizuara në jetën e përditshme. POLITIKA DHE KËMBËSORËT Varësia ndaj automjeteve dhe neglizhenca ndaj këmbësorëve ndikojnë në jetën e shumë banorëve, sidomos atyre më të prekshëm. Për këtë arsye, shumë autorë ndërkombëtarë të urbanistikës shprehen se mënyra se si një shoqëri trajton këmbësorët përkundrejt automjeteve është një indeks i shkallës së civilizimit të saj. Por në Tiranë ndodh që autoritetet u japin përparësi automjeteve dhe jo këmbësorëve. Arsyet pse ndodh kështu janë kryesisht politike dhe jo teknike. Grupimet e interesuara për transportin e motorizuar janë të pasura dhe të fuqishme. Këmbësori i varfër shpesh trajtohet si një pengesë për qarkullimin e trafikut. Strategjitë e propozuara në nivel legjislativ për zbutjen e problemeve të transportit konsistojnë kryesisht në kontrolle teknike ndaj trafikut dhe automjeteve dhe jo në eleminimin e automjeteve nga disa zona të dendura të qytetit. Por hapësirat më të mira urbane nuk janë ato të mbytyra anë e kënd me makina, qofshin këto luksoze. Hapësirat më të mira urbane janë ato që ndihmojnë në ndërtimin e komunitetit, ato ku kanë vend të gjithë, ato ku mund të shohësh e të takosh njerëz, dhe ato ku njeriu ndihet komod dhe i sigurt. Shkarkimet nga automjetet janë një tjetër shqetësim për këmbësorët në Tiranë Foto REC Shqipëri Mjedisi SOT 120 Dimër

8 Tema e Muajit Thirrje për aplikime për mbështetje për qëndrueshmërinë organizative për OShCM Qendra Rajonale e Mjedisit për Europën Qendrore e Lindore (REC), me mbështetjen e Agjencisë Suedeze për Zhvillim dhe Bashkëpunim Ndërkombëtar (Sida), shpall fillimin e komponentes për Qëndrueshmërinë Organizative, në kuadër të Programit SECTOR, për mbështetjen Organizatat e Shoqërisë Civile për Mjedisin në Europën Juglindore (EJL). Afati i Aplikimit është data 22 shkurt Thirrjen e plotë të Aplikimeve mund ta gjeni në adresën: Personi i kontaktit në REC Shqipëri: Alken Myftiu Zyra e REC Shqipëri alken@albania.rec.org / rec@albania.rec.org Tel: (04) Më shumë informacion për Mbështetjen për Qëndrueshmërinë Organizative mund të gjendet duke kontaktuar (në gjuhën angleze): Adriana Craciun REC - Zyra Qendrore, Szentendre Adriana@rec.org Tel: Call for experts for organisational viability support Background The Regional Environmental Center for Central and Eastern Europe (REC), with the support of the Swedish International Development Cooperation Agency (Sida), hereby announces a call for experts who will assist the REC in the organisational viability support work within the SECTOR Programme. Application deadline February 22, 2008 to REC Albania. The full text of Call for Applications you can find at REC Albania website: Contact person: Mr. Alken Myftiu REC Albania Rr. Ismail Qemali, No. 27, PO Box 127, Tirana grants@albania.rec.org Tel/fax: (04) More information on the REC s organisational viability support can be obtained (in English) from: Adriana Craciun REC Zyra Qendore, Szentendre Adriana@rec.org Tel: (36-26) Mjedisi SOT 120 Dimër

9 Mot i keq nga thatësirat tek përmbytjet - ka përgënjeshtruar parashikimet për të korrat Moti i keq në disa shtete të Europës ka ulur prodhimin e drithrave; Thatësira është shkaktare e rënies së prodhimit të drithrave në Kanada; Si pasojë e temperaturave të larta të pranverës së shkuar pritet të bjerë prodhimi i sivjetshëm i drithrave në Australi; Të korrat në zonën europiane të Detit të Zi, u shkatërruan nga moti i keq; Përmbytjet dhe thatësira në Kinë kanë dëmtuar prodhimin vendas të drithrave Studim Rrënjët e (pa)zbuluara të rekordeve për çmimin e bukës Konsumi i përditshëm - sa afër dhe larg ndikimit global edhe të klimës nga Mihallaq Qirjo, REC Shqipëri Jeta e shqiptarit të zakonshëm, ecën pa progres mes tehut të abuzimit prej biznesmenëve të miellit dhe bukës, karburanteve për makinat dhe vajit të gatimit dhe pafuqisë së shtetit për të ndërhyrë me mekanizma lehtësues ekonomikë. Diskutimi i gjerë publik dhe i pasqyruar gjerësisht në media mbi rekordet e çmimeve jo vetëm për bukën e përditshme, ka nxjerrë edhe një herë mbi ujë shumë prej arsyeve përse një vend i vogël si Shqipëria të ndjejë kaq fuqishëm edhe luhatjet më të vogla të tregut botëror. Nesti, një fermer me disa dhjetra dynymë tokë pjellore në Polenë të Korçës, tregon (sinqerisht) që nuk i leverdis të mbjellë dhe prodhojë më shumë grurë me çmimin që ofron tregu. Më del më mirë nëse ushqej bagëtinë me të. Toka bujqësore e pakët, e papunuar dhe e keqmbajtur, përdoret sipas trysnisë së mekanizmave të tregut të lirë, të cilët jo domosdoshmërisht orientohen drejt një standardi më të mirë për popullatën dhe aq më pak drejt elementeve qoftë fillestare të mbrojtjes së mjedisit. Por pa u futur në analizën shqiptare të faktorëve të shumtë që ndikojnë mbi rritjen e papërballueshme të çmimeve, le të shohim një faktor tjetër që duket se na bën edhe më vulnerabël. Në nivel global, agjencitë e ndryshme të informacionit dhanë lajmin mbi rritjen rekord të çmimit të grurit në bursat ndërkombëtare. Nga analizat e bëra një prej arsyeve është moti jo i favorshëm në Kanada dhe pjesë të caktuara të Europës. Sipas burimeve zyrtare të SHBA, prodhimi i grurit vitin e shkuar ka qenë në nivelin më të ulët të 26 viteve të fundit. Si rezultat i thatësirës së zgjatur, prodhimi kanadez do të bjerë me 1/5 sasisë së përgjithshme. Australia, vendi i 3-të më i madh eksportues i grurit, kryesisht në tregjet aziatike dhe Amerikës së Jugut, ka paralajmëruar rënien e prodhimit gjatë 2008 si rezultat i temperaturave më të larta se mesatarja. Këto ditë edhe Kina ka raportuar rënien e prodhimit me 10% për shkak të përmbytjeve dhe thatësirës në zona të ndryshme të saj. Ndërkohë, zëdhënësi