ПРЕКРШОЦИТЕ ПРОТИВ ЈАВНИОТ РЕД И МИР ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА: ТЕОРЕТСКИ И ПРАКТИЧНИ АСПЕКТИ

Transcription

1 Д-р Александра Груевска-Дракулевски, вонреден професор ПРЕКРШОЦИТЕ ПРОТИВ ЈАВНИОТ РЕД И МИР ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА: ТЕОРЕТСКИ И ПРАКТИЧНИ АСПЕКТИ Апстракт УДК :35.75(497.7). Изворна научна статија Во трудот се анализирани теоретските и практичните аспекти на прекршоците против јавниот ред и мир во Република Македонија. Интересот за Законот за прекршоците против јавниот ред и мир е одреден од масовноста на извршување на прекршоци против јавниот ред и мир, што укажува на степенот на општествена и јавна (не)дисциплина, на (не)почитување на правниот поредок, на начинот на кој функционира општеството и на односот на граѓаните кон органите на власта. Од анализата на податоците за сторени прекршоци против јавниот ред и мир во периодот 2-23 година авторот заклучува дека најчесто сторувани прекршоци против јавниот ред и мир се физички напад на јавно место, учество, предизвикување или поттикнување тепачка и сл., што јасно укажува на ниско ниво на култура на граѓаните, оттука, решавање на проблемите со употреба на сила, насилство, агресија, навреди, омаловажување, нетолерантност, непочитување на заедничкиот живот, загрозување на безбедноста на останатите, создавање несигурност, оддавање на социопатолошки појави, непочитуавање на службени лица, попречување на нивната работа итн. Исто така, во трудот се анализирани судски пресуди за прекршоци. Генерален заклучок е дека постои диспаритет во изречените прекршочни санкции за ист прекршок на различни судови. Понатаму, авторот на трудот нагласува дека се наметнува како нужност ревидирањена одредбата од Законот за прекршоците со која се остава можност во посебните закони да се предвиди глоба со поголема висина од онаа предвидена со ЗП како генерален закон со што се разводнува смислата на казнувањето, од една страна, и суштината на прекршочната одговорност, од друга страна. Имено, авторот уште еднаш ја нагласува пред сѐ превентивната функција на Законот за прекршоците и на Законот за прекршоците против јавниот ред и мир, како посебен закон. Клучни зборови: прекршоци,прекршок против јавен ред и мир, прекршочни санкции, глоба, Закон за прекршоците, Закон за прекршоците против јавниот ред и мир. Вовед Системот на казниви дела во Република Македонија познава две категории: казнени дела и прекршоци. Новата уставна концепција за пренесување на надлежноста за изрекување санкција за одделни, со закон определени прекршоци, на управните органи е прифатена и вградена во Законот за прекршоците, 2 а подоцна и во новиот Закон за прекршоците 3 (во натамошниот текст означен со кратенката: ЗП). Вонреден професор на Универзитетот Св.Кирил и Методиј, Правен факултет Јустинијан Први во Скопје, Институт за казнено право. 2 Службен весник на Република Македонија бр.62/ 26 и 69/26. Амандман XX за измена на Уставот на Република Македонија:. За прекршоци определени со закон, санкција може да изрече орган на државната управа или организација и друг орган што врши јавни овластувања. Против конечна одлука за прекршок се гарантира судска заштита под услови и постапка уредени со закон. 2. Со овој амандман се дополнува членот 3 од Уставот на Република Македонија. 3 Службен весник на РМ, бр.24 од година.

2 Законот за прекршоци се одредува како комплексен закон бидејќи на него се надоврзуваат цел систем на посебни закони со кои се пропишуваат прекршоци во сите области од човековото живеење и создавање: во политичките, правните, економските, социјалните, образовните, културните, забавните и сите односи.на тој начин околу Законот за прекршоците се создава цел систем на правни прописи врз кои се обликува и посебна научна дисциплина прекршочно право. 4 Законот за прекршоци (ЗП) како системски закон, а посебно и Законот за прекршоците против јавниот ред и мир (ЗППЈРМ)имаат огромно значење за функционирањето на државата како правна држава заснована врз владеењето на правото, како држава која обезбедува граѓаните ефикасно и ажурно да ги остваруваат своите права, слободи и интереси, да живеат во правен ред и сигурност, меѓусебните односи да ги остваруваат во согласност со востановениот ред, дисциплина и почитување односно, во согласност со највисоките вредности што односите ги чинат погодни за заедничко живеење. 5 Во ЗП се определуваат општите услови за пропишување на прекршоците ипрекршочните санкции, општите услови за утврдување на прекршочната одговорност, заизрекувањето и извршувањето на прекршочните санкции, забрзаните прекршочнипостапки и се пропишува прекршочната постапка што ја водат судовите, односнопрекршочните органи (чл. ЗП). За прекршокот и прекршочната одговорност соодветно се применуваат одредбите од општиот дел на Кривичниот законик (во натамошниот текст означен со кратенката: КЗМ), како и одредбите од Законот за кривичната постапка (чл.2 ЗП). 6 На тој начин Законот за прекршоци прави напор да ги разреши сите прашања свразни со прекршоците и прекршочната постпка и да им овозможи на надлежните органи успешно да го применуваат. 7 Интересот за Законот за прекршоци и на науката и на практиката и на органите на власта е одреден и со фактот што бројот на сторените прекршоци од страна на правни и физички лица и покренатите прекршочни постапки се броjат во милиони. 8 Од друга страна, интересот за Законот за прекршоците против јавниот ред и мир е одреден од фактот што, на пример, во периодот 2-23 година во просек се 4 Арнаудовски, Љупчо (2) Законот за прекршоци во практична примена,македонска ревија за кривично право и криминологија, УДК343, година 7, Бр.-2, 2, ISSN , Здружение за кривично право и криминологија, Скопје, 2 Август С Штип,стр Арнаудовски, Љупчо (2) Законот за прекршоци во практична примена,македонска ревија за кривично право и криминологија, УДК343, година 7, Бр.-2, 2, ISSN , Здружение за кривично право и криминологија, Скопје, 2 Август С Штип,стр Кривичен законик на Република Македонија ( Службен весник на Република Македонија бр.37/996; 8/999; 4/22; 43/23; 9/24; 8/25; 6/26; 73/26; 7/28; 39/28; 4/29 и 5/2). Закон за кривичната постапка ( Службен весник на Република Македонија бр.5/2). Член 2ЗП: () За прекршокот и прекршочната одговорност соодветно се применуваат одредбите од општиот дел на Кривичниот законик.(2) Ако со одредбите од овој закон поинаку не е определено, судовите во прекршочната постапка ги применуваат одредбите од Законот за кривичната постапка кои се однесуваат на основните начела, јазикот, месната надлежност, последици од ненадлежност, судир на надлежности, изземање, обвинет, бранител, поднесоци, записници, рокови, имотноправно барање, донесување и соопштување на одлуките, достава на писмена и редовни и вонредни правни лекови.(3) Одредбите од Законот за употреба на јазикот што го зборуваат најмалку 2% од граѓаните во Република Македонија и во единиците на локалната самоуправа соодветно се применуваат во прекршочната постапка. 7 Арнаудовски, Љупчо (2) Законот за прекршоци во практична примена,македонска ревија за кривично право и криминологија, УДК343, година 7, Бр.-2, 2, ISSN , Здружение за кривично право и криминологија, Скопје, 2 Август С Штип,стр Арнаудовски, Љупчо (2) Законот за прекршоци во практична примена,македонска ревија за кривично право и криминологија, УДК343, година 7, Бр.-2, 2, ISSN , Здружение за кривично право и криминологија, Скопје, 2 Август С Штип,стр

