Achega persoal sobre a degradación do sistema biolóxico galego no século XX Bioloxía fluvial

Transcription

1 O Antropoceno e a "Gran Aceleración". Unha ollada dende Galicia. Achega persoal sobre a degradación do sistema biolóxico galego no século XX Bioloxía fluvial Prof. Dr. Fernando Cobo Gradín ESTACIÓN DE HIDROBIOLOXÍA ENCORO DO CON. Castroagudín Cea Vilagarcía de Arousa. Pontevedra DEPARTAMENTO DE ZOOLOXÍA E ANTROPOLOXÍA FÍSICA. Facultade de Bioloxía, Santiago de Compostela. Santiago, 23 novembro

2 A degradación dos sistemas fluviais galegos reflicten a gran aceleración (conxunto de cambios acelerados) do Antropoceno como un fenómeno emerxente, complexo, sinérxico e multidimensional vencellado aos cambios socioculturais de Galicia. Estamos sobrepasando os umbrais de sostenibilidade e seguridade dos parámetros ambientais? Algúns impulsores directos da gran aceleración en Galicia son: Destrución/alteración do hábitat Contaminación: orgánica, tóxica, biolóxica Deficiencias nas políticas de xestión dos recursos naturais

3 Destrución/alteración do hábitat Pódese afirmar que a práctica totalidade das concas fluviais galegas atópanse máis ou menos fragmentadas FONTE: ADEGA (Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galiza) FONTE: SPANCOLD (Comité Nacional Español de la Comisión Internacional de Grandes Presas)

4 Principais bacías ibéricas e accesibilidade para os peixes migradores En Galicia o hábitat fluvial accesible para os peixes diádromos reduciuse aproximadamente nun 80 %, considerando as diferentes especies e a súa maior ou menor capacidade para superar obstáculos. FONTE: Antunes C., Cobo F. & Araújo M. J. (2015). Iberian inland fisheries. In.: Freshwater Fisheries Ecology. John F. Craig Ed. Wiley-Blackwell

5 Capturas de peixes migradores declaradas no tramo internacional do río Miño Salmo salar Alosa alosa reduciuse aproximadamente nun 66 % reduciuse aproximadamente nun 90 % FONTE: Antunes C., Cobo F. & Araújo M. J. (2015). Iberian inland fisheries. In.: Freshwater Fisheries Ecology. John F. Craig Ed. Wiley-Blackwell

6 Capturas de peixes migradores declaradas no tramo internacional do río Miño Anguilla anguilla Petromyzon marinus reduciuse aproximadamente nun 75 % Incrementouse aproximadamente nun 65 % FONTE: Antunes C., Cobo F. & Araújo M. J. (2015). Iberian inland fisheries. In.: Freshwater Fisheries Ecology. John F. Craig Ed. Wiley-Blackwell

7 Contaminación orgánica Son os casos máis frecuentes e xeneralizados de contaminación, e afectan permanente ou temporalmente ao 90 % da rede hidrográfica galega. Débense ao enriquecemento orgánico (N e P) procedente dun numeroso conxunto de actividades humanas: vertidos de orixe urbana ou industrial, especialmente de industrias lácteas, conserveiras, cárnicas, vertidos agrarios en forma de contaminación difusa por purins e estrumes, etc.

8 Contaminación tóxica Aproximadamente o 10% das masas de auga definidas nos plans hidrolóxicos galegos presentan risco de vertemento de sustancias prioritarias segundo a DMA. Planelló, P.; M.J. Servia, P. Gómez-Sande, O. Herrero, F. Cobo & G. Morcillo. (2013). Transcriptional responses, metabolic activity and mouthpart deformities in natural populations of Chironomus riparius larvae exposed to environmental pollutans. Environmental Toxicology.

9 Nº novas Nº novas - Criterio de busca: Contaminación da auga FONTE: Elaboración propria.

10 A crecente eutrofización dos ambientes acuáticos favorece a proliferación masiva ou floración do fitoplancto. Moitas especies de Cianobacterias, Diatomeas ou algunhas Clorofíceas poden formar floracións pero con características moi diferentes. Algunhas sustancias liberadas por algas e Cianobacterias inclúen benceno, tricloretileno, cloroformo, etilbenceno e xileno (todos tóxicos). Algunhas Cianobacterias producen potentes neurotoxinas ou hepatotoxinas. Máis do 70% dos encoros galegos son eutróficos ou hipereutróficos. No 25% esperase que desenvolvan blooms de Cianobacterias.

