Универзитет Св. Климент Охридски Битола Факултет за туризам и угостителство Охрид

Transcription

1 Универзитет Св. Климент Охридски Битола Факултет за туризам и угостителство Охрид МАГИСТЕРСКИ ТРУД ЛОКАЛНОТО ЦАРИНЕЊЕ ВО ФУНКЦИЈА НА ПОДОБРУВАЊЕ НА ЕФИКАСНОСТА НА МАКЕДОНСКИОТ БИЗНИС Кандидат: Вања Грков Ментор: Проф. Д-р Јованка Билјан Охрид, 2014г.

2 СОДРЖИНА Апстракт. 4 Abstract Вовед. 6 Формулирање на проблемот, цели на истражувањето, хипотези, истражувачки методи и техники ПРВ ДЕЛ ЦАРИНСКАТА МОДЕРНИЗАЦИЈАКАКО ДЕЛ ОД ТРГОВСКИТЕ ОЛЕСНУВАЊА Олеснување на трговијата Организации кои имаат интерес во олеснувањето на трговијата Обем и концепти Процесот на царинска модернизација Меѓународна конвенција за поедноставување и хармонизирање на царинските постапки- Ревидирана КЈОТО Конвенција Усогласување на македонската царинска регулатива со регулативата на Европската унија Поим за поедноставени царински постапки Видови поедноставени царински постапки Поедноставени постапки и управување со ризици..29 ВТОР ДЕЛ СПРОВЕДУВАЊЕ НА ПОЕДНОСТАВЕНИТЕ ЦАРИНСКИ ПОСТАПКИ ЛОКАЛНО ЦАРИНЕЊЕ ВО Р. МАКЕДОНИЈА Постапка на добивање одобрение Услови за добивање одобрение Поднесување на барање Разгледување на барањето Претходна контрола во трговското друштво Мислење на надлежната царинарница Издавање на одобрение Царинска контрола Измена и дополнување на одобрението Продолжување на одобрението Поим за овластен примач Спроведување на постапката Пријавување на стоката Известување на царинската испостава Завршување на постапката Поим за локално царинење при увоз Спроведување на постапката локално царинење Пријавување на стоката

3 3.1.2 Изработка на декларација Известување на царинската испостава Царинска контрола Пуштање на стоката Поднесување на дополнителна декларација Водење евиденција Поим за Овластен испраќач Постапка при заминување Завршување на постапката со пуштање Употреба на пломби Поим за локално царинење при извоз Изработка на декларација Известување за преместување на стоката Пуштање на стоката во извозна постапка Доказ за извоз Изработка на дополнителна декларација Водење евиденција.. 80 ТРЕТ ДЕЛ ЛОКАЛНО ЦАРИНЕЊЕ КАКО МОЖНОСТ ЗА РАЗВОЈ НА ТРГОВСКО-ЛОГИСТИЧКИ ЦЕНТРИ И УСЛУГА ВРАТА ДО ВРАТА Анализа на искористеноста на поедноставените царински постапки во Р. Македонија, со посебен осврт на локално царинење Придобивки од употребата на локално царинење Проблеми при спроведување на локално царинење Искуство со примената на поедноставена царинска постапка - локално царинење во Дени Интернационал - Скопје Анализа на искористеноста и можности по проширување на примената на локално царинење Влијанието на поедноставените царински постапки локално царинење при давање комплетна услуга врата до врата Анализа на скратување на времето и намалување на трансакциските трошоци кај трговските оператори корисници на локално царинење Заклучок.108 3

4 ЛОКАЛНОТО ЦАРИНЕЊЕ ВО ФУНКЦИЈА НА ПОДОБРУВАЊЕ НА ЕФИКАСНОСТА НА МАКЕДОНСКИОТ БИЗНИС Апстракт Со својата основна функција да посредува меѓу производтсвото и потрошувачката, надворешната трговија, како стопанска функција е многу важна за економскиот развој на секоја земја. Поради се побрзите случувања, современиот свет настојува постојано да се наоѓаат нови начини да се олесни мегународната трговија. Увозот и извозот на добра зазема многу важно место во стопанството на една земја, ги зближува државите и континентите, влијае врз проширување на знаењата, овозможува побрз развој и меѓународна соработка. Забрзувањето на протокот на стока,е од голема важност за меѓународната трговија, а воедно и за економскиот раст на за една земја. Република Македонија настојува своите законски регулативи да ги доближи до оние на Светската трговска и Светската царинска организација, а царинските постапки и пракси да ги примеи на еден предвидлив, постојан и јасен начин. Од своето постоење до денес Царинската Управа на Р. Македонија постепено ги отстранува или заменува сите постапки и процедури кои ја усложнуваат стопанската дејност. Таа од 28 јули 2009 година пристапува кон Меѓународната конвенција за поедноставување и усогласување на царинските постапки (Ревидирана Кјото Конвенција), а со тоа се обврзува кон усогласување на постапките, процедурите, програмите наменети за нивно модернизирање, техниката, технологијата и стандардите кои важат за КЈОТО Конвенцијата. Овој труд ќе биде фокусиран кон имплементацијата на скратените царински постапки, конкретно постапките: овластен примач, овластен испраќач, локално царинење при увоз и локално царинење при извоз, нивното влијание и ефект врз македонскиот бизнис. Царинските поедноставувања во транспортот и логистиката ќе значат намалување на трошоци и време потребно за спроведување на истите, а со тоа доаѓа до целокупен раст на економијата од една страна и комплетна и ефикасна услуга од друга страна. Клучни зборови Олеснување на трговијата, застапување во царински постапки,овластен примач, овластен испраќач, локално царинење при увоз, локално царинење при извоз, меѓународна трговија, меѓународни стандарди 4

5 Abstract With its basic function to intermediate between production and consumption, the international trade, as economic function is very important for the economic development of each country. Due to the faster developments, the modern world constantly strives to find new ways to facilitate international trade. Imports and exports of goods occupies a very important place in the economy of a country, brings countries and continents together, causes the expansion od knowledge, enables faster development and international cooperation. The acceleration of the flow of goods is very important for international trade, and also for the economic growth to a country. The Republic of Macedonia seeks to bring its legislation closer to the WTO s and WCO s, and to implement custom procedures and processes to an predictable, constant and clear way. From its establishment until today, Customs administration of the Republic of Macedonia gradually removes or replaces all procedures and practices that complicate economic activities. July 28,2009 approaches the International Convention of Simplification and Harmonization of customs procedures the Revised KYOTO Conventiotn, and with this obligates itself to coordination of procedures, programs designed for modernization, technics, tehnology and standards of KYOTO Convention. This thesis is focused on implementation of simplified custom procedures, concretely on: authorized recipient, authorized sender, local clearence of import and export local clearance, their influence and effect on Macedonian business. Customs simplifications in transportation and logistics mean reduction in costs and time required for implementation, and following it there will be an overeall growth of the economy on one side and efficient service on the other one. Keywords Trade facilitation, clearance in customs procedures, authorized recipient, authorized sender, local clearance of import, export local clearance, international trade, international standards 5

6 ВОВЕД Трговската политика на една земја е од големо значење за нејзината економска состојба. Олеснувањето на трговијата е еден од клучните фактори за економскиот развој на една земја и е тесно поврзан со националните агенди за социјална благосостојба, намалување на сиромаштијата и економски развој на земјите и граѓаните. Тоа подразбира поедноставување, хармонизирање и усогласување на царинските постапки на едно глобално ниво, сè со цел да се обезбеди соодветен баланс помеѓу контролата и прибирањето приходи од една страна и непреченото одвивање на трговијата од друга страна. Ова е секојдневна практика во високо развиените земји и се смета дека токму големата трговска отвореност, преку пониски нивоа на заштита придонесува за ваквата состојба. Помалку развиените земји се трудат да ги следат упатствата за олеснување на трговијата и забрзување на протокот на стока, преку преземање активности за царински модернизации. Успешната царинска модернизација е врзана за вкупната трговска политика за животна средина. Едноставните, транспарентни и усогласени трговски политики придонесуваат за намалување на административната комплексност, да се олесни транспарентноста и да се намали мотивацијата за мито и корупција. Царинската модернизација подразбира остварување успешна соработка на една Царинска управа со други институции и организации од земјата и странство. Раководството мора да продолжи со развивање на капацитетот и способноста на Царинската управа за да може да одгвори на предизивиците и задачите кои стојат пред неа. Особено се насочува кон забрзување на протокот на стоки и услуги, преку воведување интегрирано гранично управување, унапредување на бизнис амбиентот, преку обезбедување козистентни, јасни и транспарентни процедури и изградување систем за контрола и заштита на границите и економијата кој ќе биде компатибилен на стандардите и барањата на Европската Унија. Тоа ќе ги поврзе помалку развиените земји со високо развиените Со цел да се обезбеди соодветен баланс помеѓу контролата и прибирањето на приходи од една страна и олеснувањето на трговијата од друга страна, Светската царинска организација и Светската трговска организација започнаа интензивно да ги промовираат поедноставените царински постапки, и придобивките од истите. Токму затоа Советот на 6

7 СЦО ја усвојува ревидираната КЈОТО конвенција како план за модерна и ефикасна царинска постапка, која ќе обезбеди ефикасна и предвидлива меѓународна трговија. Се побрзиот бизнис циклус ни укажува на бенефитите од примената на поедноставените царински постапки. Особоено важна каракетеристика на овие постапки е намалувањето на времето потребно за спроведувањето и елиминирање на директните трошоци. Со тоа трговците имаат завршена услуга до врата, а Царинската управапоодобро ангажирање на ресурсите. Република Македонија во 2007 поднесува иницијатива за пристапување кон Конвенцијата за поедноставување на формалностите при трговијата со стока, а од 2008 учествува активно на состаноците на работните комитети. Со цел хармонизација со царинското законодавство и имплементација на инетерконекцијата и интероперабилност со царинските информатички системи на Европската Унија, ЕУ и одобри на Царинската управа користење на претпристапни фондови финансирани од IPA со цел натамошно усогласување на царинската регулатива, јакнење на граничната контрола и унапредување на царинските ИКТ системи. Во однос на царинските постапки Р. Македонија особено се придржува кон олеснување, поедноставување и намалување на бројот на процедурите, со цел да нема пречки при извршувањето на истите. Од 2007г. наваму активно се промовираат и користат поедноставените царински постапки. Нивната имплементација и искористеност ќе биде прикажана следствено во трудов. 7

8 Формулирање на проблемот и цели на истражувањето, хипотези, истражувачки методи и техники Како предмет на ова научно проучување се поедноставените царински постапки и со тоа се подразбира проучување на сите категории, поими, фактори кои придонесуваат за успешна имплементација на поедноставените царински постапки и максимизирањето на ефикасноста и ефективноста од нивната употреба. Истражувањето се прави со цел да се покаже како поедноставените царински постапки -конкретно овластен испраќач, овластен примач, локално царинење при увоз и локално царинење при извоз се многу важни за брзата и непречена меѓународна размена, да се покаже важноста да може да се врши царинско постапување со стока во своите простории, а со тоа да се покаже и придонесот на поедноставените царински постапки за економски развој на Република Македонија. Главен принцип е усогласувањето на националните царински постапки со европските, како начин на кој нашата земја ке се доближи до Европската Унија. Целта е да се даде теоретска и практична претстава од поблиску како да се добие статус на овалстен примач, овластен испраќач, локално царинење при увоз и извоз, како се користат овие постапки и колку навистина го поедноставуваат и забрзуваат работењето. Како важен концепт ќе се користи и анализата на ризик кај ваквите постапки и опасноста од манипулација при ваквото повластување. Ќе бидат обработени и статистички податоци, анализи и извештаи со кои ќе може да увидиме колку овие постапки се употребуваат во нашата држава, колкав дел од вкупната работа во Р.Македонија се завршува на поедноставениот начин, хронолошки и процентуално, колкав дел од трговските, транспортните и шпедитерските друштва секојдневно добиваат и продолжуваат одобренија и како тоа се одразува на нивната работа квалитативно и квантитативно, а се разбира и колку тоа влијае за тие да понудат комплетна услуга на пазарот. Со цел да се дојде до одредени сознанија во овој труд се применуваат научни методолошки принципи како пристап без кој не е можно да се разрешат проблемите и како начела на кои се користат научните методи. Преку принципите на ревидираната КЈОТО Конвенција за елиминирање на разлките во царинските постапки и пракси кои можат да ја спречуваат меѓународната трговија и друга размена, се придонесува за развојот на оваа трговија и размена и може да 8

9 се постигнат бенефити без да се компромитираат веќе постоечки стандарди за царинска контрола. Овде се поставува прашањето кои ќе бидат факторите кои ќе придинесат за развојот на на надворешната трговија на Република Македонија. Врз основа на ова се поставуваат прашањата за истражувањето: Определување на начинот на кој ќе се врши унифицирањето и хармонизирањето на царинските постапки Утврдување упатство за поедноставени царински постапки Одредување економските предуслови Примена на програми за постојано модернизирање на царински постапки и пракси Усвојување на техники и максимална употреба на современа информатичка технологија Забележување на значајните користи од имплементирање на поедноставените царински постапки Според дефинираниот проблем и целта на истражување се формулирани следните општи хипотези: Царинската модернизација придонесува за олеснување на меѓународната трговија и економски развој на земјата Поедноставените царински постапки претставуваат можност за непречено царинско постапување со стока Поседувањето на ова одобрение за извшување на поедноставени царински постапки ја зголемува конкурентноста на едно трговско друштво/поединец на пазарот за услуги, а со нивна комплеметарна употреба се зголемува можноста за понуда на комплетна шпедитерско-транспортна услуга (услуга од врата до врата) Примената на ваквите постапки ќе биде анализирана на државно ниво и во една од најконкуретните од друштва за меѓународен транспорт и шпедиција Дени Интернационал При истражување на проблемот,формулирање и презентација за резултатите од истражувањето во овој труд ќе се користи комбинација од повеќе научни методи и техники. За успешна изработка на магистерската тема, реализација на поставените цели и потврдување на дадените хипотези, ќе бидат употребени следните истражувачки методи: 9

10 Desk research употреба на стручна читература, статистички податоци, документи и упатства Field research анализа на користењето на поедноставените царински постапки преку анкета на директни корисници и анализа на царински документи и извештаи за нивната употреба Метод на опсервација - се користи со цел да се опише проблемот и применливоста на поедноставените царински постапки Метод на анализа и синтеза анализата во ова истражување опфаќа согледување на елементите кои ја сочинуваат употребата на поедноставените царински постапки и начинот на кој истите се одвиваат, додека синтезата ќе ни овозможи да се согледа колку нивната заедничка употреба е предуслов за висока конкурентска предноста на пазарот на услуги. Метод на моделирање - преку цртежи, графикони, слики, ќе се прикаже процентуална употребливст на поедноставените царински постапки- овластен испраќач, овластен примач, локално царинење при увоз и локално царинење при извоз, на национално ниво и конкретно во споменатото друштво за меѓународен транспорт и шпедиција Компаративен метод со кој се споредуваат ефектите на воведените поедноставувања врз спроведувањето на постапките Метод на анкетирање со изготвување прашалници директно се добиваат информации, ставови и мислења од корисници на поедноставените царински постапки Метод на анализа на ризик со кој се мери ризикот од доделување вакво повластување на одредени субјекти и извршување односно невршење на царинска контрола и надзор за време на истите од страна на мобилна царинска контрола, а воедно се утврдува идна селективност за царински контроли Врз основа на добиените резултати од употребата на ваквите методи подоцна се доаѓа до донесување заклучоци по пат на генерализација, аналогија и предвидување. 10

11 I ДЕЛ: ЦАРИНСКАТА МОДЕРНИЗАЦИЈА КАКО ДЕЛ ОД ТРГОВСКИТЕ ОЛЕСНУВАЊА Овој дел се однесува на олеснувањето на трговијата и постапката на царинска модернизација. Дефинирани се поимите трговско олеснување и царинска модернизација и условите и принципите за нивно спроведување. Разработена е и Ревидираната КЈОТО конвенција како важен план за поедноставување, хармонизирање и усогласување на царинските постапки и пристапот на Р. Македонија кон истата како чекор поблиску до усогласување на националното царинско законодавство со регулативите на Европската унија. Направен е историски преглед на процесот на модернизирање на Царинската управа на Р.Македонија, воведувањето на поедноставените царински постапки и важноста на анализата на ризик при царинското работење. 1.Олеснување на трговијата Олеснувањето на трговијата е еден од клучните фактори за економскиот развој на една земја и е тесно поврзан со националните агенди за социјална благосостојба, намалување на сиромаштијата и економски развој на земјите и граѓаните. Тоа претпоставува поедноставување, хармонизирање, стандардизирање и модернизирање на постапката на тргување. Со олеснувањето на трговијата се тежнее кон намалување на трансакциските трошоци помеѓу бизнисот и владата и е точка на агендата на многу царински поврзани активности. Овде се вклучени рунди на преговори на Светската трговска организација, ланецот на снабдување безбедносни иницијативи, програми за градење развој и квалитет, како и многу програми за царинска модернизација. Сепак, спроведувањето на принципите за олеснување на трговијата е проследено со пречки. Тие пречки најчесто се конфликт на интереси, институционални ограничувања и недостиг на знаење и стручност. Креаторите на политиката и проект менаџерите тежнеат да добијат податоци поткрепени со научни истражувања со цел продлабочување на нивното разбирање за прекуграничните операции, нивната својствена динамика, интересите на акционерите и институционалните ограничувања. Такво знаење ретко се наоѓа на едно место. 1 1 Andrew Grainger (2007) customs and trade facilitation 11

12 Концептот за олеснување на трговијата добива огромно внимание и е во центарот на бројни иницијативи во царинскиот свет. Олеснувањето на трговијата e суштинска тема на бројни рунди преговори во рамките на Светската трговска организација (СТО), често е наведуван во ланецот на снабдување безбедносни иницијативи и е функција на многу програми за царинска модернизација. Исто така е важна ставка и во помошните програми и иницијативите за градење на капацитети. Терминот Олеснување на трговија е најмногу користен од страна на институциите кои сакаат да ја докажат регулаторната поврзаност повеѓу владата и трговците на националните граници. Во 1998 во СТО е дефинирано како: Поедноставување и усогласување на меѓународните трговски процедури каде трговски процедури се активности, практитки и формалности кои се вклучени во собирањето, презентирањето, комуникацијата и обработката на податоците потребни за движењето на стоката во меѓународната трговија. 2 Меѓутоа, другите дефиниции одат малку подалеку. На пример, центарот на Обединетите нации за олеснување на трговијата и електронскиот бизнис (UN/CEFACT) го дефинира олеснувањето на трговијата како поедноставување, стандардизација и хармонизација на процедурите и протокот на инаформации кои ја придвижуваат стоката од продавачот до купувачот и го вршат плаќањето. Со потенцирање на постапките на плаќање UN/CEFACT признава дека комерцијалните постапки, банките и други финансиски институции играат важна улога во мегународните тровски операции. Всушност, голем дел од информациите за царински цели може да се најдат во рамките на стандардните комерцијални фактури помеѓу продавачот и купувачот. Повремено, терминот олеснување на трговијата се користи повеќе буквално и е проширено до подобрување на транспортната инфраструктура (олеснување на транспортот), отстранување на корупцијата на владата, намалување на царинските тарифи, резолуција на нетарифните бариери, извоз маркетинг и промоција на извозот. 3 Заедничко на сите дефиниции за олеснување на трговијата е тоа што се настојува кон подобрување на трговската средина и намалување или елиминирање на секој трансакциски трошок помеѓу бизнисот и владата, во препоракитe 4 е прилично експлицитно наведено за поправните цели на трговското олеснување, дека тоа е програма 2 Luc de Wulf and Jose B.Sokol 2004 Custom modernization 3 David Widdowson 2005 International trade facilitation 4 UN/CEFACT 1974, Recommendation No4 National Trade Facilitation Bodies CEFACT, UN, Geneva. 12

13 која треба да се води од поедноставување, хармонизација и стандардизација на трговските процедури така што трансакциите стануваат полесни, побрзи и поекономчни од претходно. Поедноставувањето претставува процес на елиминирање на сите непотребни елементи и удвојување на формалностите, процесите и процедурите. Хармонизацијата претставува усогласување на националните формалности, процедури, операции и документи со меѓународните конвенции, стандарди и практики. Стандардизацијата претставува процес на развивање на меѓународно договорени формати за практики и процедури, документи и информации. Како такво, трговското олеснување истовремено е политичко, економско, бизнис, административно, техничко и технолошко прашање. 5 Олеснувањето на трговијата е значаен сегмент во бројни програми за царинската модернизација. Ова ги вклучува Модернизираниот царински закон на Европската унија и визијата за безхартиена трговска и царинска околина 6, посветеноста на Здружението на јужноазиските нации кон интероперативниот едношалтерски систем, како и големи ИТ проекти во Австралија, Нов Зеланд и на други места. Меѓународните организации како Светската царинска организација (WCO) и Економскиот комитет на обединетите нации за Европа (UNECE) имаат изготвено каталози со препораки за олеснување на трговијата и подобрување на царинската околина. Преку овие инструменти и активности, царинските администрации на земјите членки се во можност да им понудат на своите влади и на другите засегнати страни подобрено олеснување на трговијата во комбинација со ефективна царинска контрола. Во меѓународната трговија Царината игра клучна улога не само во обезбедување на забрзани процеси на расчистување туку и во спроведување ефективни контроли кои обезбедуваат приходи, во обезбедувањето усогласеност со националното законодавство и во обезбедување сигурност и заштита на општеството. Ефикасноста и ефективноста на царинските постапки има значајно влијание врз економската конкурентсност на нациите и на развојот на меѓународната трговија и развој на светскиот пазар. Во концептот на СЦО олеснувањето на трговијата значи избегнување на непотребни трговски рестрикции. Ова 5 Butterly, T 2003, Trade facilitation in a global trade environment 6 COM(2003)452 final 2003, Communication from the commission to the Counsil,the European parliament and the European Economic and social Committee, European Commission, Brussels. 13

