BOTIM I NACIONAL GRUP VITI V BOTIMIT NR PRILL - 5 MAJ 2013 ÇMIMI 30 LEKË / 0,20 EURO. Gazetë javore, letrare, kulturore, politike

Transcription

1 BOTIM I NACIONAL GRUP VITI V BOTIMIT NR PRILL - 5 MAJ 2013 ÇMIMI 30 LEKË / 0,20 EURO Gazetë javore, letrare, kulturore, politike Gazeta e përditshme online: Adresa: Ish-kinostudio Shqipëria e re, Tiranë albania@yahoo.com Publikohen kujtimet e politikanit britanik Aubrey Herbert për Ismail Qemalin, Isa Boletinin, Hasan Prishtinën etj... Ju tregoj ngjashmëritë historike mes Irlandës dhe Shqipërisë Përktheu: PIRO TASE faqe Ngjizja mitologjike dhe fjalori i figurave mitologjike në librin Lahuta e Malcis Poeti Gjergj Fishta në një shpalosje të re Nga Prof. Dr. KLARA KODRA faqe 21 E DITORIAL PD drejt një mandati të tretë qeverisës Nga FLAMUR BUÇPAPAJ Edjathta shqiptare duket se është duke shkuar drejt një mandati të tretë qeverisës. E bazuar në një bilanc pozitiv të shmangjes së krizës rajonale si dhe ruajtjes së ekonomisë në parametra positiv, Partia Demokratike po shfaqet shumë më e besueshme në sytë e opionionit vendas se sa opozita e cila nuk ka deshmuar se mund të bejë diçka tjetër ndryshe nga qeveria e zotit Berisha përveç rritjes së taksave... Faqe 20 SHBA-të, miqtë e vërtetë të kombit shqiptar Nga SABRI MAXHUNI Është i njohur vep rimi i një dore të fshehtë në meset shqiptare gjatë gjithë historisë, që është angazhuar në nxitjën e shqiptarëve kundër atyre shteteve që ua mundësuan mbijetesën. Ajo dorë edhe sot e kësaj dite është shumë aktive, veçanërisht tash kur po e vërejnë angazhimin serioz të supërfuqive për mbrojtjën e çështjes shqiptare. E kjo dorë e fshehtë, siç e kam thënë edhe shumë hera tjera... Faqe 20 Në nderim të 20-vjetorit të vizitës së Papa Gjon Palit II në Shqipëri po botojmë ciklin poetik të shkruar prej mikut të madh të Shqiptarëve Kur zemra është urë Zgjodhi dhe përktheu VISAR ZHITI FOTO HISTORIKE ME PAPA GJON PALI II, 25 PRILL 1993 Papa Gjon Pali II Faqe 4-5 nuk harronte kurrë lutjet për Shqipërinë dhe shqiptarët Info në fq. 12 faqe 3 faqe 9 faqe 18 faqe 19 faqe 8 faqe 2 faqe 8 faqe 17 faqe 9-17 Në BRENDËSI Prezantim i mitologjisë në mënyrë unikale Nga a Prof of.. Dr. JAHJA A DRANÇOLLI Ëndrra për klithmat e Onufrit Poemë ë nga AHMET SELMANI Fusha e Vanarit faqe 4-5 Tregim nga BEDRI I MYFTARI Epistemologjia e të veçantës, e veçanta është shenjë Esse nga QAMIL GJYREZI SHEJA Tregim nga VALBONA A MUSAI Vizitë në kështjellat e Romeos dhe Zhuljetës Repo port rtaz azh nga FATMIR R MINGULI Ndoshta... Tregim im nga BESNIK K B. AVDIAJ Fije narrative të qepura me poetikë ngashënjyese Kri ritikë ë nga QAZIM M SHEHU HU Poezi i nga: VALBONA A HYKA, PREND UKAJ,, SHEFI FIK SHKODRA DHE SABRINA A KRASNIQI CMYK

2 REPORTAZH 2/ E Diel, Shënime nga vizita në kështjellën Villa të Romeos dhe kështjellën e Bella Guardia të Xhuljetës ROMEO dhe XHULJETA, Shekspiri dhe Vajza e Valëve Në Montecchio Maggiore kam shkuar disa herë, një qytet, komunë shumë pranë Viçencës, në distancë 12 kilometra prej saj. Kurioz për të parë çdo gjë, nuk më shpëtoi pa vizituar dhe një kodër që sundon këtë qytet interesant ku vetëm durrsakë janë me dhjetra, të integruar krejt normalisht në jetën italiane. Mbi këtë kodër ngrihen dy kështjella ballë për ballë me njera tjetrën, kështjella e Bella Guardia-s dhe ajo e Villa-s, objektet më kuriozë që ndodhen midis Veronës dhe Viçencës Nga FATMIR MINGULI Një vizitë në çdo qytet nëpër Europë pady shim që është një kënaqësi jo vetëm in telektuale, një kërshëri turistike, një shlodhje e përgjithshme, por është dhe një diçka tjetër. Eshtë një dëshirë e fshehtë, intuitive, që kërkon një paralelizëm të mundshëm midis atdheut tënd dhe vendit ku ke shkuar për vizitë. Në Montecchio Maggiore kam shkuar disa herë, një qytet, komunë shumë pranë Viçencës, në distancë 12 kilometra prej saj. Kurioz për të parë çdo gjë, nuk më shpëtoi pa vizituar dhe një kodër që sundon këtë qytet interesant ku vetëm durrsakë janë me dhjetra, të integruar krejt normalisht në jetën italiane. Mbi këtë kodër ngrihen dy kështjella ballë për ballë me njera tjetrën, kështjella e Bella Guardias dhe ajo e Villa-s, objektet më kuriozë që ndodhen midis Veronës dhe Viçencës. Vetë emri i qytetit Montecchio, më ngacmonte me kohë mendime e ide të ndryshme, por kurrë nuk do të më shkonte në mendje se Montecchio vinte nga mbiemri i fisit të Montekëve, njerës prej familjeve të tragjedisë së Shekspirit Romeo dhe Zhuljeta. Nuk vonoi shumë dhe kodra misterioze u bë për mua një vend pelegrinazhi, sepse disa herë e kam vizituar dhe kam dëgjuar me vëmëndje spjegimet e ciceronëve të ditur, të papërtuar e modestë. Aty kuptova se kështjella e Villa-s ishte e Romeos dhe kështjella e Bella Guardia-s e Xhuljetës. Para disa vjetëve një historian italian Lulio Lenoti thoshte: Kam ngulmuar e prap ngulmoj se dy kështjellat do i takonin njera Kapuletëve e tjetra Montekëve duke i dhënë emrin qytetit poshtë: Montecchio Maggiore. Më vonë ky konstatim, tashmë një fakt, u bë burim i një kontraverse që do të mohonte atë që Romeo dhe Xhuljeta ishin vinçentinë dhe jo veronezë. Një rrëmbim i bukur i historisë që për qytetin e Veronës nuk do të pranohej, sepse ata mbetën të pavdekshëm nga anglezi Uilliam Shekspir e që i dha emrin Veronës si qyteti i dashurisë. Një kontraversë midis faktit dhe një vepre të Shekspirit. Në qindra faqe të kësaj historie lexon shumë fakte se si arriti gjeniu i letërsisë dhe i theatrit, të shkruajë tragjedinë me famë të përbotëshme dhe kupton se Shekspiri ka qenë ndoshta i fundit që e shkroi këtë histori por dhe që mori të njejtën famë si dhe subjekti i dashnorëve të pafat. Sipas dokumentave, këngëtari i parë i këtij subjekti ka qenë vinçentini Konti Luigi Da Porto ( ), një luftëtar i kohës, kronikan dhe që realizoi romanin e parë me historinë e dy të dashuruarve. Romani pati sukses vetëm mbas vdekjes së Da Portos, sepse u botua në vitin Ajo që është interesante, shkon tek fakti se titulli i romanit që u ribotua tetë vjet më vonë ishte Xhulieta. Më vonë, romancieri i talentuar Matteo Bandello, me subjektin e marrë nga Da Porto arriti t i kalojë kufijtë e Italisë e kështu shumë autorë francezë, spanjollë e shumë anglezë, midis tyre dhe Shekspiri, shkruan subjektin e mallëngjyeshëm. Por ai që mbijetoi është subjekti i Shekspirit që i vendos ngjarjet brenda mureve të Veronës. Duket se sherri midis Kapuletëve dhe Montekëve vazhdon tani edhe mbas 500 vjetësh për vendin e origjinës së këtyre dy familjeve. Fuqia e misteriozes vazhdon, ndonëse sot midis Veronës dhe Viçencës nuk ka probleme autorësie me një pajtim të heshtur. Por në dy kështjellat në kodrën e Montecchios çdo vit organizohet në prill dhe në maj Festivali i Romeos dhe Xhuljetës dhe shumë aktivitete të tjera. Shumë shkrime në Wikipedia e vertëtojnë këtë origjinë të pamohueshmë të dy famijeve fatkeqe. Dy kështjellat e Romeos dhe Xhuljetës në Kodrën mbi Montecchio Maggiore Poster i aktiviteteve të përvitshëme në kështjellat e Romeos dhe Xhulietës Një imazh i Sirenës së Hans Kristian Andersenit Shekspiri lindi në 1564 dhe vdiq në Ai kurrë nuk ka qenë as në Verona dhe as në kodrën e Montecchios. Ashtu siç nuk ka qenë dhe në Ilirinë tonë! Por ka shkruar për të në komedinë Nata e dymbëdhjetë. Çfarë e ka tërhequr këtë gjeni të vendosë ngjarjet e veprave të tij të pavdekëshme në brigjet andej e këndej detit Adriatik? Brigje ku ai s i ka shkelur kurrë! Tek dëgjoja ciceronin në kështjellën e Xhuljetës, për jetën e pafat të saj dhe të djaloshit Romeo, nën trysninë e një paralelizmi, mendja më shkonte sa të Vajza e Valëve e sa te subjekti i komedisë: Nata e dymbëdhjetë e aq më tepër te vetë fati i Xhulietës. Nëse për Vajzën e Valëve kam mendimin tim hipotetik për ngjashmërinë e fatit tragjik të Xhulejtës dhe vajzës së Bregdetit tonë të bukur, ndryshe Kudret Velça është më konkret tek krahason fatin e heroinës Viola të Natës së dymbëdhjetë me atë të Xhuljetës dhe të Desdemonës te Otello. Këtë e ka shkruar në parathënien e komedisë Nata e dymbëdhjetë në botimin e Veprave të Shekspirit në vitin E unë do t i shtoja këtyre personazheve botërore dhe Vajzën e Valëve të bregdetit Jonian, se në fund të fundit fati i saj dhe të dashurit, është një legjendë shqiptare dhe ajo është princeshë e dashurisë tyragjike, ku kështjella janë brigjet e gurta të pritjes pafund. Ajo është njëlloj e humbur si Xhuljeta e Montecchios, pranë Viçencës. Sikur të mos i mjaftonin tragjeditë e Anglisë e Skocisë, Shekspiri merret dhe me Ilirinë e me njerëzit e saj. Eshtë me të vërtetë e çuditshme që nuk është studjuar kjo vendosje skenash në teatrin e Ilirisë nga kritika shqiptare. Ndonëse Viola është e huaj në tokën ku është ankoruar anija, e ajo kërkon të vëllanë e humbur në këto anë, tek ambintohesh me skenat e ndryshme të kësaj komedie, të duket sikur dhe ajo, Viola, është nga Iliria. Orsini është Duka i Ilirisë, kapiteni i anijes është vendas, nga Iliria dhe pastaj Shekspiri na thotë se në komedi marrin pjesë zotërinj, priftërinj, detarë, policë, muzikantë etj. Krejt si në romanin e Milan Shuflait Kostandin Balsha që na jep skena të Durrësit në vitet 1300! Dhe Shekspiri vazhdon të sqarojë: Skena zhvillohet në një qytet të Ilirisë dhe në bregdetin që është aty pranë. Ndërsa në skenën e II-të Viola pyet: - Ç është ky vend, o miq? - e kapiteni i përgjigjet: - Iliria, zonjë. Pak më poshtë Viola e pyet kapitenin: - E njeh këtë vend?-dhe kapiteni i thotë: - E njoh shumë mirë, zonjë; tri orë larg në këmbë nga ky vend linda, u rrita. (Ndoshta është Kepi Rodonit!F. M. ) E akoma më tej Viola e pyet: - Kush qeveris këtu? Kapiteni përsëri e sqaron se atë vend e qeveris një dukë fisnik nga gjaku dhe nga shpirti. E sër Tobi i thotë se duka i ka shokët e rrallë në Iliri. Që qyteti duhet të jetë Durrësi e shohim dhe në fjalët e Sebastianit tek thotë: Të lutem, shkojmë që të kullosim sytë Me monumentet dhe sendet e lartë Dy tabelat treguese të kështjellave në Montecchio Maggiore Të famshme të qytetit. Besoj se mjaftojnë këto citime intersante për të dhënë faktin se Shekspiri është marrë seriozisht me vendin e quajtur Iliri. Kështu hapet dhe rruga e gjërë për të paralelizuar ngjarje apo vende kur shkon për të vizituar një qytet në Europë. Më duket disi e çuditshme kjo vemëndje e Shekspirit në sjelljen e skenave në brigjet e Adriatikut. Ai ka përjetësuar Xhuljetën, Desdemonën, Violën dhe po të njejtën gjë ka bërë dhe bregdetasi i madh Neço Muka me Vajzën e Valëve, vajzën që ka po të njëjtën histori me heroinat tragjike shekspiriane. Neço Muka njohu botën europiane me këngën e tij të pikëllueshme të Vajzës së Valëve dhe jo vetëm kaq. Në kohën kur Shqipëria qeverisej me sistemin monarkik, mbreti Ahmet Zog, pllakat e këngëve të Himarës të kënduara dhe të inçizuar prej Neço Mukës, i mbante në gramafonin e tij mbretëror për t ua bërë surprise kënaqësie miqve të tij të zgjedhur dhe sidomos atyre që vinin nga Europa. Edhe pse ishte gegë, ai i dëgjonte me interes të veçantë. Shekspiri e quajti Xhuljetën dhe Romeon veronezë, ndërkohë që ata ishin viçentinë. Një gabim që tashmë dihet, por që aspak e prish mrekullinë e historisë së dy të dashuruarve. Neço Muka, nuk ka emër konkret për Vajzën e Valëve, por edhe kjo nuk e prish tronditjen që ngjall muzika dhe historia e këngës për shqiptaren e bukur por fatkeqe, një princeshë tragjike e pakurorëzuar e dashurisë. Hans Kristian Andersen shkroi përralla dhe ato sot janë ndër më të vërtetat në botën e sotme. E ç rëndësi ka se Vajza e Valëve nuk ka emër!? Po sirena e Andersenit që rri në buzë të detit mbi një shkëmb a mos vallë është një fallcitet? Përkundrazi, ajo është frymëzim për miliona e miliona njerëz të botës së sotme, dhe është thjeshtë një subjekt i Andersenit. Neço Muka portretin e Vajzës së Valëve e ka nxjerrë nga qindra e qindra vajza dhe gra, që prisnin të dashurit e tyre të ktheheshin nga kurbeti, duke realizuar ndoshta pa e ditur subjektin më tragjik të femrave shqiptare jo vetëm të Bregdetit. Një statujë e Vajzës së Valëve diku në Bregdet do të jetë njëlloj si tragjadia e Xhuljetës, apo si sirena e Andersenit. Ka ardhur koha që fallciteteve politiko-mediatike që tentojnë glorifikimin e partive përkatëse, t i vijë stina e të vërtetave, të vërteta që janë errësuar vite e vite të tëra dhe që fshehin madhështinë e femrave tragjike të Shqipërisë. Një statujë e Vajzës së Valëve që do të shpërthejë e do ndriçojë të vërtetat e mundimeve të shqiptarëve ndër shekuj. Një statujë e Vajzës së Valëve do nderojë jo vetëm Shqipërinë! E atëhere do të kuptojmë më mirë dhe Violën e natës së dymbëdhjetë, kësaj vajze të Shekspirit e cila u dashurua me bregdetin shqiptar! Kështu më ndodhi, duke vizituar kështjellat e Romeos dhe Xhuljetës në Montecchio Maggiore, pranë Viçencës. Më erdhën këto mendime dhe ndjeva një kënaqësi intelektuale t i shprehja sado pak për botën shqiptare.

3 3/ E Diel, STUDIM Roli i miteve në krijimin e kombeve-shteteve të sotme të Europës Juglindore Nga Prof. Dr. JAHJA DRANÇOLLI Në decenien e fundit një numër i kon siderueshëm i historianëve, antropologëve dhe arkeologëve botërorë i kushtuan kujdes të veçantë studimit të miteve, që ndërlidhen edhe me Europën Juglindore. Studiuesit në fjalë duke u mbështetur në rolin e mitit në krijimin e kombeve-shteteve të sotme të Europës Juglindore, do të kalojnë kufijtë disiplinorë në hapsirë të brengave që është tipike antropologjike e historike. Pyetja e parë në studimin e mitit është: si të dimë se diçka i takon kuptimit myth? Si të kategorizojmë, këtë apo atë si myth? Pse, për shembull ne duhet të përdorim termin mit në përshkrimin e një pjese të posaçme të një diskutimi? Historia e Mitit Në filozofinë greke, miti (muthos), gjatë zhvillimit të tij nga shekulli VI e deri në shekullin IV para/ Kr., është kuptuar si formë e të folurit që e kudërshton bisedimin e arsyeshëm apo shkencën. Si i tillë, miti është definuar si bisedë që e kundërshton të vërtetën (miti është imagjinatë) dhe arsyen (miti është absurd). Cipën e vetëdijës së mitit kanë nisur ta heqin rreth 500 vjetë para/krishtit logografët, shkrimtarë të cilët shkruanin për atë që rrëfehet. Është fjala për legjenda lokale, gjeneaologji, tregime për vende të ndryshme dhe për themelimin e qyteteve. Tekstet pjesërisht janë recituar, më pastaj sikurse në ep detyra themelore ishte t ia zgjojë ndjenjat dëgjuesit dhe një përjetim artistik. Vërejtje kritike të theksuara ndaj traditës ndeshim te logografi Hekataios (rreth 550-rreth 476 para/ Kr.), i cili thoshte: Këtë po e përshkruaj ashtu sikur unë e kuptojë të vërtetën, meqë tregimet greke mes vete janë kundërthënëse dhe si të tilla më duken qesharake. Historiani Thucydides ka kundërshtuar me përbuzje pabesueshmërinë e miteve. Platoni në Sofistin përçmon paraardhësit e tij heraklitian duke i kritikuar ata për mashtrime të mendjeve fëmijërore me ngjarje dramatike të rrëfimeve mitike. Aristoteli në Metafizikën e tij kundërshton mitologjinë e Hesiod-it duke thënë se nuk është e vlefshme të merren seriozishtë mendjehollësitë e mitologëve. Më herët, në historinë greke, kur bisedimi poetik i muthos ka qenë mjaft i vlefshëm përbrenda jetës në komunitet dhe shoqërisë së shkolluar, kundërshtimi në mes të muthos dhe logos ende nuk ishte bërë. Me anë të narracionit mitik, folësi mund ta argëtonte audiencën duke folur për avantura dhe fatëkeqësitë fantastike të qenjeve mbinatyrore në një kohë tjetër dhe në një mënyrë krejt tjetër të jetesës nga njerëzit. Përderisa rrëfimet mitike kanë pasur kapacitet që të skandalizojnë arsyen, gjithashtu përmes rrëfimit të lojërave dramatike të zotërave mund të shpreheshin të vërteta fundamentale për ekzistencën. Sipas antropologut Jean-Pierre Vernant ( ), një karakteristikë fundamentale e mitit është cilësia e saj që të jap kënaqësi dhe të përfshijë pjesëmarrje emocionale të audiencës. Mitet e mira kanë vlerë argëtuese dhe magjia e poezive të tyre e kënaq audiencën. Ky aspekt performativ, i dashur, i mitit është i rëndësishëm për ndalimin e tij. Shfaqja dramatike e tij jo vetëm që e impresionon audiencën por edhe e bind atë. Vernant pohon se privilegjimi i mëvonshëm i logos ndaj muthos është asociuar në mënyrë direkte me rritjen e vlerësimit të teksteve të shkruara të cilat ishin kundër traditës së poetikës gojore dhe gjithashtu me procesin politik të demokratizimit të shprehjes. Studim monografik reprezentues Në këto çështje dhe shumë të tjera që ndërlidhën me mitin dhe mitologjinë jo vetëm në hapësirën shqiptare, por edhe më zgjerimisht, është ballafaqusr studiuesi arkeolog, Prof. dr. Naser Ferri në studimin e tij reprezentues të botuar nga Instituti Albanologjik i Prishtinës me mbështetje materiale të MASHT-it. Librin që e kemi në dorë trajton çështje të rëndësishme të besimeve të ndryshme gjatë historisë, si, bie fjala, besimet primitive në idhuj, besimet dhe mitologjitë politeiste dhe pantesite të popujve më të lashtë si dhe mitologjitë e lashta që ekzistojnë edhe sot e kësaj dite siç është budizmin e zoroasterizmin. Po ashtu janë trajtuar në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë edhe besimet dhe reliktet e besimeve pagane në kuadër të religjioneve monoteiste, si, Prezantim i mitologjisë në mënyrë unikale A jemi të vetëdijshëm sa janë të pranishme reliktet e miteve të ndryshme në rrethin në të cilin jetojmë? Vepra e re e prof.dr. Naser Ferrit na tregon se mitet dhe mitologjia ende jetojnë rreth neve! Jahja Drançolli bie fjala, të judaizmit, krishterimit dhe të islamit si dhe lufta mes mithraizmit dhe krishterimit për religjion zyrtar të Perandorisë Romake. Në aspektin kronologjik vepra trajton besimet e mitologjitë e epokave të ndryshme duke filluar që nga periudha e neolitit e deri në ditët tona, ndërsa në pikëpamje gjeografike përfshin mitologjitë e besimet e lashta dhe bashkëkohore të popujve të ndryshëm të Ballkanit, Europës, Azisë, Afrikës dhe të Amerikës, por me theks të veçantë në Dardaninë e antikitetit dhe në trojet e tjera ilire, çështje kjo, si dhe të disa veçorive të tjera e bën këtë vepër të rëndësishme dhe unikale. Edhe sot e kësaj dite në arte, astronomi, mjekësi, psikologji, religjione dhe pothuaj në çdo pore të jetës së përditshme deri tek antroponimia e toponimia ndeshim elemente të ndryshme mitike, që dëshmojnë se miti dhe mitologjia ende jeton, dhe pikërisht për këtë kjo vepër mban titullin Mythologia Viva (Mitologjia e Gjallë). Vepra monografike Mythologia Viva është konceptuar në 5 kapituj kryesorë tematikë: I.. Mitologjia arkeologjike Archaeological Mythology, II. Mitologjia popullore - Albanian national Mythology, III. Varia - Të ndryshme, IV. Recensione të veprave të zgjedhura -Critical reviews of the selected books on Mythology, dhe V. Kronikë shkencore, ekspozita, gjetje të reja - Scientific reports, Exibitions, New findings, të cilët përbëhen nga një varg sythësh të veçantë, të cilët krijojnë një tërësi tematike dhe kuptimore. Kapitujtë në fjalë shoqërohën me një vështrim mbi anët pozitive dhe negative të mitologjisë dhe rrezikun e kalimit nga mitologjia në mitomani, gjë e cila u ndodhi serbëve të cilët shekuj me rrallë, duke e glorifikuar të kaluarën e lavdishme të tyre, jetojnë në ëndrra mitologjike, të cilat shpeshherë ishin edhe inspirim për gjenocide ndaj popujve të tjerë joserbe. Arkeologjia në shërbim të ndriçimit të Mitit dhe Mitologjisë Kapitulli i parë (f ) përbëhet nga 17 sythe, në të cilët, mbi baza të zbulimeve arkeologjike, dhe duke përdorur një literaturë të pasur shtjellohen çështje të ndryshme si: kultet vendëse iliro-dardane pararomake dhe parakrishtere, depërtimi i kulteve të reja (greko-romake, orientale, etj.) gjatë antikitetit në Ballkan, nderimi i hyjnive autoktone dhe të importuara nëpër shtëpi, tempuj dhe vende publike në Dardani, monumentet e kultit të hyjnive iliro-dardane, greko-romake, egjiptiane, siriane, indo-persiane, e të tjera të zbuluara në territorin e Dardanisë së lashtë, mjekësia e kultet e hyjnive të shërimit, kultet lidhur me muzikën gjatë parahistorisë dhe antikitetit në trojet e Kosovës së sotme, kulti i hyjit indo-persian Mithra, i cili gjatë tre shekujve të parë të erës sonë kishte qenë rival serioz i krishterimit, në garë për religjion zyrtar te Perandorisë Romake, mitologjia si frymëzuese e arteve prej antikës e deri në ditët tona por edhe fenomeni i arteve si frymëzuese për krijimin e miteve moderne sipas heronjve dhe antiheronjve (Betmeni, Spajdermeni, Tarzani, Rambo, Babadimri, Adolf Hitleri, etj.), si dhe fillet, deri më tash të panjohura, të paraqitjes së judeo-krishterimit të hershëm në Dardani, dukuri këtë, në troje dardane e kishin sjellë hebrenjtë pas pushtimit romak të Judesë, të cilëve romakët ua kishin shkatërruar shtetin, i kishin robëruar dhe i kishin dëbuar nga atdheu i tyre duke i shpërndarë anembanë botës, çështje kjo, që kishte për rrjedhojë krijimin e diasporës hebraike. Këta hebrenj i kishin sjellë me vete në Dardani doket, zakonet dhe besimet e tyre religjioze e madje edhe ishin identifikuar me të krishterët e hershëm, aq më tepër kur dihet se edhe vetë Jezu Krishti si dhe të gjithë dishepujt e tij dhe ithtarët e parë të tij kishin qenë me origjinë hebraike. Si gjurmë të para të judeo krishterimit në Dardani paraqiten simbolet mikste pagane, hebraike e krishtere: 3 peshqit (të cilët e simbolizojnë Trininë e Shenjtë), ylli i Davidit apo David Magen (pas menoras simbol më i rëndësishëm hebraik) dhe qiparisët që në botën pagane antike simbolizonin ringjalljen dhe jetën e amshueshme. Vend të veçantë në këtë kapitull kanë zënë studimet, që ndërlidhën me hyjnitë ilire Bindin dhe Sedatin, me hyjni romake kultet e të cilëve ishin dëshmuar në bazë të gjetjeve arkeologjike në Dardani (Jupiteri, Junona, Minerva, Diana, Asklepi, Erosi, Muzat) dhe ato mbi perënditë me origjinë lindore si Izida, Serapisi, Dea Syria dhe posaçërisht Mithra, perëndi ky i cili për një kohë ishte rival serioz i krishterimit në garë për religjion zyrtar të Perandorisë romake. Mitologjia dhe Religjioni Kapitulli i dytë (f ) në dhjetë sythe trajton një sërë temash të ndryshme nga mitologjia dhe nga besimet e popullit shqiptar që lidhen me kremte dhe ditë të caktuara të kalendarit primitiv popullor siç janë: festat e ringjalljes ciklike të natyrës që bien në muajin mars, Dita e Sulltan Nevruzit, Dita e hithrave, Dita e Shëngjergjit, Dita e Shënkollit, Dita e Shëmitrit e disa të tjera të cilat gjeneratë pas gjenerate, shekuj me radhë i ka ruajtur, shënuar dhe kremtuar populli ynë. Në kuadër të këtij kapitulli trajtohen gjithashtu rendet e dervishëve Bektashi, Rufai-Rifai dhe Mevlevi që ishin dhe janë ende të pranishme në Kosovë, pastaj besimet lidhur me disa personazhe të krishtera, si, bie fjala, Shën Katarina e Aleksandrisë (shenjtore e virgjër, martire e krishterimit dhe padrone e famullisë dhe e kishës katolike të Pejës), Shën Shtjefni (martir i parë i krishterë) dhe kulti sinkretik i dervishit bektashian Sari Salltëkut, rreth të cilit janë thurur mjaft legjenda gjurmët e të cilave i hasim edhe në Pejë, rajonin e Dukagjinit, në troje të tjera shqiptare, por edhe në Bosnjë, Maqedoni e Greqi. Pjesë e rëndësishme e këtij kapitulli është trajtimi i kultit të lashtë të flijimit me rastin e ndërtimeve të ndryshme te shqiptarët, i cili si fenomen është ruajtur deri në shekullin XIX në mesin e popullatës shqiptare (në vitet në afërsi të Vlorës ishte dëshmuar rasti i fundit të flijimit të njeriut të gjallë në themelet e një ure). Ishte ky një kult universal i cili megjithatë kishte ruajtur tipare specifike në trojet shqiptare. Në kuadër të 6 sytheve të kapitullit të tretë ( f ) trajtohen tema dhe çështje lidhur me kultet si dhe besimet dhe religjionet si: kulti i hyjneshës së lashtë Vesta, si mbrojtëse e vatrës, jetës shtëpiake dhe e familjes (në mitologjinë greke e njohur si Hestia), fenomeni i zhdukjes së vonshme (pas shekullit XIII të e.s.) të paganizmit në Europën Veriore (për shkak të paraqitjes së vonuar të krishterimit në këto vise), besimet mitologjike dhe magjike lidhur me gurët e ndryshëm (të çmueshëm dhe gjysmë të çmueshëm siç janë diamanti, rubini, safiri, cirkoni, qelibari), personaliteti i Budhes, mësimi i tij dhe mitologjia budiste, mitologjia e besimit dualist të Zarathustres dhe zakonet e tyre specifike që përdorën edhe sot nga ithtarët e këtij besimi në rrethinë të Bombajit në Indi (lënia e kufomave të te ndjerëve që ti hanë kafshët kufomangrenëse, moslejimi i hyrjes neper tempuj për ata që nuk janë parsë e të ngjashme), si dhe krijimi i miteve të reja, ku vend të veçantë zë miti mbi Babadimrin me veçori të krishtera të përvetësuara nga Shën Nikolla Dhuratadhënësi dhe Çudibërësi, të përshtatura kohëve moderne për të cilin deri më tash është shkruar pak. Kontribute mbi Mitologjinë Në kapitullin e katërtë (f ) janë përfshirë 36 reçensa të veprave të rëndësishme (fjalorë, enciklopedi e të ngjashme në gjuhë angleze, spanjolle, franceze, italiane, kroate, sllovene, boshnjake e shqipe) nga fusha e mitologjisë së përgjithshme dhe të asaj botërore siç janë, John Bowker, Jowl Schmidt, Deborah Alun-Jones&John Ayton, Nikollaj A. Kun, Vesna Girardi - Jurki, Marjeta Šašel - Kos, Barbara Colonna, Philip Wilkinson, Roberto Carvalho de Margalhaes, Bedrik Peter, Robert Armour, Peppin Van Rooen, si dhe të veprave të autorëve më eminentë nga lëmi i besimeve dhe mitologjisë popullore shqiptare siç janë Aleksandër Stipçeviq, Mark Krasniqi, Todi Dhama, Mark Tirta, Azem Qazimi, Gerhard Belinger, Robert Elsie (në gjuhën shqipe dhe në gjuhë të huaja), si dhe të veprave që trajtojnë mitologjitë e religjioneve abrahamike (judaizmit, krishterimit dhe islamit) autorët e të cilëve janë emra emblematikë në këtë fushë si: Cyril Glassé, Julija Koš, George Every e disa vepra të autorëve të tjerë me famë botërore. Në këtë kapitull është shkruar edhe për disa vepra që trajtojnë shenjat dhe simbolet, magjinë, besëtytnitë dhe besimet e ndryshme. Kapitulli i pestë dhe i fundit (f ) ofron kronikë shkencore lidhur me Simpoziumin Ndërkombëtar Kultovi i vjerovanja kroz povijesna razdoblja (Kultet dhe besimet gjatë epokave të ndryshme) të mbajtur në Pulë të Kroacisë më nëntor 2004, në të cilin kishte marrë pjesë edhe autori i kësaj vepre e po ashtu përmban edhe pesë nënkapituj të tjerë në të cilat trajtohen çështje të ndryshme nga mitologjia, besimet dhe simbolizmi ilir, pastaj çështje të mitologjisë greko-romake dhe egjiptiane sipas disa zbulimeve arkeologjike. Në fund janë përkujtimet kushtuar Prof. dr.vesna Girardi-Jurkiæ dhe Lewis Binford, të cilët kishin dhënë kontribut të rëndësishëm studimeve në fushën e mitologjisë arkeologjike, dhe që të dytë kanë vdekur në vitin Vepra është e pajisur me një numër të madh fusnotash, pastaj çdo syth, respektivisht nënkapitull relevant ka rezymetë në gjuhën angleze, dhe me aparaturë shkencore të sajuar sipas standardeve bashkëkohore, ndërsa në fund e ka listën e literaturës me rreth 350 njësi bibliografike të autorëve eminentë nga lëmi i mitologjisë, arkeologjisë, etnologjisë, antropologjisë, historisë dhe nga fushat simotra përkatëse, por edhe të revistave, fjalorëve, enciklopedive dhe leksikoneve që janë botuar që nga shekulli XVIII e deri në vitin

