Gazetë javore, letrare & kulturore, e përditshme online. Flet poetesha e re Helena Halilaj

Transcription

1 nacional Botim i Nacional Group Viti IX botimit Nr tetor 2017 Çmimi 50 lekë / 0,30 euro Gazetë javore, letrare & kulturore, e përditshme online Drejtor: Mujë Buçpapaj bucpapaj@yahoo.com Mob: Adresa: Ish-kinostudio Shqipëria e re, Tiranë nacionalalbania@yahoo.com Flet balerina e roleve lirike e TKOB Elona Dervishi: Jam ambicioze, dua të eci përpara Intervistoi: Saimir GEGA Autorja shënon një stad të ri krijues Poetesha Drita Lushi boton vëllimin e ri poetik Sonata e Syve faqe 12 Kritikë nga Nasho Jorgaqi faqe 16 EditoriaL Letërsia shqipe ecën përmes një kaosi vlerash dhe antivlerash Nga mikel gojani Ju them sinqerisht që unë me poezi kryesisht jam marrë në vitet 80 dhe 90, ndërsa populli shqiptar ishte i okupuar nga çizmja e rëndë sllave. Prandaj, me qëllim që t i kundërvihem asaj politike hegjemoniste dhe shtypëse, përmes vargut gjeta rrugën ta ngreh lart zërin kundër asaj shtypje të egër që regjimi serbosllav bënte ndaj... Faqe 20 Letërsia për fëmijë e viteve të fundit Nga Prof. dr. Faik SHKODRA Letërsia për fëmijë viteve të fundit përherë e më shumë po pasurohet me vepra zhanresh të ndryshme dhe me krijues prirjesh e aftësish artistike mbi njohjen e botës shpirtoërore dhe ndjenjore, botës psikologjike dhe fantastike të të vegjëlve, të cilëve po u dhurohen vepra me procesin e krijimtarisë artistike, poetët e talentuar e të shquar gjithnjë e më shumë po i dëshmojnë sukseset në fushën e trajtimit të temave, motiveve, dukurive, fenomeneve dhe ngjarjeve që kanë... Faqe 9 Kamuflimi i çështjes shqiptare përmes paragjykimeve konfeksionale Orekset e pashuara për asgjësimin e shqiptarëve Flet poetesha e re Helena Halilaj Nga Ibrahim KADRIU Faqe 19 fq. 15 Intervistoi: Anisa Ilia Ju tregoj mbresat nga takimet poetike ndërkombëtare faqe 6 faqe 17 faqe 16 faqe 11 faqe 5-17 Njeriu dhe turma Poezi nga Ilir Kalemaj Natasha Lako, një zë original i poezisë shqipe Fati Tregim nga Majlinda Zorba Vjeshtë e artë në Kosovë Reportazh nga Ilir BuÇpapaj Poezi nga: Lubeta Llaboviq Ilir Paja Valter Dauti Visar Mborja Astrit Gjunkshi Anila Kurti Shqipëria në Luftat Ballkanike la mbi 260 mijë të vrarë Nga prof. dr. Bajram XHAFA Skulptori fq. 3 Llesh Biba: Punët e mia i kanë në zyrë dy presidentë amerikanë Është ndarë papritmas nga jeta poeti, publicisti dhe studiuesi i njohur Zog Hysenaj faqe 4-21 Prozë nga: Ali M. Lajçi Kristina Demiri Altedo Myteveli Hysen Kica Shefqet Dobro Kozma Gjini Mrekullia e natyrës shqiptare CMYK

2 2 reportazh E Diel, 22 Tetor 2017 Artistë të shumtë popullorë nga shoqëri kulturore dhe artistike, ansamble folklorike, grupe rapsodësh e rapsodë nga të gjitha trojet shqiptare u mblodhën në Qendrën Kulturore të Bashkisë Mat për të zhvilluar Festivalin e Tretë të Këngës Lirike dhe Epike. U takuan vëllezër të një gjaku, me këngë epike dhe këngë të vjetra folklorike, për të shkëmbyer vlera kulturore të kombit. Kudo në qytet u krijua atmosferë festive dhe mikpritëse. Orët para hapjes së festivalit ishin të hareshme, plot gëzim e ngrohtësi vëllazërore, sa që njeriu rrallëherë ndjehet aq i lumturuar. Këtë e vërtetoi parada e kostumeve nëpër qytet. Tërë artistët festivalistë, të shoqëruar nga instrumentet popullore çifteli, bilbil, kavall, sharkì, daulle etj, gjallëruan ndjesinë e krenarisë së qytetit. Nga të dy anët e trotuareve njerëz të shumtë fotografonin dhe përshëndetnin artistët. Ajo që entuziazmoi shpirtërisht e moralisht tërë shikuesit ishte pjesmarrja dinjitoze e moshave të reja, përcjellës të traditës stërgjyshore. Me artin e vet populli ka përcjellë nëpër breza mesazhin e madh, se gjatë kohës këngët folklorike janë drita ku ndizen zemrat e trimave, simbol i popullit, flamur i nderit. Në natën e parë, pas urimit të mirëseardhjes dhe përshëndetjes së organizatorëve, në skenë u ngjitën me këngë epike e legjendare Malisheva, Mati, Suhareka, Lezha, Klosi, Mirëdita, Gjilani dhe Gostivari. Pas rapsodëve Zymer Sinani e Taulant Gashi, dy talente të rinj artistikë të Malishevës emocionuan dhe befasuan shikuesit. Kënga Diell e hanë shëndrit atdheun kënduar nga Edonis Gashi u duartrokit gjatë. Duartrokitje rrëmbeu edhe i riu tjetër, Mërgim Mazreku, kur këndoi Këngë për Osman Sefën. Ndërsa rapsodët nga Suhareka, Mysli Hasani e Brahim Fetaj, konkuruan me Këngë për Tahir Sinanin, oficeri i njohur i Ushtrisë së Shqipërisë, komandant në tri luftërat çlirimtare, e cila nisi e mbaroi me duartrokitje. Rapsodi matjan, Sulejman Rruspi këndoi për dëshmorin Ali Metra, por një interpretim me vlerë artistike shfaqën rapsodët e Lezhës, Llesh e Gjin Prenga, me këngët Loti i Kurbetit dhe Me yll të mëngjezit, artristët tetovarë Jashar dhe Idajet Sejdini me këngën Vjeshtë, moj virane. Prezantimi i folklorit burimor dëshmoi se populli ynë i ka trasmetuar ndër shekuj këto thesare, dëshmi e identitetit kulturor e kombëtar të tij. Kohë pas kohe shoqëritë dhe grupet kulturore folklorike janë zevendësuar, por krijimtarinë dhe pasurinë e tyre artistike e kanë trashëguar si një amanet. Dëshmi konkrete ishte programi i artistëve popullorë të Gostivarit me këngët Hajde prej Dibre për në Tiranë dhe lirikës Moj tèj cucë, të kënduara nga Nebi Halili e Feti Selimi, shoqëruar mjeshtërisht në kavall nga Adnan Aliu dhe Emin Xhatori, kuartet i rallë në trojet shqiptare. Hajde prej në Dibër hej more n at Tiranë, ç na ka dalun hej mor ni kapetan, hajde kapetani, hej mor ni Kalosh Don me shumë shokë more, hej mor me shumë dibranë. nacional 1. Prof. Dr. Frederick Turner (USA), (Professor, UTD) 2. Prof. Dr. Ed Garcia (USA), (Professor, retired) 3. Dr. Rati Saxena (India), (Drejtoreshë e revistes Kritya ) 4. Mai Van Phan (Vietnam), (Poet Professional, Vietnam) 5. Prof. dr. Vasil Tocinovski, Shkup/Skopje 6. Akademik Fabijan Lovriç (Prof. Dr), Knin, Kroaci 7. Prof. Dr. Basil Schader Zvicer, Universitetit i Cyrihut, albanolog 8. Prof. dr. Gjovalin Shkurtaj, Akademik, Tiranë hej mun ke kroji hej mor ç na u ba ni nam, hajde mun ke kroji hej more rrejn mbështet, sa herë çet hej mor, ka dy po i vret... * * * Festivali epik dhe lirik, i treti para artdashësve të shumtë matjanë, u kthye në një manifestim kulturor-artistik mbarkombëtar, me plot thesare të trashëgimisë shpirtërore shqiptare. Publiku shijoi zërat melodiozë të Shkëlqim Farricit nëpërmjet lirikës së bukur Flokët e tua mbulojnë belin, rapsoden Vera Cani me këngën Skënderbeu te Guri i Vashës dhe grupin e vajzave të Gurit të Bardhë. Krijimet lirike konkuruan nëpërmjet një bashkëbisedimi shpirtëror, ku grupi polifonik i Mallakastrës solli larmi emocionesh. Pritja e këngës polifonike ishte e ngrohtë dhe artistët mallakastriotë afirmuan lidhjet e tyre shpirtërore me komunitetin dhe artistët matjanë. Duartrokitjet treguan për një unitet shpirtëror Jug-Veri. Janë artistët popullorë ata që e kanë shkruar historinë e tyre me artin magjepës të këngës, valles, melodisë, siç u pasqyrua nga Ansambli Shote Galica i Drenasit. Programi i tyre i natës së dytë plot epizëm, elegancë, optimizëm e lirizëm, shpalosi thesare shpirtërore të jetës shqiptare, me këngët Kulla e braktisur kënduar nga Mërgime Kastrati, Paska zbritur hana nga Berat Krasniqi, Këngë e shkruar me gjak, që e këndoi Merita Gashi dhe Po ku je, he burri i dheut kënduar nga Resmije Krasniqi. Festivali i Tretë i Këngës Lirike dhe Epike në Mat pasuroi, fisnikëroi dhe lartësoi jetën shpirtërore të komunitetit. Artistët nga Peshkopia konkuruan me këngët Shkon djali termèle kënduar nga Desara Haka, Mori cuca që shkon për ujë këndoi U zhvillua në Mat Festivali i Tretë i Këngës Lirike dhe Epike Manifestim kulturor me thesare të trashëgimisë shpirtërore U takuan vëllezër të një gjaku, me këngë epike dhe këngë të vjetra folklorike, për të shkëmbyer vlera kulturore të kombit. Kudo në qytet u krijua atmosferë festive dhe mikpritëse Edmond Përlezha, Hidhet e përhidhet ky mindili nga grupi i vajzave, Dul bilbili prej kafazi e kënduar nga Ylber Sopoti dhe Ti bre djalë përpara bajrakut, këndoi Eduard Hoxha. Aty ku folklori është i gjallë, aty jeta është e qetë dhe e bukur. Programi i artistëve mirditorë ishte dëshmi e tillë. Këngët konkuruese Dheu i huaj, S ka vend për mua, Krushqit e saj 12 bajrakë dhe Lozonjarja i kënduan Marjan Lleshaj, Besim Lekgega, Paulin Filopati dhe grupi i burrave. Edhe grupi folklorik i Kurbinit u mirëprit dhe pati shumë duartrokitje. Këngët Nën zylyfet tua po këndon bilbili kënduar nga Mide Aliu dhe Terezina Gega, Ç paska çelur lule molla nga Kristina Ndoj, Agustin Ceka dhe Gjergj Leka dhe Besë të dhashë e besë të mora interpretuar nga grupi, i kishin në harmoni të gjithë komponentët: muzikën, tekstin dhe interpretimet. Ky festival epiko-lirik vërtetoi trashëgiminë artistike popullore, siç ishin rapsodët tetovarë, Jashar dhe Idajet Sejdini, me këngën epike Vjeshtë, moj virane. Pika kulmore e festivalit ishte dalja për herë të parë në këtë skenë e një grupi folklorik arbëresh nga Fraçineto e Kalabrisë. Zemrat tona të gëzuara janë, -u shpreh emocionalisht drejtuesja e tyre, -se atdheun tonë erdhëm dhe e pamë. Rrënjët tona i kemi bashkë, po ka shumë kohë që jemi jashtë. Dëshira për t i parë arbëreshët, për t i njohur nga afër ishte e madhe, ndjenjë malli, respekti, detyrim si njerëz të gjakut tonë, që ndër shekuj, ndonëse në vend të huaj, ruajnë gjuhën shqipe dhe traditat e të parëve. Me pasionin për muzikën, vallet popullore dhe traditat e të parëve të tyre, shoqëruar me instrumentat muzikorë fizarmonikë, kitarë e dajre, kënduan shqip, në kor, këngë patriotike, një ninullë, këngë dasme Bordi Editorial Nderkombetar i revistës Nacional 9. Prof. Dr. Milazim Krasniqi, Universiteti i Prishtinës 10. Prof. Dr. Albin Sadiku, Qendra Albanologjike, Prishtine 11. Prof. Dr. Shaban Sinani, Qendra e Stud. Albanaologjike, Tiranë 12. Prof. Dr. Ardian Marashi, Qendra e Stud. Albanologjike, Tiranë 13. Prof. As. Dr. Ukë Bucpapaj, Univeristeti i Tiranës 14. Prof. Dr. Nuridin Ahmeti, (Hulumtues në Degën e Historisë) 15. Prof. Dr. Sadik Bejko, Universitei i Tiranës 14. Dr. Nail Draga, Ulqin, Mail i Zi për martesën e vajzës, Himnin kombëtar dhe dedikim për Burrelin këngën aq të njohur Shqipëri, o nëna ime. Programi artistik i këtij grupi arbëresh risolli në kujtesën e spektatorëve matjanë këngën për Morenë e bukur, por të largët, si një përshendetje për tokën e të parëve të tyre, motivet e motrës së martuar larg, besën e Kostandinit që nuk e treti as dheu, largimin e arbërve nga Atdheu përmes detit të trazuar etj. Nëpërmjet aktiviteteve të ndryshme kulturore ata mbajnë gjallë gjuhën, këngën, vallet, ritet dhe traditat e të parëve. * * * Festivali i Tretë i Këngës Lirike dhe Epike u shoqërua dhe me këngë e valle përshëndetëse, ku Ansambli Zëri i Kosovës nga Fushë-Kosova, nëpërmjet valles së spikatur koreografike, shpalosi artistikisht valltarë të talentuar me interpretim perfekt dhe solli optimizëm, ritëm, gëzim dhe duartrokitje. Kostumet e bukura dhe të larmishme popullore të të gjitha grupeve pjesmarrëse ishin një pasuri e madhe etnografike dhe artistike. Por juria, me kryetar Dilaver Kryeziun, për shijen e hollë dhe ndjenjën estetike të zhvilluar, çmimin e kostumografisë më të mirë ua dha artistëve të Gostivarit dhe Gurit të Bardhë nga Klosi. Ndërsa për interpretime, sipas netëve konkuruese, me çmime të treta u vlerësuan këngëtarët mirditorë Marjan Lleshaj e Besim Lekgega, me këngën Krushqit e saj 12 bajrakë dhe grupi polifonik i Mallakastrës. Çmim të dytë morën Vera Cani e Matit me këngën Skënderbeu te Guri i Vashës dhe grupi folklorik i grave të Kurbinit, ndërsa çmimi i parë iu dha këngëtarëve të Gostivarit, Nebi Halili e Feti Selimi, për këngën Hajde prej Dibre për në Tiranë dhe Ansamblit Shote Galica të Drenasit. Çmimi i karrierës shkoi për rapsodin lezhjan, Nikollë Preçi dhe iinstrumentistit popullor nga Gjilani, Murat Ferati, iu dha Çmimi Memoria e festivalit (pas vdekjes). Gjatë dy netëve patëm mundësinë të shohim në skenë vlerat e mirëfillta të folklorit tonë burimor të të gjitha llojeve, artistë popullorë, instumentistë dhe rapsodë nga Kosova, Shqipëria, shqiptarët e Maqedonisë, arbreshët e Italisë, të cilët në Mat dëshmuan përpjekjet e bartësve të kësaj pasurie artistike për të ruajtur pastër dhe të paprekur trashëgiminë e saj. Theksojmë se ky festival epik dhe lirik, me pjesmarrjen e shumë grupeve e rapsodëve nga të gjitha trevat shqiptare, është për t u përshëndetur, përgëzuar e përkrahur. Sepse Qendra Kulturore e Bashkisë Mat, me drejtuese Denisa Vatën, e ka kthyer shikimin nga muzika popullore folklorike me këngë epike të trojeve shqiptare, që janë krijuar e kënduar shumë e shumë vite më parë, por që i kanë rezistuar kohës e janë trashëguar. Prandaj muzika jonë folklorike dhe popullore duhen ruajtur e transmetuar më tej. 15. Pr. Dr. Avzi Mustafa, Universiteti i Shkupit 16. Michael Agustin, Gjermani 17. Naim Araidi, poet, Izrael 18. Dr. Rovena Vata, Qendra e Stud. Albanologjike, Tiranë 19. Prof. As. Dr. Anton Papleka, Tiranë 20. Prof. Dr. Kolec Topalli, Akademik, Tiranë 21. Prof. Dr. Klara Kodra, Tiranë 22. Prof. Dr. Laura Smaçi, Qendra e Stud. Albanologjike, Tiranë

