АЛТЕРНАТИВНИТЕ МЕТОДИ ЗА ЛЕКУВАЊЕ КАКО ИЗБОР НА ТРЕТМАН КАЈ СТУДЕНТИТЕ ФИЗИОТЕРАПЕВТИ

Transcription

1 Елизабета ПОПОВА РАМОВА 1 Ирина БОЖИНОВСКА 2 Билјана АНГЕЛОВСКА 3 Никола ЛОЗАНОВСКИ 4 Зоран СТАВРЕВСКИ 5 UDK АЛТЕРНАТИВНИТЕ МЕТОДИ ЗА ЛЕКУВАЊЕ КАКО ИЗБОР НА ТРЕТМАН КАЈ СТУДЕНТИТЕ ФИЗИОТЕРАПЕВТИ Апстракт Сознанијата од научната мисла за третманот и превенцијата на болестите кај луѓето се систематизирани во конвенционалната медицина. Постојат тенденции во напредните земји да се воведат алтернативни методи за лекување. Цел на нашето истражување беше да се утврди ставот на студентите кои во иднина би практикувале алтернативни методи за лекување. Материјал и метод: 27 студенти беа анкетирани по даден прашалник од општи податоци и 7 прашања. Резултатите покажаа дека алтернативните методи за лекување се користени од физиотерапевтите незначително но дека интересот за вакјов начин на лекување е значаен. Во курикулумот за физиотерапевти е внесена во наставната програма и едукација за основните принципи на овој начин на лекување. Клучни зборови: алтернативна медицина, примена, студенти 1 д-р.сци Елизабета Попова Рамова, Висока Медицинска Школа-Битола,Ул.Васко Карангелески,,ББ, Битола, Дом.адреса Ул.Иван Милутиновиќ,,Бр.92/19 Битола, емаил betiramova62@yahoo.com. 2 Ирина Божиновска, демонстратор, Висока Медицинска Школа-Битола,,Ул.Васко Карангелески,,ББ, Битола, Ул,,Климент Охридски,,бр.23/13, Битола, емаил medicushelp.bt@yahoo.com 3 Билјана Ангеловска, демонстратор, Висока Медицинска Школа-Битола,,Ул.Васко Карангелески,,ББ, Битола, Ул.,,29 ти Ноември,,Бр.117, Ресен, емаил biljana_angelovska@hotmail.com 4 Никола Лозановски, студент, Висока Медицинска Школа-Битола,,Ул.Васко Карангелески,,ББ, Битола,Ул,,Борислав Радосављевиќ-Гоце, бр.,25,битола, емаил nikolalozanovski@yahoo.com. 5 Зоран Ставревски,, студент, Висока Медицинска Школа-Битола,,Ул.Васко Карангелески,,ББ, Битола, Ул,,Едвард Кардељ,, бр.26/37 Битола. Емаил zoranstavrevski@yahoo.com 1

2 Abstract The knowledge of the scientific thought for treatment and prevention on the illness is systemized in the conventional medicine. There are trends in the modern countries to use alternative methods of treatments. The point of our research is to see the meaning of the students who in the future would use alternative methods of treatment. Materials and methods: 27 students who were questioned with basic questions. The results have shown that the alternative methods of treating are used by the physiotherapists in some ways but not enough but what is important is the thing that physiotherapists are interested in this kind of treatments. In the curriculums of the physiotherapists educating program is used for the basic principles for this kind of treating. Key words: alternative medicine, application, students Вовед Многу здравствени работници сметаат дека алтернативната медицина практикува непроверени и недоволно испитани терапии, што претставува опасност односно дека може постепено да ги истисне конвенционалните методи на лекување. За алтернативната медицина за разлика од конвенционалната медицина не постојат организирани и ригорозни научни стандарди. Мислењето на здравствените работници оди од потполно негирање, отфрлање до постепено прифаќање на некои методи. Повеќе од 50% од светската популација користи комплементарна или алтернативна медицина (КАМ), повеќето од нив заедно со конвенционалниот начин на лекување 1. Во 1995 година, во САД е отворен Национален центар за комплементарна и алтернативна медицина 2. Овој центар има основна активност да ја дефинира широката област на дејство на алтернативните методи за лекување и да ја потврди или отфрли нивната ефикасност на научно доказливи параметри. Медицинската наука е поделена на конвенционална базирана на докази и комплементарна или алтернативна. Алтернативните методи за лекување во САД постепено се вклучуваат во едукацијата во медицинските училишта 3,4. Кај 80% од учениците се покажал интерес за оваа медицна иако нивните познавања биле инсуфициентни 5,6. Во иднина треба да се споведат подобри организациски истражувања кои ќе дадат одговор за ефикасноста на некоја алтернативна метода на лекување. Во повеќе европски земји постојат факултети за алтернативни методи на лекување, како што е Факултетот за хиропрактика во Велика Британија, каде што студиите траат 4 години или студиите за 2