3 поднесени.74 барања за поведување прекршочна постапка, а пријавени се во просек 5.89 сторители за сторени прекршоци против јавниот ред и мир. Масовноста на прекршочните поведенија на граѓаните, воопшто, како и масовноста на сторување прекршоци против јавниот ред и мир, укажува на степенот на општествена и јавна дисциплина, на почитување на правниот поредок, на начинот на кој функционира општеството и на односот на граѓаните кон органите на власта. На тој начин, прекршочното право и прекршоците како делинквентна појава добиваат криминолошка и виктимолошка димензија. Како што криминалитетот претставува индикатор за тоа какво е едно општество, како функционира власта и каква е положбата на граѓаните во него, на идентичен начин и прекршоците претставуваат индикатор за едно општество, за една држава, за положбата на граѓаните во неа. 9 Основната задача на Законот за прекршоци беше: прво, растоварување на судовите кои беа пренатрупани со прекршочни предмети, од една страна, и второ, нагласување пред сѐ на превентивната функција на Законот, за сметка на репресивноста, ретрибутивноста и пунитивноста.сепак, овие идеи за превентивниот карактер на овој закон не продреа кај оние органи што го применуваат истиот.имено, согласно одредбите од ЗП глобата за физичко лице се состои во плаќање на определен паричен износ кој не може да биде помал од 5 евра во денарска противвредност ниту поголем од евра во денарска противвредност. Со законот со кој се пропишува прекршокот, може да се пропише и повисока глоба од определената во чл.5 ст. од ЗП. Анализата на прекршочните одредби покажува дека законодавецот се држел до минималниот износ од 5 евра во денарска противвредност предвидена во ЗП како lex generalis, но во најголемиот број случаи во посебните закони со кои се предвидува прекршочна одговорност како lex specialis, искористена е можноста предвидена со чл.5 ст.4 од ЗП - со законот со кој се пропишува прекршокот, може да се пропише и повисока глоба од онаа определена во чл.5 ст. од ЗП (паричен износ кој не може да биде помал од 5 евра во денарска противвредност ниту поголем од. евра во денарска противвредност). Оттука, наместо поставениот максимум од. евра за физички лица во ЗП, во РМ постои можност за изрекување на глоби во износ што одат дури до 2. евра или до 2 кратен износ над максимално предвидениот во ЗП. 2 Според ЗП, прекршокот се дефинира какопротивправно дело кое со закон е определено како прекршок, чии обележја се определени со закон и за кое е пропишана 9 Арнаудовски, Љупчо (2) Законот за прекршоци во практична примена,македонска ревија за кривично право и криминологија, УДК343, година 7, Бр.-2, 2, ISSN , Здружение за кривично право и криминологија, Скопје, 2 Август С Штип,стр.8-9. В. чл.5 ст. ЗП. В. чл.5 ст.4 ЗП. 2 Постои очигледен диспаритет во износите на глобите што може да ги изрече судот постапувајќи според одредбите на ЗП како lex generalis и оние што може да ги изрече прекршочниот орган според законите кои предвидуваат прекршочни одредби како lex specialis. Диспаритетот се должи на масовната примена на одредбата од чл.5 ст.4 од ЗП, за физички лица, односно чл.38 ст.5 ЗП, за правни лица, кои одредби иако имаат статус на исклучок во ЗП се претвориле во правило во најголем број од материјалните закони. Од направената споредба помеѓу висината на парична казна што може да му се изрече на физичко лице според одредбите на КЗМ за сторено кривично дело и висината на глоба за сторен прекршок согласно одредбите на ЗП, се доаѓа до апсурден заклучок дека за кривично дело, кое инаку е повисок облик на неправо од прекршокот, може да се изрече пониска казна, одошто е тоа случај за сторен прекршок. За ова в. повеќе: Бужаровска, Гордана и Груевска-Дракулевски, Александра (2) Анализа на прекршочните одредби во Република Македонија во однос на височината на глобата, Македонска ревија за кривично право и криминологија, УДК343, година 7, Бр.-2, 2, ISSN , Здружение за кривично право и криминологија, Скопје, 2 Август С Штип,стр