i Programit Botëror të Ushqimit ka thënë se vendet do të përballen me mungesën e ushqimit si shkak i katastrofave natyrore. Çmimi për ton i grurit të importuar prej bizneseve, sigurisht, ka ndjekur ritmin 200% të rritjes së çmimit në tregun botëror dhe i është nënshtruar të njëjtit presion sikundërse është rritja trefish e taksës së eksportit për drithërat prej Rusisë apo dyfish prej Kinës. Për ne shqiptarët, prodhimi i pakët vendas dhe ndikimet e shumta globale, ndërmjet tyre edhe i faktorëve mjedisorë në zvogëlimin e prodhimit botëror të ushqimeve, përbën një risk të drejtpërdrejtë për rritjen e shkallës së varfërisë. Në këtë përballje të ruajtjes së standardit tonë të jetesës, cili është roli i shtetit? Është e qartë se deklarata për promovimin e ekonomisë së tregut të liberalizuar të bukës, nuk ka mjaftuar për të shpjeguar rolin dhe përgjegjësinë e tij. Ndoshta, aq më pak shpresë ka në uljen e çmimit vetëm prej masave afatshkrutra, si heqja e TVSh për grurin, etj. Mjedisi SOT 120 Dimër

10 Drejt BE-së......me pishtar të ndezur Rafineria e Naftës në Ballsh Foto REC Shqipëri/E.Cani Mjedisi SOT 120 Dimër

11 Tema e Muajit Mjedisi në analizë Raport i progresit për Marrëveshjen e Stabilizim-Asocimit ( ) nga Fatma Haxhialiu, Alken Myftiu Në më shumë se një vit e gjysmë nga nënshkrimi i Marrëveshjes së Stabilizim-Asocimit (MSA) ndërmjet Shqipë-risë dhe BE, në Qershor 2006, janë shënuar disa përparime në një numër çështjesh që kanë të bëjnë me sistemin politik, funksionimin e demokracisë dhe ekonomisë së tregut, apo me plotësimin e standardeve europiane në një sërë sektorësh të zhvillimit të vendit, ndërmjet të cilëve dhe ai i mjedisit. Detyrimet e Shqipërisë rrjedhin nga një sërë dokumentesh, ndërmjet të cilëve më të rëndësishmet janë MSA, Partneriteti Europian dhe Plani Kombëtar për Stabilizim-Asocimin. Realizimi i këtyre detyrimeve monitorohet në vijimësi nga mekanizma të ndryshëm shqiptarë e europianë Një nga dokumentet të rëndësishme të këtij monitorimi është Raporti i Progresit për Shqipërinë, i përgatitur nga Komisioni Europian. Ky është një raport periodik që përshkruan shkurtimisht marrëdhëniet ndërmjet Shqipërisë dhe BE, analizon gjendjen në bazë të kritereve politike dhe ekonomik për anëtarësim, si dhe shqyrton kapacitetet e Shqipërisë për plotësimin e standardeve europiane, që do të thotë përafrimi gradual i kuadrit ligjor dhe politikave në Shqipëri me atë europian, sipas kërkesave të MSA dhe përparësive të Partneritetit Europian. Raporti më i fundit i Progresit mbulon periudhën tetor 2006 tetor Rrjeti i Shoqërisë së Hapur në Shqipëri (NOSA) ka ndërmarrë një nismë për monitorimin e procesit të përmbushjes së angazhimeve të ndërmarra nga Shqipëria në kuadrin e procesit të Stabilizim Asocimit. Raporti i përgatitur në kuadër të kësaj nisme mbulon periudhën qershor shtator Pamje nga Kolonja Këto raporte japin një panoramë të gjerë të procesit, ku përparimi i shënuar është i ndryshëm për fusha të ndryshme. Megjithëse ky proces gëzon një mbështetje të gjerë në shoqëri, përsëri vihet re një hendek ndërmjet institucioneve përgjegjëse për procesin dhe strukturave të tjera që mund të përfshihen dhe ndihmojnë në realizimin e tij. Mangësitë dhe niveli jo i kënaqshëm i ritmeve të këtij procesi nxjerrin në pah nevojën e hartimit dhe përpunimit të strategjive e politikave me një pjesëmarrje të gjerë të grupeve të interesit dhe të shoqërisë civile, të cilët janë burime mjaft të mira për plotësimin e kapaciteteve të munguara të institucioneve të qeverisë, por dhe subjekte që do të zbatojnë kuadrin ligjor dhe politikat e parashikuara nga procesi i stabilizim asocimit. Bashkëveprimi dhe bashkërendimi i aktiviteteve ndërmjet institucioneve të qeverisjes në të gjitha nivelet e saj, sidomos ndërmjet institucioneve qendrore e atyre vendore është një kusht i nevojshëm që nismat dhe proceset të mos mbeten të shkëputura në nivele të ndryshme. Këto probleme të përgjithshme, që vihen re në procesin e stabilizimasocimit, janë të prekshme dhe në sektorin e mjedisit. Në Raportin e Progresit për Shqipërinë, progresi në këtë sektor rezulton i pakët e i kufizuar, pothuaj në të gjithë aspektet e tij. Megjithëse vlerësohet progresi i realizuar në përafrimin e kuadrit ligjor mjedisor me standardet e BEsë, vihet në dukje një tendencë për të përqendruar përpjekjet në hartimin dhe miratimin e ligjeve të reja, duke rezultuar në faktin se kuadri ligjor, tashmë i përafruar, ka tregues të ulët të zbatueshmërisë së tij. Duket sikur i kushtohet më shumë rëndësi plotësimit të kërkesave të MSA-së dhe lihet disi mënjanë përpjekjet për progres brenda vendit, zbatimin e kuadrit ligjor në praktikë dhe arritjen realisht të standardeve. Gjithashtu përpjekje të vazhdueshme dhe të shtuara duhen për ratifikimin dhe sidomos zbatimin e konventave ndërkombëtare. Në lidhje me kapacitetet administrative, mbetet ende për t u përmirësuar hartimi i politikave mjedisore e sektoriale dhe veçanërisht zbatimi i tyre, sidomos në fushat që janë në përgjegjësinë e Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave. Mbetet për t u realizuar përcaktimi i përgjegjësieve e detyrimeve të strukturave të tjera që janë përgjegjëse për mbrojtjen e mjedisit, si dhe duhet të përmirësohet bashkëpunimi ndërmjet Ministrisë së Mjedisit, ministrive të tjera dhe institucioneve të qeverisjes vendore. Foto REC Shqipëri/E.Cani Mjedisi SOT 120 Dimër

