Izvršenje sudskih odluka u Crnoj Gori i EU

Transcription

1 EBRD/IDLO PROJEKAT PODRŠKE ZA SUDIJSKU OBUKU O PRIVREDNOM PRAVU U CRNOJ GORI Izvršenje sudskih odluka u Crnoj Gori i EU Projekat finansira Republika Italija

2 Svi materijali sadržani u ovom priručniku su namijenjeni Isključivo za našu ličnu, nekomercijalnu upotrebu. Oni su zaštićeni autorskim pravom i u vlasništvu ili pod kontrolom IDLO-a ili lica koje je navedeno kao autor određenog dijela. Međunarodna organizacija za razvoj prava (IDLO) želi izraziti svoju zahvalnost Evropskoj banci za obnovu i razvoj (EBRD) za financijsku i materijalnu podršku. Molimo, imajte na umu da je ovaj dokument (izvještaj, materijal za obuku itd.) pripremljen isključivo za EBRD i treba da služi samo kao ilustracija. EBRD ne daje nikakve izjave ili garancije, izričite ili implicitne, u pogledu tačnosti i potpunosti ovog dokumenta. EBRD nije nezavisno provjerio informacije sadržane u ovom izvještaju i ne prihvaća nikakvu odgovornost u pogledu bilo kojih informacija, pogreška ili propusta. Ovaj izvještaj ostaje u vlasništvu EBRD-a. International Development Law Organization (IDLO) Viale Vaticano, Rome, Italy Tel: (39) Fax: (39) eeca@idlo.int 2

3 PREGLED SADRŽAJA Pregled Obuke...4 Eksperti...8 Zakon o Izvršenju i obezbjeđenju OPŠTI DIO...9 Izvršenje i obezbjedjenje u Crnoj Gori - odnos javnog izvršitelja i suda Postupak po prigovorima Sredstva i predmeti izvršenja Priznavanje stranih sudskih odluka Privremene mjere Primjeri iz sudske prakse Priznavanje i izvršenje presuda u Evropskoj uniji (Brisel I preinačena) Evropski nalog za izvršenje za neosporena potraživanja Evropski platni nalog Evropski postupak za sporove male vrijednosti Evropski postupak za sporove male vrijednosti Evropski nalog za blokadu računa

4 Pregled obuke MODUL A Zakon o IzvršenjU i obezbjeđenju OPŠTI DIO Zakon o izvršenju i obezbjeđenju Crne Gore uređuje postupak izvršenja i obezbjeđenja i kao novinu je uveo izvršenja od strane Javnih izvršitelja, posebne službe sa javnim ovlašćenjem, koji je rezultat reforme zakonodavstva u oblasti izvršenja, čime je napušten sistem sudskih izvršenja. Zakon afirmife najznačajnija načela izvršnog postupka kojima se postiže efikasnost, skraćenje dužine trajanja postupka i pojednostavljuje realizacija potraživanja. Sadržinom zakona su uređeni pokretanje, nadležnost Javnog izvršitelja u postupku odlučivanja i sprovođenja, novine u pogledu dostavljanja,uvođenja novih izvršnih i vjerodostojnih isprava i postupak sprovođenja izvršenja. Zakon je nedavno izmijenjen i dopunjen donošenjem Zakona o izmjenama i dopunama ZIO od godine. MODUL B Izvršenje i obezbjedjenje u Crnoj Gori - odnos javnog izvršitelja i suda Odnos javnog izvršitelja i suda regulisan je Zakonom o izvršenju i obezbjeđenju i Zakonom o Javnim izvršiteljima koji je stupio na snagu i u primjeni je od godine. Iako Javni izvršitelj obavlja službu kao samostalnu djelatnost profesionalno i nezavisno, zakonitost donošenja odluka Javnog izvršitelja preispituje se u postupku pred nadležnim sudovima. U ovom modulu dati su razlozi za uvođenje Javnih izvršitelja, kratak prikaz zakona,navedeni uslovi za obavljanje izvršiteljske djelatnosti. Objašnjeni su organizacija Javnih izvršitelja,obaveznost u postupanju,razlozi za prestanak obavljanja djelatnosti, obaveza izvršitelja na vođenje knjiga, upisnika, rad kancelarije, pravo na nagradu za rad i naknadu troškova. Odnos Javnog izvršitelja i suda prisutan je i kroz disciplinski postupak i nadzor nad radom Javnih izvršitelja, kroz odluke suda u drugom stepenu i odlučivanje po predlogu za otklanjanje nepravilnosti nastalih radnjama Javnih izvršitelja. MODUL C Postupak po prigovorima Prigovor kao pravni lijek može se izjaviti protiv rješenja o izvršenju na osnovu izvršne ili vjerodostojne isprave, druga rješenja prvostepenog suda i Javnog izvršitelja, određena Zakonom o izvršenju i obezbjeđenju. Postoje i druga pravna sredstva: prigovor dužnika izvršnog dužnika, prigovor trećeg lica, prigovor po isteku roka, zahtjev za otklanjanje nepravilnosti u postupku sprovođenja izvršenja, protivizvršenje, osporavanje potraživanja u toku postupka, prodaja pokretnih i nepokretnih stvari, kao i predlog za povraćaj u pređašnje stanje. Načelo dvostepenosti je jedno od temeljnih načela, koje opšte prihvaćeno u sudskim postupcima. Odluke o prigovoru u drugom stepenu donosi sudija pojedinac, odnosno Vijeće suda. Prigovor trećeg lica je posebno pravno sredstvo trećeg lica, koje tvrdi da u pogledu predmeta izvrešenja ima pravo da spriječi izvršenje. Učešće dužnika izvršnog dužnika nije obavezno i zavisi od volje izvršnog povjerioca. Izvršni povjerilac svoje potraživanje može tražiti naplatom iz sredstava izvršnog dužnika, a može ga tražiti na pravima i potraživanjima koji izvršni dužnik ima prema tećim licima. 4

