FUNKSIONI I PRODHIMIT

Transcription

1 FUNKSIONI I PRODHIMIT

2 Prodhimi Funksioni i prodhimit Qëllimi i funksionit të prodhimit Zonat e prodhimit Modeli i funksionit të prodhimit Elasticiteti i zëvendësimit Prodhimi në Kosovë Përmbajtja

3 1. Prodhimi Prodhimi është krijimi i mallrave që janë të gatshëm për t u përdorur nga njeriu qoftë për konsum, apo për prodhimin e mallrave të tjera.prodhimi nënkupton përdorimin e makinave, mjeteve dhe punës për të prodhuar mallra për përdorim ose për shitje. Termi mund ti referohet një game të gjerë të veprimtarisë njerezore, prej prodhimeve artizanale e deri tek teknologjia më e larte, por më së shpeshti aplikohet në prodhimet industriale, ku lëndët e para shndërrohen në një shkallë të madhe në mallra përfundimtare. Prodhimi modern përfshinë të gjitha proceset e ndërmjetme të nevojshme për prodhimin dhe integrimin e komponenteve të prodhimit.

4 2. Funksioni i Prodhimit Funksioni i prodhimit shpreh lidhjen në mes sasisë së inputeve të përdorura dhe produktit të prodhuar. Analitikisht kjo lidhje nga ekuacioni : Q = f ( K, L ), i cili tregon se madhësia e produktit (Q) është funksion i madhësisë së kapitalit të fiksuar (K) dhe variablit punë (L) të përdorur nga firma me një gjendje të dhënë të teknologjisë. Funksioni i prodhimit është një nga konceptet kyce të teorisë neoklasike, që përdoret për të definuar produktin marxhinal dhe për të dalluar efikasitetin e alokimit, në fokus të përcaktimit të ekonomisë.

5 Output Output Total product o L1 L2 L3 A B Average product o Marginal product C L1 L2 L3 Units of labor L

6 3. Qëllimi i funksionit të prodhimit Qëllimi kryesor i funksionit të prodhimit është adresimi i efikasitetit në alokimin e përdorimit të inputeve në prodhim dhe shpërndarje të të ardhurave, duke abstrahuar problemet teknologjike, apo arritjen e efikasitetit teknik. Faktorët e prodhimit janë : 1. Fuqia punëtore ( potenciali njerezor ), 2. Toka, 3. Kapitali ( dituri teknike ), 4. Sipërmarrja, 5. Menaxhimi.

7 Faktori kohë : 1. Në periudha momentale ( të gjithë faktorët e prodhimit janë fiks ) 2. Në periudha afatshkurtra ( të paktën njeri prej faktorëve është konstant) 3. Në periudha afatgjata ( faktorët e prodhimit bëhen të ndryshueshëm ) 4. Në periudha shumë afatgjata ( ndryshon dhe teknologjia ).

8 4. Zonat e Prodhimit Në teorinë e prodhimit konsiderohen tri zona : 1. Në zonen e parë, produkti marxhinal rritet me normë rritëse apo elasticiteti është më i madh se Në zonën e dytë, MP rritet me normë rënëse, apo elasticiteti është Në zonën e tretë, MP merr shenjën negative, apo elasticiteti është negativ.

9 Quantity of output per period of time C A B Q= f (X1,X2,X3) Units of variable inputs per period of time X Y APP Z MPP Units of variable inputs per period of time Stage 1 Stage 2 Stage 3

10 Në funksion të prodhimit, ne kemi variablën e pavarur ose faktorin e pandryshueshëm dhe të ndryshueshëm të varur. Variabla e varur është prodhimi dhe variabla e pavarur është inputi. Variablat e varura në funksion të prodhimit mund të grupohen në variabla fikse ose të sasive të ndryshme. Një sasi e ndryshueshme mund të jetë një variabël që e rrit apo e ul nivelin e prodhimit.

11 Quantity of output per period of time Q1 B1 Q2 B2 Units of variable inputs per period of time

12 Funksioni i prodhimit në periudha afatshkurtra është kur një input është konstant kurse tjetri është variabil.nëse kapitali ( K ) dhe toka ( R ) janë fikse në kohë afatshkurtra, puna ( L ) është variabile, outputi ndryshon duke shtuar inputin punë. Qx =f(l) teknologjia, K dhe R janë fikse ose konstante. Funksioni i prodhimit në periudha afatgjata i ka të gjitha inputet variabile, ndërsa teknologjia mbetet konstante.

