БИЛТЕН, I/54 20 ноември 2015

Transcription

1 СОДРЖИНА: 1. Извештај за магистерскиот труд на Незир Незири со наслов Моделот на селекција, избор, обука, компетенции, оценување и безбедносна проверка во Министерството за внатрешни работи на Република Македонија 2. Извештај за магистерскиот труд на Ѓорѓе Витанов со наслов Платежни картички и безбедносни процедури за функционирање на банките 3. Извештај за магистерскиот труд на Кире Николовски со наслов Крадење на лични податоци во електронските комуникации - phishing 4. д-р Фросина Николовска Реферат за избор НА НАСТАВНИК ВО СИТЕ ЗВАЊА ВО НАСТАВНО НАУЧНИТЕ ПОДРАЧЈА НА ОПШТЕСТВЕНИТЕ НАУКИ, ВО НАСТАВНО НАУЧНАТА ОБЛАСТ ЕКОНОМСКИ НАУКИ ЗА ГРУПА НА ПРЕДМЕТИ ОД ОБЛАСТА НА ФИНАНСИИ И СМЕТКОВОДСТВО НА ИНСТИТУТОТ ЗА ДИГИТАЛНА ФОРЕНЗИКА ПРИ УНИВЕРЗИТЕТОТ ЕВРО БАЛКАН СКОПЈЕ 5. Рецензија на докторската дисертација,,профилот на флејтистките на Балканот низ нивната интерпретативно педагошка дејност (со посен осврт на Ирена Графенауер и Лидија Ошавкова Словенија) на кандидатот м-р Јета Старова-Мехмети

2 1. Извештај за магистерскиот труд на Незир Незири со наслов Моделот на селекција, избор, обука, компетенции, оценување и безбедносна проверка во Министерството за внатрешни работи на Република Македонија Бр /11 До Наставно-научниот совет на Институтот за дигитална форензика Универзитет Евро Балкан - Скопје Наставно научниот совет на Институтот за дигитална форензика при Универзитетот Евро Балкан Скопје, на својата15седница одржана на ден год. донесе Одлука за формирањекомисија за оценка и одбрана на магистерскиот труд со наслов: Моделот на селекција, избор, обука, компетенции, оценување и безбедносна проверка во Министерството за внатрешни работи на Република Македонија на кандидатотнезир Незиристудент на Втор циклус студии, Модул 3+2,бр. индексбр. О5.12/2-13/2, на Институтот за дигитална форензика при Универзитетот Евро Балкан Скопје.Одлуката за оценка и одбрана на магистерскиот труд е под број /3 од година. По прегледот на доставениот материјал, комисија во состав: доц. д-р Костадин Дуковски- ментор,доц. д-р Фердинанд Оџаков член и проф. д-р Зоја Катру членго поднесува следниов : 1. Актуелност на истражувањето И З В Е Ш Т А Ј Научната оправданост на магистерскиот труд произлегува од актуелноста на истражувањето на неговиот предмет моделот на селекција, избор, обука, компетенции, оценување и безбедносна проверка во Министерството за внатрешни работи на Република Македонија. Во перидот на достигнување на демократските реформи во безбедносниот сектор во нашата држава, голем број од говите припадници се категоризираа во контингентот на неблагонадежни и заедно со "неподобните" подложени на т.н. институционален мобинг. Ваквиот синдром практикуван од т.н. мобери (директно претпоставени и останати посредни раководители) се операционализира преку притисоци, понижувања, интриги, компромитирање, изживување и други облици на "лечење комплекси и фрустрации", како и беспоговорна послушност и лојалност кон оној што ги довел на таа позиција. Стратегијата на моберите е перфектно суптилна во поглед на отстранувањето на сите оние што не се вклопуваат во шемата на "полициското братство" и партиската власт. Ваквиот перманентно ретрограден и патолошки притисок најчесто завршува со губење на работното место, при што бекграундот воопшто не е битен. Доколку сепак поради објективни околности тоа

3 не се случи постои реална можност поединецот да се соочи со ризикот инситуционалниот мобинг на Службата да се примени во некоја од двете крајни варијанти, со кои порано или подоцна се постигнува целта - екскомуницирање на доброволна основа. Првата е во ситуации кога припадникот на Службата се игнорира и намерно не му се даваат работни задачи, му се одземаат средствата за работа и целосно се изолира од работниот процес. Втората е кога "обележаниот" и неблагонадежен припадник на Службата се затрупува со работни задачи и му се даваат куси рокови да ги заврши. И во двете варијанти целта ефикасно се операционализира. Таквиот исход освен сатисфакција и мотив за поединецот, би бил и голем напредок на Службата во насока на грижата за статусот на вработените и мал исчекор во политичката волја за промена на кодот на транзициската хибернација на безбедноснсите служби во Република Македонија. Научнататеоријанеопходно е дабидезбогатенасоновинаучнисознанија и релевантнифактикоисеоднесуваатнапроцесотнаменаџирањесобезбедносниотменаџментвоеднаодк лучнитебезбедносниинституциивонашатадржава.токмудефинирањетонаовиеподрачјаќеовозможа тдасепоставатновитеоретскиконцептинарелацијабезбедносенменаџмент националнабезбедност, штовосуштина и претставуваоснованасекојанаучнадоктрина. 2.ПРЕДМЕТ НА ИСТРАЖУВАЊЕТО(ЦЕЛИ, ЗАДАЧИ, ОЧЕКУВАЊА И ОПШТЕСТВЕНА КОРИСНОСТ ОД ИСТРАЖУВАЊЕТО) Истражувањето е фокусиранноконедноактуелноподрачјеодфункционирањетонебезбедносниотсистемнарепубликам акедонија - профилирањетонакадризакриминалистичко - форензичкиистражувања, разузнавање, контраразунавање, приштовопредметотнаистражувањесвоеместоќеимаат и компаративнитеаспектинапрашањатаодовааобластворепубликасрбија, РепубликаХрватска, ЦрнаГора и другидржави. Општественицели: Општествениотамбиентнареформитенабезбедносниотсектор и улогатанабезбедносниотменаџментвоефикаснотофункционирањенаистиот Динамикатанаразвојнабезбедносниотменаџментнаоперативно, тактичко и стратешкониво Брзиотразвитокнатехнологијата и новитебезбедноснипредизвици Националнатаконцепцијазабезбедност и одбрана и кадровскиотменаџментвообластанабезбедноста, одбраната, разузнавањето и контраразунавањето. Научницели: Нивотонаедукација и квалитетотнабезбедносниотменаџменткакодетерминантазаузпешнофункционирањенабезб едносниотсекторвонашатадржава Човечкитересурси и нивнотоместовоработатанауправатазабезбедност и контраразузнавање, Агенцијатазаразузнавање и Военатаслужбазабезбедност и одбрана Научнататеорија и процесотнапланирањенакадровскипотенцијаливоуспешнотофункционирањенабезбедносн итеинституции. 3.ОПИС НА МЕТОДИТЕ, ТЕХНИКИТЕ И ИСТРАЖУВАЧКИОТ ДИЗАЈН Целта на секое научно истражување и проучување е да даде одговор, да се пронајде

