PRO WO+MAN. Raporti Hulumtues

Size: px
Start display at page:

Download "PRO WO+MAN. Raporti Hulumtues"

Transcription

1

2 PRO WO+MAN Raporti Hulumtues

3 Pro WO+MAN Raporti Hulumtues Autorët: Albulena Metaj dhe Driton Zeqiri Menaxhere e projektit: Ajete Kërqeli Pikëpamjet dhe interpretimet e shprehura në këtë raport janë të autorëve. Copyright: PEN-i dhe autorët, 2013 Faleminderim i veçantë për Annica Holmberg, konsulente e jashtme nga OPIC Ky raport hulumtues është në kuadër të projektit Pro WO+MAN, që implementohet nga Peer Educators Network PEN, dhe financohet nga Olof Palme International Centre mbështetur nga Qeveria Suedeze Ky publikim mund të shkarkohet në: 2

4 PËRMBAJTJA HYRJA 4 METODOLOGJIA 14 TË DHËNAT DEMOGRAFIKE 16 PËRMBLEDHJA EKZEKUTIVE 18 I. REFLEKTIMET E PËRGJITHSHME PËR BARAZINË GJINORE 19 II. STRUKTURAT E BRENDSHME ORGANIZATIVE DHE DOKUMENTET RREGULLATIVE 25 III. VETËDIJËSIMI DHE QËNDRIMET E STAFIT DHE UDHËHEQËSISË BRENDA ORGANIZATËS 27 IV. METODAT, STRATEGJITË, MJETET DHE POLITIKAT 40 V. KAPACITETET PËR APLIKIMIN NË PRAKTIKË TË MJETEVE GJINORE NË PUNËN E ORGANIZATËS 48 KONKLUZIONET 56 REKOMANDIMET 58 REFERENCAT 61 SHTOJCAT 62 PYETËSOR VETËVLERËSUES 63 Diskutimet gjatë Fokus Grupeve Temat 73 Historiku i Organizatave të Anketuara 74 3

5 HYRJA Integrimi gjinor është një qasje e pranuar globalisht për arritjen e barazisë gjinore dhe e cila përbën një pjesë thelbësore të Zhvillimit Njerëzor dhe të Drejtave të Njeriut. Nga shtresat e ndryshme të identitetit si mosha, etnia, feja, klasa, paaftësia, orientimi seksual dhe edukimi, gjinia është një nga faktorët më të rëndësishëm që përcakton se si një individ është perceptuar në shoqëri, rolet që ata pritet t i kenë, si dhe qasjes që ata kanë në burimet, mundësitë dhe fuqitë për të ndikuar në vendimmarrje. 1 Në mesin e shumë sfidave me të cilat përballen vendet ne zhvillim, politika dhe periudha e tranzicionit duken si tregues të pabarazisë në baza gjinore dhe formave tjera të përjashtimit shoqëror. Përderisa disa vende kanë ekonomi relativisht të zhvilluara dhe demokraci stabile, situata në rajon duket të jetë ndryshe. Është e rëndësishme të mos e ngatërrojmë termin gjini me atë grua, por është gjithashtu e rëndësishme të theksohet se pavarësisht progresit të bërë në arritjen e barazisë gjinore, gratë vazhdojnë të jenë një ndër segmentet më të varfra dhe më të margjinalizuara të popullsisë në pjesë të ndryshme të botës. 2 Përderisa burrat dhe gratë kanë përjetuar vështirësi gjatë periudhave të tranzicionit, gratë kanë pësuar humbje shumë më të mëdha shoqërore, politike dhe ekonomike në krahasim me burrat. Sfondi historik dhe kulturor, i dominuar nga mentaliteti patriarkal zbuloi trajtimin joadekuat dhe çështjen e pozitës së gruas në shoqëri. Parimi bazë i integrimit gjinor fillon me pranimin/njohjen që barazia gjinore është një aspekt kyç dhe absolut i një zhvillimi të qëndrueshëm njerëzor dhe të drejtave të njeriut. Dinamikat e shpejta dhe rrethanat e reja nga procesi i tranzicionit në Kosovë, politikat socio-ekonomike, politike, shëndetësore dhe të mirëqenies sociale që janë promovuar gjatë fazës së tranzicionit e kanë theksuar perspektivën gjinore si shumë të rëndësishme, veçanërisht si shumë relevante për të kontribuar drejt ndërtimit të një shoqërie gjithpërfshirëse. Mund të thuhet se Kosova është në një fazë në zhvillim e sipër në lidhje me marrjen në konsideratë të strukturave sociale dhe politike si dhe të atyre që kanë të bëjnë me mentalitetin. Pavarësisht kësaj, edhe pse të nevojshme, ndryshimet në marrëdhëniet gjinore dhe rolet duket të jenë të një natyre afatgjate. Arkitektura gjinore dhe masat formale siç 1 Gender mainstreaming in Practice, A Toolkit. Regional programme of the United Nations Development Programme s Regional Bureau for Europe and the CIS (UNDP RBEC) (edicioni i tretë) 2 Ibid 4

6 janë kuotat 3 ose prania graduale e grave në hapësirat tradicionalisht burrërore siç janë shërbimi policor, forca e sigurisë, organet tjera relevante, mund të kenë kontribuar që në mënyrë progresive të normalizojë praninë e gruas në hapësirat publike tradicionalisht burrërore dhe në fund të fundit në promovimin e barazisë gjinore. 4 Kosova ka bërë hapa përpara duke krijuar një bazë të mirë të mekanizmave ligjor dhe institucional në fushën e gjinisë. Është përshkruar si më progresivja në regjionin e Ballkanit si nga akterët lokal dhe ata ndërkombëtar. Infrastruktura e përgjithshme bazohet në një parim të rëndësishëm që respekton dhe promovon barazinë gjinore, të drejtat e njeriut dhe përfshirjen e barabartë. Ligji i Kosovës për barazi gjinore, i miratuar nga Kuvendi i Kosovës në vitin 2004, thekson që të gjithë legjislaturën ekonomike, financiare, të punësimit dhe mirëqenies sociale dhe programeve financiare, duke përfshirë të drejtën për trashëgimi dhe pronë, kreditë dhe burimet natyrore duhet t i mundësohet pjesëmarrja plotësisht e barabartë si burrave ashtu edhe grave. Megjithatë, në sektorin e ekonomisë, shëndetësisë dhe të arsimit sfidat mbeten akoma për t i adresuar në mënyrë të duhur brengat në lidhje me barazinë gjinore. Shkalla e papunësisë në Kosovë është 43% kurse shkalla e papunësisë të grave është rreth 57%. Mungesa e grave në fuqinë punëtore në mënyrë aktive përjetëson varfërinë në nivele të amvisërive. Arsimi mbetet një problem ku vajzat e reja kanë tendencë të braktisin arsimin e lartë në një shkallë shumë më të lartë se homologët e tyre meshkuj. Ka pasur një përparim të dukshëm në pjesëmarrjen e grave në shkolla, megjithatë pjesëmarrja mbetët e ulët në zonat rurale. Situata socio-ekonomike e grave në Kosovë akoma duhet përmirësuar. Duke miratuar Ligjin për Barazi Gjinore dhe Planin e Veprimit, Qeveria ka njohur rëndësinë e investimit në fuqizimin e gruas si faktor kyç në zhvillimin ekonomik dhe prosperitet të qëndrueshëm. Kjo kornizë e rëndësishme ligjore ka rezultuar me një detyrim ligjor për të gjithë punëdhënësit e sektorit publik dhe privat që të ofrojnë të drejta dhe mundësi të barabarta, pagesë të barabartë për gratë dhe 3 Që nga viti 2002, duke u bazuar në një vendim të KQZ-s, të gjitha partitë politike në Kosovë janë të obliguara ti kenë gratë e përfaqësuara në një të treten e listës së kandidatëve. Si rezultat, pas zgjedhjeve të 2010, 33.3% e anëtarëve në Kuvendin e Kosovës janë gra. Kuota e tillë është integruar edhe në Kushtetutën e Kosovës si dispozitë e veprimeve afirmative të cilat kanë të bëjnë me gratë. 4 An Approach to the Kosovo Post-War Rehabilitation Process from a Gender Perspective. QUADERNS DE CONSTRUCCIÓ DE PAU Nº 2, January

7 burrat. Ligji trajton gratë në mënyrë të barabartë me burrat në të gjitha programet ekonomike, financiare dhe të mirëqenies sociale dhe në këtë mënyrë përcakton qasjen e barabartë në resurse dhe mundësi ekonomike. 5 Pavarësisht progresit të bërë, mbeten ende përpjekje për tu bërë në mënyrë që të kuptohet dimensioni gjinor nga shoqëria, të institucionalizohet në veprime të cilat janë pro barazisë gjinore. Promovimi i barazisë gjinore dhe integrimi gjinor në kontekstin tranzicional të Kosovës kanë qenë dhe akoma mbesin si procese komplekse. Vullneti politik dhe vazhdimi i përpjekjeve nga Shoqëria Civile që së bashku të përmirësojnë mirëqenien dhe pozitën socio-ekonomike të burrave dhe grave janë kruciale për arritjen e qëllimeve për barazi gjinore. Roli i agjendës ndërkombëtare për avancimin e të drejtave të njeriut dhe problemeve gjinore në Kosovë ka qenë po ashtu shumë i rëndësishëm në krijimin e kornizave institucionale dhe ligjore si dhe mekanizmave tjerë relevant gjinor. Rishikimi i literaturës përkatëse dhe i praktikës, po ashtu e thekson që integrimi gjinor si një strategji për promovimin e barazisë gjinore është i mundshëm dhe i qëndrueshëm në kuadër të mekanizmave institucional të fortë, të mirë vendosur dhe të financuar si dhe nga bashkëpunimi dhe mbështetja e të gjithë partnerëve. Roli i shoqërisë civile është shumë i njohur në zhvillimet shoqërore dhe në veçanti në adresimin e problemeve të caktuara gjinore. Në kontekstin e Kosovës, shoqëria civile ka luajtur një rol shumë të rëndësishëm në proceset zhvilluese, si agjent aktiv për informimin e strukturave institucionale. Një numër shumë i madh i organizatave aktive nga shoqëria civile të cilat gjenden në të gjithë Kosovën vazhdojnë të luajnë një rol vendimtar në këtë drejtim. Në anën tjetër shoqëria civile ka ndikuar në zhvillimet shoqërore. Shoqëria civile kosovare është me sukses e kyçur në promovimin e të drejtave të njeriut. Ajo është gjithashtu e suksesshme në pozicionimin e gruas në kuadër të sektorit dhe promovimin e barazisë gjinore, me gjithë mendje gratë marrin disa nga rolet më me ndikim në OJQ. 6 Në këtë drejtim, vlen të theksohet se në Kosovë, si në kontekstet tjera, promovimi i perspektivës gjinore dhe i qëllimeve për barazi gjinore ka qenë i shtyrë përpara nga grupe të caktuara të grave që veprojnë si agjentë katalizatorë. Mobilizimi aktiv është kombinuar me kontekstin specifik ndërkombëtar dhe vendor 5 Women s summit booklet, UN WOMEN, Policy Action Brief Civicus Civil Society Index for Kosovo. Fondacioni Kosovarë për Shoqëri Civile, Mars

8 socio politik, duhet të theksohet që roli udhëheqës për avokim dhe ai veprues në lidhje me gjininë ka qenë i kryer nga gratë. 7 Qëllimi i studimit Duke pranuar rëndësinë e dimensionit gjinor në zhvillimin e shoqërive, me mbështetjen e Olof Palme International Center, PEN-i (Peer Educators Network) në kuadër të projektit Pro WO+MAN ka marrë një nismë për të shikuar situatën e 13 organizatave (OJQ-ve) partnere të Olof Palme International Center të cilat janë aktive në Kosovë që prej vitit 2000, kryesisht duke punuar dhe adresuar problemet e çështjeve më thelbësore të zhvillimit në komunitetet përkatëse. Qëllimi kryesor i këtij projekti është të vlerësojë shkallën në të cilën Organizatat Partnere integrojnë perspektivën e integrimit gjinor në strukturat e tyre të brendshme dhe në fushat e tyre të veprimit. Shkalla e të kuptuarit konceptual të termave gjinor si barazia gjinore, integrimi gjinor, perspektiva gjinore dhe zbatueshmëria e koncepteve të tilla në praktikë, identifikimi i nevojave, kapaciteteve dhe resurseve të nevojshme për integrimin gjinor janë po ashtu objektiva të këtij studimi. Shumica e organizatave partnere të PEN-it janë aktive në Kosovë që prej vitit 2000, me një shkallë të gjerë të fushave të veprimit. Një përmbledhje e fokusit të tyre përfshin mirëpo nuk është i limituar në: promovimin dhe zhvillimin e shoqërisë civile, rininë, mbështetjen e të drejtave të personave me nevoja të veçanta, integrimin e grupeve të margjinalizuara, krijimin e kontakteve ndërmjet institucioneve lokale dhe qytetarëve dhe promovimin e proceseve të kthimit dhe dialogut, punë në fushën e artit, kulturës, mediave, komunitetit, përmirësimin e jetës së qytetarëve, zhvillimin e politikave publike përmes hulumtimeve të pavarura në fushat e socioekonomisë, qeverisjes së mirë, zhvillimit të partive politike dhe avancimit të marrëdhënieve ndëretnike; avokim, ndikimi në politikat publike dhe proceset të cilat krijojnë përfshirje më të gjerë, implementim, monitorim dhe vlerësim i politikave publike; lehtësimin e forumeve për diskutime dhe shkëmbim të përvojave në një spektër të gjerë sektorësh; hulumtim politikash, trajnimin e partive politike, administratës dhe institucioneve qeveritare, me një qëllim gjithpërfshirës për promovimin e demokracisë dhe vlerave demokratike në Kosovë dhe regjion. Megjithatë, pavarësisht nga shtrirja e gjerë e fushave të veprimit të organizatave partnere, situata në praktikë tregon se nevojat për të theksuar dimensionet gjinore në punën e tyre dhe kërkesave për të 7 An Approach to the Kosovo Post-War Rehabilitation Process from a Gender Perspective. QUADERNS DE CONSTRUCCIÓ DE PAU Nº 2, January

9 kuptuarit efektiv, mjeteve dhe mekanizmave për lehtësimin e integrimit gjinor mbesin të larta dhe si procese sfiduese. Prandaj, qëllimi i studimit është i dyfishtë: ai synon për të gjetur se sa organizatat partnere (pjesëmarrësit) i qasen problemeve të çështjeve gjinore, në mënyrë specifike barazisë dhe integrimit gjinor, si dhe çfarë njohuri, kapacitete dhe përvoja kanë këto organizata në integrimin gjinor në fushat e tyre të punës. Ky studim do ta ndihmojë PEN-in dhe Olof Palme International Centre në identifikimin e fushave dhe formave relevante për nisma të cilat ndihmojnë në ndërtimin e kapaciteteve për stafin e organizatave partnere dhe zhvillimet organizative. Së dyti, ka për qëllim zbulimin e nivelit të të kuptuarit konceptual të pjesëmarrësve në lidhje me integrimin dhe perspektivën gjinore si strategji relevante dhe pjesë integruese e fushave të tyre të punës, nga pikëpamja personale dhe profesionale. Gjetjet nga ky hulumtim do ta ndihmojnë PEN-in për të planifikuar fokusimin e punëtorive të radhës, punën ekipore dhe trajnimet individuale në mbështetje të qasjeve konceptuale, të cilat do të implementoheshin sipas kontekstit përkatës institucional, sociale dhe kulturor. Çfarë është integrimi gjinor? Integrimi gjinor është një qasje e pranuar globalisht për arritjen e barazisë gjinore dhe e cila përbën një pjesë thelbësore të Zhvillimit Njerëzor dhe të Drejtave të Njeriut. Për më tepër, integrimi gjinor njihet si një strategji globale për promovimin e barazisë gjinore dhe qëllimeve tjera politike në mënyrë më efektive. Kjo nënkupton se të kuptuarit e aspekteve të integrimit gjinor nuk është një qëllim në vetvete mirëpo një strategji, një qasje e cila thekson relevancën dhe implikimet e kushteve të ndryshme, situatat dhe pozicionimet e grave dhe burrave brenda një konteksti të caktuar kulturor dhe social dhe po ashtu se si këto karakteristika ndikojnë ndryshe tek burrat dhe gratë në segmente relevante të jetës. Ky koncept për herë të parë u propozua në Konferencën e Tretë Botërore për Gratë të vitit 1985 e cila u mbajt në Najrobi të Kenias e cila më pastaj u zhvillua tutje në Kombet e Bashkuara gjegjësisht në komunitetin për zhvillim, i cili zyrtarisht u paraqit në vitin 1995 në Konferencën e Katërt Botërore për Gratë në Beijing, e cila rezultoi nga konferenca Platforma e Beijing-ut për Veprim. Ka disa përkufizime për strategjinë/qasjen e integrimit gjinor, ne varësi të konteksteve, prejardhjes, sistemeve dhe organeve, kulturës organizative etj. 8