13 5. Modeli i funksionit të prodhimit Supozimet e nevojshme : 1. Qëllimi i firmes është maksimizimi i fitimit. 2. Firma përdor vetëm dy inpute, punën dhe kapitalin ( puna e ndryshueshme, kapitali i fiksuar ). 3. Firma vepron në konkurrencë të plotë si për produktin ashtu edhe për fuqinë punëtore (çmimi pranues dhe pagë pranuese ). 4. Pagat përfaqësojnë të vetmen kosto të punës dhe puna supozohet të jetë homogjene. 5. Firma nuk e ndryshon teknologjinë e përdorur.

14 Modeli i funksionit të prodhimit përfshinë rastet e vecanta si: 1) Prodhimi Linear ( ose zëvendësuese e përsosur ), 2) Cobb Douglas ( ose bërësit e pakryer ), 3) Funksioni i prodhimit Leontief ( ose plotësues të përsosur ). Një ilustrim i përgjithshëm tregon se një rritje në sasinë e kontributit do të rrisë edhe prodhimin e përgjithshëm. Nëse inputi është zero, kurba e prodhimit do ta ketë prekur origjinen, nëse nuk ka kosto fikse. Nëse do të përfshihen edhe inputet fikse në këtë funksion atëherë do të thotë në zero inpute të ndryshueshme. Funksioni i prodhimit do të jetë i prerë në boshtin Y, në pikën e barabartë me inpute fikse. Kurba e prodhimit ka edhe vlera maksimale apo kulmin. Në këtë pikë inputi shtesë nuk ka një ndikim pozitiv apo negativ në funksionin e prodhimit.

15 Funksioni normal i prodhimit ka tre faza : 1. Faza e rritjes apo kthimi marxhinale është pika ku një kontribut shtesë në faktorë të prodhimit ka një rritje pozitive më të madhe se të prodhimit se më parë. 2. Faza e rënies apo kthimi marxhinale në rënie nënkupton se çdo input shtesë në procesin e prodhimit rezulton me një rritje pozitve, më të ulët të prodhimit se më parë. 3. Faza e tretë apo kthimi negativ marxhinale do te thotë se nje shtesë, në një njësi të inputeve të procesit të prodhimit, rezulton me një rënie të prodhimit të pergjithshëm. Prodhuesi racional është gjithmonë i interesuar të marrë prodhimin maksimal, nga grupi i burimeve ose i inputeve në dispozicion. Ai do të donte që të kombinohen këto inpute në një mënyrë teknike dhe efikase, në mënyrë që të pranoj prodhimin maksimal të mallrave të dëshiruar.

16 Ka tre mënyra të zakonshme për të përfshirë teknologjinë ( ose efikasitetin me të cilin faktorët e prodhimit janë përdorur ) në funksion të prodhimit : 1. Teknologjia Hicks neutrale, ose rritjes faktor : Y= AF (K,L) 2. Teknologjia Harrod neutrale, ose rritjes punës : Y= F (K,AL) 3. Teknologjia Solow neutrale, ose rritjes së kapitalit : Y= F (AK,L).

17 6. Elasticiteti i zëvendësimit Elasticiteti i zëvendësimit në mes të faktorëve të prodhimit, është se sa lehtë një faktor mund të zëvendësohet me një tjetër.elasticiteti i vazhdueshëm i zëvendësimit ( CES Constant elasticity of substitution ), në ekonomi është pronë e disa funksioneve të prodhimit dhe shërbimeve. Më saktësisht, ajo i referohet një lloji të vecantë të funksionit agregat, i cili kombinon dy apo më shumë lloje të konsumit, ose dy apo më shumë lloje të inputeve prodhuese, në një sasi të përgjithshme. Ky funksion agregat shfaq elasticitetin konstant të zëvendësimit. Funksioni i prodhimit është në qendër të fokusit marxhinalist të ekonomisë neoklasike, i cili përkufizohet si efikasitet i ndarjes së inputeve, ku analiza rreth çmimeve të tregut mund të ndikojë në arritjen e efikasitetit të alokuar në një ekonomi të decentralizuar dhe në një analizë të shpërndarjes së ardhurave, e cila ia atribon të ardhurat për qdo njësi shtesë inputesh të produktit marxhinal. Funksioni i prodhimit për vende të ndryshme nënkupton përmbledhje të funskioneve të prodhimit nga prodhuesit indidvidual. Mirëqenia ekonomike rritet për shkak të rritjes së të ardhurave që fitohen nga rritja efikase e prodhimit.