5 MODUL D Sredstva i predmeti izvršenja Zakon o izvršenju i obezbjeđenju je u odnosu na ZIP CG iz 2004.godine uveo je značajne novine a jedna od njih je da predmeti i sredstva izvršenje ne moraju biti navedeni u predlogu za izvršenje koji se podnosi JI, kao i da pokretne stvari ne moraju biti bliže navedene u predlogu, i uveo mogućnost da se stranke i založni povjerioci mogu sporazumjeti o nižoj prodajnoj cijeni za prodaju pokretnih stvari na Prvom Javnom nadmetanju. Zakon je skratio je rokove za zakazivanje Javnog nadmetanja i uveo novinu u pogledu dogovaranja prodajne cijene nakon tri Javna nadmetanja za koju se ne traži saglasnost izvršnog dužnika.takođe je Zakonom o izmjenama i dopunama ZIO precizirana mogućnost prodaje pokretnih stvri nakon Drugog Javnog nadmetanja ispod procijenjene vrijednosti ali ne ispod visine potraživanja izvršnog povjerioca, kao i prodaju ispod procijenjene vrijednosti bez ograničenja ali samo uz prethodnu saglasnost izvršnog i založnog povjerioca. Zakon o izvršenju i obezbjeđenju sadrži taksativno nabrojana sredstva izvršenja, radi ostvarivanja novčanog potraživanja izvršnog povjerioca. Izvršenje na novčanim potraživanjima predstavlja najčešći vid sprovođenja izvršenja odluka sudova, što je sasvim razumljivo, kada se ima u vidu da je novac najčešći oblik plaćanja. Izvršenje se sprovodi sredstvima i na predmetima koji su navedeni u predlogu za izvršenje, a ako nisu navedeni Javni izvršitelj sprovodi izvršenje sredstvima i na predmetima za koje smatra da su najcjelishodniji i da će se time obezbijediti najpovoljnije namirenje izvršnog povjerioca. Izvršenje na nepokretnosti sprovodi se upisom rješenja o izvršenju u katastar nepokretnosti, utvrđivanje vrijednosti nepokretnosti, prodaja nepokretnosti i namirenje izvršnog povjerioca, odnosno povjerilaca, iz iznosa dobijenog prodajom. Izvršenje na nepokretnosti određuje se na idealnom dijelu nepokretnosti na kojoj je izvršni dužnik suvlasnik. Poslije upisa rješenja o izvršenju, ne može se za namirenje drugog potraživanja, istog ili drugog povjerioca, sprovesti poseban postupak izvršenja na istoj nepokretnosti. Pokrenutom postupku izvršenja može se pristupiti do donošenja zaključka o dodjeli nepokretnosti kupcu. Utvrđivanju vrijednosti nepokretnosti pristupa se nakon donošenja rješenja o izvršenju. Javni izvršitelj pristupa namirenju povjerilaca, odmah nakon izvršene prodaje nepokretnosti, odnosno nakon prijema prodajne cijene. MODUL E Priznavanje stranih sudskih odluka Zakonom o međunarodnom privatnom pravu uređuju se pravila za određivanje mjerodavnog prava u privatnopravnim odnosima, sa međunarodnim elementom, pravila o nadležnosti sudova i drugih organa za raspravljanje tih odnosa i pravila postupka, kao i pravila za priznavanje stranih sudskoh odluka i odluka drugih organa. Privredni sud Crne Gore, odlučuje o priznanju stranih sudskih odluka koje su donijeli sudovi nadležni za rješavanje privrednih stvari, kao i stranih arbitražnih odluka. Strana sudska odluka izjednačava se sa odlukom suda Crne Gore i proizvodi pravno dejstvo u Crnoj Gori samo ako je prizna sud u Crnoj Gori. Priznati i izvršiti stranu sudsku presudu znači prihvatati je kao pravosnažnu odluku i kao izvršni naslov, znači izjednačiti je u dejstvima sa domaćim odlukama. Moguća su samo dva rješenja: da se prizna strana odluka onakva kakva jeste, ili da joj se uskrati priznanje. MODUL F Privremene mjere Zakon o izvršenju i obezbjeđenju bavi se postupkom obezbjeđenja, uslovima za određivanje privremenih mjera, načinom odlučivanja, poklaganjem jemstva umjesto određivanja privremene mjere. Zakon je precizirao trajanje 5

6 privremene mjere i slučajeve u kojima se ista ukida. Detaljno je obuhvaćen postupak određivanja i vrsta privremenih mjera. Navedeni su uslovi za određivanje privremene mjere za obezbjeđenje novčanog potaživanja i vrste privremenih mjera radi obezbjeđenja nenovčanog potaživanja, a ovim zakonom je ustanovljna nova vrsta privremene mjere na akcijama i udjelima u privrednom društvu. Sud je isključivo nadležan da odlučuje o predlogu za određivanje obezbjeđenja, a obezbjeđenje sprovodi sud ili Javni izvršitelj, u zavisnosti od vrste i karaktera spora. Privremene mjere su jedno od sredstava obezbjeđenja i mogu se odrediti, radi obezbjeđenja novčanog ili nenovčanog potraživanja. Mogu se odrediti prije pokretanja i u toku sudskog ili upravnog postupka, kao i po okončanju tih postupaka, sve dok izvršenje ne bude sprovedeno. Zakonom o izvršenju i obezbjeđenju propisani su uslovi za određivanje privremenih mjera, vrste privremenih mjera, jemstvo kao uslov za određivanje privremene mjere, odnosno umjesto privremene mjere, vrijeme za koje se određuje privremena mjera, kao i ukidanje privremene mjere. Zakonom o arbitraži uređuje se arbitraža, priznanje i izvršenje arbitražnih odluka, kao i nadležnost i postupanje sudova u vezi sa arbitražom. Privredni sud Crne Gore je isključivo nadležan da određuje i sprovodi izvršenja i obezbjeđenja na brodovima, bez obzira na svojstvo stranaka. Radi obezbjeđenja potraživanja, sud može osnovati založno pravo na brodu, izdati predhodnu mjeru i izdati privremenu mjeru. Privremena mjera zaustavljanja broda sastoji se u zabrani odlaska broda iz luke, odnosno pristaništa. MODUL G Primjeri iz sudske prakse Primjerima iz sudske prakse se bliže prikazuje primjena zakonskih odredbi na uređenje pravnih odnosa stranaka i njihova zaštita, kako u postupku donošenja odluka kroz određivanje izvršenja, promjenu sredstva izvršenja, sprovođenja izvršenja na pokretnim stvarima, akcijama i udjelima.kroz primjere se prikazuje postupanje suda po Zahtjevu za otklanjanje nepravilnosti u postupanju Javnog izvršitelja i prikazuju efekti obezbjeđenja kroz usvajanje i određivanje privremenih mjera. MODUL H Priznavanje i izvršenje presuda u Evropskoj uniji (Brisel I preinačeno) Regulativa o nadležnosti i priznanju i izvršenju sudskih odluka u građanskim i privrednim stvarima nedavno je izmijenjena. Jedna od glavnih promjena u oblasti izvršenja odnosi se na ukidanje egzekvature, odnosno postupka proglašavanja inostrane presude izvršnom (treba imati na umu da jedan dio literature koja se koristi u okviru ovog kursa datira od vremena prije izmjena i zbog toga još uvijek upućuje na egzekvaturu kao uslov u skladu sa Regulativom). Ovaj amandman slijedi primjer nekih drugih propisa EU u oblasti građanskog prava i zasniva se na principu uzajamnog povjerenja u sudove, koje bi trebalo da karakteriše odnose između država članica EU. Posljedice ukidanja egzekvature o postupku izvršenja (direktno izvršenje), odnosno potvrda koja je potrebna za izvršenje i moguc nost prijavljivanja za odbijanje izvršenja u skladu sa Regulativom ključna su pitanja koja c e analizirati u ovom modulu. Nacionalni režimi izvršenja, koji ostaju relevantni u skladu sa Regulativom, takođe cé biti uzeti u obzir. Treba imati na umu da su pravila o nadležnosti u ovoj Regulativi relevantna za neke druge evropske instrumente u sistemu građanskog prava. Na primjer, Regulativa o platnom nalogu upućuje na ovu Regulativu u članu 3 i 6, dok se Regulativa o sporovima male vrijednosti na ovu Regulativu poziva u članu 3 (2). MODUL I Evropski nalog za izvršenje za neosporena potraživanja 6