14 може да се постигне со употреба на современа техника и технологија, со истовремено подобрување квалитетот на контролите на меѓународно усогласени начини. Мисијата на СЦО е да се подобри ефикасноста и ефективноста на царинските администрации преку хармонизирање и поедноставување на царинските процедури. 1.1 Организации кои имаат интерес во олеснување на трговијата Во повисок степен, олеснувањето на трговијата може да се гледа како продолжување на напорите за либерализација на меѓународната трговија. Организации со активен интерес за олеснување на трговијата се наоѓаат на меѓународно, регионално,национално, па дури и на локално ниво. Во меѓународни организации спаѓа СТО каде олеснувањето на трговијата претставува суштинска карактеристика во Доха трговската рунда преговори. Дискусиите се однесуваат на ГАТТ членовите V, VIII и X, опфаќајќи ја слободата на транзитот, Такси и формалности и објавување и администрација на трговските прописи. Друго многу активно меѓународно тело е UNECE Економската комисија за Европа на Обединетите нации која стана главна фокусна точка на препораките, стандардите и специфичностите за олеснување на трговијата. UNECE е исто така дом на Центарот за олеснување на трговијата на Обединетите нации - UN/CEFACT. UN/CEFACT е иницијатор на 33 меѓународни препораки меѓу кои е и доста распростанетиот концепт за едношалтерски систе. Исто така управува со стандардите за документацијата и електронска размена на пораки, вклучувајќи ги Електронските трговски документи на Обединетите нации UNe- Docs и електронската размена на податоци за администрација, трговија и транспорт EDIFACT. Основач е на меѓународните стандарди за земјоделски квалитет, стандардите за опасна стока 7 и Унијата за меѓународни патишта и транспорт и има учевство во ТИР конвенцијата од 1975г. Подоцна го обезбедува режимот за поедноставена транзитна постапка до земјите потписнички. Во меѓународни организации со интерес за олеснување на трговијата спаѓа и Светската царинска организација СЦО. СЦО има изготвено бројни инструменти и препораки кои се однесуваат на принципите за олеснување на трговијата. Како позначајни се среќаваат КЈОТО конвенцијата која прв пат стапи во сила 1974година, по што следи 7 UNECE 2006a;UNECE 2006b Dangerous goods and special cargo ; Working party 7 14

15 Ревидираната КЈОТО конвенција за поедноставување и усогласување на царинските постапки донесени 2006 година, Рамката на стандарди за безбедност и олеснување на глобалната трговија во 2005год., Хармонизираниот систем за номенклатура и класифицирање на стоката, а во соработка со СТО помага да се обезбеди конзистентност во техничкото толкување за правилата на вреднување и правилата за преференцијално потекло. Олеснувањето нa трговијата е важна точка и на регионално ниво. На пример, Европската унија во голема мера ги има отсрането внатрешните граници помеѓу 27 земји членки. Работејќи како царинска унија овие земји споделуваат заедничка извозна тарифа и се потпираат на исто царинско законодавство. Понатамошните реформи се однесуваат на промена на царинските постаки и постигнување интероперабилност помеѓу земјите членки на царинскиот систем 8 Друг субјект е Здружението на југоисточните азиски нации- ASEAN чии членови се согласни да работат под еден интероперабилен едношалтерски систем. Во 2005 се регистрирани 183 вакви регионални трговски преговори во СТО. На национално ниво политиката на олеснување на трговијата се врши од страна на националните царински управи, министерствата за трговија или кој било друг владин оддел вклучен во управувањето со прекукраничната средина. Националните политики најчесто се прилагодуваат на препораките на меѓународните организации. 1.2 Обем и концепти Листата на стручни препораки за олеснување на меѓународната трговија од UN/CEFACT и UNCTAD опфаќа најмалку 10 области, во кои спаѓаат: Царински и регулаторни тела; Одредби за официјални контролни процедури кои се применуваат при увоз, извоз или транзит, вклучувајќи: општи аранжмани, царински контроли, официјална докуменатција, здравје и безбедност, финсансиска безбедност и претовар; Одредби кои се однесуваат на транспортот и транспортната опрема; Одредби за движење на лица; Одредби кои се однесуваат на управување со опасни материи; Одредби кои се однесуваат на процедурите на плаќање; 8 ТAXUD/477/ Electronic Customs multi-annual strategic plan 15

16 Одредби кои се однесуваат на употребата на информациската и комуникациската технологија; Одредби кои се однсуваат на трговски практики и употребата на меѓународни стандарди; Правни аспекти на олеснување на трговијата. 9 Олеснувањето ан трговијата за многу Царински управи вклучува различни активности како сложување со стандардите за документација и комуникација, обезбедување информации и насоки за трговците, наоѓање срадства за соработување со легитимните трговци (на пример, преку управување со ризик, значајн и иницијативи и повластен третман), координирање со контролата на други владини институции со цел избегнување на дуплирање на активност, следење на однесувањето на трговец и изнаоѓање практични решенија и почитување на преддоговорните нивоа на услуги. Во рамките на преговорите на СТО, олеснувањето на трговијата спаѓа под членовите V, VII и X од GATT. Овие членови се однесуваат на слободата на транзитот, таксите и формалностите и спроведување на трговското работење. Овие членови се од голема важност за светот на царините. Во официјалните комуникации од СЦО е сугерирана до СТО програма со препораки од членовите V, VII и X. Слични теми може да се идентификуваат во олеснувањето на трговијата и дискусии за безбедноста каде дополнителни безбедносни барања вклучуваат воведување на предвремени известувања, повеќе-насочени контроли, употреба на нови технологии при физички инспекции(како скенери) и известување (ИТ системи), како и можност за дотапност на информации генерирани нагоре и надолу од ланецот за снабдување. Некои од темите за олеснување на трговијата во рамките на безбедноста на синџирот за снабдување се однесуваат на следниве иницијативи: Употреба на техники за управување со ризик; Развој на програмите за партнерство; Стандардизација на барањата за податоци; Соработка и меѓусебно признавање на контроли помеѓу агенциите и владите; Замена на хартиените документи со електронски системи на известувањe UN/CEFACT & UNCTAD 2002 Compendium of trade facilitation recommendations 10 Grainger 2006 World customs journal 16

17 Според практикантските набљудување се каталогизирани 14 концепти за подобра регулатива: 1. Едноставни правила и регулативи; 2. Избегнување на дуплирање; 3. Меморандуми за разбирање; 4. Усогласување на постапките и придржување кон меѓународните конвенции; 5. Трговски консултации; 6. Транспарентни и компатибилни правила и процедури; 7. Воводување бизнис практики; 8. Оперативна флексибилност; 9. Клиент-услуга одредби за владините администрации; 10. Механизми за корекции и жалби; 11. Фер и долседно спроведување; 12. Пропорционалност на законодавството и контрола на ризик; 13. Мерки на време потребно за реализирање; 14. Управување со ризик и овластувања на трговецот; И 4 концепти за употреба на информациска и комуникациска технологија: 15. Стандардизација на документи и барања за електронски податоци; 16. Автоматизација; 17. Едношалтерски систем; 18. Меѓународна електронска размена на трговски податоци. За повеќето проучувачи олеснувањето на трговијата се врти околу подобра регулатива и искористување на информатичката и комуникациската технологија сè со цел да се намалат поврзаните трансакциските трошоци. 2. Процес на царинска модернизација Многу земји ги следат прирачниците за олеснување на трговијата од меѓународните организации и преземаат активност со цел да ги модернизираат своите царински управи. Овие препораки и прирачници гледаат компетентна и добро организирана царинска служба која успешно ги балансира своите различни одговорности за да се обезбеди високо 17

18 ниво на усогласеност со целите на приходите и регулаторните барања додека во исто време има што помала интервенција во легитимното движење на стока и луѓе преку границите. Со оглед на тоа што условите се разликуваат во секоја земја Царинската управа ќе треба да се прилагоди на напорите за модернизација на националните цели и достапност на ресурси. Една од најважните комплементарни политики на една земја е добро функционирање на царинската администрација кое ќе обезбедува транспарентно, предвидливо и брзо царинење на стока. 11 Генерално, исполнувањето на целите на модернизацијата бара усвојување на неколку основни принципи: соодветна употреба на интелигенција и потпирање на управувањето со ризикот ; оптимално користење на информатичката и комуникациската технологија (ИКТ); ефективн о партнерство со приватниот сектор, вклучувајќи програми за подобрување на усогласеност; зголемена соработка со други гранични контролни агенции и транспарентноста преку информации за законите, регулативите и административните упатства. Процесот на царинска модернизација се состои од неколку клучни точки: Добрите дијагностики се клучна почетна точка Политиките за човечки ресурси треба да бидат во центарот на царинските реформи Соодветна правна рамка Подобрениот интегритет е клуч за промовирање на инвестиции и раст Управување со ризикот е основа на голем дел од современите царински практики - Царинска вредност е централна царинска функција Поедноставување на правилата за Важност на олеснување на давачките за добрата и исклучување на системи за контрола Царинските постапки треба да го олеснат транзитот Безбедноста како царинска цел ИКТ ја промовира Царинската Модернизација Успехот во царинскита модернизација е врзан за вкупната трговска политика на животната средина. Едноставни, транспарентни и усогласени трговските политики ја 11 World Customs Organization, Globaly Networked Customs Concept, 2012 преземено од 18

19 намалуваат административната комплексност, ја олеснуваат транспарентноста и ги намалуваат мотивацијата и можноста за мито и корупција. Затоа царинската модернизација треба да се истражува од пошироката и комплементарна перспектива на реформи во трговијата. 3.Меѓународна конвенција за поедноставување и хармонизирање на царинските постапки - Ревидирана КЈОТО Конвенција Меѓународната конвенција за поедноставување и усогласување на царинските постапки стапува во сила 1974 година. Од тогаш растот на меѓународната трговија, достигнувањата во информатичката технологија и високата конкурентност на меѓународната бизнис средина, врз основа на квалитетот на услугите и задоволството на клиентите, се влијанија кои создале конфликт со традиционалните царински методи и постапки. Затоа Светската царинска организаци ја ревидира и ажурира оваа конвенција за да се осигура дека таа ги исполнува барањата на меѓународната трговија. Советот на СЦО ја усвојува ревидираната Кјото конвенција во јуни 1999 година како план за модерна и ефикасна царинска постапка во 21 век, а стапува во сила на 3 февруари 2006 година. Ова претставува алатка која ќе го помогне развојот на глобалните царински процедури. Еднаш широко спроведена, таа ќе ја обезбеди меѓународната трговија со бараната предвидливост и ефикасност. Од стапувањето на сила досега кон Ревидираната Кјото конвенција имаат пристапено 64 земји членки на Светската царинска организација. Република Македонија го поднесе инструментот за пристапување кон Меѓународната конвенција за поедноставување и усогласување на царинските постапки до Светската царинска организација на 28 јули 2008 година. Со пристапувањето на Република Македонија, бројот на договорни страни на Ревидираната Кјото конвенција го надмина бројот на договорни страни на оригиналната конвенција од 1973 година. 12 Главен меѓу новите принципи е заземањето на царинските администрации да се обезбеди транспарентност и предвидливост за сите вклучени во аспектите на меѓународната трговија. Согласно на тоа, царините прифаќаат да употребуваат техники за 12 Извештај за напредокот на Р. Македонија во процесот на пристапување кон ЕУ, мај 2009г. 19

20 управување со ризик, да соработуваат со други релевантни институции и трговски заедници, како и да имплементираат соодветни меѓународни стандарди. Договорните страни на Конвенцијата воспоставена под покровителство на Царинскиот совет за соработка настојуваат да ги елиминираат разликите помеѓу царинските постапки и пракси што можат да ја спречат меѓународната трговија, ефективно придонесуваат за развојот на трговијата со поедноставување и усогласување на царинсите постапки и пракси и со поттикнување на меѓународна соработка, без притоа да се компромитираат соодветните стандарди за царинска контрола. Олеснувањето на трговијата Конвенцијата го промовира преку законските одредби во рамкте на поглавјата на Генералниот анекс и Специфичниот анекс. Во Генералниот анекс овие поедноставувања и усогласувања се постигнуваат со примена на основните принципи: Примена на програми наменети за постојано модернизирање на царински постапки и пракси, а со тоа засилување на ефективноста и ефикасноста; Примена на царински постапки и пракси на еден предвидлив, постојан и јасеен начин; Имплементација на важни меѓународни стандарди; Континуиран развој и унапредување на техниките за царинска контрола; Давање на заинтересираните страни на сите потребни информации во врска со царинските закони, регулативи, одредби, прирачници, постапки и пракси; Усвојување на модерни техники и максимална практична примена на информатичка технологија; Соработка со други национални власти, други Царински управи и трговски заедници; Обезбедување на лесно достапни процеси на вклучените страни за административен и правен преглед. Нејзини клучни елементи се: Максимална употреба на автоматски систем; Техники за управување со ризикот (вклучувајќи проценка на ризик и селективност на контроли); 20

21 Користење на информации пред пристигнување при употреба на програмите за селективност; Користење на електронски трансфер на средства; Координирани интервенции со други агенции; Правење информации за царински барања, закони, правила и прописи лесно достапни за секого и обезбедување систем за жалби по царински прашања; Формални косултантски односи во трговијата. Пристапувањето кон Ревидираната Кјото конвенција нуди многу придобивки за секоја договорна страна. Како такви се јавуваат: Сетификат признание за имање Царински стандарди во едно место; Учество во поставувањето на идните стандарди; Предности во активностите за градење на капацитет; Побрзо ослободување и намалување на трговските трошоци; Зголемување на приходите; Повеќе странски директни инвестиции и економска конкуретност; Неекономски придобивки (промоција на заштитата на сигурноста, општеството здравјето на луѓето); Основа за имплементација на други царински инструменти и алатки. Ревидираната Кјото конвенција е еден од најзначајните инструменти на Светската царинска организација за имплементација за еднообразни царински постапки во сите договорени страни. Таа е главен инструмент за олеснување на трговијата, спроведување транспарентни поедноставени царински постапки, користење информатичка технологија, управување со ризик и партнерство со бизнис заедницата. 4. Усогласување на македонската царинска регулатива со регулативата на Европската унија Царинската управа на Република Македонија е чувар на финансиските интереси на државата, на здравјето и животот на нејзините граѓани од 14 април 1992 година до ден денес. Управата се грижи за реализација на економските политики на Владата на Р.Македонија, преку одржување и унапредување на конкурентен економски амбиент и постојано предлагање и спроведување на мерки за олеснување на трговијата и 21

22 транспортот. Преку бројни активности за олеснување и зголемување на ефикасноста во спроведувањето на царинските постапки, Царинската управа ги негува и унапредува односите со деловната заедница и со тоа израснува во столб на македонската државност. Усогласувањето на царинската регулатива на Р.Македонија започнува во 1994 година со постапка на пристапување кон Светската трговска организација СТО. Следната година пристапува кон неколку конвенции со кои се регулира увозот на стоки во царинското подрачје на Р.Македонија, потпишува неколку договори за слободна трговија и во 1998 година започнува да се применува спогодбата за соработка помеѓу Р.Македонија и Европскита заедници. Р.Македонија пристапува кон Конвенцијата за хармонизиран систем и шифрени ознаки на стоките, врз основа на која се подготвува Националната царинска тарифа. На 1 јули 1994г. станува член за Светската царинска организација СЦО и со тоа пристапува кон повеќе конвенции под покровителство на СЦО, со кои се регулира меѓународното царинско работење, а кои се од голема важност за трговијата и движењето на стоките. Во април 1998 година е донесен Царинскиот закон 13 со кој се уредуваат царинската постапка, правата и обврските на учесниците во царинската постапка, делокругот, начинот на работа и организацијата на органот на Управата надлежен за работите од областа на царините и во него за прв пат се дефинира поедноставената царинска постапка. Во 2002г. се врши измена за размена на податоци во електронска форма. На 4 април 2003 година Р.Македонија официјално станува 146-та членка на СТО, што значи прилагодување на надворешно трговскиот и вкупниот економски систем со обврските на трите спогодби на СТО: Општа спогодба за царини и трговија- GATT, општа спогодба за трговија со услуги GATS и Спогодба за трговските аспекти на правата од интелектуална сопственост TRIPS. 14 Со ова се наметнуваат измени во царинскиот систем и нивото на царинска заштита. Со тоа е обезбедена техничка помош за преиспитување на организацијата, развивање на стратешки деловен план и изготвување на царинското законодавство според стандардите на ЕУ, развојот на Секоторт за контрола и истраги, Секторот за човечки ресурси, развивање и опремување на интерен центар за обуки, информатичка опрема и царинска лабораторија. 13 Сл. весник на РM бр. 21 од 8 мај 1998 година 14 Извештај за работата на Царинска управа г. - монографија 22

23 Во 2005 година е донесен нов Царински закон со кој се врши усогласување со царинското законодавство во ЕУ и создавање на предуслови за воведување на стандардите и принципите по кои работат царинските служби во ЕУ. Се развива селективноста и поедноставените постапки согласно Ревидираната Кјото конвенција, се дефинира улогата на царинските застапници, се воведува концепт на автономни мерки за намалување или укинување на увозните давачки, се либерализира постапката на увоз за облагородување и уредуваат царинските постапки со економски ефект и се воведуваат т.н. поедноставени постапки локално царинење при увоз и извоз и овластен примач и испраќач. Интензивно се применува Спогодбата за стабилизација и асоцијација со Европските заедници и Договорот за пристапување кон Централно европскиот договор за слободна трговија ( CEFTA). Во 2008 година во Царинскиот закон е воведен Концептот за Овластен економски оператор 15. Во 2009 година пристапува кон Меѓународната конвенција за усогласување и поедноставување на царинските постапки ( Ревидирана Кјото конвенција), а во 2010 се донесени измени и доплонувања со кои се воведува правна рамка за задолжителна употреба на електронски царински декларации и електронско доставување на информации за најава на поаѓање и пристигнување на стока од и во царинското подрачје на Р.Македонија и услови за функционирање на новиот Систем за обработка на царински декларации и унапредување на системите за царинска контрола базирана на анализа на ризик. Ова е можеби најзначајниот чекор кон олеснување на трговијата, спроведување транспарентни царински постапки, користење информатичка технологија и управување со ризик, како и соработка со бизнис заедницата. На предлог на Царинската управа, Владата на Република Македонија во декември 2010 година усвои Стратегија за развој на информатички и комуникациски технологии на Царинската управа, Стратегија за имплементација на интероперабилност за пристапување кон ЕУ, Стратегија за имплементација на заедничкиот транзитен систем на ЕУ и Национален проектен план за имплементација на NCTS. Овие документи се ревидирани на почетокот на 2012 година, согласно препораките на IT awareness мисијата на DG TAXUD од ноември 2011 година. Тоа се задолжителни документи кои ја потврдуваат и 15 ЦЗ 648/

24 трасираат заложбата и посветеноста на Владата на Република Македонија за исполнување на условите за членство во ЕУ. Во поглед на ИКТ модернизацијата, во 2008 година Царинската управа го донесува Упатството за начинот и условите за пристап во информатичко комуникацискиот систем на царинската управа, со кое се уредува начинот, постапката, надлежностите и одговорностите за отварање и затворање на кориснички пристапза внатрешни и надворешни субјекти, ниво на привилегии, начин на користење, точност и доверливост на информациите. За оптимализација на користењето и управувањето со информациската технологија, заштита на податоците и безбедно работење на ИКТ системите и техничките инфраструктури кои ги поддржуваат, Царинската управа во 2010 година го донесува Упатството за постапување со ИКТ системите од аспект на ИКТ безбедност. Поголем чекор кон модернизацијата е направен во 2010 во рамките на проектот за воведување на Систем за проширување на SDN мрежата кој овозможува доверливост на податоците и сообраќајот во телекомуникациската мрежа. Во ноември 2008г. Владата на Република Македонија воведе електронски едношалтерски систем за издавање увозни и извозни дозволи и тарифни квоти (Single Window/One Stop Shop) т.н. EXIM. Преку посебен интернет портал на Царинската управа 16 економските оператори можат, без плаќање никаков надомест, од своите компјутери од било кое место во државата, само со соодветен дигитален сертификат да бараат и да добијат шеесетина увозни и извозни дозволи и тарифни квоти од 15 државни институции. Царинската управа воспостави HelpDesk за асистенција на економските оператори. Во декември 2009 година EXIM е препорачан од страна на UNECE како модел за развој на едношалтерскиот систем во регионот. Веќе следната година, Царинската управа им овозможи на компаниите и други корисници да го користат интернет порталот на EDMS (Electronic Document Menagement System) за електронско поднесување на барања до Царинската управа. Со ова, компаниите, освен во хартиена форма, од своите деловни простории можат и електронски да аплицираат до надлежните царински органи, со што целата постапка за добивање на одобренија кои ги издава Царинската управа станува многу поефикасна. Во 2011 година беше имплементирана надградба на Порталот за електронска размена на документација за

25 дигитално потпишување на испратената електронска документација од страна на економските оператори. Со оваа измена ќе биде овозможено документацијата единствено да биде проследувана електронски без потреба од достава на хартиени копии. Оваа надградба ќе биде направена достапна до економските оператори откако ќе бидат уредени законските норми за дигитално потпишување на типовите на царинска документација кои се проследуваат на овој начин. Она што е во центарот на интересите тековната и претходната година е имплементацијата на Новиот компјутеризиран транзитен систем-нктс кој преставува огромен чекор успешна царинска модернизација, приближување кон европските царински регулативи и користење на благодетите од истиот. Овој систем беше пуштен на г. и оттогаш ја олеснува работата на размена на царински, даночни и статистички податоци со ЕУ, особено е скратена работата при употребата на поедноставените царински постапки. Со склучувањето на Спогодбата за стабилизација и асоцијација Македонија започнува процес на ЕУ интеграција. Од 2003 до 2008 година се спроведува Проектот за техничка поддршка за осовременување и развој на царинската служба во Р. Македонија. Експерти на СЦО, на покана на Царинската управа, во јуни 2007 година и јули 2009 година, ја спроведуваат првата фаза од дијагностичката мисија за оценување на исполнувањето на Рамката на стандарди за безбедност и олеснување на трговијата на СЦО. Мисијата е особено фокусирана на контролата базирана на анализа на ризик, интегрираното гранично управување, олеснувањето на трговијата, етиката и интегритетот на вработените, како и способноста на Царинската управа за спроведување на реформи и модернизација. Капацитетот на Царинска управа е поволно оценет и дадени се препораки патокази за стратешкото планирање и спроведување на акционите планови. Со оглед на тоа што државите членки на ЕУ се истовремено и членки на СЦО, активностите во исполнувањето на стандардите истовремено претставува и исполнување на стандардите за членство во ЕУ. Царинската управа во соработка со DG TAXUD изработи модул за електронско учење за примена на системот за регистрација и идентификација на економските оператор EORI47. Во август 2009 година, Република Македонија официјално пристапи кон Програмата CUSTOMS 2013 на ЕУ. Програмата CUSTOMS 2013 има за цел 25