4 решение на многубројни однапред поставени прашања и идентификувани проблеми. Проектирањето како мисловно, умствена, динамичка, синхронизирана и координирана, стручно научна и креативна дејност на истражувачот, во кое во функционална врска се поставуваат сите активности кои треба да се изведат за да се дојде до посакувана цел води кон изготвување на проект 1 односно дефинирање на методолошки пристап. Методите за собирање податоци, како и методите за обработка на податоците, евидентно, своето име го добиле според функцијата во процесот на истражувањето. Притоа, меѓу нив постои извесна корелација и поврзаност којашто произлегува од фактот што тие се применуваат во различни фази од еден процес што има заедничкиот предмет на истражување. Теоретските методи се темелат врз апстрактни теоретски принципи и логички правила, како што се, на пример, силогизмите, дедукцијата, генерализацијата и сл. 2 Методолошката рамка на истржувањето е сочинета од следните методи кои ќе се применат во истражување на предметот на магистерскиот труд: 1.Анализа на содржината: како метод е погодна за проучување на комуникациите во рамките на одредени сегменти на општественото однесување...и повеќе се употребува за проучување на пораките што се испраќаат. 3 Анализата на содржината е истражуваќка техника за објективен, систематски и квантитативен опис на очебијната содржина на симболичкото комуницирање. 4 2.Историска метода: ќе се користи за проучување на историскиот развиток на македонското црковно казнено право. 3.Компаративна метода: предмет на истражување на компаративната метода се идентичноста, сличноста и разликите на појавите и процесите. Причинско-последичните односи и прогноза можат да бидат добиени со оваа метода или компаративно истражување доколку се обезбедени увиди во систематската хронологија - последователни низи и нивна корелација со суштинските одредби на предметот. 5 4.Статистичка метода: ќе се користи во статистичката обработка на податоците од спроведеното анкетно истражување. 5.Квантитативна анализа: Во научните истражувања, квантитативна анализа како метод им овозможува на луѓето да учат попрецизно разбирање да се открие повеќе научни закони, сфати суштината, да се разјаснат односите помеѓу развојот, тренд прогноза на нештата. 6.Метод на квалитативна анализа 7.Метод на квантитативна анализа 8.Метод на синтеза 9.Метод на дедукција. При систематизирање и анализирање на податоците ќе се пристапи кон сопствените идеи и поставување на теоретскиот модел во кој ќе бидат опфатени причината на овие појави кои се настанати. Планотзаистражувањенапредметотнапроучувањејаимаследнатаструктура: - Начеленпланпрограмаредослед и текнанаучнотоистражување 1 Снежана Јованова-Митковска, Зошто ни е важно и значајно изготвувањето на проекти за научно-истражувачка работа? 8%D0%BA%D0%B8%20%D1%84%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%82%D0%B5%D1% 82-%D0%97%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%BA% pdf Пеливанов Т., стр Berleson B., Content Analysis in Communication Research, The Free Press, Glencoe, III, Milijević M., Metodologija naučnog rada, Pale, 2007 godina, str

5 - Собирањенасоодветналитература - Анализа и сортирањенасобираниотматериал - Извлекувањенабелешки и изведоци - Составувањенасобираниотматеријал. 4.ТЕОРЕТСКО ИСТРАЖУВАЊЕ НА ПРОБЛЕМОТ ВО ЛИТЕРАТУРА: МИНАТИ И СЕГАШНИ ИСКУСТВА НА ИСТИ ИЛИ СЛИЧНИ ИСТРАЖУВАЊА Прекуизворитекоиќегиобработам, ќегисистематизирамситеинформациидобиенивоврскасобезбедносниотменаџмент иститеќегиодделам извлечамнајактуелнитепроблемикоипретставуваатзаканапонационалнатабезбедност. Изворитекоиќебидатобработениподатоцитесе: - Книги - Списанија - Енциклопедија - Весници - Интернет - Стручниприрачници и и 5.ПОСТАВУВАЊЕ НА ТЕОРИЈА ДЕФИНИРАЊЕ НА ТЕОРЕТСКИ МОДЕЛ Присистематизирање и анализирањенаподатоцитеќесепристапиконсопственитеидеи и поставувањенатеоретскиотмоделвокојќебидатопфатенипричинатанаовиепојавикоисенастанати. 6.ХИПОТЕЗИ НА ИСТРАЖУВАЊЕТО И ИСТРАЖУВАЧКИ ПРАШАЊА Земајќи во предвид значењето на злоупотребата на инфорамтичките технологии која како проблематика е најактулна, јас ќе имам можност да извлечам голем број на хипотези како главни така и споредни, но имајќи во предвид суштинското значење на темата ние ќе ги одговориме или опфатиме деловите каде кои им припаѓат на темата т.е. се поблиску до целта на истражувањето.имајќи на ум критериумите кои дреба да ги исполни едно истражување како што се инвентивност, валидност, прецизност, адекватност јас се одлучив за следните хипотези: Општа хипотеза Посебнихипотези - Отсуствотонаистражувачкаемпиријазабезбедносниотменаџментвлијаеврзохрабрувањ етонакриминалцитезаконтинуираноизвршувањенакривичниделасокоисезагрозуванац ионалнатабезбедност; - Процесотнаедукацијавлијаеврзподигнувањетонанивотонакадровскименаџментвообла станабезбедноста - МеѓународнатаполицискасоработканаРепубликаМакедонијапридонесувазаразменана искуста и знаењазаунапредувањенаменаџментотвообластанабезбедноста, одбраната, разузнавањето и контраразузнавањето. 7.ПРОСТОРНА И ВРЕМЕНСКА РАМКА НА ИСТРАЖУВАЊЕТО