4 прекршочна санкција(чл.5 ЗП). 3 ЗП предвидува неколку видови прекршочни санкции. Според овој закон, за сторен прекршок може да се изречат прекршочни санкции за полнолетни сторители, прекршочни санкции за деца, прекршочни санкции за правни лица и посебни прекршочни мерки. 4 Како lex specialis на ЗП е Законот за прекршоците против јавниот ред и мир (во натамошниот текст означен со кратенката: ЗППЈРМ). 5 Со овој закон се утврдуваат прекршоците против јавниот ред и мир, прекршочните санкции, надлежниот прекршочен орган за изрекување на прекршочни санкции, посебните прекршочни мерки за повреда на јавниот ред и мир, како и постапката за приредување на огномет, факелијада или слични приредби (чл. ЗППЈРМ). Согласно Законот прекршок против јавниот ред и мир врши секој кој со своето однесување или постапка го нарушува мирот, работата или вообичаениот начин на живеење ги омаловажува, понижува и навредува граѓаните, на јавно место 6 ја загрозува нивната безбедност или создава несигурност, го оневозможува непреченото движење на граѓаните на јавни места или го нарушува остварувањето на нивните права и обврски, ја попречува работата и извршувањето на надлежностите на државните органи и други институции кои вршат јавни овластувања, или вршењето на дејностите на правните лица или на друг начин го нарушува јавниот ред и мир (чл.2 ЗППЈРМ). Значењето на овој закон е несомнено бидејќи неговата основна цел е да го гарантира јавниот ред и мир на граѓаните. Согласно Законот прекршок против јавниот ред и мирврши секој кој со своето однесување или постапка: го нарушува мирот, работата или вообичаениот начин на живеење, 3 Во однос на дефинирањето на прекршокот се покренува прашањето за негово разграничување од кривичното дело.така, поимот на прекршок по својата формална структура не се разликува од поимот на казненото дело. И прекршокот, како и казненото дело, е дејствие, во законот предвидено како прекршок; за изрекување санкција за противправниот прекршок е потребна вина на страната на сторителот (исклучок е претпоставената одговорност на правното лице); конечно, на сторителот може да му се изрече казна идентична со таа за казненото дело, иако ЗП го одбегнува називот казна.... Дали тоа значи дека прекршокот не е ништо друго, освен поблаг вид на казнено дело, или е некое посебно неправо, различно од казненото дело.според застапниците на квалитативната теорија, казнените дела се вистинско криминално неправо, а прекршоците се обична административна недисциплина или повреда на јавниот ред. Од друга страна, пак, според квантитативната теорија, казнените дела се потежок облик на неправо, додека прекршоците се поблаг облик на неправо, односно, станува збор за два степена на повреда на правните добра, што го детерминираат и односот на казните и другите санкции за овие дела како облици и степени на посегање по правата на сторителот. Понатаму, на правната природа на прекршоците како полесна категорија казниви дела се надоврзува логички и судската постапка за нивното пресудување. За ова в. повеќе: Камбовски, В. (26) Казнено право, општ дел, Скопје: 2 Август С Штип, стр цит. во Бужаровска, Гордана и Груевска-Дракулевски, Александра (2) Анализа на прекршочните одредби во Република Македонија во однос на височината на глобата, Македонска ревија за кривично право и криминологија, УДК343, година 7, Бр.-2, 2, ISSN , Здружение за кривично право и криминологија, Скопје, 2 Август С Штип,стр В. чл.4 ЗП. 5 Закон за прекршоците против јавниот ред и мир ( Службен весник на Република Македонија бр. 66/27 и 52/25). 6 Член 3 ЗППЈРМ: Под јавно место, во смисла на овој закон, се смета местото на кое е слободен пристапот на неопределен број лица без какви и да било услови (улица, училишта, плоштади, патишта, излетнички места, пристаништа, чекални, угостителски, трговски и занаетчиски дуќани и слично) или под определени услови (спортски стадиони и игралишта, средства за јавен превоз, кино сали, театарски и концертни сали, изложбени простории, градини и слично), како и други места кои во определено време служат за вакви намени (земјишта или простории во кои се одржуваат јавни собири, приредби, натпревари и слично).ќе се смета дека прекршок од овој закон е извршен на јавно место и кога дејствието е сторено на место кое во смисла на ставот од овој член не се смета за јавно место, ако тоа е достапно на поглед од јавно место (балкон, тераса, дрво, столбиште, скалила и слично) или ако последицата настапила на јавно место. 4

5 ги омаловажува, понижува и навредува граѓаните, на јавно место ја загрозува нивната безбедност или создава несигурност, го оневозможува непреченото движење на граѓаните на јавни места или го нарушува остварувањето на нивните права и обврски, ја попречува работата и извршувањето на надлежностите на државните органи и други институции кои вршат јавни овластувања, или вршењето на дејностите на правните лица или на друг начин го нарушува јавниот ред и мир. 7 Оттука, понатаму во трудот се анализираат легислативните решенија, како и вкупниот број сторени прекршоци против јавниот ред и мир во Република Македонија во периодот 2-23 година.. Легислативна рамка на прекршоци против јавниот ред и мир во Република Македонија Во членовите 4-33 од ЗППЈРМ се пропишани глоби за сторени прекршоци против јавниот ред и мир. ЗППЈРМ од прекршочни санкции пропишува глоби за полнолетни сторители и за правни лица.. Пропишани глоби за прекршоци против јавниот ред и мир за полнолетни сторители согласно ЗППЈРМ Согласно ЗППЈРМ најниската глоба во износ од 5 до 5 евра во денарска противвредносте пропишана за лице кое ќе се затекне да пита (чл.24). Глоба во износ од од до 4 евра во денарска противвредност е пропишана за: - нарушување на јавниот ред и мир со карање, викање или непристојно и дрско однесување (чл.4); - вознемирување на граѓаните или загрозување на нивната безбедност на јавно место со фрлање или кршење шишиња, чаши или други предмети (чл.5); - оддавање на пијанство на јавно место или во пијана состојба нарушување јавниот ред и мир (чл.6); - малтретирање на друг во стан и на тој начин вознемирување на соседите, со што ќе предизвика интервенција на полицијата (чл.7); - лажно повикување на помош или пријавување настан со намера да предизвика излегување на службено лице на државен орган или на јавна служба (чл.6); - давање аудиовизуелни слики и други предмети со порнографска содржина или со изразено насилство на малолетни лица (чл. 22 ст.); - реметење на јавниот ред и мир во заеднички простории (столбиште, подрум, заграден двор) на станбена зграда во која не е населен, во двор или простории на училиште во кое не е ученик или во простории на друга јавна зграда (чл.26); - оневозможување на користењето или оштетување јавни згради, јавни чешми, извори, плажи, паркови, шеталишта или други јавни објекти и инсталации или 7 В. чл.2 ЗППЈРМ. 5