4 POEZI 4/ E Diel, KUR ZEMRA ËSHTË URË Nga JON PALI II VOJTILA Zgjodhi dhe përktheu VISAR ZHITI PJESËMARRËS Kaq shumë janë rritur gjërat rreth meje, anash meje, sa mund të thuhet: prej meje. Jam bërë si një zgavër ku rrjedh një forcë, emri i së cilës është - i njeriut. Por edhe mua duke qënë një njeri, turma e të tjerëve në ç mënyrë do të më shtrembërojë? Sepse jam i përbërë me secilin nga ata, i papërsosur, megjithëse gjithmonë më mbetet tepër për vetenshpëtuar te unë, mund ta shihni pa frikë? HISTORI E PEMËS SË PLAGOSUR Pemishte rretherrotull me drurët e shartuar. Nën hijen këtej shkonte Themeluesi duke kqyrur. S po kujdesej për kopshtin, s po kujdesej për pemët, as për shartimet. Përsiaste: s do t i shijoj këto fruta kur të piqen. Do t i hanë femijët, nipërit dhe stërnipërit. Por a do të japë fruta kopështi? E cilët fruta do t i quajnë të mirë? Kopështari jepet pas çarjeve të lëkures. U beson pemëve: Jeta do të jetë më e fortë me prerjet, merr gjallëri të re Dhe unë vetën time e shoh si një trung brenda meje rritet Pema e Plagosur. 2. Përse brenda meje duhet të rritet PEMA E PLAGOSUR? Përse duhet të ndjehem si fruti i saj? Jam unë rrënja nga e cila shperthen kur lulëzon i imi është lulëzimi, e imja gjithë bukuria dhe shëmtimi bashkëlidhur në një formë, e mira ime dhe e keqja ime mbushin ndërgjegjen time dhe nga ajo varen. Kur fruti këputet nga pema e historisë- bie prej peshës së vet, pjekuri e ekzistencës për të lënë shenjën. Dhe shenja sherohet. Pema nuk do të më tërheqë me venat e saj: në ngushtësinë e jetës. Unë s pranoj lekurën e saj dhe as hijen leshonjëse. 3. Megjithatë kam degjuar pemën e plagosur, edhe pse shpesh e kundërshtoj E kam dëgjuar sepse rritet brenda meje dhe të të gjithë pasardhësit Dhe sepse si frutat ne kemi lindursi frutat nga çarja ku zë rrënjë shartimi. Kam kuptuar: duhet të plagosesh që t i bësh vend lidhjes. Kam kuptuar : duhet të plagosesh që të pikojë jeta. Kam kuptuar: unë duhet të hapem (hapen buzët e jetës time, deri sa jo-imja bëhet imjapor nuk duhet hapur, mbase këtu, dhe e imja të bëhet jo-imja? 4. THOTË PEMA: mos u tremb, nëse po vdes-mos u tremb të vdesësh me mua, mos ju tremb vdekjes-sepse, shiko, rijetoj: vdekja ka prekur veç lëkurën. mos u tremb të vdesësh me mua për të rijetuar. Shenja shërohet. Dhe në gjithçka kthehet për t u pjekur- Fruti nuk do të bjerë prej peshës së vet. Pema do ja rikthejë frutat e veta atij që e shartoihani frutat mbi Mua, mbi Mua, Pemën e Plagosur. Pema tha: Mbi Mua - nuk e ndjeva të huaj, mes Asaj dhe vetës s ndjeva më ndryshim (mbase vetëm për një çast?) Unë iki, por PEMA mbetët, duke përqafuar të shkuarën dhe të ardhmen. 5. Thuaj: E mirë pra, rritu dhe kalomë, e tillë është forca jote, kaloi gjithë njerëzit, ose përthithi në vete (nuk përthithen gjithë njerëzit, por mund të kalohen: Krijo atëherë hapsirën ku secili të ketë vendin e vetdhe secili të mbetet vetvetja, qoftë edhe duke rifilluar jetën). MADALENA Shtyhet shpirti për një çast, ndërsa trupi mbetet në vendin e vjetër. Dhe më kap dhëmbja që do të durojë derisa trupi s është regjur dhe në shpirt gjen ushqimin e vet, jo si tani urinë. Është dashuria kështu që dhëmb: javë, muaj, vite. Si rrënjë peme e thatë gjuha ime, qiellëza, buzët me të kuqen e humbur, e vërteta përdorur kohën për të zbathur gabimet. E mbi të gjitha thatësinë e botës s e dëgjoj unë, por Ai. NEGRI Je ti, vëllai im i shtrenjtë, dhe unë ndjej te ty një kontinent të pafund, ku lumenjtë befas rreshtin ku dielli pjek

5 5/ E Diel, POEZI s ka ç bën vetëm me mua - I papjekur nga ndjenjat si ëmbëlsia e frutave nuk pluskon mbi mendimet, po i bie shkurt - kur arrin, ta lehtësoj më duhet siç bëj zakonisht. Nuk ka hapsirë për zemrën dhe mendimin, është ai çast vetëm, plas në mua, si kryq. FËMIJËT Rriten papritur nga dashuria, pastaj në çast të mëdhenj Kapur për dore enden nëpër turmën e madhe (zemrat ndjellur si zogjtë, profilet zbardhëllyes në muzg) E di që në krahërorët e tyre rreh njerëzimi i tërë. Të kapur për dore heshturazi ulen gjatë bregut. Trungu i një peme, tokë e kthjelluar me hënë: skuta digjet nga pëshpërimat e pambaruara. Ende s është ngritur mjegulla. Zemra e fëmijëve lart nëpër lumë. Do të jetë përherë kështu, pyes, kur të çohen nga këtu e të ikin? Apo ndryshe: një kupë drite mënjanuar mes barit nëpër rrëfimet me fundin të panjohur ende. Atë që me ju pati nisur, do të dini të mos prishet, do ta veçoni gjithmonë të mirën nga e keqja? gjithë qënien, si në një gangë hekuri, te ty dëgjoj vetë mendimin tim ka rrugë të tjera, mendim tjetër, por me të njëjtën balancë ndan të vërtetën nga gabimi. Ç gëzim të matësh me të njëjtën balancë mendimet që brilantërojnë ndryshe në sytë e tu e në të mitë, por duke patur thelb të njëjtë. VAJZA E ZHGËNJYER NË DASHURI Kjo pafuqi e ndjenjave matet me tërmometër siç matet nxehtësia e ajrit dhe e kurmevetjetër gjë duhet për të zbuluar shpirtmadhësinë (por ti i tëri ndjehesh kolonë nëpër të cilin rrotullohen ngjarjet e tua). Nëse ja del të kuptosh se kolona nuk je ti, dhe as Ai që është as ai s gjen dashuri nëse arrin ta kuptosh. Për çfarë shërben atëherë zemra njerëzore? Për temperaturën e kozmosit dhe të zemrave njerëzore jo mërkuri. PUNËTOR NË NJË FABRIKË ARMËSH S ndikoj në fatin e globit, nuk jam unë që i filloj luftrat. S e di në jam me Ty a kundër Teje. Mëkate s bëj. Dhe pikërisht kjo më torturon: s ndikoj e s bëj mëkate. Ca vida të vogla sajoj dhe pastaj fragmente rrënimesh, dhe s përqafohemi bashkë, nuk përqafoj fatin e njeriut. Së bashku do të mund të krijonim tjetrin, një tjetër fat (po si të bëj pa detale) ku unë vetë si çdo tjetër njeri do të isha kauza e së tërës dhe shenjtëri e pashkatërrueshme nga askush me aktet as të gënjej me fjalët. Bota e krijuar nga unë s është e mirë, megjithëse s jam unë që e bën kaq të prapë. Po a mjafton kjo? KURRË MË LUFTË (këngë) 1. O atë i Etërve tanë, I madh dhe i mëshirshëm, Zot i Paqes e i jetës, Atë i të gjithave! Ti mbart shestimin e Paqes, Jo të urrejtjes dhe vdekjes, Dënoje luftën, Dredhat e dhunës. Dëgjo britmen e njëjtë Të bijvë të tu, Lutjen e përflakur të njerëzimit. 2. Durimi yt i dëshperuar Ta ndalë zemërimin dhe hakmarrjen, Kërcënimin mbi krijesat tua. Bashkoi racat Në një familje. Jo më luftë, jo më! Jo më luftë, jo më! O atë i Etërve tanë, Zot i Paqes! Zot i Paqes! * * * Dhe nëse është në mua e verteta - duhet ta zbulosh. Dot nuk të kundërshtoj, se do të kundërshtoja vetvetën. NJERIU I VULLNETIT Çasti i pangjyrshëm i vullnetit I rëndë është si shtytje pistoni, dhe frushullues si rrahje kamxhiku një çast që përgjithësisht DUKE MENDUAR ATDHEUN Kur mendoj atdheun - vetveten shpreh dhe thellë e më thellë fut rrënjët e mia, është zëri i zemrës, kufinjtë e mi të fshehtë hapen ndaj të tjerëve për të përqafuar gjithçka deri në të kaluarën e lashtë të gjithkujt: dhe dal përsipër kur mendoj atdheun - sikur rropos brenda vetes një thesar. I lutem vetes për zgjerim, si ta hap hapësirën dhe me atë ta mbush. MENDIME MBI NJË URË Mendoj mbi këtë urëz ku kam vënë këmbën. Mbase zemra ime është kjo urë mes dy brigjesh, Zemër, në fijet e saj drithëron përmallimi? Mendimi mbase? (vazhdimisht mendoj për ato që ndjek me zemër, s e di në arrij majën me ndjenjat apo idetë). E tëra është atje ku mbeshtetet ura. Por rritja ime është ndryshe. Ndryshe edhe lëkundja ime, sepse tjetër Erë më tund. Më flasin forca dhe dobësia- e ç është përballë kësaj force: bota mbahet mbi forcën dhe mbi dobësinë, por ndryshe natyrisht, a s është Kështu vallë? Mbase kjo urëz është vetëm një imazh i kalimtarit? Qullet nga dallgët, por kapet mbas bregut me ngulm dhe dridhet atje ku elementet përplasen. Brenda vetes njeriu s e ndjen peshën e orëve: të varura lart janë, ndërsa humbin poshtë. 2. Megjithatë ndala. Peshkoj pasqyrimin tim mbi kreshten e dallgave që kthehet pas e vetmuar- duke më lënë andej. Lëvizja ime është ndryshe: Përvijimi im tej në paranteza të tejdukshme, Dhe këtu e verteta, me jetën time duhet ta shpall. 3. Atëherë prit. Kij durim. Për të gjithë Do t i mbledh rrjedhat, E perrenjve, të burimeve të dritës, të rrënjëve të pemëve, Të hapsirave diellore. Kur të jem ngopur shumë, dy pesha do të kem brenda vetës: shpresën dhe tmerrin Dhe kur thellësia do të më arrijë mua, E tejdukshme do të jetë askush s do të më akuzojë për thjeshtësim. Cikli botohet në nderim të 20-vjetorit të vizitës së Papa Gjon Palit II në Shqipëri

6 Përkthyer nga anglishtja Nga ZYMBER ELSHANI (vijon nga numri i kaluar) 8 Çifti, i moshës mesatare, u ndal përpara sh tëpizës. Ishte ora dymbëdhjetë e gjysmë. Burri, me duart e tij futur në xhepat e xhakaventës me kapuç, ishte fare i gjatë. Era nga prapa ia dallgëzonte palët e pantallonave dhe ekspozonte pulpat e poshtme të tij. Gruaja ishte më e shkurtër, por jo shumë; duke u mbështetur në përvojën e dhjetëvjetëshave të tij në matjen e gjatësisë së llamarinës, Ding plaku e merrte me mend se ajo ishte në afërsi të pesë-pesë apo pesë-gjashtë. Ajo mbante veshur një gëzof me kapuç të purpurt mbi një palë xhinsesh blue të çelura dhe këpucë prej lëkurëdeleje të bardhë. Pasi asnjëri prej tyre nuk kishte kapelë, floku i tyre ishte në mëshirën e erës, dhe gruaja shpesh merrte t i hedh flokët e saj prapa se ia mbulonin fytyrën. Pasi ata u tërhoqën te shtëpiza, nënndërgjegjshëm rriten largësinë në mes tyre, që shërbeu vetëm të forcohej përshtypja se ata ishin dashnorë, dhe mbase kishin qenë për shumë vjet. Kur Dingu plak pa shprehjen e ftohtë, të dhembshur në fytyrën e burrit dhe pamjen e një gruaje të zemëruar në fytyrën e saj, ai e dinte saktë se çka po ndodhte mes tyre, thuajse e kishte përfunduar leximin e dosjeve të tyre. Ai vendosi të jetë i hapur për palën përfundimtare të klientëve, jo për shkak të parave, por për arsye se zemra e tij rrahte për ata. Burri foli për Dingun plak përpara shtëpizës, ndërsa gruaja qëndroi me kurrizin nga dera, duart e saj në xhepat e gëzofit të saj me kapuç, ndërsa ajo e hutuar shqelmoi në disa gjethe mbi tokë. Pa dyshim u bë ftohtë sot, tha burri, Krejt papritmas, disi. Kjo nuk është diçka normale. Në TV thonë se është një mot i ftohtë ardhur prej Siberisë. tha Dingu plak, duke ia kujtuar vetes se ai ka mundësi ta heq qafe TV-në bardhë e zi në shtëpi. Kështu kjo është shtëpiza famoze e dashnorëve, tha burri, Unë kam dëgjuar se kjo është ide e vjehrrit të Komandantit të Policisë. Dingu plak vetëm buzëqeshi dhe tundi kokën e tij, gjest që nuk do të thoshte çfarëdoqoftë. Në të vërtetë, tha burri, krejt ajo për çka jemi duke shikuar është një vend i qetë ashtu që ne të mund të flasim. Dingu plak i dha atij një buzëqeshje mirëkuptimi, rrëmbeu stolin e tij, dhe u drejtua deri te zabeli i akacieve pa hedhur ndonjë vështrim prapa. Rrezet e diellit shpërthyen prej një reje të përhitur, duke vërshuar pyjet me dritën që të verbonte. Pema e akacies dukej e mbuluar me një shtresë varaku, xixëlluese dhe magjike. Ndërsa ai përkulej kundruall gjymtyrëve të lakueshme të pemës, shkulmet e forta të një ere verilindore i ndjeu thuajse ato e kishin kthyer shpinën e tij në metal të ftohtë. Burri hapëroi nëpër shtëpizë, lakuar në bel. Gruaja qëndroi larg në njërën anë të pragut të derës, koka e saj rrinte e vrenjtur, sikur të qe në mendime të thella. Burri doli prej shtëpizës dhe eci lart prapa gruas t i pëshpëris diçka. Nuk pati ndryshim në sjelljen e saj. kështu burri zgjati dorën dhe butësisht tërhoqi në cepin e xhaketës së saj. Ajo u përdrodh, me lëvizje fëmijërore, me sjellje si të një vajze të vogël. Burri pushoi dorën e tij në supin e saj, dhe megjithëse vazhdoi të përpëlitet, ajo nuk ia largoi dorën. Kështu ai shtypi poshtë në të dhe e ktheu atë drejt vetes; ajo bëri kundërshtim të butë, por së fundi u kthye ta ballafaqonte atë. Pastaj, me të dy duart në supet e saj, ai foli për të majë kokës së saj, faktikisht. Më në fund, ai e futi atë në shtëpizë. Fshehur prej pamjes nën drurin e akacies, Dingu plak buzëqeshi. Dera metalike u mbyll me një kërcitje të butë; ai pastaj dëgjoi rrotullimin mezi të dëgjueshëm të drynit. Me atë tingull, shtëpiza e vogël u bë objekt tjetër i vdekur në pyjet dimërore, prekur herë pas here me rrezet e ftohta e të shkreta të diellit, duke u dhënë shpërthime të shkurtra mendimeve të errta. Harabelat me pendë të nxira duke bërë glasa mbi kulmin e shtëpizës iknin fluturimthi poshtë e lart, duke e ngritur një kor cicërimi. Retë e stërmëdha, të kapardisura në ngjyrën gri nxitonin nëpër qiell, hijet e tyre të errta duke shkelur lehtë mbi tokën me drurë. Dingu shikoi në orën e tij të xhepit ishte ora një. Ai nuk priste që ata të jenë brenda gjatë kohë, do të rrinin mbase jo më shumë se një orë. Ai kishte qenë gati për drekë kur këta dy mysafirë të paftuar të fundit ishin shfaqur. Ai ishte duke u ndjerë i uritur, dhe kishte të ftohtë, por ata duhej t i pres të delnin para shkuarjes së tij në shtëpi. Ata, fundja, ishin duke paguar për orë, kështu që ai nuk ka të drejtë të kërkojë që ata të iknin para se të ishin gati. Disa prej çifteve rrinin brenda deri në tri orë. Deri më tani, ai do të kishte qenë i lumtur nëse klientët e tij do ta kishin mbyllur veten brenda dhe të flenin për tetë apo dhjetë orë. Por me erën duke e mërdhirë deri në kockë dhe sëmbimet e urisë duke u rritur fuqishëm në të, ai dëshiroi që ata të mbarojnë punë shpejt dhe pastaj të dalin jashtë. Ai e kalonte kohën duke e gërmuar një vrimë të vogël në dheun përpara vetes me bastunin e tij të ecjes, pastaj duke ndezur cigare pas cigareje. Gjithnjë i vetëdijshëm prej rrezikut nga zjarri në një hapësirë me drunj, hirin e cigares e shkundte në vrimë me kujdes. Kishte qenë ulur nën dru për rreth gjysmë ore kur dëgjoi dënesjet e heshtura nga brendia e shtëpizës. Një shkulm ere i bëri gjethet të fëshfërinin mjaft zëshëm aq sa kjo fëshfërimë do të gëlltiste dënesjet. Por sapo era u shua, dënesjet e gjetën rrugën e tyre prapa në veshët e tij. Psherëtiu me dashamirësi. Ky ishte lloj i historisë së dashurisë së dashnorëve që ishte i dëshiruar; kjo e tyrja ishte dashuri klasike, tragjike, sikur trangujt në një tinar turshish gjithë kripë, e pa pikë sheqeri. Të rinjtë këto ditë kanë ikur prej kësaj. Kur ata janë në shtëpizë, nxjerrin fitimin e çdo sekonde, duke PROZË Shifu, ti bën gjithçka të na e nxjerrësh gazin Nga Mo YAN (Fitues i Çmimit Nobel 2012) shkuar në këtë nxehtë dhe fuqishëm. Ata këlthisnin me epsh, rënkonin, disa prej tyre e mbushnin ajrin me fjalë të turpshme që i bëjnë të skuqen dhe zogjtë. Ata të gjithë e bëjnë të njëjtën gjë, por mënyra si shkojnë rreth kësaj nuk mund të ishte shumë ndryshe. Me studimin e zërave intimë të burrave dhe grave, ai fitoi një të kuptuar në ndryshimet e koncepteve të njerëzve. Thellë në zemrën e tij, parapëlqente dashurinë me plot lot, që dukej disi më dramatike. Ndërsa dëgjonte në dënesjet dhe pëshpërimat, ai mendonte rreth rrëfimit të tyre: kjo duhej të jetë një dashuri sentimentale, tragjedi romantike. Për një numër arsyesh, martesa nuk ishte në kartelat e tyre. Mbase, nga të qenit të ndarë nga një largësi e madhe, ky burrë dhe kjo grua kishin ardhur bashkë të takohen fshehurazi. Parë nga ky kënd, mendoi ai, unë jam në të vërtetë një Samaritan*/*njeri i gatshëm për të ndihmuar, njeri i mirë/. Ai i la mendimet e tij të bredhin gjithë orën tjetër para se të ngrihej në këmbë e t i bënte të përkulshme kyçet e tij me dhimbje dhe llapat e veshit gati të ngrira t i ngrohte me masazh. Ishte koha t i mbledhte plaçkat dhe të shkonte në shtëpi. Vendosi me mendje se e vetmja mënyrë të ndihej mirë rreth asaj se si gjerat ishin duke shkuar ishte t i ngarkonte ata me pagesë nominale, pastaj të ndalej në qytet në restorantin Lanzhou Noodle Restaurant për një pjatë të petëve më të mira. Thjesht të medituarit rreth këtyre petëve bënë që stomaku i tij të gjëmojë dhe dhëmbët t i kërcëllojnë. Ai kishte uri të mallkuar, dhe të ftohtë të mallkuar. Ishte ftohtësi jashtë kohës së vet, ftohtësi jonormale, ftohtësi në mënyrë qesharake, qe më ftohtë se në ditët më të ftohta të vitit të kaluar. Dënesjet e gruas kishin ndaluar, duke e lënë shtëpizën metalike përsosurisht të qetë, të heshtur 6/ E Diel, sikur varrezat. Një sorrë me një cope zorrësh në sqepin e saj fluturoi lart prej një vendi të largët dhe zbriti në çerdhën e saj në një plep. Ora tjetër kaloi, dhe shtëpiza e vogël ngeli e qetë sikur vdekja. Retë po vazhdonin të grumbullohen, dhe shenjat e mugëtirës filluan të vendosen përreth pyjeve. Çka po ndodh, e pyeti ai veten. Ata ore nuk më dukeshin aq të fuqishëm Do të kenë fjetur brenda? Jo, kjo është e pamundshme! Aty brenda nuk ka asgjë është vetëm shtrati i mbuluar me hasër kashte. As ka dyshek as ka batanije. Eshtë mjaft ftohtë jashtë, bile edhe me këto pak rreze të dobëta dielli, por sapo ajo derë mbyllet, shtëpiza shndërrohet në depo të ftohtë. Kështu çka po bëjnë ata dy atje brenda? Ai ndenji gjatë aq sa mundi para shkuarjes te dera, dhe u kollit me zë, shenjë për ata t i mbledhnin sendet e të delnin tanimë. Nuk pati përgjigje nga brenda. Mos më thuaj se ata u zhdukën në ajrin e rrallë sikur lugatët në Roll Call of the Gods? Jo, ky roman është vetëm një roman i mbinatyrshëm. Mund të jenë shndërruar ata në mushkonja si majmuni i pavdekshëm dhe fluturuan jashtë dritares? E pamundshme, ky është tregim tjetër i mbinatyrshëm! Ata nuk mund të një skenë e errët dhe plotësisht e llahtarshme papritmas shkrepi para syve të tij. Krahët dhe këmbët filluan t i dridhen. O Zot, jo kjo! nëse kjo është se çka ka ndodhur, harrohet rruga ime te pasurimi. Do të jem i lumtur nëse nuk do të përfundoj në burg. Papritmas, asgjë tjetër nuk pati rëndësi. Ai ngriti dorën e tij dhe trokiti lehtë në derë. Rap rap rap. Pastaj trokiti më fort. Thump thump thump. Pastaj goditi me grushtin e tij.

7 7/ E Diel, PROZË Pow pow pow. Pastaj ai goditi me tërë forcën e tij dhe bërtiti sa i bën mushkritë: Pow pow pow! Hej, delni prej atje! Pow pow pow! Çfarë po bëni atje brenda? Një rrymëzë gjaku rrodhi prej një çarjeje në mes gishtit të madh të dorës dhe gishtit tjetër. Ende nuk vinte zë prej brendësisë së shtëpizës; për një çast, ai e pyeti veten në mos kujtesa e tij po e lë në baltë. Vërtet a hyri brenda një çift i tillë? Por pastaj fytyra e zbehtë vezake befas qëndroi pezull para syve të tij, pabesueshëm si e gjallë. Sytë e zi, misteriozë të saj ishin mbushur me një shikim që nuk të hiqet nga mendja. Ajo kishte mjekër të mprehtë dhe një qukë të zezë madhësie të bizeles në cep të gojës së saj, jashtë së cilës rritej floku i gjatë, me krela. Imazhi i burrit ishte njëlloj i qartë. Jaka e ngritur e pardesy-s fëshfëshe mbulonte faqet e tij; sytë i ishin të errët, ai kishte një dhëmb të artë Nuk ka dyshim për këtë, një fakt i ftohtë, i vështirë: rreth tre orë më parë, një çift i zemëruar i moshës mesatare hapëroi brenda këtij autobusi të braktisur, shndërruar në shtëpizë të vogël të zonës pyjore; por tash ata nuk e lëshojnë një zë, dhe ai po e dinte me tamam se gjëja më e keqe e marrë me mend kishte ndodhur. Fati i keq ishte si një kovë mjalti me kundërmim të keq, dhe kjo tamam kishte kulmuar mbi të. Këmbët e tij u shtrembëruan, duke e bërë atë të rrëzohet përdhe tamam përpara derës. Pas aq kohe sa merr ta tymosësh një cigare, ai ia doli mbanë të ngrihet në këmbët e tij. Ai bëri disa shkuarje-ardhje rrotull shtëpizës, duke e varur heraherës dorën e tij në lëkurën metalike. Hej, ju njerëz të mirë, ai zemërohej dhe lutej, zgjohuni dhe delni prej atje. Do t u jap të gjitha paratë që i fitova tërë verën, në rregull? Ju bastardë, ju kafshë, a nuk keni frikë se u qëllon vetëtima për vdekje për nxjerrje fitimi nga një plak? Ju kurorëshkelës, ju kurvarë, horra, zuzarë, do të keni një fund të llahtarshëm. Dëshiron të të quaj ty Baba, në rregull? Dhe do të të quaj ty Mama, në rregull? Baba, Mama, parardhës të dashur, bëhuni të mëshirshëm dhe delni jashtë prej atje. Unë jam një punëtor gjashtë-dhjetë-vjeçar i lëshuar nga puna prej fabrikës me një grua në shtëpi që vuan nga probleme stomaku. Kjo e keqe mjafton, kështu mos shkoni ta shtoni acarin te shtresa e dëborës. Nëse vdekja është çka ju dëshironi, bënje këtë diku tjetër, jo në shtëpizën time. Shkoni dhe vareni veten në ndonjërën nga ato pemë, ose shkoni e mbyteni veten në liqen, ose shkoni shtrihuni mbi binarët e hekurudhës. Atje janë të gjitha llojet e vendeve ta vrisni veten, kështu pse të zgjedhni shtëpizën time të vogël ta bëni këtë? Unë mund të them se ju jeni njerëz me të ardhura dhe statut, së paku ti je shef i një sektori, nëse jo shef agjencie. Është diçka sikur kjo që ia vlen për të vdekur? Vdekja kështu është afërsisht aq kuptimplote sa një pupël zogu. Kjo është diçka që s ia vlen ta bëni. Nëse edhe njerëzit siç jeni ju nuk duan të vazhdojnë të jetojnë, çka të themi për ne që jemi të klasës më të ulët? Shef Agjencie, Shef Sektori, preknje kokën dhe vinje veten në vendin tim. Delni, ju lutem, delni jashtë Ai bërtiti me zë të ngjirur, dhe ende nuk ka një zë prej brenda shtëpizës. Sorrat duke u kthyer te foletë e tyre ndërsa dielli po perëndonte zhurmshëm qarkullonin qiellit përmbi plepa, si një re e mbledhur. Ai rroku një gur të madh dhe provoi ta rrëzojë derën metalike. Një tingëllimë rikumbuese përfundoi në gur duke e çarë në dysh; dera nuk pësoi dëm. Kështu ai uli supet e tij dhe përdori trupin e tij si makinë për të prishur murin. Dera mezi lëvizi, por ai ishte hedhur prapa së paku tri metra dhe u ul furishëm në tokë. Supi i tij u lëndua si ferri. Ai mezi mund ta ngriste krahun e tij. Ndihej thuajse klavikuli i tij ishte thyer. 9 Ai e drejtonte biçikletën e tij që përplasej me zhurmë tatëpjetë malit i shushatur, pa e prekur fare frerin, thuajse vdekja ishte e vetmja zgjidhje. Ai ishte drejtuar drejt në një erë verilindore e cila e dallgëzonte xhaketën e tij dhe gati i ngriu barkun ndërsa era i fishkëllonte pranë veshëve; kjo ishte thuajse ai po kalëronte retë dhe ishte duke fluturuar nëpërmjet mjegullës. Thesi i plehrave mbi kornizë prapa tij prej fryrjes u hap, duke i dërguar letrat e njollosura dhe qeset plastike nëpër ajër me një whoosh të zëshme. Ndërsa vinte përqark bregut të liqenit, ai nuk pa festën e luftimit të kancerit. Një tufë e mjellmave të përhitura vërtiteshin në ajër, thuajse po shikonin për të gjetur vend të zbrisnin në liqenin e ngrirë, ku akulli mbulohej me pluhur dhe papastërti. Ai pedalonte nëpër qytet, plotësisht i mpirë. Dritat e rrugëve tanimë ishin ndezur; një shpërthim i vazhdueshëm i xhamit të thyer i çoi zemrën te gurmazi. Një veturë policie lundroi pranë, dritat duke u fikur ndezur, sirena ndalur; ai gati ra prej biçikletës i tmerruar. Ndonëse ishte njeri i paaftë, ai ia doli mbanë ta bëjë rrugën te dera e nxënësit të tij në zanat, Lû Xiaohu, dhe tamam e kishte ngritur dorën të trokas kur e vuri re një vizatim ngjitur mbi derë; kjo ishte një skicë e një djaloshi me zemërim në sytë e tij. Ding plaku u kthye të largohej prej atje tamam kur vuri re nxënësin e tij duke ardhur korridorit me një pulë të shpupluar pas therjes. Pamja e lëkurës me puçrra të pulës së pajetë në dritën e mjegulluar rriti mornicat në lëkurën e tij. Këmbët e tij u shtrembëruan, duke shkaktuar dhimbje therëse në këmbën e tij të shëruar së voni, dhe ai u ul furishëm mbi shkallë. Lû Xiaohu u ndal si i pafrymë në vend. Shifu, pyeti ai me ankth, çfarë po bën këtu? Si një çun i vogël që ka qenë humbur, pastaj papritmas sheh babain e vet, Ding plaku e ndjeu si buzët e tij filluan të dridhen dhe lotët rrodhën prej syve të tij. Çfarë ka ndodhur, Shifu? pyeti nxënësi i tij derisa nxitoi ta ndihmojë Dingun plak të ngrihej në këmbët e tij. Ka ndodhur diçka? Gjunjtë e tij lakoheshin, dhe ai u gjunjëzua te këmbët e nxënësit të tij. I vogli Hu, dënesi ai, diçka e tmerrshme Duke e hapur shpejt derën e apartamentit të tij, I vogli Hu e futi zvarrë brenda dhe e uli në sofa. Shifu, çfarë ka ndodhur? Gruaja nuk të vdiq, apo jo? Jo, tha ai me zë të dobët, Diçka shumë më e keqe se kjo Më rrëfe, çka është kjo? I vvogli Hu po brengosej edhe më shumë. Shifu, ma thuaj para se të vdes nga ankthi. I vogli Hu, qante ai, duke i fshirë lotët, Jam në telashe të madhe Në ç telashe? Ma thuaj! Burrë e grua hynë brenda sot nga mesdita, dhe ata ende nuk dolën jashtë Kështu? Mbledh më tepër para prej tyre, I vogli Hu lëshoi një psherëtimë lehtësimi. Ky është lajm i mirë. Ç do të thuash me këtë, lajm i mirë? Ata vdiqën atje brenda Vdiqën? I vogli Hu ishte shushatur; ai gati lëshoi nga dora termosin të cilin e kishte në njërën dorë. Si ndodhi kjo? Nuk jam i sigurt I ke parë trupat e tyre? Jo. Atëherë si e di se kanë vdekur? Ata duhet të jenë ata hynë brenda më shumë se tri orë më parë, dhe në fillim unë dëgjova dënesjen e gruas. Pastaj nuk pati më asnjë zë Ai ia tregoi nxënësit të tij dorën e lënduar. Provova ta thyej derën, godita në dritare, bërtita, dhe u lëndova duke e bërë këtë, por s pati zë prej brenda, as një pëshpërimë bile I vogli Hu lëshoi poshtë termosin e tij dhe u ul në një stol matanë sofa-s. Nxori pakon e cigareve, vuri një cigare në gojën e tij dhe e ndezi. Kur koka e tij u ul, nxori një psherë timë të thellë, pastaj shikoi lart. Shifu, tha ai, Merre çështjen pa nxitim. Ai nxori cigaren tjetër, ia dha Dingut plak, dhe e ndezi për të. Mbase ata kanë fjetur. Ai lloj aktiviteti mund ta lodh njeriun. Dingu plak fërkoi me nervozë gjunjtë me duart e tij ndërsa ai u ul atje duke vështruar tërë shpresë në sytë e nxënësit të tij. Nxënësi im i ri i mirë, ti nuk ka nevojë të provosh të më qetësosh mua, tha ai i brengosur. Unë trokita derisa noçkat e mia të duarve m u përgjakën dhe ulërita vetë zëngjirur. Bëra mjaft zë sa ta zgjoj dhe të vdekurin. Por, atje brenda nuk lëvizi asgjë Mund të jenë përvjedhur ata jashtë derisa ti nuk ke qenë duke shikuar? Kjo tingëllon e besueshme për mua. Shifu, ti duhet ta dish se njerëzit nuk lënë gjë pa bërë t i ikin pagesës që u takon. Dingu tundi kokën e vet. Kjo nuk është e mundshme, kjo është krejtësisht e pamundshme. Pikë së pari, në derë është vënë shuli prej brenda. Përveç kësaj, unë nuk i largova sytë fare nga ai vend. Do ta kisha parë një dyshe minjsh gjirizi të delnin me shpejtësi prej andej, se lëre më një çift njerëzish të madhësisë së plotë. Minj gjirizi, thua ti. Si e shpjegon këtë? tha i vogli Hu. Ata bënë tunel të dalin jashtë. Nxënësi im i mirë, tha Dingu plak, zëri i tij duke u ngjirur i mbytur në lot, harro teoritë tua të krisura dhe më ndihmo të gjej çfarë të bëj. Të lutem! I vogli Hu uli kokën dhe fryu në cigaren e tij. Vija të thella i rrudhosën ballin. Ding plaku nguli vështrimin në nxënësin e tij në zanat pa rrahur qepallë, duke pritur të dëgjojë idetë e tij. I vogli Hu shikoi lart. Shifu, tha ai, Mendoj ne tamam duhet të themi në djall me gjithë këtë. Ti ke fituar një shumë të rëndësishme këtë vit. Tash presim deri pranverën e ardhshme dhe dalim me skemë tjetër të bërjes së parasë. I vogli Hu, ne po flasim për humbjen e dy jetërave Ashtu? Ky nuk është faji ynë, tha ai zemërueshëm. Njëherë që ata e kanë vendosur të vdesin, nuk pati aty asgjë që ne do të mund të bënim. Ç lloj dhjerësish ishin ata? Dukeshin si njerëz të edukuar për mua, mbase zyrtarë partie. Kjo është arsye tjetër të largohesh prej tyre. Me njerëz të tillë, e dini se ata janë duke pasur lidhje jashtëmartesore. Askush nuk do ta derdh një lot për vdekjet e tyre. Por, murmuroi ai, çka nëse ata e lidhin këtë me mua? Siç thotë ajo fjala e urtë, nuk mund t i varrosësh trupat në dheun me dëborë. Policia do ta dijë menjëherë se qeshë unë. Në çka e ke mendjen ti? Mos më thuaj se po mendon të shkosh vetë në polici. I vogli Hu, kam menduar mjaft për këtë. Ti e di çka thonë ata: nusja e shëmtuar herët a vonë ka për t i ballafaquar krushqit e saj. Vërtet po mendon të shkosh në polici? Mbase, ata ka mundësi ende t i shpëtojnë ata. Shifu, kjo është bukur shumë e njëjta gjë sikur ta vësh veten në zjarr! Nxënësi im i mirë, a nuk pate thënë se e ke një kushëri që punon në Byronë e Sigurimit Publik? Do të më marrësh ta shoh atë? Shifu! Të lutem, kam nevojë për ndihmën e kushëririt tënd. Nëse nuk bëjmë asgjë, nuk mendoj se do të kem tjetër gjumë nate të mirë ndonjëherë më. Shifu, tha i vogli Hu me një ton të zymtë, e ke dhënë ndonjë mendim për pasojat e mundshme? Në çka keni qenë të angazhuar do të duket e neveritshme për njerëzit, dhe kjo nuk merr shumë gërmim të gjendet një ligj që do t u largojë për dy vite. Dhe edhe nëse kjo nuk ndodh, ti mund të shikosh para te një shumë e madhe gjobe.dhe kur këta njerëz iu gjobitin, ti e di se ke qenë i gjobitur. Unë nuk do të jem i habitur nëse paraja të cilën e ke fituar gjatë tërë një vere, plus gjatë vjeshtës, nuk do të mjaftojnë ta paguash atë gjobë. Unë duhet pajtuar me këtë, e pranoi me dhimbje Dingu plak. Nuk e dua këtë para. Prej këtu e tutje. Unë do të dal e lyp para se të bëj diçka sikur kjo përsëri. Dhe çka nëse ti sheh në kohë burgu? e pyeti nxënësi i tij. Kjo është arsyeja pse unë dua që ti të flasësh me kushëririn tënd, tha ai me zë të dobët, koka e tij duke u anuar cazë. Nëse është kohë burgu në të cilën jam duke shikuar, unë do të shkoj të gjej ca helm minjsh dhe t i jap fund gjithçkaje. Shifu! Shifu! tha I vogli Hu. Gjithë ai gjepur rreth kushëririt me policinë, unë thjesht e thashë këtë ta ngre besimin tënd. Dingu plak qëndroi aty i ngrirë për një çast, pastaj psherëtiu dhe me shalakatje u ngrit në këmbët e tij. Pas shkundjes së cigares së tij në taketuke, ai shikoi gjatë në ish nxënësin e tij, i cili po shikonte ngultas në mur, koka e tij çuar përpjetë nga njëra anë, dhe tha, Atëherë unë nuk dua t ju sjell telashe më, Ai u kthye dhe eci çalë-çalë drejt derës. Shifu, ku po shkon? Ai shikoi prapa mbi supin e tij. I vogli Hu, tha ai, ti dhe unë punuam së bashku për pak kohë. Pasi të kem shkuar unë, nëse ajo nuk të është telashe shumë e madhe, do ta mbash nën kontrollë gruan time herë pas here? Nëse ndodh kjo, mos u merakos për këtë Ai zgjati dorën dhe e hapi derën. Era e ftohtë që mbushi korridorin e qëlloi atë plotësisht në fytyrë. Ai dridhej ndërsa ia doli të mbahej në parmakët e shkallës dhe u nis të ecë nëpër errësirë. Ndal, Shifu, Ai u kthye dhe pa nxënësin e tij duke qëndruar në prag dere. Drita e cila derdhej jashtë apartamentit bënte që fytyra e tij të dukej e prekur me pluhur të artë. Ai e dëgjoi atë të thoshte, Do të marr ty ta shohësh kushëririn tim. (vijon numrin e ardhshëm) SHËNIM I PËRKTHYESIT* Termi shifu është gjenerik/i përgjithshëm dhe në përgjithësi term i respektueshëm për punëtorët e aftë dhe të ngjashmit; i përdorur gjerësisht, që ka zëvendësuar, në njëfarë mënyre, termat tjera, të tilla sikur shok. Në Kinë është e rëndomtë të përdorën format profesionale të adresimit më shumë se emrat e dhënë. *Përkthyesi Howard Goldblatt që përktheu Mo Yan-in nga Kinezishtja në Anglisht.