6 Почетокот на активностите е месец август 2015 година. - Начеленпланпрограмаредослед и текнанаучнотоистражување - Собирањенасоодветналитература - Анализа и сортирањенасобираниотматериал - Извлекувањенабелешки и изведоци - Составувањенасобираниотматеријал 8.ТЕСТИРАЊЕ НА ХИПОТЕЗИТЕ т.e. ТЕОРЕТСКИОТ МОДЕЛ Воовојделќе се вклучува статистичка обработканаваријаблитеводаденитехипотезипрекукористењенаразличниквалитативнии/иликвант итативнианализивозависностодпредметотнаистражување. 9.РЕЗУЛТАТИ ОД ИСТРАЖУВАЊЕТО Хипотезите кои ги добиваме почнувајќи од основните до посебните, ќе ги вклучиме сите резултати кои се добиени, ќе направиме сортирање на истите, отфрлуваме непотребните хипотези кои ќе ни служат за добивање на генералната хипотеза во истражувањето. 10.ЗАКЛУЧОЦИ Врз основа на добиената генерална хипотеза ќе биде извлечен заклучокот кој ќе дојде како резултат на целокупната работа и анализа на предметот, целта и задачите на истражувањето.истражувањето на можностите и условите за воспоставување на квалитетен безбедносен менаџмент како детерминанта за спротивставување на ризиците и заканите со кои се загрозува национална безбедност придонесува за создавање на граѓа за новата безбедносна архитектура која во своја основа ќе значи нов стратешки пристап во организирањето на современите држави во превентивно репресивната борба против овие современи безбедносни ризици и закани. 11. Анализа на содржината на трудот Текстот на магистерскиот труд со наслов: Моделот на селекција, избор, обука, компетенции, оценување и безбедносна проверка во Министерството за внатрешни работи на Република Македонија од кандидатот Незир Незирие систематизиран во четиридела, вовед, заклучоки користена литература. Содржински делови на овој труд се: Воведен дел

7 Втор дел: Основи менаџмент со човечки ресурси во МВР Трет дел: Основни карактеристики на безбедносниот менаџмент во РМакедонија Четврти дел: Компаративни искуства во областа на безбедносниот менаџмент З А К Л У Ч О К Магистерскиот труд, на тема: Моделот на селекција, избор, обука, компетенции, оценување и безбедносна проверка во Министерството за внатрешни работи на Република Македонија,претставува изворен авторски труд со реализирано истражување кое е во функција на предметот на елаборација. Во текот на изработката на трудот, кандидатот покажа висок степен на соработка, изразувајќи подготвеност за прифаќање на сугестиите и забелешките на менторот и останатите членови во комисијата, што придонесе за квалитетна изработка на трудот како и презентирање на добиените резултати од истражувањето. КандидатотНезир Незиридетално и мошне структурирано ја конципиралаи обработила темата. Истражувањето има своја теоретска и практична цел. Теоретската цел на истражувањето е фокусирана кон збогатување на правната теорија со нови научни сознанија кои се поврзани со дефинирање на целите на трудот. Овој труд заслужува внимание и поради неговата актуелност и методолошки пристап во истражувањето, кој може да се оцени како интегрален, целисходен и исцрпен според широчината на опфатот на спроведените истражувања. Врз основа на погоре изнесеното имаме чест и задоволство да му предложиме на Наставно-научниот Совет на Институтот за дигитална форензика, да ја прифати рецензијата на магистерскиот труд со наслов: Моделот на селекција, избор, обука, компетенции, оценување и безбедносна проверка во Министерството за внатрешни работи на Република Македонија,и на кандидатотнезир Незирида му дозволи јавна одбрана на магистерскиот труд. Скопје, 2015 година КОМИСИЈА Доц.д-р Костадин Дуковски- ментор Доц.д-р Фердинанд Оџаков- член Проф.д-р Зоја Катру член

8 2. Извештај за магистерскиот труд на Ѓорѓе Витанов со наслов Платежни картички и безбедносни процедури за функционирање на банките Бр.15-38/11 До Наставно-научниот совет на Институтот за дигитална форензика Универзитет Евро Балкан - Скопје Наставно научниот совет на Институтот за дигитална форензика при Универзитетот Евро Балкан Скопје, на својата14-таседница одржана на ден год. донесе Одлука за формирањекомисија за оценка и одбрана на магистерскиот труд со наслов: Платежни картички и безбедносни процедури за функционирање на банките на кандидатотгорге Витановстудент на Втор циклус студии, Модул 3+2,бр. индексбр /2-13/4, на Институтот за дигитална форензика при Универзитетот Евро Балкан Скопје.Одлуката за оценка и одбрана на магистерскиот труд е под број 17-93/5 од година. По прегледот на доставениот материјал, комисија во состав: доц. д-р Костадин Дуковски- ментор,доц. д-р Фердинанд Оџаков члени проф. д-р Зоја Катру членго поднесува следниов : И З В Е Ш Т А Ј 1. Актуелност на истражувањето Банките, како финансиски институции чија што главна дејност е извршување на платен промет, прибирање депозити и давање кредити се најважните учесници во финансискиот систем, мерено преку вкупните средства на учество во истиот. Тие имаат централна улога во економскиот систем. Со вртоглаво брзиот развој, информациската и комуникациската технологија претставува еден од најсилните фактори во работењето на банките. Традиционалните банкарски работи кои со векови подразбирале личен контакт помеѓу банкарските службеници и клиентите, денес се извршуваат со помош на информациската технологија. Но, со самиот развој на технологијата од еден аспект се зголемува безбедноста на банкарските системи, а од друг аспект дополнително се зголемува опасноста за упад во системите со помош на развиената технологија. Со безбедносните процедури за функционирање на банките се утврдува основната рамка за безбедност во банките којашто,применувајќи слоевит пристап кон физичката,техничката и информатичката безбедност,треба да обезбеди сигурно опкружување соодветно за остварување на задачите на банката. Секоја банка се стреми да го постигне нивото на безбедност со коесе поддржуваат законските овлaстувања на банката и се воспоставува работна средина во која заканите за