7 Regulativa o evropskom nalogu za izvršenje odnosi odnosi se na izvršenje novčanih potraživanja u prekograničnom kontekstu i obezbjeđuje minimalne procesne standarde koje treba poštovati u cilju izvršnosti. Novčana potraživanja treba da budu neosporena, što znači da Regulativa obuhvata sve situacije u kojima dužnik ne osporava prirodu ili nivo materijalnog potraživanja za koje je sud donio presudu. Iako se za svrhe izvršenja u drugoj državi članici može tražiti potvrda o evropskom nalogu za izvršenje, on ne mora nužno prikazavati međunarodni element. Posebno nije neophodno da jedna od strana ima prebivalište ili mjesto stalnog stanovanja u inostranstvu, niti se mora pokazati da će se izvršenje obaviti u inostranstvu. Neka od ključnih pitanja koja cé se analizirati u ovom modulu su uslovi za potvrđivanje evropskog naloga za izvršenje i nivo do kojeg ova Regulativa i dalje predstavlja korisnu alternativu izvršenju na osnovu Regulative Brisel I (preinačena) nakon ukidanja egzekvature u njoj. MODUL J Evropski platni nalog Regulativa kojom se uvodi postupak za izdavanje evropskog platnog naloga bavi se neosporenim novčanim potraživanjima određenog iznosa u prekograničnom kontekstu. Međutim, razlika u odnosu na Regulativu obrađenu u modulu I je u tome što u ovom slučaju nije potrebna presuda domaćeg suda države članice EU. Ako dužnik ima mjesto stalnog stanovanja ili prebivalište u državi članici koja nije država članica u kojoj se nalazi nadležni sud, podnosilac koji nije iz EU može podnijeti zahtjev za izdavanje evropskog platnog naloga. Regulativa takođe propisuje pravila postupka koja treba poštovati da bi se pribavio evropski platni nalog (pisani postupak bez sudske rasprave). Ključna pitanja koja će biti obrađena u ovom modulu su postupak za pribavljanje platnog naloga, vrste potraživanja na koja se ova Regulativa odnosi i dokumentacija neophodna za pribavljanje platnog naloga. MODUL K Evropski postupak za sporove male vrijednosti Evropski postupak za sporove male vrijednosti može se koristiti u prekograničnim kontekstima, kako za osporena tako i za neosporena potraživanja. Maksimalan iznos potraživanja je eura. Tužilac sa mjestom stalnog stanovanja ili prebivalištem u državi koja nije članica EU može da koristi evropski postupak za sporove male vrijednosti protiv tuženog koji ima mjesto stalnog stanovanja ili prebivalište u EU, i to u državi članici koja nije država članica u kojoj se nalazi nadležni sud. Regulativa sadrži odredbe procesne prirode (npr. u vezi sa usmenom raspravom i izvođenjem dokaza) i pruža alternativu za domaće postupke slične prirode (ali, naravno, samo u prekograničnim kontekstima). U ovom modulu biće analizirana procesna pravila i potvrda koje je neophodna za izvršenje u skladu sa Regulativom. MODUL L Evropski nalog za blokadu računa Evropski nalog za blokadu računa (koji će se primjenjivati počev od godine) omogućava izvršenje presuda u državama članicama EU. Ima za cilj zamrzavanje bankovnih računa dužnika pomoću jedinstvenog naloga kojeg izdaje sud ili država članica koji stupa na snagu u svim državama članicama istovremeno. U ovom modulu biće analiziran postupak za pribavljanje naloga za blokadu računa u skladu sa Regulativom. Pored toga, biće razmotrene sljedeće teme: primjenjivost Regulative, nadležnost, sadržina, i izvršenje naloga kao obaveze povjerioca. 7

8 Eksperti Cornelis Hendrik van Rhee adresa: Profesor, Pravni fakultet, Maastricht Univerzitet Profesor C.H. van Rhee je međunarodno priznati stručnjak u oblasti uporednog parničnog postupka i sudske organizacije. Predaje na Maastricht Pravnom fakultetu u Nizozemskoj i na raznim stranim institucijama. Služio je kao stručnjak u raznim projektima Vijeća Europe i Europske unije. Objavio je brojne članke i knjige na temu uporednog parničnog postupka. Trenutno, on je predsjednik radne grupe Evropskog pravnog instituta i UNIDROIT-a za razvoj evropskih pravila o parničnom postupku. Nataša Sekulić adresa: natasa.sekulic@sudstvo.me Sudija, Privredni sud Crne Gore Natasa Sekulić je završila Pravni fakultet godine i položila pravosudni ispit godine. U periodu od do godine radila je kao stručni saradnik u Okružnom Privrednom sudu Podgorica. Za sudiju Privrednog suda Podgorica bila je izabrana u oktobru godine, gdje i danas obavlja funkciju. Radi u građanskoj i izvršnoj materiji. Također radi kao medijator u Centru za medijaciju i arbitar u Privrednoj komori Crne Gore. Marina Đurović adresa: marina.djurovic@sudstvo.me Sudija, Privredni sud Crne Gore Marina Đurović je završila Pravni fakultet godine i položila pravosudni ispit godine. U periodu od do godine radila je kao stručni saradnik i sekretar suda u Okružnom Privrednom sudu Titograd, gdje i danas obavlja funkciju. Za sudiju Privrednog suda Podgorica izabrana u avgustu godine. Radi u građanskoj i izvršnoj materiji. Majka je dvoje djece. 8

9 Modul A Zakon o Izvršenju i obezbjeđenju OPŠTI DIO Do kraja ovog modula, učesnici će moći: Iscrpno opisati odredbe Zakona o izvršenju. Pružiti sveobuhvatan pregled izvršenja i obezbjeđenja u Crnoj Gori. Unaprijediti svoje znanje o odredbama Zakona o izvršenju i obezbjeđenju. Raspravljati o načinu dostavljanja po ZIO. Navesti vrste izvršnih i vjerodostojnih isprava. Opisati postupak odlučivanja po predlogu za izvršenje. I. Istorijat izvršenja - kratak pregled -ZIO CG iz godine sa izmjenama i dopunama Naplata potraživanja kroz izvršni postupak u Crnoj Gori je uređena Zakonom o izvršenju i obezbjeđenju Crne Gore koji reguliše materiju izvršenja i obezbjeđenja u postupku prinudne naplate ostvarenja potraživanja, te Zakonom o Javnim izvršiteljima. Na taj način se pravnim subjektima i fizičkim licima obezbjeđuje naplata i obezbjeđenje potraživanja. Zakon je objavljen u Sl.RCG 36/11 od godine,a primjenjuje se od godine. Najvažniji razlozi za donošenje Zakona o izvršenju i obezbjeđenju je reforma postojećeg zakonodavstva u oblasti izvršenja,jer je u toku primjene prethodnog Zakona o izvršenju donijetog 2004.godine, zaključeno da pojedini pravni instituti ne omogućavaju brzu i jednostavnu realizaciju potraživanja povjerioca. Naime, pomenuti Zakon o izvršenju objavljen u Sl.RCG 23/04 koji je bio u primjeni od godine, u vrijeme donošenja je ocijenjen kao moderan i uspio je da stvori balans između izvršnog povjerioca i dužnika, ali se u njegovoj primjeni pokazalo da nakon vođenja parnice i dobijene izvršne isprave stranke se suočavaju sa drugim izvršnim postupkom, gdje se često izvršenje nije moglo sprovesti. Osnovni cilj reforme je: postizanje efikasnosti, pojednostavljenje realizacije potraživanja, skraćenje dužine trajanja postupka, te na taj način smanjenje značajnog broja nezavršenih predmeta koji su naročito opterećivali rad sudova, što će 9