12 Tema e Muajit Disa nga përfundimet për Progresin e Shqipërisë Për legjislacionin horizontal raportohet një progres i lehtë. Pjesa e parë e metodologjisë së VNM dhe VSM është miratuar. Disa dispozita të Konventave të Espoo-s dhe Aarhus-it janë transpozuar në ligjin për Mbrojtjen Ndërkufitare të Mjedisit. Është përmirësuar zbatimi i detyrimeve që rrjedhin nga Konventa e Aarhusit. Megjithëse Shqipëria ka ratifikuar Protokollin e Kiotos në 2005, nuk ka ndonjë progres të dukshëm në këtë fushë. Ligji bazë i mjedisit nuk është amenduar ende, ndërkohë që dhe zbatimi i kuadrit ligjor për VNM ka nevojë që të përmirësohet. Cilësia e ajrit në zonat urbane është përmirësuar disi, si pasojë e uljes së shkarkimeve nga mjetet e transportit dhe nga disa ndërmarrje të mëdha në zonën e Elbasanit. Këshilli i Ministrave ka miratuar një vendim për cilësinë e karburanteve, duke marrë në konsideratë standardet e BE-së. Janë siguruar dy stacione monitorimi shtesë dhe disa pajisje të tjera. Këto ndihmojnë në përmirësimin e rrjetit të monitorimit dhe grumbullimin e të dhënave të sakta për ndotjen e ajrit. Sidoqoftë, ka ende nevojë për përpjekje në këtë fushë që, për Shqipërinë, është në fillimet e saj. Menaxhimi i mbetjeve ka njohur pak progres. Janë miratuar rregullore për zbatimin e ligjit për mbetjet e rrezikshme. Kanë filluar punime për rehabilitimin e venddepozitimit të Sharrës dhe për impiantin e trajtimit të ujërave në Rafinerinë e Naftës në Ballsh. Pikat e nxehta ekzistojnë ende, me gjithë përpjekjet për studimin e tyre dhe projektet rehabilituese. Një inventar i kujdesshëm, shoqëruar me vlerësimin e ndikimit në mjedis, është i nevojshëm përpara se të ndërmerret çdo ndërhyrje e re. Nuk ka ende një strategji të saktë për depozitimin e mbetjeve urbane, ndërkohë që vijon hedhja dhe djegia e pakontrolluar duke shkaktuar probleme mjedisore dhe shëndetësore. Sidoqoftë, përgatitjet në fushën e menaxhimit të mbetjeve nuk janë të mjaftueshme. Në fushën e ndotjes industriale dhe menaxhimit të riskut nuk ka zhvillime për t u raportuar. Progres i pakët është shënuar dhe në fushën e cilësisë së ujërave. Pavarësisht përpjekjeve në këtë fushë, synimet e Strategjisë për Sektorin e Furnizimit me Ujë dhe Trajtimin e Ujërave nuk janë përmbushur. Furnizimi me ujë dhe shkarkimi i ujërave të përdorura mbetet ende problematik, sidomos në zonat bregdetare. Ka ende ndotje të konsiderueshme të ujërave nga aktivitetet industriale, veçanërisht nga nxjerrja e naftës. Sistemet e furnizimit me ujë dhe sistemet e pastrimit janë mjaft të vjetra. Një strategji për menaxhimin e ujit është e nevojshme, që të përfshijë përafrimin me standardet ligjore europiane, duke përcaktuar nevojat për investime dhe përmirësimin e kapaciteteve për të menaxhuar çështjet e ujërave dhe ujërave të zeza. Ka patur disa zhvillime në fushën e mbrojtjes së natyrës. Zonat e mbrojtura tashmë mbulojnë rreth 10% të sipërfaqes së vendit. Megjithatë, duhet të vendosen tregues të përshtatshëm për llojet. Nuk janë marrë masa për të kontrolluar prerjen e drurëve dhe gjuetinë pa leje. Shërbimi Pyjor ka nevojë të madhe për trajnime dhe pajisje. Ka vijuar përafrimi me Direktivën e Shpendëve dhe Habitateve, por ende duhen përpjekje të mëtejshme. Mbetet ende të arrihet transpozimi i kuadrit ligjor për shpendët e egër, i kërkuar nga Neni 16 i Traktatit të Komunitetit mbi Energjinë. Ka pak arritje në fushën e kimikateve dhe organizmave të modifikuar gjenetikisht (OMGJ). Këshilli i Ministrave ka miratuar një plan veprimi për eliminimin e Ndotësve Organikë të Qëndrueshëm (NOQ), i cili i është paraqitur Sekretariatit të Konventës së Stokholmit. Dispozitat për OMGJ janë përfshirë në projekt-ligjin për biosigurinë, që ende nuk është miratuar në qeveri. Në këto fusha, Shqipëria është ende në fillimet e veta. E njëjta gjë dhe për fushën e zhurmave, ku ka patur përgatitje të kuadrit ligjor, por ende mungojnë hapa konkretë në praktikë. Derdhje nga fabrika e pasurimit të kromit - Fushë Arrëz Foto REC Shqipëri/E.Cani Mjedisi SOT 120 Dimër

13 Tema e Muajit Plani i Kombëtar për Marrëveshjen e Stabilizim - Asocimit ( ) Mjedis i integruar Shqipëri e integruar Në 12 qershor të 2006, qeveria shqiptare nënshkroi marrëveshjen e Stabilizim-Asocimit (MSA) me Bashkimin Euriopian dhe Shtetet Anëtare. Kjo përbën një ngjarje të rëndësishme për Shqipërinë, duke thelluar më tej bashkëpunimin me vendet anëtare të BE-së në kuadër të Procesit të Integrimit Europian. Një vit më parë, Ministria e Integrimit së bashku me ministritë e linjës dhe institucionet e tjera shtetërore, hartoi Planin Kombëtar për Zbatimin e MSA-së. Nëpërmjet këtij dokumenti reflektohet ecuria e zbatimit të përgjegjësive të institucioneve shtetërore të përcaktuara në dokumentin e Partneritetit Europian me Shqipërinë për vitin 2006, MSA dhe Marrëveshja e Përkohshme, Raporti Vjetor i Komisionit Europian për Shqipërinë për vitin 2006, si dhe rekomandimet e dala gjatë takimeve të përbashkëta të punës Shqipëri-BE. Plani Kombëtar përbën instrumentimin bazë për planifikimin, vendosjen e prioriteteve dhe monitorimin e procesit të Integrimit Europian të Shqipërisë. Ajo që është e rëndësishme për avancimin e mëtejshëm drejt anëtarësimit të plotë është aftësia e Shqipërisë për të përmbushur angazhimet në MSA. Përmbushja e këtyre angazhimeve shënon dhe fillimin e një reformimi gjithëpërfshirës të qeverisjes shtetërore dhe shoqërisë në tërësi, në mënyrë që këto të përshtatshëm me standardet politiko, ligjore, ekonomike dhe institucionale të Bashkimit Europian. Marrëveshja e Stabilizim-Asocimit reflekton drejtimet kryesore të kritereve të anëtarësimit në BE: 1. Demokracia dhe shteti i së drejtës, përfshirë edhe respektimin e të drejtave të njeriut dhe mbrojtjen e pakicave kombëtare. 2. Krijimi i një ekonomie tregu funksionale, të aftë për të përballuar trysninë konkurruese. 