9 безбедноста на лицата,средствата,вредностите и информациите ќе бидат сведени на минимум. Исто така, под безбедносните процедури за функционирање на банките, се подразбира и контрола на сите настани кои што можат да доведат до загрозување на угледот на банките и обезбедување на максимална заштита на ресурсите преку спроведување на применливите законски прописи, меѓународните стандарди и најдобрите светски практики. Безбедноста на банките подразбира примена на физички, технички, информатички, организациски и процедурални мерки за идентификување, спречување и ублажување на несаканите 6 настани,како и одвараќање и обесхрабрување на лицата од вршење дејствија коишто представуваат закана за безбедноста на лицата, вредностите,средствата, информациите и деловните процеси на банката. 2.Предмет на истражување Активноститезасузбивањенакривичнитеделавообластанаекономскиоткриминалпрв енственосенасочениконприбирањеинформации и податоцизастореникриминалнидејствија, проверкинафинансискоработењенаправнисубјекти, банкарскисистеми, јавнипретпријатија и другиинституции, како и задокументирањеслучаикомпјутерскиизмами. Затоа денешните банкарски институции мора да го планираат, развиваат и унапредуваат работењето на системите за ИТ заштита, заштита на информации, мониторинг на ИТ безбедноста и воопшто безбедност на електронското банкарство. Исто така од големо значење е нормативното регулирање на безбедноста на банките. Во тој правец може да се наведе дека во современиот свет на банкарско работење постојат одделенија за ИТ безбедност кои се фокусираат кон software, компјутерски мрежи, антивирусна заштита, заштита од надворшни напади, firewall, контрола и обука и одделенија за општа безбедност, кои се фокусираат кон: линија на безбедносна техника, линија на човечки ресурси, линија н апроизводи, линија на платежни картици, мрежа на филијали и контрола и обука. 3. Целинаистражувањето Општественицели : - утврдување на потреба од создавање на ефикасна компјутерска и мрежна форензика заради ефикасно обезбедување докази кои се акумулираат од различни компоненти на системот служат за пронаоѓање траги за злоупотреба на платежни картички; - утврдувањенапоимитезлоупотреба на информатичка технологија, платтежни картички, нивни феноменолошки облици; - утврдување на политка за безбедност на банкарското работење, дефинирање на правила и упатства, процедури за собирање на потенцијални докази како клучна цел на форензиката; - јакнење на безбедносната култура кај граѓаните за можноста да станат жртви на криминални планови и сторители, воспоставување на тим за управување со безбедносни компјутерски системи во областа на злоупотребата на платежните картички. Научницели: - научно да се истражат појавните облици и динамика на кривичните дела поврзани со злоупотреба на платежните картички, етиолошките и феноменолошките елементи на оваа појава со негативен предзнак; - научно да се дефинираат процедурите за создавање на дигитални докази кои го потврдуваат компјутерскиот криминал, предлагање на безбедносна политика која ја дефинира дигиталната форензичка истрага на компјтерскиот инцидент и решавање на безбедносни инциденти; 6 Намерните или ненамерните

10 - утврдување на постапките и методите кои се спроведуваат при истражувањето на овие кривични дела, градење на основи за превентивна и репресивна заштита. 4. Општествена корист од истражувањето Современата криминалистичка теорија исправена пред предизвикот да одговори на современите тенденции поврзани со злоупотреба на информатичката технологија во областа на банкарското работење. Причини за тоа постојат повеќе и овој проблем е повеќеслоен. Можноста за брза заработка, користење на сопствените знаења од областа на информатиката, мобилноста на криминалците, нивната интернационализација, потребата од современи методи и средства за форензичко истражување на кривичните дела се дел од поважните етиолошки елементи за појава на одделните облици на електронски криминал. За да се навлезе во природата на криминалитетот во областа на злоупотребата на платежните картички неопходно да се објасни нивната функција како современо средство за безготовинско плаќање која е издадена од банка или друга финансиска институција, а се користи за плаќање на стока, услуги или подигнување на пари во готово. Постојат повеќе видови на платежни картички: според изгледот, според записот на платежната картичка (со магнетна писта, со чип), според примената (меѓународна, национална, корпоративна), според користењето (дебитни, кредитни). Исто така, потребно е на научно ниво да се истражат местата каде се користат платежните картички и тоа: банкомат (ATM - Automated Teller Machine), терминал (POS - Point Of Sale), Интернет, MOTO - Mail Or Telephone Order. Текот на трансакцијата опфаќа неколку чекори и тоа почнувајќи од корисникот на трансакцијата, преку внесување на картичката во банкомат или пос терминал, нејзино процесирање, прифаќач на картичката итн. Форензичката наука будно ги следи новите трендови во оваа област, посебно во групирањето на кривичните дела од оваа групација кои имаат исти или слични криминалистички, кривично - правни, криминолошки и други карактеристики. Тука спаѓаат повеќе криминални дејствија: кражба, измама, злоупотреба на платежни картички, фалсификување на документација за платежни картички односно за корисниците со цел одземање на средства од нивните сметки. На тој начин, платежните картички се јавуваат како средство за извршување на кривичното дело, објект на напад и како доказно средство. Криминалитетот поврзан со платежните картички ги има следните карактеристики: современ, интернационален, специјален модус операнди систем, организиран, сериозен, огромни штетни последици, несигурност во платниот промет итн. 5. Опис на методите, техниките и истражувачкиот дизајн Вооваистражувањеметодолошкатарамкајасочинуваатопштитенаучниметодикоисе во корелација со карактеротнаистражувањето.посебноместоќеимаатследнивенаучно - истражувачкиметоди: 1.Аналитички синтетички методи анализа на одредени појави, разледување на нејзините составни делови, при тоа согледувајќи ја внатрешната структура на современата организација на форензичката дејност во Министерството за внатрешни работи; 2.Индуктивно дедуктивен метод емпириско истражување, следење и изучување на современите облици на спротивставување на криминалитетот, при тоа применувајќи поединечни ставови, добивање на одредени заклучоци и обратно од општите заклучоци, по пат на дедукција, со нивно спојување, споредување и анализирање, да се дојде до сознанија за современите методи на криминалистичка дејност; 3.Дескриптивенметод ќесекористизаопишувањемодусите операнди кои се среќаваат во извршувањето на кривичните дела од областа на злоупотребата на платежните картички, радиусот операнди, локус операнди, траги од кривични дела итн. за периодот година. 4.Компаративенметод - ќесекористиприкомпарирањето постапките и процедурите кои се