10 doprinijeti rasterećenju i efikasnijem funkcionisanju sudskog sistema. Rezultat reforme je uvođenje Javnih izvršitelja,službe sa javnim ovlašćenjem,što predstavlja radikalnu novinu u ZIO, kao novog instituta radi unapređenja izvršenja. Donošenjem ZIO 2011.godine,Crna Gora se odlučila za napuštanje sistema sudskih izvršenja iako ne u potpunosti, i prenošenja ovlašćenja za sprovođenje i određivanje izvršenja na Javne izvršitelje. Izvršenje mora biti uređeno sa jasnim pravnim okvirom, pravilma, obavezama, odgovornostima i mogucnostima svih učesnika u izvršnom postupku Osnovni razlog za napuštanje koncepta sudskih izvršenja je prvenstveno bila neefikasnost zbog velikog broja predmeta, neažurnog rada sudskih izvrsitelja usled nedovoljnih materijalnih resura i nedovoljnog broja stručnog osoblja, loseg sistema dostavljanja, otezanog pristupa informacijama o imovini izvršnih duznika, kao i procesnih odredbi koje su omogućavale niz zloupotreba u svrhu odugovlačenja postupka. Prilikom izrade Zakona o izvršenju i obezbjeđenju i Zakona o Javnim izvršiteljima, zakonodavac je nastojao da u ove zakone ugradi najbolje standarde Evropske unije i Savjeta Evrope posebno one iz preporuke Rec 17/2003, Vijeća Evrope, kao i smjenicama za bolje sprovođenje postojećih preporuka Savjeta Evrope o izvršnom postupku usvojenim od strane CEPEJ-a na 14 plenarnom zasijedanju u Strazburu 2009.godine, kao i u skladu sa Uredbom EU 1393/2007 o dostavljanju dokumenata sa kojom je u skladu odredba ZIO o dostavi sudskih akata od strane Javnih izvršitelja. Zakon je dobio veoma pozitivno mišljenja eksperata Savjeta Evrope. II. Načela izvršnog postupka Obzirom da izvršenje predstavlja poslednju ali izuzetno značajnu fazu u postupku realizacije određenog prava, u ZIO su ugrađena najznačajnija načela a to su : Načelo formalnog legaliteta Načelo pravnog interesa Načelo dispozicije Načelo oficijelnosti Načelo efikasnosti i ekonomičnosti Načelo dvostepenosti Načelo zaštite izvršnog dužnika Centralno mjesto u ZIO ima načelo formalnog legaliteta jer je njegovo pravno dejstvo glavno obilježje u izvršnom postupku. Suština načela je da se u izvršnom postupku postojanje potraživanja izvršnog povjerioca i legitimacija stranaka (aktivna i pasivna), može dokazivati samo izvršnom ispravom ili vjerodostojnom ispravom. To znači da su Sud i Javni izvršitelj dužni da donesu rješenje o izvršenju kada izvršni povjerilac podnese predlog za izvršenje na osnovu perfektne izvršne isprave, koja je podobna za izvršenje. U ovom slučaju to znači da mora postojati identitet iz obaveze iz izvršne isprave i traženog izvršenja. U izvršnom postupku Sud, ni JI, nijesu ovlašćeni da se upuštaju u razmatranje pravilnosti i materijalne zakonitosti izvršne isprave koja je dostavljena na sprovođenje. U suprotnom to bi značilo novo suđenje o presuđenoj stvari, jer se izvršenje sprovodi na osnovu pravosnažne i izvršne odluke. Osim ovog načela dominira i načelo pravnog interesa jer izvršni postupak može voditi samo ono lice - povjerilac, koje ima pravni interes koji dokazuje postojanjem izvršne i vjerodostojne isprave. Načelo dispozicije takođe dominira u izvršnom postupku jer izvršni povjerilac disponira svojim pravom kada je u pitanju: Pokretanje postupka Da li će tražiti sprovođenje izvršenja u cjelosti ili djelimično Izbor JI koji određuje i sprovodi izvršenje Sredstva i predmet izvršenja Sporazum izvršnog povjerioca i izvršnog dužnika o namirenju u ratama Odlaganje izvršenja 10

11 Povlačenje predloga. Zastupljeno je načelo oficijelnosti jer JI i Sud moraju odlučiti po predlogu za određivanje i sprovođenje izvršenja, preduzimanje izvršnih radnji, predlogu za promjenu sredstva izvršenja i predlogu za izricanje novčanih kazni. Primjenom načela efikasnosti i ekonomičnosti omogućava se realizacija potraživanja na najbrži način, sa najmanje mogućih troškova, uz primjenu načela hitnosti, što se postiže skraćenjem rokova u izvršnom postupku u cilju zaštite interesa povjerioca. Posebno se insistira na hitnosti postupka u slučajevima: smetanja državine predaje djeteta vraćanje radnika na rad predaje predmeta sklonih kvaru predaje zemljišta prije sjetve Procesne radnje pri odlučivanju i sprovođenju izvršenja i obezbjeđenja se preduzimaju u cilju najbržeg sprovođenja izvršenja, kako izvršni dužnik ne bi bio u mogućnosti da osujeti ili oteža realizaciju potraživanja. Evropski Sud za ljudska prava smatra da pravo na pravično suđenje, shodno čl.6 Konvencije o ljudskim pravima, obuhvata i obavezu države da omogući pravovremeno i djelotvorno izvršavanje sudskih odluka. Ako postoji povreda prava i odugovlačenje izvršnog postupka, koju je utvrdio Evropski Sud, obavezaće državu članicu da podnosiocu tužbe isplati pravičnu naknadu zajedno sa troškovima postupka. Posebno treba pomenuti načelo dvostepenosti, koje je garancija za zaštitu prava i poštovanje zakona i štiti stranke od grešaka prvostepenog suda i JI. Dvostepenost je mjera zaštite od zloupotreba, korupcije, lokalnih uticaja i sl. Stranke mogu u postupku po prigovoru pobijati prvostepenu odluku i pokušati da izmijene situaciju u drugostepenom postupku pred nadležnim sudom koji ima mogućnost potvrđivanja prvostepene odluke, njenog djelimičnog ili potpunog ukidanja, kao i preinačenja. Iako je izvršni povjerilac dokazao osnovanost svog potraživanja prilikom određivanja izvršenja, zastupljeno je i načelo zaštite izvršnog dužnika jer se izvršenje mora sprovesti na način da postoji: srazmjernost obaveze i sredstva izvršenja dužni obzir prema izvršnom dužniku i njegovoj porodici, uz humano postupanje sa što manje posledica ograničenja i izuzimanja izvršenja predviđena zakonom. U izvršnom postupku su takođe zastupljena načela ustavnosti i zakonitosti, pismenosti, prvenstva namirenja, javnosti i tajnosti, savjesnog korišćenja procesnih prava i dr. III. Sadržina zakona Zakon o izvršenju i obezbjeđenju uređuje postupak prinudnog ostvarivanja potraživanja na osnovu domaće ili strane izvršne ili vjerodostojne isprave i obezbjeđenje potraživanja koji se sprovodi u skladu sa zakonom, ako posebnim zakonom nije drukčije određeno. ZIO se primjenjuje i na prinudno izvršenje: odluka donijetih u upravnom postupku koja glasi na ispunjavanje novčane obaveze ako se izvršenje sprovodi na nekretninama, akcijama i udjelima članova u privrednom društvu prinudno izvršenje notarskih akata i drugih isparava propisanih zakonom na izvršenje i obezbjeđenje na brodu i vazduhoplovu, samo ako je to posebnim zakonom određeno -Pokretanje postupka, nadležnost, vrste odluka Izvršni postupka se sastoji iz dvije faze- faza odlučivanja po predlogu za izvršenje i faza sprovođenja izvršenja. Postupak izvršenja pokreće izvršni povjerilac podnošenjem predloga JI i Sudu. Postupak se pokreće po službenoj dužnosti kada je to zakonom određeno. Najznačajnija novina u ZIO se odnosi na određivanje nadležnosti suda i 11