3 E Diel, 22 Tetor 2017 intervistë 3 Skulptori i shquar i punimeve në dru Llesh Biba rrëfen të fshehta të parrëfyera më parë Intervistoi: Dukagjin Hata Artisti brilant i punimeve në dru, skulptori Llesh Biba nuk është unik vetëm në artin e tij, por dhe në mënyrën e jetesës, në filozofinë jetësore dhe kodet e marrëdhënieve me të tjerët. I veshur në një mënyrë të çuditshme, me një mjekër të gjatë, sikur vjen nga koha e eremitëve, Llesh Biba herë të ngjan me një asket shëtitës, herë me një pelegrin në kërkim të përvojave të reja jetësore; në fakt, ajo që është, me sa duket, zembereku i orës së tij ka të bëjë me filozofinë e nxitimit, pasi ai nuk ka kohë për të humbur dhe gjithmonë e pret një punë, një porosi, një takim intim me drurin. Llesh Biba ka mbi tridhjetë vjet që jeton me magjinë e drurit, i jep drurit frymëmarrjen e tij dhe e bën të gjallë, e shndërron në simbolika brilante të botës shqiptare, në kumte të historisë dhe përditshmërisë. Punimet e tij mbresëlënse për Nënë Terezën, Gjergj Kastriotin, Statujën e Lirisë së Kosovës, etj janë sa të veçanta aq dhe shprehëse të një bote të pasur artistike dhe emocionale. Kjo intervistë është një pjesë e botës së tij njerëzore dhe artistike, që ai na rrëfen me zemër në dorë, duke apeluar për një shoqëri të çliruar nga idhujtaria politike dhe e çdo lloj tjetër. -Zoti Llesh, ku qëndron ndryshimi në mes të shikimit të gjërave të një artisti dhe shikimit të të tjerëve? -Meqënese paskeni shumë pyetje, do t i përgjigjem shkurt secilës. Me që merrem kryesisht me të nderuarin dru, po e bëj krahasimin me një ministër pyjesh që i thotë një regjizori: Shikojeni këtë pemë tetëqindvjeçare, sa e madhe dhe e buku që është. Regjizori i përgjigjet: Sytë e mi shikojnë në gjethen 2017 një krimb të mëndafshtë me 62 lloje (nuanca) ngjyrash të gjelbëra -E keni fjalën për konstatimin gjenial të Lunaçarskit, kritikut të madh rus, për symprehtësinë e artistit? -Për atë e shumëçka tjetër, pasi artisti vështron në thellësi, aty ku një sy i zakonshëm nuk arrin të depërtojë. -A është e vërtetë se disa nga më të mëdhenjtë e politikës shqiptare dhe asaj evropiane kanë veprat e tua? -Po, të gjithë ato që kanë ngatërruar këtë copë Shqipëri në këto 26 vjet, kanë marrë vepra, punime sculpture në dru, tek unë, me përjashtim të një shkencëtari politikan. Kurse në glob, vepra të mia kanë dy presidenta amerikanë, një francez, një gjerman, një turk, një iranian, një kosovar. Këto që them janë bërë publike nëpër vite nëpërmjet mediave të ndryshme. Po ju përse jetoni në skamje atëhere, se veprat ju paguhen, apo jo?!... Skamje për mua është ajo që më rrethon mua dhe artistët e tjerë. Po unë e të tjerët jetojmë në kamje e përtej saj. Se bota e një artisti nuk kondicionohet nga pasuria materiale, por nga emocioni që i ngjall krijimi i vlerave të tij dhe shijimi i veprave të tij nga të tjerët. Kur i prishet qetësia një artisti? Atij të vërtetit në gjithë kuptimin e fjalës i prishet këtu çdo ditë, sepse çdo hall i njerëzve-dhe sot kjo e jona është një shoqëri e zhytur në halle e siklete ekzistenciale-prek vetë shpirtin e artistit, ndjeshmërinë dhe talentin e tij, pasi një artist nuk jeton dot në kullën e fildishtë, por mes njerëzve. D.H:-Po rrugëdalje a ka? Kjo duhet nisur një herë seriozisht dhe të vazhdojë seriozisht një edukim me vlerat europiane që në klasë të parë e kështu pas një dekade e ca do të kemi fryte, por duhet punë, pasion e mbi të gjitha dashuri për ta bërë këtë, gjë të cilat në këtë vend thuajse mungojnë D. H: Pse i ndodh kjo shoqërisë shqiptare? Po iu referohem dy shoqërive, asaj franceze dhe shoqërisë sonë. Francezët e pranuan kërkesën e De Golit për mosrezistencë gjatë Luftës II Botërore, kur tha: Le të humbasim një betje për të fituar luftën. Shqiptarët ende e quajnë Mbretin tradhëtar që, duke ikur, shpëtoi jetë njerëzore më Çfarë mund t i ofrosh kësj politike që të jetë ndryshe? Të gjithë duhet ta nisim nga vetja. Artisti duke e nisur nga vetja, me artin e tij ndikon n zbutjen e të keqes. Rrugë perfekte nuk ka, mrekullitë Punët e mia i kanë në zyrë dy presidentë amerikanë Llesh Biba çudibërëse nuk ekzistojnë, por dashuria, po, me dashuri shkohet shpejt dhe larg, shumë larg. Çfarë është ky konstatim i juaj, romantizëm, pesimizëm apo realizëm? Përtej të gjitha këtyre. Është thirrje për të dashur jetën, natyrën, historinë e popullit tonë. Luksi, hotelet luksoze, grataçelat e botës ku nuk mungon të përfshihet dhe Shqipëria nuk e fshehin rrënimin e natyrës, florës dhe faunës, shterjen e burimeve të ujit që është alfa e jetës. Bie fjala, nëse shkon në Orosh të Mirditës, mund të vëresh me sy të lirë deri në rrafshe të Korabit ndonjë lopë që kullot e shpenguar, pasi nuk të pengon asnjë pemë. Pra, ku i kanë pemët, pyjet, ministrat e pemëve (Bujqësisë)!? A do të vijë një ditë që shtyporët (siç iu them unë shtetarëve) të përkulen para çdo druri e gjetheje, siç ndodh, bie fjala, në Zvicër dhe në gjithë botën progressive? Le të shpresojmë Për lehtësim jepja një ndikim politikës shqiptare që të jetë ndryshe?... Po pranoj të them se politika mbarëshqiptare kështu si po vepron meiton figurativisht në avionin tim privat me stemën Sazan Kumanova e Stamboll-Athina dhe një flamur me të gjitha ngjyrat e ylberit dhe t i dërgosh në mes të Paqësorit që të mësojnë notin e paqes aty. Por z. gazetar, mbylljeni këtë temë dhe bëni pyetje për artin dhe shqetësimet e kulturimit të lexuesit tuaj, se po ta dija s do të kasha dalë në këtë kafe pune në pesëyllëshin turistik të Tiranës sonë të dashur. Meqë ra fjala, unë shpesh ju shikoj të pini kafe këtu, te Pesëyllëshi,siç e quani ju Pesëmbëdhjetëkatëshin S besoj se ka vend më çlodhës dhe komod për kafe e për çdo lloj tjetër shërbimi, kam 36 vjet që njoh pronarin dhe është admirues i punëve të mia. A ka marrë ndonjë punim tuajin? Edhe po qe se s e merr, do ia dhuroj unë një të tillë, në përkujtim të vitit të 36 të njohjes sonë, në zyrën nr.36 të objektit 36 yjesh, që do ta hijeshoj akoma më shumë Tiranë tonë të dashur. Po ju shmangem pyetjeve me karakter politik, t i kthehemi kulturës -Shyqyr më në fund, hoqe dorë nga politika e madhe që është barrë e tejrëndë për një artist. Ky vit po mbyllet e ju me çfarë do të krenoheshit në fushën e artit shqiptar? Kam punuar çfarë mungon në fushën e skulpturës, në dru. Para disa kohëve isha në Itali, ku hapa në kryeqytetin Italian të kultures Mantova, një ekspozitë në javën shqiptare të kulturës. Në këtë veprimtari isha me ftesë të gazetarit Ndue Lazri e sa për suksesin e ekspozitës sime ju lutem pyesni zv/ministrin tonë të kulturës z. Zef. Më tregoni ju diçka, me çfarë interesi u ndoqën punët tuaja?... Shkurt, para hyrjes së shtëpisë së famshme Rigoleta u vendosën disa nga punët e mia, por meqë ishin shumë të tilla, me ndërhyrjen e autoritetit të padiskutueshëm të z. Petrit Kozeli, një personalitet i nderuar me titullin më të lartë nga Presidenti Italian, u muar autorizimi që ekspozita ime të hapej në një nga rrugët kryesore ku kishte të paktën njëzet vjet ku nuk ishte futur asnjë lloj makine. Qytetarët shikonin të çuditur makinën time me logon Mirdita Itali, nga një artist mirditor dhe shprehnin gadishmëri për të ndihmuar në montimin e ekspozitës dhe duke më dhuruar mjete (pa të drejtë kthimi). Një biznesmen pranë meje e përkthyesit tim Pëllumb S. Naipi, na hoqi të gjitha shpenzimet që nga kafetë ederi tek drekat e darkat. Mediat italaine e dhanë gjërsisht këtë ekspozitë dhe nga e gjithë Italia e Veriut arritën plot shqiptarë, ndër të cilët po veçojmë: dy bashkëpresidentët e firmës KONI, Aleksandër e Nikë Nikolla, biznesmenin Mark P. Marku etj. Niko e Aleksandri, që kanë ndihmuar mjaft artistë shqiptarë për të promovuar veprat e tyre në Itali, më gargantuan që të më ndihmonin të hapja një tjetër ekspozitë në Milano. Më kanë thënë se në këto soj ekspozitash ju nuk pranoni të shisni punët tuaja, atëhere si dolën shpenzimet për këtë veprimtari në Itali? Për fat të mirë, edhe në Shqipëri ka dhe do të ketë sponsorë, dashamirës të artit, që kanë mundësi për të ndihmuar dhe ndihmojnë artistët në realizmin e këtyre veprimtarive. Edhe tek ju ndihet dora e shtetit? Sigurisht që po dhe ja se si: që në vitin 1984 e deri më sot shteti nuk më ka sjellë asnjë të ardhur në xhepin tim, përveç taksave që m i ka marrë me rigorozitet. Nuk kam marrë nga shteti asnjëherë rrogë, pagesë administrartive, doganore, kam qenë i rregullt me të gjitha dokumentet që kërkohen. Artistët e arteve figurative e kanë pasur këtë liri qarkullimi nëpër botë. Artet kolektive si ansamblet, operat, baleti, teatrot, kinematografia kanë nevojë për ndihmën e shtetit, që të mbijetojnë dhe të krijojnë vepra të denja për kohën që jetojmë. Si përfunduat në Francë për të ndjekur ndeshjen Shqipëri-Francë? Firma KONI organizoi mbarëvajtjen e tifozëve shqiptarë në Francë. Njëri nga menaxherët e firmës, Elton Marku kontaktoi me mua dhe kërkoj konsulencë artistikë për të shkuar sa më denjësisht, si bashkëkombas të Nënë Terezës në këtë eveniment të madh sportiv. Pasi u grumbulluam, mua më vendosën në krye të organizmit, duke rënë dakord që të lëshonim parulla pro Francës, të veshur me kostume shqiptare, gjë për të cilën mund të dëshmojë gazetari i njohur Ylli Rakipi, që më përgëzoi kur më pa se si e organizova mbërritjen e tifozëve shqiptarë në Francë. Shqiptarët e Belgjikës kishin paguar, siç e mora vesh, një vajzë për të më provokuar e puthur në ambiente publike. Unë isha veshur si Gjergj Gjon Pal Kastrioti dhe i thashë vetes, fitoje dhe këtë betejë me kundërshtarët dhe besoj e kalova me sukses, pasi tifozët francezë më ofronin gota të madhë birre e më jepnin flamujt francez e flamujt shqiptarë e po pakësosheshin se po hynin në stadium. Dikush më tha: Hyni në stadium, zotëri. Unë i thashë: S kam ardhur të shikoj ndeshjen, se e di përfundimin e saj, por për të drejtuar e xhiruar sjelljen e bijve të shqipes. Më pyetën për profesionin e unë iu thashë me humor se iu përgjigjem vetëm femrave police. Në më pak se tre minuata, erdhi policja femër dhe përkthyesja i tha: Kliko në google Llesh Biba dhe aty i ke të gjitha përgjegjet rreth këtij personi. Policja lëvizi me makiën e saj dhe pas pesë gjashtë minutash erdhi me komjuterin e ndezur dhe kërkoi të bënte një foto me mua. Biznesmeni Saimir Gjini që ishte dhe shoferi e bodigardi që më mbronte, e pati të vështirë të përballonte fluksin e atyre që më rrethuan dhe kërkonin të bënin foto me mua. Fotoreporteri dhe kameramani Elton Xhivani e ka pasqyruar me vërtetësi dhe sens esetik çdo lëvizje të shqiptarëve, që nga manifestimi i tifozërisë si miqësi e solidaritet deri te drekat e darkat ku unë e kisha të ndaluar të mendoja për të paguar. Disa nga gjërat që janë thënë për veprën tuaj? Kryeprifti i qytetit Milepin, pasi më vendosi gjithë kishën në dispoziocion për ekspozitën, midis të tjerash, tha: Politika më favorizuese e më jetëgjatë për një komb është arti autokton, arti kombëtar. Jam i lumtur që njoha një artist kaq unik të kombit të Nënë Terezës. Gazetarë, analistë dhe kritikë arti, në disa gazeta perëndimore e kanë quajtur artin që unë bëj një art elitar, plot shije dhe befasime, që shpreh historinë dhe përditshmërinë e bijve të shqipes. Kryetari i klubit letrar Shtjefën Gjeçovi, Atë Ndue Kajtazi, më pret çdo vit në Zym, në veprimtari që i përkushtohen Atit të Madh të Kanunit të Maleve Shqiptare e ku punët e mia çmohen shumë prej tij, si një nga nxitësit dhe përkrahësit e mi, për çka dua ta falenderoj përzemërsisht, krahas disa të tjerëve, që i ceka më sipër. Çfarë mendoni për artistët tanë? Të punojnë për të krijuar individualitet, përndryshe nuk kanë për të mbijetuar në xhungël. A urren artisti? Unë për vete s jam aq fatlum sa të jetoj 130 vjet që të kemë luksin e kohës së tepërt për të urryer. Arti mbaron aty ku fillon urrejtja. Kur do të shohim një vepër të madhe publike arti të punuar nga Ju? Kur udhëheqsat lokalë do të fitojnë lirinë politike dhe të krijojnë personalitet në shoqëri, jashtë kontureve partiake e të tillë ka edhe në botën shqiptare. Unë ka kohë që kam përfunduar porosinë e Bexhet Pacollit për Statujën e Lirisë së Kosovës, kam përfunduar bacetin e martirëve të kishës katolike etj. Kam dhe shumë projekte të tjera në faza parapërgatitore e përgatitore që presin vetëm rënien e mureve burokratike për t u bërë vepra arti publike. A keni besim se planet tuaja do t i bëni realitet në një të ardhme të shpejtë? Kur më bie besimi, shkoj e takoj atin Tonin Alia, i cili është ai që më fal drurin, por dhe më ledhaton shpirtin me qetësinë dhe zemërgjërësinë e tij, duke u bërë në një farë mënyre bashkëartist i projekteve të mia. E nisëm me politikën dhe ta bitsim me politikën: Kur do të ketë qetësi e harmoni ky popull që na lindi? Vetëm në qoftë se bëhet publike ADN-ja e çdo kryetari partie. Po më mirë pyesni Prof. Aleksandër Dhimon, që 75 përqind të saktësive i thotë, vetëm duke i parë njerëzit vetëm në sy.