10 Sipas sistemit të Kombeve të Bashkuara, integrimi gjinor ishte definuar dhe miratuar në vitin 1997, ku definicioni zyrtar i integrimit gjinor është: procesi i implikimeve për gratë dhe burrat rreth çdo plani të veprimit, duke përfshirë legjislaturën, politikat dhe programet në të gjitha fushat e të gjitha niveleve. Kjo është një strategji për t i bërë brengat dhe përvojat e grave dhe burrave dimensione integruese në dizajnimin, implementimin, monitorimin dhe vlerësimin e politikave dhe programeve të të gjitha sferave politike, ekonomike dhe sociale në mënyrë që burrat dhe gratë të përfitojnë në mënyrë të barabartë dhe jo barazia nuk është e përjetësuar. 8 Për më tepër, Këshilli i Evropës në vitin 1998, e përkufizoi integrimin gjinor si: Ri-organizim, përmirësim, zhvillim dhe vlerësim i proceseve politike, në mënyrë që perspektiva e barazisë gjinore është përfshirë në të gjitha rregulloret, e të gjitha niveleve dhe shkallëve, nga aktorët të cilët normalisht përfshihen në politikëbërje. Përmes qasjes së integrimit gjinor, barazia gjinore nuk shihet si një çështje e veçantë dhe e izoluar, por më tepër si një shqetësim për të gjitha politikat dhe programet. Si një strategji, integrimi gjinor thekson që intervenimet, politikat, kontekstet dhe dimensionet tjera ndikojnë në mënyra të ndryshme tek gratë dhe burrat. Qasja për integrim gjinor nuk e bën të vjetruar nevojën për politika të caktuara, programe apo projekte për barazi gjinore. Niveli i intervenimeve (nga më i thjeshti ndjeshmëria gjinore deri te programet më gjithëpërfshirëse që targetojnë gratë dhe burrat) do të varet nga nevojat specifike dhe prioritetet e shpallura nga vlerësimi i situatave të ndjeshme gjinore. 9 Ideja e integrimit gjinor rrjedh apo fillon atëherë kur të kuptojmë se dallimet dhe pabarazitë në mes të grave dhe burrave të kushteve të jetës, shanset dhe mundësitë janë të lidhura ngushtë dhe ndikojnë në të gjitha aspektet e shoqërisë. Prandaj, hartuesit e politikave, këshilltarët, menaxherët e programeve apo projekteve, hulumtuesit, dhe akterët tjerë relevantë të cilët e njohin rëndësinë e adresimit të dimensionit gjinor në punën e tyre duhet të përqafojnë strategjinë e integrimit gjinor dhe të bëjnë përpjekje për të përkrahur kapacitetet njerëzore dhe teknike për t i integruar perspektiva të tilla në vendet e tyre të punës. Kur përmenden vendet e punës është me rëndësi të theksohet që një strategji për integrimin e perspektivës gjinore në vendet e punës duhet po ashtu të 8 Raporti i Këshillit Ekonomik dhe Social i vitit Kombet e Bashkuara, Integrimi Ginor në Praktik, AToolkit. Regional programme of the United Nations Development Programme s Regional Bureau for Europe and the CIS (UNDP RBEC) (Edicioni i tretë) 9

11 përcillet nga një strategji e cila siguron që edhe vendet e punës janë të ndjeshëm ndaj gjinisë. Kjo do të thotë se brenda organizatës, mundësitë e barabarta dhe trajtimi i barabartë si për gratë edhe burrat si punëtor garantohen dhe respektohen. Perspektiva e barazisë gjinore në bashkëpunimin zhvillimor nuk është e rëndësishme vetëm për projektin dhe fushën e projektit, por është po ashtu i nevojshëm për strukturat e brendshme të organizatës. Në këtë drejtim, është thelbësore që organizatat dhe punëtorët e tyre të kenë qëndrime pozitive për barazinë gjinore. Qëndrimet personale të çdo individi brenda organizatës për rëndësinë e barazisë gjinore kanë efekte kyçe në kualitetin dhe qëndrueshmërinë e bashkëpunimit zhvillimor. Shpesh, mund të ndodhë që si burrat edhe gratë të marrin pjesë në aktivitete, por gratë nuk janë në pozita vendimmarrëse ose sugjerimet e tyre injorohen kur merren vendime të caktuara. Integrimi 10 në vendet e punës do të thotë që vendimet merren në mënyrë sa më demokratike të mundshme. Është thelbësore të theksohet se përbrenda disa konteksteve, barazia gjinore nuk i prek vetëm numrat relativë të burrave dhe grave, por vëmendje duhet t i theksohet efekteve të brendshme të gjinisë në punë dhe në vendet e punës (p.sh. qëndrimet e organizatës për njerëzit në vendet e punës në komunitet, pagesa të barabarta për burrat dhe gratë, ndarja e njëjtë e përgjegjësive në kryerjen e detyrave, marrja e vendimeve së bashku, qasja pozitive rreth kombinimit të jetës profesionale dhe personale si për gratë ashtu edhe për burrat, etj.). 10 Për t i vënë në pah ndikimet e ndryshme apo ndikimin e grave dhe burrave dhe gjinisë së tyre në një kontekst të caktuar. P.sh. integrimi gjinor përfshin njohjen e ndarjes së punës dhe normave përcjellëse, vlerave dhe ideologjive rreth maskularitetit dhe feminitetit janë përcaktuar nga një kompleksitet i marrëdhënieve të pushtetit që ka tendencë t i akordojë grave një zë më të pakët në politikë, vlera shoqërore/kulturave, dhe qasje në dhe për kontroll në burime ekonomike. 10

12 Lista e Shkurtesave ATRC - Qendra e Trajnimeve dhe Burimeve për Avokim CSD Komunikimi per Zhvillim Social CO Shoqëria Civile D4D Demokracia në Zhvillim FGD Diskutime në Fokus Grupe GE Barazia Gjinore GM Integrimi Gjinor PEN Rrjeti i Edukatorëve Bashkëmoshatarë OJQ Organizatat Joqeveritare KIPRED Instituti Kosovar për Kërkime dhe Zhvillime të Politikave KDI Instituti Demokratik i Kosovës M&E Monitorim dhe Evaluim YAHR Shoqata e të Rinjëve për të Drejtat e Njeriut WAGJ Shoqata e Grave të Gjakovës 11

13 Lista kyçe e termave gjinor Duhet ta kemi parasysh që organizatat dhe organet e ndryshme kanë përkufizime të ndryshme të termave të mëposhtëm, dhe ndërlidhjen e termave. Si rrjedhojë, shpjegimet e mëposhtme duhet të kuptohen vetëm si një udhëzues. PËRKUFIZIMET E TERMAVE THEMELORE 11 GJINIA: Rëndësia politike, sociale dhe kulturore e bashkangjitur në dallimet biologjike në mes të burrave dhe grave, djemve dhe vajzave. Fokusi mbi përkatësinë gjinore jo vetëm që tregon informacione për përvojat e ndryshme të grave dhe burrave, ajo po ashtu hedh dritë në supozimet dhe paragjykimet e rrënjosura për gratë dhe burrat, për vlerat dhe kualitetet e secilës palë, dhe rreth mënyrave se si mund të ndodhë ndryshimi në fuqitë e marrëdhënieve në mes të tyre. Sekretari i Përgjithshëm përcakton këtë term në raportin e tij të vitit 2002 Gratë, Paqja dhe Siguria si: : rolet e ndërtuara shoqërore të atribuara për gratë dhe burrat, në krahasim me karakteristikat biologjike dhe fizike. Rolet gjinore ndryshojnë sipas konteksteve socio-ekonomike, politike dhe kulturore dhe ndikohen nga faktorë tjerë, duke përfshirë moshën, racën, klasën dhe përkatësinë etnike. Rolet gjinore mësohen dhe janë të ndryshueshme. ANALIZA GJINORE: Shumëllojshmëria e metodave të përdorura për t i kuptuar marrëdhëniet ndërmjet grave dhe burrave, qasjen e tyre në resurse dhe pengesat relative të cilat ata i hasin. Analiza gjinore njeh që në gjininë dhe marrëdhënien me racën, përkatësinë etnike, klasën, kulturën, moshën, nevojat e veçanta dhe statuse tjera është me rëndësi të kuptohen modelet e ndryshme të përfshirjes, sjelljes dhe aktiviteteve që gratë dhe burrat kanë në strukturat ekonomike, sociale dhe ligjore. (Përkufizim i përdorur nga Agjencia Kanadeze për Zhvillime Internacionale, CIDA.) BALANCI GJINOR: Shkalla në të cilën burrat dhe gratë mbajnë të gjitha pozitat e tyre në shoqëri apo në organizata (më saktë, raporti gjinor ). Objektivi afatgjatë ashtu si përkufizohet nga Asambleja e Kombeve të Bashkuara, është të arrihet balanci gjinor 50/ Burimi: 12

14 BARAZIA GJINORE: Të drejtat e barabarta, përgjegjësi dhe mundësi për femra dhe meshkuj; sipas konsiderimit të interesave, nevojave dhe prioriteteve të tyre në mënyrë të barabartë si për femra ashtu edhe për meshkuj. Barazia gjinore nuk nënkupton një qëllim të jo-diferencimit ndërmjet gjinive, por nënkupton eliminimin e diskriminimit të bazuar në gjini (p.sh. shpërblimi më i ulët për gratë që bëjnë të njëjtat punë si meshkujt). Barazia gjinore ekziston kur dy gjinitë janë në gjendje të ndajnë në mënyrë të barabartë shpërndarjen e pushtetit dhe ndikimit, të kenë mundësi të njëjta barabarta për pavarësi financiare; të gëzojnë qasje të barabartë në arsim dhe mundësi për të zhvilluar ambiciet personale, interes dhe talentin e tyre: ndajnë përgjegjësitë dhe janë të lira nga shtrëngimi dhe frika nga dhuna e bazuar në gjini si në vendin e punës ashtu edhe në shtëpi. (Përkufizimi i përdorur nga Fondi i Kombeve të Bashkuara mbi Popullsinë UNFPA). INTEGRIMI GJINOR: Procesi i vlerësimit të implikimeve për femrat dhe meshkujt për çfarëdo veprimi, duke përfshirë legjislacionin, politikat apo programet në çdo fushë dhe në çdo nivel. Kjo është një strategji, e cila i bën brengat dhe përvojat e femrave dhe meshkujve pjesë të integruara të dizajnimit, implementimit dhe vlerësimit të politikave dhe programeve në të gjitha sferat si në politikë, ekonomi apo shoqëri, ku femrat dhe meshkujt përfitojnë në mënyrë të barabartë dhe pabarazia nuk përjetësohet. Qëllimi përfundimtar i integrimit është arritja e barazisë gjinore. (1997 KËSHILLI EKONOMIK DHE SOCIAL I KOMBEVE TË BASHKUARA, ECOSOC). Integrimi nuk arrihet duke e shtuar një komponentë femër/barazi gjinore në një aktivitet ekzistues, apo thjesht duke ngritur pjesëmarrjen e femrave. Kjo nënkupton sjelljen e përvojës, njohurisë dhe interesave të femrave dhe meshkujve në ruajtjen e zhvillimit të një agjende apo programi. PERSPEKTIVA GJINORE: Në lidhje me çdo fenomen shoqëror, politik apo proces duke i ekspozuar ndryshimet e bazuara në gjini në lidhje me statusin dhe fuqinë, po ashtu duke marrë parasysh se si një diskriminim i tillë formon nevojat e menjëhershme, si dhe interes më afatgjate të femrave dhe meshkujve. (Shihni shembullin 1995 Platforma e Veprimit - Beijing). 13

15 METODOLOGJIA Dizajni: Për zbatimin e projektit Pro WO+MAN është përdorur një qasje e metodave të përziera (dizajni) me një theks të veçantë në të dy metodat, kualitative dhe kuantitative. Fillimisht u realizua një rishikim/përmbledhje e literaturës në mënyrë që të kuptohet një qasje relevante, perspektivën teorike, studimet relevante empirike në mënyrë që të konceptualizohet qëllimi i hulumtimit nga një qasje më holistike. Strategjitë globale dhe lokale të integrimit gjinor dhe dokumentet e ndërlidhura ishin po ashtu relevante për burimin e informacioneve gjatë përmbledhjes së literaturës. Trembëdhjetë organizata partnere ishin caktuar të jenë pjesë e këtij hulumtimi. Organizatat janë: KIPRED; Shoqata e Grave të Gjakovës, Syri i Vizionit; ODA; D4D; ATRC; KDI; EC ma ndryshe; CSD; RADC; Multimedia/CCTC; YAHR, të shpërndara nëpër Kosovë me punën e tyre, si përmenden më poshtë: Prishtinë; Pejë; Mitrovicë; Gjakovë; Prizren; Gjilan; Lipjan; Graqanicë, Zveqan. Për më shumë, 103 persona të përfshirë në OJQ-të përkatëse ishin pjesë e administrimit të pyetësorit dhe pesëmbëdhjetë nga ata morën pjesë në Diskutimet e Fokus Grupeve. (Shikoni të dhënat demografike për më shumë informacione të detajuara!) Instrumentet: Shqyrtimet në zyrë, pyetësori (i realizuar nga stafi i PEN-it me ndihmën e një eksperte të huaj gjinore) dhe diskutimet në fokus grupe ishin disa prej instrumenteve të përdorura për mbledhjen e të dhënave. Pyetësorët: 103 pyetësorë ishin administruar me stafin e OJQ-ve (nga niveli menaxherial dhe punonjës). Pyetësori është hartuar që t i mundësojë të anketuarve për të reflektuar në punën dhe qëndrimet e tyre në lidhje me perspektivën gjinore dhe integrimin gjinor. Kishte për qëllim mbështetjen e organizatave të cilat morën pjesë në këtë hulumtim që t i identifikojnë fushat dhe format përkatëse të iniciativave për ndërtimin e kapaciteteve për strukturat e brendshme të organizatës dhe po ashtu edhe kulturën organizative. Pyetësori përbëhej nga këto fusha dhe çështje kryesore: Reflektimet e përgjithshme në çështjet gjinore; Strukturat e brendshme të organizatës dhe dokumentet drejtuese; Vetëdija dhe qëndrimet e stafit dhe udhëheqësisë brenda organizatës; Metodat, strategjitë, mjetet dhe politikat; 14

16 Kapacitetet për aplikimin e mjeteve gjinore në punët e organizatës. Diskutimi në Fokus Grupe (DFG): Dy grupe të DFG-ve janë organizuar në mënyrë që të merret një pasqyrim i perspektivës dhe një reflektim më i thellë të çështjeve kryesore të cilat ishin trajtuar në pyetësorë. DFG na mundësoi të kemi një pasqyrë më të qartë dhe që të plotësohen analizat e pyetësorit që ndonjëherë ishin përceptuar si të paqarta ose si jo domethënëse nga analizat kuantitative. Gjithashtu ka mundësuar marrjen e një perspektive të veçantë nga ana e menaxhmentit dhe punonjësve në lidhje me çështjet gjinore dhe perspektivat relevante.. Diskutimi përbëhej nga katër fusha kryesore/çështje tematike: Të kuptuarit konceptual gjinor dhe rëndësia e saj; Integrimi gjinor brenda strukturave dhe ambienteve në organizata; Mjetet dhe mekanizmat; Nevojat dhe sfidat drejt integrimit gjinor. Procedura: Pyetësorët ishin realizuar gjatë Nëntorit, Të gjitha udhëzimet e nevojshme u janë dhënë të anketuarve dhe së bashku me pyetësorin edhe një listë e termave kryesor dhe me koncepte rreth integrimit gjinor ishte e përfshirë në mënyrë që të anketuarit të kishin sa më të qartë kuptimin e gjinisë dhe dallimeve që ndërlidhen me disa nga konceptet. Paketa Statistikore për Shkencat Sociale (SPSS 21.0 V) është përdorur për kryerjen e analizave kuantitative. Statistikat përshkruese dhe kros-tabulimet ishin nga analizat kyçe të cilat janë aplikuar për analizën e të dhënave. Të dhënat janë analizuar dhe shqyrtuar në mënyrë ë t i kuptojmë qartë nevojat dhe temat të cilat duhet të zgjerohen dhe të kuptohen nga një perspektivë më holistike. Janë realizuar dy grupe të DFG-ve (një më nivelin menaxherial dhe tjetri me punonjës nga organizatat përkatëse). DFG e parë zgjati 2.5 orë kurse e dyta 2 orë. Pjesëmarrësit ishin shumë të interesuar të diskutojnë dhe t i shpjegojnë çështjet/problemet e projektit, edhe pse të kuptuarit konceptual i çështjeve gjinore dukej të kishte ndikim në përceptimet e tyre për qasjen e integrimit gjinor në punën e tyre të përditshme dhe çështjet programatike. Të gjitha temat e rëndësishme dhe fushat tematike ishin përfshirë dhe analizat ishin kryer duke krijuar kategori të përshtatshme që ishin relevante për fushat tematike të cilat diskutoheshin. 15

17 TË DHËNAT DEMOGRAFIKE Grafikoni 1D: Të Dhënat Gjinore Grafikoni 2D: Niveli i Arsimimit 16

18 Grafikoni 3D: Qyteti Grafikoni 4D: Organizata 17

19 PËRMBLEDHJA EKZEKUTIVE Shumica e të anketuarve, respektivisht rreth 82% besojnë që ende nuk ka barazi gjinore në nivelin e dëshiruar. Duket se nuk kemi ekuilibër gjinor brenda strukturave organizative. Mospërputhja fillon me stafin ku kemi 20% më pak gra, kjo rritet për pozitat menaxheriale ku kemi rreth 30% më pak gra dhe vazhdon me bordet ku kemi 40% më pak gra në krahasim me burra. Shumica e të anketuarve, respektivisht rreth 60% besojnë që duhet të kemi më shumë hapësirë për diskutime për barazinë gjinore gjatë proceseve planifikuese brenda organizatave të tyre. Shumica e të anketuarve, respektivisht rreth 53% konsiderojnë që ka një diskutim të mirë sa i përket barazisë gjinore brenda grupeve të ndryshme punuese. Një numër i konsiderueshëm i të anketuarve, respektivisht 29% besojnë që duhet të bëhet më tepër në këtë drejtim, kurse 18% e të anketuarve besojnë që kjo çështje neglizhohet në organizatat në të cilat ata punojnë. Vetëm 20% e të anketuarve kanë deklaruar që organizatat e tyre kanë një rregullore specifike rreth çështjeve gjinore. Shumica e të anketuarve, respektivisht 80% ose nuk kanë asnjë informacion rreth ekzistimit të këtyre rregulloreve apo deklarojnë që dokumente të tilla nuk ekzistojnë. Vetëm 44% e të anketuarve besojnë që brenda organizatave të tyre ngacmimet seksuale në vendin e punës do të adresoheshin në mënyrë të duhur edhe pse ata ose ato deklarojnë që të mos kenë pasur raste të tilla. Shumica e të anketuarve, respektivisht rreth 60% deklarojnë të mos posedojnë ndonjë mjet për integrime gjinore që do të mund të përdorej në aktivitetet e tyre. 18