26 подобрување и изедначување на царинските постапки на земјите членки на ЕУ и на земјите кандидати за членство, особено во областа на безбедноста и сигурноста на надворешните граници, борбата против измамите и заштита на финансиските и економските интереси на ЕУ, земјите членки и земјите кандидати за членство, како и зголемување на конкуретноста на компаниите преку забрзување на царинските постапки и создавање на безхартиено електронско царинско опкружување. Во Март 2010 година во Охрид се одржа годишна конференција на европскиот регион на СЦО во копретседателство со царината на Луксембург и учевство на 45 делегации на царински служби, европска комисија, СЦО и RILO - Regional Intelligence Liaison Offices. 17 Главна тема на оваа конференција е дискусија со цел имплементација на стандардите на СЦО за поддршка на трговијата и јакнење на безбедноста и сигурноста, координирано управување со границите и развој на едношалтерски ситем при едно застанување, јакнење на борбата против фалсификатите и пиратеријата. Следствено на ова Р.Македонија потпиша неколку меморандуми со цел непречена меѓуинституционална соработка и подршка, за соработка за реализација на царински мерки за заштита на авторските и сродни права и е формиран Национален координативен центар за гранично управување каде Царинската управа има свој перманентен претставник офицер за врски. Почетокот на 2012 година на граничните премини е овозможено користење на pre arrival информации со кои располагаат царинските застапници и со кои се овозможува поднесување и обработка на царински декларации за транзит пред пристигнување на стоката на граничниот премин. По обработката на декларацијата и извршувањето на анализата на ризик откако камионот ќе пристигне на граничниот премин, се врши преглед согласно анализата на ризик и веднаш се ослободува во транзитна постапка. Истовремено се врши промена на редоследот на вршење на контроли на инспекциите, на начин што се овозможува комплетна обработка на царинската декларација во царинскиот систем, а стоката се ослободува по добиената соодветна дозвола од надлежната инспекција. Царинската Управа на Р.Македонија започнува со поставување на системи за работа и организација, кадровско екипирање и стручно оспособување, формирање на системи за спроведување на царински постапки и надзор во 1993 година, под многу тешки 17 Извештај за работата на Царинска управа г. - монографија 26

27 услови за работа. Со цел подобра организација на работата и поделба на работните задачи, воедно и управување со дисциплинската и материјална одговорност на вработените се изготвени неколку правилници, а со потпишувањето на Аруша декларацијата директно се насочува кон етичко работење, сузбивање на корупцијата и подобрување на интегритетот на царинската служба. Од 1988 година Царинската управа не е веќе самостоен орган на државната самоуправа, туку орган во својство на правно лице во состав на Министерството за финансии. Царинската управа кон крајот на 2012 година има 1167 вработени и нејзиниот структура се состои од: Директор, Заменик директор; Советници на Директорот; Сектори за: информатички и комуникациски технологии, професионална одговорност, царински системи, контроли и истраги, човечки ресурси, финансии и административни и технички работи; Одделенија за: соработка со Директорот, внатрешна ревизија, царинска управна постапка, за прекршочна постапка, меѓународна соработка, проекти и евроинтеграции, со соодветните служби; 5 Царинарници Скопје, Куманови, Штип, Гевгелија и Битола, вклучително со внатрешните испостави Од 2008 година е започнат процес на воведување внатрешен контролен систем и за таа цел е донесено Упатство за интерен контролен систем, каде се утврдуваат интерните контролни цели, начин на идентификација, анализа и вреднување на ризиците, внатрешни контролни процедури и улога на раководството и вработените во Царинска управа. 18 Основите на управувањето со човечките ресурси во царинската управа се уредени со Законот за царинска управа, Стратегија за управување со човечки ресурси, Колективен договор, Комитет за развој на институционалниот и административниот капацитет на Царинската управа, Деловник за работа на комитетот за развој на институционалниот и административен капацитет на царинска управа, упатство за пристап во електронскиот 18 Годишен извештај за работата на Царинска управа 2008г 27

28 систем за персонална евиденција, Корисничко упатство за пристап до персонално досие во ЕДМС, Прирачник за ERP и HR софтверот. Со Колективниот договор со Самостојниот синдикат на царинска управа е уредена постапката на Комисијата за селекција и избор при вработување, третманот на царинскиот службеник за време на пробната работа и менторство, начин и постапка на полагање на стручен испит, одредување на коефициен и бодување на сложеност на работни места на оние кои со Правилникот за систематизација на работните места во цариснка управа се додадени како нови работни места. Областа на обуки и стручно оспособување се уредени со Стратегијата за обуки и стручно оспособување и постојаните Програми за обуки и стручно оспособување, активно учевствување во работилници и студиски посети чии реализации се: олеснување на трговијата, контрола на примената на законите, човечки ресурси, организација на работата и логистичка поддршка. 5.1 Видови поедноставени царински постапки Со цел непречено, правилно и ефикасно спроведување на царинските постапки, а истовремено да се поедностават формалностите, Царинскиот орган во посебно определени и оправдани случаи му овозможува на декларантот да употреби поедноставени постапки на царинење. Поедноставените царински постапки се одобрение кое му овозможува на имателот на одобрението да спроведе царинска постапка при увоз или извоз во рамките на веќе одобрена и обележана просторија, без тоа да го прави директно во надлежната Царинска испостава и надвор од работното време на истата, или да стави одредена стока во царинска процедура без притоа да ги приложи сите податоци или потребни документи, со обврска да ги приложи истите по истекот на одредено време. Тоа може да се спроведе со неколку видови на поедноставени царински постапки: a. со поедноставена постапка на декларирање при увоз; b. со поедноставена постапка на декларирање при изовз; c. непотполна декларација; d. со локално царинење при увоз; e. со локално царинење при изовз; f. овластено пријавување/примање на стока; 28

29 g. овластено испраќање на стока. Поедноставените царински постапки Овластен примач, Овластен испраќач, Локално царинење при увоз и Локално царинење при извоз подетално ќе бидат обработени следствено во трудот. 5.2 Поедноставени постапки и управување со ризик Карактеристика на царинското работење е големиот обем на трансакции и неможноста за целосна проверка на сите трансакции. Овде доаѓа до внатрешен конфликт помеѓу заштитната функција на Царината и нејзиниот стремеж кон олеснување на трговијата. Ова води кон обид на царината да направи соодветен и правилен баланс помеѓу контролата и олеснувањето. Во обид да се постигне соодветна рамнотежа помеѓу олеснувањето на трговијата и регулаторната контрола, Царинските управи вообичаено ги избегнуваат традиционалните, рутински " портал" проверки и сега се применуваат принципите на управување со ризикот, со различни степени на софистицираност и успех. Царината, како и секоја друга организација, треба да управува со своите ризици и тоа да го прави мешајќи се колку што е можно помалку со протокот на законската трговија. Овде е јасен односот помеѓу контролата и олеснувањето на трговијата. Преголемата застапеност од едното го отежнува остварувањето на второто. Затоа Царината треба да применува збир на процедури за управување кој ќе го зема тоа во предвид. Овие процедури вклучуваат идентификација, анализа, евалуација, како и ублажување на ризици кои можат да влијаат на остварувањето на овие цели. Царината треба да ги процени ризиците кои доаѓаат од природата на нејзиното работење. Ова вклучува потреба царината да ги преиспита своите оперативни процедури и оцени каде нарушувањата на процедурите веројатно ќе го загрози постигнувањето на поставените цели. Поради тоа, Царинските управи користат анализа на ризик за да одлучат до кој степен и кои патници, возила и стоки ќе бидат контролирани и набљудувани. 19 Анализата на ризик и управувањето со ризикот се користат за да се детерминира кои ризици се најголеми и на кои треба да им се даде предност при преземањето превентивни и корективни акции. Управувањето со ризикот е процес на идентификување, проценка и 19 СЦО Ревидирана Кјото конвенција Стандард

30 мониторинг на ризикот и спроведување неопходни контроли со цел да се одржува изложеноста на ризикот на прифатливо ниво. За подобро разбирање и нагласување на улогата на оценувањето на релевантниот ризик при граничното управување и придонесот во процесот на носење одлуки, неопходна е соработка помеѓу сите државни органи и институции вклучени во безбедноста на границата и олеснувањето на трговијата. 20 Во Р.Македонија од аспект на анализата на ризикот, тековната состојба е во иницијален стадиум, без оглед на која област да се однесува, било да е анализа на ризик при безбедност на земјата, безбедноста на храна или други аспекти. Системот за собирање и анализа на податоци во Р.Македонија е многу посиромашен за разлиkа од системите кои функционираат во западноевропските земји. Ова се должи на низа субјективни и објективни фактори како што е примената на законските регулативи кои не се во целост усогласени со европските, недоволно обучен персонал, непоседување соодветна информатичка технологија за брза размена на податоци и информации и слично. Анализата на ризик обезбедува проток на информации и одлуки промптно и на транспарентен начин. Се состои од неколку елементи: 1. податок или информација - собирањето или обработката на податоциите и информациите се спроведува во сте државни органи поврзани со граничното управување; 2. Процесирање на податоците и информацииттехничка обработка и проценка на ризикот врз основа на собраните податоци 3. Користење на добиените резултати во подготовка на активностите и задачите на граничните служби. За да се координираат активностите на државните органи Националниот координативен центар за гранично управување ја врши улогата на центар за прием и размена на податоци и информации со активна анализа и предлагање мерки за полесна соработка помеѓу државните органи, дефинирање заеднички цели, спроведување заеднички операции и добивање повратни информации за секој учесник. Одговорните кои ја вршат анализата на ризик во државните органи, задолжително треба да ги идентификуваат заканите и ризиците и да ги презентираат до ниво на носење на одлуки. Затоа овој персонал треба да има посебни вештини да ги препознае реалните од сите 20 WCO Customs risk menagement compendium 30

31 собрани информации, статистика и разузнавање и да направи компилација на фактите, односно ризицитеи заканите. За да се донесат правилни одлуки врз база на анализата на ризикот треба да се воспостави јасна определеност за зајакнување на оперативната координација преку НКЦГУ, помеѓу државните органи вклучени во граничното управување. Процена на релевантен ризик може да се реализира врз база на добро организиран систем на собирање податоци, нивна обработка и навремено доставување до сите корисници. Особено важно за ефективното искористување на информациите е, тие да бидат доставени до правото лице, во соодветна форма и навремено. 21 Царинската Управа на Република Македонија активно учевствува во процесот на управување со ризици. Целта на управувањето со ризикот на Царинската управа е да се изврши ефективна и ефикасна селекција на стока, возила и патници, закои постои повисок ризик и кои не се во согласност со царинските прописи и да ги насочи расположливите царински ресурси кон нив. Истовремено, на онаа стока, патници и возила за кои е утврдено дека не се ризични, да им се олесни протокот, со минимално временско задржување. На граничните премини и внатрешните царински испостави, царинските работници при преглед на превозните средства, стоки и патници, ја применуваат методата на селективност која се врши врз основа на анализата на ризик и со користење на техники за управување со ризик. Контролата се врши врз основа на извршената анализа на податоците со кои располагаат царинските испостави и изготвени ризични профили и со помош на царинскиот информативен систем преку автомтаско таргетирање на поедини ризични елементи. Анализата и проценката на ризикот генерално претставува одлука на здрав разум, на тој начин што, врз основа на податоците со кои се располага, индикаторите на ризик и искуството и специфичностите на секоја царинска испостава се изготвуваат профили на ризик кои се применуваат при вршењето на селективна царинска контрола. Профилите на ризик во принцип се збир на повеќе елементи-индикатори на ризик, со кои е извршена проценката на ризик, по кои се спроведува селективниот метод на контрола. Поради тоа, сите Царинарници се должни да ги споделуваат и објавуваат информациите важни 21 Стандардни постапки со цел да се обезбеди проценка на ризик

32 занализа на ризик, меѓусебно и специјално до Одделението за анализа на ризик. Програмите за селективни царински контроли ги користат профилите на ризик, каде се вклучени индикатори-типови на стока, познати продавачи, познати увозници, вредност на стока и давачкиѕе кои ги повлекуваат, земји на дестинација или на потекло, тип на транспорт и транспортни рути и слично. Светската царинска организација има развиено алатки со цел да им помогне на земјите членки во формирањето профили на ризик и управување на собирање разузнавачки информации. Базата на податоци на СЦО може да помогне во обезбедување интелигенција за воспоставување профили на ризик. Овие профили користат селективни програми за инспекција, преку кои декларираните податоци ќе бидат анализирани врз основа на идентификуваните ризични параметри и пратки, и во зависност од избраниот степен на ризичност, стоки и лица поминуваатпреку различни канали на контрола. Во ASYCUDA програмот постојат 4 канали: Зелен канал - непосредно ослободување без испитување (најчесто за стока за која е потврдено дека не постои никаков ризик) Жолт каналиот канал означува документарен преглед Црвен канал кој вклучува физички преглед на стоката и документацијата Син канал кој обврзува на преглед во подоцнежна фаза (по завршувањето на постапката) Во случаите при примена на поедноставените царински постапки, анализата на ризик игра особено важна улога, поради тоа што Царината му дава многу поголема доверба и слобода за манипулација на корисникот на поедноставените постапки. Ова е регулирано пред се со автоматизираните канали за проверка во ASYCUDA и воведувањето на 24 часовното работење на Одделението за координација и комуникација, како и работата на мобилните екипи. Постојаните контроли кои се прават при спроведувањето на постапките, но и периодичните рутински контроли, се еден од начините на правње проверка во работењето на имателите на одобренијата. Како придобивки од анализата и управувањето со ризикот се јавуваат: Подобра алокација на човечки ресурси; Потврдување на ефикасност и професионализам на Царинското работење; Поголемо усогласување со законите и регулативите; 32

33 Подобрување на соработката помеѓу трговците и Царината; Намалени трансакциски трошоци; Минимално време за ослободување стока. Управувањето со ризикот е корисно за спроведување на законот, безбедноста и олеснувањето на трговијата во исто време. Тoа му овозможува на царинскиот персонал да ги концентрира напорите и ресурсите на помалку и на одредени пратки. 33

34 II ДЕЛ СПРОВЕДУВАЊЕ НА ПОЕДНОСТАВЕНИТЕ ЦАРИНСКИ ПОСТАПКИ ЛОКАЛНО ЦАРИНЕЊЕ ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА Оваа целина ја содржи комплетната имплементација на конкретните поедноставени царински постапки: локално царинење при увоз, локално царинење при извоз, овластен примач и овластен испраќач, нивното воведување, постапка на добивање одобрение и нивно целосно и коректно спроведување. Целта на овој труд е да се покаже влијанието на локалното царинење, меѓутоа за да се спроведе едно локално царинење при увоз неопходно и неизбежно е да се употреби поедноставената царинска постапка овластен примач, како постапка со која стоката мора да биде пријавена пред да биде увезена. Исто се однесува и на локалното царинење при извоз, на кое најчесто му претходи поедноставена царинска постапка овластен испраќач. 1. Постапка за добивање одобрение За да може правилно да се употребуваат поедносатвените царински постапки потребно е одобрение. Ова одобрение се поднесува до надлежната Царинарница, надлежна по местото на седиштето или главното книговодтсво на подносителот на барањето или за местото каде што се чува или употребува стоката ставена во предметната царинска постапка. Надлежната царинарница своите надлежности може да ги спроведува преку комисија формирана од Управникот на Царинарницата и која се состои од членови на надлежната царинска испостава и вработени од Одделението за контрола на трговски друштва при Централната управа. Постапката за добивање одобрение најчесто започнува со информативен состанок помеѓу подносителот на барањето за поедносавување и Управникот на надлежната царинарница со некои од вработените во истата. На овој состанок се врши размена на информации кои ги засегаат двете страни, дефинирање на условите и стручно советување на подносителот за тоа како правилно и поволно да се здобие со поедноставувањето, давање насока за тоа од каде да почне, добивање обрасци за поднесување на барањето и упатување кон тоа кои се потребни документи кои треба да се приложат за да може да се 34

35 увери Царинарницата дека истиот подносител ги исполнува условите за спроведување на поедноставувањето. 1.1 Услови за добивање одобрение За да добие одобрение за употреба на поедноставените царински постапки (овластен примач, локално царинење при увоз, овластен испраќач и локално царинење при извоз), барателот треба да исполнува одреден број на услови: Да е сигурен и финансиски стабилен Да ги има подмирено сите даноци и придонеси кон Управата за јавни приходи; Да поседува дозвола за вршење застапување во царински дејности; Да поседува доказ дека навремено ги плаќа царинските и даночните давачки; Да располага со лиценцирани одговорни лица Да употребува соодветен информациски систем; Да е во можност да води евиденции кои ќе овозможуваат непречени контроли; Да поседува општа гаранција за обезбедување на евентуални долгови; да нема отоворено стечајна постапка; да нема отворено ликвидациона постапка; Да нема прекршено царински прописи или направено потешки кривични дела; Да ги почитува условите за забрана или ограничување и мерките на трговската политика; Да има место каде може да ги приложува стоките или каде ќе се врши одредената царинска постапка. Барателот треба ова документарно да го потврди и приложи до надлежната царинска испостава заедно со барањето за добивање одобрение. 1.2 Поднесување на барање за одобрение Барањето за добивање одобрение за поедноставени постапки се пополнува на образец или се поднесува во слободна форма, која мора да ги содржи податоците наведени во образецот. Обрасците и инструкциите се наоѓаат на интернет страницата на Царинската управа на Р.Македонија. Барањето се состои од три дела: 35

36 1. општ дел, каде се внесуваат основните податоци за подносителот: Име, седиште, даночен број; 2. дел- кој ги содржи податоците кои се важни за исполнување на условите за побараното поедноставување ( начин на спроведување, водење евиденција, предвидени фирми и пратки, време за пуштање на стоката и обезбедување гаранција за можност за спроведувањена истата); 3. делот во кој подносителот ги изнесува своите барања во врска со извршувањето на постапката. Како доказ дека подносителот на барањето ги исполнува условите, барателот на одобрението е должен да обезбеди и достави во прилог на барањето за поедноставена царинска постапка: 1. Список на одговорни лица; 2. Компјутерска евиденција Е-ППИ апликативен модул за царинска евиденција кај поедноставени постапки; 3. Список на стоки кои ќе се употребуваат во бараните поедноставени постапки; 4. Скица за локацијата на барани одобрени места; 5. Изјава дека ги исполнува сите услови во врска со увозните забрани или ограничувања; 6. Изјава дека царинските прописи, не се прекршени потешко или повеќепати; 7. Тековна состојба на правното лице издадено од Централен Регистар на Р.М.; 8. Информација за економско финансиска состојба на субјектот издадено од Централен Регистар на Р.М.; 9. Преглед на податоци од годишната сметка, Биланс на успех, Биланс на состојба, Бонитет, издадено од Централен Регистар на Р.М.; 10. Договор за користење на услуги склучен помеѓу барателот и ДЦК Дата; 11. Уверение за платени даноци и придонеси издадено од Управа за Јавни Приходи; 12. Извештај на независни ревизори; 13. Одобрение за вршење на работи за застапување во царински постапки и лиценци за одговорни лица; 14. Потврда за отворена ликвидациона постапка издадено од Централен Регистар на Р.М.; 36

37 15. Уверение од основен суд Скопје дека не се води кривична постапка против подносителот на барањето; 16. Потврда од Централен регистар дека не е изречена санкција забрана за вршење на професија, дејност или должност издадено од Централен Регистар на Р.М.; 17. Потврда за отворена стечајна постапка, издадено од Централен Регистар на Р.М.; 18. Список на фирми со индиректно застапување при спроведување на поедноставените царински постапки; 19. Индиректно полномошно доколку се работи за царински застапување на друга фирма; 20. Договор за деловна соработка Користење на паркинг простор на одобреното место за вршење на царинските постапки; 21. Отисок од специјален печат. Важно за овие прилози е да бидат коректни, веродостојни и во оригинални примероци, потпишани и со печат од изворот. По поднесувањето на ваквите прилози се чека на рзгледување и одговор од Царинската управа. 1.3 Разгледување на барањето Откако ќе се поднесе барањето до надлежната Царинската управа, надлежната Царинска испостава прво формално го разгледува барањето. Под формално разгледување се подразбира проверка во поглед на тоа дали барањето е поднесено на пропишаниот образец во зависност од стоката и постапката, дали образецот е правилно и целосно пополнет и дали е приложена целата потребна документација која е потребна за добивање одобрение за побараната поедноставена постапка. Потоа, се формира комисија која понатаму содржински ќе го разгледува барањето во поглед на тоа дали барателот на одобрението ги исполнува условите за спроведување на бараната поедноставена постапка. Оваа проверка опфаќа: Оправданост на издавањето на бараното поедноставување, Оцена на правилноста во работењето на барателот во досегашните царински постапки, Разгледување на работата на фирмите за кои барателот би ја употребувал бараната поедноставена постапка, 37

38 Начин на водење електронска евиденција кој ќе овозможува непречена контрола од страна на царинскиот орган, Соодветност на информацискиот систем и програмската опрема која ќе се употребува при спроведувањето на постапката, Можност надлежната Царинска испостава да врши надзор над спроведување на постапката и да врши контроли без притоа административно да го оптоварува барателот, Оцена на способноста на одговорните лица кои се вработени и кои ќе го употребуваат бараното поедноставување, проверка на лиценца и одобрение за застапување во царинска постапка, Проверка дали досега барателот има прекршено царински прописи или направено кривично дело, Проверка дали барателот навремено ги плаќал царинските и даночните давачки, Се проверува прилогот кој го соджи списокот на стока која ќе се става во постапка, во поглед на тоа дали некоја од наведената стока е предмет на посебни забрани, ограночувања или кои било други одредби кои го регулираат пуштањето ан стока во царинска постапка, и доколку постојат такви се проверува дали истите барателот ги поседува, Дали барателот или фирмите кои ќе ги затапува нудат гаранција за правилно спроведување на постапката и за обезбедување за евентуалното настанување на царински долг, Во поглед на барањето за поедноставена постапка при увоз и локално царинење при увоз, надлежната царинска испостава мора да провери и дали се исполнети условите за одложување на плаќањето на увозните давачки и притоа да провери дали уредно ги исполнува своите обврски, дали се платени или раздолжени сите давачки кон Управата за јавни приходи, дали е сигурен, финансиски стабилен и дали во досегашната работа има прекршено некој царински или даночен пропис. Барателот мора да има искуство во вршењето на ваквата дејност најмалку две години. Се доставува и потврда од Управа за јавни приходи дека се подмирени сите давачки и не постои никакаов заостанат долг, која не смее да биде постар од 60 дена. Барателот мора да достави до надлежната царинарница општа гаранција за обезбедување на плаќање на 38