3. Adoptimi i acquis communautaire (legjislacionit të BE) në të drejtën e brendshme dhe zbatimi i saj nëpërmjet strukturave të duhura administrative dhe gjyqësore. Nga pikëpamja metodologjike dhe përmbajtja, ky plan është shumë i afërt me një Program Kombëtar për përshtatjen e acquis communautaire, pasi ai adreson të gjitha prioritetet afatshkurtra, afatmesme, dhe ato afatgjata të përcaktuara në instrumentet e MSA, nëpërmjet nismave ligjore, aktiviteteve zbatuese duke detajuar veçanërisht rritjen dhe forcimin e kapaciteteve ekzistuese administrative. Duke qenë se ky Plan do të shërbejë si instrument kryesor monitorues i reformave politike, ekonomike, ligjore dhe institucionale që duhet të ndërmerren nga Republika e Shqipërisë në kuadër të procesit të integrimit europian, ai do të monitorohet dhe nga Bashkimi Europian nëpërmjet institucioneve të tij. Qeveria Shqiptare ka programuar një sërë masash që adresojnë detyrimet e MSA lidhur me hartimin e legjislacionit horizontal dhe të zbatimit të tij. Për periudhën , Qeveria Shqiptare është angazhuar të disiplinoj zhvillimin ekonomik të vendit, disiplinimin e presioneve dhe ndotjes së mjedisit nga aktivitetet ekonomike si dhe plotësimin e kuadrit të standarteve mjedisore. Programi i Qeverisë Shqiptare përmban angazhime në fushën e reformës institucionale mjedisore si dhe në nxitjen e nismave ekonomike miqësore me mjedisin. Gjithashtu, qeveria shqiptare angazhohet që të informojë publikun mbi gjendjen reale të mjedisit, të rishikojë të drejtat ligjore të publikut dhe të përmirësojë procedurat e ankimimit administrativ dhe gjyqësor për t i dhënë akses më të lartë grupeve pro-mjedisore që kërkojnë mbrojtjen e mjedisit dhe ndëshkimin e ndotësve në rrugë administrative e gjyqësore. Në fushën e legjislacionit horizontal, është punuar në drejtim të krijimit të një baze ligjore për vlerësimin e ndikimit në mjedis dhe ngritjen e zhvillimin e një sistemi bashkëkohor të tij, bazuar në detyrimet e përcaktuara në. Direktivat përkatëse të BE dhe konventat ndërkombëtare. Mjedisi SOT 120 Dimër

14 Tema e Muajit Ato çka priten të arrihen në Prioritetet afatshkurtra ( ): Parashikojnë lehtësim në procesin e mbledhjes së informacionit mjedisor dhe çështjeve që do të trajtohen në raportet e vlerësimit të ndikimit në mjedis për veprimtari me ndikim në mjedis dhe që ligji kërkon pajisjen me leje mjedisore. Mbrojtja e mjedisit nga ndikimet ndërkufitare. Zbatimi i metodologjisë kombëtare Për vlerësimin strategjik mjedisor dhe vlerësimin e ndikimit në mjedis forcimi i kapaciteteve për zbatueshmërinë. Zbatimi i rregullave dhe procedurave për projektet dhe veprimtaritë me ndikim ndërkufitar, ku Shqipëria është palë shkaktare dhe listës së llogaritjeve të shpenzimeve në këto raste. Në prioritetet afatmesme : Flitet për përmirësim të procesit të vlerësimit të ndikimit në mjedis, nëpërmjet hartimit dhe miratimit të akteve nënligjore, vazhdimit me zbatimin e angazhimeve rajonale dhe ndërkombëtare për mjedisin. Forcimi i bashkëpunimit dhe koordinimit me ministritë e linjës dhe organet e tjera. Rishikimi në kuadër të përmirësimit të ligjit për mbrojtjen e mjedisit. Qeveria shqiptare synon disiplinimin e aktiviteteve ekonomike që nuk pajtohen me qëndrueshmërinë mjedisore. Synimi i saj është përgjysmimi i nivelit të ndotjes së ajrit në zonat e mëdha urbane. Për këtë arsye do të përshtaten plotësisht standardet mjedisore të shkarkimit në ajër, duke i përafruar me standardet europiane, sipas një programi ambicioz. Disiplina urbane dhe shtimi i sipërfaqeve të gjelbra do të sjellin një përmirësim cilësor të ajrit në qytetet e vendit e për pasojë edhe të treguesve të shëndetit të popullsisë urbane. Krahas forcimit të disiplinës, do të përshtaten nisma për një sjellje miqësore me mjedisin të aktiviteteve ekonomike e njerëzore që njëkohësisht respektojnë parimet e tregut të lirë. Gjithashtu do të përgatiten lehtësira fiskale për uljen e ndotjeve nga bizneset dhe konsumi, per investime në teknologji të pastra, për efiçiencën e energjisë, për përdorimin racional të burimeve natyrore dhe për nxitjen e investimeve mjedisore. Për këtë arsye është parashikuar të merren masa në vatrat problematike që ndotin ajrin/mjedisin si landfilli në Sharrë dhe fusha naftëmbajtëse e Patos-Marinzës. Dhe të miratohet një strategji për harmonizimin e mëtejshëm të legjislacionit për mjedisin me acquis te BE-së dhe të zbatohet siç duhet legjislacioni ekzistues, veçanërisht për sa i përket ekzekutimit. Gjithashtu të reduktohet ndotja e ajrit në zonat urbane dhe nga rafineria e Fierit. Menaxhimi i Mbetjeve Si objektiv kryesor i Qeverisë Shqiptare në përputhje me angazhimin e marrë në kuadër të Marrëveshjes së Stabilizim Asocimit, është zhvillimi dhe forcimi i bashkëpunimit për të luftuar degradimin mjedisor, me synim promovimin e qëndrueshmërisë në mjedis. Në këtë kuadër, duhet bërë rehabilitimi i zonave të nxehta në Durrës dhe Vlorë dhe marrja e masave në vatrat problematike që ndotin mjedisin si landfilli në Sharrë dhe zona naftëmbajtëse e Patos-Marinzës. Uji - Administrimi i Burimeve Ujore Fusha e Menaxhimit të ujërave është një nga fushat prioritare në kuadër të procesit të integrimit, detyrimet e së cilës në përgjithësi përcaktohen në nenin 70/3 të Marrëveshjes së Stabilizim-Asocimit. Bazuar në nevojën për të ndërmarrë veprime për parandalimin e përkeqësimit të mëtejshëm të cilësisë dhe sasisë së ujërave të ëmbla, vizioni politik është hartimi i programit të veprimeve, që do të synojë në menaxhimin, shfrytëzimin sa më racional dhe mbrojtjen e qëndrueshme të burimeve ujore, ndaj është parashikuar përafrimi i legjislacionit vendas me atë komunitar dhe forcimi i kapacitetit administrativ dhe bashkërendimi në nivel kombëtar dhe vendor. Të miratohet një strategji për harmonizimin e mëtejshëm të legjislacionit për mjedisin me acquis dhe të zbatohet siç duhet legjislacioni ekzistues, veçanërisht për sa i përket ekzekutimit. Mbrojtja e Natyrës Mbrojtja e natyrës është një prej nënfushave prioritare që lidhen me acquis communautaire në fushën e mjedisit. Siç percaktohet nga MSA, përafrimi i legjislacionit shqiptar me acquis në fu-shën e mjedisit, lidhet direkt me standardet mjedisore dhe detyrën jetësore për të luftuar degradimin e mjedisit me qëllim promovimin e qëndrueshmërisë mjedisore. Ky objektiv, është shkrirë në dokumentet strategjike sektoriale si: Plani Kombëtar i Veprimit në Mjedis, Strategjia dhe Plani i Veprimit të Biodiversitetit. Programi i qeverisë synon përdorimin e qëndrueshëm të burimeve natyrore, parandalimin dhe ndalimin e shfrytëzimit pa kriter të faunës së egër dhe dyfishimin e sipërfaqeve së zonave të mbrojtura. Në kuadër të kësaj çështjeje prioritetet janë: - Përafrimi i legjislacionit me atë komunitar për natyrën, si dhe zgjerimi i zonave të mbrojtura. - Forcimi i kapaciteteve administrative dhe bashkërendimi në nivel kombëtar dhe vendor. - Zbatimi i konventave ndërkombëtare, në të cilat Shqipëria është palë në fushën e mbrojtjes së natyrës. Gjithashtu, në Planin Kombëtar për Zbatimin e Marrëveshjes së Stabilizim-Asocimit ( ) parashikohen nisma ligjore edhe për Ndotjen dhe Rreziqet Industriale, Kimikatet, Zhurmat, Sigurinë Bërthamore dhe Mbrojtjen nga Rrezatimet, Ndryshimet Klimatike dhe Emergjencat civile, Mbrojtjen e Popullatës në Kuadrin Mjedisor. Për secilën nga këto çështje parashikohen drafte të përcaktuara ligjore me prioritete afatshkurtra, afatmesme dhe afatgjata. Dhe e gjithë kjo për përmirësimin e situatave në këto sektorë. Mjedisi SOT 120 Dimër

15 Profil Projekti Shqipëri - BE Do të vlerësohet përafrimi i legjislacionit mjedisor Për periudhën do të përgatitet Raporti i Progresit për fushën e mjedisit Në kuadër të Raporteve të Progresit, që përgatiten për çdo vit nga Komisioni Europian, është e nevojshme që të monitorohet progresi për realizimin e prioriteteve afatshkurtra e afatmesme, të ve-ndosura në Partneritetin Europian. Ky lloj monitorimi duhet të kryhet nëpërmjet mekanizmave e meto-dologjive të vendosura në kuadër të procesit të stabilizim asocimit të vendit me BE. Në Raportet më të fundit të Progresit, (2006 dhe 2007), Komisioni Europian ka theksuar nevojën për përputhje më të mirë me standardet europiane, si dhe zbatim më të mirë të kuadrit ligjor për mjedisit. Mjedisi konsiderohet si një nga sektorët që do të sjellë më shumë probleme për vendet kandidate në lidhje me këto procese, për shkak të vëllimit të madh të legjislacionit të BE-së për mjedisin, shtrirjen e kërkesave mjedisore dhe nevojën për investime të mëdha në infrastrukturën mjedisore, që nevojiten për t i përmbushur ato. Meqenëse procesi i përafrimit për sektorin e mjedisit ka kosto të larta, sisteme efiçente të për të menaxhuar transpozimin dhe zbatimin janë mekanizma të nevojshme për arritjen e progresit në kohë dhe me efektivitet. Sistemet për monitorimin e progresit të përafrimit ligjor janë gjithashtu të rëndësishme për përgatitjen e vlerësimit zyrtar, që tashmë përgatitet në bashkëpunim me Komisionin Europian. Për më tepër, vendet ka- ndi- date do të kenë nevojë për informacion të përditësuar mbi progresin e tyre në procesin e përafrimit, për të drejtuar negociatat me BE për këtë sektor. Kundrejt kësaj situate dhe nevojave, REC ka ndërmarrë zbatimin e një projekti rajonal në vendet e Europës Juglindore (EJL), përfshirë dhe Shqipërinë, për Monitorimin e Progresit, si pjesë e programit kuadër Mbështetje për Zbatimin e REReP për EJL, mbështetur nga CARDS Qëllimi kryesor i këtij projekti është mbështetja e Shqipërisë dhe e Komisionit Europian për të ndjekur, vlerësuar dhe dokumentimin e progresit në përafrimin për fushën e mjedisit: Projekti do t i sigurojë Shqipërisë metodologji dhe mekanizma për të ndjekur progresin drejt përfarimit të plotë. Informacioni që do të sigurohet nga projekti do t i mundësojë qeverisë shqiptare një planifikim më të mirë, menaxhim dhe koordinim më të mirë të procesit të përafrimit; Të dhënat e siguruara në kuadër të projektit dhe vlerësimi i tyre do t i mundësojë Komisionit Europian vlerësim dhe raportim më të saktë për Këshillin e Europës mbi përgatitjet e Shqipërisë për anëtarësimin në BE. Gjithashtu, ky proces do të mund të ndihmojë Ministrinë e Mjedisit të përdorë në mënyrë më efektive burimet e saj, të rrisë bashkëpunimin ndërmjet sektorëve të ndryshëm në Ministri, të sigurojnë mbështetje të gjerë nga aktorë të tjerë, në përgatitjet e nevojshme për përgjegjësitë që sjell antarësimi në BE. Realizimi i projektit do të kalojë në dy faza: Faza 1 grumbullimi i informacionit mbi progresin e transpozimit dhe zbatimit të legjislacionit, sipas Tabelave së Përputhshmërisë dhe Pyetësorëve për Zbatueshmërinë. Ndërkohë që Tabelat e Përputhshmërisë shërbejnë për të kontrolluar se sa është transpozuar në legjislacionin vendas një direktivë e caktuar, Pyetësorët për Zbatueshmërinë shërbejnë për të vlerësuar gjendjen e gatishmërisë për zbatim të direktivës përkatëse. Informacioni bazë do të sigurohet kryesisht nga Ministria e Integrimit Europian dhe Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave, si dhe nga institucionet e tjera me përgjegjësi në sektorin e mjedisit. Në përgjithësi janë rreth 70 Direktiva dhe Rregullore në tetë sektorë për t u monitoruar. Pavarësisht nga kjo, nga ky aktivitet do të monitorohen rreth 28 të tilla. Faza 2 përgatitja e raportit të vlerësimit mbi transpozimin dhe zbatimin e Direktivave dhe Rregulloreve Europiane në bazë të informacionit dhe të dhënave të grumbulluara. Raporti do të përgatitet nga ekspertë të Qendrës Rajonale të Mjedisit në Hungari. Komisioni Europian i jep shumë rëndësi një Raporti të tillë, për sa kohë që një informacion i tillë do të ndihmojë vendin për procesin e planifikimit dhe vetë Komisionin për vlerësimin. Puna për plotësimin e Tabelave dhe Pyetësorëve ka filluar në tetor 2007 dhe do të vijojë deri në Prill Më tej do të fillojë përgatitja e Raportit, që, para se të marrë formën përfundimtare, do të diskutohet e komentohet nga përfaqësues të Ministrive të interesuara dhe përgjegjëse për procesin e përafrimit dhe zbatimit të kuadrit ligjor. Mjedisi SOT 120 Dimër