11 применуваат при истражувањето на злоупотребите на платежните картички. Компаративната анализа ќе овозможи детектирање на евентуални слабости, предности и сето тоа во функција на изнаоѓање на решенија за во иднина. 5.Анализа на содржина - како метод, постапка која ќе се користи во истражувањето своја примена ќе има во проучувањето на нормативни акти како основа за спроведување на дигитална форензика. Со цел задоволување на определени методолошки барања кои се во функција зајакнување на нивото на научен пристап ќе се анализираат и ставови на теоретичари и експерти кои се содржани во странски книги, списанија и други пишани медиуми. Изворите на податоци кои ќе помогнат за поцелосно научно теоретско проучување, како и за понатамошна емпириска експликација опфаќаат: а) извори за теоретско проучување на фундаменталните криминалистичко - форензички поими каков што е поимот за дигитален доказ б) извори на податоци кои произлегуваат од сопствено истражување, но и од истражувачки резултати на домашни и странски научни установи. 6.Хипотези на истражувањето и истражувачки прашања Во согласност со предметот, целта и задачите на ова истражување, главна хипотеза е формулирана на следниот начин: Во Република Македонија постои сериозна подлога за извршување на кривични дела од областа на компјутерскиот криминалитет што е резултат на развојот на информатичката технологија и примената на компјутерските системи во целокупниот општествен систем. Помошни хипотези: Хипотеза 1: Криминалитетот поврзан со злоупотреба на платежни картички претставува сериозна нековенционална закана за меѓународната, регионалната, националната и индивидуалната безбедност. Хипотеза 2: Кривичните дела од областа на коммпјутерскиот криминалитет како појавен облик на нековенционален криминалитет со посебни криминалитички карактеристики забележува тренд на пораст во структурата на криминалитетот во Република Македонија. Хипотеза 3: Дигиталната форензика има примена во истражувањето на кривичните дела од областа на компјутрскиот криминалитет и на оние поврзани со платежните картички како нивна посебна групација. 7.Тестирање на хипотезите т.е. теоретскиот модел Тестирањетонахипотезите (основна и поединечни) ќесеизвршисогласноосновнитеметодолошкипринципи и правила, споредкоиодголемозначење е далихипотезатагорешавапроблемот, дали е логична (да е восогласностсоетаблирано и прифатенознаење), јаснода е формулирана, недвосмислена и едноставна.верификацијатанапоставенитехипотезиќесеостварисоконсензус, приштоистражувањетоодноснонивнототестирањеќеовозможидаседокажатистите, а тоаќебидевослучајсамотогашдоколкуиститенеможедасеотфрлат. Целтанаваквиотпристап е дауспееемедаизградимемоделнаинформационенсистемвообластанабезбедностакојќепослужикако моделзасегашноста и иднинатанафорензичкитеистражувањанакриминалитетот.однегоќепроизлезатактивностикоиќетре бдасереализираатвоиднина, заштосепотребниресурси, средства и добраорганизација.тестирањетонахипотезитеќеовозможидобивањенавалиднинаучнофундираниза клучоцизатеоретскиотмоделнаистражувањетонакоесеоднесувамагистерскиоттруд.

12 8. Теоретско истражување на проблемот, минати и сегашни искуства на исти или слични истражувања Заради што поуспешно спроведување на истражувачкиот процес, претходно споменавме дека ќе го третираме преку постојна литература и други документи, според кои, може да дојдеме до релевантни резултати кои може да бидат искористени во истражувањето, за добивање на соодветни позитивни истражувачки резултати. За остварување на оваа цел, ќе бидат користени различни теоретски извори и тоа: книги, научни и стручни списанија,годишни и периодични извештаи, разни годишници,текстови објавени во средствата за јавно информирање, разни публикации, интернет содржини. 9. Резултати од истражувањето, заклучоци и препораки На самиот крај од истражувачкиот процес, неопходно е, презентирање на добиените резултати, врз чија основа ќе се темелат и тврдењата за прифаќање или негирање на поставените хипотези. Секако, од резултатите кои се добиени со истражувањето, ќе зависат и заклучоците кои ќе може да се извлечат. Според претставените резултати во претходната точка ќе бидат извлечени, комплетни заклучоци, кои се однесуваат на: предметот, целта и задачите на истражувањето. Како резултат на извлечените заклучоци, ќе бидат форматирани соодветни препораки, кои произлегле од истражувачкиот процес, кои може да придонесат за изградба на содветни системи за заштита на дигиталните податоци во комјутерските мрежи, проблемот на комјутерскиот криминал ќе се подигне на повисоко национално ниво. 10. Анализа на содржината на трудот Текстот на магистерскиот труд со наслов: Платежни картички и безбедносни процедури за функционирање на банките од кандидатот Георге Витанов е систематизиран во тридела, вовед, заклучоки користена литература. Содржински делови на овој труд се: Прв дел:безбедност НА БАНКАРСКОТО РАБОТЕЊЕ Втор дел: КРИМИНОЛОШКИ И КРИВИЧНО-ПРАВЕН АСПЕКТ НА КРИВИЧНИТЕ ДЕЛА ОД ОБЛАСТА НА ИНФОРМАТИЧКО-ДИГИТАЛНАТА ОБЛАСТ Трет дел: КРИМИНАЛИСТИЧКО - ФОРЕНЗИЧКИ АСПЕКТ НА ЗЛОУПОТРЕБИТЕ НА ПЛАТЕЖНИ КАРТИЧКИ И ДРУГИ КРИВИЧНИ ДЕЛА ОД ОВАА ОБЛАСТ З А К Л У Ч О К Магистерскиот труд, на тема: Платежни картички и безбедносни процедури за функционирање на банките,претставува изворен авторски труд со реализирано истражување кое е во функција на предметот на елаборација. Во текот на изработката на трудот, кандидатот покажа висок степен на соработка, изразувајќи подготвеност за прифаќање на сугестиите и забелешките на менторот и останатите членови во комисијата, што придонесе за квалитетна изработка на трудот како и презентирање на добиените резултати од истражувањето. КандидатотГорге Витановдетално и мошне структурирано ја конципиралаи обработила

13 темата. Истражувањето има своја теоретска и практична цел. Теоретската цел на истражувањето е фокусирана кон збогатување на правната теорија со нови научни сознанија кои се поврзани со дефинирање на целите на трудот. Овој труд заслужува внимание и поради неговата актуелност и методолошки пристап во истражувањето, кој може да се оцени како интегрален, целисходен и исцрпен според широчината на опфатот на спроведените истражувања. Врз основа на погоре изнесеното имаме чест и задоволство да му предложиме на Наставно-научниот Совет на Институтот за дигитална форензика, да ја прифати рецензијата на магистерскиот труд со наслов: Платежни картички и безбедносни процедури за функционирање на банките,и на кандидатотгорге Витанов да му дозволи јавна одбрана на магистерскиот труд. Скопје, 2015 година КОМИСИЈА Доц.д-р Костадин Дуковски- ментор Доц.д-р Фердинанд Оџаков- член Проф.д-р Зоја Катру член 3. Извештај за магистерскиот труд на Кире Николовски со наслов Крадење на лични податоци во електронските комуникации - phishing Бр /3 До Наставно-научниот совет на Институтот за дигитална форензика Универзитет Евро Балкан - Скопје Наставно научниот совет на Институтот за дигитална форензика при Универзитетот Евро Балкан Скопје, на својата15-тљ седница одржана на ден год. донесе Одлука за