39 настанат царински долг. Оваа гаранција се употребува при спроведување на постапките локално царинење при увоз и поедноставена постапка на декларирање при увоз, затоа што во овие постапки редовно настанува царински долг, кои давачки мораат да бидат обезбедени до моментот кога се поднесува дополнителна царинска декларација во редовна царинска постапка кога истиот долг ќе биде наплатен и општата гаранција која е задолжена во поеднсотавената царинска постапка ќе се ослободи (раздолжи). Без ваква гаранција поеднставените постапки нема да можат да се спроведат. Подносителот на барање за овластен испраќач пак, мора да добие одобрение за употреба на општа гаранција при транзитна постапка, за добивање на ослободување од поднесување гаранција. Доколку овие гаранции не се обезбедени и стоката која е наведена во барањето подлежи на одредени забрани и ограничувања, а истите барателот не ги поседува, одобрение нема да биде издадено. При постапките на овластен испраќач и овластен примач стоката која претставува голем ризик на криумчарење се исклучува од одобрението. Таква стока е стока која е штетна за животната средина и за здравјето на луѓето ( оружје, цигари, алкохол, дрога), брендирана стока и стока која во редовна царинска постапка подлежи на високи стапки на царински и даночни давачки. 1.4 Претходна контрола во тровското друштво При разгледување на барањето за поедноставена постапка претходно се врши контрола во форма на инспекциски надзор. Овој надзор го спроведуваат: вработени во надлежната царинарница-оние кои се веќе одбрани во комисија и вработени од Одделението за контрола на трговски друштва при Централната управа. Контролата се спроведува за да се утврди конкретната состојба и можност бараните поедноставени постапки да бидат правилно спроведени, а тоа подразбира: контрола на работењето на друштвото, контрола на работењето на лицата кои ќе го вршат поедноставувањето, контрола на начинот на кој ќе се води евиденција и навремената достапност на таквата евиденција, контрола на можноста за спроведување царински надзор. Исто така групата која доаѓа во контрола доставува прашалник во писмена форма, кој барателот на одобрението е должен да го пополни. Таквиот прашалник се однесува на: 39

40 a) организациони карактеристики: идентификација на трговското друштво, внатрешна организација, систем на сметководство и надворешни односи; b) Усогласеност со политиката за сузбивање на криумчарење; c) Обем на работа, статистика на операторот, статистика за царински работи, фискална статистика; d) Стока, распоредување по царинска тарифа, користење соодветни програми, фискални аспекти, нефискални аспекти, потекло, вредност; e) Постапки, царински дозволено постапување или употреба на стоката, поддршка и трговски процес, проток на стока, производство, излез на стока и царински постапки. Прашалникот се доставува до надлежната Царинска испостава во рок назначен од надлежните и истиот се документира заедно со остатокот од поднесените документи. 1.5 Мислење на надлежна царинарница По извршените проверки и контроли во врска со конкретното барање за поедноставување, надлежната царинарница ги пополнува рубриките кои се нејзина обврска и пишува темелно мислење за поднесеното барање. Ова мислење е збир од мислењето на секој единствен член на веќе избраната комисија. Мислењето се изготвува во рок од 15 дена од денот на приемот на комплетно прифатеното барање за поедноставување. Ова мислење треба да биде јасно, прецизно и исцрпно. Во него треба да бидат нагласени забелешките во врска со тоа што комисијата смета дека треба да биде доставено, поправено или дополнето. Доколку има такви забелешки, надлежната царинарница ќе го врати барањето до подносителот, и во истиот момент рокот од 15 дена кој го има надлежната царинарница престанува да тече до моментот кога ќе биде постапено според забелешките. Тогаш рокот за изнесување мислење продолжува да тече. Во случај кога барателот нема да постапи според приложените забелешки на комисијата, барањето ке биде отфрлено. Само во оправдан случај, кога подносителот не е во можност во најбрз рок да постапи по упатсвото на комисијата, може да побара продолжување на рокот за да ги исполни обврските. За издавање одобрение за употреба на локално царинење при увоз и извоз за облагородување преработка под царинска контрола или привремен увоз извоз надлежната царинарница проверува дали имателот или застапуваниот води соодветни евиденции во врска со постапка со економски ефект. 40

41 1.6 Издавање одобрение Одобрението го издава надлежната царинарница во случај кога после разгледувањето и проценувањето на барањето и по извршените контроли ќе достави мислење дека сите услови се исполнети, барањето е пополнето во соодветен образец и се приложени сите документи комплетни и навремено. Одобрението се издава врз основа на член 10 став 7 од Законот за Царинска управа и одредбите од член 88 став 4 од Царинскиот закон 22, членовите од Уредбата за спроведување на Цариснкиот закон 23 и член 219 од Законот за општа управна постапка. Ова одобрение се евидентира во посебен електронски контролник за поедноставени постапки на надлежната царинарница и истиот ги содржи следните рубрики: 1. Реден број( евидентен број на одобрението); 2. Датум; 3. Имател на одобрение; 4. Вид на постапка; 5. Важност на одобрението; 6. Важност на гаранцијата кај увозните постапки и важност на транзитна гаранција во транзитни постапки. Одобрението стапува на сила на денот на неговото давање на имателот. Во одобрението се наведуваат прават и обврските на имателот на одобрението. Копија од одобрението ќе биде доставена до Царинска управа на Р.Македонија, Одделението за контрола на трговски друштва, Одделение за цаарински и даночни постапки, до надлежната царинска испостава и до Одделението за оперативни работи-оок(мобилните екипи). До наведениве одделенија задолжително мора да се достават и било какви измени или дополнувања на одобрението. Одобрението се издава со ограничен рок на важност. Најчесто, при прво добивање одобрение за било која поедноставена постапка, се дава најкраткиот можен рок на важност, рок од 1 година. Во случај кога во текот на примената на било која поедноставена постапка се утврди дека еден или повеќе услови не се исполнуваат или дел од обврските не се почитуваат и поедноставената постпка не се употребува според 22 Службен весник на РМ бр 39/05;04/08;48/10;158/10 23 Службен весник на РМ бр.66/05; 46/10; 38/10; 73/06; 40/07; 62/07; 42/09; 48/09 41

42 пропишаниот начин, тогаш се преземаат мерки за прекинување, укинување или менување на одобрението. Решение се издава за секоја поедноставена постапка на еден имател одделно, во него се наведуваат сите обележја и поединости за поедноставената постапка на која се однесува. Секое одобрение има еден единствен сериски број, кој се состои од: видот на поедноставената царинска постапка ( SXX), редниот број изразен во четири цифри (0000), кодот на надлежната царинска испостава и годината на издавање на одобрението. Пример Ѕ22/0041/3010/2012. Во одобрението се наведува типот на дозволено царинско постапување со стоката, редоследно начинот на кој поедноставувањето треба да биде извршено, начинот на кој ќе се врши известувањето и водењето евиденција и негово доставување. Во секое одобрение мора да биде наведен и рокот во кој треба да биде поднесена дополнителна царинска декларација, во случај кога се работи за поедноставена царинска постапка која бара истата да биде поднесена. Врз основа на член 7 став 3 од Царинскиот Закон, може да се поднесе жалба во писмена или усна форма во протоколот до Министерството за финансии преку Централната управа на Царинската управа во рок од 8 дена по денот на доставувањето на решението. Жалбата не го одложува важењето на решението. Во согласност со член 72 став 3 од Законото за административни такси, административната такса 24 е наплатена. Жалбата не го одлага извршувањето на решението согласно член 7 став 4 од Царинскиот закон на Р.Македонија. 1.7 Царинска контрола Царинската контрола може да биде извршена во текот на царинењето или по завршувањето на одредена царинска постапка. Контролата може да биде извршена од страна на надлежната Царинска испостава и Одделението за оперативни работи. После секоја извршена контрола се составува записник во два примерока од кои едниот останува кај имателот на одобрението, а другиот во царинската испостава. Надлежната царинска испостава и Одделението за оперативни работи имаат право и обврска по било каков тип на избор да најават и да извршат контрола веднаш по 24 Службен весник на Република Македонија бр.17/93; 20/96; 7/98; 13/2001; 24/2003; 19/2004; 61/2004; и 95/

43 моментот на добивање на известување за било какво постапување на стока, но истото не можат да го направат по истекот на времето кое му е одобрено на имателот на одобрението за да ја затвори царинската постапка. Во случај кога царинската испостава или мобилната екипа најавуваат контрола имателот на одобрение е должен да им овозможи ефикасно и ефективно спроведување на истата, да ја стави стока во своите простории, кај царинската испостава или на локација одредена од страна на надлежниот орган кој ќе ја врши контролата и да ја достави потребната документација на увид, што значи во тој момент времето за чекање одредено во одобрението престанува да тече. Откако ќе се заврши контролата, царинската постапка може да биде завршена. Исто така надлежната Царинска испостава може периодично, кога било да одлучи дека сака да извши контрола на употребата на поедноставените царински постапки. Царинската испостава е должна да го извести имателот на одобрението, а имателот е должен да ја приложи целосната евиденција која ја води, заедно со придружната документација на стоката, а која имателот е должен да ја чува и која на комисијата за контрола ќе и овозможи лесен, брз и комплетен увид врз истата. Контролата која ја врши Одделението за контрола на трговски друштва при Царинската Управа е во форма на надворешна контрола, која може да се врши во моментот на извршување на поедноставувањето или по пуштањето на стоката во одредена постапка или кога се поднесува дополнителна декларација. Оваа надворешна контрола се врши во форма на инспекциски надзор. Препорачливо е, а и во пракса се настојува првата контрола кај ново издадените одобренија да биде извршена во првите 6 месеци по давањето на одобрението при што се проверува правилноста во извршувањето на одредбите. Понатамошните контроли се одвиваат според претходно изготвени планови за контрола на годишно ниво изготвени од страна на Царинската Управа, и за истите е предвидено да бидат изведувани најмалку еднаш на 6 месеци. Од голема важност е и контролата која се врши во поглед на искористеноста на одобрението за спроведување на поедноставените царински постапки. Првите 3 месеци надлежната царинска испостава контролира во поглед на тоа дали воопшто и со колкава фреквенција имателите на одобренијата ги користат истите. Ако е искористената значително мала или воопшто не се употребени одобрените поедноставувања, царинскиот 43

44 службеник кој е задолжен да го исконтролира тоа е должен да го предупреди имателот на одобрение дека ако не се употребуваат иститете одобренија ке бидат прекинати. За истото е должен да го извести и шефот на царинската испостава. Во случај кога поедноставената постапка редовно се користи, надлежната царинаница има обврска да врши редовна проценка најмалку еднаш месечно. 1.8 Измена и дополнување на барањето Надлежната царинарница го задржува правото да врши измени и дополнувања на одобрението врз основа на резултатите од редовната проценка, законодавните, организациските или техничките измени. 25 Друг начин на вршење измена или дополнување врз основа на барање од страна на имателот на одобрение. Секој имател на одобрение има право да побара измена и продолжување на конкретно одобрение. Барањето се поднесува до надлежната царинарница, која го издала одобрението и за случајот одлучува истата комисија која го дала одобрението. Кога поднесува барање за измена, барателот е должен да образложи зошто и од која причина го бара истото од органот. Најчести промени кои се бараат и кои се дозволени се проширувања во однос на списокот на стоки по тарифен број кои се употребуваат при примената на поедноставената постапка и список на одговорни лица, односно лиценцирани застапници на кои ќе им биде одобрено да ја спроведуваат одредената поедноставена постапка. Како одговор на ова барање се издава решение за измена, во кое се одобрува или одбива барањето. Во решението тоа треба јасно да биде нагласено, особено ако барањето се одбива, случај во кој мора да се наведе причината за истото. 1.9 Продолжување на одобрението Барањето за продолжување на одобрението за поедноставена постапка мора да биде поднесено до надлежната Царинарница најмалку еден месец пред истекот на рокот на важење. Продолжувањето на одобрението за поеднставена царинска постапка се одобрува само доколку имателот на одобрението може да комуницира со компјутеризираниот систем на Централната управа на Царинската Управа на Република Македонија-ASYCUDA и да испраќа податоци од поедноставената декларација во 25 Член 10 став 7 од Законот за Царинска управа 44

45 пропишана форма во ASYCUDA. Исто така, мора да бидат задоволени условите кои претходно важеле за добивање на одобрението и претходната искористеност да е согласно пропишаните услови, односно поедноставените постапки да се употребувани правилно и прописно и да не се прекршени правилата наведени во одобрението. Надлежната царинарница има право да изврши прекин на одобрението врз основа на резултатите од редовната проценка, законодавните, организациските или техничките измени. Доколку бараното продолжување или измена не се одобрени, може да се поднесе жалба во писмена или усна форма во протоколот до Министерството за финансии преку централната управа на Царинската управа во рок од 8 дена од доставувањето на решението, со уплата на административна такса во прилог на жалбата. Жалбата не го одлага извршувањето на ова решение согласно член 7 став 4 од ЦЗ на Р.Македонија. 2. Поим за овластен примач Овластен примач е одобрение/статус кое/кој му дозволува на имателот да прими стока која е ставена во транзитна постапка во своите или во однапред договорени простории, без притоа да мора веднаш да ги става на увид стоката и листовите 4 и 5 од транзитната декларација или листот за пријавување на стока од ТИР карнетот кај одредишната царинска испостава. 26 Со ова одобрение одобрение надлежната царинска испостава му дозволува на имателот на одобрение да ја пријави стоката и понатаму да постапува соодветно потребите на увозникот, а тоа значи дека може да одлучи: стоката да биде истоварена и сместана во царински склад, магацин или друго место одобрено за чување на стока; Стоката понатаму да биде пропратена на друга дестинација, однсосно да се отпочне редовна транзитна постапка или поеднсотавена транзитна постапка на овластен испраќач, во случај кога се поседува и ова одобрение; Стоката да се стави во редовна увозна царинска постапка или поедноставена постапка со употреба на одобрението локално царинење при увоз (доколку 26 Член 272 од УСЦЗ 45

46 постапките се наведени во одобрението), без разлика дали се работи за привремен, редовен или повторен увоз; Одобрение за добивање статус на овластен примач може да се даде на лице кое: 27 Е регистрирано во Р.Македонија; Редовно прима стока во транзитна постапка; Нема извршено тешки или повеќекратни прекрувања на царинските или даночните прописи; Води евиденција која на царинските органи им овозможува извршување на брзи, лесни и ефикасни контроли; Царинскиот орган е во можност да врши надзор над постапката и да извршува контроли без административни оптоварувања непропорционални со барањата на странката. Ова одобрение всушност му дозволува на имателот на одобрението, односно на одговорното лице да ја пријави стоката во дозволените простории во и надвор од работното време на надлежната царинска испостава, независно од работата на истата, притоа давајќи му целосен царински пристап во Македонскиот царински информационен систем и дозлволувајќи му самостојнода врши царинење на одредена стока. 2.1 Спроведување на постапката Извршувањето на поедноставената царинска постапка овластен примач се состои од 3 чекори: пријавување на стоката, известување на надлежните царински органи и завршување на постапката. Со воведувањето на Новиот Компјутеризиран Транзитен Систем од 1-ви Март 2014г. оваа царинска постапка е особено олеснета и забрзана во случаи кога се одвива и по поедноставена и по редовна царинска постапка Пријавување на стоката Возилото кое се очекува има рок од 24 часа откако ја поминало границата да се пријави на одредишната испостава. Во тој рок, по пристигнувањето возилото треба да се паркира на местото кое претходно со одобрението е означено за спроведување на постапката. Најпрво се внесуваат податоци во НКТС системот дека возилото е 27 Уредбата за спроведување на Царински закон (Сл.весник на РМ бр.66/2005, 73/2006, 40/2007, 62/2007, 42/2009, 38/2010, 46/2010, 141/ /2012, 92/2013) член 249 и член

47 пристигнато. Се внесува MRN интернационалниот број, број на регистерски таблички, датум и час на пристигнување и се испраќа порака. Се чека дури да се добие електронска порака дека стоката е ослободена од системот. Во согласност со член 96 став 4 од Уредбата се изготвува збирна декларација (ЗД) во соодветниот програм, кој е специјално поставен заради употреба на поедноставените постапки и кој овозможува водење на непосредна електронска евиденција. Овој програм мора локално да биде поврзан со официјалниот царински информационен систем- ASYCUDA, конкретно во случајов за пријавување стока MODCAR. Пополнувањето на збирната декларација се одвива по вообичаениот редослед. Се печати збирната декларација на соодветниот образец се става потпис, име на декларантот, печат, факсимил и печатот специјално изработен со регистраскиот број на одобрението Овластен примач. Во MODCAR деккларантот мора да се најави со корисничкото име и лозинката за пристап кои му се доделени од царинскиот електронски центар. Корисничкото име секогаш се состои од името на декларантот, бројот на лиценца за вршење царинско застапување и ознака P. Откако ќе се најави, декларантот е должен да ја сними пријавата, а потоа во функцијата Регистрирање да ја регистрира истата. Со регистрирањето пријавата добива Z регистрационен број. Овој број се запишува во транзитниот документ и во збирната декларација во соодветната рубрика (рубрика А). Се внесува и во програмот во кој е изработена збирната декларација, се допишува времето и датумот во моментот и се испраќа известување до надлежната царинкса испостава и/или до одделението за комуникација и координација ОКК. После испраќањето на известувањето, декларантот е должен да чека и во меѓувреме да не постапува со стоката во временски период кој бил претходно одреден и дозволен од страна на надлежната царинарница која го издала одобрението. Известувањето кое е испратено се печати и се зачувува за имателот на одобрението да може да води соодветна евиденција и да го архивира предметот. Во случај кога стоката пристигнува со странско возило се пополнува формулар кој на возилото му е потребен при излез од државата како доказ дека соодветно царинските прописи со стоката е коректно постапено. Во оваа рубрика се запишува Z бројот и датум и печат за Овластен примач, печат на имателот на одобрението и факсимил на царинскиот застапник. За непречен излез на возилото, покрај овој одрезок, се пополнува потврда за прием на стоката, копија од Т1 документот, од известувањето и од збирната или увозната 47

48 декларација соодветно. Истите се приложуваат кај царинскиот орган при излез на возилото Известување Овластениот примач мора веднаш да ги извести одредишните царински органи : кога стоката ставена во транзитна постапка во форма на ЕЦД или ТИР карнет била примена од страна на имателот на одобрение 28 и за било каква разлика во количина, вид на стока или било какви неправилности 29. За начинот на известување за пристигнатата стока, подносителот на барањето и надлежната царинарница се договараат во претходната постапка при дефинирање на условите за издавање на одобрението. Во одобрението може да се одредат следниве форми и начини на известување на надлежната царинска испостава: Поединечно известување за секој влез посебно, кое се испраќа писмено, преку факс или електронска пошта; Однапред најавена програма за увоз која е предвидена за одреден временски период, под услов информацијата да е сигурна и прецизна; Најава за пристигнување на стоката пред нејзиното престигнување ако е овозможена соодветна контрола за спроведување на поедноставувањето. 30 Во одобрението се наведува времето на чекање по испраќањето на известувањето. Тоа е времето во кое по испраќањето на известувањето надлежната царинска испостава или одделението за координација и комуникација можат да одлучат дали ќе вршат контрола на пријавената стока. Доколку се одлучат за преглед треба пред истекот на тој рок да го известат одговорното лице на истиот начин на кој е испратено известувањето т.е. писмено, по факс или по електронска пошта. Правило кое важи при испраќање на известувањето е дека доколку се врши во времето кое се поклопува со редовното работно време на надлежната царинска испостава известувањето ќе се испрати само до надлежната царинска испостава, а ако тоа се врши надвор од редовното работно време на надлежната царинска испостава истото треба да биде испратено и до одделението за координација и комуникација и до надлежната 28 член 275 став 2 од Уредбата 29 член 274 став 1 а) од Уредбата 30 Упатство за поедноставени царински постапки 48

49 царинска испостава. Значи, надлежната царинска испостава секако мора да е во тек со употребата на одобрението во секој момент. Известувањето за пристигнувањето на стоката мора да ги содржи следниве податоци: Регистарски број на одобрението за употреба на поедноставената постапка овластен примач; Вид, број и датум на транзитниот документ; Појдовна царинска испостава; Регистарски број на превозното средство; Барана царинска постапка; Опис на стоката кој овозможува недвосмислено распоредување; Цена на стока, количина и потекло; Земја од која стоката доаѓа Број и вид на колети; Бруто и нето тежина. Од прием на известувањето за пристигнување на стоката почнува да тече рокот во кој одредишната царинска испостава и/или одделението за координација и комуникација може да најават вршење контрола. Доколку одлучат да не вршат контрола тие не се должни да го известуваат имателот на одобрението и имателот ќе почека да помине времето за пуштање на стоката Ако надлежните не најават контрола по истекот на времето на чекање имателот на одобрнието може да постапува понатамошно со стоката, односно да се истовара во магацин или да се царини увозно согласно потребите. Доколку одредишниот царински орган најави контрола, обележјата (пломбите) не смеат да бидат отстранети и со стоката не смее да се постапува на било кој начин додела не дојдат царинските службеници и не го побараат тоа. Имателот на одобрението мора да и овозможи на царинската испостава секаква контрола над стоката, документацијата и евиденцијата која ја води за истата. Во случај кога пријавувањето е надвор од работното време на надлежната царинска испостава ОКК може да најави дека ќе го вклучи одделението за оперативни работи мобилни екипи и истите ќе ја извршат контролата над стоката и документацијата. Имателот е должен да чека мобилната екипа да пристигне, на местото одредено во одобрението за вршење 49

50 поедноставени постапки и притоа да не се тргаат царинските обележја и да не се отвара возилото. Откако контролата ќе биде спроведена и се утврди дека фактичката документарна и физичка состојба на стоката се во согласност со тоа што е декларирано, надлежната царинска испостава или ОКК му дозволуваат на имателот да ја заврши постапката. Во оправдани случаи, кога е обезбедена соодветна контрола на извршување на поедноставувањето, надлежната царинарница може да го ослободи имателот на одобрението од обврската за соопштување за секое пристигнување на стоката(во случаи на едноставно распоредување и постојано повторување на постапката и заради итност од забрзување на постапката). Во ваков случај транзитната постапка се завршува со испраќање на резултатите од извршената контрола до одредишната царинска испостава и со запишување на стоката во евиденцијата. Одредишната царинска испостава може да одлучи да врши преглед дури и во случај на ослободување од обврска за известување. Имателот на одобрението мора да и овозможи да ја прегледа стоката, да ги достави сите потребни документи и податоци и да почека со истоварувањето Завршување на постапката Имателот на одобрението овластен примач има должност да ја извести надлежната царинска испостава за пристигнувањето на стоката и за доделениот Z број. Доколку царинската испостава одлучи да не врши контрола, не е обврзана да го известува имателот. Имателот е должен само да почека да помине времето за пуштање на стоката, а кога тоа време ќе истече може слободно да ги тргне царинските обележја и пломбите и да постапува со стоката понатаму. Должен е по отварањето на возилото и истоварот да изврши детална контрола на стоката и доколку овластениот примач забележи некаква несогласност и несоодветност помеѓу стоката и документацијата задолжително да престане со растоварувањето и да ја извести царинската испостава. Евентуалните разлики (вишок, недостаок, заменета стока или било каква друга недоследност, скршени пломби,оштетување на стоката) овластениот примач е должен да ги приложи кон одредишната царинска испостава и да почека и постапи согласно нејзините упатства. Доколку најави контрола, треба да го информира примачот за тоа и тој да чека со истоварување на стоката додека не се изврши прегледот. Ако при контролата се утврди дека фактичката состојба е во согласност со документите и податоците кои се приложени 50

51 царинската испостава дозволува да се заврши постапката и со стоката понатамошно да се постапува. Царинскиот службеник е должен после прегледот да изготви записник во кој ќе го декларира истово. Во случај кога при прегледот се утврди несогласност, царинскиот службеник постапува исто како при редовен преглед, односно транзитната постапка ќе биде запрена, се изготвува записник и се прави соодветната промена или во зависност од тежината и типот на неусогласеноста ќе се употребат други правни мерки. Откако ќе се утврди неправилноста се врши промена на податок во пријавата во модулот MODCAR и се изготвува нова збирна декларација со вистинските податоци. Кога утврдувањето неправилност, без разлика во кој од претходно наведените два случаи, се случи надвор од работното време на надлежната царинска испостава, постапката се прекинува и се чека до работното време на испоставата. Тогаш се должни утврдената неправилност да ја презентираат и документарно да ја потврдат, да чекаат на упатствата на надлежната царинска испостава и да постапат согласно нејзините упатства. При непосредна и непредвидлива опасност не треба да се чека со истоварот или претоварот. Во таков случај овластениот примач мора во најкраток можен рок да ги извести царинските органи. Со воведувањето на НКТС е олеснета и скратена и поеднсоатвената царинска постапка овластен примач. Во вакви услови е скратено дополнителното доставување документи во следниот работен ден на надлежната Царинска испостава, туку во овластениот примач сам ја ослободува стоката во НКТС и го раздолжува бордерот. Имателот на одобрението исто така има должност збираната декларација и известувањето да ги архивира за секој предмет посебно и да води евиденција во електронскиот систем кој е поставен за таа намена, на тој начин што во секој момент ќе може да и овозможи на надлежната царинска испостава непречена контрола. Евиденцијата треба да ги содржи сите податоци потребни за идентификација, евидентирање на стоката и утврдување на нејзината природа се податоците содржани во изготвената Збирна декларација. Понатаму имателот на одобрението може да одлучи стоката да ја: Стави во постапка на привремено чување за кое е потребно посебно одобрение и банкарска гаранција. Во овој случај листот број 4 служи ккао збирна декларација; 51

52 Во рокот за привремено чување да започне редовна транзитна постапка или поедноставена транзитна постапка со Овластен испраќач доколку го поседува одобрението и за ова поедноставување; Во рокот за привремено чување да ја стави во друга царинска постапка различна од транзитната со употреба на постапка на локално царинење доколку го има соодветното одобрение. Надлежната царинска испостава е должна да води периодична контрола на водењето евиденција најмалку еднаш месечно. Заклучокот и оценката на дотогашното работење се од голема важност за натамошното продолжување на одобрението и за скратувањето на времето на чекање, што е од голема важност за работата на имателот да се одвива побрзо и поефикасно. Во спротивно, доколку се утврдат неправилности во работата и водењето евиденција, надлежната царинска испостава е должна да даде соодветни упатства, а во зависност од тежината на неправилноста може да се одземе одобрението. 3. Поим за локално царинење при увоз Постапката на локално царинење при увоз е поедноставување со кое надлежната царинарница на имателот на одобрението му овозможува одредена стока да ја стави во избрана увозна царинска постапка во просториите на трговското друштво или друго претходно одобрено место без притоа во истиот момент да приложува увозна царинска декларација во надлежната царинска испостава. 31 Ова поедноставување му дозволува на имателот или на индиректниот корисник да заврши увозна постапка без разлика дали е во рамките на редовното работно време на надлежната царинска испостава или е по истекот на редовното работно време на надлежната царинска испостава. Со ова поедноставување му се дава пристап на имателот до Царинскиот информационен ситем- модулот MODCBR и можност сам да започнува и завршува увозни царински постапки, на своја одговорност. Имателот на одобрението е должен да го евидентира почетокот на постапката во одобрени евиденции и да ја информира царинската испостава за пристигањето на стоката водејќи соодветно евиденција за истата. 31 Член од Уредбата за спроведување на царинскиот закон (Службен весник на РМ бр. 66/05; 46/10; 38/10; 73/06; 40/07; 62/07; 42/09; 48/09 од Уредбата) 52

53 3.1 Спроведување на постапката локално царинење при увоз За да може имателот на одобрението да ја примени поедноставената постапка локално царинење при увоз, многу е важно и е од голема предност да поседува одобрение и за поедноставената царинска постапка која му претходи Статус на овластен примач. Поголемиот процент на искористеност на поедноставената постапка локално царинење при увоз е во случаи кога се искористени комплементарно со поедноставената царинска постапка овластен примач. Во зависност од одлуката на комисијата во одобрението е нагласено за кои увозни царински постапки е дозволена употреба на локалното царинење при увоз. Тоа може да се однесува на увозните постапки со шифра 40, 51, 53, 56, 61, 62, 78 и доколку не поседуваат одобрение за некоја од овие постапки, а имаат потреба од таква не смеат да ја употребат поедноставената постапка. Исто важи и за царинската испостава и видот на транспортот. Имателот на одобрението за поедноставена постапка на декларирање при царинската постапка за пуштање во слободен промет може да го употребува одобрението само за стоката која е побарана и одобрена во Прилогот I на одобрението. Одобрението се издава кога се работи за еден од следниве случаи: 32 a. Стоката пред пуштање во слободен промет била предмет на транзитна постапка во рамките на која на подносителот на барањето му е издадено одобрение за поедноставена постапка кај одредишниот царински орган-статус на овластен примач; b. Стоката пред пуштање во слободен промет била ставена на увиз на царинскиот огран во рамките на транзитна постапка поинаква од претходната; c. Пред пуштањето во слободен промеат стоката е предмет на царинска постпака со економски ефект: o Царинско складирање o Увоз за облагородување o Преработка под царинска контрола o Привремен увоз o Извоз за облагородување 32 Уредбата за спроведување на Царински закон (Сл.весник на РМ бр.66/2005, 73/2006, 40/2007, 62/2007, 42/2009, 38/2010, 46/2010, 141/ /2012, 92/2013) член

54 d. Стоката пред пуштање во слободен промет била изземена од обврската да биде ставена на увид на царинскиот орган при нејзиното внесување во царинското подрачје; Покрај наведениве услови за да може да се употребува оваа поедноставена постапка потребно е да се исполнат уште некои услови 33 : a) Евиденција на подносителот на барањето да биде таква што му овозможува на царинскиот орган ефикасна контрола и дополнителна проверка; b) Да се гарантира ефиксасна проверка за почитување на увозните забрани или ограничувања и други одредби за пуштање на стока во слободен промет. Не се дава одобрение доколку подносителот во моментот на барањето за соодветното поедноставување не располага со потребните дозволи, потврди, согласности или одобренија во однос на стоката и постапката; c) Подносителот на барањето да нема прекршено потешко или повеќепати царински пропис; d) Подносителот на барањето да не пушта вакви декларации само повремено; e) Доколку веќе го има употребувано ваквото одобрение да се утврди дека редуларно и прописно е применувано и не се правени грешки или пропусти од голема важност. За вршење на поедноставената постапка локално царинење при увоз во постапки на увоз за облагородување, преработка под царинска контрола или привремен увоз потребно е претходно или истовремено да се добие одобрение за ваквите постапки и врз основа на овие одобренија се одобрува употреба на локално царинење при увоз за истите. За завршување на постапка со економски ефект може да се одобри употреба на поедноставени постапки предвидени за пуштање во слободен промет, извоз или повторен извоз. 34 Кога постапката на локално царинење при увоз се врши на стока која претходно била складирана во царински склад тип Д ова мора во одобрението да биде назначено и одобрението да биде побарано и добиено од страна на надлежната царинарница која е 33 член 180 од Уредбата за Спроведување на Царинксиот Закон 34 член 195 Уредбата за Спроведување на Царинскиот Закон 54

55 месно надлежна, според местото каде што се наоѓа и каде се води целосната евиденција на царинскиот склад за кој се работи. Кога се пушта стока во слободен промет која е сместена во склад, видот, царинската вредност и количината кои се земаат предвид се утврдуваат врз основа на елементите за утврдување на увозните давачки кои важат во моментот кога тие биле ставени во постапка на царинско складирање. Со исклучок ова може да се промени доолку декларантот бара физички преглед за утврдување. При вршењето на локално царинење на стока која е сместена во царински склад важно е мерките на трговската политика кои важат за пуштање на стоката во слободен промет да бидат обезбедени при самото ставање на стоката во постапка на царински складирање Пријавување на стоката По завршувањето на поедноставената транзитна постапка, односно по истекот на времето на чекање од пријавувањето на стоката, возилото треба да остане на одобреното место за спроведување локално царинење при извоз. Во случај кога на локалното царинење му претходи складирање на стоката, привремено чување или било каква манипулација стоката исто треба да биде сместена на овие локации кои претходно се договорени во одобрението Изработка на декларацијата Почетно се пополнува увозна декларација ИМГ(4/5/6/7) во зависност од саканата увозна постапка. ИМГ поедноставената царинска декларација се пополнува исто како и обичната увозна ИМА декларација, со некои ситни специфични разлики. Се пополнува во соодветниот програм специјално инсталиран за да може да се употребува постапката на локално царинење при увоз. Во ИМГ ЕЦД во рубрика 44 е задолжително внесување на регистарскиот број на одобрението S22/код на царинска испостава/ број на одобрението (пример Ѕ22/3010/0039). Пополнувањеѕо на ИМГ поедноставената декларација е во согласност со правилникот за начинот на пополнување на царинска декларација и кодексот на шифри кои се употребуваат според член 72 став 3 од Законот за спроведување на царински постапки. Специфично за ИМГ поедноставената увозна декларација е што нема директно плаќање на царинските долгови и рубрика 48 не се пополнува заради задолжување гаранција. Тоа се прави кога се поднесува дополнителната декларација. 55

56 Откако ќе се пополни декларацијата се печати на бела хартија А4 во 2 примерока од кои еден е за финансиска евиденција на примачот-увозникот и еден примерок за во архива и евиденцијата која треба да ја чува имателот на одобрението, кој подоцна се приложува за во царинскиот сет на дополнителната IMZ декларација која се поднесува за истата IMG соодветно. Во случај кога се работи за царинење со странско превозно средство потребен е уште еден примерок од ИМГ за да се приложи на излезниот царински орган, како доказ дека со стоката која истото возило ја внело во државата е уредно постапено. Откако ќе се отпечатат, испечатираат и потпишат примероците од IMG, декларацијата се превзема во ASYCUDA. Имателот на одобрението/декларантот се поврзува во модулот на царинскиот информациски систем MODCBR со корисничкото име кое му е доделено од електронскиот царински центар, се презема декларацијата и се снима. Вака снимена увозната декларација корисникот смее да ја регистрира доколку смета дека е коректно пополнета. Регистрирањето во MODCBR се врши во фајлот функции>регистрирање>снимени декларации> внесување на даночен број на декларантот и референтен број на декларацијата која треба да се регистрира. Со ова дејство царинскиот систем на декларацијата и доделува регистрациски број S1234. Овој регистрациски број се запишува во првата рубрика во IMG и има иста важност како било кој друг S број доделен во ASYCUDA во редовна постапка. Со добивање на S бројот е веќе започната увозната царинска постапка. ИМГ декларацијата има иста правна сила како редовната увозна ИМА декларација Известување на царинскиот орган За деталите и начинот на известување за пристигнатата стока, односно за започната увозна постапка, подносителот на барањето и надлежната царинарница се договараат уште претходно при проверката на условите. Формата и начинот на известување се нагласени во решението кое му се издава на имателот на одобрението, а тоа треба да биде на начин со кој на надлежната царинска испостава и се овозможува брзо, лесно и ефикасно да изврши контрола. Имателот на одобрението за локално царинење при увоз може да биде ослободен од обврската да испраќа известување за секоја последователно пристигната пратка. Може да му се одобри да испраќа едно заедничко известување за неколку пратки заедно. Доколку некој од овие два услова е предвиден, треба да биде нагласено во одобрението. 56

57 Известувањето се испраќа откако ќе се добие S број во ASYCUDA.Освен што се внесува во хартиена форма во IMG декларацијата, се внесува и во програмот каде се изработуваат декларациите и воедно се води евиденцијата. Делот кој се однесува на водењето евиденција има поле каде се пополнува S број, датум и час. Од овде се испраќа известувањето до надлежната царинска испостава и/или до одделението за коррдинација и комуникација. По правило известувањето се праќа само до надлежната царинска испостава во случај кога поедноставувањето се врши во рамките на редовното работно време на надлежната царинска испостава најдоцна до пред 1 час пред истекот на работното време, додека кога се врши поедноставувањето надвор од овој период известувањето треба да се испрати и до одделението за координација и комуникација- ОКК. Во поинакви услови во случај кога стоката пристигнува надвор од работното време на царинската испостава ќе треба да се чека до првиот момент кога започнува следниот работен ден на испоставата. Известувањето за започнување на поедноставената постапка мора да ги содржи следниве податоци: Евидентен број на одобрението за употреба на поедноставената постапка локално царинење при увоз; Сериски број на евиденција; Реден број, датум и час на регистрирање на декларацијата; Сериски број на известувањето; Референтен број на поедноставената декларација; Регистрациски S број; Вид, број и датум на транзитниот документ ( информација за претходна царинска постапка) Барана царинска постапка; Опис на стоката кој овозможува недвосмислено распоредување; Тарифна ознака; Цена на стоката, количина и потекло; Земја од која се увезува; Вид на трансакција INCOTERMS; Статистичка вредност; 57

58 Царинска стапка и стапка на ДДВ; Износ на царински, даночни и акцизни давачки; Вкупен износ на царински долг Број и вид на колети; Бруто и нето тежина. Откако ќе се испрати известувањето според определениот начин, имателот на одобрението е должен да постапи по правилото на време на чекање за пуштање на стоката. Ова е времетраењето на постапката кое царинската испостава го одредила претходно во решението, периодот во кој имателот треба да почека да не му биде најавена царинска контрола, пред да ја утврди декларацијата, да ги тргне царинските обележја, да ја отоври и манипулира со стоката Царинска контрола Од примање на известувањето за започната увозна поедноставена постапка, надлежната царинска испостава има право да најави контрола на стоката и документацијата за истата. Доколку известувањето е пратено подоцна од еден час пред завршувањето на редовното работно време на надлежната царинска испостава, и истото известување е испратено и до одделението за координација и комуникација, оваа надлежност ја има и ОКК. Доколку не се одлучат за вршење контрола, надлежната царинска испостава и одделението за координација и комуникација не се должни за тоа да го известуваат имателот на одобрението и имателот на одобрението/декларантот се должни да остават да помине времето на чекање за да ја завршат царинската постапка. Ако се одлучат за контрола надлежната царинска испостава и ОКК треба да ја најават контролата во форма на известување, на истиот начин на кој го примиле известувањето за започнување на постапката и тоа треба да го направат пред истекот на времето на чекање чија должина е одредена во решението и најчесто трае од 15 мин до 1 час. Во случај кога постапката се одвива по истекот на редовното работно време на надлежната царинска испостава и по посебни одредби е определено да се чека до првиот час во наредниот работен ден на царинската испостава, ќе се чека до истекот на врмето по започнувањето на работното време во случај испоставата да најави контрола. 58

59 Во случај кога е најавена царинска контрола од страна на надлежната царинска испостава или одделението за координација и комуницкација, стоката не смее да биде пуштена во слободен промет. Имателот на одобрението има должност да чека контролата да биде спроведена на местото одобрено за вршење на поедноставената постапка локално царинење при увоз и да им ги овозможи сите контроли над стоката, документацијата и евиденцијата. Царинските службеници или мобилни екипи можат да се одлучат за доументарен, делумен или детален преглед на стоката и документацијата. Тие при контролата ја прегледуваат стоката, видот и количината и утврдуваат дали е согласно со тоа што е декларирано во декларацијата и во приложените документи. Во одредени оправдани случаи може да побараат стоката да се истовари во склад заради подобра прегледност. Сето ова имателот на одобрението е должен да им го овозможи. Кога при прегледот се утврди дека фактичката физичка состојба на стоката е во согласност со тоа што е декларирано и документирано, царинскиот орган му дозволува на имателот да продолжи со постапката, т.е. доколку не е поминато времето на чекање, да почека или доколку е поминато тоа време може да се утврди декларацијата. При прегледот на стоката царинските службеници можат да забележат било каква разлика и неусогласенот (вишок, недостаток, заменета стока, скршени пломби, оштетена стока). Во тој момент царинската постапка ќе биде запрена. Ако неправилноста е забележана од страна на мобилните екипи после работното време на надлежната царинска испостава, по утврдувањето на реалната состојба постапката треба да се прекине и со стоката да не се постапува до почетокот на наредниот работен ден на надлежната царинска испостава. По конечното утврдување на фактичката состојба царинскиот службеник изготвува записник во кој ги наведува резултатите од прегледот и го оразложуваат проблемот. Во зависност од видот и сериозноста на несогласноста понатаму се одлучува како ќе е постапува во согласност со Царинскиот закон, Уредбата за спроведување на царинскиот закон, Царинското казнено право и Царинска управна постапка. Со цел да се заврши увозната постапка и да не се кочи стопанството се поправа претходната декларација или некоректниот документ и се врши промена на податок. Откако ќе се заврши промената постапката може да продолжи по редовен тек. Примерок од Записникот царинскиот орган е должен да му достави на имателот на одобрението кој треба да зачува во евиденцијата која ја води за предметот. 59

60 3.1.5 Пуштање на стоката По истекот на времето на чекање дадено од страна на надлежната царинарница во решението за локално царинење при увоз и притоа не е најавена контрола имателот на одобрението има право да ја заврши поедноставената царинска постапка-локано царинење при увоз. Во случај кога претходно била најавена царинска контрола и истата е завршена останува уште да се утврди декларацијата за да може а се заврши постапката и да се ослободи стоката. Постапката се завршува во електронската форма на IMG декларацијата во ASYCUDA на сличен начин како и регистрирањето на истата. Во функциите на MODCBR се одбира опција утврдување и се добива M, L или O број на потврда во зависност од тоа за каква увозна постапка се работи. Постои можност во ASYCUDA по случајна селекција или на начинот што одредена стока во системот е предодредена за детален преглед декларацијата да се падне на жолт или црвен канал,односно делумен или детален преглед, поради што декларацијата имателот на одобрението ќе мора да ја рутира за да може да ја утврди и да ја заврши постапката. Карактеристично за поедноставената постапка локално царинење при увоз е што во поедноставената декларација нема плаќање и книжење и рубрика 48 не се пополнува, па затоа не се добива и K број во ASYCUDA. Плаќањето на царинските давачки и задолжувањето на истите со банкаска гаранција за одложено плаќање или за Лон системот се врши со поднесувањето на дополнителната увозна декларација IMZ. По утврдувањето на декларацијата добиениот број се внесува во IMG-то и во евиденцијата и стоката се пушта. При истоварот примачот е должен детално да ја прегледа стоката и да ја потврди нејзината истоветност со декларацијата и придружните документи. Доколку се јавува било каква разлика (недостаток, вишок, оштетување, заменета стока, уништени царински обележја и сл) должен е тоа да го пријави кај надлежниот царински орган, за да може да се постапи навремено и соодветно. 3.2 Поднесување дополнителна декларација Имателот на одобрението за поедноставената царинска постапка локално царинење при увоз е должен да поднесува до царинскиот орган дополнителни декларации IMZ за завршените поедноставени декларации IMG во одреден период член 88 став 1 а) и 2 од ЦЗ 60

61 Дополнителната декларација се поднесува во рок претходно утврден во одобрението и тоа може да биде неделно или месечно. Ако е одобрено да се поднесува дополнителна декларација неделно тоа значи дека имателот во рок од пет работни дена по истекот на неделата во која ги употребил поедноставените увозни декларации е должен да поднесе дополнителна-збирна декларација за се што има сработено, а ако е одбрено да се поднесува дополнителна декларација месечно тогаш имателот на одобрението има должност да ја поднесе дополнителната декларација во рок од 10 дена по истекот на месецот кога ги употребил поедноставените увозни декларации. Со ова имателот воедно е обврзан да поднесе: Дополнителна декларација за царинска постапка пуштање во слободен промет во форма на Единствен царински документ ЕЦД или заедно со дополнителниот образец ЕЦД-БИС; 36 Сите неопходни документи кои биле употребени за пуштање на стока во слободен промет и кои мора да бидат наведени во дополнителната декларација за пуштање стока во слободен промет (фактури, потврди, дозволи, товарни листови, пакинг листи, сертификати за потекло, прилози, изјави и слично) Листа на известувања за пуштање на стока кои биле употребени претходната недела или претходниот месец; Листа на известување кои ги добил од царинските органи претходната недела или претходниот месец. Во исклучителни случаи царинскиот орган на увоз може да го продолжи рокот за поднесување дополнителна декларација за пуштање во слободен промет на барање на имателот на одобрението. Продолжувањето на овој рок може да биде на најмногу 3 работни дена од денот на доставување на дополнителната декларација за пуштање во слободен промет кој бил предвиден по одобрението. Дополнителната декларација за пуштање во слободен промет е еден вид збирна декларација за сите претходно поднесени поедноставени декларации завршени со поедноставената постапка локално царинење при увоз. IMZ дополнителната декларација е на некој начин еден групен извештај за употребените поедноставени декларации локално царинење при увоз. Таа се пополнува на ист начин како редовна декларација. Програмот 36 член 88 став 2 од ЦЗ, 61