3 хомеопатијa. Заложбите на современиот начин за лекување и едукација во здравството се во курикулумите за едукацуија на сестри, акушерки, фармацевти и физиотерапевти да се воведат лекции за изучување на алтернативните методи за лекување 7,8. Ние тоа го направивме со воведување на наставниот предмет Алтернативна медицина во курикулумот за едукација на физиотерапевти, почнувајки од наставната програма за 2007 година 9. Општо познати методи на алтернативно лекување се јога, акупиунктура, хербална терапија, хомеопатија, хиропрактика, мануелна лимфна дренажа, медитација, александар техника, хипноза, автогени тренинг и други. Цел на нашето истражување беше да се утврдат познавањата на алтернативните методи на лекување и личните искуства на примена на истите кај младата популација студенти физиотерапевти кои во иднина би практикувале ваков начин на третман. Материјал и метод За да го реализираме нашето истражување, направивме анкета со прашалник кај популацијата на студенти физиотерапевти на Високата медицинска школа во Битола, од втора година, пред едукација за алтернативните методи за лекување како наставен предмет во 3 семестар. Употребивме прашалник кој се состои од два дела општи податоци за анкетираните и 5 прашања за испитување на општиот став и познавањето за алтернативните методи за лекување. Прашалникот е следниот: Општина Националност Возраст Ниво на образование средно високо 1.Како го дефинира сопственото здравје во последната година? лошо добро одлично 2.Колку пати посетил лекар минатата година? 1-2 пати 3-4 пати 6 пати 8 пати повеќе од 8 пати 3.Дали применил некоја алтернативна метода на лекување до сега? да не 4.Дали побарал помош од лице што лекува со алтернативни начини на лекување до сега? да не 5.Како начин на алтернативно лекување досега користел? а) Лекување со тревки б) Местење в)баење г)масажа д) Биоенергија 6.Кои од следните алтернативни методи на лекување ви се познати: а) Хиропрактика б)акупунктура в)јога г)терапија со магнети д) Хомеопатија ѓ)рефлексотерапија е)треварство ж)терапија со кристали 3

4 7. Дали би користеле алтернативен начин за лекување ако тој е признат од научната медицна и ако го спроведува стручно лице? да не За статистички метод на обработка на податоците употребивме фреквенција по пол, возраст и позитивен одговор по одредено прашање во номинална и процентуална вредност. Значајноста на определивме со Т-тест и разлика на пропорции. Испитаниците беа поделени во две подгрупи, според местото на живеење Битола и Прилеп. Резултати од општите податоци Вкупно анкетирани 30 студенти, на средна возраст од години, 5(17%) машки и 25 (83%) женски. Македонска националност 29(93%) и 1(3,5%) од српска и 1(3.5%) од албанска националност. Од градот Битола 19(63%), Прилеп 8(27%), 1 од Демир Хисар, 1 од Демир Капија и 1 од Република Србија. За споредба во одговорите на прашалникот се земени градовите Битола (БТ) и Прилеп (ПП) за да можеме да го споредиме нивното мислење. Резултати од прашалникот На вкупно поставените 7 прашања ги добивме следните одговори прикажани во табелите од 1-7. Таб.1 Степен на личната проценка на здравствената состојба Град Лошо Добро Одлично БТ н=19 0 9(47%) 10(53%) ПП н=8 0 2(25%) 6(75%) Застапеноста на оние со одлично здравје во градот Битола не е значајно т=0.26, р>0.05. а исто и во градот Прилеп т=1.4, р>0.05. Таб. 2 Фреквенции на посетата на лекар во минатата година Град >8 БТ 1(5%) 14(74%) 2(10,4%) / 2(10.4%) / ПП / 5(63%) 3(37%) / / / Во градот Битола, 1-2 пати посета на лекар е во најголем процент, но застапеноста не е значајна т=2.1,р>0.05. Во градот Прилеп т=0.7, не е значајно, исто така. Таб.3 Користеле алтернативни методи за лекување Град Да Не БТ 15(79%) 4(21%) ПП 4(50%) 4(50%) Во градот Битола, со позитивен одговор, застапеноста е значајна т=5.7 р<0.05. Во градот Прилеп т=0, не е значајно. Таб.4 Користеле услуга од алтернативен практичар Град Да Не БТ 7(33%) 12(63%) 4