6 загадување на истите со материи и отпадоци со кои се загадува животната средина и природата (чл. 27); - изведување работа, а не преземање соодветни мерки за да се обезбеди канал, шахта, бунар, дупка, електрична инсталација и други уреди кои претставуваат опасност за минувачите (чл. 28 ст.); - без заштитни средства (маска и слично), без надзор и невнимателно држење кучиња и други опасни животни кои можат друг да престрашат или да повредат (чл.29); - ставање или држење пред зграда или ограда, односно на зграда или на ограда уред или предмет што може да го повреди минувачот или да му нанесе некоја друга штета или исфрлање на улица на такви предмети (чл. 3 ст.); - неовластено приредување огномет, факелијада или слична приредба на јавно место или не преземање мерки за безбедност во смисла на член 39 8 од овој закон (чл. 32 ст.). Понатаму, глоба во висина 2 до 5 евра може да се изрече за: - нарушување на мирот на други со пеење, користење на музички инструменти, радио и телевизиски апарати и други технички уреди, како и со механички извори на врева (мотор и слично), во периодот од 5, до 8, часот и по 23, часот до 6, часот наутро. Притоа, покрај глоба, полицијата ќе го спречи ваквото нарушување на јавниот ред и мир (чл.8 ст.); - предизвикање негодување на граѓаните, или загрозување на нивната безбедност на јавно место со малтретирање, омаловажување, понижување и навредување на друг или со вршење присилба (чл. ст.); 9 - оддавање на уживање на наркотични дроги, психотропни супстанции и прекурзори (чл. 2); - играње комар или друга игра на среќа што е забранета (чл. 25); - неовластено пукање од огнено оружје, употребување пиротехнички средства или сличен експлозивен или лесно запалив материјал, или на сличен начин нарушување на мирот и безбедноста на граѓаните (чл.3). Глоба во износ од 3 до 5 евра во денарска противвредност ќе му се изрече на оној кој на јавно место учествува, предизвикува или поттикнува друг на тепачка ќе му се изрече (чл. ст.). 2 8 Член 39 ЗППЈРМ: V. Постапка за приредување на огномет, факелијада или слични приредби: Палење ракети и приредување на огномет, факелијада или слични приредби мора да се пријави во Секторот за внатрешни работи на Министерството за внатрешни работи на чие подрачје ќе се одржи приредбата најдоцна пет дена пред почетокот на приредбата.во пријавата од ставот на овој член се наведува местото, времето и целта на палењето, односно одржувањето на приредбата, бројот на факлите, односно количеството на пиротехничките средства што ќе се употреби и мерките за безбедност што ќе се преземат.пријавувачот е должен да ги спроведе мерките за безбедност што ги навел во пријавата, како и мерките што му ги определил Секторот за внатрешни работи на Министерството за внатрешни работи. Секторот за внатрешни работи на Министерството за внатрешни работи на кого му е поднесена пријавата може да го забрани палењето на ракети, односно одржувањето на приредбата ако тоа го бараат причините на безбедноста.писменото решение од ставот 4 на овој член ќе се достави на пријавувачот најдоцна 48 часа пред одржувањето на приредбата. 9 Кој во вршењето на прекршокот од ставот на овој член пројави посебна безобзирност, упорност или дрскост ќе му се изрече глоба во износ од 7 до.5 евра во денарска противвредност (чл. ст.2 ЗППЈРМ). 2 Учествувањето во тепачка со намера да се укаже помош или заштита на нападнатото лице или да ја спречи истата не се смета за учествување во тепачка во смисла на ставот на овој член.кој прекршокот од ставот на овој член ќе го изврши во група ќе му се изрече глоба во износ од 7 до.5 евра во денарска противвредност (чл. ст.2, 3 ЗППЈРМ). 6

7 Согласно ЗППЈРМ глоба во износ од 6 до 8 евра може да се изрече за: - физички напад на друго лицена јавно место (чл.2. ст.); 2 - омаловажување на државен орган, односно омаловажување или навредувањена службено лице на државен орган или друга институција која врши јавни овластувања во вршење на службата (чл. 3 ст.); 22 - постапување спротивно на наредбата на надлежен државен орган или на овластено службено лице на државен орган за забрана да се пристапува или задржува на определено место (чл. 4); - не оддалечување од група на луѓе која овластено службено лице ја повикало да се разотиде во прилики кога јавниот ред е загрозен (чл. 5); - оддавање на проституција, како и издавање, односно ставање на располагање простории за вршење на проституција (чл. 9 ст. ); - лажно претставување на друг во однос на својата службена функција, односно статус или употребување на лажни лични податоци како свои или потврдување на туѓи лажни лични податоци, како и неовластено носење ознаки на службено лице (чл. 23). Глоба во износ од 5 до. евра во денарска противвредност ќе му се изрече на оној кој на јавно место организира борба меѓу животни и предизвикува негодување на граѓаните или ја загрозува нивната безбедност (чл.9). Според ЗППЈРМ глоба во износ од. до.5 евра во денарска противвредност е предвидена за неовластено отстранување, кинење, замачкување, оштетување или на кој било начин изложување на подбив на државните симболи на Република Македонија, симболите на припадниците на заедниците или заради истакнување знаме или грб кој не ги содржи обележјата утврдени со закон (чл.8). Кој оштетува, уништува или осквернува споменик ќе му се изрече глоба во износ од.5 до 2. евра во денарска противвредност (чл.7). Може да заклучиме дека во ЗППЈРМ како lex specialis, искористена е можноста предвидена со чл.5 ст.4 од ЗП - со законот со кој се пропишува прекршокот, може да се пропише и повисока глоба од онаа определена во чл.5 ст. од ЗП (паричен износ кој не може да биде помал од 5 евра во денарска противвредност ниту поголем од. евра во денарска противвредност). Имено за еден прекршок против јавниот ред и мир е предвидена глоба во износ од до 5 евра, а за друг е пропишана глоба во висина од 5 до 2 евра во денарска противвредност..2 Пропишани глоби за прекршоци против јавниот ред и мир за правни лица согласно ЗППЈРМ За правни лица, трговец поединец и одговорно лице во трговско друштво се предвидени следниве глоби. За нарушување на мирот на други со пеење, користење на музички инструменти, радио и телевизиски апарати и други технички уреди, како и со 2 Кој прекршокот од ставот на овој член ќе го изврши во група ќе му се изрече глоба во износ од 7 до. евра во денарска противвредност (чл.2 ст.2 ЗППЈРМ). 22 Ако службеното лице од ставот на овој член е полициски службеник на сторителот ќе му се изрече глоба во износ од 6 до 9 евра во денарска противвредност (чл.3 ст.2 ЗППЈРМ). 7