8 Rreth dhjetë shtëpi pas tonës, domethënë pas shtëpive të Veizit, Agimit, Hasanit, Dhorës vejushë, Lefterit, Platonit, Myrtezait, Spiros, Andonit dhe Xhavitit, vinte shtëpia e Shejes. Megjithëse Sheja nuk ishte vejushë dhe i shoqi nuk mund të themi që nuk ishte burrë, të gjithë banorët e lagjes, atë godinë ndër më të varfërat e saj, mbase edhe të qytetit tonë, e thërrisnin shtëpia e Shejes. Po të llogarisje sipërfaqen e tokës që zinte secila nga shtëpitë e përmendura më sipër, me oborret rreth e qark dhe me rrugicat e ngushta në çdo tri katër prej tyre, që lidhnin rrugën tonë me të tjerat paralele, shtëpia e Shejes mund të ishte larg times ndonja pesëqind gjashtëqind metra. Brenda oborrit rrethuar me gardh gjembash, që e zvogëlonin disi sipërfaqen e tokës rreth shtëpisë, bënin hije një kumbull dhe një hurmë. Në një cep të oborrit, në verë, Sheja me të shoqin, Arifin, mbillnin ndonjë zarzavat për t i ardhur në ndihmë ekonomisë së tyre të mjeruar. Nuk ishte fukarallëku i tejskajshëm që e bënte të veçantë këtë familje me pesë djem, më i vogli prej të cilëve, Astriti, ishte bashkëmoshatari i im. Ishte Sheja vetë, madje edhe më e veçantë se sa Sheqerja, e vetmja shofere taksie femër e qytetit tonë, gjë mjaft e rrallë për atë kohë. Sheqerja, megjithëse siç ia donte profesioni (i konsideruar vetëm për meshkuj) kishte një shikim të ngrysur, sapo e gjykonte një bisedë për të qeshur, merrte befas shijen e ëmbël të femrës, duke buzëqeshur apo u gajasur hareshëm, me kujdesin që kjo "dobësi" të mos i zgjaste shumë. Me urdhër të shpejtë, i tkurrte sërish tiparet e fytyrës, duke thirrur me një zë të trashë burri (nuk e mësova në e trashte enkas): "Taksi!" Sheja ishte tjetër gjë. Ishte e vetmja karrociere e qytetit tonë. Vishej gjithnjë me pantallona, flokë të kapura bisht pas kokës, që përngjasonte paksa me bishtin e kalit të saj, Azganit. Ky ishte kali më trupmadh ndër gjithë të tjerët të ndërmarrjes së "grumbullim furnizimit", me ngjyrë kafe në të zezë, që dukej se i bindej të zonjës, jo thjesht nga fshikullimi i kamxhikut të saj mbi vithet e tij epshorë, se sa nga lidhja e ngushtë që ishte vendosur midis tyre. Goditja me kamxhik shërbente më tepër si sinjal për të ndryshuar gjendjen në të cilën ndodhej kafsha, rëndomë, për t u nisur nga vendi ku ndodhej, se sa si dënim. Sheja e donte shumë Azganin. Thënë ndryshe, llastiku mbi trupin e tij, ishte si ndezja e motorrit të makinës së Sheqeres. Sheja ishte grua e tërhequr dhe fjalëpak. Nuk binte kurrë njeriu në qafë, por edhe askujt nuk ia mbante të matej me të. Karroca e saj, sipas porosive të banorëve të qytetit tonë apo institucioneve të ndryshme, transportonte gurë gëlqerorë, thasë me çimento, tulla, dërrasa, qymyr për ngrohje në dimër... e ç të doje. Pasi e zbraste mallin në vendin e porositur dhe karroca shkarkohej nga barra e rëndë, me përjashtim të vetë Shejes, e cila nuk llogaritej pasi ishte pjesë e saj, pas fshikullimit të lehtë të Azganit, i gëzohej lehtësisë me të cilën karroca rrëshqiste asfaltit të rrugëve. Kur këto ishin të lira, me pak kalimtarë, veçanërisht në orët e herëta të mëngjesit, apo të vona të mbrëmjes, ajo e godiste pak më fortë kalin, i cili merrte vrull dhe me pamje krenare, sikur t a dinte se ishte më i pashmi ndër shokë, trokëllinte thekshëm patkonjtë dhe duronte pa sikletin më të vogël goditjet e së zonjës, e cila e nxiste të vraponte, siç i fuste Sheqerja marshin e tretë apo të katërt makinës. Në dimër Sheja mbathte gjithnjë çizme llastiku. Në pranverë dhe vjeshtë përdorte këpucë, po prej llastiku, të pajisura anash tyre me vrima të vogla, për të ajrisur këmbët dhe shmangur sa të mundje erën kundërmuese të djersës. Por, edhe stinës së verës, këmbët nuk i shpëtonin llastikut, i cili këtë herë materializohej në formën e sandaleve. Edhe familjarët e saj u mbathnin këmbëve të njëjtin material, si më pak i kushtueshëm që ishte. Vetëm Azganit..., ah, atij, nuk ia kursente kurrë shërbimin më të vogël. Ia kontrollonte thundrat vazhdimisht për të parë konsumimin e patkonjve e për t ia zëvendësuar me të reja, sapo ta shihte të arsyeshme. Nuk kishte "gili vili" me Shejen. Kur kërkonte ndërrimin e patkonjve të Azganit, kërkesë urdhëri i saj duhej zbatuar menjëherë, në afatin më të shkurtër. Ai ishte krenaria e saj dhe e familjes. Me Astritin, më të voglin e djemve, qëlloi të uleshim në të njëjtën bankë, në klasë të parë. Ishte shtator dhe mua më kishin veshur me pantallona të shkurtëra teritali, të kaltëra, me uniformën e PROZË SHEJA Tregim nga VALBONA MUSAI, BOZGO shkollës: përparëse e zezë me jakë të bardhë dhe sandale prej lëkure mbi çorapet e bardha. Astriti ishte veshur gjithashtu me pantallona të shkurtëra doku, të dala boje, që me gjasë duhej të kishin qenë blu të errëta, dhe sikurse unë dhe tërë nxënësit, kishte përparse të zezë, pa jakë të bardhë. Në këmbë, siç mund të ishte e kuptueshme, kishte mbathur sandale llastiku, pa çorape. U bëmë shumë shokë, shoqëri që e ruajtëm edhe në vazhdim të klasave më të larta, paçka se nuk patëm më rastin të rrinim bashkë në një bangë. Filluam të vizitonim familjet e njëri tjetrit. Ai rrinte tepër i drojtur në prani të mobilimit të kënaqshëm të shtëpisë sime dhe unë i shtangur para atij boshllëku të paparë të shtëpisë së tij, e përbërë nga dy dhoma të vogla, një e prindërve dhe tjetra e fëmijëve, dhe një kuzhinë e dhomë ndenjjeje njëkohësisht. Të vetmet pajisje nëpër dhoma ishin krevatet dhe nga një sënduk druri, ku futeshin teshat, të cilët sa herë hapeshin e mbylleshin, kuisnin tmerrshëm tek menteshat. Rrobat e ditës vareshin në gozhdët pas dyerve. Në dhomë kuzhinën, kishte një dollap ushqimesh, njëri kanat i së cilës nuk puthitej mirë, duke i detyruar të shtëpisë të ktheheshin për t a mbyllur, derisa të puthitej me kanatin tjetër. Tavan nuk kishte. Në vend të tij nxinin disa trarë, që i binin kryq e tërthor atij vendi, ku duhej të ishte ai,tavani. Në mes të dhomë kuzhinës, ndodhej një tryezë me shtatë karrige, secila me nga një cen. Kujt i mungonte dërrasa e shpinores, kujt ndonjëra që lidhte pjesët e brendëshme të këmbëve të tyre, një tjetre i ishin shqitur copa kompensate apo ishte djegur në një cep, të tjerat kishin nga një vrimë apo një këmbë më të shkurtër se sa shoqet. Kjo e fundit ishte më e preferuar për Astritin. Invalidetin e çalamanes, që u shkaktonte bezdi të tjerëve, me tundjet e vazhdueshme për shkak të shkurtësisë së njërës këmbë, Astriti e gjente shumë argëtuese. I vetmi divan, që shërbente si shtrat edhe për një nga djemtë, zinte një qoshe, mbuluar nga një jorgan prej lecke, por i pastër. Më ishte krijuar përshtypja, se Sheja kishte dashur të lindtëte pesë fëmijë, dhe jo si në timen, me dy, veç unë dhe motra, që të mbushte atë boshllëk të shtëpisë, ku vija bast, se po të ishe fillikat, do të dëgjoje jehonën e zërit tënd. Në një nga raftet e dollapit të bukës, ishin stivuar pjata kauçuku dhe lugë e pirunjë alumini, si ato që përdoreshin në mensat e ushtrisë. Midis vakteve të ushqimit, vëllezërit mund t i shihje brenda në shtëpi apo në rrugë, me feta buke të prera trashë si patkua kali, të lyer herë me sheqer dhe pika vaji sipër, e në mungesë të tij, ujë, apo të lyer me vaj e kripë. Rrallëherë shtrinin mbi bukë gjellë që mbetej nga dreka (në mbetej). Sa herë shkoja tek ta, viheshin në siklet, për të më sistemuar në karrigen më të mirë, me përjashtim të asaj topalles, të bindur se ajo do t i turpëronte plotësisht. Ndryshe ndodhte me ardhjen e Astritit në shtëpinë time. Prinderit apo ime motër, mjaftoheshin duke iu drejtuar me një"ulu"të vetme, pa qenë nevoja për të zgjedhur vendin. Në rastet kur vaktet e ushqimit, n a zinin në shtëpitë e njëri tjetrit, ai hante me kënaqësi dhe druajtje në pjatat tona të porcelanit, teksa unë u gëzohesha pa turp, atyre të kauçukut në shtëpinë e tij. Astriti kujdesej që të mos i kërciste luga në pjatën e porcelantë, jo thjesht për të shmangur zhurmën, por edhe për të mos tërhequr vëmendjen e pjesëtarëve të familjes sime, që ndiqnin rregullin"kur haet, nuk flitet"! Në shtëpinë e tij, unë argëtohesha me shpengimin total të vetes. Zhurma e mbytur e lugëve mbi pjatat e kauçukta, nuk i detyronte asnjë nga vëllezërit dhe prindërit e Astritit, t u ruheshin kërcitjeve të tyre, megjithëse, edhe po të ishin prodhuar nga tjetër material, zor se mund t i nënshtroheshin ndonjë trajtimi special. Një mbrëmje të vonë nëntori, ndërsa unë u harrova në shtëpinë e Astritit, Sheja kishte gatuar trahana. Nga një tenxhere e madhe e vënë mbi sobën me dru, nga ku i ishin hequr të tërë rrathët metalikë, meqenëse fundi i saj ishte mjaft i gjerë, dilte avulli dhe përhapej era e mirë e trahanasë. Shpejt e shpejt, mbi tryezë u shpërndanë pjatat e kauçukut dhe lugët e aluminit. Nën thirrjen e Shejes, të gjithë zunë vend rreth saj. Unë në karrigen më të mirë. Astriti, në më të mirën e tij, që ishte më e keqja për të tjerët. Dy çunat e mesit, Genci dhe Petriti, u ulën në divanin - krevat. Përsheshi i trahanasë gatuar me bukë gruri dhe misri bashkë, shpërndahej nëpër pjata, ndërsa të tërë ndiqnim me imtësi çdo lëvizje të Shejes, pas avullit që ngrihej mbi pjata dhe kondicionohej mbi hundët tona. Sipër çdo përsheshi, u hodh gjysëm luge vaj luledielli, i skuqur me pak salcë, i cili shumë shpejt humbi midis boshllëqeve të masës së trahanasë. Hëngrëm të gjithë pa folur dhe me oreks. Dëgjohej përplasja e mbytur e lugëve mbi pjata, e cila sa vinte e forcohej disi, duke lajmëruar për boshatisjen e tyre. Asgjë nuk mbeti në to. Askush nuk kërkoi të hante diçka më shumë. Nuk u bë asnjë pyetje, si ato që bëhen rëndomë në shtëpinë time "u ngopët"! Nuk u ankua askush se kishte uri. "Unë po iki, u thashë. U bë vonë." Ata më përshëndetën me dashamirësi, pas falenderimit që u bëra edhe unë për darkën, ndërsa Astriti u ngrit nga karragia e tij çalamane, për të më shoqëruar deri tek porta e oborrit. S ime mëje, më tepër se sa kënaqësia që ndjeva për ngrënien e trahanasë së Shejes, i bëri përshtypje mënyra e varfër e gatimit të saj. Pas një jave, që nuk e mora vesh në ishte rastësi, apo stisje e mamasë, e mbajtëm ne Astritin për darkë. Me trahana! Kur të gjithë zunë vend rreth tryezës, ku të mundnin, mamaja shpërndau nëpër pjata bukë gruri të prera kubikshe dhe të thekura në furrën e sobës, duke derdhur mbi to lëngun e trashë të trahanasë. Copat e vogla të bukës e thithnin lëngun e nxehtë, si toka e zhuritur shiun e parë. Ritualin e vazhdonte im atë, me shtrimin sipër kësaj mase, të djathit të bardhë të grirë. Ceremoninë e mbyllte sërish ime ëmë, duke hedhur mbi djathë, dy tri lugë vaj ulliri të skuqur me pluhur piperi të kuq, që t i shponte flegrat e hundës me erën e mirë. 8/ E Diel, Astriti i gjorë më përgjonte për të mësuar, se si nisej ngrënia e kësaj trahanaje, e stolisur si tortë. A do t a përzieja të gjithë masën për t a bërë të njëtrajtëshme, apo do respektoja hierarkinë e asortimenteve të renditura me aq kujdes nga prindërit e mi! Për herë të parë, që nga shtatë tetë vitet e lindjes sime, unë e trazova trahananë. Të mitë më vështruan çuditshëm, por nuk folën. I lehtësuar, duke u ndjerë i të njëjtës skuadër me mua, më ndoqi edhe Astriti. Si gjithnjë hëngrëm në heshtje, por pa nxitimin që tregohej në shtëpinë e shokut tim. Pas rreth dhjetë ditësh u çudita pak, kur mamaja më pyeti: "Kur do të shkosh sërish tek Astriti?" Ne shkonim e vinim tek njëri tjetri pa bërë plane të mëparshme afatgjata. "Nuk e di! i them. Kur të më teket." "Më lajmëro, kur do duash të shkosh ndonjë mbasdite të vonë." "Mirë, i thashë", pa kuptuar gjë, por edhe pa pyetur. Jo më shumë se tri katër ditë më vonë,para se të nisesha në shtëpinë e Astritit,ime më, më porositi të mbaja me kujdes një tepsi të mbuluar me gazeta, për t a ruajtur siç duket nga papastërtitë, por edhe mua nga nxehtësia e saj. "Ç ka këtu?" e pyes. "Trahana!" "Trahana?! Pse?!" Isha shtangur i tëri. Ajo bëri një shenjë jo shumë të qartë, me kokë e duar. Kuptova vetëm se nuk ia vlente të pyesje për trahananë."shkëmbim përvoje"thashë me vete. Më erdhi ca turp kur dola në rrugë me tepsinë në dorë, pasi jo vetëm që nuk ishte ora për t a çuar në furrën e pjekjes së lagjes sonë, në qoftë se doja, që kalimtarët të mendonin se po e dërgoja atje, por edhe se furra ndodhej në tjetër drejtim. Përjetoja me kënaqësi habinë dhe mirënjohjen e prindërve dhe vëllezërve të Astritit, kur t u shfaqesha me atë trahana të ngrohtë e të shijshme, e cila kishte gjasa, të ishte ambasadorja (pas meje), e shtëpisë sime në atë të shokut. Më pëlqente të mendoja, se pas kësaj, prindërit tanë do ta vizitonin nëpër shtëpira njëri tjetrin. Siç edhe e prisja, të gjithë familjarët e shokut tim u befasuan, kur më panë tek sikletosesha për të hyrë me atë tepsi në derë. E vura në mesin e tavolinës dhe u thashë: "E keni nga mamaja ime! Është trahana!" Sheja e ngurosur, pa nxjerrë asnjë fjalë nga goja, e zbuloi me të tillë kujdes dhe vëmendje tepsinë, sikur në të, të gëlonin një tufë gjarpërinjsh. Ngjyra e kuqe e vajit të ullirit, përzier me specin e kuq, shpërndarë bukur mbi djathin e bardhë dhe ky i fundit, derdhur me bollëk mbi përsheshin e trahanasë, i çuditi të tërë, përveç Shejes. Ajo nuk urdhëroi asnjë nga bijtë e saj për të gatitur tryezën dhe për të nxjerrë pjatat e kauçukut nga dollapi. E mbuloi sërish tepsinë, si të deshte të qetësonte gjarpërinjtë dhe ma ktheu. "Dërgoja sërish mamasë. Ty të presim një mbrëmje tjetër për darkë, se unë ende nuk kam gatuar gjë dhe është keq t a lesh këtë trahana të ftohet." Zëri i saj ishte i qetë, bindës, pa shpoti dhe i prerë. Asnjë nga djemtë nuk e kundërshtoi. Askush nga ata nuk pyeti. Më uroi sjellshëm me një "natën e mirë", dhe i bëri me shenjë Astritit, që të më shoqëronte. Mamaja u mërzit shumë dhe e shpalli me zë fyerjen, që mendonte se i kishin bërë: "Pse?!" "Nuk e di!" i thashë, megjithëse e kuptoja, se pyetja nuk më drejtohej mua. Të gjithë ecnim e vinim nëpër shtëpi, gjoja se merreshim me punët tona, por duke përsiatur të njëjtën pyetje, që kishte bërë edhe mamaja"pse"! Trahanaja në tepsi, ishte ftohur plotësisht. Sapo u shtriva për të fjetur, dëgjova nga larg një trok kali, që afrohej në drejtimin tonë. Zbulova pak cepin e perdes dhe prita të shquaja në errësirë kalin dhe kalorësin. Ishte Sheja. Pa karrocë. Hipur mbi Azganin e saj, që e godiste me këmbë në vithe, për t a nxitur të vraponte edhe më. Po t a krahasoje me shpejtësinë e makinës së Sheqeres, duhej të ishte me marsh të katërt. Flladi i lehtë që frynte dhe galopi i kalit, patkonjtë e të cilit, siç më kishte thënë Astriti, ia kishin ndërruar para dy ditësh, ia shtrinin krifën kafshës, bishtin e tij dhe atë të flokëve të së zonjës, me të tillë madhështi, si të kishin dalë nga ndonjë pikturë. Maj 2011

9 9/ E Diel, POEZI ËNDRRA PËR KLITHMAT E ONUFRIT (ose palimpsest për Moikom Zeqon) 1. I dashur mik, mbrëmë pashënjë ëndërrtmerrësisht të keqe beftas u shfaqën ca njerëz të shfytyruar e sydalë të leqendisure të verbuar nga skamja secili mbantenë duar nga një sqepar tëndryshkurprej shiut 2. në fillim s e merrja dot me mendç do tëbënin vërejanjë nxitimtëfrikshëm teksamësyninrrugëssë pjerrët malore gjithë kohën e lume druaja sedotëvrisnin oserrëmbenin dikë 3. vetëmkuria behën në Kishën e Shën Premtesnë Vlash e mora veshedhe cakun e fundit nisënta kërkoninonufrin evetmuar qëstrukej i kllapitur prej kohësh 4. aherë thashë vetmevete ah të gjorindo ta kapin të gjallë po sis u gjet njënjeripranë ta shpërgjumtevrikshëm 5. i ndoqa krejt igapërruar ataiu vërsulën si bisha pastaj u llahtarisa nga shpërthimi i klithmave 6. i shtrenjti piktor ndonëse i përgjakur nuk donte tëjepte shpirt aq sa mundeju bënte ballë sulmeve 7. poregërshanëtnuk reshtnin edhe gurin e eture njomnin me gjak nuk pyesninnëse ishtei lidhurme tokën lashtore donin ta shisninshpirtin e tij të bukur për të mbijetuar vetë Nga AHMET SELMANI 8. aimrekullinëeshtrëngonte brendaqenies nuk dontetëshpërbëhej ngadjajtë e veshur me lëkurë njeriu thërriste dhembshëmduke zgjatur dorën 9. ç më rri si ndonjë statujë e akullt, mëdrejtohejvëngër edhe mua zgjohu e mëshpëto ngakëtoduar të zeza 10. më ke zënë tepër ngusht o Onufër i madh në këtë çasts të ndihmoj dot i thoja me përgjërim të thellë më çmendilemeria po më mpihen këmbët duart 11. epo flakemënjanë ëndrrën e ligë mëthoshte në vazhdim shpejt bëji zë atij mikut tënd që mëmbrojtiaq shpesh nga vdekja besoj edhe tani mund ta bëjë të njëjtën gjë 12. lirohu nga terrina dhe vrapotatëpjetës sa më parë sillmanjeriune perëndishëm vetëm ai e kupton jetën time që zvarget moteve derisa të kthehesh rishtas unë do luftojme ngulm ndonëse fund e krye do kulloj gjak gjak gjak 13. nëse nuk më dilni zot ky dhédo të shëmbëllejë i kuq si afresket e mia gjithnjë do ta dëgjojë këngëne mallkimit 14. mos harro t i tregosh se jam Onufri asketik që u përket krijesave me shpirt të pasursi ai jo si këta që shqyejnë pa mëshirë VETËM TI Nga VALBONA HYKAJ Gjithçka u kthye përsëri. Toka u ngjall, fusha u blerua, gjallesat lëvruan nga korja e saj. Bora u shkoq nga shpatet rrokullimë nëpër lugështina. Lumenjtë u gjallëruan mespërmes shkëmbinjëve me një simfoni Bet hoviane, Lejlekët u kthyen me shiun e butë të Pranverës. Dhe dallëndyshet mbërritën në strehëzën e vjetër. Molla çeli lulet, dhe pjeshka, kumbulla, gjethëzoi lajthia Në majë shkëmbit dhia briargjëndë turret nëpër Lugjet e verdha. Zanat shkundin flokët e arta, të kapërthurura nëpër rrezet diellore. Çdo gjë u kthye si më parë, gjithçka u ngjall, u jetësua, u formësua, gjithçka iu kthye mëngjesit. Vetëm Ti nuk erdhe! Ahu, bredhi, pisha, rudinat e bjeshkëve u çliruan nga pesha dimërore. Frymëmarrja e Alpeve shkundi borën ndër maja. Gjithçka u jetësua, dhe lulet në ballkonin tënd bleruan, dhe përmbi ty, përmbi zemrën tënde gjethëzoi bredhi, vetëm Ti nuk ndjehesh, nuk prekesh, nuk dëgjohesh, nuk takohesh, nuk lakohesh. Vetëm Ti nuk kthehesh. Për ty ka ndalur çdo gjë. As dielli, as bora, as shiu, as era, as zogjtë, as lulet, as bari, as lotët, asgjë s të ngjalli. Malli i dhimbjes time ngushëllohet në përkëdheljen e epitafit tënd. Gjithçka u kthye përsëri, por jo Ti 1. Qielli ynë veç nxin e nxin, Që sa kohë se kam parë ndryshe, Shoh veç korba e sorra t zeza, S ka kund zogj as dallëndyshe. Qe sa herë, o moj shtegtare, Të përcolla si sivjet! Tash sa vjet vjeshta, moj mike, T larë në lot e gjak na gjet! Asnjëherë, moj dallëndyshe, S u dridh toka si kësaj stine, Shpesh sivjet, moj motra ime, Na ke parë me duar pas shpine. Veç këtë vit, moj dallëndyshe, Shpesh mbi ne qëlloi rrufeja, Gjëmë të rënda lëshoi Kosova Duke i hapur varre të reja. Fort këtë herë, moj dallëndyshe, Shtrënguam zemrën, u bëmë gurë, Sivjet shumë vëllezër e motra i mbështollëm me flamur. Lum si ti, moj dallëndyshe, Që fluturon atje n hapësirë, Miqtë e tu, moj e uruar, Ëndërrojnë atdheun e lirë! Jemi ligështuar, dallëndyshe, Po qëndrojmë, jo kurrë nuk vdesim! Do t bëjmë ballë t i numrojmë plagët, Një ditë te re këtu e presim. (1995) 2. Gjithmonë ty, moj dallëndyshe, T kam lakmu kah fluturon, se tek unë përherë moj mike, dimër i egër po qëllon. Shumë këtë herë, moj dallëndyshe, kisha dashtë me ardhë me ty, por jam keq n hekra mbërthyer, m a kanë mbyll derën me dry. Me vargonj më kanë lidhë fort tash sa vjet m shtrëngojnë pa mëshirë, por, s më thyejnë as më lëkundin, jam më i fortë se këta zinxhirë. Veç sivjet moj dallëndyshe, m ka ligështu malli i shtëpisë, se kam ditë stinët kur ndërrohen, s ja kam parë dritën lirisë. I harruar flas me vete, i marr ngrykë shqiptarët rend, sot që u rrit e u zbardh Kosova, për mua kujt a i bje në mend? Tash sa vjet, moj dallëndyshe, me lot të përcolla sikur sot, lum si ti që do të shohësh lirisë si po i dalim Zot. (2001) EJA ME PRANVERËN Çupa ime a e mba mend, Sa shi binte kur u nise, Rrugës së gjatë për në kurrkund, Nga ylberi lypje hise. Mua më thanë se të kanë parë Të lidhur me lulet kurorë, Në Lëndinë ti ishe bërë flutur - Për me i ra erës në dorë. Të kërkova në të katër anët, E tmerruar mbërthyer në vaj, Erë e ftohtë e kësaj bote, LUM SI TI MOJ DALLËNDYSHE Nga KISMETE HYSENI T kish tretë larg në fund të saj! Tash sa kohë shiu është harxhuar, Dielli lotin s po ma thanë - Bëhu pëllumb n daç dallëndyshe, Kapërce detin që na ndanë. Mos ki frikë se ta zë kush pritën, Ikën retë që terrin sytë, Veja kohës dorën përpara - Sillma një mëngjes të dytë. Eja çupë, shihe pranverën, Kurrë këso ngjyrash nuk ke parë, Kodrat janë plot lule të kuqe, Fushat veshur në beharë. Njëqind vjet e kemi pritur Këtë ditë t bardhë që agoi sot, Kemi qarë, kemi derdh lot Që t i falemi për jetë e mot. KTHIMI NË VENDLINDJE La Evropën prapa shpine, Per atdhe syshkruari Trim, Por mbet pakëz i hutuar - Mos kish hyrë n qytet gabim. Kërkoi lagjen deri në fund, Nuk po e gjen derën askund, Njohu veç një shenjë mbi gurë, Ku kish lënë shtëpinë dikur. Kish lënë një copë fëmijëri, Djepin, librat, shumë fotografi, Por fatzeza pa mëshirë Të gjitha ia kishte përpirë. Ra në gjunjë me sy përdhe, Një pikë lot iu ndal n qepallë, Edhe një herë ti shkelë pragun, Tash sa vjet ëndërroj me mall. Për një çast bota iu zbraz, I zu frymën shkrumb i shtëpisë, Por si nënë ia mikloi ballin Erë e lehtë, fllad i lirisë. I dha forcë, u ngrit në këmbë, Mbi rrënoja bëri benë, Me këto duar sa të zbardhë agimi - Kala do ta ngre të renë. FJOLLË, MOJ FJOLLË Fjollë, moj Fjollë, moj faqe mollë, atë ditë dimri e mbaj mend, kur s pashë tjetër veç dëborës dhe një lot në syrin tënd. Nuk e fole asnjë fjalë që me mall ta përsëris, në xham vure dorën e vogël - me shumë zhurmë treni u nis. Prapa t mbet vendlindja e vrarë, ëndrrat e bukura të fëmijërisë, zemër e thyer e nënë lokes, derë e hapur e shtëpisë... Erdh e shkoi treni i zi, ngrin e shkrin dimri pa mëshirë, ti u rrite në dhe të huaj - thonë se shqipen e flet vështirë. Ikin vitet, shtohen plagët, ti po tretesh në qetësi, mos lejo që prapa diellit - të të zërë nata përsëri. E di mirë se të ka marrë malli, prandaj ik më shpejt se era, eja, çupë, sa s ke harruar - në Kosovë si vjen pranvera.

