Mikilvægi velferðarríkisins

Transcription

1 Mikilvægi velferðarríkisins Er velferðarríkið að drepa okkur? Stefán Ólafsson Erindi á aðalfundi BSRB, 15. október 2010

2 Viðhorf frjálshyggjumanna til velferðarríkisins Þetta á við um velferðarkerfið. Við höfum ekki efni á að reka það af svipuðum gæðum og á hinum Norðurlöndunum. Það er að drepa okkur. Við verðum að skera það niður á eins mannúðlegan og hagkvæman hátt og við getum, Ragnar Árnason prófessor, á fundi hjá samtökum atvinnurekenda í janúar 2010

3 Sagt er að ríkið hafi blásið út fyrir hrun

4 Stækkaði ríkið um of á frjálshyggjutímanum? Opinber útgjöld sem % af VLG Ríkið stóð í stað, þ.e. óx í takti við þjóðarbúskapinn frá 1991 til 2007

5 Er Ísland með stærsta og dýrasta velferðarríkið? Útgjöld til velferðarmála 2007 Opinber útgjöld til félags- og heilbrigðismála, sem % af VLG 35 Heimild: Eurostat

6 Mikilvægi velferðarríkisins í kreppunni Mildar áhrif kreppunnar Ver lágtekjufólk

7 Þróun lágmarkstryggingar lífeyrisþega Hækkun lágmarkslífeyris=42% Hækkun almennrar launavísitölu=7,5% Heimild: TR

8 Lágmarkstrygging lífeyrisþega l 2010 Lífeyrislágmarkið sem % af lægstu launum (daglaunatryggingu, með eingreiðslum) Lífeyrisþegar með lágar tekjur standa betur m.v. lægstu laun á árinu 2009 en áður hefur verið Lífeyrislágmark sem % af lægstu launum hjón (hlutur hvors um sig) Lífeyrislágmark sem % af lægstu launum einhleypir Heimild: TR

9 Raunverulegar tekjur lífeyrisþega 2007 til 2010

10 Rauntekjur allra lífeyrisþega Meðaltekjur í maí hvert árið sundurgreindar, fyrir og ejir skak Heimild: TR Útreikningar Guðmundar Helga Hjaltalín

11 Samanburður tekna öryrkja og ellilífeyrisþega Meðaltekjur í maí 2007 og 2010 sundurgreindar, fyrir og ejir skak Öryrkjar Ellilífeyrisþegar Heimild: TR Útreikningar Guðmundar Helga Hjaltalín

12 Skattbyrði tekjuhópa 2008 og 2009 Lágtekjufólki var hlíft skattbyrði þeirra lækkaði

13 Lífeyrisþegar saxa á verkafólk Heildartekjur lífeyrisþega sem % af heildarlaunum verkafólks Meðaltöl Ellilífeyrisþegar Öryrkjar Heimildir: TR og Hagstofa Íslands

14 Fjárhagsþrengingar heimila: Erfiðleikar við að láta enda ná saman í venjulegum útgjöldum, 2004 til 2009 Færri ellilífeyrisþegar voru í vandræðum 2009 en var 2007 og 2004! Heimildir: Hagstofa Íslands 2010 Fjárhagsvandi heimilanna

15 Þiggjendur Wárhagsaðstoðar sveitarfélaga Fjöldi á ári, frá l 2009 Fleiri leituðu eftir og fengu fjárhagsaðstoð vegna þrenginga árið 2003 en árið 2009

16 Atvinnuleysi 2009 er frekar lí6ð á Íslandi m.v. Evrópu

17 Staðan: >Lágtekjufólk og lífeyrisþegar með lágar tekjur hafa verið varin í kreppunni. >Mörg úrræði vegna húsnæðisskulda og atvinnuleysis voru innleidd. Er það nóg?

