Primeiras citas de Sympetrum flaveolum (Odonata: Libellulidae) en Galicia

Size: px

Start display at page:

Download "Primeiras citas de Sympetrum flaveolum (Odonata: Libellulidae) en Galicia"

Juliana Tate
5 years ago
Views:

Chioglossa, 3: 15-19. A Coruña, 2011 Primeiras citas de Sympetrum flaveolum (Odonata: Libellulidae) en Galicia Martiño Cabana, Anxos Romeo & Adolfo Cordero Cabana, M., Romeo, A. & Cordero, A. 2011. Primeiras citas de Sympetrum flaveolum (Odonata: Libellulidae) en Galicia. Chioglossa, 3: 15-19.

1 Chioglossa, 3: A Coruña, 2011 Primeiras citas de Sympetrum flaveolum (Odonata: Libellulidae) en Galicia Martiño Cabana, Anxos Romeo & Adolfo Cordero Cabana, M., Romeo, A. & Cordero, A Primeiras citas de Sympetrum flaveolum (Odonata: Libellulidae) en Galicia. Chioglossa, 3: No presente artigo descríbense as primeiras observacións de Sympetrum flaveolum (Linnaeus, 1758) en Galicia, que constitúen as citas máis occidentais da súa extensa área de distribución. Palabras clave: distribución, libélulas, odonatos, Sympetrum flaveolum. Con motivo da realización dunha serie de mostraxes para inventariar a fauna de anfibios presentes nos humidais galegos, visitamos un conxunto de charcas e lagoas situadas en diferentes zonas do occidente galego. Nestes inventarios puidemos detectar a presenza de Sympetrum flaveolum (Linnaeus, 1758) en varias lagoas da montaña oriental de Galicia. Nunha primeira fase, realizáronse unha serie de mostraxes nos Ancares lucenses. Froito deste traballo puidéronse localizar numerosos exemplares de Sympetrum flaveolum no Pozo do Lago Maior, próximo á aldea de Hospital en Pedrafita do Cebreiro (Lugo). Esta lagoa sitúase na cuadrícula UTM 29T PH5429 a unha altitude de 1330 msnm (Figura 1). Figura 1. Lagoa e hábitat circundante ó Pozo do Lago Maior no cal se observou a Sympetrum flaveolum. Pode observarse que está completamente seca. Fotografía de Anxos Romeo. [Pond and surrounding habitat at the Pozo do Lago Maior where we observed Sympetrum flaveolum. Note that it is completely dry. Photograph by Anxos Romeo.]

16 Chioglossa, 3 (2011) O día 14 de agosto do 2010 detectáronse nesta lagoa varias decenas de exemplares da especie en tándem e aparentemente realizando a posta en seco sobre o seu fondo.

2 16 Chioglossa, 3 (2011) O día 14 de agosto do 2010 detectáronse nesta lagoa varias decenas de exemplares da especie en tándem e aparentemente realizando a posta en seco sobre o seu fondo. Nunha segunda visita, o día 18 do mesmo mes, atopáronse tres parellas en tándem e varios exemplares solitarios e mostrando unha menor actividade que na mostraxe anterior debido a que o día presentaba os ceos cubertos e unha maior humidade ambiental. En ambas mostraxes, a especie estaba acompañada por Lestes dryas Kirby, 1890 que presentaba unha grande abundancia. Segundo Ocharan e Torralba-Burrial (2004) ambas especies conviven habitualmente nas lagoas de alta montaña asturianas. Unha vez atopada esta primeira poboación, decidiuse facer unha prospección sistemática das lagoas da montaña lucense e ourensán. Prospectáronse a maioría das lagoas dos cordais montañosos do occidente galego: Ancares-Courel, Serra de Trevinca e Macizo Central. Na Táboa 1 indícanse as poboacións de Sympetrum flaveolum localizadas durante esta fase de traballo de campo. Sympetrum flaveolum é unha especie de libelúlido que se distribúe pola área paleártica. Na Península Ibérica está presente nas zonas de elevada altitude dos Pirineos, Sistema Ibérico, Sistema Central e Cordilleira Cantábrica (Dijkstra & Lewington, 2006; Ocharan et al., 2006). En Asturias esta especie atópase limitada ós medios acuáticos de alta montaña a cotas superiores a 1350 msnm. Ademais, é Figura 2. Parella de Sympetrum flaveolum observada no Pozo do Lago Maior, Pedrafita do Cebreiro, Lugo. Fotografía de Anxos Romeo. [Mating pair of Sympetrum flaveolum observed at Pozo do Lago Maior, Pedrafita Cebreiro, Lugo. Photograph by Anxos Romeo.]