18 Format më të rëndësishme të prodhimit janë : 1. Prodhimi i tregut, 2. Prodhimi publik dhe 3. Prodhimi në ekonomitë familjare. Për të kuptuar origjinën e mirëqenies ekonomike ne duhet të kuptojmë këto tri procese të prodhimit. Secila formë ka funksionet e veta të prodhimit të cilat ndërveprojnë njëra me tjetrën. Prodhimi i tregut është burimi kryesor i mirëqenies ekonomike dhe për këtë arsye quhet si Primus motor në ekonominë moderne. Procesi i prodhimit përbëhet nga procesi real dhe procesi i shpërndarjes së të ardhurave. Një rezultat dhe një kriter i suksesit të pronarit është profitabiliteti.

19 Proceset kryesore të prodhimit të një kompanie janë : 1. Procesi i vërtetë, 2. Procesi i shpërndarjes së të ardhurave, 3. Procesi i prodhimit, 4. Procesi monetar, 5. Procesi i vlerës së tregut.

20 Money market Market value process Production process Productive goods market Distribution process Real process Production process Distribution process Consumer goods market Monetary process Money market

21 7. Prodhimi në Kosovë Bujqesia Kosovare karakterizohet me firma të vogla, me produktivitet të ulët dhe me një shërbim këshilldhënës të dobët, kontribon afërsisht 7 % të Bruto Prodhimit Shoqërorë të Kosovës, bënë punësimin e 42 % ( sipas Bankës Botërore ) dhe arrinë 16 % nga eksporti i përgjithshëm. Gruri më parë në Kosovë mbillej rreth ha, apo % të sipërfaqeve me drithëra, tash rreth ha. Gruri është më i përhapur në rrafshin e Kosovës, fushën e Drenicës, të Llapit, Anamoravës dhe Dukagjinit. Tërshëra mbillet në rreth hektarë me prodhimtari vjetore rreth tonë me rendimente mesatare 12 kuintal për hektarë,përdoret kryesisht për ushqimin e kafshëve. Misri dikur mbillej rreth hektarë, kurse tani rreth hektarë, pra përgjysmë më pak. Prodhimi vjetor më parë sillej rreth tonë, kurse tani ai është rreth tonë. Misri më së tepërmi mbillet në Rrafshin e Dukagjinit, ku ka mundësi ujitjeje se në rrafshin e Kosovës. Kostoja e prodhimit të qumshtit në Kosovë është e lartë, sipas kostos së lartë të furnizimit ( % e kostos totale në prodhimin e qumshtit ).

22 Pema më e prodhuar në Kosovë është molla ( 46 % ), e cila përcillet nga kumbulla. Shumica e frutave përdoren nga vetë firmat, e mbetja shitet në treg. Nuk ka kushte të deponimit dhe frutat e importuara janë më të avancuara, dhe të paketuara mirë. Çmimi i tregut është 0.50 E\kg. Mollat e importuara që vijnë nga Maqedonia dhe kanë qmimin prej 0.21 E\kg. Prodhimi i perimeve në Kosovë është i ndarë, si prodhimi në fusha të hapura ( ha ) dhe atyre të mbyllura ( 470 ha ). Vendet kryesore të prodhimit janë : Rahoveci, Prizreni dhe Vitia ( prodhimet vijnë rreth 90 % nga vendet e hapura kurse 9 % nga vendet e mbyllura ). Importi arrinë deri në 25 % të pemëve dhe perimeve të freskëta. Me rrush janë ha të cilat janë ha vreshta private ( 63 % ) dhe ha ( 37 % ) shoqërore. Vreshtat ndahen në ato të rrushit të tryezës ( 890 ha ), dhe rrushi për verë ( ha ). Rrushi i tryezës prodhohet edhe në sektorin privat edhe në atë shoqërorë. Janë afërsisht fermer me vreshta, shumica kanë mes 0.20 dhe 1 ha. Të ardhurat mesatare për rrush vere janë 7.5 tonë\ha dhe afërsisht i gjithë prodhimi në vend.

23 Ju falemderit për vëmendjen tuaj!