10 Nxënësit, si duket akoma s kishin përfund uar mësimin, sepse rrugët ishin bosh, përveq disa personave aty-këtu. Ai po qëndronte me disa shokë në trotuar, nën pjesën e dalë të një ndërtese, si lloj tuneli. Seç ndihej sikur do të ndodhte diçka... diçka e bukur ama. Zemra seç rrihte çuditshëm, ndërsa mendja i sillej vërdallë, pa kuptim. Shokët e tij, siç dukej po flisnin për ndeshjen e mbrëmshme të Ligës së Kampionëve, por tek ai arrinin vetëm terma, si penalti, refer idiot, gjysmëfinale, e gjëra të tilla. Me trup ai ishte aty, por me mendje diku gjetkë. As vet s e dinte se ku, por ishte i sigurt se ai qe vend i bukur. Teksa kthente kokën anash, e pa. Ajo ishte aty: ulur një një kub të gjerë betoni bashkë me kushërirën, anash rrugicës së ngushtë që shkonte tutje mes rrethojës së oborrit të shkollës dhe një banese kolektive. Ajri përreth u bë i ëmbël, i heshtur, por ai s merrte dot frymë, sado që e dëshironte një gjë të tillë. Oh, Zot sa e bukur që ishte. Me atë fytyrë engjëllore, krenari të heshtur, që shpërthente me raste, zymtësi që e bënte edhe monotoninë e kohës të dukej e bukur, apo hare që e bënte edhe ditën më të bukur të verës të mos dukej më shumë, veçse e zymtë, dhe me një karakter të fortë e personalitet moskokëçarës e të papërkulshëm, ajo ua shkonte të gjitha femrave më të bukura të qytetit, marrë së bashku. Të rrahurat e zemrës iu shpeshtuan aq papritur sa u desh ta mbyste dhimbjen që ndjeu, duke i shtrënguar dhëmbët. Diçka më e fortë se ndonjë forcë tërheqëse qe njohur nga shkenca deri më sot, po e tërhiqte drejt saj. Bota përreth tij kishte humbur trajtën reale, por duhej të tregohej i logjikshëm. U kërkoi falje atyre dreq zërash që pëshpëritnin fjalë pa kuptim dhe një e qeshur e fuqizuar më shumë se nga një zë e përcolli teksa kalonte rrugën. Nuk deshi t ia dinte as për të, e as për makinën që frenoi rreptë mu afër tij, duke rrezikuar ta lëndonte rëndë. Por ai veçse kishte një plagë që s krahasohej me një të shkelur makine. S kishte ndonjë ide se ç po bënte, por thjesht e dinte se duhej të shkonte aty... por më pas? Më pas le të ndodhte ç të ndodhte... Ajo kishte kthyer kokën nga habia kur e kishte parë duke kaluar rrugën pa e pasur mendjen fare te makina dhe kishte mbytur një Oh!, që kishte ardhur nga kushedi sa thellë brenda saj, për të dalë vetëm me një shtrëngim buzësh. Pas aq kohësh, ja tek e pa përsëri, atë me të cilin ishte gati të shihte edhe fundin e botës madje, por realiteti i dukej ndryshe, i keq. Për kaq kohë sa kishte kaluar, ajo për bukuri kishte arritur t i mbyllte ndjenjat e saj thellë në vete, edhe pse e dinte se një gjë e tillë nuk ishte aspak e mirë, ajo ishte e bindur se ishte gjëja e duhur. Koha që kishin kaluar dikur bashkë i qe ngulitur aq mirë në kokë, sa edhe koha, talentja më e madhe në fshirje do ta kishte problem të bënte punën e saj, sepse thjesht kishte hasur në gozhdë të fortë. Tani ata s kishin gjë me njëri-tjetrin, sepse ajo i dha fund çdo gjëje. Jo pse ai kishte bërë diçka të rëndë, por e rëndë për të ishte edhe mos vëmendja e plotë, apo një shaka me shoqërinë. Femrat kanë nevojë për vëmendje, për kujdes e dashuri të pakushtëzuar nga një mashkull, për t u ndier mbretëresha. Ndërsa ecte tërthor trotuarit për të shkuar tek ato të dyja, iu kujtua çasti më i bukur i jetës së tij: dita kur kishte ndjerë buzët e saj në të tijat, çast ky që sado i shkurtër të ketë qenë, i kishte dhuruar PROZË Ndoshta... Tregim nga BESNIK B. AVDIAJ - gjimnazist, Gjakovë emocionet më të ëmbla të deriatëhershme. Ditë të tjera si ajo kishin pasuar njëra-tjetrën. Deri një ditë! Sigurisht që çdo qift i bekuar me njëri-tjetrin ka konflikte nga më të ndryshmet, por ai ishte i bindur se nuk qe kjo arsyeja që ajo i kishte kërkuar të ndaheshin. Ishte i bindur se kishte diçka tjetër në këtë mes. Mund të ishin fjalë të thëna kot nga dikush, apo një xhelozi e çastit, apo edhe që në vesh të familjes së saj kishte rënë ndonjë fjalë më shpejtë se ç duhej, apo diçka tjetër që e kishte detyruar atë të hiqte dorë nga premtimi për dashuri deri në përjetësi. Të afërmit e tyre akoma nuk dinin gjë, sepse ata s kishin qenë ende gati t u thoshin, por e dinin që njëri pa tjetrin s bënin dot. Ishte si puna e letrës dhe bojës së shkrimit. Asnjëra prej tyre, e vetme nuk ka vlerë pa tjetrën. Një letër e thatë, nuk ka vlerën e një letre të mbushur, e një bojë shkrimi nuk ka vlerë po nuk u hodh në letër. Kështu ishin edhe ata, apo thënë më mirë, kishin qenë! Se ku i kishte gjetur ca arsye aspak bindëse, thjesht për t u ndarë, sepse ishin të vegjël, nuk dini ç po bënin, apo se ti ke shoqërinë tënde, shko bëj qejf me ta! dhe gjëra të tilla. Por, ai kishte kuptuar diçka nga ato që ajo i kishte thënë. Kë shoqërinë? Edhe ajo kishte shoqërinë. Kënaqu me ta!? Këto kishin një kuptim më ndryshe nga ç ishte shprehur në fjali. Ajo ishte xheloze! Për këtë ishte më se i sigurt. Por ai mendonte se kishin besim të ndërsjellë te njëri-tjetri. Mendonte! Vonë e kuptoi që ajo donte ta kishte vetëm për vete e jo ta ndante me shoqërinë. E kuptoi që ajo kishte frikë. Frikë mos ai do të shikonte ndonjë femër tjetër. Frikë se do të mbetej e harruar nga dashuria. E harruar nga dashuria! Meqë kishte ndodhur edhe më parë të ndaheshin për gjëra të kota, jo pse u vonove, jo se kam frikë mos merr vesh gjë prindi, e të tilla, por ndarja, nëse mund të quajmë kështu, herën e fundit nuk kishte zgjatur më shumë se gjashtëmbëdhjetë orë, nga mbrëmja deri në drekë. Edhe asaj here kur i kërkoi të ndaheshin, ai pranoi duke menduar se më vonë kur të fliste me të, do të dëgjonte prapë fjalët Të dua!, që dilnin aq ëmbël kur i thoshte ajo, sa e bënin të ndihej njeriu më i lumtur në botë. Por një gjë e tillë nuk ndodhi, të paktën deri më sot, kur e pa përsëri. Ajo thjesht i kishte thënë Zhduke fotografinë time! dhe më kaq kishte përfunduar çdo gjë! Më herët, pas të ashtuquajturës ndarje, ai kishte bërë përpjekje të dështuara që të ktheheshin bashkë si dikur, por fjalët e tij kishin hasur në një mburojë të çeliktë, që ajo e kishte vënë rreth vetes, nga frika se mos duhej përsëri të përballej me frikën e humbjes, frikën e të mbeturit vetëm. Më në fund kishte pranuar të sillej prapse si shok me të, por kur munden vallë dy të dashuruar të shohin njëri-tjetrin si shoku shoqen? Ai e pranonte se e kishte lënë pak anash, se ishte marrë me punë të tjera më shumë, por asnjëherë s e kishte humbur besimin tek ajo, dhe edhe nëse donte, s mund t ia pranonte vetes të shihte një person tjetër. Ishte absolutisht e pamundur, sepse gjysma tjetër e tij ishte vetëm ajo dhe askush tjetër. Vetëm ajo e plotësonte mozaikun e lënë përgjysmë. Pas edhe një, dy, tri tentativave, që pasuan me dështime, ai përfundimisht hoqi dorë. Mirëpo, ngado shkonte, thjeshtë buzëqeshte dhe tregohej optimist, por në brendi kishte më pak se pesimizëm. Këtë e bënte për të shuar zërat kureshtarë, kur në fakt donte të bërtiste e të çirrej nga dhimbja mbytëse. Ishte vetëm vetja që e kuptonte më mirë se çdokush tjetër. I vetmi vend ku gjente prehje të përkohshme ishte libri, por sado që i donte fundet përrallore, zemra i therte kur realiteti i brendshëm i përplasej me një forcë të papërballueshme në fytyrë duke i lënë shenja të padukshme, që do t i mbesnin për tërë jetën aty. Kjo ishte si t i hidhje plagës kripë. Ditët pasuan javët, e javët muajt. Viti tjetër erdhi dhe filloi të ikte me shpejtësi, ndërsa pranvera po dilte ngadalë nga lëvozhga e saj e fortë. Megjithatë buzëmbrëmja e atij fillim marsi ishte e akullt. Ajo gjithmonë kishte pasur frikë mos dikush tjetër, me apo pa hile do ia grabiste dashurinë e jetës së saj, duke mos e ditur se ai e donte vetëm atë dhe askënd tjetër. Nuk kishte mjaft besim në vetvete dhe sado që i mungonin kohët kur koka e tij pushonte në prehrin e saj, nuk duhej të kthehej prapa. Kjo i binte që të përjetonte prapë frikën e një ndarje më idiote. Sado që donte t i thoshte po kur ai i kërkonte prapë të ishin bashkë, ajo refuzonte me inat, bile një herë përdori edhe fjalë që s do t i kishte përdorur kurrë në ndonjë rast tjetër. Donte ta largonte, sepse duhej. Nuk donte të ndjente më frikë e as dhimbje, por ja që tani dhimbja ishte shkatërruese. Por, një ditë do t i kalonte. Me buzëqeshje në fytyrë, njerëzit e merrnin për të lumtur, kur në fakt nga brenda, çdo ditë vdiste një pjesë e saja. Dhe pse? Vetëm për të pasur një opinion publik pozitiv? Në djall opinioni publik ndaj dashurisë. Në djall karakteri i fortë e krenaria ndaj kësaj ndjenje të fuqishme. Sa herë e kishte takuar atë, zemra e saj kishte gufuar si vullkan, por ishte ftohtësia e saj ajo që e kishte shuar menjëherë. Nuk kishte lejuar të binte pre e ndjenjave. Ishte e fortë si guri, e ftohtë si guri, kur në fakt donte t i hidhej në përqafim e ta mbyste me puthje, t i kapte dorën e të shëtisnin botën, të shtriheshin nën hijet e pemëve buzë liqenit e të qeshnin me çmenduritë e njëri-tjetrit. Kaq donte, por s duhej t ia lejonte vetes. Jo më! Ai iu afrua ngadalë të dyjave. I zgjati dorën kushërirës së saj dhe më pas asaj. Ndjeu një shkarkesë elektrike t i dridhte trupin, por u mjaftua me një thjeshtë nga i ftohti si arsyetim, edhe pse në fakt shkarkesa ishte tepër e nxehtë. S diti ç të bënte. Thjeshtë pyeti se si ishin dhe si kalonin. Çdo qelizë e tija kishte nevojë për të. Çdo pjesë e trupit e kërkonte. Buzët nxirrnin avull në mes akullit të buzëmbrëmjes. Ajo buzëqeshi gazmore. Si duket ai kishte thënë ndonjë gjë budallaqe, sepse veten s e mori vesh mirë. Kushërira e saj iku. I la vetëm të dy. Prapë, ishin bashkë si dikur, vetëm ata dy. Bota përreth nuk KOMENTE 10/ E Diel, VENETA ÇALLPANI: Një histori që meriton një mbyllje kaq të thjeshtë, të hijshme, me një shprehje sa të çuditshme, aq edhe të ëmbël... Shumë bukur :) TRIFLONA TOLAJ: O legjendë! Ngjarja më e mirë që e kam lexuar ndonjëherë prej teje! E mrekullueshme, duke kaluar nga një trajtë në tjetrën, nga një emocion në tjetrin, pa ndryshuar madhështine e saj, të cilën ti dhe vetëm ti di t ia japësh! Përgëzime, shoku im i nderuar! Jam fansja jote më e madhe! Të lumtë! SEBAHATE AJETI: Thjesht Uauuu... Vërtet Besnik s kam fjalë të të përshkruaj ato të dridhura, emocione, kënaqsi e lumturi që më fali ky krijim... I thjeshtë dhe i bukur si çdo gjë e krijuar nga dora jote... Të lumtë vërtetë, je një krijues i madh... gjeta veten diku-diku... jam e lumtur që mund të lexoj diçka të krijuar nga ti... Suksese dhe fatin e botës... LEOTRIM HAJDARI: Unë nuk po flas. T i folësh të bukurit për të bukurën është marrëzi. Suksese! Ai i Dijshmi ta shtoftë diturinë dhe dashurinë ndaj saj, sepse Hz. Mevlana Ruumi thotë: Ka shumë bartës të diturisë, mirëpo pak janë të dashuruar në të! SHKURTE BERISHA: Shumë bukur. Shkruar e bazuar në një realitet, mendoj unë që gjithkush e gjen veten aty-ketu, ndërsa figurat letrare që ti përdor e në disa vende krahasimet e tua më lene pa frymë. Suksese! ekzistonte. Ekzistonte thjesht e tashmja. Momenti. I mori dorën ngadalë, ndërsa në vështrimin që hasi pa frikë, habi dhe shqetësim. Ajo shikoi përreth se mos e shihte ndonjëri, por prapë se prapë e donte. Nuk bënte dot pa të. Prania e tij e bënte të ndihej e plotësuar. Sado larg të ishte, e dinte se diku në botë ishte ai që e plotësonte, dhe prapë nuk ndihej mirë pa e parë. Edhe ai njësoj. E mori ngadalë dhe ajo u ngrit e udhëhequr nga ai. Apo nga diçka tjetër, më e madhe se ai dhe ajo. Nga dashuria që kishte lindur që në takimin e parë në autobus. U larguan ca më tej, ku nuk i pa askush. Ajo ndjeu frikë, por në një moment siguria u kthye në jetën e saj. U ndje e lumtur, sikur asgjë e keqe nuk do të ndodhte. Pa folur asnjëri afruan fytyrat për të ndier frymëmarrjet e njëritjetrit. Oh, sa kishin pasur nevojë për to. Buzët e tyre u shkrinë në një puthje të ëmbël, që zgjati ca sekonda. Zilet e shkollës ranë dhe gjithçka u përmbys nga zhurma idiote e botës katile. Ajo si duket u kthye në realitet dhe i dha një shuplakë atij. Por ai thjeshtë buzëqeshi ëmbël. Edhe nëse ajo do të ishte puthja e fundit për të, le të mbahej në mend si më e bukura. Ajo iku me vrap në drejtimin kah kishte shkuar kushërira, kurse ai u kthye drejt një vendi të qetë, të vetmuar, ku nuk depërtonte zhurma, vetëm që të shijonte edhe pak minuta atë që kishte ndodhur aq papritur. Pa menduar fare! Bota ishte rrumbullake dhe ndoshta një ditë prapë do të takoheshin në një buzëmbrëmje të akullt si kjo dhe do të kishin nevojë për ngrohtësinë e njëri-tjetrit që të mos ngriheshin... Ndoshta... Me siguri që po, sepse ia kishte lexuar në sytë e saj. Sytë e kishin tradhtuar dhe ndjenja kishte shpërthyer pa e pyetur fare logjikën. - Eh, dashuria!- psherëtiu, ndërsa nata mbuloi qytetin e mbytur nga dritat dhe zhurma e fundit e nxënësve u shua bashkë me fëshfërimën e një flladi, çuditërisht të ngrohtë. (vijon nga faqja 3) (në gjuhën angleze, italiane, franceze, spanjolle, gjermane, kroate, boshnjake, serbe, sllovene, maqedonase, shqipe, etj.), si dhe treguesin e emrave dhe të nocioneve mitologjike dhe treguesin e emrave gjeografikë (Index of mythological names and notions, Index of geografic names, f ), të cilët përmenden në këtë vepër. Vepra është e pajisur me 292 foto dhe ilustrime, të cilat studimit ia ngritin vlerën dhe lexuesit ia afrojnë disa gjëra për perceptim dhe përjetim më të lehtë, prandaj kjo është edhe një arsye që kjo vepër është desht të botohet me ngjyra, sepse këtë e kërkon dhe e arsyeton vetë natyra e veprës. Për fat të keq përkundër vlerave profesionale e teknike që i ka, dhe përkundër të rekomandimit të recensentëve, nuk janë lejuar mjetet për botimin e saj me ngjyra. E veçanta e kësaj studimi monografik është që, pos recensuesve nga Kosova (Prof. dr. M. Mustafa dhe Dr. L. Gega-Musa), këtë e kanë vlerësuar edhe arkeologë të shquar: Dr. Marjeta Šašel- Kos, nga Instituti Arkeologjik i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Sllovenisë dhe Prof. dr. Mitja Guštin, drejtor i Institutit të Studimeve të Trashëgimisë Mesdhetare dhe profesor në Universitetin e Koprit (Slloveni). Ky studim i Prof. dr. Naser Ferrit është vepra e parë e këtij lloji në gjuhën shqipe (meqë më herët ishin botuar disa fjalorë ose studime që trajtonin disa çështje të caktuara nga fusha e mitologjisë) dhe ka rëndësi të konsiderueshme kulturologjike në përgjithësi duke pasur parasysh faktin që në të trajtohen çështje të rëndësishme nga fusha e mitologjive dhe e besimeve religjioze prej atyre më të lashta primitive e deri te ato të sotmet, që hedhin dritë në kulturat e lashta të paraqitura në lidhshmëri dhe vazhdimësi që nga kohët më të lashta e deri në ditët tona. Përvoja e gjatë në punën shkencore (Sektori i Arkeologjisë i Institutit Albanologjik të Prishtinës), dhe mësimore e autorit (Fakulteti Filozofik i UP-së), materiali i begatshëm arkeologjik, literatura shumë e pasur, si dhe aparatura shkencore sipas standardeve më bashkëkohore i japin kësaj vepre dimension të studimit të thelluar shkencor të nivelit të lartë. Cilësitë e saja profesionale, lënda interesante të cilën e trajton, mënyra e prezantimit të kësaj lënde si dhe realizimi teknik i veprës (formati A4, aparatura bashkëkohore shkencore, materiali i pasur fotografik, përkthimet në gjuhën angleze, zgjedhja ideore dhe realizimi teknik i ballinës) i japin kësaj vepre karakter të veçantë dhe e bëjnë tejet atraktive dhe joshëse për studiuesit shkencorë, për studentët e fushave të ndryshme, për adhuruesit e librit shkencor por edhe për lexuesit e rëndomtë jo vetëm kosovarë por edhe më gjerësisht. Nga ajo që u tha më sipër mund të konstatojmë më plotë gojë se lexuesi merr në dorë një libër të rrallë, dhe se Prof. dr. Naser Ferri është shumë i përgatitur që të shkruajë për këtë lëmë. Në këtë libër ka edhe shumë njoftime të reja, të cilat i plotësojnë shkëlqyeshëm të arriturat e mëhershme të studiuesëve të njohur në këtë lëmi. *Prof. Dr. Naser Ferri Mythologia Viva, Mitologjia e gjallë (Living Mythology), Instituti Albanologjik, Prishtinë, 2012, 432 faqe fotografi.

11 11/ E Diel, KRITIKË Shënime për librin me tregime Vite Tronditëse të Tahir Bezhanit Nga QAZIM SHEHU Poeti dhe prozatori Tahir Bezhani, njëherit gazetar dhe gjurmues e studiues i fjalës së mençur popullore, vjen, së fundmi, me vëllimin me tregime, çfarë mirëfilli e dallon atë si një krijues serioz e të pjekur. Prozatori Bezhani ka marrë shumë nga poeti Bezhani, duke dhënë një botë të pasur të personazheve të veta, endur kjo, me magjinë e rrëfimit, magji që na përcjell një tërësi fatesh njerëzore në rrethana ekzistenciale ose të përjashtimit absolut nga jeta. Kështu titulli bëhet domethënëse, mjaft i trishtuar, kur para syve dalin si në një realizim filmik fati i atyre njerëzve që u ndodhën me pa të drejtë përballë bishës shoviniste dhe u desh një kohë e gjatë të provojnë jetën në rrethna të jashtëzakonshme. Duke e trajtuar këtë dramë sa individuale aq kombëtare, Bezhani e shfaq veten ndër ata të rrallë krijues që orvatet t u hyjë temave të tilla madhore, për të mos i lënë ato në harresë, e jo vetëm kaq, por edhe për t i trajtuar ato me nivel. Shumë pak krijues e kanë bërë këtë, e nëse ndonjëri ka tentuar nuk u është shmangur sa duhet fakteve të thata që s përbëjnë letërsi. Sepse ose e kanë parë së jashtmi, ose ende nuk dinë duke u futur në tema që nuk u ka përkitur për shkak të aftësisë përcjellëse. Lufta e Kosovës sa ishte një luftë heroike aq mbetet edhe një tronditje dramatike, përmasore dhe e thellë, kur njeriu i atij trolli iu desh që shihte si para tij kryheshin krime, para të cilit krimi mesjetar do qe veçse një rekuizite dekorative. Bezhani e ka ngjyer penën në këtë dhimbje të madhe duke qenë dëshmitar dhe vuajtës, duke kaluar vetë në fije të perit. Prandaj subjektet e tij nuk sajohen as mistifikohen, përkundrazi, ato vijnë si copëza të fatit tragjik dhe krijojnë mozaikun e një dhimbjeje të madhe. Bezhani nuk i vë shumë rëndësi subjektit, ngjarjeve, jo se ato nuk kanë rëndësi, po ai më tepër i kushton vëmendje fatit të personazhit, dhe nga këtu kalon në fatin e shoqërisë duke e lënë këtë me nënkuptim. Me një gjuhë të thjeshtë e të ngjeshur, që rrjedh bukur brenda logjikës së jetës, ai shtjellon fijet e narracionit të vet, të praruara këto nga dielli i ndjenjës dhe përjetimi i fortë. Është thënë gjithnjë ajo që duhet dhe nuk pritet të thuhet më tepër se ajo çfarë është thënë e zotëron rëndesën dhe peshën e kumbimit dhe të kuptimit të plotë. Kjo do të thotë se autori i ka shkruar tregimet i nxitur nga ngacmime të forta emocionale, jo për të thënë po për t u shprehur e nga të shprehuri lind dhe e thëna që troket bindshëm Fije narrative të qepura me poetikë ngashënjyese Teknika rrëfimore e Bezhanit synon në dhënien e jetës përmes përjetimit duke e sjellë subjektin në kufij të jetës së zakonshme, dhe personazhet janë njerëz të zakonshëm që mbartin ndjenja të thella dashurore dhe humane duke përjetuar çaste të jashtëzakonshme. përmes talentit rrëfimtar të autorit. Këtë përshtypje e krijon vetiu dhe sapo gjendesh në paslexim duke u shtyrë drejt një distance për t u marrë me diçka tjetër, vetiu të merr malli të lexosh këto tregime. Sepse nëpër to buron fati njerëzor, dhimbja, dashuria, në atmosferën e një jete të rënduar, ku edhe besimi për të nuk humbet. Dhimbjes i shtohet dëshira, dëshira rritet përmes optimizmit dhe optimizmi nuk ngrihet mbi një mendim kot, përkundrazi ai del si një kredo shpirtërore e qëndresës. Vetia e çdo prozatori të lindur nuk është sa i zoti është ai për tu dukur interesant, po për të shkruar një prozë interesante dhe të natyrshme. Ai mund të kënaqë veten, po nuk dihet se çfarë shijesh estetike u sjellë të tjerëve, kështu duke lexuar në tregime të aty këtueshme në shtyp, je i detyruar të kapërcesh fraza e fjali se autori e tjerr dhe e çtjerr fjalën dhe zgjat skenat e jetës për t i errësuar e stilizuar brenda këndesh gjasme moderne. Me Bezhanin nuk ndodh kështu, tregimi i tij lexohet me një frymë, tërheq dhe kalon si rrjedha e ujit në përrua, qetë qetë e bukur. Kjo mënyrë e të shkruarit ku subjekti hetohet në thellësi, duke mos i dhënë shumë rëndësi atij, po çfarë ka shkaktuar ngjarja tek personazhi, është një prosede moderne e shkrimtarit, i cili e shfaq atë në mënyrën e trajtimit të shpirtit njerëzor. Kemi një individ të vënë në rrethana të ngushtuara dhe që krijojnë një impakt të vështirë jete, kemi një individ që rreket ta kapë jetën edhe kur ajo duket sikur nuk ekziston dhe ka ardhë fundi, përcillet një këngë zogu ë duket sikur del nga fyti i një apokalipsi, po mjafton ta ndjesh pak për të kuptuar se jeta nuk ka mbaruar. Këtë individ do ta shohim sesi merr trajtë përmes përjetimeve të thella edhe pse flet përmes përshkrimit të autorit, vepron pak, po ndjen shumë. Vepron pak se është i detyruar të mendojë për t i shpëtuar asaj të keqe të madhe që e ka pllakosur. Tregime të tilla si Fshikuj ikjesh, apo Takim në Rinas e përcjellin mirë këtë dramë, pa harruar edhe tregimin e parë Te dardha, një tregim antologjik me fuqi përshkrimi të thellë e mjaft mbresëlënës. I këtij niveli është edhe tregimi Viti tronditës, i cili me të drejtë që mund të mbajë kurorën e tregimeve më të mira të shkruara kohët e fundit për shtypje n dhe represionin e pashembullt të regjimit policor serb. Veçori e tregimtarisë së Bezhanit është se ajo në pamje të parë duket e shtrirë dhe ec në një linjë, po në të vërtetë po të hetohet thellë këndet e shikimit ecin hapen e gjenerojnë ide e mbartin reflekse kuptimorë përmes jetës dhe shpirtit njerëzor. Do veçoja tregimin Rilindja e një dashurie. Dashuria, koha në shtrirjen e saj të gjatë, fati, ndarja, sërish rinjohja dhe rifillimi i dashurisë, e mbartin shtratin për të ndërtuar një sagë të vërtetë si në baladat tona popullore. Përshkrimet e autorit u ngjajnë rrjedhave të buta në një bar të njomë mbi të cilin sapo kaloi një flakë përvëluese, e, mbi të gjitha ai u shmanget me kujdes skenave natyraliste, duke i dhënë te nënkuptuara ato përmes përcaktimit realist përmes poetikës së shpirtit njerëzor. Ç trishtim e brengë e madhe përhapet në atmosferën e këtij tregimi, diçka që ndihet e duket sikur nuk thuhet po shprehet. Si një zhbirues i shpirtit njerëzor, ai e sjell atë gjithnë në thyerje fatesh, të cilat thurin dramën e madhe të këtij shpirti. Kur lexon këtë shkrim të vjen keq për protagonistët, po mbetet e fort si në një himn pa bujë forca e madhe e dashurisë, forcë e cila i ngjan një poeme të pambarimtë të shpirtit njerëzor. Tregime të tilla japin rrjedhën e një jete plot pasion të pashuar në luftë me gërryerjen e natyrshme të viteve, ato deri diku u ngjajnë tregimeve të Cvajgut me potencën e ndjenjës dhe përqasjen e fakteve në hullinë e filozofisë së jetës. Janë një poemë e shpirtit njerëzor, e atij shpirtit që buron fuqishëm si një veti e krijesës, ngjizur me mallin e pashuar të jetës. Këtu përzhet e s mund të ndahet freskia e jetës me dramacitetin, forca e ndjenjës me dobësinë, madhështia me të thjeshtën, e gjithçka përcillet thjesht pa të papritura të mëdha ashtu siç ndodh rëndom në jetë. Një tregimtari e tillë është veti e rrëfimtarëve të talentuar që kanë një përvojë jetësore të madhe dhe lëndën e marrin nga jeta e dinë ta kthejnë në trajtë artistike. Si një bashkëbisedues me traditën autori krijon një ndërvartësi të saj me të sotmen, në tregimin Pse Xhela na thotë dajë. Duket se u flet kohrave përmes humanzmit të burrave të mirë. Është një dialog i mrekullueshëm intensiv. Teknika rrëfimore e Bezhanit synon në dhënien e jetës përmes përjetimit duke e sjellë subjektin në kufij të jetës së zakonshme, dhe personazhet janë njerëz të zakonshëm që mbartin ndjenja të thella dashurore dhe humane duke përjetuar çaste të jashtëzakonshme. Kjo teknikë e dallon atë në një spikamë trancedentale duke sjellë veçorinë e një krijuesi që lexohet me ëndje dhe kënaqësi. Rrëfimi i shtrirë, horizontal, pa kapërcime dhe rikthime, nuk i përjashton vështrimet e kthyera në kohë dhe sondën e fantazisë së autorit për të arritur tek ndjenjat më të holla e situatat më të pritshme. Mbylljet e tregimeve vijnë natyrshëm as me fund të papritur dh as me me befasira të çuditshme, përkundrazi, ato vinë në voli shumë të natyrshme, sepse zgjidhjet ndjekin logjikën e jetës duke krijuar një befasi të këndshme. Kështu tregimi shtrihet në rrafshe të theksimit realist, po që mbushet me një frymë poetike dhe ngjishet brenda një dramaciteti të hollë ku përvijohet dhe vuan qenia njerëzore. Fraza e thjeshtë pa komplikime duhet të vazhdojë ashtu siç ajo vazhdon, në një rrjedhë të subtilitetit dhe mbart mesazhe të jetës së gjallë, të jetës që frymon dhe ngazëllehet në shpresa duke përjashtuar fatin e keq, ndonëse ai u troket në derë personazheve dhe ata janë të detyruar ta mbartin atë si gur Sizifi. Do të thosha, se me këtë libër, Tahir Bezhani, shënon një kuotë të re cilësore në ngjitjen e vet drejt artit të prozës, profilizon portretin e një krijuesi serioz në artin e rrëfimtarisë dhe di të ndërtojë strukturën e një tregimi të vetin larg çdo përngjasimi apo mode, dhe kjo është e rëndësishme për të mbetur origjinal, i dallueshëm dhe këmbëngulës në artin e shkrimit. Proza e tij, siç e cekëm më lart, përbëhet nga inde muskuloze të jetës, nga fije të një narracioni autentik, mbështjellë me poetikën e butë të shpirtit njerëzor. Nga ARMEND PRETENI 1. Flutura Açka Flutura Açka (1966), është një ndër poetet e rralla shqiptare që me ngulm punoi në realizimin e pasioneve të saja; prozatorja, përkthyesja e gazetarja, zonja e penës.fillimet poetike të Açkës datojnë nga viti 1993 kur dhe boton vëllimin e parë poetik Tri vjeshta larg. Në poezinë e Açkës, lirika intime vjen si një përqafim i shëndetshëm i botës përreth, ngjyrimet përherë të pranishme të një droje të thellë, të fshehur në qenien e saj, mbase e paralajmrojnë se ëndrra e kësaj moshe, e këtyre hapave të parë në botë, sikur potencialisht është dhe e rrezikuar. Imagjinata e saj nuk ndalon me kaq, përkundrazi ajo vazhdon më frytdhënse se kurrë më parë, kështu në vitin 1995 boton vëllimin Mure vetmie që e pason vëllimi Festë me ankthin (1997) me të cilin arrin kulmin e krijimtarisë së saj, brenda dhe jashtë kufijve duke u vlersuar lartë nga kritika. Më 1998, nën kujdesin e poetes Flora Brovina i botohet përmbledhja Kënga e Artetuzës për të vazhduar me botimet e vëllimeve Kurth i diellit (2002) e Zbathur (2007). Me vete, ky vizion poetik, në vazhdim do të sjellë ngarkesën e refleksit plotësues, rrjedhimisht disponimin dhe poetiken e një urtësie ndaj botës, ndaj enigmave të saj dhe të egzistencës. 2. Teksti Në vitin 2008, Flutura Açka boton përmbledhjen poetike me titull Lutje dimri. E ndarë Për përmbledhjen poetike Lutje dimri të Flutura Açkës Lutjet e fluturës E krahasuar dhe me Marguerite Duras; Flutura Açka mbetet një poeteshë me kulturë të gjërë letrare,që e gdhend kuptimin e fjalës me një vetëdije të theksuar se qasja e traditës duhet të realizohet në kontinuitet, përmes krijimtarisë së mirëfilltë. në pesë cikle (Tri vjeshta larg, Mure vetmie, Festë me ankthin, Kurth i diellit dhe Zbathur), përmbledhjen e hap poezia Lutje dimri, nga e cila dhe merr emrin vëllimi, në vargjet e së cilës qielli rëndon si muzg i mardhur vetmie, duke kërkuar ta gjejë qetësinë e dëshiruar: Këta qiej, si murgj të mardhur vetmie, se nga bredhin të pastrehë, andejkëndej. Poetja vazhdon të dërgojë lutje që të gjendet dhe një hapsirë, në mënyrë që të mos bredhin rrugëve dhe këta qiej ta gjejnë vendin e merituar, këto vargje ajo i dërgon dhe si porosi për masën, për ta përmbyllur me vargun: Bëni pak vend.te poezia Besomani ëndrrën, zërit lirik do t i realizohet ëndrra që ia ndillte deti, fjalën që ajo e ndjen të parën, kryesorën, atë që s e zbeh as koha, as dielli, e që është dashuria: Në këtë natë të çmendur, sigurisht në mermerin e qiellit të saj, do të gdhend emrin tënd DASHURI. Vazhdon të besojë zëri lirik, në magjinë e kësaj fjale dhe beson se ajo për të tani nuk është vetëm ëndërr,se në fakt është një odë dashurie. Ndërsa nuk do të çlirohet nga një ngricë që përvidhet vargjeve, e cila në çaste ia step gëzimin, ia zbeh lumturinë në krahët e dashurisë: kam frikë puthja do t i shuajë largësitë dhe do të harrosh të jetosh për një çast, për një ditë kam frikë se një zë i largët jehon parreshtur lirikës intime të Fluturës. Në çaste kthjelltësie të skajshme të arsyes, për më shumë ndien zërin lirik, e do të ishte naivitet dhe marrëzi për poezinë t i dorzohesh lumturisë së çastit, lumturisë kalimtare: mendjelehta harron se vjen vjeshta, dhe dëshprimi zhgënjyes që pason: e fashkët, pa jetë qenia jote - si hije, pa dritë në sy dhe këto vargje i kursej për ty pra për dashurinë.këtë shije do të kenë vargjet e mëvonshme, e sidomos në çastet kur dashuria ikën e tretet përsëri në largësi ëndërrore, zëri tani ndihet i braktisur. Vargjet e titujve Ishujt, Lutje dimri, Holanda, Vikamë rrufesh, Naimit etj., janë ndër më të realizuarit artistikisht që në radhë të parë shquhen për refleksin mendimtar të shqetësimit. Kështu vargjet e poezisë Ishujt,bartin një situatë dhe prespektivë shpirtërore neutrale : mes ditë viteve të ëndrrës së saj me fat në dashuri, dhe ditë viteve zhgënjyese e dëshpruese që pasqyrojnë reflekse mbi lumturinë, kuptimin e egzistencën.në vargje hasim thurjen e portretit të një çasti dëshprimi e vetmie, përmes një gjetje ekspresive dhe estetike: Anëujë ninëza ënjtur së qari, valë që vrapojnë të varrosin shenjat e pritjes së gjatë.kjo note ndjeshmërie që shtrihet dhe u jep shijen vargjeve më të fuqishme të kësaj krijueseje të talentuar, paralajmëron profilin dhe natyrën e vërtetë të saj. 3. Përmbyllje E krahasuar dhe me Marguerite Duras; Flutura Açka mbetet një poeteshë me kulturë të gjërë letrare, që e gdhend kuptimin e fjalës me një vetëdije të theksuar se qasja e traditës duhet të realizohet në kontinuitet, përmes krijimtarisë së mirëfilltë. Koegzistenca mes jetës dhe poezisë janë në harmoni të plotë në poezinë e Açkës, përkatësisht në harmoni të plotë mëton të jetë etikja dhe estetikja,dashuria dhe vetmia, besimi dhe zhgënjimi. Këtë vlersim e justifikon edhe më shumë besimi i rrënjosur ndaj një qasjeje stilistike, andaj poezia e Açkës spikat për parapëlqimet drejt një vargu me ngarkesë të epshme figurative. Të shkruash bukur nuk është e lehët. Të shkruash bukur do të thotë të njohësh, të përcjellësh, të emocionosh. Do të thotë të mbjellësh në shpirtin e tjetrit, shpirtin tënd, t i japësh trajtë, këndellje e elegancë dhe pastaj ta ledhatosh me tingëllima e ngjyra gjuhën tënde, gjuhën shqipe dhe shumëçka tjetër. Flutura Açka di t i bëjë këto. Ajo shkruan vërtetë bukur.