8 механички извори на врева (мотор и слично), во периодот од 5, до 8, часот и по 23, часот до 6, часот наутро, на правно лице ќе му се изрече глоба во износ од. евра во денарска противвредност, а на одговорното лице во правното лице ќе му се изрече глоба во износ од 3% од одмерената глоба за правното лице.глоба во износ од 8 евра во денарска противвредност ќе му се изрече на трговец поединец кој врши угостителска дејност, ако не преземе мерки да не дојде до извршување на прекршокот во неговиот угостителски објект (чл.8 ст.2,3). Глоба во износ од 2. евра во денарска противвредност ќе му се изрече на правно лице и трговец поединец кој врши угостителска дејност ако издава, односно става на располагање простории за вршење на проституција, а на одговорното лице во правното лице ќе му се изрече глоба во износ од 3% од одмерената глоба за правното лице (чл. 9 ст.2,3). Кој овозможува присуство на малолетни лица во угостителски објекти или простории за забава (кафеани, ноќни барови, дискоклубови и слични објекти) подоцна од 24, часот ќе се изрече глоба на: - трговско друштво кое врши угостителска дејност или друго правно лице во износ од 2. евра во денарска противвредност, - трговец поединец кој врши угостителска дејност во износ од.7 евра во денарска противвредност и - одговорно лице во трговско друштво кое врши угостителска дејност или друго правно лице во износ од 3% од одмерената глоба за правното лице (чл. 2). Глоба во износ од. евра во денарска противвредност на правното лице, а на одговорното лице во правното лице ќе му се изрече глоба во износ од 3% од одмерената глоба за правното лице, за давање аудиовизуелни слики и други предмети со порнографска содржина или со изразено насилство на малолетни лица (чл.22 ст.2). На правното лице ќе му се изрече глоба во износ од 2. евра во денарска противвредност, а на одговорното лице во правното лице ќе му се изрече глоба во износ од 3% од одмерената глоба за правното лице заради изведување работа, а не преземање соодветни мерки за обезбедување канал, шахта, бунар, дупка, електрична инсталација и други уреди кои претставуваат опасност за минувачите (чл. 28 ст.2). Глоба во износ од 2. евра во денарска противвредност на правното лице, а на одговорното лице во правното лице ќе му се изрече глоба во износ од 3% од одмерената глоба за правното лице, заради ставање или држење пред зграда или ограда, односно на зграда или на ограда уред или предмет што може да го повреди минувачот или да му нанесе некоја друга штета или зардиисфрлање натакви предмети на улица (чл. 3 ст.2). Ако трговското друштво кое врши угостителска дејност, трговец поединец кој врши угостителска дејност или лицето на кое му е доверено водењето на угостителскиот објект или одговорното лице во трговското друштво кое врши угостителска дејност или друго правно лице не преземаат соодветни мерки за одржување на јавниот ред и мир во нив, односно не го спречат нарушувањето на истиот ако тоа можат да го сторат без опасност по себе или друг, како и ако не го пријават нарушувањето на јавниот ред и мир во полициската станица од општа надлежност ќе се изрече глоба на: - трговско друштво кое врши угостителска дејност или друго правно лице во износ од 2. евра во денарска противвредност, - трговец поединец кој врши угостителска дејност во износ од.5 евра во денарска противвредност и 8

9 - одговорно лице во трговско друштво кое врши угостителска дејност или друго правно лице или лицето на кое му е доверено водењето на угостителскиот објект во износ од 3% од одмерената глоба за правното лице (чл.33). Може да заклучиме, дека во ЗППЈРМ не се применува чл.5 ст.4, односно не се предвидени глоби за правни лица во висина поголема од онаа превидена во ЗП (2-5 евра во денарска противвредност)..3 Надлежен орган за изрекување на прекршочни санкции Согласно ЗППЈРМ за прекршоците утврдени со овој закон во случај кога сторителите се малолетни лица или странци, прекршочната постапка ја води и прекршочната санкција ја изрекува надлежниот суд. 23 За одредени прекршоци прекршочната постапка ја води комисија на Министерството за внатрешни работи. 24 / Член 35 ЗППЈРМ. 24 Член 36 став ЗППЈРМ: За прекршоците предвидени со одредбите од членовите 4, 5, 6, 7, 8, став, став,6, 2, 22, 24, 25, 26, 27, 28 став, 29, 3 став, 3 и 32 на овој закон прекршочната постапка ја води комисија на Министерството за внатрешни работи. 25 Комисијата што ја води прекршочната постапка е составена од два члена и претседател на комисијата.членовите на комисијата имаат завршено високо образование и работно искуство од најмалку четири години на предметната материја, а претседателот на комисијата е дипломиран правник со положен правосуден испит и работно искуство од најмалку шест години на предметната материја.доставувањето на писмената изготвени од комисијата се врши согласно одредбите од Законот за прекршоците и Законот за општа управна постапка.ако живеалиштето на лицето на кое треба да му се достави известување, покана или одлука е непознато за органот чие писмено се доставува, комисијата ќе го објави писменото на веб страницата на Министерството за внатрешни работи и со истекот на осум дена од денот на објавувањето на веб страницата, ќе се смета дека странката е уредно известена за писменото.против одлуката на комисијата може да се поднесе жалба до Државната комисија за одлучување во втор степен во областа на инспекцискиот надзор и прекршочната постапка (Член 36 став 2-6 ЗППЈРМ). Постапка по жалба против одлуките на прекршочните органи: Член 74 ЗП: () Против одлуката за прекршок што ја донел прекршочниот орган може да се поднесе жалба во рок од осум дена од денот на приемот на одлуката преку прекршочниот орган до Државната комисија за одлучување во втор степен во областа на инспекцискиот надзор и прекршочната постапка, основана со посебен закон (во натамошниот текст: Државната комисија).(4) Жалбата од ставот () на овој член го одлага извршувањето на одлуката, освен кога жалбата е изјавена од странец. Право на поведување на управен спор: Член 75 ЗП: () Против одлуката за прекршок што ја донела Државната комисија може да се поднесе тужба за поведување на управен спор. (2) Тужбата од ставот () на овој член не го одлага извршувањето на одлуката, која е конечна и извршна и претставува основ за присилно извршување согласно со одредбите од Закон за даночна постапка.(3) По предлог на тужителот поднесен заедно со тужбата, судот кој е надлежен да одлучува за управен спор со посебно решение ќе го задржи извршувањето на одлуката од ставот (2) на овој член до нејзината правосилност, ако подносителот на тужбата докаже дека поради извршувањето ќе настане ненадоместлива штета.(4) Судот надележен да одлучува за управен спор постапката на судска заштита ја води според Законот за управните спорови. АМАНДМАН XXна УРМ:. За прекршоци определени со закон, санкција може да изрече орган на државната управа или организација и друг орган што врши јавни овластувања. Против конечна одлука за прекршок се гарантира судска заштита под услови и постапка уредени со закон. АМАНДМАН XXI на УРМ:. Се гарантира правото на жалба против одлуки донесени во постапка во прв степен пред суд. Правото на жалба или друг вид на правна заштита против поединечни правни акти донесени во постапка во прв степен пред орган на државната управа или организација и друг орган што врши јавни овластувања се уредува со закон. 9