5 ПП 6(75%) 2(25%) Во градот Битола, со позитивен одговор, застапеноста не е значајна т=1.25 р>0.05. Во градот Прилеп т=1.4, р>0.05 не е значајно. Таб.5 Користење вид на алтернативни методи за лекување Град а б в г д БТ 16 (84%) 6(31%) 1(5%) 8(42%) 1(5%) ПП 4(50%) 2(37%) 1(12.5%) 4(50%) / Во градот Битола, со позитивен одговор, е во прашањето 5.1 најголем, застапеноста е значајна т=2.9 р<0.05. Во градот Прилеп т=0, не е значајно. На прашањето 6 кои алтернативни методи за лекување им се познати до сега на студентите, пред да добијат стручна едукација, одговорите се дадени во табела 6. Таб.6 Познати методи за алтернативно лекување Одговро/Град БТ ПП а 3(16%) / б 12 (63%) 2(25%) в 15(79%) 7(87%) г 3(16%) 4(50%) д 5(26%) / ѓ / 1(12%) е 16 (84%) 6(75%) ж / 19(12%) Во градот Битола, со позитивен одговор, најголема е процентуалната застапеност на прашањето е) застапеноста е значајна т=2.9 р<0.05. Во градот Прилеп со позитивен одговор, најголема е процентуалната застапеност на прашањето в) при тоа т=2, р>0.05, не е значајно. Таб.7 Мислење за користење на алтернативни начини за лекување во иднина Град Да Не БТ 18 (95%) 1(5%) ПП 7(87%) 1(13%) Во градот Битола, со позитивен одговор се изјасниле значајно т=12.39, р<0.05. Во градот Прилеп т=5.7,р<0.05. Дискусија Светската здравтвена асоцијација ја дефинира КАМ како широк начин за лекување практикуван не како дел од традиционалниот начин на лекување во една земја, кој не е интегриран во здравствениот систем 10. Консултираните студии покажаа дека КАМ се применува во развиените земји, не само во САД кој има поинаков здравствен систем 5

6 од нашиот и каде што чинењето на третманот е одлучувачко, туку и во скандинавските земји кои имаат висок степен на здравствена заштита Во овие земји КАМ користат 9-65% од адултното население. Во однос на едукацијата за примената на овој начин за лекување и едукација на здравствените работници, наидуваме на исти проблеми како и кај нас. Се уште не постојат курикулуми каде што КАМ е интегрирана во образовниот систем на здравтвените работници посебно со универзитетско образование, отука и непознавањето и негирањето на овие методи за лекување 3-9. Во однос на самата апликација, таа е практикувана од професионалци за КАМ. Преваленцата на примена на алтернативните методи во Шветска во 1989 год. била 22%, во Норвешка во % 13,14. Во Данска преваленцата во 1987 била 21%, за да во 1994 се покачи на 33% 15,16. Во однос на тоа кои методи за лекување се применувале, се разликуваат од една во друга земја, што создава тешкотии за споредба. Ние во нашето истражување набројавме методи за кои веќе имаме сознанија дека се применуваат. Во трудот од кој го зедовме прашалникот за нашето истражување, а кој е сличен со други кои го испитуваат јавното мислење за КАМ, направен е обид да се добијат некои податоци за Норвешка, Шветска и Данска. Овој труд го избравме за споредба бидејки се работи за развиени земји, кон кои и ние се стремиме, посебно во образовниот систем, и бидејки се во Европа 16. Последниот консултиран труд го испитува познавањето на студентите на медицинските науки во процесот на едукација за КАМ како и нивниот интерес за понатамошна примена 17. Во нашето истражување испитаниците беа исто така студенти, а беа поделени во две подгрупи за да се види дали постојат демографски разлики мегу студентите од двата града. Во двата града здравствената состојба на потполно здрави не е значајно застапена, што се манифестира и со почеста посета на лекар но и тие не се значајно застапени. Користењето на алтернативни методи за лекување е значајно во Битола, но услугите од алтернативни практичари се незначајно застапени, што неведува на заклучок дека тие во младата популација не се применуваат значајно.во најголем процент во Битола користеат тревки, обично со чај, кој се применува во нашата народна мединица традиционално. Во Битола најпозната за студентите била методата на лекување со тревки, а во Прилеп, јогата, што укажува на достапноста на овие методи меѓу населението. Во однос на тоа дали би се лекувале ако има потреба со алтернативни методи на лекување во двата града позитивниот одговор а значајно застапен, што укажува на 6