12 REKLAMË 12/ E Diel, FURRE BUKE - PASTIÇERI SULAJ Firma Sulaj, me nje experience edhe tradite disavjecare te prodhimit prej brumi, ofron me furrat/filialet e saj ne Tirane, cilesi, pasterti, shpejtesi si edhe sherbim te kulturuar. FAMILJA Sulaj me gjashte vellezerit e saj, pas 12 vitesh pune ne Greqi, punojne per te vazhduar traditen e perpunimit te produkteve te brumit. Firma Sulaj, ofron per Ju te nderuar kliente buke te te gjitha llojeve, pica, akullore, embelsira te tradites, si edhe torta me fotografi. Te gjitha keto prodhime ofrohen per ju edhe me raste ditelindjesh, fejesash, apo dasmash, si edhe gezime te ndryshme familjare. Te nderuar kliente, ju falenderonjme per bashkpunimin me ju, por edhe mirepresim verejtjet dhe sygjerimet tuaja per te permisuar sherbimin dhe cilesine e prodhimeve tona. FILIALI NR.1 MEDRESEJA Adresa: Ruga e Diberes, nr 403 ndertesa dykateshe FILIALI NR. 2 LAPRAKE Adresa: Rruga lord bajron, prane spitalit ushtrark FILIALI NR. 3 LAPRAKE Adresa: Rruga Gjergj Legisi, Prane pallateve Gintash KONTAKT E-posta: info@fbpsulaj.com Telephone cel1: Telephone cel2: Telephone Fix: Fax: 038/ Web: FILIALI NR. 4 XHAMLLIKU Adresa: Rruga Qemal Stafa, Perballe ish Profarmes FILIALI NR. 5 TREGU Adresa: Rruga 5 maji pallati U FILIALI NR. 6 TRESHI Adresa: Autostrada Tr-Dr rruga dytesore perballe vodafonit FILIALI NR. 7 Adresa: Rr. Jordan Misja, Pallatet Gener 2 FILIALI NR. 8 Adresa: Rr. Halit Haxhija, Kodra e Kuqe, Babrru PICERIA Adresa: Rruga Eshref Frasheri, prane Big Market CMYK

13 13/ E Diel, REKLAMË Qendra për Mjekësi Fizikale dhe Rehabilitim Nëna Naile BANJA NË KLLOKOT - KOSOVË Kryejmë terapitë më të sofistikuara shëruese dhe rehabilituese të arritshme si: ELEKTROTERAPI KINEZITERAPI HIDROTERAPI PARAFINOTERAPI TERMOTERAPI MAGNETOTERAPI TERAPI ME LASER MEHANOTERAPI SONOTERAPI FOTOTERAPI CMYK

14 DOSSIER 14/ E Diel, Kujtim nga udhëtimi në Lindje Shqipëria e re, karierën e vet si debutante mes shteteve të tjera, e filloi në vitin 1880, kur Zoti Goschen dhe Lordi Edmund Fitzmauritce përpiluan një memorandum lidhur me krijimin e një Shqipërie të pavarur. Kufijtë që propozuan ata, ndryshonin krejtësisht nga ato që janë sot, pasi përfshinin edhe fushën e Kosovës, vilajetin e Shkodrës, qytetin e Janinës dhe pjesë të vilajetit të Manastirit. Ata ishin krejtësisht të pa-anshëm por propozimi i tyre u la në heshtje. Ai nuk u vu në zbatim. Nga AUBREY HERBERT Londër, 1913 Albania gziston një ngjashmëri mjaft interesante mi dis historisë bashkëkohore të këtyre dy vendeve të vegjël: Irlandës dhe Shqipërisë, dhe në marrdhëniet që ato kishin me Perandoritë e Mëdha, pjesë e të cilave ato ishin: rrezik për to, por edhe mbështetje, në të njëjtën kohë. Këto dy vende janë të varfër dhe të vegjël, ndërsa Perandoritë, të cilave u përkasin, janë të mëdha dhe të pasura; tokat e tyre fillojnë dhe mbarojnë me moçale dhe janë të banuara nga njerëz, historia e të cilëve, është histori ndarjesh dhe grindjesh personale, burim luftrash civile, kurse kredoja e tyre: konfrontimi. Në të dy rastet, brënda për brënda komunitetit të madh, në një farë mënyre, ata kanë kontribuar, herë si çimentim dhe herë si fuçi barruti. Ato kanë ndihmuar, por edhe kanë dëmtuar. Irlanda, më shumë se një herë, është bashkuar me armiqtë tanë, por edhe na ka dhënë shumë nga ushtarët tanë më të mirë. Shqiptarët kanë qënë përgjegjës për shumë nga reformat që kanë ndodhur në historinë aktuale të turqisë; Perandoria Otomane ka patur në krye shumë nga prijësat dhe gjeneralët e kësaj race; dhe Shqipëria ka dërguar fëmijët e vet, për të luftuar dhe për të humbur jetën në tokat e huaja për Perandorinë; Krispi mburret për prejardhjen e tij shqiptare; Shefi i Shtabit të Gjeneral Cardonës, ruante ende të gjallë gjuhën e nënës; Admiral Koundouriotis, si shumë grekë të shquar, është një shqiptar i helenizuar. Pasardhësit më të fundit të Dinastisë së tanishme të Egjiptit, kishin shtëpitë e tyre në Epir. Përmes zhurmës së fraksioneve dhe trazirave të feudeve që kishin tërhequr vëmendjen e të dy vendve, Shqipëria kishte arritur të ruante territoret e saj për popullin e vet. Ruajtjen e paprekur të pasurisë së tokës së vet, Shqipëria pranoi ta paguajë me një çmim shumë të lartë ajo pranoi të qëndrojë shterpë dhe mesjetare, në një kohë kur avulli dhe elektriciteti po i jepnin fqinjëve të saj, fytyrën e civilizimit modern. Ishte ky një farë kompromisi midis Shqipërisë dhe, natyrisht, edhe me pëlqimin e Turqisë, nga ana tjetër, duke bashkuar, në këtë mënyrë, interesat e të dyja palëve deri në kohën e Revolucionit Turk. Turqit donin ta mbanin shqiptarin si një qenujk besnik, të gatshëm për t iu hedhur në grykë kujtdo që do të kërkonte të hynte në Shtëpinë Osmane dhe, për këtë qëllim, Porta ishte e gatshme E t i bënte koncesione dëshirave dhe nevojave të Arnautëve. Ne nuk duam rrugë!, thoshin shqiptarët. Në vendin tonë rrugët janë baraz me pushtim, eksplorim dhe humbje të trashëgimnisë! Shumë mirë! përgjigjej Kostantinopoja, Atje nuk do të hapim rrugë. Nuk duam as edhe shërbim të detyruar ushtarak, kërkonin shqiptarët fare prerë, pasi neve kemi lindur të gjithë të lirë, qofshin katolikët, ortodoksët apo edhe myslimanët. Edhe këtë kërkesë Porta e Lartë e pranoi pasi nuk kishte nevojë t i mobilizonte shqptarët me forcën e ligjit. Ata, me dëshirën e tyre, u futën në masë, në rradhët e ushtrisë turke. Ne nuk i duam kadijtë turq, deklaronin shqiptarët. Tani u tha Porta e Lartë, e tepëruat me këto kërkesa. Kjo nuk bëhet sepse prek interesat e Pushtetit Qendror. Por le të bëjmë një kompromis. Mos t i trazojmë kadijtë dhe ne u japim fjalën se asnjë burrë shqiptar nuk ka për t u dënuar. Dakord, thanë shqiptarët. Regjimi i vjetër turk ishte i përgatitur ta përkrahte lirinë, pavarësinë dhe të miratonte anarkinë në Shqipëri, që, në atë kohë u interesonte më shumë se çdo gjë tjetër. Dhe ligji turk as që u ndje fare në zonat e thella dhe, pothuajse, u hoq zvarrë në zonat e banuara si Shkodra, Elbasani dhe Janina. Shqiptarët kanë qënë gjthë jetën të dashuruar me fanatizëm pas tokës dhe shkëmbenjve të atij vendi dhe i gjithë sistemi i jetës së tyre ishte i lidhur me to. Ishte një sistem i ashpër por që i shkonte për shtat atij populli. Çdo burrë ishte polici më i sigurtë për vetveten dhe hakmarrja ishte ligj i njohur prej tyre. Atë që Evropa e etiketonte hakmarrje, ata e quanin drejtësi. Sipas vendeve të qytetëruara të Evropës, Shqipëria ishte një vend pa ligje, por krimet e ulta, që mbushnin kolonat e gazetave nëpër qytetet e Evropës Perëndimore, këtu ishin shumë të rralla. Ka shumë për të thënë lidhur me kanunin shqiptar. Për deri sa në këtë vend do të mungonin rrugët hekurudhore, kjo do të thoshte se kalorësit e epokës mesjetare ende do të vazhdonin të egzistonin; burrat nuk mund të vriteshin në pabesi. Në të vërtetë, kurajua dhe besnikëria, ishin cilësitë më të vyera të këtyre njerëzve, cilësi që i kultivonin dhe i vlerësonin. Ky ishte fakt për ta, dhe bile, mjaft i njohur kudo në Lindjen e Afërt. Rojet e bankave, që nga Kajro në Greqi dhe nga Kostantinopoja në Jeruzalem ishin, në më të shumtën e rasteve, shqiptarë. Mashtrimi apo vjedhja e parave prej ndonjë shqiptari me pozitë në këto institucione, ishte, gati, krejt i panjohur si rast. Shqiptarët kanë edhe një cilësi tjetër të mrekullueshme: ata kanë një pamje tërheqëse, karaktereistike vetëm për ta. Vendi i tyre ka një bukuri magjike, që ka lënë mbresa të pashlyeshme tek shumica e atyre që kanë vizituar këtë vend. Shqiptarët, në vija të trasha, mund t i ndajmë në tre grupe: shqiptarët e jugut, të cilët janë greko-ortodoksë dhe shumica e tyre flasin dy gjuhë dhe kanë pak njohuri të gjuhës romene, edhe pse shqipja është gjuha e tyre e nënës; Toskët e Shqipërisë Qëndrore, të cilët, kryesisht, janë myslimanë; dhe myslimanët gegë që mendohet ta kenë emrin e tyre nga fjala greke gigas -që do të thotë gjigand të Shqipërisë së Veriut. Fqinjë me gegët, janë një numër klanesh katolikë, devocioni i madh i të cilëve për tokën e tyre shterpë, me çmimin e një sakrifikimi të vazhdueshëm, i ka vënë në armiqësi me myslimanët dhe sllavët. Për nga pamja e fytyrës dhe forma e shtatit, malësorët shqiptarë konkurojnë me çdo racë tjetër të Evropës. Gjatë ditëve të pazarit në Shkodër, kohë më parë, dikush pa malësorin me shtat të hedhur, me kokën gjysëm të ruar dhe me sytë e tij të zjarrtë e të lëvizshëm të përqëndruar tek malli i tregut, por edhe i gatshëm për ta ndjerë në çdo Aktiviteti i tij i palodhur për mbrojtjen e të drejtave të kombit shqiptar, bëri që në vitin 1913, ai të vlerësohet si i pari ndër dy veta, të cilët duhej të përgatiteshin për t iu përgjigjur kërkesës, në se do të pranonin Fronion Mbretëror të Shqipërisë (Enciklopedia Britanike)

15 15/ E Diel, DOSSIER çast rrezikun e mundshëm. Gratë kanë një bukuri të jashtëzakonshme dhe krejt ndryshe nga çdo racë tjetër. Ato duken si Madona që kanë zbritur nga malet e lartë të mbuluar me dëborë por që shkathtësia dhe zgjuarsia mendore e burrave të maleve ua gjallëron akoma më shumë bukurinë dhe thjeshtësinë. Shqipëria e re, karierën e vet si debutante mes shteteve të tjera, e filloi në vitin 1880, kur Zoti Goschen dhe Lordi Edmund Fitzmauritce përpiluan një memorandum lidhur me krijimin e një Shqipërie të pavarur. Kufijtë që propozuan ata, ndryshonin krejtësisht nga ato që janë sot, pasi përfshinin edhe fushën e Kosovës, vilajetin e Shkodrës, qytetin e Janinës dhe pjesë të vilajetit të Manastirit. Ata ishin krejtësisht të pa-anshëm por propozimi i tyre u la në heshtje. Ai nuk u vu në zbatim. Shqipëria kaloi një furtunë të ashpër nga viti 1880 deri sa debutantja, krejtësisht e copëtuar, u paraqit në Court në vitin Por gjatë gjithë këtyre viteve, ideja e bashkimit politik bëhej gjithnjë e më e fuqishme, jo vetëm brënda vendit por edhe mes të mërguarve të Rumanisë, Bullgarisë, Italisë, Svicrës dhe Amerikës. Gjatë gjithë shekujve të pushtimit turk në Ballkan, ndjenja e izmit ishte fashitur krejt në vendet që ndodheshin nën sundimin e saj. Bullgarët kishin rënë në një gjumë të thellë dhe pa ëndërra, kurse ndjenja e izmit qëndronte vetëm tek sërbët, ëndërra e të cilëve ishte të sillnin lavdinë e dikurshme; aspiratat e grekëve ishin mjaft të kufizuara. Në Shqipëri nuk egzistonte as dyshimi, nuk egzistonte as edhe ëndërra, pasi banorët e këtij vendi e dinin shumë mirë se kujt race i përkisnin dhe çfarë historie të lashtë ata kishin. Shpirti i bashkimit kishte kohë që po fillonte të lëviste mbi sipërfaqen e ujit, por ende nuk e kishte krijuar valën e vet. Para se ky vend të arrinte në dimrin e vitit 1912, duhej të kaloheshin shumë pengesa. Malazestë u përfshinë në një propogandë të shfrenuar kundër malësorëve të veriut. Zoti Hartëing, ministër i Rusisë në Beograd, punonte në një linjë si Venizellosi në Athinë për një Aleancë të shteteve të Ballkanit. Aleanca Sërbo- Bullgare u firmos më 1912 dhe kjo, u pasua nga aleanca sërbo-malazese. Malazestë dhe bullgarët, për ca kohë patën mirëkuptim mes tyre dhe, pas 10 Majit të vitit 1912, armiqësia e lashtë mes grekëve dhe bullgarëve u prish e instrumentalizua në mënyrë të dukshme nga Zoti Bouchier, korespondenti i The Times duke u bërë, kështu, miq, e duke nënshkruar një traktat. Turqit filluan ta humbasin durimin. Një komision, nën kryesinë e Haxhi Adil Beut, i shoqëruar nga Z.Robert Graves, shkuan në Shqipëri me synimin që të shikonin gjëndjen në vend. Në Shkodër, Haxhi Adili caktoi si Veli dhe si komandant të xhandarmërisë së qytetit, Hysen Riza beun, i cili filloi menjëherë nga fortifikimi i qytetit. Ky mision, më shumë se njëherë gjatë këtij inkursioni nëpër Shqipëri, u bë pre e sulmeve të armatosura, ndaj dhe dështoi pa asnjë sukses. Sapo u larguan, shpërtheu revolta e armatosur e shqiptarëve të vilajetit të Kosovës. Në krye të kësaj kryengritje AUBREY HERBERT ( ) Diplomat dhe udhëtar anglez, ka lindur më 3 Prill të vitit 1880 në Hajklir KastlI, Hempshair. Ishte djali i dytë i Henri Hauard Molineks Herbert, i cili ishte Sekratar Kolonial në ministritë e Lord Derbit (1866-7) dhe Disraelit (1874-8), dhe, më pas, Lord Leitnant i Irlandës. Herbert, edhe pse kishte lindur nga një familje shumë e pasur dhe me influencë, vuante nga një infeksion i syve qysh në moshë të hershme, gjë e cila shkaktoi tek ai verbim, për pjesën më të madhe të jetës. Në vitin 1902, vazhdoi studimet në Kolegjin Balliol të Oksfordit, për Histori Moderne. Një vit pasi kishte lënë Balliolin, një takim në Ambasadën Britanike në Kostantinopojë, i dha atij mundësitë për të ndërmarrë një udhëtim në Lindjen e Afërt. Të qënit anëtar i Dhomës së Ulët nuk e pengoi Herbertin për udhëtimet e tij të herpashershme në Lindjen e Mesme. Pas vitit 1911, vëmendja e tij ishte përqëndruar në vendet e Ballkanit ku, si pasojë e udhëtimeve të shpeshta, ai u lidh me krerët kryengritës në thellësi të vendit si dhe me ajkën e politikanëve, përkrahësve të lëvizjes reformiste të Qemal Ataturkut në Kostantinopojë. Ai ishte një udhëtar i lindur, mjaft energjik dhe, shumë shpejt, ai fitoi besimin dhe dashurinë e njerëzve të të gjitha shtresave, të fshatarëve, të atyre që e shoqëruan në udhëtimin e tij, të banorëve të ashpër të fiseve shqiptare, të ushtarëve në garnizonet e dikurshme turke, dhe të politikanëve në Stamboll. Udhëtimi nuk ishte për të, thjesht, një aventurë e moshës së rinisë, por një ndikim i fuqishëm në jetën e tij politike. Aktiviteti i tij i palodhur për mbrojtjen e të drejtave të kombit shqiptar, bëri që në vitin 1913, ai të vlerësohet, si i pari ndër dy veta, të cilët duhej të përgatiteshin për t iu përgjigjur kërkesës, në se do të pranonin Fronion Mbretëror të Shqipërisë. Herbert ishte gati që ta pranonte me kënaqësi këtë gjë, por një shok i ngushtë i familjes së tyre, nuk e inkurajoi në këtë vendim-marrje dhe nga ana tjetër, po ashtu, Sekretari i jashtëm ishte kundër çdo lloj ndërhyrje të Qeverisë Britanike në çështjet e Ballkanit. Në këto kushte çmimi kaloi tek i dyti, Princ Uiliam Vidi, i cili përfaqësonte interesat e palës austriake. Ai qëndroi në krye të fronit vetëm për gjashtë muaj. Herbert e ndjente veten jashtëzakonisht përgjegjës për krijimin e shtetit të pavarur modern të Shqipërisë, pas Luftës së Parë Botërore, dhe u bë Luftëtar i vendosur për mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve ndaj synimeve grabitqare të shteteve fqinjë të Ballkanit.... Ai, gjithashtu, fitoi eksperiencë duke kryer rolin e avokatit dhe të këshilltarit për Turqinë dhe Shqipërinë, ndaj dhe në Parlament, fjala e tij dëgjohej si ekspert për çështjet e Lindjes së Afërt. Në vitin 1920, edhe pse në Parlamentin anglez i përkiste krahut Konservator, Herbert, e prezantoi veten si një deputet i pavarur, në mbrojtje të interesave të Shqipërisë, i zhytur thellë në politikën shqiptare të kohës.... Zoti Herbert, politikani përparimtar, tek historia bashkëkohore dhe realiteti shqiptar, shikonte historinë dhe realitetin e Irlandës. Ajo çka e bën interesante Kujtimin e tij... është takimi me figura të tilla politike të kohës, si: Ismail Qemali, Isa Boletini, Hasan Prishtina apo edhe Esad Pashë Toptani. Në sfond qëndrojnë malësorët të cilët... Për nga pamja e fytyrës dhe forma e shtatit... konkurojnë me çdo racë tjetër të Evropës... apo gratë shqiptare të cilat duken si Madona që kanë zbritur nga malet e lartë të mbuluar me dëborë......nuk mungon, si gjithmonë, edhe Berati, ky qytet kaq i bukur për sytë e vizitorit të huaj, edhe në këtë fillim shekulli të ri. ishte Isa Boletini. Kryengritja e armatosur e shqiptarëve u përhap. Shqiptarët pushtuan Uskubin dhe shtinë në dorë pjesën më të madhe të Veriut, ku unë pata fatin të bëhesha dëshmitar i shumë incidenteve që i kam përshkruar në një kapitull tjetër. Porta arriti në përfundimin se mund të bëhej ndonjë marrëveshje. Shqiptarëve u ishte premtuar autonomia që përfshinte vilajetin e Kosoves, Shkodrën, Janinën dhe një pjesë të Manastirit. Paraqitja e këtij koncesioni, tanimë, ishte tepër i vonuar. Kjo gjë i dha shtytje agresionit nga ana e shteteve aleatë të Ballkanit. Asnjëri prej tyre nuk donte të shikonte një Shqipëri të Pavarur. Shpërthyen luftimet përgjatë kufirit me Malin e Zi në Tusi, Kolash dhe Andrievitza, por Turqit, deri në këtë kohë, nuk shpallën luftë, edhe pse malazestë kishin përdorur artileri në Tusi. Ishin fuqitë e Ballkanit ato që shpallën luftën në fillim të Tetorit. Gjatë Kryengritjes maqedonase, më 1903, shqiptarët morën anën e kryengritësve. Më 1908, ata u bënë forca kryesore mbështetëse e Turqve të Rinj për shkatërrimin e sistemit të vjetër. Në vitin 1912, shqiptarët ishin gati të rreshtoheshin së bashku me shtetet e tjera të Balllkanit, por Greqia, Sërbia dhe Mali i Zi ishin të etur për të ndarë mes tyre territoret e Shqipërisë dhe nuk e pranuan bashkëpunimin me një popull që nuk ishte i paisur me artileri. Nuk dilte e nevojshme të kërkoje mendimin e një profeti për të mësuar se si do të përfundonte Shqipëria menjëherë pas fitores së Aleatëve të Ballkanit. Ismail Qemal Beu mbriti në Vlorë në muajin Gusht, para se shtetet e Ballkanit të shpallnin luftë, në fillimet e së cilës, ai u kthye në Kostantinopojë. Ai erdhi përsëri në Vlorë dhe shpalli Pavarësinë e Shqipërisë duke ngritur flamurin kombëtar, më 28 Nëntor Për këtë vendim, menjëherë, njoftoi Fuqitë e Mëdha, por ato nuk paraqitën asnjë interes. Sidoqoftë, grekët, të vetëdijshëm për krijimin e shpejtë të shtetit të ri, filluan të marrin menjëherë masat duke bllokuar Vlorën, selinë e Qeverisë së përkohshme, anëtarë të së cilës ishin Dom Nikolla Kacierri, Myfit Bej Libohova dhe Mithat Bej Frashëri. Në vitin 1913, delegacioni shqiptar i udhëhequr nga Ismail Qemal Beu, duke përfshirë edhe Mehmet Bej Konicën nga myslimanët e Jugut, katolikun Filip Noga, Monsinjor Fan Nolin, nga ortodoksët e Ibrik Tepesë dhe Faik Konicën, si përfaqësues të shqiptarëve të Amerikës, anëtar i Federatës Vatra, erdhi në Londër për të paraqitur kërkesat e veta para Konferencës së ambasadorëve. Më 6 Mars 1913, Mbreti George i Greqisë vritet në Saloniki dhe vendin e tij e zuri Mbreti Kostantin. Ndërkohë, lufta po vazhdonte dhe Perandorisë turke po i vinte fundi: Salonikia ra pa shkrepur as edhe një armë; Adrianopoli bëri një qëndresë heroike; Manastiri ishte ende i rrethuar; në Shkodër, Hysen Riza Pasha u vra menjëherë sapo doli nga shtëpia e Esad Pashës, ku ishte ftuar për darkë. Ballkanasit kanë një zakon që, pasi mbaron darka, e përcjellin të ftuarin, duke e shoqëruar me dy veta të armatosur dhe me fenerë. Hysen Riza Beu u largua nga shtëpia e Esad Pashës i pa shoqëruar dhe e sollën përsëri në shtëpinë e tij pas tre minutash, gati duke dhënë shpirt. Kush të qëlloi? Pyeti Esad Pasha. Ju e dini më mirë se unë! i u përgjigj Hysen Rizai dhe vdiq. Esad Pasha, i cili më pas mori komandën, filloi menjëherë të bashkëpunojë me Sërbët, 23 Prill. Fuqitë e Mëdha refuzuan t i njohin Malit të Zi pushtimin e Shkodrës dhe Admirali Cecil Burney hyri në qytet, në krye të forcave ndërkombëtare më 13 Maj, kurse malazestë u larguan prej andej. Në fillim të Qershorit shpërtheu Lufta e dytë Ballkanike. Në Londër, Konferenca e ambasadorëve shpalli Pavarësinë e Shqipërisë dhe mori përsipër të caktojë një princ evropian dhe një komision inter për të kontrolluar financën e shtetit të ri. Në të njëjtën kohë, më 12 Gusht, ata, gjithashtu, caktuan dy komisione interë për të përcaktuar kufijtë veriorë dhe jugorë të Shqipërisë. Leitnant- Kolonel Granet ishte përfaqësuesi anglez për Veriun dha Major Doughty Wylie, për Jugun. Në komisionin e financës, përfaqësuesi anglez ishte zoti Lamb. Kur u nënshkrua paqja më 10 Gusht 1913, në Treaty të Bukureshtit, sërbët, grekët dhe malazestë hynë në një fushatë të përbashkët propogandistike në krahinat kufitare shqiptare duke djegur fshatrat dhe duke dëbuar banorët. Princi Wiliam Wid u bë princ I Shqipërisë më 13 Dhjetor. Më 19 Dhjetor, Komisioni I kufijve në Jug I la Shqipërisë, Korçën dhe Gjirokastrën dhe grekët u urdhëruan që të bënin evakuimin e këtyre zonave. Më 1914, Princ Vidi u vendos në Durrës. Nga fillimi, deri në fund (Gushti i po atij viti) të sundimit të tij të shkurtër, ai u bë plotësisht viktimë e rrethanave të krijuara. Ai ishte një njeri i nderuar që u përpoq të bëjë detyrën e tij. Por ai ishte si Davidi që nuk kishte as edhe gurë për të luftuar. Nuk ishte në interesin e Italisë që Shqipëria të kalonte nën influencën e Gjermamisë. Rusia ishte kujdestare dhe autore e agresionit sérb dhe malazes. Mbreti Kostantin donte të zgjeronte kufijtë e Hellas dhe Esati ishte gati të bashkëpunonte me cilindo armik të fuqishëm dhe të pasur. Kështu, ndodhi që Shqipëria, duke qënë i pari vend që filloi luftën për liri, hapi rrugët për ekspansionin e shteteve të tjera të Ballkanit me shpenzimet e veta. Shtetet aleatë të Ballkanit, hynë në Shqipëri si miq dhe si çlirimtarë dhe qëndruan si pushtues dhe si trashëgimtarë. Shqipëria u bë si Samsoni në tempullin e Gazas. Ajo shëmbi Perandorinë Turke duke varrosur veten nën gërmadhat e saj. Vetëm në vitin 1921, Shqipëria u mirëprit në gjirin e Komunitetit botëror të Ligës së kombeve... (Aubrey Herbert- Ben Kendim A record of Eastern Travel fq ) Në kapitullin e sipërm, Aubrey Herbert, u përpoq të na bënte një përmbledhje të ngjarjeve më të rëndësishme, që sollën pavarësinë e Shqipërisë, dhe rreziqet që përjetoi më pas ky vend. Në kapitujt që vijojnë, në përshkrimin e këtij udhëtimi, Herbert I vendos politikanët dhe historinë në një raport të tillë mes tyre,... sikurse edhe shala që i është vënë kalit. Në se nuk ndihesh komfort në shalën e kalit, atëhere kjo gjë është e paevitueshme. Politikanët me personalitetin e tyre bëjnë që një udhëtim të jetë i lehtë apo i vështirë dhe, ndonjëherë, kur politikanët i shërbejnë luftës, ky udhëtim bëhet i pamundur. Fati por edhe dëshira për të realizuar një përshkrim të tillë e dërgoi këtë udhëtar politikan disa herë në Shqipëri, në kufirin kohor mes viteve , periudhë kur Zyra e Luftës së Qeverisë së Britanisë e kishte caktuar për të punuar për një farë kohe në Vlorë. Gjatë këtyre viteve ai kishte rastin të shikonte me sytë e tij se sa keq ishin ndërthurrur fatet e këtij kombi të vogël brënda historisë së Evropës. Robin Hudi Shqiptar Ishte viti 1907 kur unë bëra udhëtimin tim të parë në Shqipëri... Unë i pyeta ata rreth Isa Boletinit. Ata më thanë se, ai me pushkën e tij, kishte vrarë 100 burra dhe se ishte një udhëheqës i madh. Gusht, Herën e fundit që unë kalova nëpër Shqipëri, gjatë një dimri të egër, ndoqa gjurmët e Isa Boletinit. Më treguan një kodër ku ai kishte zënë pozicionin gjatë një dite të ftohtë dimri me furtunë dhe dëborë dhe i sulmuar nga forcat armike shumë më të mëdha në numër. Kur armët heshtën, që nga pozicionet që kishin zënë, dëgjohet zëri i tij që u thoshte trimave të vet të qëllonin vetëm kundër ushtarëve turq e të kursenin jetën e atyre ushtarëve që ishin shqiptarë. Shqiptarët që vinin në Angli,linin një përshtypje të shkëlqyeshme. Figura më piktoreske e deputetëve ishte ajo e Isa Boletinit. ROBIN HUDIT të shqiptarëve. Ai ishte i pashkolluar, por kishte bërë emër për trimërinë dhe zgjuarsinë e tij. Vepra e tij ishte kthyer në legjendë dhe arratisja e tij nga duart e turqve dhe e sërbëve, rrefëhej nga njerëzit si një përrallë. Kalonte orë të tëra duke ndënjur në shtëpinë time në Londër dhe duke pirë gjithë kohën kafe turke. Gruaja më merrte e shqetësuar në telefon, rregullisht, në zyrë, dhe, kur kthehesha, e gjeja shpesh atë dhe Isa Boletinin të ulur përballë njëri- tjetrit, duke qëndruar në heshtje dhe herë pas herë duke përshëndetur njëri- tjetrin me një përkulje të lehtë të kokës....po bëja punën e përkthyesit të Isa Boletinit. Thuaji, thuaji atij,- m u drejtua Isai, se unë jam malësor, sikurse edhe ai dhe, se unë e di që zemra e tij e ndjen vuajtjen e të tjerëve. SHËNIM: Fragmenti i mesiperm eshte shkeputur nga studimi Te Huajt per Shqiperine dhe Shqiptaret me autor Piro Tase, botuar on line ne Lulu.com. Unitet States (vijon numrin e ardhshëm)