14 формирањекомисија за оценка и одбрана на магистерскиот труд со наслов: Крадење на лични податоци во електронските комуникации - phishing на кандидатоткире Николовскистудент на Втор циклус студии, Модул 4+1,бр. индексбр /2-13/31, на Институтот за дигитална форензика при Универзитетот Евро Балкан Скопје.Одлуката за оценка и одбрана на магистерскиот труд е под број /5 од година. По прегледот на доставениот материјал, комисија во состав: доц. д-р Фердинанд Оџаков-ментор, доц. д-р Костадин Дуковски- член и проф. д-р Зоја Катру членго поднесува следниов : И З В Е Ш Т А Ј 1. Актуелност на истражувањето Крадењето на лични податоци постои во Република Македонија. Исто така, евидентна е нивната злоупотреба. Штетните последици ги чувствуваат граѓаните, но и правните субјекти од банкарскиот, трговскиот, правните и други сектори. Оттука и потребата на научно епистемолошко ниво да се проучи оваа негативна општествена појава. Современото општество во принцип ја зголемува брзината на животот, а со тоа и брзината на пристап до информациии разни податоци.информациите кои до пред неколку десетолетија ги сметавме за лични (име презиме, адреса, телефонски број, фотографии, лични интереси, склоности и слично) во последните неколку години се јавно достапни на интернет преку користењето на социјалните интернет мрежи и преку разните облици на електронски комуникации.со развојот на технологијата и крадците ги развивале и адаптирале своите методи и начини на прибирање на разни лични податоци со цел нивна прeработка и злоупотреба. Интернетот не само што стана важен дел од секојдневниот живот, туку и премина во еден од клучните делови без кое општествата, државите, фирмите па дури и поединците би функционирале на поинаков начин.какоизминувавремето, така и динамикатазаприклучувањеконглобалнатамрежастананеизоставенделодработатаналицата, претпријатијата, владинитеоргани, национални и меѓународни профитни и непрофитни организации.ситеовиегоренаведениредовногокористат интернетот и придобивкитеодразвојотнаинформатичката технологија.восовремениотсветна грбот наинформацискитетехнологиисепотпрени и безбедноснитеслужби, владитенадржавите, меѓународнитеорганизации, најголемитесветскифинансискиорганизации. Незамисливо е функционирањетобез помош на информациската технологија и поврзаноста преку интернет.покрајбенефитотодразвојотнаинформацискататехнологија, нејзинатаупотребасекакоима и потенцијални ризици. Врзоснованабазичниотпрегледнанајголемитекомпаниискороситесепотпренинаинформаци скататехнологија, започнувајќиодуправувањетосоресурсите, разменатанаинформациите, финансиите, сообраќајната и воздушнатаконтрола, јавната администрација и слично.

15 Фишингот е една од работите која брзо напредува.овој феномен на фишинг е транзиционен феномен.појавата на електронската трговија забележува пораст во целиот свет, па и во земјите во развој.според ASSOCHAM 7 е-трговијата пораснла за 150% во последната фискална година.едно истражување покажало дека 28% од купувачите се во возрасна група од години, 48% од години, 15% во групата од години и 9% од години. 88% од купувачите биле машки, од кои 86% со универзитетска диплома.електричните апарати, мобилните телефони, облека, билетите за железница, авион и кино биле најкупувани производи минатата година.начинот на плаќање се движел од плаќање со кредитни картички до други форми на "пластично" плаќање. Зголемената употреба на компјутерите и Интернетот дпринело до зголемување на новите форми на криминал, како што е објавувањето на јасни сексуални материјали во електронска форма, видео воајерство, недостаток на доверба и недостаток на податоци преку непосредна измама во е-трговија познато како фишинг, крадење на идентитет и навредливи пораки преку комуникациските услуги. Затоа е потребно казнените одредби да се вклучат во кривичниот законик како и законот за кривична постапка.а со цел да се спречат таквите злодела. 2.ПРЕДМЕТ НА ИСТРАЖУВАЊЕТО(ЦЕЛИ, ЗАДАЧИ, ОЧЕКУВАЊА И ОПШТЕСТВЕНА КОРИСНОСТ ОД ИСТРАЖУВАЊЕТО) Базирањетонафункциитенаорганизациите и владите и нивнатазависностодупотребатанаинформатичкататехнологијата,отвараширокспектарзаевентуални намерниилипакненамернипопречувања. Зголемената употребанаинформатичкататехнологијаодстранана поединците, организациите и државите можедадоведе и доранливост на самите корисници. Разузнавачкитеслужбисекакоби можеле да ги експлоатираатслабостите на општеството, а сотоа да дојдат докритичнитеподатоцизакорисницитекоибигиобезбедилеисклучивосокористењенаинформацискат атехнологија.во 21-от вексèпоактуелнисесоцијалнитеинтернетмрежи.скороданемаорганизација, бизнисзаедница, владаилипаклицекоене е членнаоваавиртуелназаедница.користењетонасоцијалнитемрежистанаапредизвиккојјазагрозувачо вековатарасаналокално, регионално и глобалнорамниште, почнувајќиодличнатабезбедностнапоединецотпаседобезбедностанавладиниинституции и установи. Токму затоа, предмет на овој труд е детерминирањето на нивото на загрозување на личната безбедност со апликативното користење на интернет мрежите. Истражувањето за постоењето на нивото на загрозувањето на личната безбедност на корисниците на социјалните интернет мрежи, ќе биде варијабилно и истото ќе зависи од нивото на информатичка писменост, познавањето на англискиот јазик, нивото на доброволно отстапување на податоци и друго. Магистерската теза го истражува и влијанието на дел од разузнавачките дисциплини (ХУМИНТ, ОСИНТ, МАСИНТ, СИГИНТ), но имајќи предвид дека разузнавачката дисциплина ОСИНТ е актуелна во однос на користењето на отворените извори за собирање информации, подетално ќе биде објаснета непосредната врска, како и нејзината примена во информациската технологија и социјалните интернет мрежи. Цел на оваа магистерска теза е утврдувањето на нивото на загрозувањето преку користењето на интернет мрежите, како и начините и можностите за намалување на истото преку 7 ASSOCHAM Сојуз на стпанските комори на Индија