16 Aktivitete REC Fondi Special për Projekte Mjedisore me Nisma Vendore Zbatues: Qendra Rajonale e Mjedisit, REC Shqipëri Donator: Ambasada e Mbretërisë së Vendeve të Ulëta Përfitues: Organizata të Shoqërisë Civile për Mjedisin në Shqipëri, të cilat janë të regjistruara sipas kuadrit ligjor në fuqi; institucione të qeverisjes vendore, institucione të tjera që kanë lidhje me mjedisin. Shtrirja kohore: Janar Dhjetor 2010 Ambasada e Mbretërisë së Vendeve të Ulëta Qendra Rajonale e Mjedisit (REC), bazuar në përvojën e saj të gjatë në Shqipëri e rajon, vlerëson se zhvillimi i aktiviteteve të OJF-ve dhe institucioneve vendore do të sillte një sërë rezultatesh pozitive si mundësimin e ndërhyrjeve konkrete për përmirësimin e mjedisit dhe marrjen e masave përkatëse për mbrojtjen e tij, promovimin e parimeve të zhvillimit të qëndrueshëm, si dhe nxitjen e forcimin e lidhjeve të ndërsjella midis shoqërisë civile, institucioneve vendore dhe komuniteteve, si dhe aktorëve të tjerë në nivel vendor e qendror. Duke u mbështetur në përvojën pozitive dhe mësimet e nxjerra nga zbatimi i fazës së parë të Programit të Fondit Special për Mbështetjen e Projekteve Mjedisore me Nisma Vendore ( ), Qendra Rajonale e Mjedisit, REC Shqipëri, me mbështetjen e Ambasadës së Mbretërisë së Vendeve të Ulëta, ka ndërmarrë zbatimin e fazës së dytë të Fondit Special për Mbështetjen e Projekteve Mjedisore me Nisma Vendore ( ). Fondi Special do të mbështesë aktorë të ndryshëm për mjedisin në nismat e tyre për të planifikuar dhe zbatuar veprime konkrete në fushën e mjedisit. Synimi kryesor i Programit Programi synon të sigurojë përmirësimin e kushteve mjedisore dhe ndërgjegjësimin e komuniteteve në nivel vendor, duke mbështetur dhe forcuar organizatat e shoqërisë civile në Shqipëri dhe institucionet në nivel vendor, nëpërmjet bashkëpunimit mes komunitetit, OJFve dhe autoriteteve vendore në veprime për mjedisin, me qëllimin për të ndikuar pozitivisht shoqërinë në drejtim të zhvillimit të qëndrueshëm dhe përmirësimit të kushteve të jetesës dhe mjedisit. Programi zhvillohet në dy drejtime: mbështetje financiare për aktivitete në nivel vendor dhe zhvillimin e kapaciteteve të shoqërisë civile për mjedisin dhe strukturave të qeverisjes vendore e institucioneve të tjera që kanë lidhje me mjedisin. Zhvillimi i kapaciteteve të OJF dhe aktorëve të tjerë në fushën e mjedisit Komponenti për zhvillimin e kapaciteteve të OJF-ve dhe aktorëve të tjerë synon të ndihmojë në: 1. përmirësimin e procesit të planifikimit dhe prioritarizimit mjedisor; 2. forcimin e bashkëpunimit ndërmjet aktorëve të ndryshëm në fushën e mjedisit; 3. rritjen e nivelit të pjesëmarrjes publike dhe ndërgjegjësimit të publikut për mjedisin. Aktivitetet e këtij komponenti do jenë në dy drejtime: 1. Trajnime tematike mbi planifikimin për mjedisin. Këto trajnime do të organizohen në rajone të ndryshme të vendit, me pjesëmarrjen e OJF-ve që punojnë për mjedisin dhe të përfaqësuesve të institucioneve vendore që merren me planifikim për mjedisin dhe zhvillimin vendor e rajonal 2. Trajnime për shkrimin dhe menaxhimin e projekteve mjedisore. Këto trajnime do të zhvillohen edhe në mbështetje të programit të mbështetjes për projekte mjedisore vendore që ofron ky program. Në to do të marrin pjesë përfaqësues të OJF-ve që punojnë për mjedisin dhe përfaqësues të institucioneve të qeverisjes vendore, apo strukturave të tjera lokale, të cilët do të trajnohen për shkrimin e projekt propozimeve dhe menaxhimin e projekteve mjedisore. Aktivitetet e këtij komponenti do të jenë të shtrira në kohë përgjatë gjithë kohës së zbatimit të programit. Informacion më i detajuar mbi kalendarin e aktiviteteve, vendin e realizimit dhe pjesëmarrjen, mund të gjenden në vijimësi, duke kontaktuar me Zyrën e REC në Shqipëri, ose duke vizituar faqen e internetit: Mjedisi SOT 120 Dimër

17 Aktivitete REC Përmirësimi i mjedisit nëpërmjet programit të granteve Kjo skemë grantesh do të identifikojë dhe mbështesë projekte në nivel kombëtar, të iniciuara nga OJF, në bashkëpunim me qeverisjen vendore, për përmirësimin e kushteve të mjedisit, përmirësimin e trajtimit të mbeturinave, ujërave të zeza e të ndotura, efiçencës së energjisë, transportit, etj. Duke vlerësuar në vijimësi nevojat në nivel vendor për mjedisin dhe ato të OJF-ve dhe institucioneve vendore, REC do të ofrojë disa lloje grantesh, të ndryshme në veçoritë e tyre: shuma në dispozicion për secilin grant, përfituesit e granteve, kërkesat për kontribut nga burime të tjera, etj. Fokusi i Granteve Mbështetja e aktiviteteve të OJF-ve që: 1. Përmirësojnë aspekte të ndryshëm të mjedisit, në nivel vendor, nëpërmjet ndërhyrjeve konkrete dhe ndjekin prioritetet vendore e kombëtare mbi çështje të mjedisit urban: transportin, shëndetin, energjinë, menaxhimin e mbetjeve dhe ujit 2. Mbështesin praktika të pjesëmarrjes publike dhe nxisin dialogun ndërmjet