16 POEZI 16/ E Diel, Shtëpia ime e shembur, kur e lashë atë bjeshkë Nga PREND UKAJ Kur e lashë atë bjeshkë, Shigjeta të befta, Ma shfaqën kreshtën. Ma ndezën lotin, Me anur e eshkë BAR I KODRËS Bar i keq i kodrës, Më ndrydh, më ngujon. Mrrolem e kapem, Në zguer lisi. Rrasë e gjallë, Shullanit rrezbitet. Shtalp i njomë, Fiket fitilit të frymës SHTËPIA IME E SHEMBUR Shtëpia ime e shembur, Pagëzim i etjeve. Trishtim i ngjallur. Çmurosje. Ndërshenjë Damar i kalbur, Shtrat i bardhë, i djegur. RUBË Rubë e zezë e truemjes, Tërthoritet, Trojeve të shkreta, Të frikshme. Çuar lugat. BRI BRIGJESH Goditje të forta Ma shtypin shpirtin. Zvarritet aortës Dhimbë e pabindur. Trishtim i namur Shkrehem në vaj. BARIT TË KOSITUR Zotat dhe engjëjt, Që shumë iu lutëm, Rrënjë absurd Përthem. Una plot tym. Përzhitëm. Barit, Livadhit, Të kositun NGJITEM NË BJESHKË Sipas Moikom Zeqos Ngjitem Te bjeshkët E epërme. Mbledh Fosile gurësh. Në xhepat E fëmijërisë. ETËR TË VETMUAR Njerëzit këtu Mbijetojnë, Me frazeologjinë, E fjalës së lashtë. Etër të vetmuar. I shpalosin dijet Në rrotulla rrathësh, Përçudnakë FRUT I TRUAR Shkulem degnajës, E shkrehem në lug. Pa veshje, cullak. Lutem në kryq. Frut i truar, Praj në strukë ++++ Sipas Camajt Gjarpër dredha dredha, E artë nema, Rrudhje në rrashtë. Ashti im, Ndërgon lughijes, Llurbë të ndragët. Trup e frymë i fyer NË BESË JAM Ngujim, Në kullën e dëshpërimit. Në shtatë gjaqe. Në besë të fisit jam, Paj, në shtatë bajraqe. Ma ndezin oxhakun e tymit Me ndore. Shprishem hiçit, Çalltis, Marrakotjesh. FJALË E SHPUAR GURIT Udhëve të vjetra, të kohës Që më s kthehet, As sot, as mot, Shprush e shkrep, Dritë syri kahmot. Fjalë e shpuar gurit, Më fik, më shkallmon. Në ulërimën e ujkut. GURRAT E ZEZA Në bjeshkët e Alshiqës Sytë e nuses u zbenë, Në gurrë pushimi, Bjeshkës së shkretë. Rrodhën luginës, Lotë pikëllimi. Dy gurra të zeza atje, Pikërrojnë pezm, Kaherë RRËKË QË TRETET NË ZALL Ma kthen si mendjen e tharbuar, Bërthamën e tharë, Lugut të kapur në thark. Zharg rrezbinës zdirgjet, Rrëke që tretet në zall, Që m i robëron mendimet. Më nduk pak e nga pak. PROZHME TË DJEGURA Prozhme të djegura Dhimbshëm në klithma. Mbledhin caklat Karvane me britma. Me nallane druri. Stërkeqanë të fikur Ikin dhe ikin +++ Toka të lëna djerrë, Suka varresh. Muzg i murrtë shterr Vigje të shtrembër. Të pashpirtë në lëngatë Trok i kuajve më shkel. Djerrinës memece NË FLUTURIM Endje e ngadaltë, E shtrirë, Mbi gungëzime malesh, Ku e luftoj, Harrimin UNI IM Gjithçka këtu, imja. Grykëmalit, Bir gjarpri. Fatzezë shëmtia, Vetëm e rrah, Me thupër thane. Lopë e plogësht, Me grazhde sane. Pëllet e nginjur, Krejt kotësisht. Vnerin e derdh Myshqesh, Uni im. LAK I VJERRË NË PEMË Lak i vjerrë në pemë Mpihen damarët. Pamje të gjymtuara, Më trusin pa emër. Mëni të harkuara, Në thekamë. Thundrave të kohës Vrastare. +++ E çarë guri e çarrraveshur Viazatohet marrëzisht. Rrashtat e të vdekurve, Kërcej të kalbur. Në meshën e përshpirt Ekzistenca ime. E çakorduar përkufizon, Mizori sekrete. Vetëpërmbajtur. DUHMË BARI Duhmon duhmë bari Tharë e përzhitur, Eshkë zhari. Me unur e kallur. Shtat kockor, Përhimur, Shtatë male larg. BUZËMBRËMJE ALPINE Sy shrige E shterr Shtonën e ujit. Gavetë e zbrazët etje Zajeve të lumit. Në qafa brigjesh Vilen leqet. Rrasa të rrëpirta Trokthe të pandalur, Të kalamendura, Përzishëm. KU JETOJMË PA VARR Duhitë shkrepin në rrashtë, Humbishtës, dehë dhe shtjerrë. Në shpoti përrockë e ngratë. A ka me mujtë me u djergë, Në verga prej kërshash, Hajnisht ajo grahmë. Që prore më bëzan, Ku jemi fshehur kulisash, Ku jetojmë pa varr. JAM A S JAM Rreshpeve të rripta, Zgripeve Më deh vërshim i beftë. Kah e tres britmën e dhimbjes Brigjeve, Anë për anë. Përfytyrimit tim të zbehtë, Misterit, thue, Jam a s jam. +++ Ngjeti nyell, Hurp unshëm, Djeg vetminë. Koc i kuqlemtë, Nëm kaptell. Kërcëllatshëm, Ashtër në rravgim. LUGINA TË MUZGËTA Lugina të muzgëta, Shkundulluar, Në faqe gurësh. Rrëshkas lakoresh Frymën e pres, Në llavë ujqërish. Stinë vdektare Nojmë grishëse Nomad endem. BREGORESH TË SKAJSHME Bregoresh të skajshme Kërramë zharitëse, Frymon kreshtë guri, Shkundullimë zbehtane. Konopë konopë, Zdirgjen shullajesh. Shkulme vaji, Pehamë. Vyshkë bimë guri. Kaditë Kanos, rracë e keqe. Kënaqësi e mashtruar, Gëlltit Endacakë të verbër. Lugut tim, Të lodhur mëkatesh. Koritja sall, Për të gjallët. +++ Qafë e Malit, Sa herë Loçkë brincake. Më grish, Shaluar skajit, Shkarrinë grykaje. Anë e kundërt hurp, Shputa të shtjerra, Thepa gurësh.

17 17/ E Diel, POEZI MARGJINALE Borë e acar Nga SABRINA KRASNIQI NË KËRKIM TË DASHURISË Megjithatë, i ngroh zemrat kurdoherë e rruga jote ishte rrahe e gurëzuar fort përreth ende gjurmët nuk fshihen lehtë edhe do kohë do të merr derti si merakli në grishje për endjet e çdoditshme si di ti Ik nga qendra e zgurruar vëmendshëm ruaje pragun natë e ditë pa hezitime në pritë gatitu syçelë për dashnoren nëse e do s ka tjetër perëndeshë më fushë e gjerë për te dhe ajo sa të dojë! malli le ta formojë lumin ngrohtë prej lotësh në të le të mbyten mëkatet nga veprat tua mos harro muza i përcjell shenjat ironike, po s e ka të qartë mikja pritjen e mundin zjarrin ktheje në kasolle fjalësh pa eshtra e ndërton ngadalë dhe ia thurë gardhin miqësia ka domethënie njerëzie prej motesh! Le të flasin me ngërçe disa gjynah të sëmurë s është e ditur si ngrysesh errët e trishtë as çfarë të sjellë mugëtirë agu ditën e re i hedh hapat me inat kaq të duan narcisët e mban veten engjëllushe zemër brishtë kalon dhe kjo vranësirë që t i ka zënë sytë! Do tinguj sajohen vetë si me bori e dajre për ngushëllim merr lojën më të thjeshtë, argëtimin që aq e mban mend prej kur je në këtë botë që të gjithë e dëshirojnë, larg e më larg veç blerimit në sy që s vret një melodi kënge e huaj shkurt të mërzit! E lë vrazhdët lart e pezull ndjenjat aq të holla ata çoroditën duke i vizatuar fytyrat e veta përpiqen t ia vejnë ngjashmërinë tjetrit nuk ke çka i sulmon as s mund t i mësosh flakës veni kapak të mos e sheh fëmija e rinia s është lodër në prehrin e saj kur bie njeriu! MARGJINALE E more guximin ta ndezësh cigaren rrafsh në mes atij ishulli shtruar prej xhungle duke soditur begatinë e zoologjisë befasisht shfaqen banorët e tutshëm t i qëndrosh pa trembur kësaj morie aq të rrezikshme e të mërzitshme kafshët që veç emrin u ke dëgjuar kurrë s i kishe njohur as s i ke takuar duhet t u kërkosh miqësi dhe atyre! Ishulli me drunj të blertë e bimë tjera moçale e këneta kah do që silleshe a mund të gjesh strehë në këtë mbyllje të shpëtosh nga rrebeshe shirash e rrufe katallan e viganë teptisen në vetëtima si të ngryset nata kur dita duket e errët ende i bie fyellit shqyer si në ditë panagjyri te skuta si i marrë i bëje temena ciklopit! I tunduar skajeve të atij farë lumit, thirre më mungon ti, ai, ajo, të gjithë ata që njoha e i mendon se si një herë lodronin çarshisë dy nga dy pa u lodh çka do të çel shtegu i ri tash, nuk e di ata, a janë në suazat e veta! SHTEGTARIT Silljani erën e dheut të vet deri te pragu të mos e mbështjell harresa përherë Ka mbetur të lutet si një i katandisur ore shtigjeve që nuk sheh fill as fund me nderë Silljani një pranverë të butë e të freskët Nga SHEFIK SHKODRA vërtet shtruar bukurish e moshë të djalërisë natyrshëm dhe atë njeriun më me pak smirë të mos keqësohet mendja me shqisat e gjymta dua ta pi krejt çka është e panjerëzishme mund të lirohet një ndjenjë lumturie për pak e lidh skaj rruge mbuluar me jeshile të njoma! silljani lulen më të dashur me krahët e juaj zogj të nderuar që nuk kërkoni shpagë e as dëmshpërblim për gjuhën dhe këngën dhe ashtu falni atij si gjithherë për mallë buzëqeshjen pa bisht syri me sinqeritet e ka ik nga pragu i mërgimit në vatër lindje gaca mbi taraba oborri të shkrij ndryshk harrimi të mos mbetesh kërrutë këmbë e krye n zallë hap dritaren kah e do mendja syri dhe shpirti kur në kapërcime do të bëj pengesë injoranca le t i djegë rrezja e dritës rrënjët e hipokrizisë silljani edhe zërin e harruar ndo farë skuta mbështjellë e palë të ruajtur për shumë mot sot është i adhuruar për shërimin e dhimbjes në adresë të gjithë botës njerëzore tëfillon silljani ngarkesën e mundimtarit të gozhduar kthehuni pëllumba stine për hir të fëmijëve bonjakut ndonjë teshë e lodërz me gëzim, jepjani dhe pak strehë të rrijë larg nga pika e fika! NDRYSHIME Të mbërthehesh në gaz të thartë e vesh më vesh të mos ndalesh kurrë n anën tjetër kuisë si qen lidhur në stelë që kërkon të zotin për liri e pa vargoj si një i humbur bote krejt me drojë kur gjithë kujtesa ta mbush qenien për bredhëritjet e katër stinëve radhazi sikur je i përpiktë në kallëzimet e tua përpëlitesh edhe së koti shumë më i gjallë pikëpyetje të tepërta motesh ti numëron këto më shumë të shtiren pranverave ashtu e dëshiron shpirti atë prehje tok kur i tëri je i trembur mbi urë të pa sigurt s ka dyshim se të vjen gjak e ritëm si ëndërr qysh dorën e njomë të djersitur shtrëngon gaz i madh dashurie e nga droja pak frikë kështu i tillë bartës bagazhi ndjenja pushton nuk di ku mbetën valltaret ditën e nesërme për mashtrim si fëmijë nga ëndrra shpikëse tevona del dhe tavani i dhomës i ndryshuar ngjyrosur me figura n mur kurrë të njohura dhe dera ka ndërruar anën me rezë e dorezë bagllamat janë bërë pa lyer gati janë shtjerrë fuqi për ngritje peshe në dhëmbë u shembë çdo kund në të çara nga stina e thatë si farë nëpër plasa të mëdha është shpërndarë asnjë përdorëse pra sërishmi për shpëtim jermi a ëndërr ta kundërshtosh në rrëgjim digjet pa ujë zgurra kur përrua bjeshke shterë s e mban kova e vrimuar lëngun e pijshëm kënaqu tash me pamjet që mbërthen në vete s ka rëndësi ndërrimi i teshave në këto kohë! SYTË JOSHËS U JAPIN SYVE JETË Lulëzoj fusha, lulëzoj mali more, bukuria ka ra në dynja... I marrin e fërkojnë penat përzemërsisht mes vete i ngarkojnë në shpinë prej oborrit anës së parkut si në shuplakë blerimi duket mesditën e stinës e thurë me buqeta lulesh ato që i do fshehën si në inat pas hithrave pëllumbat për lakmi rrahin krahët në tuba si prej korit i fillojnë çerdhet kudo renditur i ledhatojnë ëmbël ato qafëgjatat i pështjellin! Irisi kap shumë hapësira të gjera peizazhe, guxojnë të përshkojnë krejt çka donë vetë objekte e persona shumë të hirshme dhe atë me aq sharmë si lejlekët e verdhë buzët harrestare lëpihen të ngjitura shkrumb vijnë e shkojnë dhe përsëri kthejnë këtej pari shtegtarë të vonuar mbi pullaz e oxhak i merr dhe na merr malli për ripërtëritje këmbëgjatat kanjusha livadhesh e kënetash pas shumë mërzive e mundimesh mendore ngrohtësinë e ndiejnë si jetën në këto troje i krehin aq bukur ato ngjyra e përgojojnë sqep me sqep si është më lezetshëm në botë sytë e dashur joshin e u japin syve jetë! MELMESA Kë s e zu xhelozia nuk dashuroi kurrë Dhunimi me ndjenja ndodh si ligsht enigma zbërthehet si lojë e si me fat I tmerrshëm duket sulmi nga të dobëtit e zihesh se ku e ka fundin kur s e di fajin as s e ke hetuar hiç me mendtë e tua delikatesa të gabon, vetëkënaqësia jo! Mbetesh i shtangur si pa brekë e pa gunë krejt lakuriq pa prit e pa kujtuar, uh! ku ta zësh atë flutur që del nga dora askujt s i beson se rasti është rastësi rrëshqitje mëkatit tatëpjetës si vulosje në letrën kur ke firma nga njeriu i dashur Më i madh turpi se dënimi tjetër të kapit lemerishëm rrëqethje lëkure e drithërimë të tradhtoi Eva a vetja e të mbeti në fyt arëza u rrit e frika shtohet si ta presësh rriten e saj! UJEMI I STINËVE Në mëngjeset e hershme vrapoje plot gaz e i palodhur fluturim shfrim drejt mullirit për miellin e thekërt flutura e bletë të shoqëronin rrugës deri te jazi kah valonte uji i kthjelltë i bie së shkurti derën për ta hapë e lugu i ndershëm si bark cullak bartte fatin e fshatarëve në magje si lym i ngjitur gishtërinjve zbath mërrolej qielli e dridhej toka rrëfana shushuriste gjumin në këmbë kthesa ishte e madhe për kohë të shkurtër prej rrase në rrasë si një drenushë kërceje kalin e kohës mullixhi beqar ujemi ishte i për çdoditshëm mbushë arka bukë fryrë e gjizë mazë e djathë deri te përroi i moçëm je nxeh këmbët si me ushtimë bënin rrjedhë gjaku me impuls dilte nga poret me gjeth e bar të njomë e djersë mbështillej e shpejt e shpejt mbyllej plaga ujemi i ditëve të bekuara! Erdhi! Mbërriti ajo stinë, stina e ftohtë, e vrazhdë, e acartë Por ështe e bukur, e vecantë. Kur çdo gjë jashtë duket e bardhë, Ngjyrë paqje Ku Toka mbushur me flokë dëbore mbi çatitë. Në mes se bores dhe acarit, Shpirtrat u drodhën, zemrat u ftohën Buzet preken njera-tjetren, ashtu si pa u ndier, buzëqeshja preku magjinë. E ti vazhdoje te besoje në rini e cmenduri... LULET Lule te bukura, plot arome Trendafili, Manyshaqje, Mimoze Ngjyre e bukur lulja vjollce Arome e mire, plot freski ka cel edhe trendafili i zi. Ngjyre e bukur porsi gjaku, çeli karafili dhe zambaku Lule mullag, lule shqiponje shih ç'hijeshi kane dhene ne oborr. Lule dielli - ne rrezatim, Meneksheja paska nxjerrë filiz. Lule borziloku plot arome, kundermon ne kopshtin tim. KRIJESE E PAFAJSHME Jane Engjellore, Jane te pafajshem Krijesa qe vijne ne jete pa e kerkuar Vijne ne kete bote mizore me hile e zili. Ata nuk e duan e nuk meritojne, Pabesite, genjeshtra e tradheti shpirti tyre nuk i njeh e nuk i di Ata meritojne buzeqeshje e ciltersi. Shpirtrat te mbushur me miresi Plotesojne boten me dashuri. Sa do te doja te mbetesha pergjithmone femije, ti sillja botes paqe, lumturi e harmoni NENES TIME A lodhesh ndonjehere?! A di te thuash me merzite? Nene a shuhesh ndonjehere? E si mund te shuhet nje zemer nene Nje lot si mund te thahet kur shpirti i saj ngroh cdo trishtim. Ah moj Nene un s'di cte them s'di sepse s'ka fjale qe mjafton per ty Vetem se une moj nene keshtu te dua, te admiroj, te adhuroj! Te dua keshtu te forte e te pathyeshme. O nene me fal nese ndonjehere, zemren tende te arte une e kam lenduar te kam bere te vuash, qe te lotosh shume per mua. Por dije Te mbaj ne piedestal te zemres sime, ne anen me te kristalte te saj. Te mbaj shume kujdesshem moj e shtrenjta nena ime!! *Gjimnaziste Kavajë

18 PROZË 18/ E Diel, Ishte natë vere. Fshati i vogël buzë lumit Kala ma u zgjua i llahtarisur. Flakët e tij mbuluan qiellin e asaj nate. Dëgjoheshin ulërima qensh, hingëllima kuajsh, pëllitje lopësh e blegërima bagëtish, kakarisje pulash e cicërima zogjsh, të qara fëmijësh e zëra grash që thërrisnin burrat. Të gjitha këto për një moment u mbuluan nga gjëmimi i topave, zhurma e autokolonës gjermane, tutje në xhade dhe uturima e avioneve aleatë që bombardonin pa ndërprerje autokolonën gjermane. Lufta e Dytë Botërore vazhdonte. Të gjithë vraponin në panik, pa e ditur se ku. Zogjtë fluturonin qiejve duke braktisur foletë, vraponin kopetë e bagëtive, gra, pleq e fëmijë dhe dritat e avioneve lart qiellit. Mua mu bë se vraponin edhe yjet drejt kaosit. Për ku vraponin?! Askush nuk e dinte. Gjithkush vetëm vraponte. Dëgjoheshin copëza bisedash... -Erdhën! Erdhën! -Kush?! -Zervistët! U vunë zjarrin shtëpive, të lashtave, ullishtave. Po u presin veshët vajzave dhe u marrin vathët me gur rubini, po u presin gishtat nuseve dhe u marrin unazat me gurë xhevahiri. Po i therin fëmijët si shqerrat në pashkë. -I pamë me sytë tanë! Mbrapa na ndiqte kafka e vdekjes, kryqet e zinj. Më në fund vdekja na kapi edhe neve. Na zuri te përroi i Çafallinjëve. * * * Na grumbulluan fëmijë, gra e pleq tek fusha e Vanarit. Një zervist me mjekër të gjatë e këllirë thirri si i marrë: -Gratë veç, fëmijët veç dhe pleqtë veç. Në fillim u ndanë pleqtë. Pastaj zervisti mjekrosh thirri prapë: -Gratë të ndahen nga fëmijët! Fusha e Vanarit Nga BEDRI MYFTARI Askush nuk lëvizi. Atëherë zervistët u futën në turmë dhe i kapën gratë nga krahët dhe flokët dhe i tërhoqën zvarrë. Dëgjoheshin të qarat e lebetitura të fëmijëve dhe lutjet e nënave: -Aman, na vrisni më mirë bashkë me fëmijët dhe mos na ndani, por askush nuk i dëgjonte të qarat dhe lutjet e nënave. Kolona e pleqve u nis pa zhurmë. Kur pleqtë humbën përtej një kodre, u dha urdhri të nisej kolona e grave. Ato u shtrinë për tokë dhe nuk lëviznin nga vendi. Andartët grekë me mjekra të zeza filluan ti gjuanin me shqelma e me kondakët e pushkëve. Qëllonin ku të mundnin, por ato nuk lëviznin. Filluan ti tërheqin zvarrë, nga krahët, flokët e këmbët. Fusha e Vanarit u lebetit nga të qarat e fëmijëve e britmat e grave. Kur kolona e grave kaloi matanë kodrës, ca gjëmime të thella drodhën dheun. Lufta e Dytë Botërore vazhdonte. Në fund u nis dhe kolona jonë me fëmijë. -Ecni, ecni, -na bërtisnin zervistat dhe na shtynin me kondakët e pushkëve. Ne vraponim, rrëzoheshim dhe çoheshim e vraponim sërish. Ai që mbetej në fund të kolonës, pushkatohej. Instikti i vetëmbrojtjes na bëri të kuptonim që vetëm po të vraponim e të mos mbeteshim në fund, mund të mbijetonim. Vraponim duke gulçuar. Këmbët na kullonin gjak. Ishim larë në djersë. Buzët na ishin tharë për një pikë ujë. Një vajzë e vogël dymbëdh- jetë-trembëdhjetë vjeçe, mbante në krahë vëllanë e vogël tre vjeç. Ajo ishte këputur dhe mezi i hidhte këmbët. Po e linin fuqitë e gjithnjë po shkonte në fundin e kolonës. -Ujë, dua ujë, -thërriste vëllai i vogël. -E sheh atë kodrën atje? Pas kodre është një burim. Uji gurgullon dhe është borë i ftohtë. Atje janë dhe ca rrepe të mëdhenj. Ne do ulemi, do pimë ujë dhe do çlodhemi nën hijen e rrepave, - i thoshte e motra. Ajo mezi i zvarriste këmbët, mbetej gjithmonë e më pas. -Kam uri. Dua bukë, -vazhdoi vëllai i saj i vogël. -Bukë? Ja tani po i nxjerr nëna nga furra brushtullat e kostaret. Do na i sjellë neve. Sa të shijshme janë! Mbrapa krahëve, shumë pranë dëgjoheshin hapat e zervistave. Vajza e vogël vraponte me shpirt në dhëmbë. -Po babi, ku është? Dua babin, -thirri djali i vogël. -Babi?!. Babi është në stan, po mjel dhentë. Do qumësht ti? -Dua!, -u përgjigj djali. Vajza me vëllanë e vogël kishin mbetur në fund të kolonës. Asaj iu muarn mendtë, iu prenë fuqitë dhe ra. Zervisti shkrehu gjithë karikatorin. Dora e vogël e djalit u hap dhe një gularth i bukur rrëshqiti mbi pellgun me gjak. Nata e mbështolli gjithësinë me napën e saj të zezë. Dëgjoheshin vetëm gjëmimet e kryqëzorëve. Lufta e Dytë Botërore vazhdonte. Kolona jonë e fëmijëve ecte nëpër natë, somnabule. Herë pas here ndiheshin shkrehje armësh. Vriteshin ata që mbeteshin mbrapa. Po binte muzgu mbi Athinë e ajo mjegulla që ishte davaritur gjithë ditës mbi qytet, pak nga pak, po kthehej në një lëng të hollë të zi, që po mbështillte rrugët e zhurmshme dhe pallatet. Ecja si i mbështjellë me një kapardinë nate. Në sheshin e madh para godinës së Parlamentit, në një mural të gjerë ballor pranë shatërvanit kryesor, përposh nja njëqind shkallëve të mermerta, më zuri syri një pikturë me përmasa të mëdha, mbi të cilën binte një dritë e lagur. Dukej se ishte e re dhe, ndoshta, sot e kishin vendosur. Iu afrova të shikoja firmën e piktorit dhe për çudi lexova në cepin e majtë: Danaida.com. Turmë e pafund njerëzish. Ca me kova në duar e shumica me shtamba në sup, të gjithë shtrënguar e të rraskapitur njeri pas tjetrit, drejtoheshin diku në një rreth të zi, në cepin e majtë poshtë tablosë, për të shkarkuar ujin që mbartnin mbi shpinë. Nuk po kuptoja gjë mbi përmbajtjen e pikturës, por intuitivisht po përqendrohesha... Ç kuptim kishte që kjo turmë e lodhur, disi e përthyer surrealiste, e shtrembëruar dhe e deformuar në çdo individ, ngarkuar me ujë, vendoset në radhë për të zbrazur shtambat diku në një gropë pa kuptim?! Nxora telefonin dhe fillova ta fotografoja në disa anë. Befas pranë meje, sikur mbinë nga toka, u dhanë katër burra veshur me kokore të zezë që dukeshin të shqetësuar. Njeri më rrëmbeu telefonin nga dora. - Policia bashkiake, tha njëri - cili jeni ju, nga jeni? - Jam turist, u thashë pak i hutuar, ç dëshironi? - Pse e fotografuat këtë tablo? - Ashtu kot, thashë, më pëlqeu si kompozim, por m u duk e pakuptueshme dhe... - Fshiji fotografitë që more këtu!... Danaida.com mund të jetë Çdo gjë... dhe organizatë terroriste që... -Nuk më duket ashtu, shtova unë, këto turma janë mjerane, por jo vrasëse. Paske fjalë shumë ti, nuk kupton që kjo është e paaprovuar, e paligjshme dhe... Njeri, pasi zhduku fotot e sapobëra, ma ktheu telefonin dhe me një ton urdhërues tha të mos merresha me punë të dyshimta. Mblodha supet i hutuar dhe u largova. Policët ma fokusuan më tepër në mendje tablonë dhe piktorin anonim danaida.com. Kur arrita në hotel, me një padurim prej kureshtari, hapa shpejt e shpejt lap-topin tim, klikova në adresën virtuale të piktorit e për çudi lexova: sekret.banc gr.com. (?!) Vazhdova më tej e sqarimet e para ishin disi çoroditëse e të pakuptueshme....homeri tek Iliada emrin Danajt e përdor për të emëruar të DANAIDA.COM gjithë fisin e vjetër grek, kjo për nder të një stërgjyshi të lashtë, mbretit Danau, që, më tepër se për merita, ka mbetur në legjendë për një ndëshkim hyjnor. Kureshtja më çoi në buronjat e legjendës: * * * Ata ishin dy vëllezër mbretër. I pari, Danai, mbretëronte në disa vende të pasura, i dyti, ishte mbret në Egjipt. Të dyja mbretëritë jetonin të kredhura në luks. Kishin pasuri pa fund në dy kontinente, dete, lumenj, miniera, pyje e toka buke pambarim. Ishin martuar me shumë gra dhe nuk e di pse Zoti i kishte dhënë Danait 50 vajza dhe Egjiptit 50 djem. Të dy vëllezërit takoheshin rrallë. Një ditë, shoqëruar nga një skotë e madhe, Egjipti u shfaq tek oborri i Danait. Dukej pak i shqetësuar. Foli për kohët e trazuara që po vinin, foli për tregtinë e armëve, për doganat, tregun e grurit, verës, mishit e leshit... Danai nuk po kuptonte gjë. Dukej sikur i vëllai po i raportonte për fundin e botës. -Pasuritë tona rrezikohen, vëlla mbret, - tha Egjipti. -Nuk po të kuptoj, - tha Danai. -Duhet të ruajmë pasuritë, vëlla. -Po, por... pse m i thua tani këto fjalë? Nuk të kuptoj. -Ne duhet t i kemi këto pasuri sa të jemi gjallë, por dhe pas vdekjes. -Do t i kemi, - tha Danai. -Që t i kemi dhe pas vdekjes, duhet të bëjmë një krushqi shembullore që ta marrë vesh mirë raca jonë dhe e gjithë bota. -Po të dëgjoj, Egjipt! -50 djemtë e mi duhet të martohen me 50 vajzat e tua, vëlla... Danait i shkreptinë sytë kërceu nga vendi, ngriti krahët lart e shtangu nga habia... Ç thua kështu ditëzi, fëmijët tanë janë motra e vëllezër. -Nuk pranon?! -Jo, jo! Kurrën e kurrës! Atëherë mbreti Egjipt i shpalli luftë vëllait të madh, Danait dhe e shpartalloi krejt ushtrinë e tij. Fundi i luftës i shkurtoi bisedat. Vëllezërit mbretër u takuan përsëri kokë më kokë, por këtë herë Egjipti i kërkoi në formë urdhëruese që 50 djemtë Tregim nga PIRRO LOLI e tij të martoheshin me 50 vajzat e të vëllait. Danai, ai burrë i fuqishëm që njihej si mbret i hekurt, që në olimpiada vishej si ujk, therte një dem, ia merrte zemrën në dorë, e tundte si flamur, ia hante të gjallë e pastaj fillonte ndeshjen; tani, krye në dhe si skllav, pranoi urdhrin poshtërues....dasma u bë sipër, në Akropol. Thonë se odat e mermerta u mbushën me verë, athiniotët hëngrën e pinë 50 ditë rresht, por askujt nuk i shkonte në mendje se mbreti Danai përgatiste planin e vet ogurzi. Ai porositi 50 thika të mprehta dhe urdhëroi të 50 vajzat që, natën e parë të shtratit martesor, t i thernin 50 dhëndurët e tyre. Dhe kështu u bë. 49 vajzat danaida i vranë burrat e tyre në natën e parë të martesës, i vranë që në puthjen e parë, i vranë me thikë në zemër. Shtretërit bashkëshortorë u përkuqën e gjaku rrodhi shkallëve të mermerta. Burra kurore i kishin, njëkohësisht kushërinj të parë. (Legjenda nuk thotë gjë se vetëm vajza e vogël, Hipermestra nuk pati zemër ta therte burrin e saj). Kjo gjëmë ishte e padëgjuar dhe ndëshkimi erdhi menjëherë. Në shtretërit e mbytur me gjak Zeusi lëshoi 50 rrufe, tri herë Akropoli mori flakë, vite të tëra nuk ra asnjë pikë shi, u shtuan qentë e tërbuar dhe lypsat gjithandej; gjethet e dafinës u thanë, ullinjtë në vend që të lidhnin kokrra, pikonin gjak... Por gjëma e danajve nuk mbaroi këtu. E kishte radhën mallkimi i Zotit të nëndheut, Hadit. Në fillim ndëshkimi i tij nuk u kuptua dhe njerëzimi e quajti Hadin zemërmirë e mëshirëplotë. Siç u kuptua në shekujt e mëvonshëm, pikërisht këtu do zinte fill të endej legjenda e famshme, ose kuptimi thelbësor i fjalës Danaida. Hadi i urdhëroi nuset danaida që në jetë të jetëve, në të shtatë qiejt e pasvdekjes, do mbushnin një fuçi me ujë, një fuçi pafund. Askush nuk e kuptoi se ç donte të thoshte ajo fuçi pa fund që duhet ta mbushnin danaidat. Përmes vajzave danaida, mallkimi u shtri tejpërtej racës helene....as mua nuk më shkonte mendja se rrënja e këtij emri të lakuar, në çdo cep të kontinentit e më tej, kishte të bënte me këtë ndëshkim të çuditshëm që, siç shkruante një psikolog gjerman, është refleksi i diagnozës së një kali prej druri dhe që akoma në mijëra vjet, ka mbetur pa përgjigje dilema: Cili krim rëndon më shumë, incesti i detyruar apo thika, apo zjarri Ndëshkimi i mbushjes së pamundur, ia kalonte edhe atij të njohurit, Sizifit me shkëmbin enigmatik mbi shpinë; të paktën ai arrinte në majë, e shihte për një çast realizimin; le pastaj që thonë se çdo herë që i rrëzohej shkëmbi në humnerë, ai kish arritur më lart se herën e fundit. Sizifit kështu i rritej dhe lartësia dhe humnera. Ai i realizonte të dyja. Dhe prej të dyjave e lartësonte rrezen e dijes. Pamundësia e danaidave ia kalonte dhe qilimit të Penelopës. Edhe ajo, të paktën, e realizonte ditën, aq sa. Ajo e bënte një punë thur shthur dhe e kishte një qëllim; ajo donte ta shtynte kohën e pritjes, apo të qëndresës në ndershmërinë e saj, ose në hipokrizinë e saj; ndoshta qilimi i mendjes së saj ishte maskë,... ndoshta ajo i kish kaluar në dorë princat..., ndoshta bota kishte nevojë për simbolet rrema të besnikërisë bashkëshortore, sidoqoftë, sidoqoftë ajo jetonte... Po këto 50 vajza?! Ndëshkimi i tyre hyjnor ishte i paparë, i pabesueshëm. Mbi to kish rënë mallkimi i tre zotave përnjëherësh, Zeusit, zotit të tokës dhe të qiellit, Hadit, zotit të vdekjes ose të nëndheut, dhe Poseidonit, zotit të ujërave, oqeaneve, deteve dhe lumenjve të tij që nuk arritkan dot të mbushin një fuçi! E çuditshme! Ç të thotë njeriu i shkretë, djalli e ka shpikur apo Zoti..., apo të dy.?!...legjenda thotë se vajzat u sfilitën kaq shumë sa u bënë të ujta, dhe flokët, dhe krahët, dhe kofshët, dhe gjinjtë; ato ngrinë e u shkrinë mijra herë, por të tëra ujërat rrëshqasin në gojën humnerike të fuçisë që po gëlltiste të gjithë lumenjtë që zbrisnin nga burime të largëta nga të tëra faqet e pjerrëta të planetit dhe honia e shpuar e grykës së pusit......një murg gjerman paska lexuar në një pergamen se vajzat paskan tentuar të lidheshin me kushërirat e tyre jo shumë të largëta për ndihmë. Në fillim iu drejtuan Neraidave që dhe ato jetonin në ujë, që dhe ato ishin 50, por nuk dinin hollësira për jetën e tyre. Përgjigjia u erdhi pas shumë kohësh nga një ndërmjetës. Lidhja me to është e pamundur. Ato janë hyjnesha. Jetojnë në shpella të argjendta në fund të deteve dhe merren vetëm me muzikë dhe vallzim... Murgu shtonte se kish gjetur shkrime që përshkruanin koncertet dhe vallet e tyre mahnitëse në ujë dhe të gjithë delfinët rreth e rrotull vallzonin dhe qeshnin me to... Klikimet në adresën danaida.com më çonin nga nuk e prisja e mua m u desh të zgjidhja ndonjë që më thoshte diçka për thelbin.