10 Станува збор за прекршоци за кои е предвидена глоба во износ: 5-5, -4, 2-5, 3-5 евра, како и износ од евра за правно лице. Додека за прекршоците за кои е предвидена повисока глоба, во износ 5-, 6-8, 6-9, 7-5, -5, 5-2 евра, како и 2 за правно лице, и 5 за трговец поединец надлежен е надлежниот суд. Може да се заклучи дека, иако не е јасно направена категоризација на прекршоците на, на пример, лесни, средно тешки и тешки, сепак, тоа е очигледно согласно предвидената надлежност. Одмерувањето на висината на глобата за правно лице и трговец поединец се врши согласно Законот за прекршоците. 26 ЗППЈРМ предвидува и посебни прекршочни одредби Анализа на прекршоците против јавниот ред и мир и пријавени сторители Релевантни податоци за прекршоците против јавниот ред и мир добиваме од статистиката на Министерството за внатрешни работи (МВР). Според податоците од Министерството за внатрешни работи на Република Македонија во периодот 2-23 година во просек за 74 прекршоци е поднесено барање за поведување прекршочна постапка, а пријавени се во просек 589 сторители на прекршоци. Најмногу сторители на прекршоци се пријавени во 26 година (8776), а најмалку во 2 година (856). Податоците се систематизирани во Табела. Табела. Вкупен број прекршоци против јавниот ред и мир за кои е поднесено барање за поведување прекршочна постапка и пријавени сторители за сторени прекршоци против јавниот ред и мир во Република Македонија во периодот 2-23 година Вк. прекршоц и Индекс Вк пријавени сторители Индекс Извор: Министерство за внатрешни работи на Република Македонија средна вреднос т Сепак, останува генералната забелешка што се однесува на ЗП воопшто, а тоа е дека, со законот е нарушено уставното начело според кое само суд во судска постапка може да донесува конечни и извршни решенија и одлуки, или како што акдемик Камбовски тоа го нарекуваат, ЗП создава парасудска власт од управата. В. повеќе: Законот за прекршоците од управата создaва парасудска власт, што е флагрантна повреда на уставните начела Интервју со академик Владо Камбовски ( 26 Член 36-а ЗППЈРМ. 27 В. Член 37 ЗППЈРМ: Имено, за прекршоците утврдени со членовите 5,, 7, 8, 9, 2, 22, 24, 25, 3 и 32 од овој закон се изрекува и посебна прекршочна мерка одземање на предмети што се употребени за извршување на прекршокот или настанале со извршување на прекршокот.полициските службеници (овластени службени лица) на Министерството за внатрешни работи во случаите од ставот на овој член можат привремено да ги одземат предметите, согласно закон. В. Член 38 ЗППЈРМ:За прекршокот од членовите 8 и 32 на овој закон комисијата на Министерството за внатрешни работи на правното лице може да му изрече и прекршочна санкција забрана за вршење на дејност во траење од три до 5 дена.за прекршокот од членот 2 на овој закон судот на правното лице може да му изрече и прекршочна санкција забрана за вршење на дејност во траење од три месеци до три години.

11 Според податоците од МВР (в. Табела 2) најчесто сторувани прекршоци против јавниот ред и мир (2-23)се: Физички напад на јавно место (чл.2) (во просек 3.22%), Учество, предизвикување или поттикнување тепачка (чл.) (во просек 6.52%), Карање, викање и непристојно однесување (чл.4) (во просек 9.43%), Вознемирување соседи (чл.7) (во просек 7.98%), Оддавање на пијанство на јавни места (чл.6) (во просек 5.46%), Уживање наркотични дроги и психотропни супстанции чл.2) (во просек 5.%), Омаловажување полициски службеници (чл.3 ст.2) (во просек 4.24%), Фрлање, кршење на разни предмети (чл.5) (во просек 2.87%), Малтретирање и вршење присилба (чл.) (во просек 2.3%), Вознемирување со гласна музика, врева (чл.8) (во просек.5%).останатите прекршоци учествуват со или помалку од % во вкупниот број прекршоци. Табела 2. Видови прекршоци против јавниот ред и мир за кои се поднесени барања за поведување прекршочна постапка во периодот 2-23 година средна вредно 2 3 ст Карање, викање непристојно однесување чл.4 и % Фрлање, кршење на разни предмети чл.5 % Оддавање на пијанство на јавни места чл.6 % Вознемирува ње соседи чл % Вознемирува ње со гласна музика, врева чл.8 % Организирањ е борба меѓу животни чл.9 % Малтретирањ е и вршење присилба чл. % Учество, предизвикува ње или поттикнување тепачка чл. % Физички напад чл.2 % Омаловажува ње полициски

12 службеници чл.3 ст.2 % Омаловажува ње на службени лица на други државни органи чл.3- ст. % Непостапува ње по наредба на државен орган или осл чл.4 % Непостапува ње по наредба за оддалечување од група чл.5 % Лажно повикување помош или пријавување настан чл.6 % Оштетување, уништување или осквернување споменик ЧЛ.7 % Изложување на подбив државни симболи на РМ чл.8 % Оддавање, наведување или посредување при проституција чл.9 % Уживање наркотични дроги и психотропни супстанции чл.2 % Овозможувањ е присуство на малолетници во објекти за забава чл.2 % Давање порнографски и материјали со насилство на малолетници чл.22 % Лажно