shoqërisë civile, aktorëve të ndryshëm për mjedisin dhe vendimmarrësve në të gjitha nivelet. Afatet kohore Thirrjet për grante do të njoftohen në vijimësi, në mënyrë periodike, gjatë gjithë periudhës trevjeçare të zbatimit të programit Lloji i granteve Fondi EUR Kërkesat e veçanta Grante të mëdha Grante të mesme Grante të vogla deri në deri në deri në Të paktën 20% e fondit të kërkuar të sigurohet nga bashkëfinancimi Aktivitetet për ndërgjegjësim dhe edukim mund të zenë deri në 10% të fondit të kërkuar Të paktën 20% e fondit të kërkuar të sigurohet nga bashkëfinancimi ose kontribut të llogaritshëm financiarisht Aktivitetet për ndërgjegjësim dhe edukim mund të zenë deri në 10% të fondit të kërkuar Program aktivitetesh shumë të qartë Përcaktim mjaft të qartë e të saktë të treguesve të suksesit dhe matjes së ndikimit dhe efekteve të rezultateve të projektit. Kërkesat të përgjithshme a. Propozimi trajton një nevojë/prioritet të njohur të komunitetit (me referencë në Planet Lokale të Veprimit në Mjedis, Strategji Zhvillimi, Plan për Zhvillimin Urban, etj.) b. Përgatitja e propozimit dhe zbatimi i grantit parashikon dhe siguron bashkëpunim të të gjithë aktorëve të interesuar c. Bashkëfinancim nga Qeverisja Vendore (institucione të tjera) me përqindje të caktuar (me fonde të akorduara, me dokumente vërtetuese) i lirshëm (me fonde dhe/ose me kontribut në punë/materiale të vlerësueshme financiarisht) Në të gjitha rastet e bashkëfinancimit, financiar apo kontribute të tjera, duhet të paraqiten dokumente vërtetuese (vendim nga autoriteti përkatës i institucionit të përfshirë, etj.) d. Kontribut nga komuniteti (opsional) Kontribut në punë; Kontribut financiar; Kontribute të tjera Grante për ndërhyrje konkrete Grante për Pjesëmarrje Publike dhe Ndërgjegjësim a. Propozimet trajtojnë çështje konkrete të vendimmarrjes mjedisore; b. Aktivitetet e propozuara mbështesin aspekte konkrete të propozimeve për ndërhyrje konkrete; c. Propozimi trajton raste specifike mjedisore (ngjarje mjedisore, ngjarje lokale, etj.); d. Propozimet ofrojnë metodologji të reja dhe rezultate specifike që lidhen me pjesëmarrjen publike, vlerësimin e ndikimeve në mjedis dhe planifikimin mjedisor. Për një informacion më të plotë mund të kontaktoni me: Alken Myftiu Qendra Rajonale e Mjedisit REC Shqiperi Tel: grants@albania.rec.org Web: Mjedisi SOT 120 Dimër

18 Ndryshimet Klimatike Kjo ishte realisht një kthesë e fuqishme, një mundësi e vërtetë për komunitetin ndërkombëtar për të luftuar me sukses ndryshimet klimatike Yvo de Boer Konferenca e Balit Të gjithë së bashku të mbrojmë Planetin kundër ngrohjes globale Kemi një program pune nga Bali! Me këto fjalë, z. Rachmat Witoelar, nisi përshëndetjen përmbyllëse të Konferencës së Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike, në Bali të Indonezisë, në 15 Dhjetor Përfaqësuesit e më shumë se 180 vendeve diskutuan së bashku, në periudhën 3-14 dhejtor 2007, në ishullin indonezian të Balit, për ndryshimet globale të klimës. Një nga diskutimet kyçe të konferencës ishte dhe arritja e një vendimi për të shtyrë afatin e përfundimit të Protokollit të Kiotos përtej 2012-ës, ose në të kundërt zëvendësimin e tij. Konferencën e hapi kryeministri australian Kevin Rudd, që nënshkroi Protokollin e Kiotos, duke u angazhuar në kufizimin e shkarkimeve të gazeve të dëmshme për mjedisin në vendin e tij. I vetmi vend që refuzonte të nënshkruante ishte ShBA. Rrethi i shkencëtarëve amerikanë akuzoi administratën e Bushit, duke thënë se ai po bllokonte mbarëvajtjen e kësaj konference. Por negociatori i SHBA, Harlan Watson, tha se ishte e drejta e çdo vendi për të bërë llogaritë e veta. Sipasp presidentit Bush, Protokolli i Kiotos kërcënon rritjen e ekonomisë amerikane dhe se çdo marrëveshje e ardhshme mbi këtë temë do të dështojë, derisa pjesë e këtij protokolli të jenë dhe Kina e India, prodhuesit më të mëdhenj të gazrave ndotëse. Pas miliona fjalëve për këtë konferencë, në dokumente, fjalime dhe broshura u përcaktua një strukturë me numra të thjeshtë 2, 445 dhe Këta katër numra tregojnë 2 о C, 445 ppm CO 2, dhe përqindja e reduktimit të gazeve serë, një formulë kjo për të shpëtuar planetin nga pasojat e ashpra të ndryshimeve klimatike. Por SHBA ishin sërish kundër këtij vendimi, këta numra u hodhën poshtë dhe u përjashtuan nga dokumenti i Balit. Përgjegjësi i Shtëpisë së Bardhë për mjedisin Jim Connaughton i tha gazetarëve se Qëndrimi i Europës është fokusuar mbi shkencën, por ne duhet të analizojmë rrugët teknologjike aktuale për të arritur një objektiv të veçantë. Në dy vitet e ardhshme të bisedimeve vendimtare për klimën, këta numra të thjeshtë janë të sigurt që do të kthehen në fisha në pazarllëqet e nivelit të lartë diplomatike, politike ndërmjet 190 vendeve të përfshira. Për të ruajtur temperaturën e rritjes së globit prej 2 о C, pjesëmarrësit arritën në përfundimin se gazet në atmosferë duhet të kenë më pak se 445 ppm të dioksidit të karbonit ose ekuivalentet me gaze të tjerë. BE dhe shumë vende të tjera e kanë bërë këtë gjë, duke miratuar objektivin e reduktimit të gazeve të efektit serë nga 25 deri në 40 % poshtë niveleve të 1990, kjo deri në 2020, një formulë që këshillon IPCC në mënyrë që të ruhet rritja e temperaturës në jo më shumë se 2 о C. Pas bisedimesh të gjata e të lodhshme, pas një nate të gjatë tratativash, duke u gdhirë 15 dhjetor 2007, pikërisht atëherë kur u duk se gjithçka dështoi, më në fund ShBA dha OK e shumëpritur. Çfarë arriti Konferenca e Balit? Sipas Yvo de Boer, që drejton Konventën për Ndryshimet Klimatike, Konferenca arriti atë çka pritej: Pikënisje, Programi dhe Afati i përmbushjes. Këto vendime