Sympetrum flaveolum en Galicia 17 Figura 3. Mapa do noroeste ibérico e situación das cuadrículas UTM 10x10 km referenciadas no presente artigo. Imaxe de Martiño Cabana.

3 Sympetrum flaveolum en Galicia 17 Figura 3. Mapa do noroeste ibérico e situación das cuadrículas UTM 10x10 km referenciadas no presente artigo. Imaxe de Martiño Cabana. [Map and location of the northwestern Iberian UTM 10x10 km grid squares referred in this article. Picture by Martiño Cabana.] o odonato que presenta a maior frecuencia de aparición corrixida a alturas comprendidas entre os 1350 e os 1500 msnm (Ocharan & Torralba-Burrial, 2004). A súa presenza en Galicia fora xa prognosticada por Cordero (1996), que indicaba que debía atoparse nas zonas orientais de Lugo e Ourense. Segundo Ocharan e colaboradores (2006) e Torralba-Burrial e colaboradores (en prensa), Sympetrum flaveolum é unha especie vulnerable a nivel ibérico debido a que presenta unha área de ocupación estimada menor a km 2 e presenta poboacións severamente fragmentadas, as cales sofren unha diminución continua da súa área de distribución e/ou perda da calidade do hábitat. Debido a isto, as presentes poboacións deberían ser incluídas no Catálogo Galego de Especies Ameazadas (Xunta de Galicia, 2007) e realizar un estudo detallado sobre o seu estado poboacional. Agradecementos Ó axente forestal Pío Antonio de la Peña e a Rafa Vázquez e Verónica Vázquez por acompañarnos na primeira mostraxe realizada. A Pablo Carballo e Mª Dolores Pardo, por cedernos o dato da súa observación independente e simultánea de Seoane (A Veiga) arriba indicada, dentro das prospeccións que realiza a sección entomolóxica do Grupo Naturalista Hábitat.

4 18 Chioglossa, 3 (2011) Abstract First records of Sympetrum flaveolum (Odonata: Libellulidae) in Galicia Sympetrum flaveolum (Linnaeus, 1758), new for the fauna of Galicia (NW Spain). The species was found in mountain ponds, between 1300 and 1500 masl, in localities of Lugo and Ourense provinces. Key words: Distribution, dragonflies, odonata, Sympetrum flaveolum. Bibliografía Cordero, A A preliminary checklist of the Odonata of Galicia. Advances in Odonatology, Suppl. 1: Dijkstra, K-D. B. & Lewington, R Field guide to the dragonflies of Britain and Europe. British. Wildlife Publishing, 320 pp. Ocharan, F. J. & Torralba-Burrial, A La relación entre los odonatos y la altitud: el caso de Asturias (Norte de España) y la Península Ibérica (Odonata). Boletín de la Sociedad Entomológica Aragonesa, 35: Ocharan, F. J., Ferreras Romero, M., Ocharan, R. & Cordero Rivera, A Sympetrum flaveolum. In: Verdú, J. R. & Galante, E. (eds). Libro Rojo de los invertebrados de España. Dirección General para la Biodiversidad, Ministerio de Medio Ambiente, Madrid, Torralba-Burrial, A., Ocharan Larrondo, F. J., Outomuro Priede, D., Azpilicueta Amorín, M. & Cordero Rivera, A. (en prensa). Sympetrum flaveolum (Linnaeus, 1758). In: Verdú, J.R., Numa, C. & Galante, E. (eds). Atlas y Lista roja de los invertebrados amenazados de España (Especies Vulnerables). Dirección General de Medio Natural y Politica Forestal, Ministerio de Medio Ambiente y Medio Rural y Marino, Madrid. Xunta de Galicia Decreto 88/2007 do 19 de abril, polo que se regula o Catálogo galego de especies ameazadas. Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible. Diario Oficial de Galicia, 89: Martiño Cabana Otero Dpto. de Bioloxía Animal, Vexetal e Ecoloxía Facultade de Ciencias. Universidade da Coruña Campus da Zapateira, s/n A Coruña mcohyla@yahoo.es Anxos Romeo Barreiro Asociación Saramaganta. Tellado, 8. Romeán Lugo Adolfo Cordero Rivera Grupo de Ecoloxía Evolutiva e da Conservación Universidade de Vigo, EUE Forestal Campus Universitario Pontevedra