18 Mikilvægi velferðarríkisins til lengri tíma Velferðarríkin norrænu veita almenningi bestu lífskjör í heimi

19 Ólíkar leiðir Mismunandi árangur Hvaða leiðir? Amerískur kapítalismi Evrópskur? Þrjár helstu gerðir velferðarríkja (Esping-Andersen; Francis Castles o.fl.) Skandinavísk (jafnaðarmiðuð) Engilsaxnesk (frjálshyggjumiðuð) Meginlandskerfin (þýska fyrirmyndin atvinnutengd réttindi) Önnur líkön (Suður Evrópa; Asía, o.fl.) Skandinavía og Bandaríkin/Engilsaxar eru með andstæðustu leiðirnar

20 Munur frjálshyggjuríkja og velferðarríkja Heimild: OECD 2009

21 Hagsældarstig Samanburður: Norðurlönd og Engilsaxnesk lönd Heimild: OECD 2009

22 Atvinnustig Samanburður: Norðurlönd og Engilsaxnesk lönd Heimild: OECD, Employment Outlook 2009

23 Fátækt og ójöfnuður Samanburður: Norðurlönd og Engilsaxnesk lönd

24 Aðrar útkomur: Samanburður: Norðurlönd og Engilsaxnesk lönd Einnig fjallað um: Heilsufar; Menntun Fjölskylduaðstæður (barnaheimili, fjölskyldubætur, skattaívilnanir) Samfélagsgæði (samheldni, afbrot) Samþættir mælikvarðar (UN, WE-Forum) Samkeppnishæfni; kynjajafnrétti Huglæg lífsgæði Ánægja með líf og samfélagið Tækifærasamfélagið (fél. hreyfanleika)

25 Útkomur: Samanburður: Norræn og Enskumælandi lönd Samantekt 38 mælikvarðar á lífskjör Bestu útkomur: Norrænar þjóðir = 31 skipti Engilsaxneskar þjóðir = 3 skipti Álíka útkoma beggja hópa = 4 skipti Bandaríkin með bestu útkomu = 3 skipti Bandaríkin með verstu útkomu = 14 skipti

26 Ráðstöfunartekjur hátekjufólks Samanburður: Norðurlönd og Engilsaxnesk lönd KaumáKur ráðstöfunartekna hjá hæstu 10% samræmdur ($ og PPP), 2005 Heimild: OECD 2008

27 Ráðstöfunartekjur lágtekjufólks Samanburður: Norðurlönd og Engilsaxnesk lönd KaumáKur ráðstöfunartekna hjá lægstu 10% samræmdur ($ og PPP), 2005 Heimild: OECD 2008

28 Barnafátækt og velferðarríki Mun minni fátækt er í stærri velferðarríkjum

29 Lífsgæði þjóða Average Nordic Denmark Sweden Norway Finland Iceland Average NV-Europe Röðun eftir þjóðahópum Netherlands Switzerland Luxembourg Austria Lífsgæðavísitala Belgium France Germany Average English Speaking efnisþættir: Efnahagur, heilsa, atvinnustig, menntun, tekjuskipting, minnkun fátæktar, fjölskylduaðstæður, samfélagsþátttaka, huglæg velferð (ánægja með lífið og samfélagið) Australia Canada New Zealand UK Ireland USA Average S-Europe Spain Italy Greece Portugal Average E-Europe Czech Republic Slovakia Hungary Poland mælingar dregnar saman í eina Turkey Average Asian Japan South Korea Lífsgæðavísitala Þjóðmálastofnunar HÍ,

30 Mikilvægi velferðarríkisins Mildar áhrif kreppunnar > Ísland fer betur út úr kreppunni en Írland, Eistland, Lettland, Litháen, Ungverjaland, Grikkland, Spánn, USA o.fl. Ver lágtekjufólk (kjör og þjónustu) > Velferðarríkið drepur engan en bjargar mörgum! Veitir almenningi bestu lífskjör til lengri tíma Lífskjör almennings: Frjálshyggjuríkin standa velferðarríkjunum langt að baki. Mjög langt. Takk fyrir!