13 претставувањ е чл.23 % Питачење чл % Играње комар или друга забранета игра на среќа чл.25 % Реметење ред и мир во заеднички простории чл.26 % Оштетување или загадување јавни објекти, простории, инсталации чл.27 % Непревземањ е мерки на заштита при изведување на работи чл.28 % Држење брз надзор кучиња и други опасни животни чл.29 % Ставање, држење или фрлање предмети опасни за минувачи чл. 3 % Неовластено пукање од огнено оружје, пиротехнички средства чл.3 % Неовластено приредување огномет или слична приредба чл. 32 % Непревземањ е мерки за одржување ЈРМ во угостителски објекти чл.33 % Занемарување на грижа на дете или штитеникчл

14 4 % Останати прекршоци % Вкупно Извор: Министерство за внатрешни работи Анализата на податоците за најчесто сторувани прекршоци укажуваат на ниско ниво на култура, оттука, решавање на проблемите со употреба на сила, насилство, агресија, навреди, омаловажување, нетолерантност, непочитување на заедничкиот живот, загрозување на безбедноста на останатите, создавање несигурност, оддавање на социо-патолошки појави, непочитуавање на службени лица, попречување на нивната работа итн. Во Табела 3 се презентирани податоците за бројот на прекршоци и сторители против јавниот ред и мир по сектори за внатрешни работиза периодот 2-23 година. Евидентно е дека најголем број од прекршоците против јавниот ред и мир се сторени на подрачје на СВР Скопје, но не е за потценување ниту бројот на сторени прекршоци на подрачје на СВР Куманово, СВР Охрид, СВР Битола, СВР Струмица и СВР Велес. Најмал број прекршоци е евидентиран на подрачје на СВР Тетово, што не значи дека на тоа подрачје граѓаните се најдисциплинирани, напротив, потребни се дополнителни анализи за да се утврди колку од прекршоците остануваат во рамки на т.н. темно поле. Бројот на сторители во однос на бројот на прекршоци е речиси за,4 поголем. Табела 3. Број на прекршоци и сторители против ЈРМ по сектори за внатрешни работи (2-23) Вкупно прекршоци Вкупно сторители СВР Скопје СВР Битола СВР Велес СВР Куманово СВР Охрид СВР Струмица СВР Тетово СВР Штип Регионални центри Вкупно Извор: Министерство за внатрешни работи Анализа на 2 пресудиза прекршоци на Основните судови во Велес, Виница, Гевгелија, Дебар, Кавадарци, Кочани, Кратово, Крушево, Охрид, Прилеп, Струга, Струмица и на Управниот суд ги дава следниве заклучоци. Најчесто сторуван прекршок бил Физички напад на јавно место по чл.2 (2 пресуди/ 6%).Од нив во десет предмети сторителот е прогласен за виновен (83%), а во два предмета е ослободен од одговорност

15 На два сторители им е изречена опомена (2%), на еден 5 евра (%), на тројца сторители 2 евра (3%), на тројца 4 евра (3%) и на еден сторител судот во Кавадарци му изрекол глоба во износ од 6 евра (%). Во два предмети сторителите се санкционирани за Предизвикување и учество во тепачка во група чл., со тоа што судот во Прилеп изрекол опомена, а судот во Гевгелија глоба во износ од 4 евра. Може да се заклучи дека постои диспаритет во изречените прекршочни санкции за ист прекршок на два различни суда. Судот во Дебар за Занемарување на грижа на дете или штитеник по чл.34 ЗППЈРМ изрекол глоба во висина од евра. Во еден предмет судот во Крушево за Омаловажување и навредување полициски службеник чл.3 изрекол опомена. Во два случаи Управниот суд ја уважил тужбата заради застареност. Инаку и во двата предмета била изречена глоба во износ од евра за Нарушување на јавниот ред и мир со карање, викање или непристојно и дрско однесување по чл.4. Податоците се детално презентирани во Табела 4. Табела 4. Анализа на 2 пресуди за прекршоци наосновните судови во Велес, Виница, Гевгелија, Дебар, Кавадарци, Кочани, Кратово, Крушево, Охрид, Прилеп, Струга, Струмица и на Управен суд Реден Основен Прекршок Пресуда Глоба број суд. Управен суд Нарушување на јавниот ред и мир со карање, викање или непристојно и дрско се одбива тужба како неоснована евра 2. Управен суд однесување чл.4 Нарушување на јавниот ред и мир со карање, викање или непристојно и дрско однесување чл.4 3. Кавадарци Непреземање соодветни мерки за одржување на јавниот ред и мир и непријавување на нарушувањето на јавниот ред и мир во угостителски објект се уважува тужба (застареност) се ослободува од одговорност правно лице и одговорно лице евра 4. Крушево Омаловажување и навредување виновен опомена полициски службеник чл.3 5. Дебар Занемарување на грижа на дете или виновен евра штитеник чл Гевгелија Предизвикување и учество во тепачка во виновен 4 евра група чл. 7. Прилеп Предизвикување и учество во тепачка во виновен опомена група чл. 8. Велес Физички напад на јавно место чл.2 виновен 4 евра 9. Виница Физички напад на јавно место чл.2 виновен 2 евра. Виница Физички напад на јавно место чл.2 се ослободува од одговорност. Дебар Физички напад на јавно место чл.2 виновен 2 евра 2. Кавадарци Физички напад на јавно место чл.2 виновен 6 евра 3. Кочани Физички напад на јавно место чл.2 виновен 2 евра 4. Кратово Физички напад на јавно место чл.2 виновен прекршочна опомена 5. Крушево Физички напад на јавно место чл.2 виновен 5 евра 6. Крушево Физички напад на јавно место чл.2 се ослободува од одговорност 7. Охрид Физички напад на јавно место чл.2 виновен опомена 8. Струга Физички напад на јавно место чл.2 виновен 4 евра 9. Струга Физички напад на јавно место чл.2 виновен 4 евра 5