4 4 prozë E Diel, 22 Tetor 2017 Dhimba nuk ka emër tjetër. Ndodhi që s kafshohesh nga qeni, qoftë i haji, qoftë yti; dhimba e trupit ndihet njësoj, por i kafshuari prej qenit të tij, pos dhimbs vije kaplimi i dëshpërimit të thellë. - Gjithmonë kanë thënë kështu! - Edhe do të jetë! - tha profesori duke e përcjell mendimin me gjeste të lëvizjes së vetullave dhe kokës. Njeriu kaplohet dëshpërimit, se nga qeni ivet nuk ruhet, sikur prej të huajit. - Nuk është mirë, për t u prishur zemra, edhe pse ndodhitë bëjnë të veten, për dëshirat boshe çdo kush ka për t u penduar në jetën e vet. Irrallë është ai që nuk bën gabime gjatë jetës! - Xha Shabani, fliste kështu mendueshëm nga ajo që i kishte ofruar mosha me jetësimet e saj. Profesori në notesin e tij kishte shtuar shënimet... Priste rastin kur do ta gjejë të disponuar plakun për të llafosur me të. Atë mesditë e takoi, disi edhe plakun si ta kishte marrë malli për ta parë profesorin. Kishte kohë që me punë ishte i zënë, por në çdo bisedë rasti me shokët, nuk e lente pa e përmendur xha Shabanin. Ishte i sigurt që lidhur me ato shënime që I kishte mbledhur shkurt dhe shënuar në notesin e tij, plaku ka njohuri të hollësishme. Tashti, çdokush që ka interesim të zgjuar për Tivarin, është duke e ditur se historinë për të, sundimtarët njeri pas tjetrit nuk kanë dashur ta shkruajnë me emrin e plotë histori, por si një valë të historisë, si një valë të lumit, që ajo nuk është vetë lumi!... Por, thonë se amanetin e mban toka, deri në njëditë e jo përjetësisht. Kaçuba ka folur për të vrarin që gati i pati h umburgjurma pa u ditur kush e mbante në qafë atë gjak. Si ishte fshehur pas saj dorasi, kur i kishte zënë pritën atij kalimtari atë vjeshtë të vonë? Të zezat nuk humbin duke ngarendur njëra pas tjetrës. Tivari, si e ka historinë e vetë të zezë, sikundër para saj edhe pas, kanë ardhur radhë-radhë të tjerat. Ashtu të zeza me nuancat e veta. Pasi e zeza e Tivarit kaloi heshtur, bërësit e të zezave tjera mendonin ashtu që edhe e dyta do të kalojë si e para!... Xha Shabani veç shikonte profesorin, derisa profesori ndaj tij u paraqit drejtpërdrejt. Filloi ta shfletojë notesin e tij dhe u ndal diku në një faqe. -Shih! - tha duke drejtuar shikimin sikur qortues kah plaku për ta mbajtur kureshtjen e tij zgjuar për atë që do fliste: - Më vije në kokë, si një peshë e rëndë, ajo që thoshin babai im dhe gjyshi. - Këto troje në mesin e Ballkani janë të matura me dredhën e lëkurës së dreqit. Pak e çuditshme, si me dredhën e lëkurës së dreqit!? Puna ka mana! Pasi pushoi pak, profesori e vazhdoi mendimin e tij. Çfarë është kjo dhimbë e këtij shtati të quajtur Kosovë?! Me të njëjtën plagën, të pa shëruar kurrë, si kripa e lotit të zanave të shkonte në të brejtur?! Rrënja e keqe e ka sherrin e madh. Sot pipton e keqja, e dyzetegjashtës, ishte pasluftë botërore, nga historia me radhë, e dyta! Atë e mbollën çlirimtarët - ishte fara të cilës emri iu dha më vonë, ripagëzime sipas fryteve të saj telashemëdha që kur e deri sot. Profesori drejtoi sytë ka faqja e asaj letre të notesit dhe ngadalë lexonte: -... ish autoritetet jugosllave i kanë ripagëzuar mbiemrat shqiptarë, duke u shtuar në fund të mbiemrave viq ose iq në të gjitha dokumentet e pasluftës e edhe ato të cilat i kanë shkruar komunistet... Luftat Ballkanike për Robert de Niro i gatshëm të xhirojë film në Mal të Zi ZEZONAT Nga Ali M. LAJÇI çlirimin nacional dhe për përzënien e Perandorisë Osmane nga Gadishulli, pas veti lënin shpërthime të shpeshta të trazirave dhe kryengritjeve të përmasave të veta kundër Perandorisë Osmane, të cilat trazira i shfrytëzonin fuqitë e mëdha dhe shtetet e vogla ballkanike të cilat sa ishin krijuar. Interesat Fuqive të mëdha dhe shteteve të vogla nuk ishin edhe më të nuk ishin më të përbashkëta. Austo-Hungaria, nëpër Kosovë, luginë të Vardarit ishte drejtuar për të dalë në Selanik. Asaj për t i dalë ëndrra zhgjëndërr duhej përkrahje, dredhive që kishte ditur e gjen dikur....diti të shfrytëzojë bejlerët shqiptarë me influencë duke i përkrahur në rezistencën që i bënin pushtetit qendror turk dhe reformave në Turqi të cilat i cenonin interesat e agallarëve dhe bejlerëve dhe përpjekjet e tyre që të ruajnë privilegjet e veta feudale. Kjo i shkonte përshtati Austro-Hungarisë për qëllimet e veta pushtuese, ashtu edhe përçarjen midis shteteve të vogla të porsakrijuara duke e zvogëluar përpjekjet e tyre në luftën për çlirim nga i njëjti armik... Ekspansionin e mëtejmë të Auistro-Hungarisë në Ballkan, Rusia përpiqej për ta penguar me ambicie që të siguroi supremacisë svetë. Kështu, Rusia hapi konsultat e veta në Kosovë, të parë në Prizren (1886) pastaj në Mitrovicë (1892) Duke u ndalur këtu, profesori e mbylli notesin e shënimeve të tij. - E lufta jonë?, iu drejtua profesorit plaku duke i fërkuar duart. - Flitej këtyre herëve, se kush e ka Çana-kalanë e ka dynjanë! - Për shkak të rëndësisë së vetë strategjike! shtoi profesori. Në atë kohë edhe Shqipëria e Kosova për shkak të rëndësisë së tyre strategjike ishin bërë objekt i interesimit të posaçëm i shteteve evropiane, në Cllim si pretendonte për supremaci Ausstro-Hungaria dhe Italia, dikur edhe Serbia, Mali i Zi dhe Greqia si shtete të Ballkanit t valë, që prej atëherë! - Hëëëëëëëë! Si të murmuriste xha Shabani. Për krejt këto që i fole ti, unë, e thash atë mendim se ky vend është matë me dredhën e lëkurës së dreqit. Kurrë nuk iu nda gazepi. Profesori si të merrte energji të re, pasi veç arriti aty ku kishte dëshirë sa herë rrinte me xha Shabanin. Plaku pak a shumë ishte i disponuar për të biseduar me te. - Tregimin nuk e kemi përfunduar, xha Shaban! - Nuk përfundon kurrë! tha plaku duke çuar me dorë. - Edhe para se ndodhte ajo që ndodhi në Tivar, rrugës deri atje dhe prej aty e tutje, kishte pasur të atilla që nuk përkasin me njerëzinë as me diç të ngjashme. - Po si jo! Isha i ri, mbaj mend nga ajo që kam dëgjuar nga të vjetrit. Pushteti kur çartet në kokë, merr turr si era, po iu fshehe pas një cungu mund t i shpëtosh Aktori i famshëm amerikan, Robert de Niro, është shprehur i gatshëm ta xhirojë filmin e tij të radhës në Mal të Zi, pasi ka thënë se është mahnitur nga bukuritë e këtij shteti të vogël ballkanik, ku mbërriti të premten për të marrë pjesë në forumin Global Citizen Forum, në parkun e Miloçerit, afër Shën Stefanit. Me shumë qejf do ta xhiroja këtu filmin tim të ardhshëm, në rast se më ofrohen kushtet e mira, thuhet të ketë thënë De Niro gjatë takimit me kryeministrin malazias, Dushko Markoviq, si më ë miri. Sundimtarët vinin, tjerët shkonin, Dallonin njeri prej tjetrit nga ajo që secili kishte marifetet e veta. Me kujtohet si sot; sikur me rrah në vesh zëri i Osmanit të Smakhaxhes kur fliste për ditët e fundit që kishte numëruar Aushto Hungaria. Po, edhe të sundimtarit pas ardhur, mbi këto fusha e këto bjeshkë, mbi këto dete e lumenj, disi sikur të ishin shurdhuar prej fërkimit me ajrin krahë të shtojzovalleve në fluturimin soditës mbi to. Zullumi këputet prej s trashi thonë. Pasi e kishte mbaruar ushtrinë në Shumadi, Azem Bejta, kthehet në Shtëpinë e tij në Galicë, ku i kishte edhe dy vëllezër. Një ditë prej ditëve xhananet austriak i kishin marrë me veti dy vëllezërit e tij, gjatë rrugës, pa kurrfarë faji i pushkatojnë. Azemi, prej asaj dite del në mal, në të katërtën ditë, ai e nxjerrë gjakun e vëllezërve të tij, vrarë shtatë xhandarë austriak-një patrullë të plotë. Ndërthurja e profesorit, tani e zakonshme në bisedat me plakun nuk mungoi. Vjen shpartallimi i ushtrisë austriake, Azem Bejta i cili ishte armik i austriakëve grumbullon rreth veti një qetë djem të zotët dhe trima, vazhdon të sulmojë ku i vinte në shteg. Kemi dëgjuar se si shpartallohet komanda dhe ushtria kur ndërpriten ndërlidhjet midis tyre. Kështu ka ndodhur edhe me ushtrinë e austriake e cila ishte në Pejë gjersa komandanti ishte në Cetinë. - Ku i ke mësuar këto që po m i thua? tha plaku. - I kam lexuar në libra, me kanë interesuar dhe i kam qitur në këtë notes! - Besa mirë, që këto qenkan të shkruara edhe në libra! - Dëgjo edhe diçka prej meje, këtu, prej këtij plaku! Kohën e Austrisë nuk e mbaj n mend, me ka treguar Xhemajli. Ai tregonte, sa e keqe ka qenë koha e atij sundimi, ishte mungesa e madhe e bukës, sene e thatë kishte marrë. Në atë kohë është ndërtuar rruga nëpër Grykën e Rugovës me të cilën është lidhur Peja me Plavën e Gucinë. Austriaket me punëtori vendase punonin ditë e natë. Ai me sytë e tij kishte parë njeriun duke përhequr me shpirt nga uria kishte futur paratë e kohës në gojë, bukë nuk kishte, dua të them se nuk po hahej parja; e more babëlok, more bacëlok! -murmuriste plaku - Pa teposhtëze nuk ka përpjetëze, as perpjetëze pa teposhtëze nuk ka, çdo kohë i ka të metat e veta, të bardhat dhe të zezat. Por dashtë zoti, t bardha të ketë me shumë se të zeza, saqë ka pasur në perëndimin e kohërave. -tha profesori duke e bërë një gaz të keq e të zorshëm. A ke dëgjuar ndonjëherë prej ndokujt; për të ngrenë e pirë prifti e për t paguar katundi? - Jo! -ia ktheu plaku. - E ngjashme po ndodh xha Shaban, në veri shpenzohet rryma, nuk ka reduktime fare dhe pagesa e asaj që shpenzohet atje, nuk bëhet fare nga shpenzuesit. Ajo ngarkesë shpërndahet nëpër faturat e të tjerëve nga veriu në jug të qytetit dhe gjithandej Kosovës, në forma më të ndyra të mundshme, duke e rritur çmimin që distributori i huaj të jetë i kënaqur t mos ketë humbje të paplanifikuara që nuk dalin nga marrëveshjet e kontraktuara...! - Çka po flet more, çka po flet, edhe kjo, boll e zezë! tha plaku?!! - Të fola, çka nuk mund të besohet. Kjo, para pak ditësh ka qenë publikisht, e kam lexuar në njërën prej gazetave tona ditore. Nga rrëmimet e tua, dhe atë që e kam par me sytë e mi dhe lexuar për të zezat e kohës, kanë qenë pjellë e asaj që e ka harruar vetën tashmë. Ishte kohë kur një letër mund të lexohej dhe shkruhej nga ndonjë hoxhë në tan rrethin, kur fati i njerëzve lexohej në shuplaken e dorës duke çelur falltarja fall dhe në Clxhanin e kafesë, por sot është Cllimi i mileniumit të tretë. Si mund të ndodhi kjo sot? nuk çelet fall as nuk lexohet fati në hieroglifët e Clxhanit kafesë! Shpesh me ke thënë xha Shaban: - Askush nuk ta bën ma keq se vetvetja! - Te kam thënë, nuk paske harruar, po të them prapë, e mos harro. Nuk je bind deri tash a!? Shikoj djaloshin dhe sikur të kishte mbetur vetëm mbështeti kokën në të pestë gishtërinjtë e dorës së djathtë, symbyllur me gishtin e mesit kruante lehtë ballin sikur donte të hiqte ndonjë dregëz të lëkurës, gjurmë të moteve dhe të pjekura tyre. Me mendjen e tij Clloi për të ecur herë nëpër atë rrugë të cilës kishte kaluar edhe shumë herët dhe së voni, herë neper atë që nuk kishte shkelur dhe nuk e kishte parë kurrë por e ëndërronte sikur djalin e djalit dhe brezat pas tyre. Plaku dukej si në gjumë apo në ndonjë kllapi rasti që i kishte ardhur nga lodhja apo mund të mos e kishte bërë gjumë të rehatshëm gjatë natës. Profesori nuk e nguci, i besonte moshës tij së si edhe fjalëve të tij. Kështu qëndroj një copë kohe. Ishte humbur në përfytyrime të atyre gjerave që nuk i kishte jetuar vetë por kishte dëgjuar nga i ati dhe gjyshi e kohanikët e tyre. Në vendin ku ishte turra e druve, parafytyronte shtëpinë me dritare të vogla, tavani i ulët, dyshemeja e shtruar prej dheut, vatra e rrethuar me gurë dhe Ctilaça në mesin e stenës për të mos e kapur flaka tavanin e kërrusur të dhomës. Njerëzit për të cilët kishte dëgjuar e nuk i kishte parë kurrë i silleshin atij parafytyrushëm përpara syve sikur ata që do të vinë nder breza. Profesori e hetoi gjendjen e plakut, u tha atyre të shtëpisë që të i ofronin mundësinë që ai të pushonte ngase nuk ndihej mirë. Gruaja e tij tha:- bukur shpesh po i vjen njëfarë mundimi nuk flet me njeri të gjallë, ditën e lume nuk po i del gjumi e pastaj kur zgjohet rri i mbyllur ne vete disi sikur të mos ishte ngi gjumë del pakëz përjashta dhe bën një shëtitje nëpër mylkun e të et që ia kishte lenë me tapi, vendon ndonjë degët shkëputur erës nga trungu nëpër gardhiqe. Por, kur të sheh ty gëzohet, për Zotin! Disi po i heq mërzinë, moshatarët pak i kanë mbet, të tanë i kanë shkuar!... -Të tanë shkuan! Të shumët ishin që kanë marrë me veti gjithçka e unë plakun tënd po e vjeli si mollët në vjeshtë, Edhe vetë po e ka dëshirë, prej asaj herë kur i kam thënë: - Xha Shaban jam kah ta shkrij gjuhën në letër!... në postimin e Qeverisë së Podgoricës në Twitter. Mali i Zi është sivjet nikoqiri i forumit të katërt të Global Citizen Forum, i cili mbledh liderë botërorë, pjesëtarë të familjeve mbretërore, filantropë dhe personalitete të shquara. Temë diskutimi e forumit të sivjetmë, të mbajtur më 19 dhe 20 tetor, nën patronazhin e kryeministrit Markoviq, ishte Mundësitë në një epokë paqartësish. Gazetën Koha Ditore mund ta lexoni edhe online. Këtu mund të gjeni sqarimin se si mund të abonoheni.