62 за поедноставените царински постапки има посебна опција која ги групира декларациите. Специфично е што една дополнителна декларација не може да ги опфати сите употребени ИМГ декларации. Дополнителната декларација е збирна декларација од ист тип на ИМГ употребени декларации. Тоа значи дека се групираат по одредени специфичности кои треба да се исти во ИМГ декларациите, а тоа се: Ист назив на испраќач; Ист примач; Ист вид на IMG во зависност од тоа дали се работи за редовен увоз-img4, привремен увоз - IMG5, повторен увоз IMG6. Употребен е ист паритет според INCOTERMS; Употребена е иста парична валута за пресметка на царинска вредност на стоката; Употребена е иста вредност на курсот на македонскиот денар; Употребен е ист вид на надворешно трговски работење ( ист вид на трансакција); Влезот е извршен кај ист царински орган на влез; Иста шифра на царинска постапка; Иста е земјата од каде се извезува. Сите останати податоци се собираат. Дополнителната декларација ќе содржи вкупна вредност на стоката од конкретниот број на ИМГ декларации,вкупна вредност на дополнителни трошоци-доколку ги има, вкупна бруто тежина, вкупна нето тежина. Понатаму се групираат наименуванијата со ист тарифен број, а кога се разликуваат се подредува ново наименувание. Се изготвува спецификација на возилата со кои е пристигната стоката, а во рубриката наменета за превозното средство се пишува ПО СПЕЦИФИКАЦИЈА. Се изготвува спецификација и за приложените документи во рубрика 44. Во рубрика 44 задолжително се внесува шифрата за дополнителна декларација во локалното царинење S14 и референтниот број на одобрението S22( Пример: S14(S22/3010/0039)) и шифра за претходните декларации-o26 каде се набројуваат S броевите на кои се однесува истата дополнителна декларација. За изработените и завршени IMG7 не се поднесува дополнителна декларација. При поднесување на IMZ важат царинските давачки и правила кои важеле во моментот на поднесување на IMG. Она што е особено важно е дека наплатата и задолжувањето на 62

63 царинските давачки кои настанале при поднесувањето на декларацијата во рубрика 48 се врши при поднесување на IMZ декларацијата. 37 Вака пополнета IMZ декларацијата се поднесува како редовна увозна декларација кај надлежната царинска испостава за влез заедно со употребените IMG декларации, листата на известувања, спецификациите за возилата, за приложените документи и за S броевите, фактури во оригинал, пакинг листи, ЦМР-и, ЕУР1,потребните потврди и сертификати во оригинална форма. Останатото е ред на контролорите во царинската испостава. Тие ги прегледуваат изработените IMG поедноставени декларации, ги споредуваат со Дополнителната декларација и доколку е се во ред ги регистрираат и утврдуваат. Листовите 7 и 8 од увозната декларација се враќаат кај имателот на одобрението пополнети, заверени со печат и факсимил и потпишани од одговорниот царински службеник, заедно со сетот од оригинални документи кои остануваат во архивата на имателот на одобрението. Доколку имателот на одобрението во рокот кој му е одобрен од надлежната царинска испостава не го употребува одобрението за локално царинење при увоз, должен е да ја извести надлежната царинска испостава во истиот рок во кој е должен да поднесува дополнителна декларација. 3.3 Водење евиденција Имателот на одобрението за поедноставена царинска постапка е должен да води сопствена евиденција за секое декларирање за поедноставена царинска постапка во рамките на локално царинење при увоз, на претходно утврден и одобрен начин, редовно со помош на компјутерски систем и соодветно поставен програм за водење евиденција. Оваа евиденција треба да му овозможи на царинскиот орган при увоз да врши ефикасна и брза контрола врз движењето на стоката и пуштањето на стоката во слободен промет. Истата евиденција треба да се води при завршувањето на предметот. Евиденцијата треба да ги содржи сите податоци за идентификација, евидентирање на стоката и утврдување на нејзината природа: број и датум на одобрението дадено од надлежната царинарница; реден број, датум и час на запишување во евиденцијата; 37 член 216 од Законот за пуштање стока која подлежи на царински давачки, даноци и други наплаќање за слободен промет 63

64 сериски број на известувањето ратено до царинскиот орган на увоз и реферетен број на поедноставената увозна декларација; број на транзитен документ; регистарски број на транспортното средство; појдовна царинска испостава; барана царинска постапка; претходна царинска постапка, доколку се работи за завршување на царинска постапка; потекло на стоката-држава од која се увезува; опис на стоката; тарифна ознака; фактурна вредност; курс на МКД; вид на трансакција по INCOTERMS; царинска стапка; вредност на царински давачки; даночна стапка; износ на даночни давачки; акцизна стапка; износ на акцизни давачки; вкупен износ на царински долг; број и вид на колетите; бруто и нето тежина; намалена царинска стапа и основа за намалување, доколку при увозот не се користи редовната царинска стапка по Законот за царинска тарифа (пример: потекло со преференцијал, повластен тарифен третман, слободна царинска зона); место на ставање на стоката во царинска постапка на пуштање во слободен промет кај царинскиот орган за увоз местото на привремено чување на стоката; сериски и референтен број на известувањето пратено од имателот на одобрение при започнување на постапката; 64

65 сериски и референтен број на известувањето за извршување на царинската контрола; Записник за извршен царински преглед и забелешки; референтен број, S број на регистрација и датум на дополнителната декларација, кои се допишуваат дополнително по поднесувањето на дополнителната декларација. Уписот на стоката во евиденцијата на имателот на одобрението и известувањето на царинската испостава имаат еднаков правен ефект како и прифаќање на царинска декларација. Главното книговодство на имателот на одобрението врз основа на трговски, фискални и/или други сметководствени документи се чува и е на располагање на царинските органи на адресата на седиштето на имателот на одобрението. Евиденцијата на имателот на одобрението (книговодство за царинско работење) се чува и е на располагање на царинските органи на адресата од каде е дозволено вршењето на одобрената поедноставена царинска постапка. Главното книговодство на имателот на одобрението е во форма на хартија и елекронска, и вид на системи и компјутерска програма спецјално изработени со цел да можат да се користат ваквите постапки. Во соодветно изработениот програм, во делот за евиденција има посебен дел во кој може на било кој начин или по одредена селективност да се прават извештаи, во зависност од потребата на царинскиот орган кој ја врши контролата. Најчесто се прават периодични ивештаи и извештаи по видот на постапката. Во хартиена форма се чуваат сите предмети, односно сите поедноставени увозни декларации (IMG) и сите дополнителни IMZ декларации,се архивираат во посебен регистар на истиот начин на кој редовните предмети се архивираат во царинската испостава. Доколку имателот на одобрението за локално царинење при увоз поседува одобренија и за царински постапки на облагородување, складирање, преработка под царински надзор или привремен увоз, мора да води посебна евиденција и за истото. Царинскиот орган има право и обврска да врши редовна проценка и контрола на евиденцијата за спроедување на поедноставената царинска постапка локално царинење при увоз и да ја исконтролира честотата на искористеност на истото одобрение, на почетокот барем еднаш месечно, а понатму согласно потребите. Оценката за водењето евиденција е од голема важност за одобрување на барањето за продолжување на истото и 65

66 за добивање на други поедноставени царински постапки, а воедно и за скратување на времето на чекање при извршување на истите. 4. Поим за овластен испраќач Статус на овластен испраќач му овозможува на имателот на одобрението извржување транзитни операции без ставање на стоката и соодветната транзитна декларација на увид кај појдовната царинска испостава. 38 Одобрение за добивање статус на овластен испраќач се дава на лице кое: 39 Е регистрирано во Р.Македонија; Е овластено или изземено да употребува општа транзитна гаранција; Редовно користи транзитни постапки; Е во состојба да употребува одобрени мерки за идентификација на стока; Нема извршено никакви тешки или повеќекратни царински или даночни прекршоци; Води евиденција која на царинскиот орган му овозможува вршење ефикасна контрола; Царинскиот орган е во можност да врши надзор и контрола без дополнителни административни оптоварувања непропорционални кон барањата на странката. Ова одобрение му овозможува на имателот на одобрението во НКТС системот самостојно да врши транзит на стока, без притоа да приложува дополнителни извештаи во наделажната Царинска испостава, бидејќи програмот е така конструиран, што Царинската испостава автоматски добива известување за секоја активност Постапка при заминување Поради настанатите промени од март 2014г. и пуштањето на НКТС во употреба, употребата на ЕЦД обрасци при постапките овластен примач и овластен испраќач е исфрлена. Ова значи дека повеќе не се употребува модулот на ASYCUDA- МODTRS и нема добивање D број за пуштање на стоката. Ова е заменето со НКТС програмот специјално изработен за размена на пораки. Сепак, во соодветно поставениот програм повторно се пополнува транзитна декларација согласно Правилникот за пополнување на 38 Член 265 од УСЦЗ 39 Член 249 (1)д и член 250 од УСЦЗ 66

67 царинска декларација, поради водењето соодветна евиденција. Оваа декларација се презема и снима во НКТС и кога е се подготвено и регуларно се внесува во НКТС системот које достапен на страната на царина каде. НКТС функционира со пораки. По внесувањето се чека да се добие статус испратено на царина со шифра 15 во порака. Ова значи дека царина е известена дека е започната транзитна постапка. Во постапката на овластен испраќач повеќе не се испраќаат и принтаат класични известувања. Оваа порака е новиот вид известување. На оваа порака, царинскиот орган е должен да одговори согласно времето на чекање предвидено во одобрението. Одоговорот е со порака: 928 прифатена во системот 16 одбиена декларација 28 прифатена декларација 29 ослободено за транзит 60 - контрола 45 завршени постапки 51 - не е ослободено 62 одбиено По добиената порака, овластениот примач може да постапува со стоката и да управува понатамошно со постапката согласно со пораката. Во случај на недоразбирање во пораките, овластениот примач е должен да ја контактира надлежната Царинска испостава. 4.2 Завршување на постапката со пуштање Во зависност од пораката-статус добиена во НКТС имателот на одобрението ќе знае дали да очекува контрола или ќе може да ја пушти стоката. Доколку се добие порака 60 која означува контрола, имателот на одобрение е должен да го чека царинскиот орган за преглед, без да трга обележја или да манипулира со стоката. При вршењето на контролата царинскиот орган ја утврдува фактичката состојба на стоката и нејзината усогласеност со приложените документи. Доколку е се во ред, се завршува постапката со нова статуспорака во НКТС. По добиената порака за завршена постапка или ослободено за транзит, во НКТС се добива МРН број кој е замена за D бројот. Вака завршениот транзит веќе го има во НКТС во 67

68 форма спремна за принт на бела хартија. Ова е документот што ја следи стоката и транспортното возило и што го заменува ЕЦД Т1. Со започнувањето со работа со НКТС е уште повеќе поедноставена постапката, во смисол целото водење евиденција со листовите 1,2,3 од Т1, со забелешките и дополнителното раздолжување во царина. Во оваа ситуација се што останува на имателот на одобрението е да чува еден примерок од МРН бројот во својата архива и евиденција и да чека на следната периодична царинска контрола. Дури и печатот Овластен испраќач повеќе не се употребува Употреба на пломби Важно за добивање и користење на ова одобрение е можноста за обезбедување на потребните мерки за чување и употреба на пломбите и водење соодветна евиденција за истите. Пломбите кои се употребуваат мора да исполнуваат карактеристики како: 40 да се направени за еднократна употреба, лесно да се препознаваат и проверуваат, да бидат сигурни во редовна употреба, да носат идентификациска ознакаи да бидат така изработени што ќе овозможуваат при секое кршење или оштетување да остава траги видливи со голо око Одобрението за поедноставената постапка овластен испраќач и локално царинење при извоз се на еден начин условени од одобрението за употреба на пломби, поради обврската испраќањето на стока да се врши со пломбирано возило. Од овде произлегува важноста на поседувањето одобрение за употреба пломби и барање за ова одобрение се поднесува на оваа основа. 5. Поим за локално царинење при извоз Локалното царинење при извоз е поедноставување со кое надлежната царинарница му одобрува на лице да врши извозни царински формалности со стока во своите простории или на друго одобрено место, односно да изврши декларирање на стока при извоз без притоа во истиот момент да приложува извозна декларација кај надлежната царинска испостава на извоз и без да чека на царинските печати потребни за излез. Ова поедноставување му овозможува на имателот на одобрението одредена стока да ја стави 40 Член 263 став 1 од УСЦЗ 68

69 во избрана царинска постапка независно од тоа дали е во или надвор од работното време на надлежната царинска испостава. Со тоа на имателот на одобрението му се дава пристап до Царинскиот информационен систем модул MODBRK и можност сам и на своја одговорност да започнува и завршува извозни постапки. Имателот на ваквото одобрение се стекнува со статус одобрен извозник. Заради обезбедување на контрола на спроведувањето на извозната постапка, имателот на одобрението мора: да го евидентира почетокот на постапката во сопствената евиденција; да ја извести нформира царинската испостава за преместување на стоката за да може таа да се пушти во форма и начин одредени во одобрението; да í ги даде на располагање сите документи на извозната царинска испостава од која зависи спроведувањео на прописите при извоз на стоката. Имателот на одобрението може да го употребува одобрението за поедноставена постапка локално царинење во извозна постапка исклучиво за стоката наведена во одобрението. Секоја друга стока е исклучена од употребата на поедноставувањето. Во одобрението се нагласува видот на извозна царинска постапка кој е дозволена при употреба на поедноставената постапка. Тоа може да се однесува на извозните постапки со шифра 1, 2 и 3, Имателот на одобрението може да го употребува локалното царинење при извоз со шифра на постапка 10 и 20 за себе и за компании за кои има индиректно застапување соодветно приложено кон барањето, а за шифра на извозна постапка 30 до цаинскиот орган мора да има одобрено пренесување со шифра 3 до царинскиот орган за излез од рубрика 15 од одобрението за увоз за облагородување. Многу често оваа поедноставена царинска постапка е условена и од имање одобрение за употреба на пломби. Стоката која се става во извозна царинска постапка мора да биде натоварена на предвиденото транспостно средство, соодветно обележана и заштитена и не се пушта доколку не е пломбирана соодветно условите. Имателот на одобрението мора да ги извршува извозните царински постапки на стоката на местото дозволено во одобрението член 199 од Уредбата за спроведување на Царинскиот закон 69

70 5.1 Изработка на декларација Пред за почнувањето на поедноставената царинска постапка локално царнење при извоз потребно е стоката да биде натоварена, транспортното средство да е на одобреното место за извоз и докментите потребни за одвивање на постапката да бидат подготвени. Транспортното средство мора да се мери и да има белешка за вага и за влез која ќе ја потврдува тежината декларирана во пропратните документи и декларацијата. Се подготвува извозна поедноставена декларација EXG (1/2/3) во зависност од саканата извозна постапка. EXG поедноставената декларација се пополнува слично како редовната извозна декларација со некои специфични разлики, на извозен ЕЦД образец кој може да биде претходно заверен од извозната царинска испостава или заверен со печат на одобрен извозник на имателот на одобрнието. Декларацијата се пополнува во специјално поставениот пограм за подготвување на царински декларации и водење евиденција. Во рубрика 44 задолжително се внесува забелешка ПОЕДНОСТАВЕН ИЗВОЗ и регистарскиот број на одобрението S22/код на царинска испостава/број на одобрението (пример S22/3010/0040). Пополнувањето на поедноставената декларација се врши соодветно правилникот за начинот на пополнување на царинска декларација и кодексот на шифри кои се употребуваат според член 72 став 3. Различно од редовната извозна декларација е тоа што во EXG декларацијата не се радолжуваат претходно задолжените давачки. Тоа се регулира кога се поднесува дополнителна извозна декларација. Откако правилно ќе се пополни декларацијата се печати на редовен ивозен образец EXA или EXA3T1, се потпишува, се става печат и факсимил на декларантот или имателот на одобрението. Имателот на одобрението/декларантот се поврзува во царинскиот информационен систем модул MODCBR со корисничкото име икое му е доделено од царинскиот електронскиот центар, се презема декларацијата и се снима. Снимената декларација корисникот може да ја регистрира доколку декларацијата е во ред и ги има сите потребни документи, дозволи и сертификати. Регистрирањето на декларацијата се врши во фајлот Функции>Регистрирање>снимени декларации>внесување даночен број на декларантот и референтен број на декларацијата која треба да се регистрира. Царинскиот систем на ова ке одговори со доделување регистрационен R Број. Овој број се запишува во првата подрубрика на извозната ЕЦД и се внесува во системот за водење евиденција и 70

71 испраќање известување. Овој R број има иста правна сила како и R бројот добиен во редовна извозна постапка. Со добивање R број извозната постапка за деклараираната стока и возило е започната. 5.2 Известување за преместување на стоката Согласно член 201 став 1 од Уредбата за спроведување на царинскиот закон имателот на одобрението е должен на извозната царинска испостава да најави дека ќе следи извозна постапка на стоката во време наведено во одобрението, а најдоцна еден час пред истекот на работното време на извоната царинска испостава. Во времето на известувањето стоката се наоѓа во превозното средство и е со обележја на одобрениот извозник. Најавата се врши со известување кое имателот е дожен дa го испрати во писмена форма, по факс или елетронскa пошта или на друг начин определен во одобрението. Формата и начинотна кој имателот на одобрението за поедноставувањето треба да го извести надлежниот царински орган се одредува претходно уште при проверка на условите за добивање одорение. Формата и начинот на ивестување се наведени во решението кое му се издава на имателот на одобрение и тоа е на начин на кој на надлежната царинска испостава и се овозможуа брзо, лесно и непречено да врши контрола. Најчесто се одредува еден од следниве начини на известување: поединечно известување за секој извоз посебно кое се испраќа преку факс, електронска пошта или друг начин на известување; едно известување за повеќе слични извози последователно во одреден временски период; со однапред најавена програма за извоз која се однесува на одреден временски период под услов да се однесува на сигурна и точна информацја. Оваа програма може да се однесува за една цела недела или месец со тоа што одобрениот извозник треба заедно со барањето, кај царинскиот орган на извоз или во царинскта испостава на извоз да ја приложи програмата со распоредот за време кога стоката ќе се товари во превозното средство. Доколку дојде до промена, тоа треба да се најави кај надлежниот царински орган и да се побара да се постапи соодветно промената. Имателот на одобрението може да биде ослободен од обврската да праќа известување за секое преместување на стока поради видот на предметната стока или зачестеноста на 71

72 извозните операции. Ова мора да е наведено во одобрението, засновано врз програмата која е договорена и наведена во одобрението. Кога извозната царинска постапка се одвива во рамките на работното време на царинската испостава на извоз имателот на одобрението е должен да ја извести цафинската испостава на извоз најдоцна еден час пред истекот на работното време. Доколку се преместува стоката надвор од работното време на извозната царинска испостава, тогаш имателот е должен известувањето да го испрати и до одделението за координација и комуникација ОКК или до одделенето за оперативни работи (мобилна служба), на начин и време кои се определени во одобрението. Стоката се пушта во бараната царинска постапка во моментот на упис во евиденцијата и во време наведено во извозната програма, освенако извозната царинска испостава во посебен случај или за одреден временски перод не одреди поинаков начин на пуштање на стоката. Во поинакви услови кога се започнува извозна царинска постапка надвор од работното време на царинската испостава на извоз се чека до првиот час од следнот работен ден на царинската испостава. Во известувањето одобрениот извозник е должен да ги наведе сите податоци, потребни за евентуален преглед на стоката. Како задолжителни податоци во известувањето се јавуваат: број на одобрение на поедноставената постапка; реден број, датум и час на евидентирање; вид и регистрациски број на превозното средство; излезна царинска испостава и шифра за истата; поставени посебни ознаки - претходно одобрени; царинска постапка; место на ставање на стоката во царинска постапка; вид, број и датум на претходна царинска постапка (доколку ја има) трговски име на стоката и тарифна ознака; фактурна вредност; вид на трансакција според INCOTERMS; број и вид на колети; бруто и нето тежина; 72

73 име и презиме на одговорно лице, број за контакт. Имателот на одобрението треба да ги поседува сите неопходни потврди, дозволи и други документи до царинските органи доколку за стоките постојат било какви забрани или ограничувања за извршување на извозна постапка пред моментот на регистрирање на извозната декларација и истите да ги има на увид во случај на царинска контрола. 42 Откако ќе се испрати до царинската испостава и одделението за координација и комуникација, известувањето се печати, се потпишува, се става печат и факсимил и се чува во евиденцијата на имателот на одобрението. По испраќањето на известувањето имателот е должен да почека да помине времето на чекање за завршување на извозната постапка. Тоа е периодот определен во одобрението во кој имателот не смее да постапува со стоката, ниту да ја поместува поради евентуално најавување на контрола од страна на царинската испостава или одделението за оперативни работи ( мобилната екипа ). 5.3 Пуштање на стоката во извозната постапка По примањето на известувањето за започната поедноставена извозна постапка, царинската испостава на извоз или одделението за координација и комуникација можат да најават контрола на стоката и документацијата. Доколку не се реши за вршење контрола, царинската испостава на извоз и одделението за координација и комуникација не се должни да испраќаат известување до имателот на одобрението или одговорното лице. Во тој случај имателот на одобрението или одговорното лице декларантот се обврзани да почекаат до истекот на времето одредено за најаување контрола за да ја завршат извозната постапка. Во случај да се одлучат за контрола, извозната царинска испостава и одделението за координација и комуникација треба да му најават за тоа на имателот на одобрението во форма на известување, на истиот начин на кој се известени за започнување на извозната царинска постапка. Известувањето за контрола се праќа како посебен образец за известувањеи истото треба да биде испратено додека трае времето на чекање кое е претхдно одредено во одобрението. Во случај кога постапката се одвива по истекот на работното време на царинската испостава на извоз и со посебни одредби е определено да се чека до првиот час во наредниот работен ден на царинската испостава, тогаш имателот е должен да чека евентуално најавување 42 член 201 став 1 в) од УСЦЗ 73