20 I. REFLEKTIMET E PËRGJITHSHME PËR BARAZINË GJINORE 1. Shumica e të anketuarve besojnë që akoma nuk kemi barazi gjinore në nivelin e dëshiruar. Rreth 82% e të anketuarve mendojnë që barazia gjinorë është akoma një fushë që duhet të përmirësohet. 58% e të anketuarve besojnë që ka pasur përpjeke për sigurimin e barazisë gjinore por që përpjekjet e tilla duhet të vazhdojnë, kurse rreth 20% e të anketuarve besojnë që është bërë shumë pak në këtë drejtim. Ka disa dallime të vogla gjinore në përgjigje sepse të anketuarit meshkuj kanë një përqindje më të lartë (M60% vs. F40%), kur është fjala për pajtohem plotësisht/pjesërisht që barazia gjinore është arritur, kurse femrat e anketuara kanë një përqindje më të lartë (F56% vs. M44%) kur është fjala për plotësisht/pjesërisht nuk pajtohem që barazia gjinore është arritur. Grafikoni 1: Barazia gjinore tanimë është arritur në shumicën e rasteve Të kuptuarit konceptual dhe të drejtë të nocioneve gjinore, specifikisht atë në lidhje me barazinë gjinore dhe rëndësinë e kësaj në vendet e punës, duket të jenë një aspekt i rëndësishëm që ka ndikuar në qëndrimet e pjesëmarrësve rreth çështjes nëse është arritur apo jo barazia gjinore. Përvojat dhe gjetjet e dala nga Diskutimet në Fokus Grupe theksojnë vështirësitë për të kuptuar, shpjeguar dhe për ta vënë në praktikë konceptin gjinor dhe dimensionet tjera të ndërlidhura me të siç janë: ndjeshmëria gjinore, barazia gjinore, perspektiva dhe integrimi gjinor. Çështja e të kuptuarit adekuat të koncepteve gjinore duket të jetë fusha kyçe që pasqyron mendimet e 19

21 pjesëmarrësve edhe në pyetësor. Përkundër asaj që tregohet në diagramin më lart, reflektimet nga DFG-të tregojnë një të kuptuar shumë të limituar konceptual të integrimit gjinor dhe aplikimit të kësaj në praktikë. Kuptimi i kufizuar konceptual ka reflektuar në pikëpamjet e pjesëmarrësve, besimin dhe praktikën reale për të kuptuar se sa të rëndësishme dhe relevante janë zbatueshmëria dhe përkthimi i koncepteve të integrimeve gjinore në vendet e punës. Tendenca e spikatur për të kufizuar kuptimin e integrimit gjinor dhe barazisë gjinore, çështjeve gjinore vetëm si probleme të grave dhe të shikuarit e gruas në izolim sa herë që përmendet termi gjini ishin disa nga aspektet më të theksuara të cilat i sollën në diskutim pjesëmarrësit. Kjo ishte hasur edhe gjatë analizës së pyetësorit, ku shumica e pjesëmarrësve pa hezitim besojnë që barazia gjinore është arritur. Ashtu si është interpretuar nga qasja kuantitative, rreth 60% e pjesëmarrësve janë përgjigjur që ata pjesërisht pajtohen që barazia gjinore është arritur në një masë të madhe, dhe në praktikë kjo nuk reflektohet në aspektet tjera kyçe në qasjen dhe besimin e pjesëmarrësve në lidhje me barazinë gjinore. Të kufizuarit në lidhje me kuptimet konceptuale mund të shërbejnë si një shpjegim se pse të anketuarit dhe aktorët e përfshirë kanë përshtypjen se ata janë të lodhur nga detyra e integrimit gjinorë në vendet e tyre të punës. Në përgjithësi, një nga aspektet kyçe që ka ndikim të drejtpërdrejtë në mënyrën se si perspektiva gjinore dhe rëndësia e saj është duke u perceptuar dhe integruar është e lidhur me reflektimet nga konteksti shoqëror dhe kulturor, sfondi dhe fushave të veprimit po ashtu. Pjesëmarrësit kanë përmendur disa faktorë që kanë ndikuar dhe vazhdojnë të kenë ndikim në mentalitetin e individëve drejt mirëkuptimit dhe konceptimit të integrimit gjinor. Në mesin e faktorëve, ata përmendën: mentalitetin (kryesisht të dominuar nga burrat), sistemin shoqëror, familjen dhe normat shoqërore të ndërtuara brenda shoqërisë. 2. Shumica e të anketuarve, respektivisht rreth 58% fuqimisht nuk pajtohen se vetëm njerëzit të cilët ja dalin mirë përfitojnë nga iniciativat e barazisë gjinore. Rreth 27% e të anketuarve në njëfarë mënyre besojnë që njerëzit të cilët ja dalin mirë kanë më shumë gjasa për të përfituar sesa kategoritë e tjera shoqërore. Ka një dallim të madh në përqindjen e njerëzve të cilët nuk pajtohen plotësisht me deklaratën dhe pozitën e tyre të punës. Rreth 71% e të anketuarve me orar të plotë nuk pajtohen me deklaratën, kurse kjo përqindje bie në 37% për punonjësit me normë jo të plotë të cilët nuk pajtohen plotësisht. 20

22 Për të përfunduar, shumica e atyre me orar të plotë plotësisht nuk pajtohen që njerëzit që ja dalin mirë, përfitojnë nga iniciativat e barazisë gjinore, kurse shumica e atyre me orar të pjesshëm besojnë që njerëzit të cilët ja dalin mirë deri në njëfarë mase përfitojnë nga iniciativat e tilla. Nuk ka dallime të mëdha në mes të anketuarve të moshave dhe gjinive të ndryshme në qasjen e tyre në lidhje me deklarimet e lartpërmendura. Grafikoni 1: Puna për arritjen e barazis gjinore në ditët tona i shkon për shtati vetëm personave të cilët ja dalin mirë. Fakti që pjesëmarrësit ndonjëherë në lidhje me përceptimin që integrimi gjinor dhe konceptet e ndërlidhura me tepër po përceptohen dhe trajtohen si trende ose tema të nxehta mund të lënë përshtypjen që të marrurit me çështje gjinore mund të jetë fitimprurëse. Kjo specifikisht ishte lidhur me shembullin që ekzistojnë raste kur donatorët impononin praktikat e tyre gjinore pa marrë fare në konsiderim nevojat specifike të konteksteve në ato raste. Analizat gjatë DFG-ve tregojnë që pjesëmarrësit ishin dakord që janë bërë shumë nisma dhe përpjekje për adresimin e çështjeve të barazisë gjinore, konkretisht pjesëmarrje të barabartë, mundësitë si për burrat ashtu edhe për gratë në proceset zhvilluese, por jo në nivel të kënaqshëm. Edhe pse strategjia e kuotave 12 mbetet një mekanizëm shumë i rëndësishëm për avancimin e fuqizimit të gruas dhe 12 Që nga viti 2002, duke u bazuar në një vendim të KQZ-s, të gjitha partitë politike në Kosovë janë të obliguara t i kenë gratë e përfaqësuara në një të tretën e listës së kandidatëve. Si rezultat, pas zgjedhjeve të 2010, 33.3% e anëtarëve në Kuvendin e 21

23 barazinë gjinore, pak nga pjesëmarrësit kanë tendencë të besojnë që nëse këto mekanizma/masa afirmative mbesin në fuqi për një kohë të gjatë si në kontekstin e Kosovës, këto do të mund të kishin një efekt të dëmshëm po ashtu edhe rreth mënyrës se si dimensionet gjinore po përceptohen në shoqëri. 3. Shumica e të anketuarve, respektivisht 81% fuqimisht nuk pajtohen që kur të drejtat e grave rriten do të thotë se burrat i humbasin ato privilegje. 15% tjetër i të anketuarve besojnë që deri në njëfarë mase duke promovuar barazinë gjinore shumë nga privilegjet e tanishme i merren burrave. Brenda këtyre që pajtohen me këtë deklaratë, respektivisht 15% e të anketuarve, të anketuarit meshkuj dominojnë me 10% në krahasim me 5% të anketuarve femra. Grafikoni 2: Rritja e të drejtave për gratë do të thotë humbje e këtyre të drejtave nga burrat Është thelbësore të përmendet se në veçanti gjatë diskutimit në fokus grup me punonjësit ka dalur që pjesëmarrësit preferojnë të kuptojnë dhe të adresojnë perspektivën gjinore brenda perspektivës së të drejtave të njeriut. Kjo e bën të qartë që pjesëmarrësit nuk kanë treguar reflektimet apo besimet që nëse e trajtojmë gjininë në konceptin e të drejtave të grave apo burrave ose të perspektivës së burrave apo grave, kjo automatikisht do të thotë se njëra nga këto palë do të jetë në disavantazh apo superior në aspektin e më shumë apo më pak të të drejtave. Ata kanë tendenca të tregojnë në esencë që kjo nuk duhet të shihet si një çështje konkurrence në mes të burrave dhe grave, por si një kornizë e të drejtave të njeriut. Në kontekst më të përgjithshëm, qëndrimet e pjesëmarrësve tregojnë që ndonjëherë diskriminimi gjinor vjen nga individë të cilët punojnë në Kosovës janë gra. Kuota e tillë është integruar edhe në Kushtetutën e Kosovës si dispozitë e veprimeve afirmative të cilat kanë të bëjnë me gratë. 22

24 institucionet publike, këta të cilët supozohet t i zhvillojnë dhe t i avancojnë politikat gjinore dhe mekanizmat për lehtësim dhe qëndrueshmëri të integrimit gjinor. Fakti që individë nga niveli institucional, por edhe qytetarët e thjeshtë po ashtu janë të prirë të besojnë që shoqëria kosovare ka probleme të mëdha si: varfëria, korrupsioni, sistemi i drejtësisë, infrastruktura, politikat sociale etj.., paraqet një aktualitet që ekziston mungesa e të kuptuarit të duhur mbi rëndësinë e integrimit të perspektivës gjinore në të gjitha segmentet e shoqërisë. 4. Shumica e të anketuarve, respektivisht 78% e tyre plotësisht nuk pajtohen që kur gratë punojnë ato i rrëmbejnë këto punë nga burrat. 22% tjetër i të anketuarve besojnë se deri në njëfarë mase rritja e numrit të grave të punësuara do të thotë zvogëlim i numrit të burrave të punësuar. Brenda këtyre që pajtohen me këtë deklaratë, respektivisht 22% e të anketuarve, të anketuarit meshkuj dominojnë me 14% në krahasim me 8% të anketuarve femra. Grafikoni 3: Kur gratë punojnë i marrin punën burrave Ekziston një mospërputhje e vogël në krahasim me përgjigjet në grafikun 3 e cila mund t i atribuohet kuotave ekzistuese në sistemin e punësimit, ku institucionet publike janë të obliguara të kenë të paktën 30% staf femra. Aktivitetet vetëdijësuese, trajnimet, çështjet e masave afirmative si kuotat, pjesëmarrja e barabartë, kryesisht modalitetet kuantitative, sistemi në të cilin funksionon shoqëria, mentalitet etj, duket të jenë në mesin e disa modaliteteve të ndërlidhura me gjininë, që pjesëmarrësit i përceptojnë si koncepte të konsumuara gjatë përpjekjeve për të kuptuar, adresuar dhe shpjeguar në thellësi perspektivën gjinore (të drejtat dhe perspektivën e grave kundrejt atyre të burrave) dhe konceptet tjera të ndërlidhura. Është interesante të theksohet se gjatë diskutimit në lidhje me të kuptuarit e koncepteve rreth integrimit gjinor dhe pikëpamjeve të përgjithshme të pjesëmarrësve ne lidhje me gjininë, pikëpamja e përgjithshme e tyre thekson tendencën për t i 23

25 përceptuar çështjet gjinore si çështje të cilat kryesisht trajtohen dhe adresohen nga gratë në shoqëri, të dominuara nga qasjet feministe 13. Ndonjëherë, nga qëndrimet e pjesëmarrësve ky reflektim ka një tendencë to ndërpritet po ashtu edhe nga qasjet më radikale - feministe 14. Këto qëndrimet duket t i drejtojnë pjesëmarrësit që gabimisht të besojnë që strategjia e integrimit gjinor perceptohet si një tendencë për t i parë gratë në izolim, dhe jo për të llogaritur në perspektivën si të grave ashtu edhe të burrave si relevante në agjendat zhvillimore. Me sa duket ekziston një keqkuptim i qasjes feministe po ashtu edhe në këtë drejtim. Opinione interesante u nxorën gjatë diskutimeve në fokus grupe në lidhje me qasjen rreth problemeve/çështje gjinore. Pak participantë, kryesisht gra, mendojnë që përkundër ambienteve kyçe të integrimit gjinor dhe barazisë gjinore, gratë duket të kenë më pak të drejta dhe më shumë obligime, duke supozuar se rolet si në kontekstin profesional dhe personal nuk duken të jenë komplementare për të dy perspektivat si për gratë ashtu edhe për burrat. Kjo shpjegohet kryesisht nga përfshirja jo e barabartë në aktivitetet rreth amvisërisë po ashtu, duke e bërë gruan më pak aktive në sferën profesionale mu për shkak të obligimeve tjera familjare. 13 Teoria feministe është një nga teoritë më bashkëkohore sociologjike, e cila analizon statusin burrave dhe grave në shoqëri me qëllim të përdorimit të kësaj njohurie për përmirësimin e jetës së grave. Teoricienë feminist kanë filluar të ngrenë pyetje rreth dallimeve ndërmjet grave duke përfshirë se si raca, klasa, etnia, dhe mosha ndërlidhet me gjininë. 14 Feminizmi radikal është aktual brenda feminizmit që fokusohet në teorinë patriarkale si sistem i pushtetit që organizon shoqërinë në një kompleksitet të marrëdhënieve duke u bazuar në supozimet e supremacisë mashkullore për shtypjen e grave. 24

26 II. STRUKTURAT E BRENDSHME ORGANIZATIVE DHE DOKUMENTET RREGULLATIVE Siç edhe tregohet në grafikun (5.1, 5.2 dhe 5.3) brenda këtyre organizatave nuk ka balanc gjinor në organogram. Mospërputhja fillon me stafin ku kemi 20% më pak gra, kjo rritet në pozitat menaxhuese ku kemi 30% me pak gra dhe vazhdon me bordet ku kemi 40% më pak gra se burra. Proporcioni brenda stafit te organizatës 60% 40% Female Male Proporcioni brenda menaxhmentit 65% 35% Female Male Proporcioni brenda bordit 70% 30% Female Male Të kuptuarit konceptual të kufizuar ka tendenca të perceptohet si indikator i pikëpamjeve dhe mendimeve tjera dhe përvojave tjera se sa e rëndësishme dhe relevante është integrimi gjinor dhe aplikimi i saj në vendet e punës, si në strukturat e brendshme ashtu edhe ato të jashtme në organizatë. Pavarësisht statistikave, opinionet nga diskutimet në fokus grupe tregojnë që 25

27 pjesëmarrësit nuk besojnë që ka dallime substanciale në mes të pozitave të punës të cilat do të mund të plotësoheshin nga gratë dhe/ose burrat, dhe në përgjithësi ata nuk e perceptojnë si diskriminuese apo komprehensive shkallën e përfshirjes së grave dhe burrave në pozitat përkatëse brenda organizatave të tyre. Në bazë të qëndrimeve të pjesëmarrësve, kemi trende në rritje të grave menaxhere dhe kjo po shihet si tregues pozitivë. Të dhënat kuantitative nga pyetësori tregojnë që ka disa mospërputhje ndërmjet pozitave të punës dhe shkallës së stafit brenda organizatës. Kjo më së shumti vërehet në nivelet e vendim marrjes (pozitat menaxheriale krahas atyre jo menaxheriale) dhe përbërjes së bordeve. Në përgjithësi, ky trend thekson dhe mbështetë situatën e përgjithshme në kontekstin e Kosovës në fushën e pjesëmarrjes dhe kontributit të barabartë. Normat e ndërtuara shoqërore po ashtu janë përmendur nga pjesëmarrësit si faktorë që ndikojnë në qëndrimet dhe idetë që ka pozita të dominuara nga burrat dhe gratë, por ata besojnë që kjo është më tepër për shkak të karakteristikave personale (atributeve) dhe natyrës njerëzore, dhe jo implikimeve të faktorëve të jashtëm që do të pengonin pjesëmarrjen e barabartë të grave dhe burrave në pozita të ndryshme të punës. Diskutimet në fokus grupe kanë treguar që ka akoma besime dhe perceptime të spikatura që çështja e gjinisë dhe e punësimit është subjekt i një diskriminimi të madh edhe ditëve të sotme po ashtu. Kjo veçanërisht ndërlidhet me raste të cilat janë akoma prezent siç janë: mosha, gjinia, statusi martesor, dhe informacionet tjera të ndërlidhura që ndonjëherë kërkohen gjatë proceseve të rekrutimit, qe në parim perceptohet si diskriminues për pozitat e hapura të punës dhe proceset tjera përcjellëse. Qëndrimet e pjesëmarrësve tregojnë që ndonjëherë diskriminimet gjinore rrjedhin nga individë të përfshirë direkt në institucionet publike, ata të cilët supozohet të jenë zhvillues dhe avancues të politikave publike dhe mekanizmave për lehtësimin dhe qëndrueshmëri të një integrimi gjinor. Sidoqoftë, është vërejtur që ekziston një mospërputhje e madhe në perceptimin e lidhjeve ndërmjet integrimit gjinor në programe/projekte dhe reflektimeve për këtë dukuri sa i përket ambientit të punës dhe strukturave organizative. Më konkretisht, më shumë është kërkuar të kuptohet që një strategji për integrimin e problematikave gjinore në fushat programore të punës duhet të përcillet nga një strategji e cila do të siguronte që edhe vendet e punës kanë një ndjeshmëri gjinore, në mënyrë që të garantohen të drejtat dhe mundësitë e barabarta si për gratë ashtu edhe për burrat si brenda organizatës ashtu edhe në nivel të përfituesve. 26

28 III. VETËDIJËSIMI DHE QËNDRIMET E STAFIT DHE UDHËHEQËSISË BRENDA ORGANIZATËS 1. Shumica e të anketuarve, respektivisht 83.5% besojnë që ata kontribuojnë për të pasur një ambient të respektueshëm në vendet e tyre të punës. Ku 16.5% e këtyre që mendojnë që ata nuk i kushtojnë mjaft vëmendje ku kemi një dominim nga të anketuarit meshkuj nën moshën tridhjetë vjeç. Kur bëjmë një krahasim të përgjigjeve nga grafiku 6, grafiku 7 dhe grafiku 8 mund të shohim një ngritje në përqindje të të anketuarve të cilët ishin indiferent në drejtim të marrëdhënieve ndërmjet burrave dhe grave në vendet e punës. Diferenca ndërmjet grafikut 6 dhe 7 apo 8 mund t i atribuohet faktit që disa të anketuar zgjedhin që të mos përfshihen në raste kur ka ndonjë problem me kolegët e tyre nga gjinia femërore sepse ata besojnë që kjo është një çështje private e personave të përfshirë në ato raste. Ngritja ndërmjet grafikut 7 dhe 8 mund t i atribuohet faktit që ekziston një qëndrim në rritje e sipër ku thuhet se burrat duhet ta mbrojnë veten. Grafikoni 6: Sa i kushtoni vëmendje për tu siguruar që të keni marrëdhënie të respektueshme të punës për gratë dhe burrat në punë/aktivitete Është me rëndësi të theksohet që analizat kuantitative dhe kualitative tregojnë që pjesëmarrësit e hulumtimit i perceptojnë ambientin e punës dhe marrëdhëniet ndër-personale si aspekte shumë kyçe, të përcjellur nga klima pozitive dhe respekti i ndërsjellë. Ata deklarojnë që të mos kenë pasur kurrë problematika të natyrës gjinore dhe ndihen shumë kompetentë dhe të mbështetur në pozitat e tyre të punës. I njëjti besim është reflektuar edhe me përfituesit e projekteve, duke i përfshirë si burrat ashtu edhe gratë. 27