5 E Diel, 22 Tetor 2017 poezi 5 Gjurmët e ndërprera Fjalët babilonike Bëje që të hapen dyert, shpirt... Vitmen 1 në mes të gjitha tullave prej ari dhe platini me të cilat si zanat dhe lugetërit ndërtuam mbetet vetëm një vend hapësirë e shpresës ku përgjithmonë vendosur janë duart e tua dhe do të thuash duke treguar atë hapësirë e dehur me gishtërinj të kam dhënë fijen time të mbështjellë në qefin dhe aty ndodhesha në gjakun tënd në venat e zeza si vajzë nga Shami lexoja fytyrën tënde në atë rrugë shpresoj do të vish në të pafundin varg fytyrën tënde të bukur do ta fusësh mes duarve të mia dhe bari rishtas do të nisë nga gjurmët tona 2 Por ti atë e fute thellë në tokë e mbulove me gurë në shkretëtirë ky është njëri nga varret që ti viziton të dielën dhe lehtë të prekë kujtimi çdo gjë more që me bukurinë gjallonte prekjet shikimet dhe fjalët ranë poshtë bëre nga ajo një varrim në diell në kthimin nën disa yje njëherë do të kalojmë atypari nëpër myshk dhe jargavanë të vjetër do të kërkojmë shenjat e së kaluarës sonë të largët nëpër shtigjet e vjetra bar mbuluara kujdesshëm do të ndajmë fjalët e ruajtura do të prekim barin që mbinë nga shpirtrat tonë duke besuar se këta jemi ne... Gjurmët e ndërprera Çdo kund janë shpërndarë ornamentet e së kaluarës, simbolet e qyteteve, të kohëve të shkuara dhe ëndrrave të moçme që grafullojnë dhe hyjnë në shqisa si pluhur i zi. Kurrsesi të mbyll gjithë këtë përbërje të derdhur në ndonjë kënd të fshehtë dhe të sigurt, në fund të detit dhe sarkofagë - të vendos ato fragmente dhe imazhe të një jete të hershme. Gjithmonë nga kujtimet më shfaqen shënimet, çelësat e ndonjë dere, njollat e padukshme gjurmët, letrat, fytyrat, albumet, imazhet dhe prekjet e dashura fjalët e varura në mure dhe kujtimet e derdhura nëpër shtëpitë e mia të ndryshme. Gjithmonë paraqitet ndonjë shënim i humbur, ose akuarel i atyre muzgjeve të largëta, suvenire nga hotelet si simbol i ndonjë gjëje që mungon... që mungon... e vërtetë është! Dhe kur vendos që të gjitha me kujdes dhe durim t i ruaj të gjitha gjurmët e ndërprera të njerëzve, sendeve dhe viseve, kur të gjitha i grumbulloj në një vend, në librin e moçëm paraqitet ndonjë përkushtim apo emër diç nga të vjetrat dhe të harruarat, ndonjë hedhurinë e vjetër nën shtresën e re rrënon çdo gjë dhe e kthen në gjendje të vjetër të një jete të vjetër që përfshin çdo gjë ekzistuese dhe hap varrin e hershëm të harruar që e mbuloj me sende dhe fjali të reja dhe u jepem atyre sendeve të shenjta të çmendura Zëri eja njëherë në agim të dëgjosh si më troket zemra do të derdhet përnjëherë në të vetmin moment i gjithë gjaku nga i cili jeton materia Nga Lubeta Llaboviq Përktheu Qazim Muja BIOGRAFIA Lubeta Llaboviq, lindi në vitin 1956 në Bare Kralski (Mali i Zi). Ka studiuar letërsinë jugosllave dhe gjuhën serbokroate në Fakultetin Filologjik të Universitetit të Beogradit. Shkruan dhe boton poezi, prozë, dhe ese për poezinë. Ka botuar librat me poezi dhe prozë lirike Tanatoide/ oblici smrti (Tanatoidat/format e vdekjes), Gospodar kaveza (Patroni i kafazit), Nedostajanje (Mungesa), Chambre interiure/unutrašnja soba (Dhoma e brendshme), Neću da se budim (Nuk dua të zgjohem), Rasipanje biblioteke (Shkapërderdhja e bibliotekës), Epistolarni odlomci za Silviju (Fragmente epistolare për Silvinë), Samoća je tek počela (Vetmia porsa ka filluar). Ka marrë pjesë në shumë takime regjionale dhe ndërkombëtare të shkrimtarëve dhe në festivale letrare: Voix Vives, Set (Francë), Europoetika Budapest (Hungari), Stih u regiji (Kroaci), Sarajevski dani poezije (Bosnjë e Hercegovinë), Grad teatar - Budvë (Mali i Zi), Republika poezija - Beograd etj. Poezitë e tij janë përkthyer në gjuhën angleze, franceze, italiane, hungareze, sllovene, polake, maqedone, sllovake dhe bullgare. Është anëtar i Shoqatës së Shkrimtarëve të Pavarur Malazez. dhe shpirti do të mbërthehet nga rrjetë e zotit që dikur ishte unike ndërsa tani është gjithkund nëpër botë do të bien prekjet në trup në trëndafila dhe bar disa brithave që e duan butësinë ose gjuhës që si çikrik qarkullon botës (gjuha është mjeti më i mirë për autopsi skaner për Kancer për hije dhe të gjitha imazhet) eja të dëgjosh ky është zëri im që thërret në fund të çdo nate nga dhoma e vetmuar dhe kthehet brenda në damarë të ngjirur në buzë të heshtura Çelësi Me frikë dhe dëshirë kam kërkuar përsëri disa gjurmë shenja të ngrohtësisë së largët dhe të një jete tjetër atje ku nganjëherë kaloj mbrëmjeve fshehurazi nga zemra netëve më rritet nga një vogëlush trupin e bukur të tij ëndërroj që gjithnjë e shoh më rritet në agim një vogëlushe në kraharor ecën nëpër pëllëmbët e mia rriten së bashku dhe më përzihen në shikime përplot kujtime dhe dritat e vogla nëpër kënde atëherë kam gjetur letrat e vjetra të shkruara me makinë shkrimi telefonat e të njohurve të mi të vdekur ka gjithnjë e më shumë numra të tillë në ato notesë dhe shoh se çdo gjë shndërrohet në vija dhe shkronja si shpirti që derdhet nëpër minerale dhe lule pastaj jam nën një foto që tani është e kaluar nën vëllimet e Kafkës dhe Nabokovit kam gjetur çelësin e shtëpisë ku njëherë na ishte jeta dhe e ruaj, nëse dikush do të kthehet dikur... Shiu, përsëri Ende është në dritare ajo natë me shi e errtë dhe e stuhishme si requiem i vogël nate shoh fytyrën e një dashurie të zbehtë si engjëll dhe e lagur në shi ku je e dashur, ku jeni engjëj, pse keni ikur nga dhomat e mia ende ka mjaft gjëra të gjalla në mes psherëtimave në mushkëri edhe pse shpesh afër fundit ishte dhe palëvizshmërisë që erdhi si pikat nëpër xhamat e dritares si brymë dhe akull ndodhi mbarimi i çdo gjëje si gjësend i vogël i lehtë ndërsa tërësisht je në diç tjetër, apo në asgjë... Pastaj nata në të cilën ëndërron nëpër shi dhe dashuri miqtë dhe fjalët shkrihen njëra në tjetrën që të kesh ç të marrish dhe të lësh si prekje e dashur apo vetëm kjo që mund të shkruash për dikë dhe shiu derdhet nëpër fytyra dhe strehë deri në park nëpër çdo gjë që ndryshoi dhe humbi oh, e dashur beson gjithnjë së paku ti në ëndrra të tilla në shiun që në mbrëmje bën muzikën tonë në gjithësi dhe në fjalët që nëpër gishta rrëshqasin ( ) Duke lexuar Rilken Disa yje besonin që po i ndjeje. Një valë u ngrit drejt teje në mes të së shkuarës, apo derisa kaloje pranë dritares së hapur të falej violina. (Nga Elegjia Duine) Maestro nga Apoloni dhe Orfeu i amshuar në hijet e St. Romanit, me engjëj je dhe me kontesha elegjike. Në ferra dhe petale të trëndafilave të vdekshëm Trëndafil, oh kundërthënie e pastër, ëmbëlsie ëndërr e askujt të mos jesh në aq shumë kapakë të syve. derisa valët fëshfërijnë vazhdueshëm në muret e Duinit, dhe të miat mendime janë aty për ikjen, jo për udhëtimin në Valmont, Rusi, Paris, apo Mizo, jo për udhëtimin në Zvicër, Duino, Toledo, apo Vjenë... Rrugëtimi është drejt bukurisë së ashpër dhe lartësive të Montenegros dhe çuditërisht varr i bukur në mështekna, kamomil dhe shtog atje ku motra e vdekur herët tani bart veshjet e tua E ndjej kaherë këtë rehati të çuditshme vdekjeje në pranverë kur fillojnë rrebeshet në Kralska Bara si në pamjet Das Buch der Bilder zëri i të vdekurve jehoj në shakullinën e bjeshkës në tingujt e lyrës dhe në jehonat e Burgkirche ëndrra për shtëpinë e re në lartësi si profetizojnë zanat e Komovit dhe engjëjt e bukur e të llahtarshëm Në atë selishtë tek muri me dhe mbuluar dhe trëndafila Për herë të parë e pash këtë në ngjyrat dhe lulet e peizazhit dhe dritën e hënës mbi kështjellën Mizo dhe Komovet e bardha... Kjo më jep kuptimin dhe forcën në rrugët e amshimit këtë vend në tokën time do ta rrethoj me selvi në livadhin nën shtëpi, të më fajësojë Lu Andreas apo Klosovska nga notesi yt me këngët për Jezusin të shpërthejë rënkimi i stërgjyshit të nëmur dhe aventurier I them ato lutje për bekimin Madonës vetëm e prek me dorë fytyrën në kujtesë e gjethet pështillen në dritë nëpër atë djerrinë të gurtë... Velat zbardhëllojnë në shkumën nën Llovqen dhe Duin dhe valët përplasen dhe zëri në varrimin e vet Në natën e tmerrshme me furtunë rënkuese... Kur fytyrën ma prek era nga bari dhe myshku Ku çdo gjë është e pafund dhe përplot largësirash të tejdukshme... (Bare Kralske - Raron 20...)

6 6 prozë Tashmë askush s e njihte atë. Një trup i lodhur, i kërrusur, sa nga vuajtjet, aq edhe nga sëmundjet, një kokë e mpakur dalëngadalë nga aq vite sa s mbaheshin mend, ca sy të futur në zgavra të errëta, si guvat e fshehta të shkëmbinjve, ca flokë të hollë e të pajetë që i ngjiteshin kokës, ja ky është personazhi ynë. Dikur kishte qenë edhe ai elegant, shtathedhur, i pashëm, i qeshur. Ngrihej nga shtrati kur i donte qejfi, i servirnin mëngjesin në krevat dhe ku nuk e ftonin. S dinte ku të shkonte më parë. I duhej të shënonte në një bllok emrat dhe numrin e femrave lozonjare që i vardiseshin:topolake, të reja, të moshuara, zeshkane, leshverdha, koketa, si t i doje i gjeje atje. S ka asgjë misterioze, ai është vetiu interesant dhe madje pa nxjerrë asnjë gërmë nga goja. Sa e çuditshme është kjo jetë! Ngado të hedhësh sytë, vëren njerëz preokupantë, dashalekë, marrokë, sakrifikues. Ndërsa tipi ynë i jashtëzakonshëm merreshe për dore nga fati, i cili i lutej që të shijonte jetën e bukur që ka falur Perëndia. E megjithatë ndonjë shije të thuash joshëse nuk i kishte lënë kjo lloj jete. Dukej sikur ai vinte nga ndonjë planet tjetër, velur gëzimesh e kënaqësish dhe barbarisht ishte molepsur nga fati i lumtur i veshur krëk, që i rrinte te dera dhe s e linte të qetë të bënte një jetë të thjeshtë, pa njerëz, me ca vështirësi ekonomike që s të sillnin tjetër veçse kuptimin e të jetuarit. Çudi e madhe është se ai kurrë nuk meditonte, s kishte ndonjë zënie kohe për të menduar e megjithatë fati besnik e shoqëronte pa u mërzitur, duke luftuar për ta lumturuar personazhin tonë në vend që të ndodhte e kundërta. Jemi mësuar që veshët t i mbushim me telat e ashpër të përpjekjeve e mundimeve njerëzore, po pa ç mësohuni njëherë se ka dhe kësi mrekullish, njerëz që e urrejnë fatin e lumtur dhe ai gjithsesi mbetet tek ata, lufton për ta dhe nuk i tradhëton Zonjat e zonjushat e familjeve të ministrave, guvernatorëve, profesorëve vdesin për të, hedhin para aq sa u lejon xhepi, vetëm për ta parë njëherë të vetme. Ndërsa personazhi ynë që e ka ves, nuk ua thotë emrin, buzëqesh aq pak (ah, sikur të ishte më shumë!), sa femrat drithërohen nga melankolia, tronditja dhe përkorja. Po edhe kjo s i lë asnjë gjurmë atij. Epo dhe kaq i akullt? S ka gjë, e dinë të tjerët pse ngrohen e magnetizohen prej tij. Njëherë një nga zonjat e rënda të kryeqytetit në mes të një nate me stuhi e shtrëngatë zgjohet e tmerruar dhe zgjat duart nga qielli: -Ah, Ati Fati Tregim nga Majlinda Zorba E Diel, 22 Tetor 2017 im shpëtoje të lutem atë, vetëm ai të jetojë, merrma shpirtin po deshe edhe mua. Ç marrëzi! Kurse i shoqi që flinte në krah (sikur të mos kishte qenë kurrë), kishte lënë kockat dhe ishte me njëqind sëmundje për t i plotësuar dëshirat e kapriçiot asaj. Ç ti bësh?e padrejtë kjo jetë!paralelisht personazhi ynë në apartamentin ngjitur flinte për shtatë palë qejfe, aq sa kur u zgjua atë mëngjes, iu deshën ca minuta të vinte në vete e për të kuptuar se ku ndodhej. Po a kishte ndonjë profesion a zotësi ai? Me ç merrej, shkollë a kishte kryer? Ku ta dish, ai s fliste kurrë, dinte vetëm të falte vështrime të kursyera, të nënqeshte me ironi duke ulur sytë dhe askujt nuk i interesonte ta pyeste. Ç rëndësi kishte?ai paraqitej energjik, me faqet rozë, me sytë plot dritë, i pastër si uji e me pamje të tillë që i bënte njerëzit të mendonin se fati kishte marrë anën, ishte rrëzuar dhe ishte përmbysur mbi të e s kishte shanse(meqënëse trupi i tij ishte i butë dhe fati s kishte thyer ndonjë kockë)ta tradhëtonte e braktiste. Nuk i mungonte asgjë. Po nga vallë vinin shumat e parave që harxhonte pa teklif? Ky nuk ishte problem, pasi të gjithë në kutinë postare të shtëpisë së tij, që e ruante një fshatar i rreckosur, i paguar nga ai, në zarfe e jo në bankë(s i dinin emrin dhe të donin)hidhnin sa t i lindte në zemër për zotërinë që kushedi nga ç fis i rrallë zbritur qiellit rridhte. Mania e njerëzve për ta patur pranë arriti kulmin, sidomos nga femrat. Një plakë që lëngonte nga kockat, fqinje me të, arriti që me një vullnet të hekurt dhe me iniciativën e atij që e di se shpejt do vdesë, mori vrull, zbriti duke u dridhur shkallët, që të shkonte në kafe-pastiçeri Bomba ku pinte kafen zotëria. Dhe ç ndodh?në shkallaren e fundit bie e s ngrihet më përjetë. -E shkreta plakë, -pëshpërisnin të pranishmit, -po të paktën ta kishte parë bukuroshin para se të mbyllte sytë. -Epo le të shohë tani atë që i vë përballë Perëndia- u hodh e tha një tjetër. E megjithatë personazhi ynë nuk shqetësohet kurrë. Përkundrazi, nisi të qeshë, ashtu pakëz, kur e mori vesh ngjarjen e plakës dhe për herë të parë foli, domethënë foli fjalë, nxorri tinguj, një e re kjo që pushtoi të gjithë qytetin sa hap e mbyll sytë. -Pa hë, na trego, ç tha?-pyeti një burrë për të. Ajo që e kishte dëgjuar, me një vel të zi të hollë që i zinte fytyrën me lezet (vejushë e një gjenerali), mistifikonte edhe më ngjarjen, arsyet dhe detajet. Po dhe përtej velit, njerëzit mprehën shqisat, të kuptonin përplasjen e buzëve të saj për të sqaruar së fundi se ç foli ai. Vejusha e mbylli me frazat e tij :- Ku ta dish pse është rrëzuar e gjora?! Ndoshta i ngjaj të dashurit të saj të rinisë. Dëgjuesit dukej sikur s e kuptonin gjuhën e përdorur nga komunikuesja dhe kjo i vinte me siguri nga e papritura e të folurit dhe lidhjes së fjalëve të një bëlbani ose ngaqë s po dinin të qeshnin a të ngryseshin. Kur vejusha ia dha një të qeshure histerike dhe mes lotëve tha:-ua, sa i madh që është!