12 Javnog izvršitelja. Sud je isključivo nadležan za određivanje i sprovođenje izvršenja sudskih odluka radi predaje i oduzimanja djeteta, vraćanja zaposlenog na rad i sudskih odluka po kojima je izvršni dužnik dužan da učini određenu radnju koju umjesto njega po zakonu ili pravnom poslu ne može da učini drugo lice. Takođe sud je nadležan da odlučuje o predlogu za protivizvršenje i zahtjevu izvršnog povjerioca za plaćanje sudskih penala. Za sve druge slučajeve za koje nije propisana isključiva nadležnost suda, nadležan je javni izvršitelj. U pravnim stvarima u kojima je predviđena nadležnost suda postupak u prvom stepenu vodi sudija pojedinac a odluke po prigovoru u drugom stepenu donosi sudija pojedinac i Vijeće od 3 sudije prvostepenog suda. Odluke koje donose sud i JI su rješenja i zaključci. Zaključkom se određuje sprovođenje pojedinih radnji i odlučuje o pitanjima upravljanja postupkom. Protiv rješenja u postupku izvršenja i obezbjeđenja može se izjaviti prigovor, dok protiv zaključka prigovor nije dozvoljen. Izvršenje se određuje i sprovodi u obimu koji jer potreban za namirenje, odnosno obezbjeđenje potraživanja, a ukoliko ima više izvršnih povjerilaca koji ostvaruju potraživanja prema istom dužniku i na istom predmetu, redosled namirenja se utvrđuje redom kojim su stekli pravo da se namire. Zakonom je propisano izvršenje na osnovu strane izvršne isprave ako ona ispunjava zakonom ili međunarodnim ugovorom propisane uslove za priznanje i izvršenje, dok se na imovini druge države ili međunarodne organizacije u Crnoj Gori ne može odrediti izvršenje ili obezbjeđenje bez prethodne pisane saglasnosti organa državne uprave, nadležnog za spoljne poslove, osim u slučaju izričitog pisanog pristanka na izvršenje, odnosno obezbjeđenje. -Osnov za izvršenje - izvršne i vjerodostojne isprave Osnov za određivanje izvršenja su izvršna i vjerodostojna isprava. -Izvršne isprave su: izvršna sudska odluka i sudsko poravnanje odluka i poravnanje koji su kao izvršne isprave propisane posebnim zakonom ugovor o hipoteci, odnosno založna izjava sačinjena saglasno propisima kojima se uređuje hipoteka notarski akt koji predstavlja izvršnu ispravu u skladu sa zakonom strani notarski akt ako sadrži sve elemente neophodne za izvršenje i druga isprava koja je zakonom određena kao izvršna isprava. U smislu čl.19 ZIO sudske odluke su presuda, rješenje, rješenje o obezbjeđenju, platni i drugi nalog suda, odluke arbitraže, sudsko poravnanje, odluke u upravnom postupku rješenje i zaključak organa državne uprave i drugog državnog organa kao i privrednog društva i drugog pravnog lica donesenim u vršenju javnih ovlašćenja i poravnanja u upravnom postupku. Uslov za određivanje izvršenja je da je izvršna isprava postala pravosnažna i izvršna, odnosno da je protekao rok za dobrovoljno ispunjenje obaveze izvršnog dužnika, da je podobna za izvršenje (ako su u njoj naznačeni izvršni povjerilac,izvršni dužnik, predmet, vrsta, obim i rok ispunjenja obaveze). Izvršenje se određuje i na osnovu vjerodostojnih isprava, a to su jednostrani ili dvostrani pojedinačni pravni akti koji su najčešće izdati od strane izvršnog povjerioca,osnosno izvršnog dužnika ili od strane i povjerioca i dužnika, u obliku propisanim zakonom. -Vjerodostojne isprave precizno navedene u čl.25 ZIO, su : mjenice i ček obveznica i druga hartija od vrijednosti koja imaocu daju pravo na isplatu nominalne vrijednosti faktura(račun) sa otpremnicom ili drugim pisanim dokazom da je izvršni dužnik obaviješten o nastaloj obavezi izvodi iz poslovnih knjiga za izvršene komunalne usluge električne energije, telefonske i druge slične usluge bankarska garancija 12

13 akreditiv ovjerena izjava izvršnog dužnika kojim ovlašćuje banku da sa njegovog računa izvrši prenos novčanih sredstava na račun izvršnog povjerioca obračun kamata sa dokazima o osnovu dospjelosti i visini potraživanja ovjerena privremena ili okončana situacija u vezi sa izvršenim građevinskim radovima Vjerodostojna isprava je podobna za izvršenje ako su u njoj naznačeni izvršni povjerilac, izvršni dužnik, predmet, vrsta, obim i rok ispunjenja obaveze. Ako se dospjelost ne vidi, izvršenje se određuje ako je izvršni povjerilac podnio pisani dokaz da je izvršnog dužnika pozvao da ispuni dospjelu obavezu u ostavljenom roku. -Predlog za izvršenje - sadržina i odlučivanje po predlogu U predlogu za izvršenje moraju biti naznačeni svi elementi, stranke, izvršna isprva, obaveza izvršnog dužnika, sredstvo i predmet izvršenja i drugi podaci potrebni za sprovođenje izvršenja. U predlogu za izvršenje na osnovu vjerodostojne isprave mora biti sadržan i zahtjev da se obaveže izvršni dužnik da u roku od 8 dana, a u mjeničnim i čekovnim sporovima u roku od 3 dana, namiri potraživanje sa troškovima postupka. Sadržina predloga za izvršenje koji se podnosi Javnom izvršitelju razlikuje se od predloga koji se podnosi sudu, jer u njemu ne moraju biti naznačeni sredstva i predmeti izvršenja. Ukoliko je izvršenje predloženo na pokretnim stvarima, one ne moraju biti bliže navedene u predlogu čl.37 ZIO. Naime, jedna od novina u ovom zakonu da izvršni povjerilac može zahtijevati od JI da bez ograničenja preduzima sve radnje u postupku izvršenja ili da uslovi preduzimanje pojedinih radnji svojom prethodnom saglasnošću. U svakom slučaju, JI sprovodi izvršenje sve dok izvršni povjerilac ne bude namiren na onom predmetu i sredstvu koje je najpovoljnije za namirenje. O predlogu za izvršenje sud, odnosno Javni izvršitelj dužan je da odluči u roku od pet dana od dana podnošenja predloga. JI, odnosno sud, donose : rješenje kojim se usvaja u cjelini ili djelimično predlog za izvršenje rješenje kojim se predlog za izvršenje potpuno ili djelimično odbija rješenje kojim se predlog za izvršenje potpuno ili djelimično odbacuje. -Dostavljanje rješenja Jedan od razloga zbog kojih je napušten koncept sprovođenja izvršenja od strane sudova je i problem dostavljanja sudskih pismena, što je doprinosilo odugovlačenju postupka a samim tim i smanjenju efikasnosti izvršenja. Članom 43.ZIO propisan je način dostavljanja pismena od strane JI. Dostavljanje pismena koja proizilaze iz okvira rada Javnog izvršitelja, vrši se neposrednim predavanjem ili preko pošte, a propisana je mogućnost da javni izvršitelj vrši dostavljanje i sudskih pismena, u skladu sa zakonom kojim se uređuje parnični postupak. Ako Javni izvršitelj ne može da izvrši uredno dostavljanje pismena iz okvira svog rada neposredno ili putem pošte ili mu je nepoznato prebivalište ili boravište odnosno sjedište stranke, dostavljanje će izvršiti javnim objavljivanjem u medijima u dva uzastopna broja i Službenom listu Crne Gore. Javno objavljivanje, osim naziva stranaka, poslednje poznate adrese, broja predmeta, osnova izvršenja i roka u kojem stranka treba da se obrati Javnom izvršitelju, sadrži i upozorenje da se takav način dostave smatra urednom dostavom i da stranka sama snosi negativne posledice. Dostava se smatra izvršenom danom poslednjeg objavljivanja. Sva pitanja koja nisu uređena odredbama ZIO shodno se primjenjuju odredbe Zakona o parničnom postupku. Rješenje o izvršenju dostavlja se strankama a uz rješenje o izvršenju dostavlja se i predlog za izvršenje. Rješenje o odbacivanju i odbijanju predloga dostavljaju se samo izvršnom povjeriocu. Rješenje o izvršenju na novčanom potraživanju dostavlja se i dužniku izvršnog dužnika a rješenje o izvršenju na sredstvima na računu izvršnog dužnika dostavlja se i banci. Rješenje o izvršenju na pokretnim stvarima dostavlja se izvršnom dužniku neposredno prije preduzimanja prve 13