29 Grafikoni 7: A merrni masa kur identifikoni probleme që ndikojnë te koleget femra? Grafikoni 8: A merrni masa kur identifikoni probleme që ndikojnë te kolegët meshkuj? 2. Shumica e të anketuarve, respektivisht 92% besojnë që nuk ka pengesa që i pengojnë gratë në përmbushjen e ndonjë funksioni, roli apo detyre brenda organizatës së tyre. Ku 8% mendojnë që ka pengesa të cilat i pengojnë gratë për përmbushjen e ndonjë funksioni, kjo dominohet nga të anketuarat femra. Bazuar në përgjigjet e të gjithë të anketuarve të gjitha pengesat lidhen me faktin që në rolin e nënës një grua hasë në pengesa në adaptimin e orëve të zgjatura të punës apo veçanërisht të punuarit vonë. Njëra nga pengesat ishte edhe ajo e të voziturit makinën gjatë përforcimit të aktiviteteve në terren. Disa të anketuar ngritën edhe problemin e 28

30 ndërlidhur me mentalitetin patriarkal, ku një grua e cila punon mund të hasë pengesa nga anëtarët meshkuj të familjes. Grafikoni 9: A ka ndonjë pengesë që i ndalon gratë në përmbushjen e ndonjë funksioni/roli apo pozite në organizatën tuaj. Analizat nga diskutimet në fokus grupe tregojnë reflektime interesante, besime të ndara dhe paragjykime brenda problemit të mospërputhjes së pozitave të punës dhe gjinisë. Në këtë drejtim, diskutimet në fokus grupe me strukturën menaxheriale tentojnë të tregojnë që mund të ketë dallime ndërmjet pozitave të punës të ndërlidhura me gjininë, kryesisht në fushën e logjistikës dhe pozita tjera të cilat kërkojnë më shumë aftësi teknike, si edhe përmenden nga analizat kuantitative. Megjithatë, ata pajtohen që këto perceptime kanë kaluar nëpër shumë ndryshime, dhe që kohëve të fundit trendet e reja nga pozitat e punës dhe gjinia tentojnë t i thyejnë paragjykimet se ka mospërputhje ndërmjet pozitave të punës dhe efikasitetit sa i përket përfshirjes së gjinisë. Një fakt për ta mbështetur një qëndrim të tillë ishte justifikuar nga një trend i ri në pozitat e menaxherëve financiar, që kohëve të fundit po perceptohet si pozitë e cila ka tendenca që po pushtohet nga gratë. 3. Shumica e të anketuarve, respektivisht 99% besojnë që nuk ka pengesa që i pengojnë burrat për të plotësuar ndonjë funksion, rol apo detyrë brenda organizatës. 29

31 Grafikoni 10: A ka ndonjë pengesë që i ndalon burrat në përmbushjen e ndonjë funksioni/roli apo pozite në organizatën tuaj. Një çështje e cila ja vlen të theksohet nuk ka të bëjë direkt me shkallën dhe pozitën që kanë gratë dhe burrat, por atë se sa përfshihen si gratë ashtu edhe burrat në të gjitha proceset dhe të bëhen akter të rëndësishëm në çështjet programatike dhe në të gjitha ciklet e programeve/projekteve. Arsye tjera të cilat kanë tendencë për të përshkruar mospërputhjet ndërmjet gjinisë dhe pozitave të punës në organizata në mes të pjesëmarrësve në DFG kanë përfshirë edhe shumëllojshmërinë e roleve, mbingarkesat të cilat gratë i bartin zakonisht aktivitete të amvisërisë, jo balanci në mes të jetës personale dhe profesionale etj. Sipas besimeve të pjesëmarrësve, fakti se ka një qasje të kufizuar apo mungesë të shërbimeve adekuate sociale për gratë si nëna, do të mund të ketë ndikim që ato të mos mund të jenë plotësisht efektive apo të jenë të angazhuara komplet në punën e tyre apo jetën e tyre profesionale. Nëse kësaj arsye ja shtojmë edhe dinamikën e jetës shoqërore dhe ndryshimin në sistemin shoqëror të organizatave, dinamika ku përfshirja e burrave në obligimet familjare është po ashtu e rëndësishme, si dhe tendenca për një ekuilibër në mes të jetës profesionale dhe personale duket që vështirë arrihet. Kjo besohet të ketë një ndikim dhe reflektim rreth angazhimit në punë. Prandaj, ekziston besimi gjeneral që edhe përkundër shumë zotimeve dhe përpjekjeve për integrimin gjinor si një mjet për promovimin e barazisë gjinore, gratë duket të jenë tepër të mbingarkuara në vend se të jenë të perceptuara në mënyrë të barabartë dhe të fuqizuara nga përpjekjet për integrimin e brengave gjinore në të gjitha sferat e jetës. përgjithësi, pjesëmarrësit ndanë mendimin e tyre të përbashkët që roli dhe zëri i grave në takime dhe në diskutimet tjera në punë, vlerësimin e situatave dhe ndonjëherë edhe në uljen tensioneve Në 30

32 në vendet e punës është po ashtu shumë e rëndësishme. Në këtë drejtim, ja vlen të përmenden qëndrimet e pjesëmarrësve punonjës, ata unanimisht besojnë që nuk ka dallime ndërmjet pozitave të punës dhe gjinisë. Raportet jo-proporcionale dhe rolet kryesore nga gratë dhe burrat, në këtë rast do të mund të përshkruhen nga faktorët personal, atributet që burrat dhe gratë i bartin brenda personalitetit të tyre. Ata kanë tendenca të besojnë që është natyra njerëzore në vend të parë, e cila ka një ndikim dhe më pastaj normat e ndërtuara shoqërore dhe identiteti gjinor që ndonjëherë ndikon në perceptimin e roleve gjinore brenda pozitave të punës. Ata kanë tendencë të përshkruajnë këto besime me njohuritë nga perspektiva në punë, që shpesh nga fushat e tyre të punës për burrat dhe gratë, p.sh. dorëzimin e planeve të biznesit në fushën e agrikulturës, pavarësisht faktit të masave afirmative për inkurajimin e gruas, kemi raste kur pjesëmarrëset gra udhëheqin më një shkallë më të madhe për shkak të meritokracisë dhe kualitetit të propozimeve të biznes-planeve si dhe ambicieve dhe zotimeve në këtë fushë. Një shembull i një projekti i cili synonte të paraqiste një pikëpamje kritike rreth punës së qeverisë, i menaxhuar nga gratë është një shembull që riafirmon rolin e grave në pozita, jo vetëm që kërkojnë ambicie, njohuri dhe kualitetet e duhura, por edhe kurajo. 4. Shumica e të anketuarve, respektivisht 97% besojnë që organizatat e tyre japin orë orientuese për përfshirjen e grave në ciklet e projekteve. Grafikoni 11: Sa shpesh organizata juaj ofron seanca orientuese për përfshirjen e grave në ciklet e projekteve 31

33 Ekzistojnë tregues të fuqishëm të cilëve ju referoheshin të anketuarit kërkesa këto specifike të kërkuara nga donatorët. Vetëm pak nga të anketuarit besojnë që gratë duken të jenë si grupi më i margjinalizuar në shoqëri, veçanërisht në zonat rurale, kurse pjesa tjetër e pjesëmarrësve në DFG besojnë që deri më tani, shumë përpjekje janë bërë për adresimin e pabarazive gjinore dhe se perspektiva gjinore po integrohet në një shkallë të kënaqshme. Megjithatë, pjesëmarrësit besojnë që insistimi i donatorëve për integrimin gjinor ka pasur ndikim pozitiv, sepse me kohë, ka ndikuar në shoqërinë në përgjithësi dhe veçanërisht organizatave nga shoqëria civile që perspektiva gjinore është një aspekt relevant dhe shumë i rëndësishëm i agjendave zhvillimore, dhe duhet të jetë kështu. Diskutimi në fokus grupe me punëtorët tregon që prej perspektivës dhe qëndrimit të tyre rreth gjinisë, pjesëmarrësit në mënyrë mjaft thelbësore e perceptojnë që si burrat ashtu edhe gratë përfshihen në të gjitha proceset, jo vetëm në nivelin menaxherial, por edhe në të gjitha ciklet e projekteve në përgjithësi. Sidoqoftë, realiteti tregon që vetëm pak nga organizatat janë zotuar të integrojnë perspektivën gjinore brenda cikleve të projekteve, apo kryesisht një pjesë shumë e madhe e organizatave e integrojnë perspektivën gjinore vetëm me anë të aktiviteteve specifike të projekteve të cilat shpeshherë janë iniciativa ad-hoc. Kjo qasje besohet të ketë një ndikim edhe në qëndrueshmëri. 32

34 Pikëpamjet e Përgjithshme të të Anketuarve agree/ strongly agree Kolona 1 Është me rëndësi të theksohet që analizat kuantitative dhe kualitative tregojnë që pjesëmarrësit e këtij hulumtimi perceptojnë ambientet e punës dhe marrëdhëniet ndërpersonale si një aspekt kyç, të përcjellura nga një klimë pozitive dhe respekt i ndërsjellë. Ata deklarojnë që kurrë nuk kanë pasur problem të aspektit gjinor dhe ndihen shumë kompetent dhe të përkrahur brenda pozitave së tyre të punës. Këto indikacione rrjedhin nga roli i tyre personal dhe karakteristikat brenda organizatave. Vlen të përmendet që kur këto probleme dhe besimi i përgjithshëm trajtohen brenda një perspektive të gjerë, nga normat gjinore të ndërtuara nga shoqëria, situata e njëjtë ka tendencë të reflektohet në mënyrë të ndryshme, që atribuojnë shumë pabarazi dhe diskriminim. 33

35 Përvojat brenda organizatës Shumica e të anketuarve, respektivisht 94 % e tyre ndjehen të vlerësuar si të punësuar. Grafikoni 1. 1 Unë vlerësohem si një punonjës Shumica e të anketuarve, respektivisht 96 % e tyre ndjehen të lirë t i shprehin hapur pikëpamjet e tyre. Grafikoni 1.2: Ndjehem i lirë ti shpreh pikëpamjet e mija Shumica e të anketuarve, respektivisht 94% e tyre ndjejnë që kolegët dhe shefat i dëgjojnë opinionet e tyre. 34

36 Grafikoni 1. 3: Ndjej që kolegët dhe shefi dëgjojnë opinionin tim Shumica e të anketuarve, respektivisht 63 % e tyre nuk pajtohen me deklaratën se anëtarët e stafit meshkuj kanë tendencë të flasin më shumë gjatë takimeve. Grafikoni 1.4: Stafi meshkuj kanë tendenca të flasin më shumë në takime Shumica e të anketuarve, respektivisht 78 % e tyre nuk pajtohen me deklaratën se anëtaret e stafit femra pritet të përgatisin çaj/kafe gjatë takimeve. 35

37 Grafikoni 1. 5: Nga stafi femra pritet përgatitja e çajit/kafes për takime Shumica e të anketuarve,respektivisht 72% e tyre nuk pajtohen me deklaratën se vetëm anëtaret femra të stafit qëndrojnë në shtëpi kur fëmija i tyre është sëmurë. Grafikoni 1. 6: Kur fëmija sëmuret vetëm stafi femra qëndrojnë në shtëpi Shumica e të anketuarve, respektivisht 76% e tyre nuk pajtohen me deklaratën se është normale që anëtarët meshkuj të stafit ta përfaqësojnë organizatën në takimet e jashtme. 36

38 Grafikoni 1. 7: Zakonisht është stafi meshkuj ata që përfaqësojnë organizatën në takimet e jashtme. Shumica e të anketuarve, respektivisht 95% e tyre do t ia rekomandonin organizatën e tyre shokëve të tyre meshkuj. Grafikoni 1.8: Do të ja rekomandoja organizatën shokëve të mijë meshkuj Shumica e të anketuarve, respektivisht 97% e tyre do t ia rekomandonin organizatën e tyre shoqeve të tyre femra 37

39 Grafikoni 1. 9: Do të ja rekomandoja organizatën shoqeve të mija femra Shumica e të anketuarve, respektivisht 95 % e tyre konsiderojnë që është një person në organizatën e tyre me të cilin ata mund të flasin me besim të plotë rreth çështjeve gjinore që i brengosin ata/ato. Grafikoni : Ekziston një person me të cilin mund të flas me besim rreth ndonjë problem gjinor që më brengos 38

40 Yes No Kolona 2 Pjesëmarrësit (si nga niveli menaxherial dhe punonjësve) i kanë prezentuar ambientet e tyre të punës si mjaft përkrahëse, me një klimë pozitive dhe të plotësuar si nga burrat ashtu edhe nga gratë. Në përgjithësi, pjesëmarrësit ndanë besimin e tyre të përbashkët që roli dhe zëri i gruas në takime dhe ambientet e punës, vlerësimin e situatave dhe ndonjëherë edhe në uljen e tensioneve në vendet e punës është shumë i rëndësishëm dhe ka një ndikim pozitiv në shumicën e rasteve. 39

41 IV. METODAT, STRATEGJITË, MJETET DHE POLITIKAT 1. Shumica e të anketuarve, respektivisht 60% e tyre besojnë që duhet të jepet më shumë hapësirë për diskutime rreth barazisë gjinore në proceset planifikuese brenda organizatave të tyre. Nuk ka ndonjë diferencë të madhe në gjini, moshë apo edukim në dhënien e opinioneve në lidhje me aplikimin e diskutimeve rreth barazisë gjinore gjatë planifikimit. Grafikoni 12: A diskutohet rreth barazisë gjinore gjatë takimeve në organizatë (kur planifikoni, implementoni apo raportoni rreth punës tuaj). Të besuarit e përgjithshëm se nuk duhet të kemi një person specifik i cili duhet të merret me problemet gjinore brenda organizatës, është tendencë që tregon mungesën e kuptimit relevant dhe të konceptualizimit të strategjisë integruese. Pjesëmarrësit (kryesisht nga perspektiva menaxheriale) tregojnë që problemet gjinore diskutohen në takime dhe aktivitete përcjellëse, por kryesisht në nivel individësh, jo si një strategji e mirëplanifikuar. Njëra nga OJQ-të ka ndarë përvojën e tyre në lidhje me kompozimin e një komisioni i cili rishikon dizajnin e projektpropozimeve dhe pastaj reflektojnë me këshilla. Komisioni është i kompozuar nga burrat dhe gratë, stafi i organizatës ata besojnë se kjo ka një ndikim në perceptimin e problemeve gjinore me lente gjinore. Sidoqoftë, tregimet e përvojave, tregojnë që kjo do të mund të konsiderohej më 40

42 shumë si një vullnet individual apo iniciativë sesa një praktikë e strukturuar, e cila do të duhej të institucionalizohet në kulturën e organizatave. 2. Shumica e të anketuarve, respektivisht 53% e tyre konsiderojnë se ka diskutime të mjaftueshme në lidhje me problemet e grave brenda grupeve të ndryshme punuese. Një numër i madh i të anketuarve, respektivisht 29% e tyre besojnë që duhet bërë më tepër në këtë drejtim, kurse 18% e të anketuarve besojnë që kjo çështje neglizhohet brenda organizatave ku ata/ato punojnë. Nuk ka dallime të mëdha në gjini, moshë apo edukim kur jepen opinionet në lidhje me aplikimin e diskutimeve rreth barazisë gjinore brenda grupeve të ndryshme punuese. Grafikoni 13: A diskuton organizata juaj situatën e grave dhe femrave (në grupet në të cilat punoni). Gjatë diskutimeve në fokus grupe pjesëmarrësit duket të ishin të vetëdijshëm që gratë dhe burrat mund të kenë nevoja të veçanta dhe se kjo perspektivë mund të ketë ndikime në agjendat zhvillimore, por edhe më tutje ata nuk kanë njohuri se si t i përkthejnë këto në praktikë apo t i demonstrojnë këto me shembuj konkret përgjatë objektivave të tyre të punës. Një qasje e cila i vlerëson diversitetin si të grave ashtu edhe të burrave në kontekste të caktuara ishte perceptuar si një qasje e munguar në këtë drejtim. Nganjëherë, pjesëmarrësit nuk arrijnë as të tregojnë që nevojat e grave dhe burrave në kontekste të caktuara mund të dallojnë, të jenë të ndryshme. Pavarësisht kësaj, kemi disa iniciativa të mira me organizatat partnere me fokus në komunitetet lokale të cilat adresojnë të dy perspektivat. Këto iniciativa kanë filluar t i referohen këtyre nevojave të ndryshme dhe deklarojnë zotimet e tyre për vëzhgimin dhe adresimin e duhur të këtyre problemeve kështu që ato të jenë pjesë integrale e projekteve të tyre. Megjithatë, nevoja për 41

43 Analiza Gjinore është mjaft e theksuar në këtë drejtim, si shpeshherë tani pjesëmarrësit janë të njohur mirë me metodat ekzistuese për vlerësimin e duhur të nevojave të grave dhe burrave. 3. Shumica e të anketuarve, respektivisht 60% e tyre konsiderojnë se organizatat e tyre kanë qëllime specifike për arritjen e barazisë gjinore. Një numër i madh i të anketuarve, respektivisht 25% e tyre besojnë që duhet të bëhet më shumë në këtë drejtim, kurse 15% e tyre konsiderojnë që organizatat e tyre kanë bërë pak apo asgjë në vënien e qëllimeve për arritjen e barazisë gjinore. Grafikoni 14: A ka organizata juaj qëllime specifike rreth barazisë gjinore Nuk ka dallime të mëdha në gjini, moshë apo edukim kur përgjigjen në lidhje me qëllimet e barazisë gjinore. Të gjithë të anketuarit që janë deklaruar se organizatat e tyre kanë qëllime specifike për barazi gjinore ishin pyetur të paraqisnin informacione shtesë. Shtrirja e përgjigjeve është e bazuar në frekuencat si më poshtë: 1. Projektet e implementuara në të cilat ka pasur komponentë që adresonin çështjet gjinore siç janë: numri i grave të përfshira në projekt si përfituese. 2. Projekte që adresojnë probleme gjinore siç janë pjesëmarrja e grave në vendimmarrje 3. Politikat e punësimit që i japin grave përparësi punësimi 4. Planet dhe strategjitë vjetore të operimit 5. Procedurat e brendshme dhe dokumentet rregullative 42