19 19/ E Diel, ESSE FILOZOFI ARTI Nga QAMIL GJYREZI Veçantia Në filozofi, vecantitë janë subjekte konkrete që ekzistojnë në hapësirë dhe kohë në krahasim me abstraksionet. Megjithatë, ka teori të veçorive abstrakte ose grupime. Për shembull, Sokrati është i veçantë (ka vetëm një Sokrat, mësuesi i Platonit dhe askush nuk mund të bëjë kopje të tij, p.sh., për ta klonuar atë, pa futur të reja, vecori të dallueshme). Skuqja, nga ana tjetër, nuk është një veçanti, sepse ajo është abstrakte dhe shumëfish e menjëhershme (biçikleta ime, kjo mollë, dhe flokët e kësaj gruaje të janë të gjitha të kuqe). Sybil Wolfram shkruan: Veçoritë përfshijnë vetëm individë të një lloji të caktuar: si individë të parë të ngjashëm me një vend të caktuar në hapësirë dhe kohë, të tillë si persona dhe sende materiale apo ngjarje, apo që duhet të identifikohen me anë të këtyre individëve, si buzëqeshje apo mendime. Disa terma janë përdorur nga filozofët, me një ide të përafërt-dhe gati të kuptimit të tyre. Kjo mund të ndodhë në qoftë se ka një mungesë të marrëveshjes në lidhje me përcaktimin më të mirë të termit. Në formulimin e një zgjidhje për problemin e universales, termi i veçantë mund të përdoret për të përshkruar shembullin e veçantë të skuqjes të një molle të caktuar në kundërshtim me skuqjen universale (të qënit abstrakte). Termi i vecantë është përdorur gjithashtu edhe si një ekuivalent modern i nocionit Aristotelian të substancës individuale. Përdorur në këtë kuptim, veçanti mund të thotë çdo entitet konkret (individ konkret), pavarësisht nëse ai është hapsinorë dhe kohorë ose jo. E veçanta jeton tek e pavetëdijshmja Shpesh na ndodh që ne te jemi në kontakt apo të takohemi me situata, ndjenja dhe përjetime të llojeve te ndryshme te cilat variojnë nga me të zakonshmet deri tek më të vecantat. Ajo që ne përjetojmë nga këto situata është e ndryshme dhe në vetvehte mbart fjalë celës të cilat mund ti shprehim verbalisht ashtu edhe nëpermjet komunikimit jo-verbal. Në momentin që ne ndeshemi me këto situata sigurisht që vemendja jonë është e përqendruar tek ajo se cfarë ndjejmë apo cfare shijesh na jep një situatë e caktur, më pas në momentet e mënvonshme vëmendja dhe vetëdija jonë është e papërqendruar dashur pa dashur te analiza e asaj qe ne përjetuam, duke na bërë neve, që të kategorizojmë, si një nevojë për të zbuluar një të panjohur, një situatë apo një përjetim që mund të na ketë ndodhur fare rastësisht dhe kjo situatë do të analizohet nga e ndërgjegjshmja jonë me të gjithë elementët e saj në mënyrë të imët. Nga analizat tona mund të dalim në konkluzionin se situatat tona janë gjithmonë të dy llojeve ose janë situata dhe përjetime të zakonshme të cilat vetëdija jonë i analizon krejt shpejt dhe pa asnjë problem, ose janë situata dhe përjetime të vecanta të pandodhura asnjëherë, të pa vëna re asnjëhere nga ne, të cilat vetëdija dhe ndërgjegja e ka shumë të veshtirë që ti analizojë, kuptojë dhe ti kategorizojë duke i sistemuar në një pjesë të kujtesës sonë. E vecanta është një element shumë i rëndësishëm, e cila si një pikënisje e motivimit e nxitjes sonë për të arritur, për të zbuluar dhe për ti dhënë jetë dickaje të re dickaje e cila mund të jetë shumë e ngjashme me artin dhe artistin sepse ajo do të ishte unike, e paprovuar dhe e gatshme për të marrë jetë, për tu rritur dhe për tu provuar. Pse mund të themi se e vecanta është elementi më i rëndësishëm që duhet zbuluar, si lidhet ajo me psikologjinë dhe artin si mund ta zbulojmë atë dhe për pika të tjera në lidhje me të do ta kuptojmë në argumentët e trajtuara më poshtë. Epistemologjia e të veçantës, e veçanta është shenjë Partikularizmi epistemologjik është besimi se dikush mund të dijë diçka pa e ditur se si dikush e di atë gjë. Me këtë kuptim, njohja e dikujt është e justifikuar para se dikush e di se si një besim i tillë mund të justifikohet. Duke marrë këtë si një qasje filozofike, dikush do të do të shtrojë pyetjen Çfarë dimë ne? para se të pyes Si mund ta dimë? Termi shfaqet në veprën e Roderick Chisholm Problemi i kriterit, si dhe në punën e studentit të tij, Ernest Sosa ( Trapi dhe piramida: Koherenca kundrejt bazushmërisë në teorinë e Dijes ). Partikularizmi është në kontrast me Metodizmin, i cili i përgjigjet pyetjes fundit para ishit, formuesit. Që nga pyetja Çfarë dimë ne nënkupton që ne e dimë, partikularizmi është konsideruar thellësisht anti-skeptik, dhe është tallur nga Kanti në Prolegomena. 1. Çfarë është e vecanta si koncept? Vecantia është terësia e elementeve karakteristikë, të qëndrueshme, të përsëritshme dhe të jashtëzakonshme, e cila, mund të takohet si një tipar tipik i personalitetit të individit, po gjithashtu edhe si një element dallues mes situatave të rralla dhe atyre të zakonshme. E vecanta shihet si një fjalë shumë e ngjashme me fjalët, i ndryshueshëm, i vetëm, unik, i jashtëzakonshëm, special, individual dhe e kundërt me fjalët i zakonshëm, i përgjithshëm, kolektive. Pra me pak fjalë e vecanta është në të gjithë elementët të cilët i afrohen të ndryshmes, unikes, të vetmes, specifikes, të jashtëzakonshmes, individuales dhe përjashtohet tek elementët të cilët gjinden tek kolektivja, e përgjithshmja dhe e zakonshmja. Ne cilësimin shkakësor e vecanta shihet si shkalla e reagimit të njëllojtë në shumë situata. Me këtë duhet të kuptojmë se e vecanta nuk mundet kurrë të jepet si një rastësi, një element apo një tipar i cili ndodh pa pritur e pamenduar. Ne që të gjithë nuk reagojmë në mënyrë të papritur në një situatë të caktuar, forma jonë e reagimit nuk është dicka e re e cila po na ndodh për herë të parë, ne reagojmë në atë mënyrë të mirëpërcaktuar e cila është e rritur dhe e konsoliduar me idin tonë dhe me unin tonë social. Mund të ndodhë qe ne në reagimin tonë apo në tiparet tona të personalitetit të jemi aq kolektiv dhe aq të përgjithshëm saqë nuk shfaqim asgjë të jashtëzakonshme dhe unike, kjo do të thotë se ne nuk jemi të vecantë dhe nëse nuk jemi të vecantë ne kemi shtypur shumë thellë idin tonë dhe e pandërgjeshmja është mbytur nga vetëdija jonë sociale 2. Dimensionet e vecantisë E vecanta është një element për të cilin flitet, gjykohet supozohet se kuptohet, por në fakt e vecanta është një element shumë i ndërlikuar, të cilën është e vështirë që ta dallojmë dhe është shumë e vështirë që ta analizojmë. Vecantia gjindet në reagimet tona të jashtme, gjindet në botën tonë të brëndshme, gjindet në informacionin tonë shqisorë. Pra, të vecantën mund ta ndajmë në tre dimensione kryesore që janë: dimensioni i mendimit, dimensioni i ndjenjës dhe i sjelljes. Ndarja në këto dimensione nuk ka vetëm një rol informues por na ndihmon ne që të bëjmë edhe një analizë dhe të njohim më mirë të thjeshtëzojmë pak të vecantën. E vecanta në mendim është e vecanta që më së paku preket nga ne dhe nga element e tjerë të jashtëm. Ajo ka nje lidhje shumë të ngushtë me të pandërgjegjshmen për arësye se mendimi lidhet me personalitetin e individit dhe personaliteti i individit përbëhet nga temperamenti, karakteri, e ndërgjegjshmja dhe e pandërgjegjshmja. Pse themi se e pandëgjegjshmja lidhet me të menduarit ndryshe? Sepse mendimi jonë lidhet me jetën tonë sociale dhe kulturore, lidhet me eksperiencat, me privimet dhe përparsitë tona, të gjitha këto janë akumuluar tek ne, disa ne koshiencën tonë, të cilat më sëshumti na orientojnë neve drejt situatave dhe zgjedhje më populiste, më të shpjegueshme, si p.sh. një marokene mendon se gruaja duhet të mbajë gjithmonë shami, kjo sepse feja kështu thotë dhe feja ka gjithmonë të drejtë, mirëpo ka edhe eksperieca të tjera të cilat depozitohen në subkoshiencën tonë, të cilat janë më të shumta në numër, të cilat japin ndikimin e tyre në mendimet tona të cilat nuk i shpjegojme dot, si p.sh. një vajzë e cila ka vuajtur divorcin e prindërve të saj dhe keqtrajtimin e nënës nga babai shumë e vogël, kur rritet shprehet se dashuria nuk ekziston dhe se burrat janë dominues (kjo ndryshe në sociologji quhet sindromi i gjumashit ), ky mendim i saj vjen si rezultat i ndikimit të saj nga e pavëtdishmja e ndrydhur dhe represuar, e cila ndikon në këtë aspekt tek mendimi i vajzës dhe duke e bërë atë të vecantë, tipike të lidhur me eksperiecën e saj të hershme. E vecanta te ndjenja, është një element që shfaqet dhe shprehet në pëlqimet dhe mospëlqimet tona.të gjithë ne na ndodh shpesh që të shprehim një preferencë të caktuar, e cila shpesh na ndodh që të bie në kontraktidë me atë se cfarë të tjerët prisnin që ne të pëlqenim apo të përzgjidhnim, kjo ndodh në marrdhëniet me të tjerët shfaqim ato elementët për të cilët jemi të vetëdijshëm të cilët ne i kontrollojmë dhe manipulojmë sic duam, në sy të të tjerëve ne pelqejmë atë që duhet të pëlqejmë dhe jo atë që duam vërtet të pëlqejmë. Pse themi se e vecanta e ndjenjës lidhet me të pavetdijshmen apo pse ajo jeton te e pavetdishmja? Ne të gjithë mund të vërjeme se në një marrëdhenie dhashurie ndodh që një djalë i cili shqu- het për nevrik dhe idhnak, në shumicën e rasteve dashurohet me një vajzë të qetë, të qeshur, flegmatike, kjo ndryshe në studimet e psikologjisë sociale njihet me emrin apo konceptimin, plotësim, por ky plotësim ne psikoanalizë mund të perkthehet si një nevojë që ka një individ për të fituar një cilësi të cilën nuk e ka dhe që është e mirë. Në përjetimet e tij të mëparshme djali nevrik ka shumë mundësi që të jetë ofenduar apo edhe distancuar nga të tjerët për arsye të karakterit të tij të papëlqyeshëm nga të tjerët, kjo atij i ka shkaktuar stres dhe represion dhe pa e vënë re, tek e pandërgjegjshmja e tij ka kaluar dhe është ndrydhur ndjesia negative qe i ka shkaktuar gjykimi negative i të tjerëve. Personat e afërt që e njohin djalin mund të presin që ai mos të mund të kombinojë me një vajzë flegmatike, mirëpo të gjithë ata do të cuditen kur të shohin se si sillet dhe përshtatet djali me këtë tipin e tij të ndryshëm, kjo sepse e pandërgjegjshmja ndikon tek ai në mënyrë të vecantë tipike për te dhe kjo ndodh për arsye se ka shumë mundësi qëdjali në kohën kur është ndjerë i ndrydhur dhe i papëlqyer, ti ketë shërbyer vetes një metodë të largimit të ndjesive të këqia dhe këtë e ka bërë nëpermjet përmbushjes së deshirave nëpermjet ëndrrave dhe ne ëndrrat e tij ka shprehur këtë fantazinë e tij dhe kjo fantazi e bën atë sot të vecantë. E vecanta si sjellje është ajo që shihet më së shumti dhe që komentohet shpesh nga personat që na rrethojnë. E vecanta si sjellje ka të bëjë me ndryshimin e reagimit në kohën kur përpara nesh paraqitet një stimul të caktuar. Pse themi se e vecanta në sjellje lidhet më të pavëtdijshmen e personalitetit tonë? E pavëtdishmja lidhet dhe ndikon tek vecantia në të sjellur në mënyre të drejtëpërdrejtë sepse ajo është e lidhur me represionet tona të shkaktuara nga stiuata të caktuara, të cilat janë të mbyllura në personalitetin tonë, në pjesën më të errët të tij dhe që atje e komandon sjelljen tonë, duke qenë se përjetimet dhe eksperiencat tona janë të ndryshme nga e tjetrit dhe represionet tona do të jenë të ndryshme, janë këto ndryshime të cilat na shpien tek një sjellje jonë e vecantë Psh.nje person i cili vuan vazhdimisht stresin e zhurmës dhe shamatës në familje ka shumëmundësi që në momentin që përplaset me një situatë agresive në të cilën mbizotëron zhurma ka shumë mundësi që ai të stepet, të ngrihet, të distancohet, ky reagim i këtij personi mund të komentohet nga të tjerët si një sjellje indiferente. Ky reagim e ka origjinën e tij në të pavetdijshmen dhe në ndërgjegjen tonë të rënduar nga stresorë të caktuar. Citim: 1. Prolegomena për çdo e ardhme metafizike që do të jetë në gjendje të paraqesë veten si një shkencë është një libër nga filozofi gjerman Immanuel Kant, botuar në 1783, dy vjet pas edicionit të parë të punës së tij për Kritikën e Arësyes së Pastër.... Ato paskan kërkuar edhe ndihmën e kushërirave të tejme, Oqeanidave. Hyjnesha supelarta ishin dhe ato, bijat e Oqeanit dhe të Tetis. Vërtet ishin shumë larg, por po të donin...ishin 3000 vajza, por me emër ishin 50, numër i çuditshëm ky në gjakun e vajzave të ujit. E çuditshme ishte dhe përgjigja. Përmes zëdhënësit të tyre, që banonte në një yll, ato thoshnin se nuk e kuptonin kërkesën e danaidave, se ato ishin hyjnesha dhe nuk merreshin me tokësorët... se ishin serioze dhe të pikëlluara; nëse është nevoja për ujë, kushërirat tona të kontinentit, duhet të dinë se dhe ai ujë që mbartin ato mbi shpinë është uji që vjen prej tyre, ujë që ato nuk e kursejnë për të gjitha qeniet e botës dhe, po të duhet, janë gati ta hedhin edhe më me shumicë nga qielli dhe nga deti...kur dëgjuan këtë mesazh cinik, të pakuptueshëm, thuhet se danaidat ia dhanë kujës tri ditë e tri net. E kuja e tyre derdhej bashkë me ujin e shkiste si gurgullimë në fuçinë e llahtarshme....që në shek. III p. e. re, një ene të bukur porcelani me përmasa kolosale, iu vu emri danaidë dhe u ekspozua në muzeun e Vatikanit, që s kish para` të paguante as pesë rrogëtarët më të mëdhenj....këtë emër e paskan përdorur edhe armiqtë e Luigjit 16 kundër tij dhe ministrit të tij të financave, Nekreit, kur Danaidë quajtën bankën shtetërore të Francës, ku bënin fjalë për ndihma, borxhe e dështime të frikshme, sikur mbi Evropë do binin akullnaja kontinentale e do t i zinin frymën....vajza të bukura në faqet e shumë shekujve me emrin Danaida ishin afishuar në çdo metropol të Evropës, por në muzeun e Londrës, Parisit, Madridit, Napolit, Petërburgut gjendeshin piktura e skulptura të famshme, madje, një piktor italian, kish pikturuar një alamet vajze me kofshë, gjinj, e llërë të ujtë dhe e kish titulluar Vajza e ujtë ose Danaida e vogël, gjithsesi e pakuptueshme për njerëzit e thjeshtë. Një tjetër piktor me origjinë nordike kish vizatuar vetëm vajzën e vogël të Danait, atë që nuk e theri burrin në shtrat, vajzë në formë shatërvani, me dy gjinj të mëdhenj si diej, afishuar në portalin e bankës qendrore që shpërndante gjithandej nga të dhjetë gishtat fjolla uji me drita shumëngjyrëshe, sikur donte të shpërndante të vërtetën mbi gjymtyrët e këtij krimi të paharrueshëm...; ndoshta donte të tregonte se ajo, vetëm ajo, nuk e kishte therur burrin në gjumë...

20 OPINION 20/ E Diel, PD drejt një mandati të tretë qeverisës Nga FLAMUR BUÇPAPAJ Edjathta shqiptare duket se është duke sh kuar drejt një mandati të tretë qeverisës. E bazuar në një bilanc pozitiv të shmangjes së krizës rajonale si dhe ruajtjes së ekonomisë në parametra positiv, Partia Demokratike po shfaqet shumë më e besueshme në sytë e opionionit vendas se sa opozita e cila nuk ka deshmuar se mund të bejë diçka tjetër ndryshe nga qeveria e zotit Berisha përveç rritjes së taksave. Sali Berisha, një politikan i regjur në fushata elektorale ka arritur ta orientojë fushatën e tij drejt problemeve sociale të vendit përfshirë punësimin, infrastrukturen dhe reformën arsimore, duke tërhequr pas vetës jo vetëm vemendjen e opinionit qytetar, por edhe atij mediatik, i cili i ka kushtuar vemendje të gjërë programit pragmatik të kryeministrit Berisha. Kurrë më parë gjatë këtyre dy dekadave të fundit nuk është diskutuar kaq gjërësisht në auditoret e universiteteve, në ferma, në kantjere ndertimi dhe në rrugë e lagje, çeshtja e taksave, reformave ekonomike dhe përshtatja e programit të ardhshëm ekonomik të një qeverie, me miliona qytetarë, se sa gjatë këtyre muajve të fundit me protagonist kryesor kryeminsitrin Sali Berisha. Mund të themi pa frikë se programi i zoti Berisha për punësimin, arsmin, mjedisin, infrastrukturën dhe investimet njihen përmendesh nga qytetarët shqiptarë. Pas anëtarësimit të vendit në NATO dhe heqjes së regjimit të vizave, kryeministri Berisha u bë shumë popullor në vend dhe rreth tij për shkak të ndertimit të rrjeti kombëtar autoestradash si dhe modernizimit të rreth 8000 km rrugë anembanë vendit, përfshirë edhe zonat rurale ku nuk ishte hedhur kurrë asfalt. Është krejt e pamundur që ky elektorat besnik i PD-së dhe i të djathtës të terhiqet nga sologanet aspak bindëse të së majtës dhe Partisë Socialiste. Kërcenimi i PS-së për rritjen e taksave ka frikësuar invesitorët vendas dhe ata të huaj të cilët kanë hedhur paratë në Shqipëri pikë së pari për shkak të ofertes joshësve të këtij vendi, taksave të ulëta, tregut liberal dhe një kuadri ligjor nxitës dhe favorizues të sipermarrjes së lirë. Reformat e gjëra në fushën sistemit të taksave dhe tatimeve, lehtësirat që iu krijuan bisnesit nëpërmjet sistemit online të regjistrimit të dhe dekarimit të taksave dhe tatimeve etj, kanë nxitur me mijëra të rinj për të hapur biznese të reja, të mbeshtetur me kredi favorizuese edhe nga qeveria. Partia Socialiste e ka bazuar fitoren e mundshme vetëm tek ideja e rotacionit dhe bashkimi me LSI kundër PD-së dhe Berishës. Ka pak mundësi që kolacioni i ngjalave dhe halave të nxjerrë në opozitë PD-në dhe të djathtën, për shkak të munges së besueshmerisë që ka kjo opozitë. Shqiptarët duket qartë se në vend të një aventure me PS-në, do t i besojnë stabilitetit dhe vijimit të reformave të besueshme të Partisë Demokratike. Në fakt do të ishte e rrezikshme që në kulmin e krizës financiare europiane të nxirrnim Shqipërinë nga shtrati i reformave të qendrueshme dhe përspektive, për ta hedhur në duart e një grupi njerëzish që duken të ç orientuar dhe të etur për t iu verusulur financave publike dhe abuzuar me to siç pati ndodhur për 12 vjet në bashkinë e Tiranës. Të gjithë e dimë se pavarësisht kësaj krize të thellë që ka përfshirë Greqinë dhe tregun e madh italian, në Shqipëri nuk u ulen rrogat dhe pensionet, nuk u shkurtuan vendet e punës, nuk u stopuan investimet e medha në infrastrukturën rrugore dhe atë turistike e digitale. Është e dukshme se PD dhe e djathta shqiptare është duke shkuar drejt një mandati të tretë qeverisës. Koalicioni i saj i punësimit, mirëqënjes, integrimit, edhe matamatikisht është fitues, por vershimi do të vijë gjatë javës së fundit dhe deri në ditën e zgjedhjeve, kur shqiptarët do të demonstrojnë si një uragan mbeshtetjen për PD-në dhe Berishën. Në fakt ata janë duke mbeshtetur të ardhmen e tyre, dhe të familjeve të tyre. Vetë Slogani i PD-së është ecja përpara, duke lënë pas një slogan krejt të tejkaluar dhe pa rezonancë të së mjatës, në kohën e internetit dhe transmetimeve digitale. SHBA-të, miqtë e vërtetë Është i njohur veprimi i një dore të fshehtë në meset shqiptare gjatë gjithë historisë, që është angazhuar në nxitjën e shqiptarëve kundër atyre shteteve që ua mundësuan mbijetesën. Ajo dorë edhe sot e kësaj dite është shumë aktive, veçanërisht tash kur po e vërejnë angazhimin serioz të supërfuqive për mbrojtjën e çështjes shqiptare. E kjo dorë e fshehtë, siç e kam thënë edhe shumë hera tjera, është konspiracioni antishqiptar sllavo-greko-ortodoks. Këtyre armiqëve të popullit shqiptar, si duket po u mjafton fakti se pjesa dërmuese e popullit shqiptar janë të besimit islam, duke menduar se ky është një terren mjaftë i përshtatshëm për t i konfrontuar me euro-amerikanët dhe katoliko-protestanët me propagandën e tyre se të gjithë ata janë kundër interesave të popullit tonë sepse na qenkan anti islam! Kjo dorë konspirative është aktive në tërë hapsirën shqiptare, posaçërisht në Kosovë. Në çdo mes janë vendosur individë apo grupe që veprojnë në emër të islamizmit, me të vetmen detyrë, për t i bindur shqiptarët se eruro-amerikanët dhe katolikoprotestanët janë rreziku kryesor për botën islame, e posaçërisht për popullin shqiptar, duke qenë se pjesa dërmuese e shqiptarëve janë të besimit islam. Këta individë e këto grupe hapin xhamia në vende të ndryshme si në shtëpia por edhe në lokale të ndryshme. Të njejtit i hapin edhe dofarë mejtepesh ku i tubojnë të rinjtë për t ua mësuar fenë e vërtetë islame. Ata akuzojnë udhëheqjën e Bashkësisë Islame të Kosovës si armik të islamit duke thënë se na qenka bërë bashkëpunëtore e euroamerikanëve. Formojnë shoqata të ndryshme dhe të kombit shqiptar Nga SABRI MAXHUNI (NOVOSELLA) kanë arritur deri në atë nivel sa të formojnë edhe parti politike me ngjyrime fetare, dmth. parti islame, gjë që një dukuri e tillë, respektivisht veprimtaria e një partie politike me karakter islamik, nuk lejohet as në Turqi. Argumentet e këtyre mbrojtësve të islamit janë të shumta. Njëra nga lojërat e tyre të radhës është edhe manipulimi me feregjet-shamitë. Çka u ra ndërmend që mu në këtë kohë të vërsulen me një agresivitet kaq të theksuar për t i futë femrat në feregje?!!! Kush na qenka pengesa kryesore që nuk po i lejon femrat shqiptare të futen në feregje?! A mos vallë, euro-amerikanët që erdhën në Kosovë na qenkan fajtorët kryesor që femrat shqiptare, përkatësisht muslimane nuk lejohen t i vëjnë shamiat apo feregjet dhe në një formë apo tjetër na kanë sjellur degjenerimin e tyre edhe në shtëpinë tonë, thuajse femrat shqiptare na paskan qenë të mbuluara me feregje para se të na vinin euro-amerikanët!!! Si duket, të njejtit e kanë harruar faktin se ndalesën e bartjës së feregjesë e kanë bërë okupatorët serbo-komunistë pas riokupimit të Kosovës, në vitin Kjo ndalesë e bërë nga armiqtë e përbetuar të popullit shqiptarë ndoshta ishte edhe njëra nga arsyet kryesore që shqiptarët të shpërngulën masovikisht për në Turqi. Në atë kohë dominonte botëkuptimi se heqja e feregjes ishte një amoralitet apo degjenerim, e mbi të gjitha prishje e fesë dhe largimi i femrave shqiptare nga feja islame. Të gjitha ato femra që pranonin ta hiqnin feregjën etiketoheshin si shkina. Në atë kohë pra, bëhej çmos për t i bindur femrat shqiptare që ta hiqnin feregjen dhe jo vetëm për t i bindur por bëhej presion shumë i madhë që femrat shqiptare të përkatësisë së konfesionit musliman t i hiqnin feregjet, ndërsa ato që nuk pranonin t i hiqnin, iu duhej të shpërnguleshin për në Turqi. Sigurisht se shqiptarët në atë kohë nuk ishin të informuar sa duhet sepse edhe në Turqi bartja e feregjesë ishte ndaluar me ligj qysh nga koha e Ataturkut. Apo kjo nuk kishte ndonjë rëndësi të madhe. E rëndësishme ishte që të përdoreshin të gjitha metodat për t i detyruar shqiptarët që të largoheshin nga Kosova. Tani, lufta për vënien e feregjeve ka qëllim tjetër. Qëllimi kryesor i kësaj propagande është që t i nxisin shqiptarët kundër faktorit ndërkombëtar, respektivisht kundër euro-amerikanëve. Dhe, për ta bindur popullin shqiptar se sa antiislam janë euro-amerikanët, marrin shembull luftën e tyre kundër terrorizmit, sidomos në shtetet muslimane, si për shembull intervenimin e euro-amerikanëve në Afganistan, Irak, Egjipt, Libi e tash së fundit edhe në Siri. Ndërsa e kanë harruar faktin se euro-amerikanët kanë luftuar edhe kundër regjimeve terroriste të krishtëre e katoliko-protestante, siç ka qenë regjimi i Hitlerit apo regjimet e disa shteteve të Amerikës Latine, kryesisht të besimit katolik. Këta euro-amerikanë kanë luftuar edhe kundër shumë organizatave tjera terroriste me karakter ndërkombëtar siç ishin ta zëmë Brigadat e Kuqe apo Fronti i Kuq që vepronin kryesisht në Europën Përendimore. Këta fanatikë, sikur e kanë harruar bombardimin e caqeve ushtarake në Serbinë e krishtër nga ana e koalicioni ushtarak të shteteve katolike -protestane. Pra, bombardohej një shtet i krishtër, siç ishte Serbia, për ta shpëtuar një popull të besimit musliman, siç ishin shqiptarët e Kosovës. Këto argumente dhe dëshmi vërtetojnë se nuk është në pyetje rreziku nga euro-amerikanët, por është në pyetje veprimi dhe propaganda e dorës konspirative serbo-sllave për t i nxitur shqiptarët kundër euro-amerikanëve dhe kështu për të mbetur shqiptarët pa mbështetjen e euro-amerikanëve e katoliko-protestantëve në mënyrë që t i zhdukin sa më lehtë shqiptarët nga trojet e veta.