14 izvršne radnje. Rješenje o izvršenju doneseno na osnovu vjerodostojne isprave dostavlja se banci kad postane pravosnažno, osim ako je izvršenje određeno na osnovu mjenice. IV. Sprovođenje izvršenja - prije pravosnažnosti i nakon pravosnažnosti Druga faza izvršnog postupka je sprovođenje izvršenja. Kada je izvršenje određeno na osnovu izvršne isprave, sprovodi se prije pravosnažnosti rješenja o izvršenju, osim ako je drukčije određeno zakonom. Izvršenje određeno na osnovu vjerodostojne isprave ne može se sprovesti prije pravosnažnosti rješenja o izvršenju. Novina u Zakonu se odnosi i na vrijeme sprovođenja izvršenja, tako što je propisano da se izvršenje može sprovesti svakog dana u vremenu od 8 do 21 čas. Termin iz ranijeg zakona danju je izbrisan iz razloga preciznosti i jasnoće norme a 21 čas je primjerno vrijeme koje ne dovodi u nezavidan položaj izvršnog dužnika. Pored toga precizno su utvrđene obaveze Javnog izvršitelja u postupanju prilikom sprovođenja izvršenja, koji mora voditi računa o dostojanstvu izvršnog dužnika i članova domaćinstva a ukoliko izvršni dužnik ne prisustvuje sprovođenju izvršenja, ni njegov punomoćnik ili član domaćinstva, moraju prisustvovati dva punoljetna građanina. Takođe, izvršenje u poslovnoj prostoriji izvršnog dužnika sprovodi se u toku radnog vremena, u prisustvu lica koje odredi izvršni dužnik, a ukoliko je prostor zaključan, a izvršni dužnik nije prisutan ili ne pristaje da otvori prostoriju, moraju biti prisutna 2 punoljetna građanina u sprovođenju izvršenja. Zakonodavac je u cilju ubrzanja postupka propisao obavezu izvršnom dužmiku, drugim fizičkim i pravnim licima, državnim organim i organima državne i lokalne uprave, da na zahtjev JI ili suda dostave podatke o imovini izvršnog dužnika i prihodima na kojima se može sprovesti izvršenje. Nepostupanjem po Zahtjevu za dostavljanje podataka o imovini izvršnog dužnika sankcionisano je novčanim kaznama i to ne samo po predlogu JI već će sud odlučiti i po službenoj dužnosti o takvom nepostupanju. Novčane kazne su propisane u rasponu od 200 do 2000 za fizička lica, i od 2000 do za pravno lice, preduzetnika ili organa prave. Ovakav vid kazne je značajan jer se izrečena novčana kazna uvećava sve dok izvršni dužnik ili pomenuta lica ne dostave tražene podatke. Takođe, je propisana obaveza policije da pruži pomoć u sprovođenju izvršenja a u slučaju nepostupanja Uprave policije po zahtjevu, sud odnosno JI su dužni da obavijeste ministarstvo nadležno za poslove policije. Veoma je značajna novina u zakonu koja propisuje da se stranke mogu sporazumjeti da se potraživanje namiri u ratama, što je relativno česta pojava u izvršnom postupku, pa se sprovođenje izvršenja odlaže do isteka roka određenog Sporazumom o namirenju u ratama. Izvršni postupak se okončava izmirenjem potraživanja, povlačenjem predloga za izvršenje jer izvršni povjerilac može, bez saglasnosti izvršnog dužnika povući predlog za izvršenje djelimično ili u cjelosti, u kojem slučaju se izvršenje obustavlja i ukidaju sve sprovedene izvršne radnje, pod uslovom da se time ne dira u stečena prava trećih lica. Ukoliko je povlačenje uslijedilo nakon što je izvršenje započeto, a povlačenje izaziva štteu za izvršnog dužnika, izvršni povjerilac je dužan da tu štetu naknadi. Izvršni postupak se okončava i obustavljanjem izvršenja po službenoj dužnosti u slučajevima kada je : izvršna isprava pravosnažno ukinuta, preinačena ili stavljena van snage i ukinuta potvrda o izvršnosti i potraživanje prestalo usljed propasti predmeta izvršenja, smrti fizičkog lica kao stranke ako nema naslednjika, prestankom pravnog lica koje nema pravnog sljedbenika, prebijanja potraživanja i u drugim sličnim slučajevima. 14

15 Prijedlozi za dodatno čitanje 1. ZIO CG, Sl.CG 36/11 od godine 2. Izmjene i dopune ZIO, Sl.CG 20/15 od godine. 3. ZPP CG, Sl.RCG 22/2004 i 28/ Zakon o izmjenama i dopunama ZPP-a SL.CG 47/ Zakon o sudovima CG Sl.CG 11/ Komentar Zakona o izvršenju i obezbjeđenju, Beograd 2012.godina - D.Lazarević 7. Komentar Zakona o izvršenju i obezbjeđenju, Beograd 2016.godine- prof.dr Nebojša Šarkić 8. Građansko procesno pravo, Beograd 1976.godine- Borivoje Poznić 9. Sudsko izvršno pravo, Zagreb 1980.goidne- S.Triva, M.Dika, S.Bjelajac 15

16 Modul B Izvršenje i obezbjedjenje u Crnoj Gori - odnos javnog izvršitelja i suda Do kraja ovog modula, učesnici će moći: Unaprijediti svoje znanje o odnosu javnog izvršitelja i suda. Navesti nadležnost Javnog izvršitelja i suda. Raspravljati o organizaciji rada javnih izvršitelja. Opisati postupak odlučivanja po Zahtjevu za otklanjanje nepravilnosti. I. Zakonska regulativa -Pravni propisi - ZIO CG sa Zakonom o izmjenama i dopunama od godine i Zakon o Javnim izvršiteljima od godine Zakonom o JI SLCG 61/11 koji je stupio na snagu država je povjerila određivanje i sprovođenje izvršenja Javnim izvršiteljima. Donošenjem ZIO Crna Gora se odlučila za napuštanje sistema sudskih izvršenja, iako ne u potpunosti, i prenijela ovlašćenja za sprovođenje i određivanje izvršenja na Javne izvršitelje, što predstavlja radikalnu novinu u ZIO. Time je zaokružena reforma izvršnog postupka. -Razlozi za uvođenje JI Razlozi za uvođenje JI su višestruki: efikasniji, brži i kraći postupak izvršenja, rasterećenje sudova, stručnije obavljanje poslova izvršenja, bolju opremljenost, zbog nedovoljnih,materijalnih resursa i broja stručnog osoblja u sudovima, otežanog pristupa informacijama o imovini izvršnih dužnika, kao i lošeg sistema dostavljanja pismena. Napušten je model sudskog izvršenja, osim kada je u pitanju isključiva nadležnost suda i zbog procesnih odredbi koje su omogućavale odugovlačenje postupka. -Definicija Javni izvršitelji vrše poslove u postupku određivanja i sprovođenja izvršenja i obezbjeđenja, kao javnu službu koja je povjerena licima dostojnim javnog povjerenja, kao samostalnim i nezavisnim nosiocima službe. JI obavljaju djelatnost profesionalno i kao isključivo zanimanje u skladu sa zakonom kojim se uređuje izvršenje i obezbjeđenje i ne mogu vršiti druge poslove osim bavljenja naučnom, nastavnom, kulturnom, umjetničkom i sportskom djelatnošću i mogu sticati prihode od autorskih i sličnih prava, intelektualne i industrijske svojine. U svom radu JI su potpuno samostalni, nezavisni od bilo kojeg interesnog ili političkog uticaja, ne smiju postupati u interesu povjerilaca, već isključivo u interesu što bržeg namirenja potraživanja donošenjem rešenja i sprovođenjem izvršenja na području za koje je imenovan. 16