44 Në lidhje me politikat specifike të çështjeve gjinore, analizat kuantitative dhe kualitative tregojnë edhe njëherë tendencën e pjesëmarrësve dhe organizatave në adresimin e çështjeve të grave të izoluara ose me anë të komponentëve të qëndruarit vetëm të cilat janë shumë më të theksuara. Gjatë diskutimit të tematikave problematike në diskutimet në fokus grupe, duket të reflektohet besimi i përgjithshëm që integrimi gjinor si një strategji, trajtohet me seriozitet në kuadër të kornizës të politikave dhe dokumenteve strategjike në kuadër të organizatës. Përvojat e stafit (si në nivel menaxherial ashtu edhe ai i punonjësve) e theksojnë praktikën e zakontë që qëllimet specifike gjinore trajtohen dhe adresohen kryesisht përmes trajnimeve, diskutimeve në forume për gratë, aktivitetet vetëdijësuese etj, të cilat përsëri e theksojnë tendencën për të kuptuar proceset e integrimit gjinor, si një proces që vëzhgon problemet e grave në izolim. Sidoqoftë, është me rëndësi të theksohet që ka projekte brenda organizatave partnere të cilat kanë komponente specifike gjinore të cilat promovojnë barazinë gjinore në komunitete, përfshirjen e qytetarëve në proceset vendimmarrëse dhe konkretisht përfshirjen e grave në proceset e tilla si dhe mekanizmat monitorues. Megjithatë, kur janë pyetur për hapat specifik apo strategjitë se si këto organizata i kanë planifikuar dhe implementuar këto objektiva gjinore, ka indikacione që ata nuk kanë strategji apo metoda në mënyrë që t i bëjnë brengat e burrave dhe grave pjesë integrale të projekteve, por e tëra është një proces i zakonshëm, kryesisht i përcjellur me një rritje të numrit të grave në komponente të ndryshme si përfituese të projekteve. Nuk ka as edhe tregues të veçantë për të matur arritjen e këtyre objektivave të veçanta. Ky fakt siguron një kuptim të duhur që ka raste të rralla kur komponente gjinore specifike/apo komponente të projekteve kanë po ashtu një strategji adekuate me një plan monitorues dhe të vlerësimit (treguesve) për krijimin e dukshmërisë dhe vlerësimeve të perspektivave të grave dhe burrave nga të gjitha ciklet e projekteve. Zhvillimi i dokumenteve për integrim gjinor me objektiva specifike gjinore është një mënyrë e dobishme për përcaktimin e qëllimeve për të lëvizur nga politikat në implementimin e integrimit gjinor, fatkeqësisht, praktika e njëjtë nuk ishte perceptuar gjatë diskutimeve në fokus grupe. Udhëzime dhe shembuj drejt një kuptimi konceptual të integrimit gjinor dhe rëndësisë së saj në vendin e punës janë dhënë gjatë diskutimeve në fokus grupe. Analizat nga ky diskutim tregojnë reflektime mjaft interesante në këtë drejtim. Sapo pjesëmarrësit filluan ta marrin një pikëpamje më të qartë të integrimit gjinor dhe të rëndësisë së saj në vendin e punës, sugjerimet nga pjesëmarrësit për thjeshtimin e konceptit të integrimit në perspektivën e balancuar duket të jenë interesante brenda reflektimeve të punonjësve në krahasim me ato që vijnë nga niveli menaxherial. Kjo është 43

45 një pikëpamje interesante për të supozuar se deri ne njëfarë mase pjesëmarrësit e kuptojnë rëndësinë e të vënit në pah perspektivën e grave dhe burrave në vendet e punës, por ata kanë mungesë të kapaciteteve adekuate dhe këshillave mbështetëse. 4. Rreth 50% e të anketuarve besojnë që perspektiva gjinore është mirë e përfaqësuar në dokumentet rregullative. 37% e tyre besojnë që është bërë punë e mirë në këtë drejtim mirëpo jo e mjaftueshme, kurse 13% e tyre konsiderojnë që është bërë shumë pak apo asgjë në përfshirjen e perspektivës gjinore në dokumentet rregullative. Nuk ka ndonjë dallim të madh në gjini, moshë apo edukim në përgjigjet e të anketuarve në lidhje me qëllimet e veçanta gjinore. Të gjithë të anketuarit që deklaruan se organizata e tyre ka përfshirë perspektivën e barazisë gjinore në dokumentet rregullative ishin pyetur të paraqisnin informacione shtesë. Përgjigjet duke u bazuar në radhitjen e frekuencave janë si më poshtë: 1. Politikat e brendshme si kodi i mirësjelljes dhe manualet rekrutuese 2. Planet dhe strategjitë vjetore të operimit 3. Ligji i Punës Grafikoni 15: Aështë e integruar perspektiva gjinore në ndonjë dokument rregullativë (si rregulloret, planet e përbashkëta, rregulloret e stafit, strategjitë e komunikimit etj.) të organizatës tuaj. Përkundër faktit se një numër i kufizuar i pjesëmarrësve ishin në gjendje të përmendin ndonjë nga dokumentet rregullative që i kanë brenda organizatave të tyre gjatë diskutimeve në fokus grupe (ju lutem shikoni analizat kuantitative po ashtu ), një numër i madh i tyre deklaruan se ata kurrë nuk i kanë lexuar apo konsultuar ato dokumente gjatë angazhimit në punë. Një numër i vogël i pjesëmarrësve (kryesisht punonjës) as edhe nuk ishin të informuar që dokumente të tilla 44

46 ekzistojnë brenda organizatës së tyre, dhe qëllimit të cilit ato dokumente i shërbejnë. Megjithatë, në rastet kur participantët kanë përmendur disa dokumente rregullative, duket se është e vështirë të paraqiturit të një lidhje direkt në atë se në çfarë shkallë këto dokumente mbështesin implementimin e praktikave të integrimit gjinor. Për faktin se objektivat e organizatave partnere janë mjaft të gjera, është kuptuar se brenda përfshirjes së fushëveprimit të tyre, ka strategji specifike si strategjitë e komunikimit, strategjitë për qasje në komunitet dhe vlerësimin e nevojave të qytetarëve, strategji për politikat monitoruese dhe fushat tjera të veçanta etj. Vlen të përmendet që nuk kishte shembuj apo iniciativa në lidhje me atë se si të sillen këto strategji ekzistuese Vetëm 20% e të anketuarve deklaruan se organizatat e tyre kanë politika të veçanta gjinore. Shumica e të anketuarve, respektivisht 80% e tyre ose nuk kanë informacione në lidhje me ekzistencën e dokumenteve të tilla rregullative apo ata deklarojnë se dokumente të tilla nuk ekzistojnë fare. Të gjithë të anketuarit që deklaruan se organizatat e tyre kanë politika specifike gjinore ishin pyetur të paraqisnin informacione shtesë dhe të gjitha përgjigjet ju referoheshin vetëm politikave të brendshme, pjesëve të veçanta të manualëve. Grafikoni 16: A ka organizata juaj një rregullore specifike për gjininë 15 Për ta vënë në pah dallimet në ndikim në ndikimin e grave dhe burrave dhe gjinisë së tyre në një kontekst të caktuar. Për shembull, integrimi gjinorë përfshin njohjen që ndarja gjinore e fuqisë punëtore dhe normave vlerësuese, vlerave dhe ideologjive për maskulitetin dhe feminitetin definohen nga një kompleksitet i marrëdhënieve rreth pushtetit që kanë tendencë të kenë më pak zë në politik, vlerë sociale/shoqërore, dhe qasje dhe kontroll mbi burimet ekonomike. 45

47 Kur u pyetën për efikasitetin e këtyre politikave në përdorimin praktik shumica e të anketuarve besojnë që këto janë shumë të dobishme për sigurimin e implementimit të aktiviteteve. Nga seksioni i mësipërm statistikat tregojnë mjaft qartë rrethanat e njohurive, vetëdijes dhe zbatimit në praktikë të dokumenteve rregullative, apo më saktësisht politikat gjinore brenda organizatës. Nga analizat kualitative, vërehet se ka pjesëmarrës, edhe pse në numër të limituar që janë të informuar mbi prezencën e politikave gjinore brenda organizatave si dokumente për promovimin e problemeve gjinore si brenda ashtu edhe jashtë organizatës. Ata duket ta kuptojnë shumë më mirë integrimin gjinor si pjesë integruese e fushave të tyre punuese. Megjithatë, sfidat dhe kufizimet mund të identifikohen që në fillim kur adresohen format standarde, shabllonet, apo edhe metodat për t i aplikuar në praktikë këto politika të veçanta gjinore. Pjesëmarrësit i referohen kësaj çështje kryesisht në kuadër të natyrës së projekteve apo aktiviteteve të projekteve, duke e theksuar se ka projekte të cilat nuk kërkojnë perspektivë gjinore. Ky fakt mbështetë idenë që perspektiva e integrimit gjinor nuk është mirë e institucionalizuar brenda organizatave dhe përsëri të kuptuarit e kufizuar dhe koherent të implikimit të programeve të integrimit gjinor, projekteve, politikave dhe strukturave të brendshme të organizatës. 6. Vetëm 40% e të anketuarve deklarojnë që brenda organizatave të tyre ata kanë një plan veprimi kundër ngacmimeve seksuale, kurse 60% e të anketuarve ose nuk kanë informacion në lidhje me ekzistimin e planeve të tilla ose deklarojnë se ata nuk kanë kurrfarë plani brenda organizatës së tyre. Grafikoni 17: A ka organizata një rregullore/apo plan veprimi kundër ngacmimeve seksuale 46

48 Përvoja nga diskutimet ne fokus grupe tregon që kjo çështje adresohet vetëm me anë të manualëve të përgjithshme brenda resurseve njerëzore dhe politikave tjera të cilat ndërlidhen, kurse nuk ka ndonjë politikë të veçantë vetëm për adresimin e ngacmimeve seksuale; por ajo është pjesë integrale e dokumenteve tjera brenda kulturës organizative. 7. Vetëm 44% e të anketuarve besojnë që në organizatat e tyre ngacmimet seksuale në vendin e punës do të adresoheshin në mënyrën e duhur edhe pse ata deklarojnë që të mos kenë pasur ndonjë rast të tillë. Është një numër i madh i të anketuarve që deklarojnë se ngacmimet seksuale në organizatat e tyre nuk adresohen. Grafikoni 18: A i adreson organizata juaj ngacmimet seksuale që ndodhin në vendet e punës Statistikat nga pyetësori, por edhe nga diskutimet në fokus grupe, tregojnë që pjesëmarrësit e këtij studimi i perceptojnë ambientet e tyre të punës dhe marrëdhëniet ndërpersonale janë një aspekt shumë i rëndësishëm, të përcjellura nga një klimë pozitive dhe respekt i ndërsjellë. Ata deklarojnë që ata kurrë nuk kanë hasur problem në lidhje me ngacmimet dhe/apo forma tjera të abuzimit apo diskriminimit. Megjithatë, vlen të përmendet që në kontekstin e përgjithshëm, ata nuk përjashtojnë rastet e ngacmimeve seksuale dhe/apo të diskriminimit janë prezent kryesisht në ambientet e punës. 47

49 V. KAPACITETET PËR APLIKIMIN NË PRAKTIKË TË MJETEVE GJINORE NË PUNËN E ORGANIZATËS 1. Në bazë të të dhënave shumica e të anketuarve, respektivisht 96% e tyre deklarojnë që çështjet gjinore dhe perspektiva gjinore është pjesë e fazave të ndryshme të projektit të dizajnit dhe implementimit të projekteve. Grafikoni 19: Sa mirë integrohen çështjet gjinore (perspektiva gjinore) në faza të ndryshme të dizajnimit dhe implementimit të projekteve? Të dhënat nga diskutimet në fokus grupe kanë një tendencë të tregojnë komplet praktika të ndryshme në procesin e integrimit të perspektivës gjinore në fazat e ndryshme të projektit. Dimensionet gjinore të projekteve të organizatave janë kryesisht të integruar në dy faza: faza e implementimit dhe raportimit. Është esenciale të përmendet që nuk po përdoren apo praktikohen strategji adekuate, mjete apo mekanizma në mënyrë që të integrohet perspektiva gjinore në vendet e punës. Pjesëmarrësit supozojnë që kërkesat për integrimin e perspektivave të tilla, deri tash vijnë vetëm nga kërkesat e donatorëve. Kjo kryesisht theksohet në fazën e raportimit kryesisht e adresuar me anë të statistikave (të dhënat e ndara në bazë të gjinisë) të përfshirjes së përfituesve në aktivitetet e projektit. Në përgjithësi, në mënyrë që të vlerësohet perspektiva gjinore në nivel të implementimit, tre nën-nivele mund të identifikohen: niveli i të kuptuarit të nevojave adekuate për dimensione gjinore brenda objektivave të projektit, niveli i kapaciteteve për mekanizma dhe instrumente të cilat vendosen në mënyrë që të lehtësojnë perspektivën e integrimit gjinor, dhe niveli i implementimit aktual i mekanizmave të tillë në lidhje me adresimin e nevojave të 48

50 përgjithshme dhe specifike dhe arritjen e rezultateve praktike. Kjo situatë tregon mungesën e mjeteve, mekanizmave, ekspertizës e cila rezulton në një mënyrë jo të duhur e të theksuarit perspektivën gjinore nga faza fillestare e dizajnimit të projektit në mënyrë që të bënin këtë perspektivë pjesë integrale të ciklit të projekteve dhe të reflektojnë në një analizë të thellë në lidhje me implikimet e perspektivës së grave dhe burrave si akterë kryesorë në proceset zhvillimore dhe si përfitues të tyre po ashtu. Çështja tjetër e cila vlen të përmendet në lidhje me integrimin gjinor në të gjitha ciklet e projekteve është që Monitorimi dhe Vlerësimi nuk shihen si aspekte të pandashme të planit për integrim gjinor. Duket se ekziston një mungesë e planeve të ndjeshme gjinore për Monitorim dhe Evaluim, targetëve dhe treguesve, në mënyrë që të monitorojnë progresin dhe procesin e implementimit nga një perspektivë gjinore. 2. Shumica e të anketuarve, respektivisht 60% deklarojnë të mos kenë asnjë mjet për integrim gjinor që do të mund të përdorej në aktivitetet e tyre. Grafikoni 20: A keni metoda dhe mjete praktike të veçanta për integrimin gjinor që përdorni në vendet e punës Një numër i madh i të anketuarve, respektivisht 40% deklarojnë që ata kanë mjete për integrim gjinor brenda organizatës së tyre. Të gjithë ata të cilët deklaruan se organizatat e tyre kanë mjete për integrimin gjinor ishin pyetur të paraqisnin informacione shtesë dhe të gjitha përgjigjet ju referoheshin vetëm politikave të brendshme apo pjesëve specifike të manualëve të cilat rëndom lidhen me politikat e rekrutimit. 49

51 Analizat kuantitative në lidhje me çështjet tematike në mjetet dhe mekanizmat për integrimin gjinor në organizata (strukturës së brendshme dhe çështjeve programatike) tregojnë që reflektimet e pjesëmarrësve duket të jenë shumë të paqarta, apo plotësisht jo relevante (Referojuni edhe përshkrimit të grafikut nr. 19). Nga qëndrimet e pjesëmarrësve mund të perceptohet se pak nga ata (nga niveli menaxherial por edhe nga ai i punonjësve) janë në dijeni më prezencën e politikave gjinore brenda organizatës si dokumente për promovimin e çështjeve gjinore si brenda ashtu edhe jashtë, por barriera kryesore qëndron në faktin se ata nuk i përdorin ato si mjete dhe mekanizma për implementimin e këtyre politikave. Mungesa e njohurive në metodat e veçanta për integrimin e perspektivës gjinore brenda strukturave të brendshme të organizatës si dhe çështjet programatike janë theksuar. Participantët ndonjëherë duket të kenë një kuptim të qartë në lidhje me integrimin gjinor si pjesë integrale e fushave të tyre të punës si dhe po ashtu mund të kenë ide të mira në adresimin e perspektivës gjinore. Sidoqoftë, sfidat dhe pengesat mund të identifikohen në fazën esenciale, kur pjesëmarrësit ishin pyetur për procesin e dijnë si të (bëjnë) integrimin gjinor në praktikë. Pjesëmarrësit e justifikojnë procesin esencial si një çështje që kryesisht varet nga natyra e projektit apo aktiviteteve të projektit, duke theksuar se ka projekte që nuk kërkojnë aspak perspektivë gjinore. Nga analizat kuantitative por edhe kualitative, mund të konkludohet se të dyja perspektivat (niveli menaxherial dhe i punonjësve), përmendin modalitete të cilat tentojnë t i quajnë mjete dhe mekanizma për integrimin gjinor brenda organizatave. Në mesin e tyre përmenden: komunikimi, trajnimet, inkurajimi për mundësi të barabarta mbi punësim, forum diskutimet e grave, dialogu social si mjete për identifikimin e nevojave, statistikat e raportimeve nga perspektiva gjinore, aktivitetet vetëdijësuese etj., si mjete dhe mekanizma me anë të të cilave tentojnë të adresojnë integrimin gjinor dhe/apo perspektivën gjinore. Ky fakt mbështet idenë që perspektiva e integrimit gjinor nuk është e institucionalizuar brenda organizatës; se ekziston mungesa e njohurive dhe vetëdijes në mjetet e veçanta dhe mekanizmat për integrimin gjinor; që na sjell prapë te çështja e të kuptuarit të kufizuar dhe koherent të implikimit të integrimit gjinor në programe, projekte, politika dhe struktura të brendshme të organizatës. Përkundër njohurive shumë të kufizuara në mjetet adekuate të cilat i përmenden pjesëmarrësit gjatë administrimit të pyetësorit, si mjete që ata i përdorin për integrimin gjinorë, praktikat e analizave kualitative tregojnë që integrimi gjinor vazhdon të perceptohet si një strategji që shikojnë vetëm në problemet e grave të izoluara. Nevoja për eksplorimin e principeve bazë të barazisë gjinore, integrimit gjinor dhe relevancës së tij duket të jenë shumë të rëndësishme në këtë 50