11 Aumento da frecuencia e intensidade das floracións de cianobacterias en Galicia FONTE: Cobo, F., Jago, L., Barca, S., Vieira- Lanero, R. & Servia, M.J. (2012). Cianobacterias y medioambiente: Aspectos ecotoxicológicos de sus floraciones en aguas continentales. Ed. Agaia (Asociación gallega de Investigadores del Agua). Santiago de Compostela. 132 pp.

12 Floracións de cianobacterias en Galicia FONTE: Elaboración propria.

13 Diminución da biomasa do macrobentos fluvial. Media da biomasa de macroinvertebrados nos ríos da bacía Miño-Sil. Localización dos puntos de mostraxe FONTE: Blanco, A & Cobo, F. (no prelo). Evolución temporal da biomasa do macrobentos fluvial dos ríos de Galicia.

14 Análise inmediata de insectos Análise inmediata de invertebrados non insectos FONTE: Mera, A. Cobo, F. & González, M. A. (1999) Valor nutritivo y energético de algunas familias de macroinvertebrados dulceacuícolas pertenecientes a la base trófica del Salmón Atlántico (Salmo salar L., 1758) en estadios juveniles. En El Salmón Atlántico en la Península Iberica: Un Reto del Siglo XXI. Libro de ponencias y comunicaciones de la 1ª semana del Salmón Atlántico en la Península Ibérica. Universidad de Oviedo (INDUROT). KRK Ediciones, Oviedo

15 Limitacións do crecemento e do desenvolvemento dos ciclos vitais. Edad mariña salmós galegos FONTE: Plan galego de ordenación dos recursos piscícolas. Consellería de Medio Ambiente.Xunta de Galicia Tendencias do peso medio e lonxitude media en salmóns (Salmo salar) europeos. FONTE: Todd et al., (2008). Detrimental effects of recent ocean surface warming on growth condition of Atlantic salmon. Global Change Biology, 14: 1 13.

16 Contaminación biolóxica Nas augas continentais galegas atópase actualmente unha preocupante cantidade de especies exóticas, a maioría introducidas de maneira intencionada ou neglixente.

17 Número acumulado de especies exóticas de auga doce na Península Ibérica e Galicia. Total spp. Vertebrados Invertebrados Macrófitas FONTE: Cobo, F., Vieira, R., Rego, E. & Servia, M.J. (2010) Temporal trends in non-indigenous freshwater species records during the 20th century: a case study in the Iberian Peninsula. : Biodiversity and Conservation. 19 (12):

18 As especies introducidas desde principios do século XX na Península Ibérica tardaron, por término medio, 30 anos en ser rexistradas en Galicia, a partir de mediados da década de 1990 o retraso é case nulo. Relación entre o retraso na introducción de especies en Galicia e a data da primeira cita. FONTE: Cobo, F. Vieira-Lanero, R. & Servia, M.J. (2011). Turistas indeseados. Ritmo de entrada de especies exóticas en los medios acuáticos gallegos en el último siglo. Cuadernos de biodiversidad. 34: 8-11.

19 Deficiencias nas políticas de xestión dos recursos naturais Os datos da mortalidade de peixes de auga doce debida a actividade antrópica indica que a presión sobre as poboacións de peixes é alta, pois esta última pode representar máis do 80% da mortalidade total. Capturas de reo FONTE: Elaboración propria segundo datos oficiais Xunta de Galicia.

20 Deterioro dos recursos xenéticos As repoboacións determinaron o deterioro xenético das poboacións galegas de troita común. Propiciaron procesos de extinción, hibridación e perda de diversidade xenética en maior ou menor medida segundo as diferentes concas fluviais. Introdución de patóxenos Estamos asistindo a un incremento progresivo da prevaléncia de moitas enfermidades infecciosas, tanto víricas coma bacteriolóxicas, de peixes silvestres debidas principalmente a malas prácticas na xestión da pesca continental.

21