- atëherë gjindja filloi të qeshte me tinguj shpues si të thyheshin pjata e gota pafund. Darkave, burri i lodhur, zakonisht shtriqte këmbët në parvazin e ballkonit të tij dhe lëvizte gishtërinjtë e këmbëve për çlodhje. -Më në fund! -Vetëm në këtë orë të natës s më ndjekin sytë e të tjerëve-tha e mori një pamje të zemëruar. Pasi u kot pranë gjumit, mori të çohej si me përtesë dhe i shkujdesur hodhi sytë jashtë dhe ç të shihte? Poshtë ballkonit të tij një vajzë nja pesëmbëdhjetë vjeçe në këmishë nate, me flokë të shkatërruar, s po ia ndante sytë kureshtarë. -Ç lypte në këtë orë të natës?-mos kishte nevojë për ndihmë? Kështu kokoroshi ynë zuri të sforcohej për ta gjetur arsyen, po s po e gjente dot. Aherë po ia japim ne të kapshmit përgjigjen:- Të ngopej së pari, fshehur të gjithëve dhe pa të bezdisurit, të paktën gishtërinjtë e këmbëve të mashkullit ideal, që gëzonte nam të pacak, hijerëndë e elegant si princërit e përrallave. Me një keqardhje që s dihej me siguri në ishte e tillë, zotëria ndjeu t i skuqeshin veshët. -Kaq budallenj të jenë njerëzit?-mendoi. -Po si mundet të magjepsen kështu pas meje? -Si mund të pëlqesh një njeri të tillë si unë, që jetoj vetëm të marr e nxjerr ajër? Të çuditshëm janë njerëzit bashkë me mua, po, po, fare të çuditshëm. Në moment kuptoi se i kishte thënë me zë këto fjali dhe të shpresojmë se magjia u prish. I trishtuar, u fut në dhomë, mbylli perdet e trasha për të mos lënë asnjë shirit drite të hynte, u shtri i mbufatur dhe e zuri një gjumë me ëndrra të rrëmujshme që s kishte bir nëne t i lidhte. Në mëngjes u ngrit me dhimbje koke dhe u ul rrëzë shtratit duke menduar për vete dhe të tjerët:- Sot e kam vendosur, do t i flas të gjithëve, kush të më dalë para, do t u them se e kanë të kotë këtë adhurim ndaj meje, se unë nuk vlej asnjë grosh, jam mëse i zakonshëm, më i rëndomtë se kushdo, një palaço që s di të lidhë dy fjalë. U vesh shpejt dhe zbriti shkallët dy e nga dy, u bë i gjallë, piu me eks kafen e mëngjesit, i qeshur filloi të thërriste me fjalitë e gjetura me mend më parë, duke vështruar me sy të kapsallitur reagimet. U sfilit duke thirrur e përsëritur fjalitë, mori frymë thellë dhe priti me dyshim ç do të bënin a thonin ata që e rrethonin. Një pauzë përsëri e magjishme, e përzier me prishjen e magjisë së personazhit tonë ndoqi historinë. Pas pak një zë i hollë femre theu heshtjen:-ua, po ky flitka më keq se ne!dhe duke shtrembëruar fytyrën me përçmim, ajo çau rrethimin dhe la pas hijen e saj qesharake. Njerëzia filluan të gumëzhinin me përshtypjet e tyre herë të frikësuara e herë jo dhe sakaq pastruan sheshin e rrethimit, duke e lënë si të shushatur ish-zotërinë e pafjalë. -Vallë ç po ndodh me mua?-tani do më tallin e tallin pafund, e ndjej-foli me vete. Mori për nga apartamenti i tij, kur një qen nisi t i kuisë nga mbrapa. Ishte i pluhurosur, i nxirë nga pisllëku, kockë e lëkurë e dukej si i mërzitur nga kjo jetë. -Më pret edhe mua një fat i tillë!-tha i dërrmuar. Dhe ashtu si e parashikoi jetën e tij, ashtu edhe ndodhi. Fati deri tani besnik e urreu atë, shtegtoi tek të tjerë më tërheqës se ai, duke e braktisur e shndërruar në një gjendje më të mjeruar se qeni, për t iu bashkuar tani një fati të ri, të paparë ndonjëherë, po tani për keq e jo për mirë. Zotëria i dikurshëm, lypte rrugëve, u shëmtua, u varfërua, kaloi sëmundje pas sëmundjesh, humbi gjithçka kishte dhe pak para se t i dilte shpirti mërmëriti:-s duhej të flisja, njëherë që fola aq gjatë e pësova! Festivali Ndërkombëtar i Teatrit Skampa / Edicioni 19-të Teatri Skampa mirëpret në datat tetor, edicionin e 19-të të Festivalit Ndërkombëtar të Teatrit, nën logon Zgjim. Përgjatë këtij ediocioni do të ngjiten në skenë trupa nga vende të ndryshme të botës si: Italia, Kina, Kosova, SHBA, KiLi, Zvicra, Rusia etj. Ky aktivitet mbështetet nga Ministria e Kulturës. Urtësi sot e mot Ekspozitë Personale Muzeu Marubi ju fton në ekspozitën Urtësi sot e mot të artistes Lala Meredith-Vula. Ekspozita sjell dy seritë më përfaqësuese të saj, si: Haystacks (Mullarët) dhe Blood Memory (Kujtesë Gjaku), një rast unikal për t i parë të dyja seritë të ekspozuara së bashku. Dashuri Nga Altedo Myteveli Misioni i njeriut në këtë jetë është të jeotjë dashurojë (dhe të presë vdekjen). E dini cila është gjëja më e bukur në jetë? Fatkeqmirësisht është dashuria. Dashuria është të mos hequrit dorë asnjëherë, edhe kur bota shembet para syve të tu. Dashuria është një motiv i shpresës në të kundërt do të ishte një jë jetë boshe. Ajo është një gjendje pa mendje ; Kjo gjendje pa mendje ma ka bërë kokën lëmsh, jo vetëm kokën ; ndieja stomakun të më lëkundej si një varkë në det me dallgë, ndihesha i padobishëm, i verbër, i dashuruar me qeninen e saj Ajo si ngjante asnjërës qëkur e dashuroja unë. (shpesh here pyesja veten po ajo?) Unë mundohem ti dua të tjerët por është e vështirë sepse shumica e njerëzve nuk janë mësuar me të mirën. Kështu meqë nuk dinë të japin nuk dinë as ta marrin. Pikërisht kur ëmbëlsia zëvendëson pasionin do mësojmë se kemi dashuruar vërtetë. Madje edhe ndërmjet pëlqimit dhe dashurisë ka diferencë të madhe Nëse të pëlqen një lule e këput menjëherë, ndërsa kur e do e ujit dhe përkujdesesh për të gjithmonë është njësoj si të duam dikë për virtytet e saj, nuk është dicka e vecantë, por kur fillojmë ta duam për mangësitë; atëherë kjo është dashuri.. Ndërsa dashuria më e madhe që ekziston është të skarifikosh lumturinë tënde për lumturinë e një persoi qe do. Nëse nuk të ka prekur kjo ndjenjë je duke ecur nëpër terr sepse dashuria dhe dëshira janë dy gjëra të ndryshme jo gjithcka që duam mund ta dëshirojmë dhe jo gjithcka që dëshirojmë mund ta duam. Fundja të kesh vend në zemrën e dikujt do të thotë të mos jesh asnjeherë vetëm. Vetëtimthi mu kujtua dicka: Premtimi më i bukur që u bëmë nj-tj ishte : -Do takohemi sërish nesër. Ne u takuam dhe dashuri ishin sytë e saj kur më shihnin mua. Fundja cdo njeri është një libër nëse di ta lexhosh, por ajo ishte romani më i bukur që kisha filluar të lexoja Ndoshta kanë pasur të drejtë që e kanë vënë dashurinë nëpër libra ajo nuk mund të jetojë askund tjetër. Edhe libri më i bukur e ka të shkruar fjalën FUND... Përjetësisht yti...përjetësisht imja... Përjetësisht tanët..! SHENIM: *dashuria eshte historia e jetes se nje guraje dhe nje episod ne jeten e nje mashkulli! Ministria e Kulturës do të shpallë muajin Nëntor, Muajin e Leximit Fushata Mbarëkombëtare të Leximit, ashtu si vitin e kaluar, synon nxitjen e interesit ndaj librit përmes zhvillimin të aktiviteteve të ndryshme. Ministria e Kulturës do të shpallë muajin Nëntor, Muajin e Leximit, në zbatim të politikave që ndjek institucioni për nxitjen e leximit. Kjo fushatë e rëndësisë së veçantë në të gjithë Shqipërinë kërkon vëmendjen dhe bashkëpunimin e të gjithë aktorëve për realizimin. Fushata Mbarëkombëtare të Leximit, ashtu si vitin e kaluar, synon nxitjen e interesit ndaj librit përmes zhvillimin të aktiviteteve të ndryshme. Ministria e Kulturës kërkon ndihmën tuaj për përkrahje dhe përhapje të nismës.

7 E Diel, 22 Tetor 2017 kulturë 7 Indiferenca vendore ndaj zotit Kurti pas marrjes së Medaljeve të arta ndërkombëtare, është për keqardhje Krijuesi Muharrem Kurti, vazhdon traditën e krijuesve të mëdhej nga Gjakova Gjatë qëndrimit në Athinë, me rastin e pranimit të Dekoratave të larta nga asociacionet e kulturës greke dhe Uneskos, krijuesi Muharrem Kurti, në kohën e lirë, ka biseduar me Dino Kuobatisin, Kosta Valeta, si dhe me përkthyesin e shkëlqyer të letërsisë shqipe në greqishte dhe anasjellats Z. Iliaz Bobaj, për kushtet e punës sonë, stadin e kulturës, gjendjen e autorit shqiptar në aspektin financiar në vendin tonë, edhe të krijueseve të mirëfilltë me vlera të pranaura edhe jashtë vendit Nga Tahir Bezhani Gjakova, njëra ndër qytetet më të njohura të kulturës letrare në Kosovë e jo vetëm, vazhdon me traditën e çerdhes së krijuesve letrar me tradite të hershme, që nga Gjon Nikollë Kazazi e këndej. Nga ky qytet me traditë kulturore të të gjithave fushave të artit, kanë dalë emra të mëdhenj, jo vetëm në nivel të Kosovës e atë kombëtar, por edhe me reputacion evropian, si Ali Podrimja, DinMehmeti, Enver Gjergjeku, Besim Bokshi, Teki Dervishi etj. Gjithë këta emra të mëdhenj, i dhanë nam vendit tonë kudo në botë, me krijimtarinë e tyre letrare të pamohueshme. Kjo traditë krijuesish brilant, vazhdon edhe me gjeneratat të reja, pra, edhe me z. Muharrem Kurti, njëri ndër krijuesit e spikatur, që vjen nga shkolla e të mëdhenjve ; Ali Podrimja e Din Mehmetit, një krijues i afirmuar në prozë e poezi, rrugëtimi i të cilit ka vite që e dëshmohet edhe në arenën evropiane e jo vetëm. Poeti Kurti, është i përkthyer sot në nëntë gjuhë të popujve të ndryshëm të botës. Lexohet dhe vlerësohet në anglishte, greqishtë, kinezishtë, rumanishtë, spanjishtë etj. Është i prezantuar edhe në disa antologji brenda e jashtë vendit. Për të gjitha këto suksese të arritura me punën e dëshmuar si krijues, këto ditë, pikërisht me të, Muharrem Kurti, ishte i ftuar nga asociacioni i letrarëve ndërkombëtarë, Kafeneja e ideve, të cilin e udhëheq poeti me reputacion ndërkombëtarë, zotëri Dino Kuobatis, arvanitas nga Athina. Këto Medalje u jepen personaliteteve nga fusha të ndryshme të veprimtarisë, ndërsa në rastin konkret, zotit Kurti, i ndahen për cilësitë e shquara në fushën e krijimtarisë letrare. Për pritjen dhe organizimin e solemnitetit me rastrin e ndarjes së Medaljeve të Arta të cekura më sipër, zoti Kurti tregon, për pritjen e organizuar, ku vërehej admirimi dhe prestigji Medalja e Artë Aleksandëri i Madh, ndarë nga Kafeneja e Ideve dhe diploma dhe Medalja tjetër e artë e Uneskos, asociacion ndërkombëtarë, që mbron trashëgiminë kulturore ndërkombëtare dhe kultivon kulturat e popujeve të mbarë botës Z.Muharrem Kurti i lauruar me dy Medalje të Arta për krijuesit shqiptarë, gjë për të cilën i falenderon nga zemra mikëpritësit. Gjithmonë do shprehë falënderimet e mia, thotë Kurti, për një pritje aq të ngrohtë e miqësore. Në veçanti Falënderoj z. Dino Kuobatis, Iliaz Bobaj, krijuesin dhe përkthyesin e njohur grek Kosta Valeta, poetet e mëdhenj, miq të shquar të shqiptarëve. Gjatë ceremonisë së ndarjës së Madaljeve të Arta Interesimi i miqve të sinqertë për kushtet dhe rrethanat tona të kulturës Gjatë qëndrimit në Athinë, me rastin e pranimit të Dekoratave të larta nga asociacionet e kulturës greke dhe Uneskos, krijuesi Muharrem Kurti, në kohën e lirë, ka biseduar me Dino Kuobatisin, Kosta Valeta, si dhe me përkthyesin e shkëlqyer të letërsisë shqipe në greqishte dhe anasjellats Z. Iliaz Bobaj, për kushtet e punës sonë, stadin e kulturës, gjendjen e autorit shqiptar në aspektin financiar në vendin tonë, edhe të krijueseve të mirëfilltë me vlera të pranaura edhe jashtë vendit. Posaçërisht, nga miqtë atje, vlerësohet lartë qyteti i Gjakovës për kulturën letrare dhe artin në përgjithësi. Pos aspekteve të përgjithshme, ata janë interesuar Medalja e Artë e UNESKOS dhe diploma. Medaljet e Arta, të ndara nga Kafeneja e Ideve dhe nga Unesko, janë të shoqëruara me diploma përkatese të protokolluara nga personeli përkatës zyrtarë, sipas titujve për Mitingun e Poezisë, si vlerë themelore e qytetit të Gjakovës, Kosovës dhe mbarë kombit tonë, të cilët (krijuesit grek të latëpërmendur) kanë qenëpjesëmarrës në dy Mitingje, edhe atë të 50 vjetorit të themelimit të tij. Në Gjakovë ata qenë mirëpritur nga qytetarët e saj dhe artdashësit letrarë. Bile, qenë shpërblyer nga Klubi letrarë dhe nga komuna e Gjakovës me çmime dhe mirënjohje. Duke e njohur Gjakovën dhe kulturën e saj, poetët grekë, kanë shprehur habinë për një rënie kaq të shpejtë të aktivitetit letrarë në Gjakovë. Dhe ata shprehen me admirim duke thënë: Dëshirojnë dhe kërkojnë që Mitingu i Poezisë, historikë, dhe Klubi letrar Gjon Nikollë Kazazi i Gjakovës të mos shuhet. Ata shtojnë: Nuk guxon të anashkalohet tradita e madhe e Mitingut dhe Klubit nga vet letrarët e Gjakovës, as nga strukturat e Komunës së Gjakovës. Mitingu dhe Klubi, kanë një histori ndër më të mëdhat e vendit, ka thënë Dino Kuobatis e Kosta Valeta. Vlerat e Mitingut të Poezisë në Gjakovë, me reputacion ndërkombëtarë, kanë dhënë dhe do japin mesazhin human e njerëzorë në të gjithë botën intelektuale e kulturore. Kështu thonë miqtë nga Greqia, thotë laureati, Muharrem Kurti, i sapo kthyer nga ai vend me traditë të lashtë letrare. Symbol në Estoni Rrjeti më i madh i revistave europiane, Eurozine, është duke mbajtur Takimin e Njëzetetetë Europian të Revistave Kulturore, në Tartu të Estonisë. I ftuar nga Kosova është botuesi i revistës Symbol dhe i Shtëpisë Botuese Om, Xhemajl Avdyli, i cili ka folur për gjendjen kulturore në Kosovë dhe për promovimin e vlerave kulturore shqiptare në revistën Symbol, si revista më e madhe shqiptare, me katalogim ndërkombëtar, redaksia e së cilës përbëhet nga anëtarë të tri shteteve (Kosova, Shqipëria dhe Maqedonia), në të cilat edhe shpërndahet revista në versionin e shtypur, përveç versionit online ( që lexohet dhe klikohet edhe nga lexuesit e huaj. Ndër të tjera, Xhemajl Avdyli, në prezantimin që ka bërë në Estoni, ka thënë: revista jonë, si partnere e rrjetit Eurozine, promovon vlera dhe provokon debate, qoftë nëpërmjet intervistave të realizuara me personalitete të njohura botërore, qoftë me shkrime autoriale. Deri tani nga personalitetet e njohura botërore kemi intervistuar studiues, kritikë, romancierë, poetë dhe piktorë, si: Linda Hutcheon, Raoul Eshelman, Gottfried Helnwein, Mieke Bal, Andreas Huyssen, D. M. Thomas, Rita Dove, Jonathan Culler etj. Qëllimi i revistës sonë është të ndjekë hapin e kohës, të krijojë mundësi të shfaqjes së ideve dhe të tezave të rëndësishme kulturore nga njerëz të rëndësishëm dhe të kontribuojë në ruajtjen e vlerave kulturore, si dhe në prurjen e risive. Në Takimin Europian të rrjetit Eurozine, në Tartu, është duke u diksutuar edhe tema Europa midis shpëtimit dixhital dhe dorëzimit para post-të-vërtetës, temë kjo e trajtuar edhe në numrin më të ri të revistës Symbol.