21 21/ E Diel, KRITIKË Për veprën e Tonin Çobanit, Lahuta e Malcis Fishta në një shpalosje të re Ngjizja mitologjike dhe fjalori i figurave mitologjike Nga Prof. Dr. KLARA KODRA Fishta, aq gjatë i himnizuar, i anatemuar, i mo huar, tani po bëhet gjithnjë e më tepër ob jekt rivlerësimi nga studiues të ndryshëm që e shohin nga këndvështrime të ndryshme. Midis këtyre studimeve fishtiane bashkëkohore, punimi i Tonin Çobanit spikat për një origjinalitet të vetin meqenëse synon të zbulojë në thellësi një anë të veprës, nënshtresën mitologjike e cila përbën në vetvete një nga shtyllat që e mbajnë dhe që është parë gjer tani vetëm në mënyrë të sipërfaqshme nga studiuesit që e trajtuan. Mitologjia te Lahuta e Malsisë është edhe gjeneruese personazhesh që u qëndrojnë pranë heronjve të tjerë njerëzorë të Lahutës që mund të jenë edhe personazhe historikë, i ka dhënë jetë edhe një rrëfimtari që ndjek hap pas hapi autorin si Zana e Frymëzimit (shkrirje e Muzës dhe Zanës shqiptare) dhe që i jep unitetin poemës e cila deri tani është parë si e copëzuar nga studiuesit; një rrëfimtari që është alter-ego i autorit dhe bartës i fillesës lirike të poemës; mitologjia e Lahutës së Malsisë lidhet ngushtë edhe me frymën shqiptare të poemës se i ka rrënjët te mitologjia e folklorit shqiptar dhe dallohet nga mitologjia greko-romake, nga repertori i pasur i motiveve dhe personazheve biblike; nga mitologjia sllave ose e popujve të tjerë si gjermanët dhe anglosaksonët. Kështu studiuesi nëpërmjet temës që shtjellon në mënyrë analitike zgjidh disa probleme të mesazhit dhe të formës: patriotizmin e veprës për të cilin e kanë akuzuar pa të drejtë poetin, si ist a shovinist po është i ekuilibruar dhe mbizotëron mbi frymën fetare, e cila kufizohet me ndonjë thirrje drejtuar Perëndisë, po nuk i ndan shqiptarët sipas besimit fetar (gjë e pazakonshme për një prift si autori); qeniet mitologjike duke qenë të lidhura me një nënshtresë të lashtë pagane të përbashkët për tërë shqiptarët, një nënshtresë parahistorike që vjen para konvertimit të tyre në të krishterë e myslimanë, luajnë rolin e një hallke lidhëse që i bashkon tërë shqiptarët ashtu si e koncepton edhe poeti, të bashkuar kundër armikut të përbashkët sllav. Kjo frymë laike dhe kombëtare e Lahutës së Malsisë merret si bazë nga studiuesi për të mohuar ndikimin e pretenduar të Kurorës së Maleve të poetit sllav Njegoviç që ka në qendër, ndryshe nga Lahuta një konflikt fetar dhe për të dëshmuar edhe një herë për origjinalitetin e poemës. Pranimi i kësaj fryme rrëzon edhe përkufizimin si epos fetar të veprës nga ndonjë studiues. Pasuria e qënieve mitologjike në poemë zgjidh edhe çështjen e unitetit të saj edhe të romantizmit të saj, të cilin studiuesi e analizon në mënyrën e vet. Tonin Çobani ndalet edhe në çështjen e ndikimit nga poezia popullore prej Fishtës, ndikim që është, pa dyshim, i thellë, po nuk duhet kuptuar siç bën ndonjë autor, si frymë folklorizante, identifikim me nivelin e këngëtarit popullor, po përpunim në mënyrë krijuese i lëndës folklorike. Personazhet e Lahutës, sipas studiuesit, s janë të njëjtë me qeniet mitologjike të folklorit, po sigurojnë komunikimin me popullin e thjeshtë, i përgjigjen horizontit të pritjes, të lexuesit nga radhët e këtij populli, kështu që i sigurojnë autorit një publik të gjerë, njëkohësisht këto qenie, duke qenë të përpunuara artistikisht, mund të vlerësohen estetikisht edhe nga intelektualët patriotë të kohës, të lidhur me ëndrrën romantike për një epos kombëtar të cilin s e arritën, për arsye të ndryshme, dy themeluesit e letërsisë së Rilindjes, De Rada e Naimi, po do ta arrinte në fillim të shekullit të njëzetë paradoksalisht Fishta. Kjo dukuri atipike, shpjegon me mprehtësi studiuesi, nuk duhet parë si dëshmi e një prapambetjeje të letërsisë sonë ashtu edhe si shfrytëzimi i figurave mitologjike. Studiuesi pohon me guxim se Fishta ishte në vazhdën e atyre shkrimtarëve romantikë për të cilët është thënë se në krijimtarinë e tyre pati edhe një lloj mitologjizmi të ri i cili i paraprin mitologjizmit modernist. Studiuesi ngre edhe një çështje shumë të debatuar nga studiuesit e tjerë fishtianë, paraqitjen e jetës tradicionale në Lahutën e Malsisë, që disa autorë e marrin për bazë për ta quajtur Fishtën romantik reaksionar (qëndrim gjerësisht i përhapur gjatë gjysmëshekullit të diktaturës). Studiuesi e trajton drejt këtë çështje duke argumentuar se Fishta ishte një poet reaksionar në kuptimin e mirë të fjalës, meqenëse ishte i pakënaqur si nga realiteti bashkëkohor shqiptar ashtu edhe nga ai qytetërim evropian që vinte si realitet i shtrembëruar përmes shqiptarëve mediokër të kohës dhe njëkohësisht edhe nga nëpërkëmbja prej fuqive evropiane të të drejtave e lirive themelore të njeriut. Studiuesi gjen një figurë të goditur për ta shprehur këtë ide: Edhe Orët e maleve, ashti si sojnikët e kahershme, u shërbejnë Dragonjve shqiptarë tradicionalisht. Po kjo nuk do të thotë himnizim i patriarkalizmit, sepse ato shërbejnë duke qenë krejtësisht të lira në përkujdesjet e tyre për Dragonjtë dhe jo si hyjnitë shërbyes të perëndive të Olimpit apo gratë skllave të haremeve të sulltanëve të Lindjes (f. 75 e veprës së analizuar). Studimi ka një karakter dukshëm polemik. Tonin Çobani afirmon mendimet e veta përmes debatit me mendime dhe teza të tjera që i rrëzon. Studiuesi e përdor me efektshmëri metodën krahasuese gjatë gjithë punimit, gjithashtu ai ndjek një procedim analitiko-sintetik duke shkuar nga analiza në sintezë, nga ana tjetër ai shfrytëzon leximin në disa nivele për të zbërthyer disa çështje siç ndodh me personazhet dragonj dhe interpretimin e tyre në leximin e parë, të dytë dhe të tretë dhe gjithashtu në tejleximin e parë, në të dytin dhe në tejleximin përmbyllës. Këto lexime dhe tejlexime formojnë disa mikrostruktura në kuadrin e strukturës së veprës. Stili i veprës është i rrjedhshëm, komunikues, herë-herë i pasionuar. Studiuesi ndihet shumë i afërt shpirtërisht me autorin që analizon çka nuk e përjashton objektivitetin e tij. Në vepër ka edhe intermexo polemike ku stili shkencor alternohet me stilin publicistik. Punimi pasurohet me një fjalor mitologjik në fund. Thamë që kjo monografi e re për Fishtën është origjinale. Mund të shprehemi kështu, pa e shpërdoruar këtë epitet shumë të rëndësishëm, po që jo rrallë sot përdoret pa vend në recensione e shkrime kritike. Është origjinale sepse studiuesi ka gjetur një çelës të ri për të depërtuar në poemën shumë të njohur dhe shumë të diskutuar të Fishtës, nënshtresën mitologjike të kësaj poeme. Monografia spikat për veçanësi në sajë të këtij çelësi që na fut në thellësitë e shpellës poetike dhe na lejon të zbulojmë thesare të reja. Natyrisht studimi ka vende që mund të zgjateshin ose plotësoheshin, ku ndofta autori ka folur tepër apo pak, ka ndonjë tezë që mund të diskutohej ende, po merita e tij thelbësore është të hedhurit e një drite të re mbi mjaft çështje të mesazhit dhe të formës së Lahutës së Malsisë, mbi figurën e Fishtës dhe vendit që ky poet duhet të zerë në letërsinë shqiptare. Mbahet në Prishtinë kuvendi zgjedhor i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës Nga SADIK PËRVETICA Adem Demaçi, një figurë emblematike ko mbëtare, tashmë është një legjendë e gjallë shumëdimensionale: Adem Demaçi është legjendë e gjallë e burgjeve të Serbisë. Adem Demaçi është legjendë e gjallë e sakrificës në ditë shumë të vështira kur vetëdija kombëtare në Kosovën me mbi 90% shqiptarë analfabetë ka qenë shumë e ulët. Adem Demaçi është legjendë dhe simbol i sakrificës dhe i vetëmohimit edhe në prag të Luftës së fundit për liri dhe pavarësi nga Serbia. Adem Demaçi është legjendë e luftës në shumë fronte: në planin e jashtëm dhe të brendshëm kombëtar me plot shantazhe e ndërskambca: gjatë burgjeve Adem Demaçi, legjendë e gjallë e kombit Më 20 Prill 2013 në Prishtinë u mbajt kuvendi zgjedhor i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës, me ç rast mandatin e kryetarit e përfundoi Adem Damaçi, ndërsa në krye të LSHK-së u zgjodh Flara Brovina. Adem Demaçi, gjithashtu, u propozua dhe u zgjodh kryetar nderi i LSHK-së, meqë gjatë mandatit të vet, barti mbi supe një barrë të rëndë në ditë kritike për LSHK-në, barrë të cilën, nuk besojmë se do mund ta bartte ndokush tjetër në vend të tij të tij, pas burgjeve, gjatë luftës, por edhe sot në liri. Legjenda. Adem Demaçi, edhe tani në pavarësinë e Kosovës, për çudi, herë pas herë, sulmohet e injorohet nga injorantë të ndryshëm të shumë ngjyrave. Pse, vallë?! Sepse Adem Demaçi është legjendë e gjallë e historisë sonë kombëtare, me të cilin nuk mund të matet askush nga ata që e xhelozojnë. Adem Demaçi është legjendë e gjallë e historisë së shtetndërtimit. Adem Demaçi është legjendë e gjallë edhe e historisë së letërsisë shqipe. Adem Demaçi është legjendë e gjallë edhe e përpjekjeve të vazhdueshme për ta bashkuar kombin, për t i ruajtur dhe kultivuar: gjuhën, kulturën dhe letërsinë shqiptare në përgjithësi. Adem Demaçi është legjendë e gjallë e durimit edhe sot, kur huliganë të paskrupullt, kinse në emër të letërsisë e të kulturës sonë kombëtare (!!!) dalin dhe e sulmojnë, bile edhe dofarë krijuesish letrarë - shkrimtarë të vetëquajtur, të cilët s i njeh për shkrimtarë as lagjja e vet, e lere më të tjerët. Adem Demaçin e sulmojnë dhe rrahin gjoks para durimit të tij: edhe të tillë që gjatë luftës së fundit ndoshta kanë hudhur një gur diku, kurse tani! Ballë për ballë LEGJENDËS SË DURIMIT Adem Demaçit, dalin tek-tuk, edhe sot, bile edhe në LSHK, edhe individë, të cilët nuk kursehen nga fyerjet drejt tij, bile në prani të të gjithë anëtarëve. Adem Demaçin më së miri e mbron vepra e vet. Për ata që e dinë dhe që kanë dy kokrra mend. Megjithatë Adem Demaçi sot, për të gjithë shqiptarët, përbën një VLERË KOMBËTARE. Si të tillë, mendojmë se në rrethana të caktuara, vlerat tona kombëtare duhet t i mbrojmë të gjithë. Sepse fyerjet e ndryshme në drejtim tëtij, të cilat vijnë kohë pas kohe, nga huliganë letrarë e të tjerë, janë edhe fyerje ndaj të gjithë të pranishmëve, në cilindo mjedis shoqëror, të cilët, për interesa personale, ndotin ambientin kulturor.

22 INFO 22/ E Diel, Teatri social i një grupi të rinjsh Grupi i aktorëve dhe balerinëve që është mbledhur nga Enton Kaca pranë Kompanisë "Teatri i Ri i Tiranës" përgatitet për premierën në bashkëpunim me Teatrin Kombëtar që me sa duket vetëm skenën po u jep hua. Mbi temën e emigracionit shqiptar dhe shumë pikëpyetjeve që ai bart e që në thelb kanë të bëjnë me raportet e periferisë me qendrën.premierë e 2 majit me 3 javë shfaqje në Teatrin Kombëtar, pjesa e Enton Kacës është një kërkim hibrid burimesh nga tekstet poetike të realizmit socialist të Fatos Arapit te kronikat e të mbijetuarve të tragjedisë së Katërit të Radës në librin "Vdekje në Mesdhe" i gazetarit italian Alessandro Leogrande. Piktori Bujar Arizi çel ekspozitën vetjake Pas 20 vitesh mungesë piktori Bujar Arizi rikthehet në Tiranë me një ekspozite personale. Cikli prej 38 pikturash e ka pagëzuar me titullin "Duke pikturuar Shqipërinë dhe Greqinë" në Muzeun Historik Kombëtar. Peisazhet dhe karakteret, sipas piktorit kanë shumë ngjashmëri. Dy dekada më vonë Arizi flet me një gjuhë koloristike të pasur dhe krejt ndryshe. Ekspozita e çelur në Muzeun Historik Kombëtar qëndron e hapur deri me 2 maj. Artisti. në 2011 ka përfaqësuar Greqinë në Ekspozitën Ndërkombëtare të Artit Bashkëkohor Bienale në Firence. "Sonatat e dëshpërimit" të pianistes Kristina Petrollari Koncerti recital i pianistes Kristina Petrollari sjell në skenën e Arteve një program sonatash jo dhe aq familjar për publikun tonë nga kompozitorët austriakë Jozef Hajden dhe dy pjesë premierë nga Franc Shubert. Një artist në skenë gjënë më të vështirë për të arritur ka përqendrimin. Dhe sonatat për piano solo, sidomos kur janë të gjata dhe të vështira si të Shubertit e kërkojnë përqendrim nga të dyja anët, nga ai që luan dhe ai që dëgjon. "Kostantini ilir: 1700 vjetori i Ediktit të Milanos dhe Liria Fetare" "Perandori Kostantin, Ilir në origjinë, dardan në prejardhje, bën krenar në këtë përvjetor çdo shqiptar. Jam i sigurtë se ky është viti i tij, viti i tij i madh", theksoi Kryeministri Berisha. TIRANE Botohet në frëngjisht "Mosmarrëveshja" e Kadaresë TIRANE - Eshtë botuar këto ditë në gjuhën frënge nga "Fayard" libri "Mosmarrëveshja" e shkrimtarit Ismail Kadare. Botimi ka pasur një jehonë të gjerë në shtypin francez, sidomos në Sallonin e Librit (Panairi i Librit në Paris). Në shënimin e botuesit francez theksohet: "Në qoftë se do të kërkohej ngjashmëria midis popujve, ajo do të gjendej, në radhë të parë, në gabimet e tyre." Shtatorja e Ibrahim Rugovës deri 135 mijë euro PRISHTINË Komuna e Prishtinës ka shtyrë shpalljen e au torit fitues të bocetës për shtatoren e Ibrahim Rugovës, porse tashmë dihen çmimet për Kryeministri Sali Berisha përshëndeti të te shtunen simpoziumin me titull: "Kostan tini: 1700 Vjetori i Ediktit të Milanos dhe Liria Fetare", të organizuar nga Konferenca Ipeshkvnore e Shqipërisë. Berisha vlerësoi Ediktin e Milanos, vepër hyjnore e perandorit më të ndritur të gjitha kohërave e perandorive, perandorit Kostantin. "Në këtë konferencë nderojmë njërin nga aktet më të rëndësishme më themelore në historinë e qytetërimit perëndimor, por dhe të njerëzimit në tërësi. Edikti i Milanos, vepër kjo hyjnore tokësore e Perandorit më të ndritur të të gjitha kohërave dhe perandorive, Perandorit Kostandin, përbën një akt hyjnor dhe tokësor të denjë për një kapitull të artë në të gjitha librat e shenjta të besimit", tha Kryeministri Berisha. "Ilir në origjinë, dardan në prejardhje ai bën krenar në këtë përvjetor çdo shqiptar. Jam i sigurtë se ky është viti i tij, viti i tij i madh", theksoi Kryeministri Berisha. secilën nga gjashtë të përzgjedhura nga konkursi i përsëritur. Merret vesh se çmimi i tyre sillet nga 135 mijë euro deri në 86 mijë e 560 euro. Boceta me shifrën 1968, e vlerësuar nga komisioni përkatës ci më e mira, ka caktuar çmimin 135 mijë euro. Krijimtaria e postkubistit të fundit, Ibrahim Kodra Postkubisti i fundit Ibrahim Kodra ende nuk njihet aq sa duhet as në Shqipëri dhe as në Itali kështu deklaron studiuesja e artit Suzana Varvarica në 95-vjetorin e lindjes së artistit të famshëm. Ylli Drishti tek sa vlerëson krijmtarinë e tij mendon se ka ardhur koha që të ngrihet muzeu i shume premtuar, pasi ishte edhe një ndër amanetet e artistit. Kodra ka lënë pas mbi 6 mijë vepra, të shpërndara nga muze privatë, koleksionistë dhe vetëm 2 mijë prej tyre janë të regjistruara dhe të dokumentuara. Ai ka hapur ekspozita në vende të ndryshme të botës me piktorët më të njohur bashkëkohorë, si Picasso, Dali, Matta, Ernest, Levi. Studentët e artit skenik dialog me poeten malazeze Tanja Bakiç Ta zbresësh poezinë nga katedra akademike. Studentët e artit skenik punojnë me gjininë e poezisë si lëndë në programin mësimor të fjalës artistike. Megjithatë për një njeri që aspiron punën krijuese në teatër kontakti dhe bisedat me njerëz të kulturës vetëm i dobishëm është. Prandaj studentët kërkuan një dialog me poeten malazeze Tanja Bakiç që ndodhet në rezidencën e shkrimtarit në Tiranë.Çfarë ndodh gjatë procesit krijues; Pesha që marrin fjalët në një tekst; ritmi që krijojnë dhe energjia që përcjellin tek lexuesi; bëhen pjesëmarrës në këtë udhëtim trupi dhe jeta emocionale e autorit? Pyesin studentët pasi janë njohur me disa tekste në shqip të Tanja Bakiç. Ministri i kulturës Zhiti merr pjesë në veprimtarinë për Ali Pashën Koleksioni i pasur i librave dhe gravurave dedikuar figures së Ali Pash Tepelenës bëhen publike për herë të parë në ditën ndërkombëtare të librit. Fondi i shkruar nga të huajt që disponon Biblioteka Kombëtare është mjaft i pasur, por 1/ 5 e tij ekspozohen -për publikun e gjere në këtë ditë të shënuar. Ekspozita nis me librin e diplomatit anglez Ëilliams Eton një ndër të parët që vizitoi dhe njohu nga afër Ali Pashen që në vitet e para të ngritjes së tij në pushtet, për të vijuar me autor të shumtë të huaj ku Plasari kujton edhe Bukvilin që nuk e deshi këtë figure. Këto botime shërbejnë për të joshur publikun dhe pse jo për të ngacmuar botime të reja rreth kësaj figure edhe pse ka 2 shekuj e gjysmë që flitet rreth tij. Në çeljen e kësaj ekspozite mori pjesë edhe ministri i kulturës Visar Zhiti, i cili shkel për herë të parë në Bibliotekën Kombëtare që në marrjen e këtij posti pikërisht në festën e librit. Pasi vizitoi nga afër ekspozetë dhe gravurat e prezantuara la edhe shënimin e tij në librin e përshtypjeve. Robert Ndrenika dhe Viktor Zhusti në "Shshsht ule zërin" TIRANË - Drama satirë "Shshsht Ule zërin" erdhi mbrëmjen e djeshme nga Teatri 'Bylis' në Fier, në skenën e Teatrit Kombëtar në Tiranë. Vepra e Pëllumb Kullës, nën regjinë e Leka Bungos, sjell për publikun të vërtetat aktuale. Ngjarjet zhvillohen në një ambasadë shqiptare diku në një vend të Europës Perëndimore, menjëherë pas përmbysjes së komunizmit. Ngjarjet vijnë përmes lojës së aktorëve Robert Ndrenika, Viktor Zhusti si dhe aktorëve të Teatrit "Bylis", Astrit Hasani, Fatmir Xhelili, Klajdi Marku, Shpëtim Shehu, Miola Sitaj, Julia Ilirjani, Todi Llupi, Arqile Lipe, Brikena Sinana, Dafina Llupi, etj.

23 23/ E Diel, INFO Prizreni bëhet me Muze Etnologjik PRIZREN, 23 PRILL - Në kuadër të festave të qershorit Komuna e Prizrenit do të pasurohet me një Muze Etnologjik Regjional, i cili do të ketë mbikëqyrjen nga shteti. Shtëpia e Musa Shehzades, e cila është meremetuar nga fondet e Ambasadës Amerikane, do të shndërrohet në muze etnologjik. Megjithatë për zyrtarët komunalë të urbanizmit në Prizren, shqetësim mbetet furnizimi me eksponate. Njëvjetori i vdekjes së Fuad Nimanit Një vit më parë u nda nga jeta mësimdhënësi shumëvjeçar, politikan i njohur shqiptar në Mal te Zi i angazhuar në politikë qysh në fillimet e pluralizmit në Mal të Zi dhe kryetari i UDSHsë. Ndarja e parakohshme erdhi e rëndë për të gjithë shqiptaret etnikë në Mal te Zi, në radhë të parë për familjaret dhe të afërmit, por edhe për kolegët, bashkëpunëtorët të cilët e përjetuan përjetësisht. Piktori Abaz Hado punimet me te fundit dedikim Çamërisë Ndjesi dhe momente te forta tragjike të Çamërisë janë pasqyruar ne punimet e Piktorit te njohur Abaz Hado. Këtë tematikë artisti e ka zbërthyer në teknikën e grafikës dhe pikturës. Ana artistike dhe politike sipas Hados bashkëjetojnë bashke. Krahas anës tragjike dhe genocidit, Hado përmes disa pikturash paraqet edhe disa pamje të qyteteve shqiptare te Camerise. Ku bukuria e kësaj krahine dallon për veçorinë e dritës, çka pasqyrohet edhe ne këto punë. Ekspozita është e - para e këtij lloji, jo vetëm në përmbajtje, por edhe shprehjen e origjinalitetit të një grafike dinamike që i japin frymë dhe koncept modern. Ministri i TKRS Z. Visar Zhiti theksoi kerkoi përfshirjen e mbrojtjes të të Drejtave të Autorit në kurrikulën shkollore Dita Botërore e Pronësisë Intelektuale Në kuadër të Ditës Botërore të Pronësisë Intelektuale Agjencia e Prodhuesve të Fonogramit (AMP) në bashkëpunim me Ministrinë e Kulturës, Turizmit, Rinisë dhe Sporteve organizoi një tryezë të rrumbullakët, rreth problemeve të pronësisë intelektuale dhe të të drejtave të autorit në Shqipëri. I pranishëm në këtë aktivitet Ministri i Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve Z. Visar Zhiti theksoi rëndësinë që ka përfshirja e çeshtjes së mbrojtjes të të Drejtave të Autorit, dhe drejtave të lidhura në kurrikulën shkollore, në mënyrë që edukimi me të drejtat e autorit të merret qysh në ciklin fillor. "Në shumë vendeve të zhvilluara sigurohen nëpër shkolla paketa të caktuara dhe materiale informative që nxënësit dhe të rinjtë të mësojë rreth të drejtës së autorit dhe të mirat dhe përfitimet që burojnë nga kjo e drejtë. Duhet lobuar që të futet në kurikul e drejta e autorit, si një lëndë më vete gjatë shkollimit, që sigurisht do të sillte rezultate pozitive" tha Z. Zhiti. Ministri Zhiti në fund të fjalës së tij shtoi se: "Vazhdimi në mënyrë konstante i përhapjes së informacionit me synim rritjen e ndërgjegjësimit si dhe mbi të gjitha, vullnet e përgjegjshmëri nga të gjithë për të zbatuar me përpikmëri ligjin, besojmë do të jenë një garanci më shumë që Shqipëria ta heqë nga lista e problemeve respektimin dhe mbrojtjen e te drejtave te Autorit dhe te Kremtohet 23 Prilli, Dita Botërore e Librit dhe e së Drejtës së Autorit Ministri Zhiti: Libri është vazhdim i njeriut Drejtave të tjera të lidhura me të, në të njëjtin nivel me atë të BE-së". Drejtori i ZSHDA, Z. Mujë Buçpapaj u shpreh se: "Kjo zyrë prej krijimit të saj në vitin 2007 ka patur rezultate të prekshme në fushë të sensibilizimit, ndergjegjësimit dhe ndalimit të atyre që shpërdorojnë produktet e mbrojtura nga Ligji i të Drejtës së Autorit. Gjatë kësaj periudhe janë vendosur rreth 800 gjoba, janë tërhequr nga prodhuesit dhe shpërndarësit e fonogrameve të ligjshme në treg rreth 160 mijë copë pulla, janë konfiskuar rreth 42 mijë copë CD, DVD pirate, janë bllokuar me mijëra copë libra të shumfishuar në mënyrë abusive, apo pirate. Janë bërë me mijra inspektime dhe vazhdojnë ato me intesitet të lartë në terren për të gjithë përdoruesit e të drejtës së autorit dhe të drejtave të lidhura, duke filluar nga përdorusit e muzikës deri tek ata të programeve kompjuterike dhe softuereve, të transmetuesve dixhital, etj, duke tejkaluar cdo parashikim, pasi mënyra se si njerëzimi po shpreh krjimitarinë dhe risinë ka ndryshuar thellësisht në trajta të gjeneruara, sido që pikënisja është e hershme dhe origjinale". Çdo vit, Organizata Botërore e Pronësisë Intelektuale (WIPO), përzgjedh një slogan për të frymëzuar komunitetin global të krijuesve, mbrojtësve të pasurisë inetelektuale, por edhe për të evidentuar një aspekt të sistemit unik të bashkëpunimit ndërplanetar, sigurimit të vit ka përzgjedhur slloganin "Krijimtaria, gjenerata tjetër". Në kuadër të Ditës Botërore të Librit dhe të së Drejtës së Autorit, Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve në bashkëpunim me Shoqatën e Botuesve Shqiptarë organizuan një veprimtari mbi librin dhe rolin e tij në shoqërinë e sotme. Ministri i Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, Z. Visar Zhiti gjatë përshëndetjes së tij tha se: "Është libri që na mbledh, pikëtakim ky i kohëve dhe brezave, i të shkuarës me të ardhmen, libri në vetvete ka vetëm të tashme, çastin e leximit, të shndërruar në përjetësi, teksa tani na jep mundësinë të kremtojmë e të shkëmbejmë mendime, pikëpamje e emocione. Libri është kujtesë e botës, grumbullim përvoje e botës, vegim dhe ëndërr, shpirt i grumbulluar i botës, thënë shkurt, libri është vazhdim i njeriut". Që prej vitit 1995, UNESCO e ka shpallur 23 prillin si Dita Botërore e Librit, pasi u mor në konsideratë fakti se libri ka qenë, historikisht, instrumenti më i fuqishëm i shpërndarjes së njohurive dhe mjeti më efikas për të siguruar ruajtjen e këtyre njohurive. Së shpejti romani i pabotuar i Kadaresë "Dashuria e dytë" TIRANË, 24 PRILL - "Dashuria e dytë", kështu titullohet romani që do të botojë së shpejti Ismail Kadare, bën të ditur 'Panorama'. Dje, bashkë me promovimin e përmbledhjes me 11 tregime e novela "Bisedë për brilantet në pasditen e dhjetorit", në ambientet e Fakultetit të Histori dhe Filologjisë, erdhi edhe lajmi se shkrimtari Ismail Kadare do të vijojë botimin e arkivave të tij. Sipas kritikes Persida Asllani, autore e parathënies së librit më të fundit të Kadaresë, prej dy vjetësh shkrimtari i është kthyer arkivit të vet, rezultat i të cilit është edhe kjo përmbledhje, që zë fill qysh në vitin Dokumente të reja për veprën e Lekë Matrëngës TIRANË, 24 PRILL - Një hulumtim i hollësishëm i jetës veprimtarisë dhe krijimtarisë së shkrimtarit Lek Matrënga sjell fakte dhe dokumenta të reja të panjohura më parë për publikun. Albanologu dhe studiuesi i letërsisë arbëreshe, Mateo Mandala ka realizuar një botim kritik mbi variantet e shtypura dhe dorëshkrimet e veprës "E mbësueme e krështerë" e botuar në vitin Botohen poezitë e lëna dorëshkrim të Pano Taçit I ndarë nga jeta pothuaj një vit më parë, ai la në dorëshkrim reshta që morën jetë prej penës së tij gjatë 2012-ës. Në total janë 111 poezi, që i dedikohen dashurisë, miqësisë, jetës dhe vdekjes -kësaj- edhe më shumë. Poeti bohem, njeriu hokatar, 'lezeti i muhabetit', i dënuari për "dashuri borgjeze", u shua në qershor të vitit që shkoi në një dhomë të spitalit Onkologjik, Tiranë. Libra shqip në Panairin e Gjenevës GJENEVË, 22 PRILL - Nga data 1 deri 5 maj 2013 në sallonin e ekspozitave "PALEXPO" të Gjenevës do mbahet Panairi i Librit dhe i ShtypitNë këtë panair do të marrë pjesë me një stendë edhe "Botimpex" nga Shqipëria, agjenci e njohur për eksport dhe importit të botimeve. U hap simpoziumi "Sfidat e gjeodezisë mbarëkombëtare shqiptare" në Strugë STRUGË, 27 PRILL - Ministri i Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor Abdilaqim Ademi, e hapi simpoziumin "SFIDAT E GJEODEZISË MBARËKOMBËTARE SH- QIPTARE" nën organizim të Shoqatës së Gjeodetëve Shqiptarë Mbarëkombëtar - Karl Gega, e cila sot dhe nesër do të mbahet në Strugë.

24 24/ E Diel, CMYK