17 II. Kratak prikaz zakona o Javnim izvršiteljima od godine - Organizacija JI U dijelu organizacije JI uređeno je službeno područje, broj mjesta JI, ustanovljen zamjenik JI, određeno radno vrijeme i pravilnik o vođenju knjiga Javnog izvršitelja. Službeno područje Javnog izvršitelja je područje na kojem obavlja izvršiteljsku djelatnost, na službenom području koje je vezano za područje Osnovnog Suda u kojem se nalazi sjedište JI. Na osnovu izvršne isprave Privrednog Suda, izvršenje određuje i sprovodi JI čije se službeno sjedište nalazi na području Privrednog suda koji je donio izvršnu ispravu. JI može preduzimati radnje van službenog područja prilikom sprovođenja izvršenja i obezbjeđenja i kada Ministar Pravde odredi na predlog Komore JI da Javni izvršitelj vrši poslove van službenog područja zbog objektivnih potreba stanovništva(čl.5). Broj mjesta JI određuje Ministarstvo Pravde tako da za teritoriju opštine na svakih započetih određuje po 1 mjesto JI a izuzetno u zavisnosti od potreba ako se poveća br.predmeta, može odrediti veći br.mjesta JI. Ako zbog malog br.stanovnika i malog br.predmeta na određenom području nije opravdano imenovanje JI ili nema kandidata, Ministar će odrediti izvršitelja sa drugog područja. Zamjenik JI može imati jednog ili više zamjenika i može obavljati sve poslove u vezi izvršenja i obezbjeđenja kao JI. Radno vrijeme propisuje Ministarstvo, a po potrebi JI može obaviti službenu radnju i van utvrđenog radnog vremena. Pravilnik: Članom 9 Zakona je propisano da Ministarstvo Pravde podzakonskim aktom uređuje vrstu, oblik, sadržaj, način vođenja i čuvanje upisnika, knjiga i spisa i druga pitanja u vezi organizacije i unutrašnjeg poslovanja JI. - Imenovanje i uslovi za obavljanje izvršiteljske djelatnosti: -Za JI može biti imenovano lice : koje je crnogorski državljanin koje ima opštu zdravstvenu i poslovnu sposobnost koje je diplomirani pravnik 5 godina radnog iskustva na pravnim poslovima položen ispit za JI ili pravosudni ispit koje nije osuđivano za krivično djelo na kaznu zatvora od najmanje 6 mjeseci ili za krivično djelo koje ga čini nedostojnim za obavljanje djelatnosti ili se protiv njega ne vodi krivični postupak za djelo koje se goni po službenoj dužnnosti nad kojim se kao preduzetnikom, ortačkim društvom čiji je član ili komanditnim društvom čiji je član ne vodi stečajni postupak. Navedeni uslovi omogućavaju izvršiteljima pravilno i zakonito obavljanje službe sa javnim ovlašćenjima, što znači da posjeduju znanje ne samo na području izvršnog prava, već i stvarnog, obligacionog, građanskog i trgovinskog prava uz poštovanje načela izvršnog postupka i savjesnog korišćenja procesnih ovlašćenja. Imenovanje se vrši na osnovu javnog konkursa Ministarstva Pravde, koji se objavljuje u SLCG, čime se obezbjeđuje potpuna transparentnost i dostupnos. Odluku o izboru donosi Ministar, ista je konačna i protiv nje se može pokrenuti upravni spor. Nakon imenovanja JI polaže zakletvu najkasnije u roku od 30 dana od dana imenovanja. Takođe, prije početka obavljanja djelatnosti JI mora obezbijediti poslovni prostor, opremu za rad kancelarije, zaključiti ugovor o osiguranju od odgovornosti za štetu za koju odgovara cjelokupnom svojom imovinom, koju je prouzrokovao nezakonitim i nepravilnim radom. Jedan od uslova je dokaz o otvaranju posebnog računa kod banke na koji se uplaćuju sredstva naplaćena od izvršnog dužnika i deponovanju otiska službenog pečata i svog 17

18 ovjerenog potpisa. JI može primiti u radni odnos zamjenika čiji su uslovi za imenovanje isti kao za JI koji postupa u ime JI, ima sopstvenu legitimaciju i odredbe koje se odnose na JI shodno se primjenjuju i na zamjenika. Vršilac dužnosti JI postupa i privremeno preuzima poslove JI u slučaju duže spriječenosti da obavlja djelatnost zbog bolesti ili odsustva iz reda zamjenika ili drugih izvršitelja, o čemu odlučuje Ministar Pravde, a u slučaju smrti JI ili privremenog udaljenja Ministar Pravde po službenoj dužnosti, po pribavljenom mišljenju Komore određuje vršioca dužnosti između drugih JI ili njihovih zamjenika sa istog službenog područja. Izuzeće JI: Za izuzeće JI Zakon je odredbom čl.28 propisao shodnu primjenu odredaba ZPP-a, koje se odnose nas izuzeće sudije. Stranka može staviti Zahtjev za izuzeće u prigovoru, a o zahtjevu odlučuje predsjednik suda na čijem području se nalazi službeno sjedište JI. Protiv odluke o izuzeću nije dozvoljen prigovor, a ukoliko zahtjev bude usvojen izvršni povjerilac će povjeriti predmet drugom JI. Obaveznost postupanja u svim predmetima je imperativna - propisana odredbom čl. 29 Zakona,što znači da je JI dužan da izme predmet u rad, osim u slučaju izuzeća iz čl. 28 i kad podnosilac predloga nije uplatio predujam troškova. Javni izvršitelj je ovom odredbom obavezan uzimati sve predmete u rad, bez mogućnosti da odbije stranke i bira predmete jer bi na taj način mogao da povlašćuje određene stranke, a ukoliko odbije uzimanje predmeta ili uskraćivanje bilo koje radnje bez opravdanog razloga, stranka ima pravo da podnese pritužbu Komori, u kojem slučaju Komora će odrediti drugog JI, čime će se obezbijediti postupanje po predlogu stranke. Javni izvršitelj, njegovi zamjenici i zaposlena lica, kao i lica koja imaju pristup službenim podacima dužni su da ih čuvaju kao poslovnu tajnu čime se obezbjeđuje njihova povjerljivost i potpuna zaštita. - Prestanak obavljanja djelatnosti i razrješenje Javni izvršitelj prestaje sa obavljanjem djelatnosti u sledećim slučajevima: sticanjem uslova za penziju na lični zahtjev ako bude osuđen na bezuslovnu kaznu zatvora u trajanju dužem od šest mjeseci i razrješenjem. U navedenim slučajevima, Ministar pravde na osnovu obavještenja Komore donosi Odluku o prestanku obavljanja izvršiteljske djelatnosti, a ukoliko JI podnese lični zahtjev, Ministar pravde u odluci o prestanku određuje rok za prestanak djelatnosti. -Zakon je predvidio da se JI razrješava dužnosti u sledećim slučajevima: ako se utvrdi da ne ispunjava uslove za obavljanje svoje djelatnosti ako vrši drugu djelatnost ako mu je izrečena disciplinska mjera trajna zabrana obavljanja djelatnosti ako je osuđen za krivično djelo koje ga čini nedostojnim za vršenje poslova javnog izvršitelja ako zbog bolesti postane trajno nesposoban za obavljanje izvršiteljske djelatnosti. Odluku o razrješenju donosi ministar i oglašava je u Službenom listu Crne Gore, s tim što u odluci istovremeno određuje vršioca dužnosti javnog izvršitelja, ista je konačna i protiv nje se može pokrenuti upravni spor. - Upisnik, knjige i računi Zakonom je propisana obaveza vođenja upisnika u kojem se upisuju svi primljeni predmeti, vođenje finansijskih knjiga i dnevnika, kako bi se obezbijedilo da se u svakom trenutku mogu utvrditi prava i obaveze JI, uz obavezu čuvanja knjiga trajno, a u slučaju prestanka rada kancelarije upisnici se predaju Komori izvršitelja. U odnosu na upravljanje i raspolaganje novčanim sredstvima propisano je da, javni izvršitelj prije početka rada otvori odvojene račune za: novčana sredstva naplaćena u postupku izvršenja, račun za polaganje jemstva i račun za rad kancelarije, s tim što je obavezan da novčana sredstva sa posebnog računa odmah prebaci na račun izvršnog povjerioca, najkasnije prvog sledećeg radnog dana, osim u slučaju opravdanih razloga ili bolesti, ali u svakom slučaju najkasnije u roku od 15 dana od dana uplate. U slučaju eventualnog manjka propisana je obaveza 18