5 Táboa 1. Observacións realizadas de Sympetrum flaveolum no occidente galego. [Observations of Sympetrum flaveolum in western Galicia.] Data / Date Humidal / Wetland UTM 1x1 km (29T) 21/08/2010 As Lagoas PG 7070 e 7071 Altitude (m) Sistema montañoso / Mountain range Localidade / Locality Observacións / Observations 1505 Serra Calva Porto de Sanabria (Zamora) Numerosos machos e varios tandems. A 380 metros da fronteira con Galicia. 29/08/2010 A Pena Aguda PG Serra Calva Seoane, A Veiga 3 machos nunha pequena xunqueira seca. 29/08/2010 Veiga do Couto PG Serra Calva Valdín, A Veiga 25 machos e 5 femias de S. flaveolum. 29/08/2010 Mallada dos Baños PG Serra Calva Valdín, A Veiga Numerosos S. flaveolum. 10 machos e tandems de S. sanguineum. 30/08/2010 Lagoa do Lombo (norte) PG Serra Calva Pradorramisquedo, Viana do Bolo 30/08/2010 Lagoa do Lombo (sur) PG Serra Calva Pradorramisquedo, Viana do Bolo 30/08/2010 Encoro da Lagoa de Lama da Grúa PG Serra Calva Pradorramisquedo, Viana do Bolo 03/09/2010 Pozo do Lago Maior PH Ancares-Caurel Hospital, Pedrafita do Cebreiro (Lugo) 10/09/2010 Lagoa A Tapada Grande PG Macizo Central Chaguazoso, Vilariño de Conso 10/09/2010 Turbeira augas abaixo do encoro de Cenza PG Macizo Central Chaguazoso, Vilariño de Conso 10/09/2010 Lagoa da Corga Longa PG Macizo Central Chaguazoso, Vilariño de Conso 13/09/2010 Lagoa Herbosa PG Serra Calva Pradorramisquedo, Viana do Bolo 19/09/2010 Lagoa do Lombo (norte) PG Serra Calva Pradorramisquedo, Viana do Bolo 19/09/2010 Lagoa do Lombo (sur) PG Serra Calva Pradorramisquedo, Viana do Bolo Numerosos tandems S. flaveolum. Varios machos de S. sanguineum. 6 tandems e +50 ex. 2 femias S. sanguineum. Varios machos ex. 1 ex. con varios ex. de S. sanguineum. 1 macho. Numerosos S. striolatum. 1 macho. 1 ex. Numerosos S. sanguineum. 1 femia en tandems heteroespecífico con macho de S. sanguineum. S. flaveolum máis abundante que S. sanguineum. Observados bastantes S. flaveolum. Máis abundante que S. sanguineum. Sympetrum flaveolum en Galicia 19

Cobertura do bosque de ribeira do Sar e Sarela no concello de Santiago de Compostela

Cobertura do bosque de ribeira do Sar e Sarela no concello de Santiago de Compostela Cobertura do do Sar e Sarela no concello de Santiago de Compostela ALUMNADO: BIOLOXÍA-XEOLOXÍA - 4º ESO AB ( 2012-2013). PROFESOR: Leopoldo Bahillo Varela. Departamento: BIOLOXÍA-XEOLOXÍA do IES de Sar