74 контрола до истекот на времето на чекање по започнувањето на работното време на испоставата. Царинскиот орган може да се одлучи за целосен детален и делумен преглед на стоката и евиденцијата. Кога извозната царинска испостава или одделението за координација и комуникација имаат најавено контрола имателот на одобрението е обврзан да чека контролата да биде спроведена на местото одредено во одобрението за спроведување на постапката и притоа не смее да манипулира со стоката или да трга веќе поставени обележја. Во зависност од видот на контрола кој е побаран имателот на одобрението мора на царинскиот орган и мобилните екипи да им овозможи брза и непречена контола не само на стоката, туку и на пропратната докуменатција и евиденција. Службениците кои го вршат прегледот ја утрдуваат фактичката состојба на стоката и споредуваат дали се сложува со податоците кои се декларирани во врска со истата. Доколку при прегледот се утврди дека декларираната цостојба е во согласност со фактичката состојба на стоката царинскиот орган заедно со одговорното лице го затвораат воилот, ставаат пломба и му се дозволува на имателот на одобрението по истекот на времето на чекање да ја заврши извозната постапка и да го пушти возилото. Доколку се утврди било каква неправилност и несогласност на состојбата на стоката со декларацијата и пропратните документи царинскиот службеник е должен да ја прекине пстапката и истото да го пријави кај надлежниот. По утврдувањето на состојбата царинскиот службеник изготвува записник и му дава инструкции за постапување на декларантот и се вршат задолжителните промени. Примерок од записикот за извршена царинска контрола се доставува до имателот на одобрението и истиот треба да се чува во евиденција и да се приложи во поедноставената извозна декларација при поднесување на дополнителната царинска декларација. По истекот на одреденото време на чекање и притоа не е најавена контрола имателот на одобрението може да ја заврши царинската постапка локално царинење при извоз. Во случај кога е извршена царинска контрола имателот смее да ја заврши постапката само со дозвола на царинскиот орган. Задолжително е пломбирање на стоката при завршувањет на постапката. Пломбирањето се врши на просторот од транспортното средство во кој се наоѓа стоката, кој е погоден за пломбирање или сеој колет поединечно во останатите случаи. Завршувањето на извозната постапка се врши електронската форма на EXG 74

75 декларацијата во царинскиот информационен систем ASYCDA во модулот MODCBR, на следниов начин: 1. во функцијата ИЗМЕНА се внесува сериски број на пломба во рубрика 44; 2. Во Акција се прави проверка; 3. истата декларација повторно се регистрира (Функции>Регистррање); 4. Функции>Рутирање на декларација од жолт, црвен или син канал на зелен; 5. во Функции се бира Утврдување>Регистрирани декларации> R или Референтен број 6. електронски се добива следниот регистрационен A, B или C број. Во рубрика Б на секој лист од ЕЦД се става печат одобрен печат и се пополнуваат рубрките во него.во рубрика 2 се запишува бројот на утврдување (A, B или C), во рубрика 3 се запишува датумот на испраќање на стоката, во рубрика 4 овластениот испраќач става печат 43, име и презиме на овластениот работник и потпис, а во рубрика 5 бројот на одобрението. Во рубрика Г се внесува бројот на пломба. Добиениот A, B или C број на утврдување се внесува и во електронскиот програм за евиденција, како доказ за завршена царинска постапка. Листовите број 2 и 3 ( во транитна постапка и лист број 4), заедно со фактурите, ЦМР, пакинг листи и потребните дозволи и сертификати треба да ја следат стоката по пат и истите се даваат на возачот. 5.4 Доказ за извоз Како доказ дека стоката го напуштила царинското подрачје на Р.Македонија се дозволува употреба на листот број 3 од ЕЦД за извоз (познат и како жолт лист) на два начина: А. Претходно заверен од извозната царинска испостава. Заверувањето го врши овластен царински службеник на тој начин што става царински печат во рубрика А. Извозната царинска испостава води интерна евиденција за заверените листови и ги врачува на одговорните лица на имателот на одобрението. Имателот на одобрението исто така треба да води евиденција за употребата на однапред заверените ЕЦД. Пред испраќањето на стоката, одобрениот извозник запишува реден број и датум од 43 УСЦЗ член 202 (2) б 75

76 заведувањето во евиденцијата во рубрика А,а во рубрика 44 бројот на одобрението и забелешка OДОБРЕН ИЗВОЗНИК или Б. Заверен со печат на одобрен извозник. Тоа е овластување со кое Централната управа на одобрениеот извозник му дозволува употреба на посебно изработен печат кој се става во полето А на листот 3 од ЕЦД. Овој печат го изработува посебна служба која има информација за адекватноста на примерокот на печатот. Овие печати се изработуваат согласно прилог 26 од Уредбата и изработените примероци се доставуваат во прилог на одобрението. На одобрените извозници може да им се дозволи и употреба на печатени обрасци со однапред ставен посебен печат, изработени од печатница овластена од страна на Централната управа за таа намена. 44 Во рубрика 2 од печатот се запишува добиениот број од царинската евиденција за испраќање на стоката, во рубрика 3 се става датумот на испраќање на стоката, а во рубрика 4 потпис и печат на овластениот работник. Одобрениот извозник мора да ги преземе сите потребни мерки за заштита на посебните печати или испечатените обрасци. 45 За тие мерки треба да добие согласност од надлежната царинска испостава. За листот број 3 да се врати кај извозникот во рубрика 44 од ЕЦД EXG задолжително се внесува шифра ( ret exp ) 46 Одобрениот извозник може да побара употреба на посебни царински обележја пломби на одобрен извозник. За овие, исто така, мора да води соодветна евиденција и да преземе посебни мерки за заштита при употреба, Бројот на царинското обележје се внесува во рубрика Г од ЕЦД. Во случај царинската испостава да не прави контрола, одобрениот извозник е должен во забелешка да стави печат ОДОБРЕН ИЗВОЗНИК, да го впише бројот на пломбата, рокот за доставување до излезната царинска испостава и потпис на одговорното лице. Листот број 2 го задржува граничната царинска испостава а листот број 3 се враќа назад кај извозникот пополнет и потпишан од страна на царинскиот службеник на излезниот граничен премин со посебен печат за доказ дека стоката поминала граница и соодветен евидентен број од контролникот за излез. 44 Член 202 став 2б) од Уредбата 45 член 203 (2) од Уредбата за спроведување на Царински закон 46 Член 408 став 3 од Уредбата за спроведување на царинскиот закон 76

77 5.5 Изработка на дополнителна деларација Имателот на одобрението за поедноставената царинска постапка локално царинење при извоз е должен да поднесува до царинскиот орган дополнителни декларации EXZ за завршените поедноставени декларации EXG во одреден период. 47 Дополнителната декларација се поднесува во рок претходно утврден во одобрението (неделно или месечно). Ако е одобрено да се поднесува дополнителна декларација неделно тоа значи дека имателот во рок од пет работни дена по неделата во која ги употребил поедноставените извозни декларации е должен да поднесе дополнителна-збирна декларација за сите изработени и завршени извозни декларации, а ако е одбрено да се поднесува дополнителна декларација месечно тогаш имателот на одобрението има должност да ја поднесе дополнителната декларација во рок од 10 дена по истекот на месецот кога ги употребил поедноставените извозни декларации. Имателот е обврзан да поднесе: Дополнителна декларација за употребените поедноставени декларации за локално царинење при извоз; Сите неопходни документи кои биле употребени за пуштање на стоката во извозна постапка и кои мора да бидат наведени во дополнителната декларација за пуштање стока во слободен промет (фактури, потврди, дозволи, товарни листови, пакинг листи, сертификати за потекло, прилози, изјави и слично); 48 Листа на известувања за пуштање на стока кои биле употребени претходната недела или претходниот месец; Листа на известување кои ги добил од царинските органи претходната недела или претходниот месец. Во посебен случај царинскиот орган на увоз може да го продолжи рокот за поднесување дополнителна декларација за пуштање во слободен промет на барање на имателот на одобрението. Продолжувањето на овој рок може да биде на најмногу 3 работни дена од денот предвиден за доставување на дополнителната декларација за пуштање на стоката во извозна постапка. 47 член 88 став 1 а) и 2 од ЦЗ 48 Член 201 став 1 в) од уредбата 77

78 Дополнителната декларација за пуштање на стоката при извозна постапка е еден вид збирна декларација за сите претходно поднесени поедноставени декларации завршени со поедноставената постапка локално царинење при извоз. EXZ дополнителната декларација е вид на групен извештај за употребените поедноставени декларации локално царинење при извоз. Таа се пополнува на ист начин како редовна извозна декларација. Програмот за поедноставените царински постапки има посебна опција која ги групира декларациите. Не е правило дека една дополнителна декларација може да ги опфати сите употребени EXG декларации. Дополнителната декларација е збирна декларација од ист тип на EXG употребени декларации. Тоа значи дека се групираат по одредени специфичности кои треба да се исти во ИМГ декларациите, а тоа се: Ист назив на испраќач; Ист примач; Ист вид на EXG во зависност од тоа дали се работи за редовен извоз-exg1, привремен извоз IMG2, повторен извоз ЕXG3. Употребен е ист паритет според INCOTERMS; Употребена е иста парична валута за пресметка на царинска вредност на стоката; Употребена е иста вредност на курсот на македонскиот денар; Употребен е ист вид на надворешно трговски работење ( ист вид на трансакција); Ист излезен царински орган; Иста шифра на царинска постапка; Иста земја на извоз. Сите останати податоци се собираат. Дополнителната декларација ќе содржи вкупна вредност на стоката од вкупните EXG декларации, вкупна вредност на дополнителни трошоци-доколку ги има, вкупна бруто тежина, вкупна нето тежина. Се групираат наименуванијата со ист тарифен број, а кога се разликуваат се подредува ново наименувание. Се изготвува спецификација на возилата со кои е пристигната стоката, а во рубриката наменета за превозното средство се пишува ПО СПЕЦИФИКАЦИЈА. Се изготвува спецификација и за приложените документи во рубрика 44. Во рубрика 44 задолжително се внесува шифрата за дополнителна декларација во локалното царинење S14 и референтниот број на одобрението S22( Пример: S14(S22/3010/0039)) и шифра за 78

79 претходните декларации-o26 каде се набројуваат R броевите на кои се однесува истата дополнителна декларација. При поднесувањето на дополнителната декларација за извоз задолжително кај царинскиот орган се приложуваат соодветните листови 3 од ЕЦД на EXG, во истата состојба во која се вратени од страна на царинскиот орган на излез, со пополнета рубрика за доказ дека е напуштено царинското подрачје на Р.Македонија. Овие жолти листови ќе остануваат кај царинскиот орган заедно со EXZ. При поднесување на EXZ важи наплата на царинските давачки при извоз и правила кои важеле во моментот на поднесување на EXG. Раздолжувањето на царинските давачки кои настанале при увозот се врши при реализирањето на EXZ декларацијата. 49 EXZ декларацијата се поднесува како редовна извозна декларација кај надлежната царинска испостава за влез заедно со употребените EXG декларации и сите придружни документи. Царинските службеници ги прегледуваат и споредуваат податоците во поедноставените и дополнителните декларации и доколку е се во ред ги регистрираат и утврдуваат. Листовите 3 и 4 се враќаат кај имателот на одобрението пополнети, заверени со печат и факсимил и потпишани од одговорниот царински службеник. Во случај кога стока ставена во извозна царинска постапка во согласност со одобрението не го напуштила царинското подрачје на Р.Македонија во рок од 10 календарски денови од денот на ставање во извозна царинска постапка, имателот на одобрението мора веднаш до царинскиот орган да достави: А) сите копии од поедноставената извозна декларација со кои стоката била ставена во извозна царинска постапка и сите придружни документи; Б) писмено барање од страна на имателот на одобрението за поништување на оваа поедноставена извозна декларација со објаснување зошто стоката не била извезена. Доколку имателот на одобрението во рокот кој му е одобрен од надлежната царинска испостава не го употребува одобрението за локално царинење при увоз, должен е да ја извести надлежната царинска испостава во истиот рок во кој е должен да поднесува дополнителна декларација. 49 член 216 од Законот за пуштање стока која подлежи на царински давачки, даноци и други наплаќање за слободен промет 79

80 5.6 Водење евиденција Имателот на одобрението за поедноставена царинска постапка е должен да води сопствена евиденција за секое декларирање за поедноставена царинска постапка во рамките на локално царинење при извоз, на претходно утврден и одобрен начин, редовно со помош на компјутерски систем и соодветно поставен програм за водење евиденција. Оваа евиденција треба да му овозможи на царинскиот орган при увоз да врши ефикасна и брза контрола врз движењето на стоката и пуштањето на стоката во слободен промет. Евиденцијата треба да ги содржи сите податоци за идентификација, евидентирање на стоката и утврдување на нејзината природа: број и датум на одобрението дадено од надлежната царинарница; реден број, датум и час на запишување во евиденцијата; сериски број на известувањето пратено до царинскиот орган на увоз и референтен број на поедноставената извозна декларација; шифра на царински орган на излез регистарски број на транспортното средство; царинска испостава на излез; барана царинска постапка; претходна царинска постапка, доколку се работи за завршување на царинска постапка; декларација за стоката: вид, трговски назив и опис; тарифна ознака; фактурна вредност и статистичка вредност; курс на МКД; вид на трансакција по INCOTERMS; царинска стапка; вредност на царински давачки; даночна стапка; износ на даночни давачки; акцизна стапка; износ на акцизни давачки; вкупен износ на царински долг; 80

81 број и вид на колетите; бруто и нето тежина; намалена царинска стапа и основа за намалување, доколку при увозот не се користи редовната царинска стапка по Законот за царинска тарифа (пример: потекло со преференцијал, повластен тарифен третман, слободна царинска зона); место на ставање на стоката во царинска постапка на пуштање во слободен промет кај царинскиот орган за увоз местото на привремено чување на стоката; сериски и референтен број на известувањето пратено од имателот на одобрение при започнување на постапката; сериски и референтен број на известувањето за извршување на царинската контрола; Записник за извршен царински преглед и забелешки; референтен број, S број на регистрација и датум на дополнителната царинска декларација, кои се допишуваат дополнително по поднесувањето на дополнителната декларација. Внесувањето на стоката во евиденцијата на имателот на одобрението и известувањето на царинската испостава имаат еднаков правен ефект како и прифаќање на царинска декларација. Главното книговодство на имателот на одобрението врз основа на трговски, фискални и/или други сметководствени документи се чува и е на располагање на царинските органи на адресата на седиштето на имателот на одобрението. Главното книговодство на имателот на одобрението е во форма на хартија и елекронска, и вид на системи и компјутерска програма спецјално изработени со цел да можат да се користат ваквите постапки. Во соодветно изработениот програм, во делот за евиденција има посебен дел во кој може на било кој начин или по одредена селективност да се прават извештаи, во зависност од потребата на царинскиот орган кој ја врши контролата. Најчесто се прават периодични ивештаи и извештаи по видот на постапката. Во хартиена форма се чуваат сите предмети, односно сите поедноставени извозни декларации (EXG) и сите дополнителни EX Z декларации заедно со копија од приложените документи кои учевствуваат во постапката се архивираат во посебен регистар на истиот начин на кој редовните предмети се архивираат во царинската испостава. Доколку имателот на одобрението за локално 81

82 царинење при извоз поседува одобренија и за царински постапки на облагородување, складирање, преработка под царински надзор или привремен увоз, мора да води посебна евиденција и за истото. Царинскиот орган има право и обврска да врши редовна проценка и контрола на евиденцијата за спроедување на поедноставената царинска постапка локално царинење при извоз и да ја исконтролира честотата на искористеност на истото одобрение, на почетокот барем еднаш месечно, а понатму согласно потребите. Оценката за водењето евиденција е од голема важност за одобрување на барањето за продолжување на истото и за добивање на други поедноставени царински постапки, а воедно и за скратување на времето на чекање при извршување на истите. 82

83 III ДЕЛ ЛОКАЛНОТО ЦАРИНЕЊЕ КАКО МОЖНОСТ ЗА РАЗВОЈ НА ТРГОВСКО ЛОГИСТИЧКИ ЦЕНТРИ И УСЛУГИ ВРАТА ДО ВРАТА Во оваа целина се прикажани резултатите од анализите и истражувањата направени во поглед на искористеноста на поедноставените царински постапки локално царинење при увоз, локално царинење при извоз, овластен примач и овластен испраќач и нивното влијание на ниво на претпријатие и на национално ниво. Ќе бидат прикажани придобивките од употребата на локалното царинење и проблемите кои треба да се отстранат и како со употребата на истите едно трговско друштво може да прерасне во логистички центар, а тоа да овозможи поволни услови за размој на стопанството во Р. Македонија. 1. Анализа на искористеноста на поедноставените царински постапки во Р.Македонија Со пристапувањето кон Меѓународната конвенција за поедноставување и усогласување на царинските постапки до Светската царинска организација на 28 јули 2008 година, Република Македонија го направи можеби најважниот чекор за доближување кон Светската царинска организација и Светската трговкса организација. Од 2008 година наваму Царинската Управа на Р.Македонија се повеќе го промовира поедноставувањето на царинските постапки како главен инструмент на царинската модернизација за усогласување со Европските царински регулативи и пристапот кон ЕУ, на тој начин што ќе ја зголеми ефикасноста и ефективноста без притоада ја повреди сновната безбедносна функција на царинската контрола. Употребата на поедноставените царински постапки е веќе проверен успех кај големите европски држави, а тоа подразбира побрзо спроведување на царинските постапки, помали трошоци при спроведувањето и можност за овозможување непречен тек на трговијата, без притоа да бидат прекржени или повредени законските регулативи. Царинската Управа на Р.Македонија се повеќе настојува и ги промовира поедноставените царински постапки и придобивките од нивната примена. Во 2006 година е донесено Упатството за спроведување на поедноставените царински постапки, а од 2007 година 83

84 веќе почнуваат да се употребуваат. Со цел да се прикаже искористеноста на овие царински постапки направена е хронолошка анализа на применетоста на истите од почетокот до денес. Табела 1. Број на издадени царински одобренија од година; Видови одобренија Одобрение за царинско застапување Лиценца за царинско застапување Царински постапки со економски ефект Поедноставени царински постапки Вкупно Р.Македонија *Извор официјалните годишни и квартални извештаи од г. на Царинската управа на Од ова што може да се види на прикажаната табела се забележува дека бројот на издадени одобренија за поедноставени царински постапки во однос на другите издадени одобренија е значително помал, особено првите години, но она што е значајно за нашава анализа е дека има пораст на употребеноста на поедноставените царински постапки. Во 2007 г. бројот на издадени одобренија за поедноставени постапки е 51 и со тоа заземаат само 4.35% од вкупно издадените одобренија, во 2008г. ова учество е помало за 0,7% и изнесува 3,65% (45 издадени одобренија), додека во следните години се забележува значителен пораст и тоа, во 2009г. на 6,9% од вкупно издадените одобренија (102 издадени одобренија), во 2010г. пораст на 9,73% (164 издадени одобренија), во 2011г. на 11,36% (200 издадени одобренија), во 2012г. на 10,58% (216 издадени одобренија) и конечно најголемиот процент изминатата 2013г. на 13,64% односно 273 издадени одобренија за употреба на поедноставени царински постапки од вкупно издадените царински одобренија. Оваа разлика во издадените одобренија може да се види на следниов графички приказ: 84

85 Графикон бр. 1 на видови издадени одобренија од г одобрение за царинско застапување царински постапки со економски ефект лиценца за царинско застапување поедноставени царински постапки *Извор: официјалните годишни и квартални извештаи од г. на Царинската управа на Р.Македонија Од графиконот број 1 може сликовито да се види малиот придонес на издадени одобренија за поедноставени царински постапки во 2007г. и 2008 г од приближно 4%, но се забележува значителни пораст во секоја следна година кој до 2013г. достигнува 13,64% од вкупно издадените царински одобренија. Овој раст од 51 на 273 издадени одобренија за поедноставени царински постапки за 7 години преставува важен показател за позитивното искуство на засегнатите страни и за напредокот и достигнувањето во процесот на царинската модернизација и приближувањето нанашето национално царинско работење кон работењето на големите европски земји. Овој важен раст за царинското работење е сликовито прикажан на следниов графикон: 85

86 300 Графикон бр.2 крива на раст на издадени одобренија за поедноставени царински постапки поедноставени царински постапки *Извор: официјалните годишни и квартални извештаи од г. на Царинската управа на Р.Македонија На кривата од графикон бр.2 јасно се гледа индивидуалниот годишен пораст на вкупниот број на издадени одобренија за поедноставени царински постапки од 2007г со 51 одобрение до 2013г со 273 издадени одобренија, и половината од 2014 година со веќе издадени 267 одобренија до крајот на месец јуни, број кој што се очекува до завршниот извештај да биде значително поголем. Со оглед на податоците кои ни се на располагање во врска со поедноставените царински постапки, можеме да го прикажеме и поединечното учество и застапеност на секоја поедноставена царинска постапка, односно учеството на одобренијата за овластен примач, локално царинење при увоз, овластен испраќач и локално царинење при извоз. 86

87 Табела бр.2 Преглед на поединечно издадени одобренија за поедноставени царински постапки од година; Вид одобрение (1ва половина) Овластен примач во транзит Локално царинење при увоз Овластен испраќач Локално царинење при извоз Вкупно *Извор: официјалните годишни и квартални извештаи од г. на Царинската управа на Р.Македонија Графикон бр.3 Поединечно издадени одобренија за поедноставени царински постапки / овластен примач овластен испраќач локално царинење при увоз локално царинење при извоз *Извор: официјалните годишни и квартални извештаи од г. на Царинската управа на Р.Македонија Она што на прв поглед може да се забележи на табела бр.2 и графикон бр.3 е дека сите одделни одобренија за поедноставена царинска постапка (овластен примач локлано царинење при увоз и, овластен испраќач и локално царинење при извоз) бележат годишен раст изразен во бројки, што е аналогно на претходната анализа со која се покажа општ 87