7 желбата и довербата во овој начин за леување меѓу младата популација. Од сето претходно кажано можеме да ги донесеме следните заклучни согледувања: -Алтернативните методи на лекување се прифатени од научната мисла и се практикуваат како едукативни единици во повеќе училишта за медицински струки; -Алтернативните методи треба да се применуваат од лица кои имаат медицинска базична едукација и потесно познавање на КАМ; -Кај нашата испитувана група постои интерес за лекување со КАМ доколку се изведува од стручно лице. Резиме Алтернативната и комплементарната медицна предизвикува се поголем интерес со примената во современите општества на Европа и САД. Таа е дел и од здравствениот систем на некои нордиски земји, каде што и Фондот за здравство ги признава некои од услугите. Алтернативните методи се применуваат на традиционален начин, приспособени за западните земји, постојат и едукативни установи за нив, како и центри за третман. Во нашата средина се користат некои традиционални начини за лекување од народната медицина, пред сé треварството, но полека продираат и некои источни методи, као што е јогата и акопунктурата. Во образовниот систем за прв пат е воведена во курикулумите за едукација на физиотерапевтите. Во оваа наставна единица се изучуваат основните принципи, индфикациите и контраиндфикациите за овој вид на третман. Студентите покажуваат значаен интерес за нивна едукација, а со специјалистичките студии ќе бидат едуцирани и за апликација на некои методи. Summary The alternative and complementary medicine takes a greater interest in use in the modern societies in Europe and the USA. It has taken an important part of the health system for some Nordic countries, where even the funding of health accepts some of treatments with alternative methods that are used on a traditional way, they are adjusted for the western countries and there are educating institutions and institutions for treatment. In our society we use some traditional ways of treatment from the people s medicine and the first place is herbal therapy, but slowly there are some eastern way treatment also used as Yoga and acupuncture. In the educating system for the first time we use curriculum based education for physiotherapists. In this educating part we taught basic principles, identifications and counter identifications for each kind of treatment. Students show important interest for their education 7

8 and with the specialist studies they will be educated for application on some methods. Користена литература 1. Izzo AA,Ernst E.: Interactions between herbal medicines and prescribed drugs: a systematic review. Drugs.2001;61: National Center for Complementary and Alternative Medicine Yoep AS, Yeo JC,Yeo C et al.: Perceptions of complementary and alternative medicine amongst medical students in Singapore-a survey. Acupunct. Med.2005;23: Freymann H, Rennie T, Bates I et al.: Knowledge and Use of Complementary and Alternative Medicine among British Undergraduate Pharmacy Students. Phar World Sci.2006;28: Kreitzer MJ, Mitten D, Harris I et al.: Attitudes toward CAM among medical, nursing, and pharmacy faculty students:a comparative analysis. Altern Ther Health Med. 2002;8: Chez RA, Joans WB, Crawford C.: A survey of medical students opinions about complementary and alternative medicine. Am J Obstet Gynecol. 2001;185: Cornman BJ, Carr CA, Heitkemper MM.: Integrating CAM into nursing curricula: CAM camp as an educational intervention. Explore. 2006; 2: Frenkel M, Frye A, Heliker D et al.: Lessons learned from complementary and integrative medicine curriculum change in a medical school. Med Educ.2007;41: Попова Рамова Е. Алтернативна медицина. Учебно помагало за студентите физиотерапевти при ВМШ-Битола Битола. 10. WHO Traditional Medicine Strategy ( 2000).Geneva. WHO. Ernst E.prevalence of use complementary/alternative medicine a systematic review. Bull World Health Organ (2): The desktop guide to complementary and alternative medicine. An evidence-based approach. Mosly Hardcourt Health Sciences Eisenberg DM, Davis RB, Ettner SL et al.: (1998)Trends in alternative medicine use in the United States,: Results of a follow up national survey. JAMA ; 280: Eklof M. (1989) Fran Kvacksalveri til alternativmedicine. Samuanfatning av socialkomitieens utreding? Summmary report of the social committee, Stockholm. 14. Steinbeck A. (2000).Alternative medicine-an institution in Norway. Thesis, Norwegian University of Sience and Technology, Trontheim; 8

9 15. Rosmussen NV, Morgoll JM, (1990).The use of alternative treatment in Danish adult population. Com Med Res, 4: Hansen B, Grimsgard S, Launsol et al.(2005): Use of complementary and alternative medicine in the Scandinavian countries. Scandinavian Journal of Primary Health Care, 23; Tiralongo E, Wallis M.: Integrating Complementary and Alternative Medicine Education Intothe Pharmacy Curriculum. AmJ Pharm Educ. 2008; 72(4):74 9