të Balit ishin ambicioze, transparente dhe fleksibël. Ato i referohen përfundimeve shkencore të IPCC, ndihmojnë bashkëpunimin e biznesit, financave dhe strukturave të KB. Këto arritje ndihmojnë të prishin Murin e Berlinit të ndryshimeve klimatike ndarjen e masave ndërmjet vendeve të zhvilluara dhe atyre në zhvillim thotë de Boer. Përveç Programit të Punës së Balit, në Konferencë u arritën dhe një sërë marrëveshjes të tjera të rëndësishme, përtej një marrëveshjeje për procesin për një marrëveshje të re mbi ndryshimet klimatike. U arrit një marrëveshje për Fondin e Adaptimit për të ndihmuar vendet në zhvillim për të përballuar ndikimet e ndryshimeve klimatike në katër vitet e ardhshëm. Një tjetër marrëveshje u arrit për një program të ri për të zgjeruar investimet për transferimin e teknologjive të pastra në vendet në zhvillim, për të shmangur të njëjtat gabime që janë bërë deri në sot për zhvillimin e një vendi. Për herë të parë në bisedimet për ndryshimet klimatike, u diskutua mbi shpyllëzimet që shkaktojnë afro 20% të të gjithë shkarkimeve të gazeve serrë. Vendet pjesëmarrëse ranë dakord për një sërë masash për të vlerësuar çështjen edhe për të mësuar si llogariten shkarkimet nga shpyllëzimet si dhe për nxitjen e projekteve demonstrative që mund të trajtojnë nevojat e komuniteteve lokale. Mjedisi SOT 120 Dimër

19 Nga Bota Japonia përgatit paketën për ndryshimet klimatike Japonia do të përcaktojë një fond prej 10 miliardë dollarë përgjatë pesë viteve të ardhshme në ndihmë të vendeve në zhvillim në luftën e tyre kundër ngrohjes globale. Qëllimi i kësaj ndihmë është reduktimi i shkarkimeve të gazrave serë në vende si Indonezia dhe Kina. Japonia kryeson Grupin e G8-s këtë vit dhe është shprehur se do t i japë më shumë prioritet në samitin e verës cështjes së ndryshimeve klimatike. Paketa e ndihmës do të ofrohet në formë grantesh ose kredish me interesa të ulëta. Krahas reduktimit të shkarkimeve, ajo do të përdoret për të përballuar shkatërrimet e shkaktuara nga ngrohja globale dhe për promovimin e burimeve alternative energjetike. Ndihma do të përdoret dhe për të ndihmuar në përmirësimin e efiçencës së energjisë në uzinat energjetike me djegie qymyri të Kinës. Për më shumë informacion: Liqeni në Antarktidë mund të ketë të dhëna për origjinën e jetës Liqeni Ellsworth gjendet 3,2 km nën akujt e Antarktidës Perëndimore. Një studim i bërë nga shkencëtarët e Edinburgut mbi liqenin 15 milion vjeçar, të fundosur nën akujt e Antarktidës ka treguar se liqeni mund të ketë të dhëna kyçe mbi ndryshimet klimatike dhe origjinën e jetës. Rreth 150 liqene janë zbuluar nën sipërfaqen akullnajore të Antarktidës dhe deri tani ekziston shumë pak informacion mbi ta. Shkencëtarët besojnë se liqeni, 10 km i gjatë, mund të japë të dhëna të rëndësishme lidhur me ndryshimet klimatike, rritjen e ardhshme të nivelit të deteve dhe origjinën e jetës në tokë. Për më shumë informacion: east/ stm BE-ja pranon politikën e nxituar të biokarburanteve Bashkimi Europian ka pranuar se nuk ka arritur t i parashikojë problemet që mund të dilnin nga zbatimi i një politike për nxitjen e përdorimit të karburanteve me origjinë bimore. Vitin e kaluar, Bashkimi Europian nënshkroi një marrëveshje për shtimin me 10 për qind të përdorimit të biokarburanteve deri në vitin Marrëveshja synonte të sillte ndikim në çështjen e ndryshimeve klimatike përmes uljes së shkarkimeve të gazit karbonik. Megjithatë, që prej asaj kohe, ka pasur njoftime se disa biokarburante nuk ndikojnë fare në uljen e shkarkimeve gazit karbonik, ndërsa prodhimi i disa të tjerëve shoqërohet me pasoja në shpyllëzim ose me rritjen e çmimit të artikujve ushqimorë. Duke e pohuar ekzistencën e këtij problemi, Komisioneri i Bashkimit Europian për Çështjet e Mjedisit, Stavros Dimas, tha se BE do të nxjerrë udhëzime të reja për të siguruar realizimin e objektivave, duke përdorur vetëm ato që ai i quajti biokarburante të qëndrueshme. Për më shumë informacion: eu_biofuels.shtml Fosilet e dinosaurit tregojnë sekretet e fshehura nga natyra për miliona vjet Një nga mumjet më të plota të dinosaurëve të zbuluara deri tani po u tregon shkencëtarëve sekrete që natyra i kishte fshehur për miliona vjet. Mumja është aq e plotë saqë për studiuesit është gati njëlloj sikur të preknin një dinosaur të gjallë. Fjala është për një hidrosaur gjigand të fosilizuar, dhe shkencëtarët kanë qenë në gjendje të përcaktojnë trashësinë e muskulit të tij, që del se ishte më i fuqishëm se sa mendohej. Ndryshe nga kockat e dinosaurëve që shikojmë nëpër muzeume, ky hidrosaur është shumë më i plotë sepse tek ai dallohet madje lëkura, ligamentet dhe ndoshta disa organe të brendshëm. Shkencëtarët e quajnë këtë një zbulim të jashtëzakonshëm. Për më shumë informacion: Një planet i ri në sistemin diellor Astronomët kanë zbuluar një planet të ri të sapokrijuar në sistemin diellor, i cili është ende në proces formimi. Besohet se planetet zhvillohen brenda vorbullave të pluhurit dhe gazit të krijuara përreth yjeve që lindin. Sipas studiuesve, planeti është përafërsisht 10 herë më i madh se Jupiteri dhe qarkullon përreth TW Hydrae, një yll relativisht i ri, 10 milion vjeçar. Planeti vërtitet rreth orbitës së yllit për një periudhë 35 ditore në një distancë prej rreth 6 milion km, në pjesën e brendshme të unazës së diskut prej pluhuri. Studimi i planeteve të rinj mund t u tregojë astronomëve shumë rreth lindjes dhe zhvillimit të sistemeve planetare, përfshirë dhe sistemin tonë diellor. Për më shumë informacion: Mjedisi SOT 120 Dimër

20 Dëshironi ta shpëtoni? Po Jo Dhelpër në kafaz në një kopësht privat zoologjik në Gërmenj/Ersekë Foto: Eduart Cani