88 раст на издадени одобренија за поедноставени царински постапки, со мал исклучок од 2008 година. Најголемо учество во издадените поедноставени царински постапки има одобрението за локално царинење при извоз кое во 2007г. изнесува вкупно 26 издадени одобренија, следната година мал пад на 21, за потоа да добие приближно двоен пораст на 44, 2010г. - 55, 2011г.- 76, 2012г-79 и 2013г 80 издадени одобренија за поедноставената царинска постапка локално царинење при извоз. Одобрението за овластен примач во 2007 година е издадено на 13 иматели, во 2008г. на 12, следните години на 26, 50, 55, 76 и во 2013 година на 80 корисници, што преставува 67% пораст од првата година на издавање одобрение до 2013г. До крајот на јуни 2014 г. се издадени 78 одобренија за овластен примач, што е веќе приближно колку цела 2013г и бројот на издадени одобренија за овластен примач се очекува да биде уште поголем. Издадените одобренија за локално царинење при увоз исто така го следат текот на претходните две. Во 2007г. и 2008г. се издадени по 11 одобренија, во 2009г приближно двоен раст на 24 одобренија, 2010г-40, , 2012г-28 и 2013г со 70 издадени одобренија. Одобрението за овластен испраќач се карактеризира со најмали бројки и тоа во 2007г. и 2008г со по 1 издадено одобрение, 2009г со 8, а следната 2010г. има ветувачки пораст на 19 издадени одобренија, 2011г на 23, 2012 и 2013г со 33 издадени одобренија. Одобрението за овластен испраќач е најмалку издавано одобрение, што не значи дека е и премалку употребувано. Ова се должи на тоа што одобрението за овластен испраќач не е задолжително меѓусебно зависно од одобрението за поедноставена постапка локално царинење при извоз, како што е случајот со меѓусебната зависност на одобренијата за овластен примач и локално царинење при извоз. Застапеноста на увозните поедноставени царински постапки се должи и на тоа што најчесто нашите домашни производствени фирми имаат итна потреба од стоката која што се увезува, па поради тоа секој искористен работен час е важен, а тоа повлекува и поголема потреба од користење и имање на одобренијата за овластен примач и локално царинење при извоз. Следува и сликовит приказ на порастот на издадени одобренија за поедноставени царински постапки поединечно за секоја следна година од нивното прво издавање. 88

89 Графикон бр.4 Крива на раст на поединечно издадени одобренија за поедноставени царински постапки овластен примач овластен испраќач локално царинење при увоз локално царинење при извоз *Извор: официјалните годишни и квартални извештаи од г. на Царинската управа на Р.Македонија Она што е важно од претходниве прикази и анализи и што може да се види од Графиконот бр.4 е дека поедноставените царински постапки се во постајана тенденција на пораст, а тоа значи дека независно кое од поединечните одобренија е во т.н.водечка форма, секое од нив е доволно важно и за Царинската управа и за тековните и потенцијални иматели на одобренија за истите. Секоја година бројот на вакви издадени одобренија расте, а разликата помеѓу нив е се помала, што е чекор поблиску за секој имател на овие одобренија кон статус на овластен економски оператор. Овој пораст е знак дека задоволството од користењето на истите е многустрано, односно дека и имателите и индиректните корисници ги задоволуваат своите потреби на побрз, поефикасен и поефтин начин на спроведување на царински постапки, олеснувајќи ја работата и на Царинската управа без притоа да се повредуваат нејзините основни функции. Во случај кога имаме примери со позитивно искуство останува само да очекуваме во иднина овие резултати да бидат уште попозитивни, а увозот, извозот и транзитот на стоката уште побрз и поедноставен. Царинската управа на Р.Македонија има очекување дека за релативно кратко време уште поголем дел од работата на царинските застапници ќе биде извршуван со вакви постапки и сите ќе можат самостојно да работат. 89

90 Според податоците кои ги имаме во врска со поединечно издадените одобренија за поедноставени царински постапки може да заклучиме и истакнеме дека најмногу издавано одобрение е одобрението за локално царинење при извоз кое во периодот од г. од вкупно 1318 издадени одобренија учествува со 482, а тоа преставува 37% од вкупно издадените одобренија. Одобрението за овластен примач учествува со 30% или 390вкупно издадени одобренија, одобрението за локално царинење при увоз со 22% или 297 издадени одобренија и на крај одобрението за овластен испраќач со вкупно 149 издадени одобренија или 11% учество во текот на овие 7 години. Овие податоци во процентуална форма имаат соодветен приказ: Графикон бр.5 Процентуална пита на вкупно издадени поединечни одобренија за поедноставени царински постапки од г. издадени одобренија за поедноставени царински постапки овластен примач 37% 30% локално царинење при увоз овластен испраќач 11% 22% локално царинење при извоз Претходниве анализи се однесуваа на број на издадени одобренија за поедноставени царински постапки, меѓутоа анализата не е комплетна и сусштинска ако не се покаже колку често и ефикасно овие издадени одобренија се употребувани во текот на анализираниов период и каде имаат најголем удел. 90

91 Поради тоа, од податоците кои ни се достапни и се официјално објавени во годишните извештаи за работата на Царинската управа направена е анализа за тоа колку од вкупните увозни и извозни постапки во периодот од г се завршени по редовна а колку по поедноставена царинска постапка. Табела бр.3 Број на обработени царински декларации во периодот од г Број на обработени царински декларации (во илјади) Вид на царинска декларација Транзит Увоз Редовна постапка Поедноставена постапка Извоз Редовна постапка Поедноставена постапка Вкупно *Извор: официјалните годишни и квартални извештаи од г. на Царинската управа на Р.Македонија Табелата бр.3 ни го покажува вкупниот број на обработени транзитни, увозни и извозни царински декларации за секоја година посебно. Притоа за увозните и извозните декларации можеме да видиме колку од истите се завршени по редовна, а колку по поедноставена царинска постапка. 91

92 Графикон бр.6 Приказ на обработени царински декларации при увоз по редовна и поедноставена царинска постапка во периодот од г Обработени декларации при увоз во илјади редовна постапка поедноставена постапка Она што е најнапред воочливо на Графиконот бр.6 е дека во периодот од г бројот на обработени увозни царински декларации постојано расте со мал исклучок на 2009 г. кога има пад од околу 5000 декларации. Овој раст е карактеристичен и за бројот на царински декларации и по редовна и по поедноставена царинска постапка. Во 2007г. од вкупно обработени увозни декларации декларации се обработени по редовна царинска постапка, а по поедноставена царинска постапка се обработени само , во 2008г. од вкупно увозни декларации поедноставени царински декларации се , следна година од вкупно , 2010г обработени декларации по поедноставена царинска постапка од вкупно, 2011г. овој број изнесува од вкупни , 2012г од вкупни и 2013г деклрации обработени по поедноставена постапка, по редовна од вкупно увозни декларации. Според овие податоци можеме учеството на поедноставените царински постапки при обработка на увозните декларации да го прикажеме процентуално. 92

93 Графикон бр.7 Процентуален приказ на односот на обработени увозни царински декларации по редовна и поедноставена царинска постапка 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% редовна постапка поедноставена постапка Од Графиконот бр.7 може да видиме дека во 2007г. од вкупно обработените увозни декларации 94% се обработени по редовна царинска постапка а само 6% по поедноставена, во 2008г. по редовна се обработени 88% од декларациите, а по поедноставена 13%, следната година мал пад на процентот на обработените декларации по поедноставена царинска постапка на 10% што значи 90% припаѓаат на редовната увозна царинска постапка, во 2010г. 15% од декларациите се обработени по поедноставена царинска постапка а 85% по редовна постапка, 2011г. 22% за поедноставените царински увозни постапки и 78% на редовните, и конечно во 2012г. и 2013г. по поедноставена царинска постапка се обработени 28%, а 72% од вкупно обработените увозни царински постапки се по редовна постапка. Ова е сеуште можеби мал процент на учеството на поедноставените царински постапки во однос на редовните постапки во поглед на увозот, меѓутоа она што нас ни е важно е дека секоја година овој процент е се поголем и како што може да се види на Процентуалниот блок и линијата која што ги разделува овие две постапки учеството на редовната царинска постапка при увоз е се помало, а на поедноставената увозна царинска постапка расте, а во иднина се очекува да биде уште поинтензивно. 93

94 Графикон бр.8 Приказ на обработени царински декларации при извоз по редовна и поедноставена царинска постапка во периодот од г Обработени декларации при извоз во илјади редовна постапка поедноставена постапка Од графиконот бр.8 се забележува дека бројот на вкупно обработени извозни царински декларации во периодот од г. варира или е во константен пад, при што од вкупните обработени извозни царински декларации бројот на декларациите обработени при редовна царинска постапка исто така паѓа, за сметка на бројот на обработени извозни царински декларации по поедноставена царинска постапка кој е во постојан пораст. Во 2007г. од вкупно обработени извозни царински декларации се изработени во редовна, а декларации по поедноставена царинска постапка, 2008г. од вкупно извозни декларации повторно се по редовна но со декларации обработени по поедноставена царинска постпака, 2009г се изработени по редовна, а декларации по поедноставена царинска постапка од вкупно извозни декларации, во 2010г. од вкупно декларации се по редовна а по поедноставена царинска постапка, 2011г по редовна, а по поедноставена, 2012г по редовна и по поедноставнеа и во 2013г. од вкупно обработени извозни царински декларации се извршени по редовна, а декларации по поедноставена царинска постапка. 94

95 Учеството на поедноставената царинска постапка и нејзиниот однос со учеството на редовната царинска постапка при извоз исто така може да го прикажеме и процентуално. Графикон Бр.9 Процентуален приказ на односот на обработени извозни царински декларации по редовна и поедноставена царинска постапка 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% редовна постапка поедноставена постапка Од процентуалниот блок на Графикон бр.9 може да заклучиме дека процентот на обработени царински декларации при извоз по редовна царинска постапка постојано се намалува, за сметка на зголемувањето на процентот на обработени извозни царински декларации по поедноставена царинска постапка. Во 2007г. овој однос преставува 19% за поедноставената извозна царинска постапка и 81% за редовната царинска постапка, во 2008г. по поедноставена царинска постапка се обработени 21% од вкупно обработените декларации при извоз, а по редовна постапка 79%, 2009г. учеството на поедноставената царинска постапка расте на 26%, а на редовната опаѓа на74%, во 2010г. имаме 34% од вкупните извозни декларации обработени по поедноставена царинска постапка и 66% обработени по редовна царинска постапка, 2011г. 36% за поедноставена, а 64% за редовна царинска постапка, во 2012г. уште еден значителен пораст на поедноставената царинска постапка со 42% учество во вкупниот обем на обработени царински декларации и изминатата 2013г. за 1% поголемо учество во 95

96 обработката на извозот. И покрај тоа што на генерално ниво вкупниот извоз на Р.Македонија е во пад, она што е за нас од суштинско значење е дека учеството на поедноставенните царински постапки е во постојан пораст и се очекува за брзо да бидат стандарден начин на обработка на декларации. Ова се проценти кои се од голема важност за Царинската управа на Р.Македонија и воедно за државата, бидејќи покажуваат дека употребата на поедноставените царински постапки зема се поголем замав, и дека Царинската управа на Р.Македонија сè повеќе се изедначува со царинските управи на големите и развиени европски земји, дека се повеќе ги исполнува светските трговски и царински правила за брзо и непречено тргување.со таа цел Царинската управа на Р.Македонија продолжува да ги промовира поедноставените царински постапки со надеж дека поголемите капацитети ќе се стекнат со статусот Овластен економски оператор и ќе имаат повеќе повластици во однос на царинењето, контролата и добивањето на какви било други одобренија од страна на Царината и други подобности во и надвор од државата. Царинската управа на Р.Македонија редовно ги објавува податоците во врска со извршените контроли, меѓутоа нема конкретни податоци за извршените царински контроли при спроведувањето на поедноставените царински постапки. Редовни царински контроли се прават рутински и периодично кај имателите на одобренијата колку за да се исконтролира интензитетот на искористеноста на истите и да се провери дали се води коректна евиденција на извршената работа. А во врска со директните контроли, царината се потпира на системот на кој функционира АSYCUDA-та и на случајниот избор на задолжените царински службеници. Од извршениот информативен разговор со советникот на директорот на Царинска управа, добиен е податок дека досега од сите контроли што се направени има позитивен резултат и тоа се однесува и на регуларните периодични контроли и на случајните кои се вршат на лице место. На овој информативен разговор добив насока дека тоа е темата што можеби најмногу ја загрижува царината, бидејќи од една страна се даваат одврзани раце на имателите и им се укажува многу голема доверба, а од друга страна секогаш постои веројатност дури имателот на одобрение да биде искористен со поедноставената постапка да го олесни начинот на повредување на царинското право. Затоа се повеќе се вложува во секторот за анализа на ризик, за да може да се создаде една добра рамка по која нема да се 96

97 спречува брзото работење и итноста на работата за сметка на контрола, а истовремено да не бидат извршени недозволени манипулации со документите и стоката кои се предмет на конкретна поедноставена постапка. 2. Придобивки од употребата на локалното царинење Воведувањето на поедноставените царински постапки и нивната имплементација се можеби најголемиот направен чекор на приближување на царинските регулативи на Р.Македонија кон Европската унија и нејзините регулативи. Исполнувањето на условите за поедноставување, усогласување, хармонизирање и модернизирање на царинските постапки и пристапувањето кон КЈОТО конвенцијата се сами по себе придобивка за нашата земја. Со нивната постојана употреба позитивните ефекти само дополнително се мултиплицираат и одразуваат на стопанството на Р.Македонија. Најпримамлива особина на поедноставените царински постапки е можноста за царинење 24/7, односно независноста од работното време на надлежните царински испостави. Тоа значи дека имателот на соодветните одобренија може да го врши царинењето во било кое време од деноноќието, зависно од потребите поврзани со стоката која се царини. Со тоа корисникот на услугата не мора да чека до некој следен работен ден за да ја добие стоката и да ја пушти во евентуално производство или крајна употреба. Со ова е решен еден од главните проблеми на трговските друштва и производствените компании со кој се справувале најчесто во текот на минатото. Исто така, како индиректна придобивка од ваквите временски услови се јавува тоа што транспортното возило не мора да биде заробено за други потреби, туку може веднаш да биде ослободено при увоз или да се товари за извоз непосредно пред тргнувањето. Друга позитивна особина на поедноставените царински постапки е тоа што царинењето се врши во своите простории или простории одобрени и обележани од страна на надлежната Цариснка испостава, простории кои не мораат да бидат царински терминал. Со тоа се скратува време потрошено за да се смести возилото, трошоци за користење терминал, трошоците за вагање на терминал и евентуалните трошоци за шпедитерски услуги. Трета придобивка на директните и индиретни корисници на поедноставените царински постапки е скратеното време на царинење и чекање по терминали. Добро ни е познато дека во минатото клиентите често изразуваат незадоволство поради времето на 97

98 чекање на царинските терминали за царинење или евентуален царински преглед, за сметка на итноста на стоката. Со воведувањето на поедноставените царински постапки неброените часови или можеби денови на чекање, се заменети со најмногу 1 час потребен за конкретна царинска постапка. 1 час е времето кое се дава во првиот период кај еден нов барател на одобрение кој може да се нарече пробен, меѓутоа со секое следно продолжување на одобренијата за поедноставени царински постапки ова време може да биде и 15 мин. од конкретна царинска постапка, што претставува еден голем плус за сите засегнати страни. Ваквото скратување на време го исполнува условот за брзо, непречено и ефикасно спроведување на царинските постапки. Со воведувањето на поедноставените царински постапки покрај времето, комплетно се намалени и целокупните трошоци при царинењето. Во овие трошоци покрај трошоците за користење двоен терминал и вагање се и административните такси и надоместоци за обработка на царински декларации, за транзитна декларација, надоместоците за царинска придружба, надоместоците за евентуална прекувремена работа и евентуалните специфични барања за царинење кои го одложуваат плаќањето на давачките. Многу важно за корисниците на услугите од поедноставените царински постапки е тоа што при увоз не се должни да ги плаќаат настанатите царински долгови во моментот на пуштање на стоката, туку добиваат на време најмалку една недела до еден месец до моментот на поднесување на конечна-дополнителна декларација. Некогаш ваквото добивање на време е многу значајно за некои субјекти. Важно да се напомене и за Царината е дека при употреба на поедноставените царински постапки не се зголемува можноста за избегнување на плаќање давачки, ниту пак за документарни манипулации и фалсификати, бидејќки податоците во врска со вредноста и количината се поврзани на сите сервери. Со нивното воведување и употреба е овозможен и електронскиот едношалтерски систем за увозни, извозни и транзитни дозволи и квоти. Направени се дополнителни олеснувања на увозот, извозот и транзитот преку присуството на инспекциските служби на граничните премини, со 24 часовно работење, што е уште една придобивка за временско неспречување на одвивање на поедноставените царински постапки. 98

99 Со скратувањето на времето и трошоците при спроведувањето на царинските постапки е зголемена можноста за поточно планирање на бизнисот на компаниите и додавање на нова улога кај компаниите кои се занимаваат со транспорт и логистика, што за трговците ќе значи давање услуга од врата до врата, а за Царинската управа подобро ангажирање на ресурсите. 3. Проблеми при спроведување на локалното царинење Покрај големите придобивки воведувањето на поедноставените царински постапки наидува и на некои пречки при нивното спроведување. Многу чест почетен проблем е недоволната информираност на претпријатијата, особено на помалите фирми. Овие субјекти немаат доволно информации и јасна слика за поедноставените царински постапки и се водат од предрасуди според кои имплементирањето на поедноставените царински постапки е многу сложено и тешко изводливо. Следна пречка кај потенцијалните иматели на одобренија за поедноставени царински постапки е големата одговорност при спроведувањето на истите. Самиот факт дека еден застапник сам ќе изготви царинска декларација и без дополнителна надворешна (царинска) проверка ќе ја регистрира, односно сам ќе ја заврши царинската постапка, буди страв кај одредена категорија корисници. Особено поради фактот дека секоја грешка направена при изработка на царинска декларација чини најмалку една мандатна казна, а во овој случај застапникот може да дојде до ситуација сам да си пресуди. Дојдено е време на големи промени, а поголемиот процент на субјекти кои вршат царинско застапување работат од време на работење под други услови не се спремни да се соочат со новите предизвици. Ваквите застапници секогаш стоат на тоа дека е најдобро документите да поминат во царина и да не доаѓа до дополнителни главоболки. Меѓутоа, Царинската управа на Р. Македонија се поактивно ги промовира поедноставените царински постапки и придобивките од истите и ги побива ваквите неоправдани ставови, што резултира со постојаниот пораст на нивна застапеност кој се покажа во претходните анализи. Понатаму, како проблем може да се јават условите кои треба да ги исполни еден барател на одобрение за поедноставена царинска постапка. Ова особено се однесува на помалите фирми кои не располагаат со големи гаранции за плаќање на настанати евентуални царински давачки и водењето царинска архива и евиденција. 99

100 Како помал проблем се јавува пристапот во ASYCUDA во улога на царински службеник и можноста да се влегува во декларации и предмети на други фирми. Ова ја нарушува приватноста на секоја фирма од една страна, а од друга страна создава можност туѓи предмети да бидат регистрирани најчесто по грешка. ИКТ на Царинската управа размислува за пронаоѓање начин да се елиминира оваа опасност. Проблем на кој царината на Р. Македонија му придава голема важност е вршењето на царински контроли и анализата на ризик. Од една страна се труди да им даде целосна слобода на корисниците од друга страна не сака да биде злоупотребена и уништена заштитната функција на царината. Царинска управа е во постојан напор да се ажурираат анализите на ризик на одредени стоки и фирми, за да нема пропусти и да не се покаже како голем недостаток на поедноставените царински постапки и да се зголемува соработката со други национални власти, други Царински управи и трговски заедници. 4. Искуство со примената на поедноставените царински постапки локалното царинење во Дени Интернационал Скопје Дени Интернационал компанијата е основана 1991г. како претпријатие специјализирано за организирање на меѓународен транспорт на стоки во друмски сообраќај. Со текот на времето фирмата прераснува во целосно екипирана и професионална компанија за меѓународен транспорт. Денес во компанијата работат повеќе од 200 лица кои се професионално обучени за извршување на своите задачи и добро координирани со цел потребите на нивните клиенти да бидат целосно задоволени. Основна дејност на Дени интернационал е меѓународниот транспорт. Тие располагаат со 60 современи товарни возила за секаков вид на стока, со комплетно CMR-осигурување и со 24-часовна комуникација, GPS позиционирање и следење со секое од возилата каде и да се наоѓаат, со Царински терминал за увоз извоз, јавен царински склад, за привремено чување на стока и притоа со 24 часовен утовар и истовар и комплетна мониторизација и секако, нуди комплетни шпедитерски услуги со гарантирано навремено, брзо и квалитетно завршување на царински формалности. 50 Она на што всушност се должи постојаниот напредок на оваа компанија и големата конкурентност на пазарот е тоа што постојано е во тек со новитетите во областа на царинското работење и се што нашата царина се обидува

101 да промовира и подобри. Од исклучителна важност при давањето комплетни услуги за Дени Интернационал е тоа што располага со одобренија за сите поедноставени царински постапки, достава и подигнување на стоката од врата до врата Анализа на искористеноста и можности по проширување на примената на локалното царинење Дени Интернационал особено се заложува кон тоа да се понуди и даде комплетна услуга на секој единствен клиент. Голем предуслов за ваквиот чекор на компанијата е да може стоката да не се задржува непотребно и да нема пречки при царинењето. Поради тоа, Дени Интернационал поседува одобренија за секое поединечно поедноставување уште од почетокот на нивното воведување. Од 2007 година до денес особено се чувствува ваквиот напредок. Трговското друштво располага со обучени и лиценцирани царински застапници кои царинењето 24/7 го прават непречено. Со се поголемата стручност во поглед на употребата на поедноставените царински постапки, Дени Интернационал стекнува уште поголема конкуретска предност на пазарот. Може да се пофали дека успева да ја одржи соработката со поголемиот број фирми кои се директни странски инвестиции во земјава, токму поради големата организираност и комплетната услуга. Во врска со употребата на поедноставените царински постапки, е направена анализа на искористеноста која покажува уште подобри резултати од оние на национално ниво. Поради заштита на податоците нема да бидат објавени конкретните бројки на 101