8 8 poezi E Diel, 22 Tetor 2017 Nudo vjeshtore Dergjet hëna... Rojtari plak Nga Valter Dauti Ju ngreh kur shfaqen të tjerë qiej. Dhe ju poshtë vetes re dherash lini. Shikoj si shkojnë vitet si vjeshta, Shket koha nuk ndal e më s vjen... Është pjekur dhe rrushi në vreshta, Dremit roja plak si një qen... Sheh vitet te zbardhen e zverdhen, Ah! Gjethet, zënë vdesin ngadalë. Ca zëra ankime, po derdhen, Si specje që shkojnë në djall... Sheh, vitet si gjethet, që kalben Dremit vreshti plak si i shkretë... Mbi të retë shkunden dhe plaken, Me rojen zënë vdesin në vreshtë... Vrapoka gjithçka tok me vjeshtën, Nektar e ambrozë s paska më......rojtari me lot stolis heshtjen, kujis si një qen...e s nxjerr zë... Parajsë e çuditshme është mekur, E dehur nga vera, shtron fletë Rojtari, mbi re mban sytë tretur, Kërkon që të gjejë ku është vetë. Ti martohesh sot... E mbështjellë butësisht, me pak borë të badhë, Dritëzojnë rubinët, thërrmojnë qeshje pa faj. Mërmërijnë ëndërrimet, dashurinë e parë, Çupërisht, zonjërojnë mëmësinë, paskëtaj. Ja, e veshur me virgjinen e asaj që u tret, Prushërimi i buzëve, nëpër jerm, përvëlon. Flakërimën e mollëzave-thashethem - në - qytet, Hije-bliret e syve e kanë stinë vjeshtëron! Frymë merr ky qytet-kraharorit-borërimë, Pëshpërin dashuritë, pa, dhe puthjet ndër netë Ç u magjepsën, në dasëm, a do mund të mos vijnë? Të shikojnë se si vdes, ç dashuruan në jetë?! E mbështjellë bardhësisht!bora ndaka dy botë! Veç puhiza s ka frerë!era, pjell marrëzi! Në, dikur, përsëri, ndodh që u dashuroftë, Lule-bliret e syve do të flenë në qetësi. Ç ish e lirë-u tret!bora, perlat shkëlqen, Epsh i vellos në vatër, zjarr-eterin e mbledh. Dhe tek shkrin dalëngadalë frymëron një liqen, S ka më prush nëpër netë! Ska më moshë që bredh! Unë, s jam promete! Vështroj Prometenë, në shkëmb të Skythisë, Si vuan-rënkon- edhe- s vdes. Do të doja të isha unë mik i hyjnisë, Të isha Zeus o Hermes! T i thosha se mit i dikurshëm ka vdekur, Se, zjarrin e vodhi për vete! (Inatin Zeusi, s e kish se pat vjedhur, Ca dritë që përndezi qytete!) Inati qe tjetër. Ishte i pushtetshëm: -Kush dinte më tepër sekrete! Martiri(që s vdiste!)thërriste potershëm, Pushtetin e kishte me vete! Pushtetin e kish e dinte ç do ndodhte, Tirani, s do kish më kurorë! (Pra, grindja në qiej, ndër qiej groposte, Martirin e mitit të gjorë!) Ç ish grindje e vërtetë, iu duhej hyjnive, Në qiell, flisnin veç pabesitë! Në tokë, njerëzit thurnin ëndrra primitive, Dhe lusnin të trembur hyjnitë! e shoh Prometeun se si tjerr dredhitë Shqiponja, mëlçisë, sqepin trash Mbi tokë, njerëzit lusin të trembur, hyjnitë, Në qiell rrinë hyjnitë pijnë hashash! E trishtë Ti ke vjedhur ke vjedhur pak vjeshtë, Mjeshtërisht, rimeluar mbi flokë Ndodh në moshë që një vajzë mund të jetë, Diell i nxehtë mund të jetë borë e ftohtë Ti i shkund flokët tunxh- e-ar, trotuaresh, Ti i derdh dhe askush nuk i shkel, Nëpër sy mjegullon hi cigaresh, vjeshta rend si një plakë ngjyer xhel. Pse horbitesh mendimesh të trishta? Nëpër vjeshtë rrëzon zjarr e trishtim? Se fillimet i pate, e brishta, Te një mik që të shkoi në moskthim Ti, trishtohesh gjithmonë nëpër vjeshtë, E, çdo vjeshtë s mund të heshtë kështu, Si një ëndërr prej resh ngjyrëhirtë, Ti e ndien unë sërish pres këtu Të ka vjedhur kjo vjeshtë!sigurisht! Flokët ar edhe sytë mjegullgri Unë s e di cili Zot, marrëzisht, Lind një stinë, kaq të trishtë sa ç je ti Argjend Dhe është e thjeshtë, fare e thjeshtë, Ti, shkrirë je përmbi argjënd... Atëherë ish vjeshtë...ndoshta s ish vjeshtë... Kur flija lehtë...mbi gjoksin tënd... Sërish, e thjeshtë është, e thjeshtë, Sërish... e gdhendur mbi argjënd, Veç unë dremitem nëpër vjeshtë, Me gjethe, thur portretin tënd... Po, është e thjeshtë...fare e thjeshtë, Ti dritë kullon përmbi argjënd... Rend dimri, fshehtas nëpër vjeshtë, Ndër ujra, shkrin portretin tënd... E thjeshtë është...fare e thjeshtë... E bukur është...ah, kjo më dhëmb! Imazhi yt, ndizet në vjeshtë... Dhe mbeta dehur... mbi argjënd... Nga Ilir Paja Rrahin krahët e natës Flatrat e natës zbritur nga dekor yjesh. Me një hënë buzëqeshur. Iu avitën aromës së trupit të njeriut. Ndjenë tokën e qiellit lënë fjetur. Shkëputen nga toka. Rrahin fort të ngrihen lart. Shpirti ka ulur këmbët mbi krahë fluturash. Toka të fjeturve u shkund nga dhe vdekjesh një hap. Zë nate u përkul deri në përulje hëne. Në trupin e njeriut u rikthyen eshtrat vjeshtore. Fluturat zunë të rrahin krahët në pemë të zhveshura. Këto brinjë stine në kërkim të vertebrave të erës. Tani qielli përgjon pranë veshit të erës. Dekori fluturave vjeshtet verdhshëm. Nata puthet me buzëqeshjen e hënës. Krahët në qiej shkundin trishtim dherash Pa reshtur... Në dekorin e tokës hijet vishen me lëvoret e pemëve. Njeriu ecën duke shkelur mbi gjurmë shikimesh. Ngre njërin krahë të ndjejë fluturimin. Në tulin e qiellit përjetësia ndizet nga eshkë hëne. Kuajt e reve Troku erës shtyn tutje trupat e reve. Këta kuaj shaluar me qiell. Por s mbajtën kurrë mite me kaq erërash fuqi. Veç trima ku shpatat ngulën qiejve kryq e hënë. Dhe trupin e hekurt s ia mbuloi asnjë ditë... Diku era i mblodhi bashkë të gjitha retë. Dhe ato zhveshën shpatat e shkreptimave. Nga shalët e tyre u shembën përdhe pluhurat E kotë të dueleve. Dhe mbi to hipën dherat e heronjve. Duke bërë qiellin të ndjejë aromë toke. Nga kuaj resh...plot djersë ku dhe hijet qullen.. Mbetur shëmbëlltyra qiejsh mërzitur. Nga shalët e tyre nata bujt ngopur. Ajo ngrihet...terri. Pelerinë e tyre fryn drejtë hënës. Nga galop troku gris të gjitha frikërat. Heshtja natës trimëri prej nëne. Një re e vetme hungërimë kobi. Rri shtrirë pa mundur të shohë plagën. Re e bardhë iu afrua vdekjes. Kuajt e erës s kanë prehje. Heroi saj dita e përkëdhel kryeve. Heq armaturën. Erën... Patkonjtë kërkojnë ujë qiejve. Sepse tokave njerëzit mplaken zhuritur. Kuajt e reve... Era kalorës ju mban lidhur. Troku erës s ndalon gjëkundi. Ai trim që ju shalon gjen qiejve Të gjithë dheun e humbur. Dhe trupin e mishtë s ia kafshoi asnjë natë... Kuajt e reve shtyjnë trupin e heroit përpara. Dhe pse duken s e do vriten të parat. Por era mes qiellit e ndjen goditjen. Ndaj pas çdo galopi asgjë e gjallë S mbetet prapa. Dergjet Hëna... Kur terri kjo lagështirë pluskon hënën. Kur heshtja qiellore është zbaticë mekur. Kur mosha qiellit mbërrin në hënë tretur. Dergjet hëna...yjet i ulen kupa mbi trup Mbirë lotësh... (poemë...vijon)....ne shpellat e reve lotet ngujohen verberisht....ne trup te pemeve rreshire shpirti Kundermon madherisht....ne trup njeriu gjethet s'duan te prekin token....ne trupin e eres kujtimet treten mjerisht. Vjeshta ngjyret verdhuar. Hije e njeriut s'mbetet e padukur. I vjeshtet... Gjethet hapin krahe te padukshem. T'u behen fole reve. Rete keto epigrame pa heronj te vertete. Kthehen. Parashuta perrallash. Era ka uri dhe nis kacafytet me pemet Per prene e kujtimeve. Gjethet prekin gjurme hapash. Ne kerkim te hijes vjeshte... Pemet si te moshuarit e azileve S'kane kujtime... Eres i mbetet trashegimia e gjetheve. E jetimte, vjeshta nuk i zgjon hijet. Ne folene e gjetheve rete zbresin prike... Hapat e mi...gjurme e vjeshtet duarsh dikur... Madheshti e vjeshtes nje qiell gjethesh. Kundermojne jo djersi mplakjesh....mjerisht kujtimet s'mund te tresin syte... I vjeshtet... Gjethet hapin krahe te padukshem. T'u behen fole reve. Rete keto epigrame pa heronj te vertete. Kthehen. Parashuta perrallash. Era ka uri dhe nis kacafytet me pemet Per prene e kujtimeve. Gjethet prekin gjurme hapash. Ne kerkim te hijes vjeshte... Pemet si te moshuarit e azileve S'kane kujtime... Eres i mbetet trashegimia e gjetheve. E jetimte, vjeshta nuk i zgjon hijet. Ne folene e gjetheve rete zbresin prike... Hapat e mi...gjurme e vjeshtet duarsh dikur Muskujt e eres kane nisur te harkohen. Pemet presin goditjet... Nga dhembja tyre nisin te hapen plaget e para. Gjethet...Keto flutura qe shpirtin s'ia rrembejne eterve. Pemeve. Harkohet era. Si mberritja Odisese. E shkuaea pret si qeni tij besnik. Dhe pasi e ndjeu vdes... Vjeshte. Pemet dhembin. Hijet e njerezve harkohen pa supe...