52 drejtim. Kjo do t i hap dyert për perspektivën e njohurive që konsiderojnë analizat gjinore dhe vlerësimet e ndikimit gjinor si mjete relevante dhe metoda për praktikat e integrimit gjinor. 3. Shumica e të anketuarve, respektivisht 90% deklarojnë që brenda organizatave të tyre ata aplikojnë perspektivën gjinore në aktivitetet planifikuese. Grafikoni 21: A aplikohet perspektiva gjinore gjatë planifikimit të aktiviteteve tuaja? Të gjithë të anketuarit që deklaruan se organizatat e tyre aplikojnë perspektivën gjinore në planifikimin e aktiviteteve ishin pyetur të paraqisnin informacione shtesë. Shtrirja e përgjigjeve bazohet si në frekuencat e mëposhtme: 1. Të siguruarit që gjatë implementimit të projekteve gratë përfshihen në projekte si përfitues 2. Të siguruarit që gratë përfshihen në dizajnimin e projektit duke i dhënë inputet e tyre 3. Të siguruarit që gratë janë pjesë e planifikimeve vjetore, dizajnimit dhe strategjive Praktika e njëjtë siç edhe përmendet në analizat kuantitative nuk duket të jenë konsistente me analizat kualitative. Besimi i përgjithshëm që duhet të jetë një person i veçantë, i cili duhet të merret vetëm me çështjet gjinore brenda organizatës, pa koordinim nga të gjithë anëtarët e stafit tregojnë shumë për të kuptuar perspektivën e integrimit gjinor si një perspektivë gjithëpërfshirëse, si perspektivë ndërsektoriale përgjatë gjithë projektit. Shumë shpesh, praktikat si përfshirja e grave në dizajnimin e projekteve duke e dhënë kontributin e tyre, përfshirjen në strategji dhe projekte dhe targetimi i përfitueseve gra përmenden si tregues ndërmjet organizatave partnere për të thënë se ata i përfshijnë perspektivën gjinore që nga faza e dizajnimit dhe e planifikimit të projekteve. Edhe pse shumë OJQ tentojnë të tregojnë shembuj shumë të mirë në hapat të cilët ata i 51

INTEGRIMI GJINOR NË PLANIFIKIMIN HAPËSINOR: NJË QASJE HAP PAS HAPI PËR KOMUNAT SWEDISH DEVELOPMENT COOPERATION. Financuar nga:

INTEGRIMI GJINOR NË PLANIFIKIMIN HAPËSINOR: NJË QASJE HAP PAS HAPI PËR KOMUNAT SWEDISH DEVELOPMENT COOPERATION. Financuar nga: Republika e Kosovës Republika Kosova - Republic of Kosovo Qeveria - Vlada - Government ZYRAEKRYEMINISTRIT / URED PREMIJERA OFFICEOFTHE PRIME MINISTER AGJENCIA PËR BARAZI GJINORE AGENCIJA ZA RAVNOPRAVNOST

More information

Krahasimi i gjendjes se shoqërive civile në Kosovë dhe Shqipëri

Krahasimi i gjendjes se shoqërive civile në Kosovë dhe Shqipëri Pajtim Zeqiri 12. 08.2013 Qendra për Arsim, KIPRED Kursi: Hulumtim dhe shkathtësi në të shkruar Krahasimi i gjendjes se shoqërive civile në Kosovë dhe Shqipëri 1. Hyrje Shoqëria civile sot konsiderohet

More information

Udhëheqja dhe pjesëmarrja e grave në politikë. Përgatitur nga:

Udhëheqja dhe pjesëmarrja e grave në politikë. Përgatitur nga: Udhëheqja dhe pjesëmarrja e grave në politikë Përgatitur nga: Mytaher Haskuka Udhëheqës ekipi Njësia për politika, hulumtim, çështje gjinore dhe komunikim, UNDP Iris Duri Statisticiene Njësia për politika,

More information

UNIVERSITETI I PRISHTINËS FAKULTETI EKONOMIK Studime postdiplomike. BDH Relacionale. Pjesa 2: Modelimi Entity-Relationship. Dr.

UNIVERSITETI I PRISHTINËS FAKULTETI EKONOMIK Studime postdiplomike. BDH Relacionale. Pjesa 2: Modelimi Entity-Relationship. Dr. UNIVERSITETI I PRISHTINËS FAKULTETI EKONOIK Studime postdiplomike BDH Relacionale Pjesa 2: odelimi Entity-Relationship Dr. ihane Berisha 1 Qëllimi Pas kësaj ligjërate do të jeni në gjendje : Të përshkruani

More information

ANALIZË E SHKURTËR MBI SINDIKATAT

ANALIZË E SHKURTËR MBI SINDIKATAT ANALIZË E SHKURTËR MBI SINDIKATAT Pjesëmarrja e grave në sindikata dhe respektimi i të drejtave të tyre në tregun e punës në Kosovë Autore: Nida Krasniqi Përmbledhje Ekzekutive Kjo analizë e shkurtër e

More information

Sigurimi i Cilësisë Mjet për Ngritjen e Besueshmërisë së Pasqyrave Financiare

Sigurimi i Cilësisë Mjet për Ngritjen e Besueshmërisë së Pasqyrave Financiare 1 Sigurimi i Cilësisë Mjet për Ngritjen e Besueshmërisë së Pasqyrave Financiare Arbër Hoti Sesioni Paralel Nr. 2 Prishtinë 27.06.2016 Tesla Motors 2015 2 2008 Prentice Hall Business Publishing, Auditing

More information

Fondi për Popullsi i Kombeve të Bashkuara

Fondi për Popullsi i Kombeve të Bashkuara Kosovo Fondi për Popullsi i Kombeve të Bashkuara Ofrimi i një bote ku secila shtatëzani është e dëshiruar, çdo lindje e sigurtë dhe potenciali i çdo të riu i përmbushur. UNFPA UNFPA, është agjenci zhvillimore

More information

Roli i të Rinjve. Subjektet Politike. në Kosovë

Roli i të Rinjve. Subjektet Politike. në Kosovë Roli i të Rinjve në Subjektet Politike në Kosovë Korrik 2016 Roli i Rinisë në Subjektet Politike Të drejtat e autorit 2016 Fondacioni Ndërkombëtar për Sisteme Zgjedhore (IFES). Të gjitha të drejtat e rezervuara.

More information

VARFËRIA NË KONSUM NË REPUBLIKËN

VARFËRIA NË KONSUM NË REPUBLIKËN Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized The VARFËRIA NË KONSUM NË REPUBLIKËN E KOSOVËs në vitin 211 Mars 213 a Botërore Rajoni

More information

NDIKIMI I KAPITALIT SOCIAL NË PERFORMANCËN ARSIMORE SI FAKTOR I ZHVILLIMIT TË QËNDRUESHËM

NDIKIMI I KAPITALIT SOCIAL NË PERFORMANCËN ARSIMORE SI FAKTOR I ZHVILLIMIT TË QËNDRUESHËM Mendim Zenku, МA C E N T R U M 6 UDC: 37.014.54:316.43 NDIKIMI I KAPITALIT SOCIAL NË PERFORMANCËN ARSIMORE SI FAKTOR I ZHVILLIMIT TË QËNDRUESHËM ВЛИЈАНИЕТО НА СОЦИЈАЛНИОТ КАПИТАЛ ВО ОБРАЗОВНАТА ПЕРФОРМАНСА

More information

DISKRIMINIMI NË TREGUN E PUNËS

DISKRIMINIMI NË TREGUN E PUNËS GRATË BURRAT GRATË BURRAT gap maj 2017 analizë APLIKACIONET DISKRIMINIMI NË TREGUN E PUNËS Ndikimi i konkurseve në pabarazinë gjinore Ky hulumtim u mundësua nga Programi i Angazhimit për Barazi (E4E),

More information

Trajtimi i rreziqeve dhe cenueshmërive të korrupsionit që kanë të bëjnë me barazinë gjinore në Shërbimin Civil të Kosovës

Trajtimi i rreziqeve dhe cenueshmërive të korrupsionit që kanë të bëjnë me barazinë gjinore në Shërbimin Civil të Kosovës 1 Trajtimi i rreziqeve dhe cenueshmërive të korrupsionit që kanë të bëjnë me barazinë gjinore në Shërbimin Civil të Kosovës 2 Anketë: Trajtimi i rreziqeve dhe cenueshmërive të korrupsionit që kanë të bëjnë

More information

Plani i Veprimit në zbatim të Rezolutës 1325, Gratë, Paqja dhe Siguria

Plani i Veprimit në zbatim të Rezolutës 1325, Gratë, Paqja dhe Siguria PLANI I VEPRIMIT NË ZBATIM TË REZOLUTËS 1325, GRATË, PAQJA DHE SIGURIA 2013-2015 Republika e Kosovës Republika Kosova-Republic of Kosovo Qeveria - Vlada - Government ZYRA E KRYEMINISTRIT/ OFFICE OF THE

More information

Republika e Kosovës Republika Kosova-Republic of Kosovo Qeveria - Vlada Government

Republika e Kosovës Republika Kosova-Republic of Kosovo Qeveria - Vlada Government Republika e Kosovës Republika Kosova-Republic of Kosovo Qeveria - Vlada Government ZYRA E KRYEMINISTRIT/ / OFFICE OF THE PRIME MINISTER/ URED PREMIJERA AGJENCIA PËR BARAZI GJINORE / AGENCIJA ZA RAVNOPRAVNOST

More information

Përgatitur nga Fondacioni Kosovar për Shoqëri Civile (FKSHC) ANALIZA E SHOQËRISË CIVILE NË KOSOVË

Përgatitur nga Fondacioni Kosovar për Shoqëri Civile (FKSHC) ANALIZA E SHOQËRISË CIVILE NË KOSOVË Përgatitur nga Fondacioni Kosovar për Shoqëri Civile (FKSHC) ANALIZA E SHOQËRISË CIVILE NË KOSOVË Prishtinë, Kosovë Shtator 2005 PËRMBAJTJA PËRMBAJTJA Mirënjohjet 7 I. Hyrje 11 II. Definicioni i Sektorit:

More information

Sfidat e arsimimit të të rriturve në Kosovë

Sfidat e arsimimit të të rriturve në Kosovë Venera Llunji* Abstrakt Shekulli 21 kërkon përpjekje serioze në të rishikuarit, zgjerimin, dhe pranimin në tërësi të nocionit të arsimimit të të rriturve. Arsimimi i të rriturve duhet t i sigurojë secilit

More information

SIGURIA NË INTERNET. Rezultatet kryesore nga opinionet e fëmijëve

SIGURIA NË INTERNET. Rezultatet kryesore nga opinionet e fëmijëve SIGURIA NË INTERNET Rezultatet kryesore nga opinionet e fëmijëve SIGURIA NË INTERNET REZULTATET KRYESORE NGA OPINIONET E FËMIJËVE 2012 1 "Ky projekt u financua përmes grantit të Ambasadës Amerikane në

More information

qershor 2017 BORDI I DREJTORËVE PËRFAQËSIMI I GRAVE në bordet e ndërmarrjeve publike dhe agjencive të pavarura

qershor 2017 BORDI I DREJTORËVE PËRFAQËSIMI I GRAVE në bordet e ndërmarrjeve publike dhe agjencive të pavarura gap qershor 2017 analizë BORDI I DREJTORËVE PËRFAQËSIMI I GRAVE në bordet e ndërmarrjeve publike dhe agjencive të pavarura Ky hulumtim u mundësua nga Programi i Angazhimit për Barazi (E4E), i financuar

More information

Universiteti i Gjakovës Fehmi Agani Fakulteti i Edukimit Program Fillor PUNIM DIPLOME

Universiteti i Gjakovës Fehmi Agani Fakulteti i Edukimit Program Fillor PUNIM DIPLOME Universiteti i Gjakovës Fehmi Agani Fakulteti i Edukimit Program Fillor PUNIM DIPLOME Planifikimi i punës mësimore sipas kurrikulës së re të Kosovës shikuar nga perspektiva e mësimdhënësve MENTORI: Prof.ass.dr.

More information

ANALIZA E NEVOJAVE PËR TRAJNIME TË NVM-ve

ANALIZA E NEVOJAVE PËR TRAJNIME TË NVM-ve Republika e Kosovës Republika Kosova-Republic of Kosovo Qeveria Vlada-Government - Ministarstvo Trgovine i Industrije- Ministry of Trade and Industry Agjencia për Investime dhe Përkrahjen e Ndërmarrjeve

More information

PJESËMARRJA E TË RINJVE NË POLITIKË DHE VENDIM-MARRJE NË SHQIPËRI. STUDIM (draft)

PJESËMARRJA E TË RINJVE NË POLITIKË DHE VENDIM-MARRJE NË SHQIPËRI. STUDIM (draft) PJESËMARRJA E TË RINJVE NË POLITIKË DHE VENDIM-MARRJE NË SHQIPËRI STUDIM (draft) Tiranë, Maj 2015 1. Përmbledhje Ekzekutive Pavarësisht se të rinjtë nën-moshën 25 vjeç përbëjnë gjysmën e popullsisë në

More information

UDHËZIME PËR MËSIMDHËNËSIT PËR GJITHËPËRFSHIRJEN SOCIALE TË ROMËVE, ASHKALIVE DHE EGJIPTIANËVE NË SHKOLLA

UDHËZIME PËR MËSIMDHËNËSIT PËR GJITHËPËRFSHIRJEN SOCIALE TË ROMËVE, ASHKALIVE DHE EGJIPTIANËVE NË SHKOLLA UDHËZIME PËR MËSIMDHËNËSIT PËR GJITHËPËRFSHIRJEN SOCIALE TË ROMËVE, ASHKALIVE DHE EGJIPTIANËVE NË SHKOLLA Prishtinë 2015 Supporting Access to Education and Intercultural Understanding UDHËZIME PËR MËSIMDHËNËSIT

More information

MSA-ja për të gjithë. Çfarë duhet të dini për marrëveshjen për stabilizim dhe asociim ndërmjet BE-së dhe Kosovës

MSA-ja për të gjithë. Çfarë duhet të dini për marrëveshjen për stabilizim dhe asociim ndërmjet BE-së dhe Kosovës MSA-ja për të gjithë Çfarë duhet të dini për marrëveshjen për stabilizim dhe asociim ndërmjet BE-së dhe Kosovës MSA-ja për të gjithë Çfarë duhet të dini për marrëveshjen për stabilizim dhe asociim ndërmjet

More information

Sektori i Rinisë. Politikat rinore të Komunës së Prizrenit

Sektori i Rinisë. Politikat rinore të Komunës së Prizrenit REPUBLIKA E KOSOVËS Republika Kosova - Republic of Kosovo Komuna e Prizrenit Drejtoria e Kulturës, e Rinisë dhe e Sportit - tel: 029/ 626-143 Sektori i Rinisë Politikat rinore të Komunës së Prizrenit Hyrje

More information

SHOQËRIA CIVILE DHE ZHVILLIMI

SHOQËRIA CIVILE DHE ZHVILLIMI SHOQËRIA CIVILE DHE ZHVILLIMI Raporti për Zhvillimin Njerëzor i Kosovës 2008 Pikëpamjet e shprehura në këtë raport janë të autorit dhe nuk paraqesin domosdo ato të Programit të Kombeve të Bashkuara për

More information

Pjesëmarrja e të Rinjve. në Zgjedhje. në Kosovë

Pjesëmarrja e të Rinjve. në Zgjedhje. në Kosovë Pjesëmarrja e të Rinjve në Zgjedhje në Kosovë Korrik 2016 Pjesëmarrja e të Rinjve në Zgjedhje në Kosovë Të drejtat e autorit 2016 Fondacioni Ndërkombëtar për Sisteme Zgjedhore. Të gjitha të drejtat e rezervuara.

More information

TË ECËSH DREJT BALANCËS GJINORE UDHËZUES PËR BALANCIMIN E MARRJES SË VENDIMEVE

TË ECËSH DREJT BALANCËS GJINORE UDHËZUES PËR BALANCIMIN E MARRJES SË VENDIMEVE Going for gender balance: A guide for balancing decision-making Non-official translation in Albanian Strasburg, 12 Mars 2001 EG-S-BP (2001) 1 prov. Albanian TË ECËSH DREJT BALANCËS GJINORE UDHËZUES PËR

More information

Revistë kërkimore-shkencore. Dega Ferizaj

Revistë kërkimore-shkencore. Dega Ferizaj ABSTR TRAKT Revistë kërkimore-shkencore ABSTRAKT Nr.1, 2015 Dega Ferizaj Keshilli redaktues: Medain Hashani Bujar Tafa Lindita Jusufi Roberta Bajrami Shqipe Shaqiri Driton Sejdiu 2 Abstrakt, nr.1, 2015

More information

this project is funded by the european Union

this project is funded by the european Union this project is funded by the european Union v Karakteristikat EKONOMIKE Economic Characteristics CENSUSI I POPULLSISË DHE BANESAVE 2011 POPULATION AND HOUSING CENSUS 2011 Karakteristikat Ekonomike Economic

More information

RAPORT MONITORUES PËR ZBATIMIN E ÇËSHTJES GJINORE NË STRATEGJINË DHE PLANIN E VEPRIMIT PËR INTEGRIMIN E KOMUNITETEVE ROMË, ASHKALI DHE EGJIPTASË NË

RAPORT MONITORUES PËR ZBATIMIN E ÇËSHTJES GJINORE NË STRATEGJINË DHE PLANIN E VEPRIMIT PËR INTEGRIMIN E KOMUNITETEVE ROMË, ASHKALI DHE EGJIPTASË NË RAPORT MONITORUES PËR ZBATIMIN E ÇËSHTJES GJINORE NË STRATEGJINË DHE PLANIN E VEPRIMIT PËR INTEGRIMIN E KOMUNITETEVE ROMË, ASHKALI DHE EGJIPTASË NË REPUBLIKËN E KOSOVËS (2009-2015) PRISHTINË, NËNTOR 2012

More information

Studim mbi Përmasat e Dhunës në Familje Dhunës në Baza Gjinore në Komunat e Kosovës: Dragash, Gjakovë dhe Gjilan

Studim mbi Përmasat e Dhunës në Familje Dhunës në Baza Gjinore në Komunat e Kosovës: Dragash, Gjakovë dhe Gjilan Studim mbi Përmasat e Dhunës në Familje Dhunës në Baza Gjinore në Komunat e Kosovës: Dragash, Gjakovë dhe Gjilan UNICEF Kosovë Tetor 2013 Katalogimi në botim (CIP) Biblioteka Kombëtare dhe Universitare

More information

MË PAK PENGESA E MË SHUMË MUNDËSI PËR NËNAT VETUSHQYESE! MË PAK PENGESA E MË SHUMË MUNDËSI PËR NËNAT VETUSHQYESE!