16 флуктуација на варијаблите кај корисниците на социјалните интернет мрежи во Армијата на Република Македонија, особено при користењето на Facebook профилите и неговите можности. Научна цел Врз основа на фактот дека во трудот се користени научни методи на истражување, дава научни резултати и поттикнува понатамошни истражувања во делот на специфичните безбедносно-информатички технологии, што претставува сериозен проблем недоволно истражен на сите рамништа. Низ обработката на содржините во трудот, се отвораат широки можности за придонес кон општествените и техничките науки, како и научните дисциплини кои се занимаваат со оваа област. Првичната проценка за собраните податоци дава за право да се констатира можност за остварување на зацртаната научна цел, бидејќи разработувањето и дескриптивното елаборирање на конкретните варијабли, индикатори, истражувачки аспекти и поставки, динамиката на загрозувањата, како и обидот за утврдување на причините согледувани низ призмата на научно објаснување, може да претставуваат сериозен проблем на модерното време. Општествена цел Резултатите и добиените сознанија од истражувањето, би имале примена кај пошироките маси кои доколку бидат земени во предвид од нив може да произлезат разни нормативи и кодекси на однесување на лицата вработени низ институциите на државата.добиените сознанија можат да се искористат за отпочнување на иницијативи за најразлични стратегии, доктрини и тактики на обуки и програми кои би биле насочени кон превенцијата на загрозувањето на личната и колективната безбедност, посебно во Министерството за внатрешни работи и Министерството за одбрана и Армијата на Република Македонија.Несомнено овој проблем од футуристички премина во сегашен и најверојатно во иден проблем кој мора да се истражува со цел превентивно делување на системите и личностите однапред, а со тоа и навремено дејствување во насока на превентивно справување со модерните предизвици, проблеми, закани и ризици. 3.ОПИС НА МЕТОДИТЕ, ТЕХНИКИТЕ И ИСТРАЖУВАЧКИОТ ДИЗАЈН Врзоснованапоставенатахипотетичкарамка, предметот и целтанаистражувањетовомагистерскиоттрудќегиприменамподолунаведенитеистражувачкипостап ки: индуктивно-дедуктивен метод како еденоднајопштитеметодизадонесувањеназаклучоци; историско-компаративен метод споредување на основните обележја на теориско-методолошките пристапи во дефинирањето на проблемот, со цел за пошироко објаснување и интерпретирање на поимите. статистички метод Статистичкиот метод и неговата примена ќе овозможат подредување и организирање на претходно прибраните податоци според различни критериуми, сето тоа ќе биде поткрепено со статистички табели и графички прикази со цел полесно и појасно да се утврдат релациите на условеност на оваа појава, причините за појавата на пропусти кои продуцираат загрозување на информациската безбедност и последиците кои притоа настануваат.

17 методот на дескрипција односноприкажување и опишување на предметот на научното истражување со научно толкување и објаснување; аналитичко-синтетички метод како почетнa и основнa логичкометодолошка постапка со цел мисловно теориско и практично раздвојување или концентрирање на предметот на истражување и неговите составните делови; Метод на анализа на содржина на документите релевантнитедокументи за дефинирање на предметотнаистражување со кој се опфатени материјали и документи од различни извори какобиседобилеподатоци за за информациската безбедност и безбедносните закани од користењетонасоцијалнитеинтернетмрежи. материјали од интернет и одистражувања спроведени во оваа област ( веб страни, форуми и сл.) Методот на анализа на случај (casestudy) обработка и анализа на индивидуалнипрофилинасоцијалнитеинтернетмрежи. 4.ТЕОРЕТСКО ИСТРАЖУВАЊЕ НА ПРОБЛЕМОТ ВО ЛИТЕРАТУРА: МИНАТИ И СЕГАШНИ ИСКУСТВА НА ИСТИ ИЛИ СЛИЧНИ ИСТРАЖУВАЊА Теоретски истражувања за овој проблем се опишани во голем број на книги од странска литература. 5.ПОСТАВУВАЊЕ НА ТЕОРИЈА ДЕФИНИРАЊЕ НА ТЕОРЕТСКИ МОДЕЛ Порадинедостатокназаконскирегулативи, како и недоволнатаобученостнакорисницитенаелектронскитекомуникации, стапкатанауспехнафишингот е голема. 6.ХИПОТЕЗИ НА ИСТРАЖУВАЊЕТО И ИСТРАЖУВАЧКИ ПРАШАЊА Главна хипотеза - Внесувањето на лични податоци при користење на електронски комуникации претставува ризик за евентуално нивно отуѓување од трети лица Посебни хипотези - Голема ефективност на фишинг техниките - Постоечки законски регулативи 7. Анализа на содржината на трудот Текстот на магистерскиот труд со наслов: Крадење на лични податоци во електроноските комуникации - phishing од кандидатот Кире Николовские систематизиран во четириглави, вовед, заклучоки користена литература.

18 Содржински делови на овој труд се: Воведен дел Глава 1: Методолошки пристап Глава 2: Карактеристики на фишинг Глава 3: Компаративен аспект на нормативната регулатива Глава 4: Криминалот и фишингот З А К Л У Ч О К Магистерскиот труд, на тема: Крадење на лични податоци во електронските комуникации - phishing,претставува изворен авторски труд со реализирано истражување кое е во функција на предметот на елаборација. Во текот на изработката на трудот, кандидатот покажа висок степен на соработка, изразувајќи подготвеност за прифаќање на сугестиите и забелешките на менторот и останатите членови во комисијата, што придонесе за квалитетна изработка на трудот како и презентирање на добиените резултати од истражувањето. КандидатотКире Николовскидетално и мошне структурирано ја конципиралаи обработила темата. Истражувањето има своја теоретска и практична цел. Теоретската цел на истражувањето е фокусирана кон збогатување на правната теорија со нови научни сознанија кои се поврзани со дефинирање на целите на трудот. Овој труд заслужува внимание и поради неговата актуелност и методолошки пристап во истражувањето, кој може да се оцени како интегрален, целисходен и исцрпен според широчината на опфатот на спроведените истражувања. Врз основа на погоре изнесеното имаме чест и задоволство да му предложиме на Наставно-научниот Совет на Институтот за дигитална форемзика, да ја прифати рецензијата на магистерскиот труд со наслов: Крадење на лични податоци во електронските комуникации - phishing,и на кандидатоткире Николовскида му дозволи јавна одбрана на магистерскиот труд. Скопје, 2015 година КОМИСИЈА Доц.д-р Фердинанд Оџаков ментор