9 E Diel, 22 Tetor 2017 studim 9 Vëllimi Ylli pikturon ëndrrën i Avdush Canajt Letërsia për fëmijë e viteve të fundit Nga Prof. dr. Faik SHKODRA Letërsia për fëmijë viteve të fundit përherë e më shumë po pasurohet me vepra zhanresh të ndryshme dhe me krijues prirjesh e aftësish artistike mbi njohjen e botës shpirtoërore dhe ndjenjore, botës psikologjike dhe fantastike të të vegjëlve, të cilëve po u dhurohen vepra me procesin e krijimtarisë artistike, poetët e talentuar e të shquar gjithnjë e më shumë po i dëshmojnë sukseset në fushën e trajtimit të temave, motiveve, dukurive, fenomeneve dhe ngjarjeve që kanë të bëjnë me botën komplekse të fëmijëve, botë të cilën pjesa më e mirë e krijuesve të kësaj dege të letërsisë po arrijnë ta paraqesin me krijime cilësore poetike- krijime që I shquan vërtetësisa e artit të përsosur e të thelluar në kapjen me aftësi e mjeshtëri të jetës dhe kërkesave shpirtërore të fëmijëve. Vlera të rëndësishme edukative, estetike e stilistike Nuk është e parëndësishme të themi se jeta e fëmijëve karakterizohet më ngjarje të shumta, të cilat, po u trajtuan bukur e më frymëzim nga shkrimtari, tek fëmijët do të sjellin gjithnjë e më shumë hare, gëzim, kënaqësi dhe optimizëm, sa për jetën që e jetojnë dhe vlerat e artit që u sjell kënaqësi, aq për misionin e fuqishëm të letërsisë në dhënien e botës së fëmijës, duke bërë ngritjen e tyre ideore dhe duke bërë formimin ideoartistik dhe ideoedukativ të tyre me vlera të mëdha njerëzore dhe dituri të nevojshme mbi jetën dhe problemet e mprehta me të cilat ballafaqohen të vegjlit. Emër i njohur i letërsisë për fëmijë, veprat e të cilit rrezatojnë vlera të rëndësishme në rrafshin edukativ, arsimor, imagjinativ, estetik e stilistik është padyshim Avdush Canaj. Është e vërtetë se lexuesit tanë të vegjël, janë bërë lexues të pasionuar dhe shumë të rregullt të poezive e të tregimeve të Avdush Canajt. Ky autor përmes veprave artistike ka arritur të pasqyrojë në shumë aspekte botën shpirtërore e ndjenjore, mendore e imagjanitave të fëmijëve, duke i pajisur ata me dije, njohuri dhe ndjenja të atdhedashurisë, të çiltërsisë shpirtërore, zemërgjerësisë, traditave më të mira të popullit, mikpritjes, bujarisë, dashurisë, mësimit, natyrës, së vërtetës, lirisë, dashurisë ndaj prindërve e të gjyshërve, mësuesit, shkronjave shqipe, historisë së popullit dhe respektit të përhhershëm të njeriut. Të gjitha këto mesazhe dhe vlera, me të cilat mishërohen veprat e Avdushit, te fëmijët sjellin kënaqësi dhe këto kënaqësi përkojnë me botën e të vegjëlve pikërisht në faktin se Avdushi, duke qenë i përkushtuar me punë krijuese, ka arritur të bëjë pasqyrimin e realitetit jetësor e shoqëror të fëmijëve, saqë veprat e tij vijnë me vlera të larta, sa kulturore e kombëtare, aq edhe me vlera didaktike e fantastike për fëmijë. Avdush Canaj, me vëllimin poetik Ylli pikturon ëndrrën, botim i Shtëpisë Botuese Rozafa, Prishtinë, 2015, me redaktor Sali Bashota, ka dëshmuar prirjen dhe zotësinë në trajtimin e temave e motiveve të rëndësishme për fëmijë dhe botën e tyre. Vetë subjekti i poezive të vëllimit flet jovetëm për rinovimin e aftësive të poetit prej vëllimit në vëllim, por edhe për përkushtimin e kujdesin e treguar për shprehjen koncize me të cilën e bënë konceptimin maksimal të mendimeve e ngjarjeve në kapjen e aspekteve të veçnta të jetës, që janë në të menduarit dhe imagjinatën e fëmijëve. Pikërisht kjo mënyrë e trajtimit të reales me me fanatastikën u siguron poezive brendi dhe ngjyrë posmoderniste- gjë që dëshmon përtëritjen dhe seriozitetin e vazhdueshëm të autorit për t`u falë fëmijëve krijime artistike me përmbajtje të rëndësishme ideoeduaktive dhe ideoarsimore. Duke pasur parasysh këto përpjekje të Avdushit, Është e vërtetë se lexuesit tanë të vegjël, janë bërë lexues të pasionuar dhe shumë të rregullt të poezive e të tregimeve të Avdush Canajt. Ky autor përmes veprave artistike ka arritur të pasqyrojë në shumë aspekte botën shpirtërore e ndjenjore, mendore e imagjanitave të fëmijëve i cili në çdo vëllim të ri sjell tema e motive po ashtu të reja e të trajtuara me art të goditur, kuptojmë faktin se, duke qenë përherë në kërkim të temave të patrajtuara, por të kërkuara nga fëmijët, ka arritur që të shtojë lexuesit e librave të tij. Poezitë i përshkon një laramani tematikash. Shplasoje e ndjenjave të ngrohta e të çiltëra ndaj fëmijëve Vëllimi Ylli pikturon ëndrrën është strukturuar në këto cikle: Treni ëndrrave, Në kalë të reve, Diçka prej mjalti, Zemra vizatojnë me cicërima, Drurët e trishtuar, Tëp resin edhe lulet, Kur të gjej babi punë, Vera me violinë dhe Nëpër xhepa t`poezive, me gjithsejtë 89 poezi. Vëllimi hapet me poezinë Në krahë zogjsh, vargjet e së cilës i vënë fëmijët në dijeni se poezia është pjesë e jetës dhe aktivitetit, se vargjet vijnë nga jeta në mënyrë spontane, të freskëta, se vargjet i përtërijnë poetit jetën dhe ditët fëmijëve ua bëjnë më të këndshme, se vargjet, me frymën që kanë, janë të mrekullueshme, janë magjike dhe si të tilla i bëjnë fëmijët të lumtur dhe krijuesin po ashtu të lumtur. Poezia e ciklit Treni i ëndrrave shpalosin ndjenjat e ngrohta e të çiltra të poetit ndaj fëmijëve.duke shkruar për sakrificat, respektin, këshillat dhe dashurinë që nëna, babai, gjyshja, gjyshi mbajnë për fëmijët, për nipat e mbesat, poeti sikur hyn thellë në universin e fëmijëve, në të cilin vërtitën ata. Kjo mënyrë e të kuptuarit të rolit të poezisë e bën Avdushin jovetëm ëndrrimtar të realitetit, por një poet të meditimeve për jetën dhe dëshirat e fëmijëve, të cilët dëshiron t`i shohë përherë veprimtarë të gjallë, të aftë e të pajisur me dituri. Tipar kryesor i poezive të këtij cikli është lirizmi i kulluar, konkretësia e gjallë, figuracioni stilistik sa i pasur aq i vetvetishëm e shprehës, me të cilat poezitë dhe përsonazhet bëhen emra të nderuar, të çmuar dhe të respektuar deri në pakufi. Poezitë, në përgjithësi, paraqesin imazhe që ndizen e marrin jetë nga ëndrrat, lojërat, buzëqeshjet, interesimet dhe shpirti i fëmijëve, ndaj më të drejtë thuhet se Bota më e bukur e fëmijëve është motivi me i bukur i këngës. Poezia e mirë, e pëlqyeshme dhe me mesazhe të qarta e të rëndësishme, nuk vjen vetëm në saje të talentit, por edhe të frymëzimit, e kur talenti e frymëzimi funksionojnë si binom, atëherë poezitë ngrihen në nivel të vlerave ideoestetike Avdush Canaj dhe ideoedukative. Themi kështu për faktin se në të përfshihen shumë përbërës që e fuqizojnë lidhjen e jetës së fëmijëve më ngjarjet që manisfestohen rreth tij dhe realitetit shoqëror, në përgjithësi. Të përzgjedhurit dhe të përthithurit e aspekteve më vlerë didaktike, brenda të cilave bëhet komunikimi i shumanshem me fëmijët, kuptohet mbi zhvillimet tekniko-shkencore, Canaj e ka bërë në nivel të duhur. Përmes shprehjeve modern poetike, me të cilat edhe e bënë pasqyrimin e atmosferës së re shpirtërore, që krijon shkenca dhe kultura bashkëkohore në botën shpirtërore dhe imagjinative të fëmijës, ato marrin kuptime didaktike. Në poezitë e vëllimit Ylli pikturon ëndrrën, në mënyrë më të natyrshme janë shkrirë fëmija në të menduarit e tij për jetën dhe zhvillimet më të reja që sjellë koha. Pra, bota e fëmijëve brenda poezive është shkrirë në mënyrën më të natyrshme, duke u rrokur në trajtim motivet më të përtatshme. Poeti e ka përmbushur misionin e artistit dhe me vargje të ngrohta ndikon drejtpërdrejtë në edukimin e fëmijëve dhe në edukimin e drejtë e të shëndoshë të tyre. Titulli i vëllimit është paksa magjik, në të cilin çuditërisht manisfestohet universi ku vepron magjia e përrallës, prej nga burojnë vlerat e saj, sepse realiteti përrallor gjithnjë ka mjë synim, një pikënisje, një ngacmimim real jetësor, objektiv. Avdushi botën e përrallës sikur e rikthen në ligje magjike dhe brenda saj e ripërtërin fantazinë, të cilën e kthen në ngjarje reale, që në fakt e përligj me yllin, çokollatën, përvojen e gjyshes Netë, ëndrrën e cila ofron mundësi të zgjidhjeve të halleve, problemeve e dashurive të fëmijëve me synim të triumfit të së mirës, të së bukurës, të së madhërishmës, të së vërtetës, të së drejtës, sepse shpirti dhe mendja e njeriut, pra edhe e fëmijës, mbi të gjitha, pritet nga etja për t`i plotësuar ëndrrat që qojnë drejt vyrtyteve dhe aspiratave më të larta dhe ngritjes së vlerave më të mira të karakterit e të ndjenjës njerësore në përgjithësi. Përmes poezive: Të mëdhenj, Unazë e hënës, Ku i lanë rrobat peshku,?, Një mollë për një puthje, Porosi gjumit, S`di pse më trishton, Në zemër të aortës, Mrekullia, Livadhet e ëndrrës, poeti arrinë të krijojë komunikim të këndshëm me fëmijët. Një ligjërim i lehtë vjen nga fakti se Avdushi në vargje ndërfut rrëfim të lehtë që ka të bëj me biseda të jetës e të botës që janë në natyrën dhe në imagjinatën e të voglit.pra, vargjet paraqesin interesimet e fëmijëve për çdo gjë që zhvillohet në rrethin veprojnë e jetojnë. Me një stil të lehtë, vargjet sjellin komunikim sa të thjeshtë aq edhe tërheqës për fëmijët. Në këto poezi spikatë të menduarit e gjallë të fëmijëve, që shoqërohet me fantazinë e pasur, fantazi që Canaj ka ditur ta mishërojë në subjektet e poezive, brenda të cilave shpërfaq dëshirat e dashurinë e çiltër e të shëndetshme të fëmijëve për të kapur këmishën e peshkut, rolin e celularit dhe porosinë e gjumit, bisedat e këdshme të nënës e të babait me fëmijët. Nuk mungojnë vargje në të cilat loja imagjinative, që është në botën e të voglit, lidhet me të menduarit e fëmijës, i cili fatin e miut e paraqet përherë të rrezikuar nga maçoku dhe nga rreziku që do t`i vijë, dhe porositë: Rri më mirë në birucë, Se mbetës pa kepucë! Magjia e vërtetë e poezisë, më rrënjet në shpirtin e fëmijëve e të poetit Cikli Në kalë të verës ngërthejnë në vete poezi me vlera të shumëfishta edukative e arsimore. Në këto poezi Avdushi u ofron fëmijëve ngjarje e motive interesante, ne subjektet e të cilave manifestohet bota e ndjeshme e fëmijëve, të cilët janë kurreshtarë të dinë shumëçka nga mjedisi dhe pikërisht këtë kurreshtje të tyre Avdushi, përmes vargjeve, e bën lëndë interesante të trajtimit. Me mjeshtëi të shquar në vargjet flet për solidaritetin që duhet të bëhet kulturë dhe vlerë e fëmijëve, kultivon shprehi të punës : ujiti lulet në këtë mëngjes, kutlivon dashurinë, respektin dhe ndjenjat e kënaqësisë për nënën e babanë ( Babi dhe mami) të cilët në shpirtrat e fëmijëve ylberojnë dashuri, zhvillon fantazinë krejt sin ë përralla dhe përmes metaforës i mëson fëmijët që ndaj fjalës të jenë korrektë dhe asnjëherë të mos e shkelin. Në disa poezi mesazhet jepen përmes frazeologjive, si: Qarri s`bën dardha, Kos nuk bëhet deti etj. Edhe në vjershat Në kitarë e ka shtëpinë, Dredhëzat nga Golemi dhe A puthën valët? Avdushi bëhet pjesë e botës fëmijërore. Përshkrimet e mjediseve, ëndrrat, ndjesitë, fantazia, ndjenjat dhe mendimet e fëmijëve, janë dhënë bukur e me art të përsosur letrar. Zogu në fluturim bashkë me babanë me notat muzikore më të hareshme, ndërsa Golemi nga Durrësi i thërret në det dhe me vete i porositë: duhet të marrin miq, lajthi, rrush e fiq. Brenda detit Dielli puthet me lulekuqet, e Gjyshi në lojën e fëmijëve kërkon si Zogu i fantazisë t`u puthë pakëz sytë! Vargjet janë ndërtuar si këngëzim mbi bazën e këngëve e lojëra të fëmijëve.por poeti sjell vlera të reja artistike, didaktike duke u dhënë vjershave trajtë të gjerë e të thellë mendimesh e vizionesh në përputhje me botën e përrallave, që konsiderohen si djep i fantazisë së fëmijës, fantazi që ngacmon mendjen dhe pasuron shpirtin e fëmijës. Poezitë e ciklit Diçka prej mjalti, vijnë të freskta dhe trajtimin e motiveve poeti e bënë me një përkujdesje të madhe. Çdo varg shënon vlerat e artit kombëtar. Poeti me vemendje i shpalosë preokupimet dhe shestimet e fëmijëve, të cilët i fton të pushojnë në vargun e poezive, sepse aty do të gjejnë dashurinë e madhe sa të planetit. Duke e kuptuar në thellësi botën e vegjëlve, Avdushi në disa vjersha arrinë të krijoj magjinë e vërtetë të pozisë, që rrënjët ka në shpirtin e fëmnijëve e të poetit. Me mjeshtërinë e të shkruarit të poezive, frymëzimin, mendjen dhe dorën e krijuesit, që, përmes vargjeve shpalos dashurinë e madhe të fëmijëve për çdo gjë të bukur që, lidhet me idenë e bukurisë, që transmeton poezia me fisnikërinë e ndjenjës e të mendimit, poeti përligj kur shkruan vargjet mbi yjet që i falin poezitë. Vargjet mbi pranverën, e cila bëhet zog, violinë, lejlek, dallëndyshe, fëmijëve u falin kënaqësi të shumta më çantat plot këngë. Në këto poezi është ëndrra, loja, dashuria, kënga dhe tërë bota psikologjike e imagjinative e fëmijëve. (vijon)