MË PAK PENGESA E MË SHUMË MUNDËSI PËR NËNAT VETUSHQYESE! MË PAK PENGESA E MË SHUMË MUNDËSI PËR NËNAT VETUSHQYESE! MË PAK PENGESA E MË SHUMË MUNDËSI PËR NËNAT VETUSHQYESE! Prizren - 2017 21 COPYRIGHT 2017. Kosova Democratic Institute (KDI). Instituti Demokratik i Kosovës i ka të gjitha të drejtat të rezervuara dhe

More information

RAPORTI PËR PAPUNËSINË E TË RINJVE NË KOSOVË LEAD APPLICANT CO-APPLICANTS

RAPORTI PËR PAPUNËSINË E TË RINJVE NË KOSOVË LEAD APPLICANT CO-APPLICANTS Regional CSO platform platformadvocating advocating social Regional CSO social innovation under employment employment policies innovation under policies thatthat guarantees securityfor for youth risks,

More information

SIGURIMI SHËNDETËSOR NË KOSOVË: NJË E DREJTË E VONUAR

SIGURIMI SHËNDETËSOR NË KOSOVË: NJË E DREJTË E VONUAR Qendra për Hulumtime në të Drejta të Njeriut dhe Integrime Evropiane Research Centre for Human Rights and European Integration SIGURIMI SHËNDETËSOR NË KOSOVË: NJË E DREJTË E VONUAR Armend M. Shkoza Filloreta

More information

BAROMETRI KOSOVAR I SIGURISË

BAROMETRI KOSOVAR I SIGURISË RAPORT NGA QKSS 05/2018 BAROMETRI KOSOVAR I SIGURISË EDICION SPECIAL: PERCEPTIMET E QYTETARËVE DHE PËRGJIGJA E KOMUNITETIT NDAJ LUFTËTARËVE TË HUAJ TË KTHYER NË KOSOVË PRISHTINË, MAJ 2018 Autore: Vesë

More information

UDHËZUES MBI PJESËMARRJEN PUBLIKE NË PLANIFIKIMIN HAPËSINOR

UDHËZUES MBI PJESËMARRJEN PUBLIKE NË PLANIFIKIMIN HAPËSINOR UDHËZUES MBI PJESËMARRJEN PUBLIKE NË PLANIFIKIMIN HAPËSINOR PROGRAMI I MBËSHTETJES SË PLANIFIKIMIT HAPËSINOR KOMUNAL NË KOSOVË Implementuar nga: Financuar nga: FOR A BETTER URBAN FUTURE SWEDISH SWEDISH

More information

ZGJËNDRRA E LUMTURISË RASTE STUDIMORE PËR MARTESËN NË MOSHË TË MITUR NË KORÇË DHE VLORË SË MARTESËS SË HERSHME: KY STUDIM, PUNA KËRKIMORE DHE

ZGJËNDRRA E LUMTURISË RASTE STUDIMORE PËR MARTESËN NË MOSHË TË MITUR NË KORÇË DHE VLORË SË MARTESËS SË HERSHME: KY STUDIM, PUNA KËRKIMORE DHE ZGJËNDRRA E LUMTURISË SË MARTESËS SË HERSHME: RASTE STUDIMORE PËR MARTESËN NË MOSHË TË MITUR NË KORÇË DHE VLORË KY STUDIM, PUNA KËRKIMORE DHE VEPRIMTARITË, JANË MBËSHTETUR NGA FONDI KANADEZ PËR NISMAT

More information

Papunësia. Unemployment. Copyright c 2004 by The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Papunësia. Unemployment. Copyright c 2004 by The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. Papunësia Unemployment Pytjet Hulumtuese Çka është papunësia? Kush llogaritet si i papunë? Kush llogaritet si i punësuar? Kush e përbënë fuqinë punëtore? Kush nuk bën pjesë në fuqinë punëtore? Çka thotë

More information

ANALIZË E KORNIZËS LIGJORE PËR ÇËSHTJET FISKALE TË OJQ-VE NË KOSOVË

ANALIZË E KORNIZËS LIGJORE PËR ÇËSHTJET FISKALE TË OJQ-VE NË KOSOVË ANALIZË E KORNIZËS LIGJORE PËR ÇËSHTJET FISKALE TË OJQ-VE NË KOSOVË Kjo analizë është pjesë e angazhimit të Institutit për Hulumtime Zhvillimore RIINVEST nga Platforma CIVIKOS me qëllim të përmirësimit

More information

Rrjeti i Grupeve të Grave të Kosovës

Rrjeti i Grupeve të Grave të Kosovës Rrjeti i Grupeve të Grave të Kosovës Mbështet, mbron, dhe promovon të drejtat dhe interesat grave dhe të vajzave Raport për monitorimin e zbatimit të Rezolutës 1325 të Këshillit të Sigurimit të Kombeve

More information

Përfshirja e çështjes gjinore në politikat dhe Strategjitë për përshtatje ndaj ndryshimeve klimatike dhe Zvogëlim të rrezikut nga fatkeqësitë natyrore

Përfshirja e çështjes gjinore në politikat dhe Strategjitë për përshtatje ndaj ndryshimeve klimatike dhe Zvogëlim të rrezikut nga fatkeqësitë natyrore Përfshirja e çështjes gjinore në politikat dhe Strategjitë për përshtatje ndaj ndryshimeve klimatike dhe Zvogëlim të rrezikut nga fatkeqësitë natyrore Mey Eltayeb Ahmed (PhD) Këshilltare ndërkombëtare

More information

DREJT FUQIZIMIT FAKTORËT QË NDIKOJNË NË VENDIMET EKONOMIKE TË GRAVE NË KOSOVË DREJT FUQIZIMIT 1

DREJT FUQIZIMIT FAKTORËT QË NDIKOJNË NË VENDIMET EKONOMIKE TË GRAVE NË KOSOVË DREJT FUQIZIMIT 1 DREJT FUQIZIMIT FAKTORËT QË NDIKOJNË NË VENDIMET EKONOMIKE TË GRAVE NË KOSOVË 2018 DREJT FUQIZIMIT 1 2 DREJT FUQIZIMIT DREJT FUQIZIMIT FAKTORËT QË NDIKOJNË NË VENDIMET EKONOMIKE TË GRAVE NË KOSOVË 2018

More information

STRATEGJIA PËR ZHVILLIMIN E ARSIMIT PARAUNIVERSITAR NË KOSOVË

STRATEGJIA PËR ZHVILLIMIN E ARSIMIT PARAUNIVERSITAR NË KOSOVË INSTITUCIONET E PËRKOHSHME VETËQEVERISËSE PROVISIONAL INSTITUTIONS OF SELF-GOVERNMENT PRIVREMENE INSTITUCIJE SAMOUPRAVLJANJA QEVERIA E KOSOVËS GOVERNMENT OF KOSOVO VLADA KOSOVA MINISTRIA E ARSIMIT SHKENCËS

More information

ANALIZË SHOQËRIA CIVILE DHE SHËRBIMET PUBLIKE

ANALIZË SHOQËRIA CIVILE DHE SHËRBIMET PUBLIKE ANALIZË SHOQËRIA CIVILE DHE SHËRBIMET PUBLIKE Autor: Bujar Nura 2012 Platforma CiviKos Pikëpamjet e shprehura në këtë botim nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Platformës CiviKos Publikuar nga:

More information

Stimujt për reformë: Rritja e mundësive për nxënësit/et dhe të diplomuarit/at e AAP-së në tregun e punës

Stimujt për reformë: Rritja e mundësive për nxënësit/et dhe të diplomuarit/at e AAP-së në tregun e punës Instituti kërkimor Demokraci për Zhvillim Seria: Interesi publik Nr. 9 Prishtina, 2017 Stimujt për reformë: Rritja e mundësive për nxënësit/et dhe të diplomuarit/at e AAP-së në tregun e punës Rritja e

More information

TRYEZA TEMATIKE PËR KOSOVA 2020

TRYEZA TEMATIKE PËR KOSOVA 2020 TRYEZA TEMATIKE PËR INOVACIONI, SHOQËRIA E INFORMACIONIT POLITIKAT SOCIALE DHE SHËNDETËSORE KOSOVA 2020 RAPORTI Maj 2013, Prishtina Ky Raport është zhvilluar duke u bazuar në një seri të takimeve të organizuara

More information

oto FEMRAT & QEVERISJA

oto FEMRAT & QEVERISJA Media Zhvillimi Qyteti Vendimarrja oto FEMRAT & QEVERISJA Komiteti për Qeverisje të Mirë FEMRAT & QEVERISJA Komiteti për Qeverisje të Mirë FEMRAT & QEVERISJA Autorë: 1. Merita Maliqi 2. Shqipe Hajredini

More information

Rishikimi funksional i Ministrisë së Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

Rishikimi funksional i Ministrisë së Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë Rishikimi Funksional dhe Organizimi Institucional i Ministrive Rishikimi funksional i Ministrisë së Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë FRIDOM Rishikimi Funksional dhe Organizimi Institucional i Ministrive

More information

Prania e dhunës në marrëdhëniet e adoleshentëve

Prania e dhunës në marrëdhëniet e adoleshentëve Prania e dhunës në marrëdhëniet e adoleshentëve Botues: Qendra Kosovare për Studime Gjinore (QKSGJ) Menaxhere Projekti dhe Redaktore: Luljeta Vuniqi Hulumtimi është jetësuar nga: IQ Consulting Shkruar

More information

PROGRAMI PËR MBËSHTETJE TË PLANIFIKIMIT HAPËSINOR KOMUNAL NË KOSOVË

PROGRAMI PËR MBËSHTETJE TË PLANIFIKIMIT HAPËSINOR KOMUNAL NË KOSOVË PROGRAMI PËR MBËSHTETJE TË PLANIFIKIMIT HAPËSINOR KOMUNAL NË KOSOVË Bëjmë Qytete më të Mira Një dekadë së bashku Implementuar nga: Financuar nga: SWEDISH DEVELOPMENT COOPERATION MOHIM I PËRGJEGJËSISË Emërtimet

More information

Sfidat e Kosovës për qëndrueshmëri ekonomike

Sfidat e Kosovës për qëndrueshmëri ekonomike Sfidat e Kosovës për qëndrueshmëri ekonomike Muhamet Mustafa * Alban Zogaj ** Përmbledhje Ky punim trajton sfidat, politikat dhe mundësitë për ndërtimin e një ekonomie të shëndoshë në Kosovë, si një nga

More information

PLANI I PUNËS I KËSHILLIT TË KOSOVËS PËR TRASHËGIMI KULTURORE PËR VITIN 2017

PLANI I PUNËS I KËSHILLIT TË KOSOVËS PËR TRASHËGIMI KULTURORE PËR VITIN 2017 Republika e Kosovës Republika Kosova Republic of Kosovo Këshilli i Kosovës për Trashëgimi Savet Kosova za Kulturno Nasledje / Kosovo Council for the Cultural Heritage PLANI I PUNËS I KËSHILLIT TË KOSOVËS

More information

MENAXHMENTI TURISTIK NË KOSOVË, ZHVILLIMI I BURIMEVE NJERËZORE

MENAXHMENTI TURISTIK NË KOSOVË, ZHVILLIMI I BURIMEVE NJERËZORE Role, Competences and Responsibilities of Public Institutions on Generating new Scope Towards European Integration Roli, Kompetencat dhe Përgjegjësitë e Institucioneve Publike në krijimin e hapësirave

More information

DOKUMENT VEPRIMI MBI SHËNDETËSINË NË KOSOVË. Kënaqshmëria me shërbimet shëndetësore dhe përceptimet mbi praninë e korrupsionit

DOKUMENT VEPRIMI MBI SHËNDETËSINË NË KOSOVË. Kënaqshmëria me shërbimet shëndetësore dhe përceptimet mbi praninë e korrupsionit DOKUMENT VEPRIMI MBI SHËNDETËSINË NË KOSOVË Kënaqshmëria me shërbimet shëndetësore dhe përceptimet mbi praninë e korrupsionit Nëntor 2013 Nëntor, 2013 Përgatitur nga: Shkruar nga: Fitim Uka Analist udhëheqës

More information

SFIDAT E VENDEVE TË BALLKANIT PERËNDIMOR NË PROCESIN E ANËTARËSIMIT NË BASHKIMIN EVROPIAN - RASTI I KOSOVËS DREJTIMI POLITIKAT DHE QEVERISJA NË EVROPË

SFIDAT E VENDEVE TË BALLKANIT PERËNDIMOR NË PROCESIN E ANËTARËSIMIT NË BASHKIMIN EVROPIAN - RASTI I KOSOVËS DREJTIMI POLITIKAT DHE QEVERISJA NË EVROPË REPUBLIKA E SHQIPËRISË UNIVERSITETI I TIRANËS INSTITUTI I STUDIMEVE EVROPIANE TEMA E DISERTACIONIT PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE DOKTOR SFIDAT E VENDEVE TË BALLKANIT PERËNDIMOR NË PROCESIN E ANËTARËSIMIT

More information

Roli i arsimit në zhvillimin ekonomik të vendit

Roli i arsimit në zhvillimin ekonomik të vendit Roli i arsimit në zhvillimin ekonomik të vendit Anemonë Zeneli Gusht, 2013 Arsimi është një ndër shtyllat kryesore të një shoqërie të shëndoshë dhe të zhvilluar. Në mënyrë që një shtet të zhvillohet në

More information

dhjetor 2017 Indeksi i transparencës buxhetore të Komunave

dhjetor 2017 Indeksi i transparencës buxhetore të Komunave gap dhjetor 2017 index Indeksi i transparencës buxhetore të Komunave? 2015 2015 2016 GAP INDEKSI I TRANSPARENCËS BUXHETORE TË KOMUNAVE 2017 Hyrje Transparenca e plotë buxhetore për të gjitha të hyrat dhe

More information

PJESËMARRJA E TË RINJVE NË POLITIKË DHE VENDIM-MARRJE NË SHQIPËRI STUDIM KOMBËTAR

PJESËMARRJA E TË RINJVE NË POLITIKË DHE VENDIM-MARRJE NË SHQIPËRI STUDIM KOMBËTAR PJESËMARRJA E TË RINJVE NË POLITIKË DHE VENDIM-MARRJE NË SHQIPËRI 2011-2015 STUDIM KOMBËTAR Tiranë, 2015 1 Ky botim i CRCA Shqipëri mund të citohet, fotokopjohet apo printohet, por gjithnjë duke dhënë

More information

QEVERISJA PËR TË DREJTAT E FËMIJËVE RASTET STUDIMORE PËR PRAKTIKAT MË TË MIRA - GRUPI ROR DHE ASAMBLETË KOMUNALE TË FËMIJËVE

QEVERISJA PËR TË DREJTAT E FËMIJËVE RASTET STUDIMORE PËR PRAKTIKAT MË TË MIRA - GRUPI ROR DHE ASAMBLETË KOMUNALE TË FËMIJËVE QEVERISJA PËR TË DREJTAT E FËMIJËVE RASTET STUDIMORE PËR PRAKTIKAT MË TË MIRA - GRUPI ROR DHE ASAMBLETË KOMUNALE TË FËMIJËVE Hartuar nga Donika Limani Korrik 2016 Përmbajtja Hyrje... 3 Qëllimi i projektit

More information

CURRICULUM VITAE. Bulevardi i Pavarësisë, P+13/34, Gjilan Nr. i telefonit: -

CURRICULUM VITAE. Bulevardi i Pavarësisë, P+13/34, Gjilan Nr. i telefonit: - CURRICULUM VITAE Të dhënat personale: Mbiemri: Mustafa Emri: Arben Datëlindja: 12/02/1984 Vendlindja: Gjilan Kombësia: Kosovar Shqiptar Adresa aktuale: Bulevardi i Pavarësisë, P+13/34, Gjilan Nr. i telefonit:

More information

VLERAT THEMELORE QË MBRON KUSHTETUTA E KOSOVËS

VLERAT THEMELORE QË MBRON KUSHTETUTA E KOSOVËS VLERAT THEMELORE QË MBRON KUSHTETUTA E KOSOVËS K.D.U. 342.4(496.51) Phd. Cand. Zahir ÇERKINI VLERAT THEMELORE QË MBRON KUSHTETUTA E KOSOVËS Përmbledhje Punimi me titull Vlerat themelore që mbron kushtetuta

More information

PIKËPAMJET E QYTETARËVE PËR ÇËSHTJET KRYESORE TË PAQES DHE SIGURISË NË KOSOVË

PIKËPAMJET E QYTETARËVE PËR ÇËSHTJET KRYESORE TË PAQES DHE SIGURISË NË KOSOVË FORUMI për SIGURI PIKËPAMJET E QYTETARËVE PËR ÇËSHTJET KRYESORE TË PAQES DHE SIGURISË NË KOSOVË Prishtinë, Tetor 2013 Projekt i financuar nga BE-ja dhe i menaxhuar nga Zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë

More information

RAPORT MBI MODELET E PRAKTIKAVE MË TË MIRA

RAPORT MBI MODELET E PRAKTIKAVE MË TË MIRA RAPORT MBI MODELET E PRAKTIKAVE MË TË MIRA Autore: Edona Krasniqi Mbështetur nga: Save the Children Përkthimi dhe korrektimi: AB & Associates Dizajni, faqosja dhe shtypi: Republika Marketing Communications

More information

Le të ngritet shoqëria civile e vërtetë!