19 Доц.д-р Костадин Дуковски член Проф.д-р Зоја Катру член 4. д-р Фросина Николовска Реферат за избор НА НАСТАВНИК ВО СИТЕ ЗВАЊА ВО НАСТАВНО НАУЧНИТЕ ПОДРАЧЈА НА ОПШТЕСТВЕНИТЕ НАУКИ, ВО НАСТАВНО НАУЧНАТА ОБЛАСТ ЕКОНОМСКИ НАУКИ ЗА ГРУПА НА ПРЕДМЕТИ ОД ОБЛАСТА НА ФИНАНСИИ И СМЕТКОВОДСТВО НА ИНСТИТУТОТ ЗА ДИГИТАЛНА ФОРЕНЗИКА ПРИ УНИВЕРЗИТЕТОТ ЕВРО БАЛКАН СКОПЈЕ Бр /9 Р Е Ф Е Р А Т ЗА ИЗБОР НА НАСТАВНИК ВО СИТЕ ЗВАЊА ВО НАСТАВНО НАУЧНИТЕ ПОДРАЧЈА НА ОПШТЕСТВЕНИТЕ НАУКИ, ВО НАСТАВНО НАУЧНАТА ОБЛАСТ ЕКОНОМСКИ НАУКИ ЗА ГРУПА НА ПРЕДМЕТИ ОД ОБЛАСТА НА ФИНАНСИИ И СМЕТКОВОДСТВО НА ИНСТИТУТОТ ЗА ДИГИТАЛНА ФОРЕНЗИКА ПРИ УНИВЕРЗИТЕТОТ ЕВРО БАЛКАН - СКОПЈЕ Врз основа на член 53 од Статутот на Универзитетот Евро-Балкан и член 32 од Правилникот за критериумите и постапката за избор во наставно-научни, научни, наставностучни и соработнички звања на Универзитетот Евро-балкан, со одлука на Наставно-научниот совет на Институтот за дигитална форензика, на петнаесеттата седница одржана на 11-ти ноември 2015 година, донесе одлука за формирање на Рецензиона комисија за избор на наставник во сите звања во наставно научните подрачја на Општествените Науки, во наставно научната област Економски науки за група на предмети од областа на финансии и сметководство во состав: - Проф. д-р Пеце Николовски доктор на економски науки, рдовен професор од Економски факултет во Прилеп, Универзитет Св. Климент Охридски -Битолапредседател, - Доц. д-р Снежана Мојсоска Доктор на економски науки, Факултет за безбедност, Скопје, Универзитет Св. Климент Охридски -Битола-член и - Проф. д-р Павлина Стојанова, доктор на економски науки, вонреден професор, Економски факултет, Славјански универзитет Свети Николе-член На конкусот во дневниот весник Нова Македонија објавен на и дневниот весник Лајм објавен на година во предвидениот рок се пријави кандидатот д-р Фросина Николовска. Комисијата во состав редовен професор д-р Пеце Николовски-председател, доц. д-р Снежана Мојосвска- член и проф. д-р Павлина Стојанова -член, со внимание ги разгледа поднесените документи од кандидатот д-р Фросина Николовска и на Наставно-научниот совет на Институтот за дигитална форензика, на Универзитетот Евро-Балкан од Скопје, му го доставува следниот:

20 И З В Е Ш Т А Ј Комисијата по добивањето на доставената документација согласно конкурсните услови констатира дека на Конкурсот за избор на наставник на Институтот за дигитална форензика, на Универзитетот Евро-Балкан од Скопје, објавен во дневниот весник Нова Македонија на и дневниот весник Лајм објавен на година се пријавил еден кандидат д-р Фросина Николовска, доктор по економски науки. Комисијата констатира дека поднесокот е навремен и целосен, истиот ги исполнува сите услови предвидени со Законот за високо образование и актите на Универзитетот, па согласно тоа прифати да го разгледа, да го проучи и достави Реферат за избор на наставник до Наставнонаучниот совет на Институтот за дигитална форензика, на Универзитетот Евро-Балкан од Скопје II Биогравски податоци Кандидатот д-р. Фросина Николовска е родена во Куманово во 1970 година каде го завршува своето средно образование. Дипломирала на Економски факултет во Скопје во 1993 година. Во 2011 година завршува Последимплоски студии на Економскиот факултет Св. Кирил и Методиј Скопје на насока Сметковотство и ревизија. Своето работно искуство го започнува во 1994 година како професор по група економски предмети во Средно општинско училиште Перо Наков во Куманово се до 2005 кога станува помошник директор на истото училиште. Од 2014 год.ангажирана е како предавач за Клиничка настава на Високо-образовната институција ЕУРОКОЛЕЏ Куманово Во тек на своето работно искуство таа станува обучувач при реализирање на обука на наставници за примена на интерактивна настава и за оценување во наставата. Исто така работи и како ментор на наставници, изработува наставни програми по повеќе стручни предмети застапени во економско-правна и трговска струка во средните економски училишта во организација на Центар за средно стручно образование и обука при Министерството за образование на Република Македонија. Работи на изработка на стандард на занимање Сметководител во организација на Центар за средно стручно образование и обука при Министерството за образование. Работното искуство го надополнува со учество и презентација на труд во рамки на конференцискиот дел на Саемот Образовно рандеву во 2007, со учество во работилници за децентрализација во образованието организирани од ОБСЕ како и со учество и водење на работилници за планирање на настава и оценување на процесни вештини. Нејзината компетентност ја надополнува со завршување на обука за користење на ИКТ во наставата, за стручно усовршување на наставници преку SEA проект и стекнато звање Обучувач на наставници, за менторство на наставници и стекнато звање Ментор на наставници. Се здобива со сертификати за посебни достигнувања за наставни програми, водење и презентација, методологија и оценување, со сертификат за интерактивни методологии во наставата ( Learning in the Classroom, through community, through projects, in the workplace) за фацилитаторски вештини и многу други. Кандидатот исто така е долгогодишен надворешен соработник во Центарот за образованието за возрасни при МОН. III НАУЧНИ И СТРУЧНИ АКТИВНОСТИ

21 Научно- стручната активност на кандидатот д-р. Фросина Николовска може да се види од поднесениот список на објавените научно трудови и тоа: Докторски труд на тема : Управување со финансиската криза во претпријатијата во функција на задржување на континуитетот на нивното работење, Универзитет Св.Кирил и Методиј, Економски институт, Скопје, 2014 година, Магистерски труд на тема: Финансиска криза во претпријатието и стратегии за надминување на кризата, Економски факултет, Скопје, 2011 г. Предности од примена на интерактивни методи во наставата, Образовно рандеву,министерсто за образование и наука и USAID, 2007 г. Наставна програма по предметот Практична настава во Економнско-правна и трговска струка(профил:техничар за трговија и маркетинг), Центар за средно стручно образование и обука, 2008 г. Наставна програма за слободни ученички активности во четврта година по предметот Претприемништво и бизнис во Економнско-правна и трговска струка,2008 год. Наставна програма за проодност по предметот Деловно работење во Економско-правна и трговска струка, Центар за средно стручно образование и обука, 2011г Наставна програма за проодност по предметот Економија во Економско-правна и трговска струка, Центар за средно стручно образование и обука 2011г Стандард за занимањето Сметководител, Центар за средно стручно образование и обука, Британски културен центар, 2011г Наставна програма за слободни ученички активности во прва година по предметот Претприемништво во Економнско-правна и трговска струка,2012 год. Наставна програма за слободни ученички активности во втора година по предметот Претприемништво во Економнско-правна и трговска струка,2012 год. Наставен план за профилот,,банкарски техничар од економско-правна и трговска струка,центар за средно стручно образовани, 2012 год. Наставна програма по предметот Сметководство во втора година во Економнскоправна и трговска струка(профил:банкарски техничар), Центар за средно стручно образование и обука, 2013 г. Наставна програма по предметот Сметководство во трета година во Економнско-правна и трговска струка(профил:банкарски техничар), Центар за средно стручно образование и обука, 2014 г. Наставна програма по предметот Сметководство во четврта година во Економнско-