16 2. Струмица Физички напад на јавно место чл.2 виновен 4 евра Може да заклучиме дека има невоедначена судска казнена политика во однос на видот и висината на изречените санкции за сторени исти прекршоци пред различни основни судови. Исто така,и анализата на судските предмети потврдува дека најчесто сторуван прекршок е Физички напад на јавно место по чл.2 од ЗППЈРМ. Заклучок Интересот за Законот за прекршоците против јавниот ред и мир е одреден од масовноста на извршување на прекршоци против јавниот ред и мир, што укажува на степенот на општествена и јавна (не)дисциплина, на (не)почитување на правниот поредок, на начинот на кој функционира општеството и на односот на граѓаните кон органите на власта. Имено, во периодот 2-23 година во просек се поднесени.74 барања за поведување прекршочна постапка, а пријавени се во просек 5.89 сторители за сторени прекршоци против јавниот ред и мир. Од анализата на податоците за сторени прекршоци против јавниот ред и мир во периодот 2-23 година може да се извлечат одредени заклучоци. Во ЗППЈРМ за два прекршока е искористена можноста по чл.5 ст.4 од ЗП со што се остава можност да се пропише и повисока глоба од определената во ЗП. Оттука, се наметнува како нужност да се ревидира конкретната одредба од ЗП која во голем број на посебни закони кои предвидуваат прекршочни одредби доведува до апсурдни ситуации, а со тоа се разводнува смислата на казнувањето, од една страна, и суштината на прекршочната одговорност, од друга страна. Во ЗППЈРМ со одредбите со кои се предвидува надлежен орган за изрекување на прекршочни санкции, иако не е јасно направена категоризација на прекршоците на, на пример, лесни, средно тешки и тешки, сепак, тоа е очигледно согласно предвидената надлежност. Имено, за прекршоци за кои е пропишана повисока глоба е надлежен суд, а за останатите е надлежна комисија на Министерството за внатрешни работи.сепак, останува генералната забелешка што се однесува на ЗП воопшто, а тоа е дека, со законот е нарушено уставното начело според кое само суд во судска постапка може да донесува конечни и извршни решенија и одлуки. Анализата на судските пресуди упатува на заклучок дека постои диспаритет во изречените прекршочни санкции за ист прекршок на различни судови. Понатаму, анализата на податоците за најчесто сторувани прекршоци (физички напад на јавно место, учество, предизвикување или поттикнување тепачка и сл.) укажуваат на ниско ниво на култура, оттука, решавање на проблемите со употреба на сила, насилство, агресија, навреди, омаловажување, нетолерантност, непочитување на заедничкиот живот, загрозување на безбедноста на останатите, создавање несигурност, оддавање на социо-патолошки појави, непочитуавање на службени лица, попречување на нивната работа итн. Да заклучиме, како што криминалитетот претставува индикатор за тоа какво е едно општество, како функционира власта и каква е положбата на граѓаните во него, на идентичен начин и прекршоците претставуваат индикатор за едно општество, за една држава, за положбата на граѓаните во неа. Масовноста на прекршочните поведенија на граѓаните, воопшто, како и масовноста на сторување прекршоци против јавниот ред и мир, укажува на висок степен на општествена и јавна недисциплина, на непочитување 6

17 на правниот поредок. Проблематиката на прекршоците, воопшто и на прекршоците против јавниот ред и мир, посебно, бара континуирано следење и анализа. Континуираниот пораст на насилнички дела (кривични дела и прекршоци) укажува на фактот дека современиот човек живее во свет на насилство. Се поставува прашањето каква треба да биде реакцијата спрема насилните сторители, од причина што актуелните репресивни мерки се покажуваат како недоволни за сузбивање на криминалитетот и делинквенцијата на насилство. Потребни се континуирани следења, утврдување на обемот, структурата и распространетоста, темната бројка која е особено изразена, како и продирање во нивната етиологија со цел превенција и сузбивање на истите. Од особено значење е повисок степен на заштита на човековите слободи и права, функционирање на правниот поредок, подигнување на културното и образовното ниво на граѓаните, поголема материјална и социјална сигурност. Мерките на социјална контрола се од особено значење за превенирање и сузбивање на овој облик на криминалитет и делинквенција, но притоа, да не се става акцент на репресијата и репресивните мерки. 7

18 Associate Professor Aleksandra Gruevska-Drakulevski, PhD 28 THE MISDEMEANORS AGAINST THE PUBLIC ORDER IN THE REPUBLIC OF MACEDONIA: THEORETICAL AND PRACTICAL ASPECTS Abstract UDK :35.75(497.7). Original Scientific Article The paper analyses the theoretical and practical aspects of misdemeanors against the public order in the country. The interest of the Law on Misdemeanors Against the Public Orderis determined by the mass execution of misdemeanors against the public order, suggesting a degree of social and public (in)discipline, (non)compliance with the legal system, the way of functioning of the society and the attitude of citizens towards the authorities. From the analysis of the misdemeanors against the public order in the period 2-23, the author concludes that most perpetrated misdemeanors against the public order are assault in a public place, participation, causing or inciting a brawl etc., which clearly indicates low culture of citizens, therefore, solving problems by force, violence, aggression, insult, humiliation, intolerance, disrespect of the common life, endangering the safety of others, creating uncertainty, revealing the socio-pathological phenomena ofdisrespect of officials, disrupting their work etc. Also, the paper analysed court judgments for misdemeanors against the public order. The general conclusion is that there is a disparity in the imposed penalties for the same offense in different courts. Furthermore, the author emphasizes the necessity of revising the provision of the Law on Misdemeanors which leaves an opportunity in the special laws to provide fines with greater height than that provided by the Law on misdemeanors as a general law which dilutes the meaning of punishment from one hand, and the essence of misdemeanor responsibility, on the other. Namely, the author again emphasizes the primarily preventive function of the Law on Misdemeanors and the on Misdemeanors against the Public Order. Keywords: Misdemeanors, Misdemeanors against the Public Order, Sanctions, Fines, Law on Misdemeanors, Law on Misdemeanors against the Public Order. 28 Associate Professor, University of Ss.Cyril and Methodius, Law Faculty Iustinianus Primus Skopje, Institute of Criminal Law, Department of Criminology and Penology. aleksandra_gruevskadrakulevski@yahoo.com. 8