19 nadoknade istog i odgovornost Javnog izvršitelja, a ukoliko isti ne nadoknadi manjak sredstva sa posebnog računa iz čl.41 st.1 alineja 1 se proporcijalno isplaćuju povjeriocimna srazmjerno njihovim potraživanjima. Sredstva sa posebnog računa ne mogu biti predmet izvršenja radi namirenja dugova Javnog izvršitelja. -Nagrada za rad i naknada troškova -Javni izvršitelj ima pravo: na nagradu za rad i naknadu troškova, shodno Uredbi o tarifi Javnih izvršitelja koju je donijela Vlada uz pribavljeno mišljenje Komore,i objavljena u Sl.CG 3/16 od godine, koja je u primjeni od godine ( Uredba o tarifi Javnih izvršitelja Sl.CG 28/13 i 14/14 prestala da važi). JI ima pravo da traži predujam troškova i nagrade i nije dužan postupati ako mu se zatraženi predujam ne plati. Nagrada za rad se sastoji od nagrade za pripremanje predmeta, nagrade za preduzete radnje i nagrade za sprovedeno izvršenje, a nakada troškova JI obuhvata naknadu sudskih i administrativnih taksi, i ostale stvarne troškove kao što su naknada za čuvanje stvari, troškove prevoza, izdavanje uvjerenja i potvrda, i sl. - Komora Zakonom je propisana organizacija komore kao profesionalnog udruženja svih javnih izvršitelja i njihovih zamjenika, koja ima svojstvo pravnog lica. -Organi komore su: skupština, izvršni odbor i predsjednik. -Zakonom su propisani i prihodi Komore, kao i kontrola rada Javnih izvršitelja od strane Komore, a podzakonskim aktima Komore su uređeni bliže poslovanje Komore, sastav i način izbora njenih organa. -Propisano je da Javni izvršitelj mora da podnese godišnji izvještaj o svom radu Komori. - Disciplinska odgovornost i disciplinski postupak Radi pravne sigurnosti stranaka Zakonom o JI je precizno uređena disciplinska odgovornost javnog izvršitelja, disciplinske povrede i mjere, disciplinska Komisija i postupak pred Komisijom, privremeno udaljenje javnog izvršitelja i zastara za pokretanje i vođenje disciplinskog postupka. -Predviđene disciplinske mjere su: opomena i javna opomena, novčana kazna od 500 do 5000 eura, privremena zabrana obavljanja djelatnosti od tri mjeseca do jedne godine i trajna zabrana obavljanja djelatnosti javnog izvršitelja. Disciplinsku Komisiju imenuje ministar na period od četiri godine, odluka Komisije je konačna i protiv nje se može voditi upravni spor. Javnom izvršitelju kojemu je izrečena disciplinska mjera trajna zabrana obavljanja djelatnosti briše se iz Registra javnih izvršitelja, izrečena mjera se objavljuje u Službenom listu Crne Gore, kao i zabrana obavljanja djelatnosti u trajanju od tri mjeseca do jedne godine. - Nadzor nad radom javnih izvršitelja 19

20 Nadzor nad radom javnih izvršitelja preduslov je njihovog zakonitog funkcionisanja. Nastojalo se izbjeći da se vršenje nadzora povjeri samo jednom tijelu, pa su nadzorna ovlašćenja data kako Komori tako i Ministarstvu pravde. -Nadzor nad zakonitošću rada JI i Komore, vrši Ministarstvo pravde : po službenoj dužnosti, na predlog predsjednika suda, na predlog predsjednika Komore i inicijativu stranaka. Službeno lice ministarstva može naložiti mjere za otklanjanje nedostataka u određenom roku. III. Nadležnost Javnog izvršitelja i suda Najznačajnija novina u Zakonu o izvršenju i obezbjeđenju odnosi se na određivanje nadležnosti za određivanje i sprovođenje izvršenja od strane JI i suda. -Nadležnost javnog izvršitelja Zakon o izvršenju i obezbjeđenju je odredio nadležnost Javnog izvršitelja za odlučivanje i sprovođenje u postupku izvršenja i sprovođenje obezbjeđenja, osim u slučajevima isključive nadležnosti suda. Javni izvršitelj određuje i sprovodi izvršenje na osnovu: izvršne isprave suda ili organa čije je sjedište na području za koje je JI imenovan, na osnovu vjerodostojne isprave nadležan je izvršitelj na čijem se području nalazi prebivalište, odnosno sjedište izvršnog dužnika, takođe je određena nadležnost za sprovođenje obezbjeđenja Javnog izvršitelja koji je imenovan za područje suda koji je donio rješenje o obezbjeđenju. ZIO je dao mogućnost Javnom izvršitelju da preduzima radnje sprovođenja izvršenja i obezbjeđenja i van područja za koje je imenovan i to lično ili preko drugog javnog izvršitelja sa drugog područja. Uglavnom, JI određuje i sprovodi izvršenja na svim predmetima i sredstvima, a u isključivoj nadležnosti suda je ostao mali broj postupaka. -Nadležnost suda : -određivanje i sprovođenje izvršenja u slučajevima : odluka koja glase na radnju koju može izvršiti samo izvršni dužnik, vraćanje zaposlenog na rad, oduzimanje i predaja djeteta, - odlučivanje: o predlogu za određivanje mjera obezbjeđenja, predlogu za protivizvršenja i zahtjevu za plaćanje sudskih penala, u kojim slučajevima izvršenje sprovodi JI. Osim ZIO, nadležnost Privrednog suda za postupanje u postupku izvršenja i obezbjeđenja određena je i Zakonom o sudovima koji u smislu odredbe - čl.18.st.2.tač.2. koji predviđa da ovaj sud određuje i sprovodi izvršenje kada je to posebnim zakonom propisano: - Sud sprovodi izvršenje i obezbjeđenje na brodovima i vazduhoplovima, bez obzira na svojstvo stranke, uz primjenu ZPUP. - Tačkom 4. propisano je da ovaj sud odlučuje o priznanju stranih sudskih odluka koje su donijeli sudovi nadležni za rešavanje privrednih stvari kao i stranih arbitražnih odluka, uz primjenu Zakona o međunarodnom 20