Le të ngritet shoqëria civile e vërtetë! Instituti kërkimor Demokraci për zhvillim Seria: Interesi Publik Nr. 3 Prishtinë, 2013 Le të ngritet shoqëria civile e vërtetë! Roli i shoqatave me anëtarësi në formësimin e vendimmarrjes në shërbim të

More information

SHTETI JURIDIK NË FUNKSION TË DEMOKRATIZIMIT TË SHOQËRISË ПРАВНАТА ДРЖАВА ВО ФУНКЦИЈА НА ДЕМОКРАТИЗАЦИЈА НА ОПШТЕСТВОТО

SHTETI JURIDIK NË FUNKSION TË DEMOKRATIZIMIT TË SHOQËRISË ПРАВНАТА ДРЖАВА ВО ФУНКЦИЈА НА ДЕМОКРАТИЗАЦИЈА НА ОПШТЕСТВОТО Sadik Zenku, MA Mendim Zenku, MA UDC: 321.7:316.323.65 SHTETI JURIDIK NË FUNKSION TË DEMOKRATIZIMIT TË SHOQËRISË ПРАВНАТА ДРЖАВА ВО ФУНКЦИЈА НА ДЕМОКРАТИЗАЦИЈА НА ОПШТЕСТВОТО LEGAL STATE IN THE FUNCTION

More information

Raporti i Performancës së Komunave

Raporti i Performancës së Komunave Ministria e Administrimit të Pushtetit Lokal Ministarstvo Administracije Lokalne Samouprave Ministry of Local Government Administration 2016 Raporti i Performancës së Komunave PËRDOR TË DHËNAT E PERFORMANCËS

More information

KËRKIM M P EDAGOGJI J K I E P r ë mb m led e hje e pu p ni n me m s e h P i r shti t në, ë 2014

KËRKIM M P EDAGOGJI J K I E P r ë mb m led e hje e pu p ni n me m s e h P i r shti t në, ë 2014 KËRKIME PEDAGOGJIKE Përmbledhje punimesh Prishtinë, 2014 3 Botues: Instituti Pedagogjik i Kosovës Kryeredaktor: Nezir Çoçaj Redaksia (Këshilli Shkencor i IPK-së): Islam Krasniqi Merita Shala Ganimete Kulingja

More information

Kontabilisti në biznes Accountant in business

Kontabilisti në biznes Accountant in business Shoqata e Kontabilistëve të Çertifikuar dhe Auditorëve të Kosovës Society of Certified Accountants and Auditors of Kosovo Kontabilisti në biznes Accountant in business P3 Nr. Zgjidhjet FLETË PROVIMI Exam

More information

Monitorimi dhe vlerësimi i qeverisjes së mirë në sektorin e sigurisë në Kosovë

Monitorimi dhe vlerësimi i qeverisjes së mirë në sektorin e sigurisë në Kosovë Kosovar Center for Security Studies QENDRA KOSOVARE PËR STUDIME TË SIGURISË (QKSS) Monitorimi dhe vlerësimi i qeverisjes së mirë në sektorin e sigurisë në Kosovë Florian QEHAJA Mentor VRAJOLLI Prishtinë,

More information

Komuna e Kërçovës STRATEGJIA. rinore e Komunës së Kërçovës

Komuna e Kërçovës STRATEGJIA. rinore e Komunës së Kërçovës Këshilli Rinor i Komunës së Kërçovës Младински совет на Општина Кичево Youth Council of the Municipality of Kercova Komuna e Kërçovës Општина Кичево STRATEGJIA rinore e Komunës së Kërçovës 2017-2022 STRATEGJIA

More information

FAKTORËTQË PENGOJNË ZHVILLIMIN E SEKTORIT PRIVAT NË KOSOVË ФАКТОРИТЕ КОИ ГО СПРЕЧУВААТ РАЗВОЈОТ НА ПРИВАТНИОТ СЕКТОР ВО КОСОВО

FAKTORËTQË PENGOJNË ZHVILLIMIN E SEKTORIT PRIVAT NË KOSOVË ФАКТОРИТЕ КОИ ГО СПРЕЧУВААТ РАЗВОЈОТ НА ПРИВАТНИОТ СЕКТОР ВО КОСОВО 334.722 (497.115) C E N T R U M 4 Donjeta Morina, MA 1 FAKTORËTQË PENGOJNË ZHVILLIMIN E SEKTORIT PRIVAT NË KOSOVË ФАКТОРИТЕ КОИ ГО СПРЕЧУВААТ РАЗВОЈОТ НА ПРИВАТНИОТ СЕКТОР ВО КОСОВО FACTORS THAT PREVENT

More information

Punonjësit në hije, Ekonomia e Fshehur dhe Puna e Padeklaruar në Maqedoni Shqipëri dhe Kosovë

Punonjësit në hije, Ekonomia e Fshehur dhe Puna e Padeklaruar në Maqedoni Shqipëri dhe Kosovë Punonjësit në hije, Ekonomia e Fshehur dhe Puna e Padeklaruar në Maqedoni Shqipëri dhe Kosovë Raporti i politikave Nr.38, Janar 2017 1. Hyrje Zakonisht fjalë si në hije, e fshehtë, informale, e padeklaruar,

More information

Siguria e fëmijëve në internet

Siguria e fëmijëve në internet Siguria e fëmijëve në internet SIGURIA E FËMIJËVE NË INTERNET Prishtinë, Qershor, 2014 Autorët: Besianë Musmurati Teuta Zymeri Editorët: Hamit Qeriqi Bedri Zymeri Liridon Latifi Implementuar nga: Qendra

More information

Për kontributin e dhënë falenderohet, Konsulentja afatëgjate, znj.milva Ekonomi (SCB/SIDA). Isa Krasniqi

Për kontributin e dhënë falenderohet, Konsulentja afatëgjate, znj.milva Ekonomi (SCB/SIDA). Isa Krasniqi Hyrje Introduction Publikimi i pestë i serisë dhe në Kosovë, u vjen përdoruesve si një botim me të dhëna statsitikore më aftagjata dhe me analiza te shkurtra, për të ndihmuar në perceptimin e situatës

More information

Të rinjtë e të sotmes janë liderët e së nesërmes. Rrjeti Rinor i Kosovës

Të rinjtë e të sotmes janë liderët e së nesërmes. Rrjeti Rinor i Kosovës Të rinjtë e të sotmes janë liderët e së nesërmes Rrjeti Rinor i Kosovës Rrjeti Rinor i Kosoves Rrjeti Rinor i Kosoves (RR.R.K) është trup i pavarur multietnik ku i përfaqëson mbi 100 OJQ dhe grupe rinore

More information

Korniza Ligjore për të Drejtat e Fëmijëve në Kosovë. Studim mbi pajtueshmërinë e legjislacionit në fuqi me Konventën për të Drejtat e Fëmijëve

Korniza Ligjore për të Drejtat e Fëmijëve në Kosovë. Studim mbi pajtueshmërinë e legjislacionit në fuqi me Konventën për të Drejtat e Fëmijëve Korniza Ligjore për të Drejtat e Fëmijëve në Kosovë Studim mbi pajtueshmërinë e legjislacionit në fuqi me Konventën për të Drejtat e Fëmijëve Korniza Ligjore për të Drejtat e Fëmijëve në Kosovë Studim

More information

Programi Kombëtar i Shkencës i Republikës së Kosovës

Programi Kombëtar i Shkencës i Republikës së Kosovës REPUBLIKA E KOSOVËS REPUBLIKA KOSOVO REPUBLIC OF KOSOVO KËSHILLI KOMBËTAR I SHKENCËS NACIONALNI SAVET ZA NAUKU NATIONAL RESEARCH COUNCIL Programi Kombëtar i Shkencës i Republikës së Kosovës Prishtine,

More information

Raport Analitik i Tregtisë në Shërbime Sektori i TIK

Raport Analitik i Tregtisë në Shërbime Sektori i TIK Republika e Kosovës Republika Kosova-Republic of Kosovo Qeveria-Vlada-Government Ministria e Tregtisë dhe Industrisë - Ministarstvo Trgovine i Industrije - Ministry of Trade and Industry Departamenti i

More information

Varfëria dhe privimi në mesin e fëmijëve sipas Analizës së Privimeve të Shumëfishta (MODA)

Varfëria dhe privimi në mesin e fëmijëve sipas Analizës së Privimeve të Shumëfishta (MODA) MIRËQENIA E FËMIJËVE NË KOSOVË* Varfëria dhe privimi në mesin e fëmijëve sipas Analizës së Privimeve të Shumëfishta (MODA) * Të gjitha referencat për Kosovën janë bërë në kuadër të Rezolutës 12 të Këshillit

More information

NJOFTIM FALËNDERIMET. E drejta e autorit Programi i Kombeve të Bashkuara për Vendbanimet Njerëzore (UN-Habitat), 2012

NJOFTIM FALËNDERIMET. E drejta e autorit Programi i Kombeve të Bashkuara për Vendbanimet Njerëzore (UN-Habitat), 2012 NJOFTIM Emërtimet e përdorura dhe prezantimet e materialit në këtë botim nuk paraqesin shprehjen e asnjë opinioni nga ana e Sekretariatit të Kombeve të Bashkuara në lidhje me statusin ligjor të ndonjë

More information

Analizë përfundimtare të fondeve dhe shpenzimeve publike për zbatimin e Planit Kombëtar të Veprimit për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve

Analizë përfundimtare të fondeve dhe shpenzimeve publike për zbatimin e Planit Kombëtar të Veprimit për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve 66 1 Analizë përfundimtare e fondeve dhe shpenzimeve publike për Fëmijët Përgatitur nga: Instituti për Studime Bashkëkohore (ISB) Dhjetor, 2015 2 Botimi i këtij raporti u mundësua nga Save the Children

More information

Planifikimi i menaxhimit të siteve të Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s Udhëzime për hartimin, zbatimin dhe monitorimin e planeve të menaxhimit

Planifikimi i menaxhimit të siteve të Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s Udhëzime për hartimin, zbatimin dhe monitorimin e planeve të menaxhimit QENDRA PËR KONSERVIM DHE ARKEOLOGJI E MALIT TË ZI Planifikimi i menaxhimit të siteve të Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s Udhëzime për hartimin, zbatimin dhe monitorimin e planeve të menaxhimit Projekti

More information

BAROMETRI KOSOVAR I SIGURISË

BAROMETRI KOSOVAR I SIGURISË RAPORT NGA QKSS 04/2016 BAROMETRI KOSOVAR I SIGURISË Edicion special: Siguria publike në Kosovë Trendet në perceptimin e qytetarëve mbi sigurinë publike në Kosovë Periudha: 2012 2015 Maj 2016 Barometri

More information

PRAKTIKA MJEDISORE me NISMA VENDORE

PRAKTIKA MJEDISORE me NISMA VENDORE PRAKTIKA MJEDISORE me NISMA VENDORE ngrejmë aftësitë, përmirësojmë mjedisin Tiranë 2010 Ambasada e Mbretërisë së Vendeve të Ulëta në Shqipëri Rreth REC QENDRA RAJONALE E MJEDISIT (REC) SHQIPËRI, është

More information

PERCEPTIMET E INVESTITORËVE PËR MJEDISIN E BIZNESIT NË KOSOVË

PERCEPTIMET E INVESTITORËVE PËR MJEDISIN E BIZNESIT NË KOSOVË NË PARTNERITET ME: PERCEPTIMET E INVESTITORËVE PËR MJEDISIN E BIZNESIT NË KOSOVË Anketë me investitorët aktualë dhe potencialë Raporti i përgatitur nga: Z. Kushtrim Shaipi, Menaxher iprojektit dhe bashkë-autor

More information

GAP INDEKSI I TRANSPARENCËS

GAP INDEKSI I TRANSPARENCËS GAP INDEKSI I TRANSPARENCËS BUXHETORE TË KOMUNAVE 2017 Hyrje Transparenca e plotë buxhetore për të gjitha të hyrat dhe shpenzimet e organizatave buxhetore të Republikës së Kosovës është një nga parakushtet

More information

Nga Fjalët në Vepra? Rrjeti i Grave të Kosovës. Monitorimi i reagimit institucional ndaj dhunës me bazë gjinore në Kosovë

Nga Fjalët në Vepra? Rrjeti i Grave të Kosovës. Monitorimi i reagimit institucional ndaj dhunës me bazë gjinore në Kosovë Rrjeti i Grave të Kosovës Mbështet, mbron dhe promovon të drejtat dhe interesat e grave dhe vajzave Nga Fjalët në Vepra? Monitorimi i reagimit institucional ndaj dhunës me bazë gjinore në Kosovë Rrjeti

More information

gap tetor 2017 analizë

gap tetor 2017 analizë gap tetor 2017 analizë Ky hulumtim u mundësua nga Programi i Angazhimit për Barazi (E4E), i financuar nga Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar USAID dhe implementuar nga Qendra e

More information

Romët dhe egjiptianët në Shqipëri: Profili social-demografik dhe ekonomik bazuar në Censusin 2011

Romët dhe egjiptianët në Shqipëri: Profili social-demografik dhe ekonomik bazuar në Censusin 2011 I Empowered lives. Resilient nations. Romët dhe egjiptianët në Shqipëri: Profili social-demografik dhe ekonomik bazuar në Censusin 2011 prill, 2015 Financuar nga: I Empowered lives. Resilient nations.

More information

Gjendja e demokracisë shqiptare në prag të zgjedhjeve parlamentare Perceptime 2013

Gjendja e demokracisë shqiptare në prag të zgjedhjeve parlamentare Perceptime 2013 Gjendja e demokracisë shqiptare në prag të zgjedhjeve parlamentare 2013 Perceptime 2013 Tiranë, 2013 Editor: Shkrimi dhe analiza: Përkthimi: Redaktimi anglisht: Redaktimi shqip: Grafika: Albert Rakipi,

More information

Profili i sektorit: Inxhinieri mekanike

Profili i sektorit: Inxhinieri mekanike Profili i sektorit: Inxhinieri mekanike Mars, 2016 CONTENTS The mechanical engineering skill sector at a glance... 4 1. Introduction... 6 Methodology... 6 Glossary of terms used in the sector profile...

More information

Rishikimi funksional i Zyrës së Kryeministrit

Rishikimi funksional i Zyrës së Kryeministrit Rishikimi Funksional dhe Organizimi Institucional i Ministrive Rishikimi funksional i Zyrës së Kryeministrit FRIDOM Rishikimi Funksional dhe Organizimi Institucional i Ministrive është projekt i financuar

More information

Njohuritë, qëndrimet, praktikat dhe sjelljet mbi diabetin dhe hipertensionin. Përmbledhje e studimit 2016

Njohuritë, qëndrimet, praktikat dhe sjelljet mbi diabetin dhe hipertensionin. Përmbledhje e studimit 2016 Njohuritë, qëndrimet, praktikat dhe sjelljet mbi diabetin dhe hipertensionin Përmbledhje e studimit 2016 Projekti Kujdesi Shëndetësor i Qasshëm dhe Cilësor Projekti Kujdesi Shëndetësor i Qasshëm dhe Cilësor

More information

Sa të pavarura janë autoritetet rregullatore në Kosovë?

Sa të pavarura janë autoritetet rregullatore në Kosovë? Instituti kërkimor Demokraci për Zhvillim Seria: Interesi publik Nr. 11 Prishtina, 2017 Sa të pavarura janë autoritetet rregullatore në Kosovë? Një vështrim më nga afër i Autoriteteve Rregullatore në Konkurrencë,

More information

RAPORT VLERËSIMI. Sa është e hapur Qeveria e Kosovës? Rezultatet nga matësi i qeverisjes së hapur SCORECARD REPORT 21

RAPORT VLERËSIMI. Sa është e hapur Qeveria e Kosovës? Rezultatet nga matësi i qeverisjes së hapur SCORECARD REPORT 21 2016 RAPORT VLERËSIMI Sa është e hapur Qeveria e Kosovës? Rezultatet nga matësi i qeverisjes së hapur SCORECARD REPORT 21 2 SCORECARD REPORT duke promuvuar zhvillimin ekonomik të Kosovës bazuar në filozofinë

More information

PËRGJEGJSHMËRIA E INSTITUCIONEVE QEVERISËSE TË KOSOVËS NË DREJTIM TË RESPEKTIMIT TË TË DREJTAVE TË NJERIUT: AKTUALITETI DHE E ARDHMJA

PËRGJEGJSHMËRIA E INSTITUCIONEVE QEVERISËSE TË KOSOVËS NË DREJTIM TË RESPEKTIMIT TË TË DREJTAVE TË NJERIUT: AKTUALITETI DHE E ARDHMJA PËRGJEGJSHMËRIA E INSTITUCIONEVE QEVERISËSE TË KOSOVËS NË DREJTIM TË RESPEKTIMIT TË TË DREJTAVE TË NJERIUT: AKTUALITETI DHE E ARDHMJA * Gentian ZYBERI 1 Abstrakt: Ky artikull fokusohet në çështjen e përgjegjshmërisë

More information

Letër nga Drejtori Ekzekutiv...2. Misioni...3. Rreth ATRC s...3. Historiku i ATRC së...4. Përkrahësit Partnerët Lidhur me këtë raport...

Letër nga Drejtori Ekzekutiv...2. Misioni...3. Rreth ATRC s...3. Historiku i ATRC së...4. Përkrahësit Partnerët Lidhur me këtë raport... PËRMBAJTJA Letër nga Drejtori Ekzekutiv...2 Misioni...3 Rreth ATRC s...3 Historiku i ATRC së...4 Përkrahësit... 4 Partnerët... 5 Lidhur me këtë raport... 5 Programi për Trajnim, Konsculencë & Ngritje Kapacitetesh...

More information

Redaktimi teknik dhe dizajni: Iniciativa Kosovare për Stabilitet IKS

Redaktimi teknik dhe dizajni: Iniciativa Kosovare për Stabilitet IKS Botues: GrassRoots Action Support - GRAS Menaxher i projektit: Iniciativa Kosovare për Stabilitet IKS Redaktor: Iniciativa Kosovare për Stabilitet IKS Hulmtimi në terren: AnketaCo Autor: Kushtrim Shaipi

More information

Tel: Natyrore, Departamenti i Matematikës

Tel: Natyrore, Departamenti i Matematikës CURRICULUM VITAE 1. Mbiemri: Gashi 2. Emri: Menderes 3. Nacionaliteti: Shqiptar 4. Data e lindjes: 5.6.1964 5. Gjinia: Mashkull 6. Detajet kontaktuese: 7. Niveli arsimor: Email: menderes_gashi@yahoo.com

More information

Analizë politikash 05/2016

Analizë politikash 05/2016 Analizë politikash 05/2016 Standardet për Memorandume Shpjeguese të Projektligjeve dhe Roli i Kuvendit të Kosovës në përmirësimin e tyre Ky botim është realizuar me përkrahjen e projektit Promovimi i Shoqërisë

More information