10 10 poezi E Diel, 22 Tetor 2017 Rrëkeja e tendencës shëtitëse (Selanik, shëtitorja e bregdetit) Nga Visar Mborja Në drejtime të ndryshme Granilin uniform, derdh mbizotërueshëm rrëkeja e tendencës së shëtitjes duke bashkuar e në thyerje, duke lidhur të operas dhe baletit MEGARON me portin e Selanikut qytetit, duke i mbajtur pamjen fizionominë, duke ia mbushur me parqe dhe ndërtesa të një orthodhokseje thjeshtësi ne harkada të gjata, horizontalisht shprehur ndriçuesish modernë vijëzime, në të çelëten e drurit, të të gjërave bankina dhe po aq linja, shprehur në paralele të ngjyrargjendit çelik, rrethueshëm që mbështjell drurët e rinj, me pahitje të jeshiles, aty- këtu ashtu si kjo jeshile, po ashtu ekziston, poshtë çdo gjetheje dhe plotëson, një ftohtësisht triumfale, të Aleksandrit të Madh përjetshëm nisur drejt lindjes, ashtu siç duket dhe është në shkujdesje të përjetshme ngritjeje supi, të pelerinës në pista të gjëra të lëmimit hapësira dhe koha kanë ngecur mbi vija paralele heshtash e mburoja pelerinën e shpatën dhe kalin e Aleksandrit të Madh, shikoj që ka qartësuar, me një errësim siluete dritëpamjen në qëllim për t u dukur si një formë përcaktimi në dritën përballë, që derdhet nga hapësira dhe koha për të paraqitur vdekjen në diçka nga pavdekësia ajo e përjetshmja tanimë dhe dinamikisht, lëvizin në perspektivë drurë, në rreshta të rregullt drejt rrugës së Mbrojtjes Kombëtare, sikur marshojnë dhe gjithnjë,- janë po atje përpara Kullës së Bardhë, me çizme mermerore veshur në themelet e tyre, qëndrueshëm dhe bardhësisht të përjetshmen e një parade, sikur afirmojnë përpara tribunës, së kullës bedenakurorëzuar ne diademen dyshtresëse me majë frushulluese prej direku, mbajtur dhe flamuri, përbërë nga ku, diametralët krahë, katërcipërisht shtrin në frushulluesin mëndafsh, bardhekaltër bojëqielli kryq, nën të metaltin simetrik të tij dhe, me triumfin milionashtizor, rreth e rreth prej kurore në ngjyrëvaji, deri në fosforeshenten e saj bizantinisht, duke u shprehur nga trungjet dhe degëzimet, që e njëjta tokë, i ushqen sado të vrazhda të duken -të ëmbla, siç ato janë të pemëve të pishave përreth që, për paqe dhe qetësi, të ftojnë,- gjithsesi. Prozaikisht bardhë, mbi qëllimet tona (Dimër, në Selanik) Qielli të shtronte pastërti e pafajësi, të përgjithshme deshi mbi qëllimet, dëshirat, shkaqet e pasojat tona mbi qëllimet e ndërtimit, të Shën Dhimitrit mbi dëshirat e ndërtimit, të Parkut të Tingujve ose shkaqet, që Parkun e Kujtesës ndërtuan si për të marrë vesh, se cilat do të ishin ato dhe për të marrë, gjurmët e tyre në një shfaqje, të fillesës absolute, të tij të bardhë ftohtë po i gjykon, të gjitha këto në pafajësinë e tij prozaikisht, me naivitet dhe ëmbël. Si shqiponja Kur kombet flamuj filluan të kenë, të parët tanë zgjodhën pa ngurim shqiponjën, por mbase shqiponja vetë gjeti folenë me cilësitë që kishin njëri-tjetrin njohën. Gra, burra të shquar njohu historia që porsi shqiponja kombin e nderuan, nga forcë, mendje e tyre mbijetoi liria në shekuj me rradhë shqiponjën lartësuan. Jemi bij shqiponjash, me krenari themi, adhurojmë shqiponjën tonë në flamur, por na mundon pyetja: shqiponja a jemi, cilësitë e saj i mbajmë si dikur? Ka dhe Sulejmanë të tjerë anonimë apo të njohur. Por veç një Sulejman e patëm ne në skenë, që çdo rol me art gdhendi, e bëri të përsosur, teatrit dhe filmit ia la thesar përherë. Solli në çdo rol ai fisnikërinë e Dibrës, ku lindi, u mëkua, mësoi gjuhën e nënës, ku nga burrat e mençur thithi forcën e fjalës. I dha çdo personazhi zhdërvjelltësinë e Drinit, si thellësia e detit i dha thellësi mendimit. Kasolle e peshkatarit ku fëmijërinë kaloi, gjithë ashpërsinë e jetës pa lustër i mësoi, me gjithë thjeshtësinë, ishte skena e parë ku rrënjë hodhi talenti, për të lulëzuar shpejt për gjithë Shqipërinë. Sokakun e të Marrëve e marr tatëpjetë, nën këmbët e mia kalldrëm i qëndisur, muret e shtëpive udhën tregojnë vetë, në degëzim një zë më flet: djathtas, arrin për ku je nisur! S shoh njeri përreth. Ç është kështu, muret po flasin? Vetëm në libra lexojmë të tilla fantazi, por, magjikja me realen këtu brirët fort përplasin, pranë shtëpisë së Kadaresë kjo edhe ndodh gjithsesi. Ja, porta e madhe, veranda, fasadat në gur harkuar, një pamje të hijshme shtëpisë i japin, të parët e fisit banesë të fisme vërtet kanë ndërtuar, që brezat të rriten të fisëm dhe dritë të përhapin. Krahët e shqiponjës lartësitë kërkojnë, në ajër të pastër mbajnë zemrën e fortë, por ne, prej shumë vitesh, lartësitë na mungojnë, në ajrin e ndotur që na tërheq poshtë. Sytë e shqiponjës larg hedhin vështrimin e në maja malesh të vegjlit i mëkojnë. Miopë interesash sot të ardhmen na grabisin, vogëlsirat mendjen shumë na e mundojnë. Nuk merret me kërma shqiponja krenare gjahun zgjedh të pastër, si rrufe godet, por vizioni ynë është ngatërruar fare ndotur plot në vese vizioni humbet. Të jesh si shqiponjë e një komb shqiponjash, zemër, krahë të fuqishëm ti duhet të kesh shpirtin e moralin të pastra t i mbash, të synosh veç majat dhe fisnik të jesh. Të jesh si shqiponjë e një komb shqiponjash duhet të kërkosh një vizion të qartë, larg në horizonte vështrimin ta hedhësh të punosh që kombi të ngjitet veç lart. Atëhere në flamur shqiponja ringjallet kur i sheh te kombi cilësitë e saj të shenjta, krenare që jetojnë virtutet e të parëvet simbol i kombit shqiptar mbetet sa të jetë jeta. Jeta e fjalës Fjala si qenie e gjallë është lind, rritet, vjen koha vdes dhe si njeriu ndryshon me moshë ka gjatësi, ka edhe peshë. Bashkë me njeriun fjala ka lindur piqet njeriu, piqet dhe fjala, të zbukuron fjala e pjekur porsi stolitë më të ralla. Nga AstriT gjunkshi Që fjala të zerë vend, të shërojë në mendje mirë të bluhet, pa mend kur del nga një gojë prapa s kthehet, vret sa s thuhet. Gjatë mund të flasësh, me orë të tëra por pak peshë fjala mund të ketë, fjala me peshë hyn drejt në zemra shpirti i bardhë i jep jetë. E lehtë është fjala kur ka shumë ujë uji avullon dhe pak kockë mbetet, shumë kockë ka fjala e pa bujë me veprat e lidhur fjala nuk do tretet. Jetëgjatë ka njerëz, ka fjalë jetëgjata, njeriu nuk e njohur ende përjetësinë, por mbeten të përjetëshme në shekuj fjalë të arta të vyera si drita rrojnë për njerëzinë. Sulejmani i madh i skenës Kushtuar Artistit të Popullit Sulejman Pitarka Sulejman i madhërishëm ishte sulltan Osman i lavdishëm që, si asnjë tjetër, bëri historinë, Perandorisë së madhe i solli shkëlqim, i dha ligjin shtetit, i fali fuqinë. Me fjalën që lëmonte dhe bisedën e shtruar, me interpretim të sojmë tërhiqte si magnet. Njeri me zemër të madhe, o thesar i paçmuar, Artisti ynë i Popullit, aktor i madhërishëm, rolet e tua perla do mbeten gjallë përjetë. Në shtëpinë e Kadaresë Nga Palortoja shoh qysh malit përpjetë si gjerdhan sërë-sërë ngjitet Gjirokastra, me shtëpitë, sokakët me gurë të argjendtë, me magjinë që shfaqet vetëm në përralla. Në dhomat me dritë mbretëron hijeshia nga druri i gdhendur, minderët e pastër, orenditë me shije. Në dhomën ku lindi Ismaili është krejt e veçantë ndjesia se ndodhesh në vatrën ku lindi e u rrit gjeniu i letrave shqipe. Mjaft gjurmë e relike të jetës së tij gjen aty, ku shkrimtari i madh fëmijërinë dhe rininë përjetonte, dritarja e dhomës së pritjes ku shkruante detyrat ai, ishte syri i parë që në jetë e futi dhe e shtyu të kapërcejë horizonte. Një buzëqeshje Shihmë në sy e dashur grindjen ta harrojmë, më fal një buzëqeshje, s të shoh dot të ngrysur, ta fal veten time pa kushte, pa dhimbje, buzëqeshja në buzë e largon çdo hije. Humnerë krijohet kur nuk më vështron, me kokat mënjanë dhimbja vetëm shtohet buzëqeshja jote si urë që bashkon anët e humnerës, zemrat, shpirtin tonë. Lotët fshij nga sytë se shpirtin ma ngrin, më jep një buzëqeshje dhe një shans të dytë, me një buzëqeshje akullin e shkrin dielli del nga retë dhe ylberi ndrin. Buzëqeshje e ëmbël kthen prapë mirëkuptimin, mos t i humbim çastet që janë të shtrenjta, dashuria ngjallet kur e njeh pendimin kthehet më fuqishëm për lidhje të shenjta.

11 E Diel, 22 Tetor 2017 reportazh 11 Një udhëtim nëpër vendin e Dardanëve Vjeshtë e artë në Kosovë Reportazh nga Ilir Bucpapaj Hapsirat e Kosoves në këtë pranverë Vjeshte të krijojnë një ndjesi dhe kënaqësi që të mbetet gjatë në kujtesë. Kudo që të shkosh në Kosovë, nga Prizreni në Mitrovicë, nga Gjakova në Gjilan, është e njëjta atmosferë me gjethet e pemëve të zverdhura, me barin e njomë të dalë pas shirave të vjeshtës, me lulet shumëngjyrëshe, me njerëz në arat dhe fushat duke grumbulluar prodhimet e vjeshtës, gjithshka në dinamikë. Kosovën e magjishme dhe historike, Kosovën legjendë e kam shkelur për herë të parë në qershorin e vitit 1999, pra në kapërcyellin e mijëvjeçarëve. E gjeta të zhuritur e të plagosur por me ëndërra dhe deshira të reja për një Kosovë më të bukur, më vitale. Kjo gjë u realizua në një periudhë të shklurtër. Ndryshime rrënjësore në të gjithë drejtimet, në infrastrukturë, kujtojmë Rrugën e Kombit që lidh Kosovën me Shqipërinë dhe Adriatikun, autostradën Prishtinë-Shkup e të gjithë arteriet që lidhin qytetet dhe fshatrat e Kosovës. Pse jo edhe në ndërtime të reja në të gjithë qytetet dhe fshatrat e Kosovës, dëshmi e një populli sa vital aq edhe punëtor dhe të emancipuar. Drejt Prishtinës Rruga nga Tirana në Prishtinë të krijon një kënaqësi sa herë ta kalosh, fushat e Tiranës nga Kamza deri ku ndahet kufiri me Krujën të gjallëruar, pemtore me mollë, hurma, vreshta, jonxhishte, janë një mrekulli e vërtetë në këtë amfiteatër gjigand të rrethuar nga kodrinat e Prezës dhe vargmaleve Krujë-Dajt, pastaj ultësira e Fushë-Krujës, Thumanës, të Laçit dhe Milotit janë një begati e magji e veçantë. Lugina e Matit në fundin e saj, pastaj Fani i rrethuar nga vargmale në dy krahët krijojnë një peisazh që të mrekullon. Në këtë rrugëtim ndeshesh në vende historike nga Shpali, Spaçi, Dom- Gjoni, etj. Autostrada të ngacmon të lëvizësh shpejt në një mrekulli, në të janë tunelet të gjatë 5.8 km, që lidhin dhe ndajnë dy rrethe, Mirditën dhe Kukësin. Sapo kalon tunelin të shpalosen hapësirat e Kukësit dhe të Hasit. Tutje në very-perendim është pjesa lindore e Alpeve Shqiptare me zotërueset Majën e Hekurave dhe të Shkelzenit. Si një befasi na shfaqen dy Drinat, para qytetit të Kukësit që ndodhet në bigën e Drinit të Zi dhe Drinit të Bardhë, dhe padashje na kujtohet një poezi e Skënder Buçpapajt Buroj edhe në Jug. Drini është ndarja në mes hapsirave shqiptare, një tregues kokëfortë dhe i pamohueshëm i padrejtësive dhe gllabërimit të tokave arberore në Veri, Lindje, Jug, vetëm deti Adriatik nuk është zvogluar e rrudhur shqiptarëve në këtë mijëvjeçar. E, të largohemi historisë së lashtë dhe të re. Udhëtojmë në hapsirat e Kukësit dhe na shpalosen në kujtesën tonë ngjarjet dhe dramat që janë luajtur në këto hapsira në filimshekullin e 20-të. Historia flet dhe e ka lëshuar me forcë qëndresën legjendare të lumjanëve në ato vite. Kalojmë Shtiqnin dhe ndodhemi në Rexhepaj ku #0 vite ka funksionuar uzina e shkrirjes së bkrit. Kjo uzinë sot ka si mbetje vetëm oxhakun. Kjo kujtesë historike, që mendoj se duhet të ruhet dhe të ngrihet një muze, ruan në memorjen e saj shumë fakte dhe ndodhi, por edhe një krim ekologjik, siç ishte shkatrrimi i botës bimore dhe shtazore të hapsirës në Koritnik dhe Gjallicë. Gjurmët janë të thella por edhe gjenerimi i këtyre shpatinave që ngrihen drejt Gjallicës legjendare dhe Koritnikut si vigan i pikëlluar. I afrohemi Morinit, kësaj nyje nevralgjike dhe ndarëse për gjuysëm shekulli në mes Shqipërisë dhe Kosovës.Ndiesia është e madhe. Kujtojmë pranverën e 99 ës kur Kosova kullonte gjak dhe të bëmat e forcave e armatosura ushtarake, Kudo që të shkosh në Kosovë, nga Prizreni në Mitrovicë, nga Gjakova në Gjilan, është e njëjta atmosferë me gjethet e pemëve të zverdhura, me barin e njomë të dalë pas shirave të vjeshtës, me lulet shumëngjyrëshe, me njerëz në arat dhe fushat duke grumbulluar prodhimet e vjeshtës, gjithshka në dinamikë policore dhe paramilitare të Millosheviçit bënë kërdinë mbi popullsinë shqiptare të martirizuar. E në kujtesën tonë ruhen ato ditë të Marsit e deri në Qershor, kur kam qënë mbi 20 herë nëpër Kosovë, dhe kam përjetuar një periudhë dramatike, shumë të vështirë. Kujtesa më ndjell dhe më ngacmon me karvanin e shqiptarëve të ardhur me kamione dhe me traktorë nga Kosova. Vargani i tyre nuk kishte të sosur. E, në këtë kolovar, në vështrimin e tyre ishte gjithmonë ishte madhështia e trojeve stërgjyshore shqiptare që linin pas. Një dramë në ekstreme. Fat ii historisë i tillë erdhi. E mkira dhe fatalja ishin në mes. Fati e solli që Kosova në pranverën e vitit 1999, pikërisht më 12 qershor të zgjidhej përfundimisht. Morini më ngacmon dhe më çon në ato ditë sa të dhimbshme aq edhe historike. Në Prishtinë Prishtina, kryeqyteti i Kosovës, një ndër qëndrat më të rëndësishme të paraardhësve tanë, ka pësuar ndryshime të mëdha të kësaj periudhe, është rritur, është zbukuruar është rinuar, megjithëse në këto vite ka pasur edhe problem të urbanistikës. Si një lejtmotiv, si një kujtesë, është edhe katedralja që mban emrin e shenjetores Nënë Tereza, që u inaugurua më 5 shtator me rastin e 20 vjetorit të ndarjes së Nënë Terezes nga kjo jetë, Nënës së gjithë botës. Rasti e solli që të ndalonim pikërisht në Kosovë dhe të bisedojmë me imzot doktor Lush Gjergji, i cili plot gjallëri dhe me dashamirësi na ftoi në shtëpinë e zotit. Në bisedë me të na njohu me ecuritë e ndërtimit të Katedrales së Shenjt Nënë Tereza, gurin e parë të themelit të kësaj katedraleje e ka vendosur President ii Kosovës Ibrahim Rugova dhe i ndjeri ipeshkvi i Kosovës aso kohe Mark Sopi. - Vlerat e kësaj katedraleje janë të shumëfishta se toka dardane është banuar nga ilirë dhe shqiptarë katolik në vijimësi të shekujve, e së dyti që mban emrin e shenjtit Nënë Tereza, nëna e njerzimit mbarë. Në këtë katedrale, në ceremonitë dhe ritet fetare vijnë besimtarë të besimit musliman dhe të religjioneve të tjera. Sonte jam i ftuar i Komunitetit Bektashian dhe jam i gëzuar dhe i lumtur që marr pjesë- na tha imzot Lush Gjergji. Lëvizëm nëpër Prishtinë bashkë me bashkshorten time Drita dhe me një vajzë Kelmendi e grua në Tresh, Pashkë Sinishta. Ajo është larguar nga Kosova për në Amerikë bashkë me familjen e saj, 2 vajzat, djalin dhe burrin. Kujtojnë 22 vitet më të bukura të rinisë së tyre që i kaluan në Prishtinë. Prishtina ishte gjithshka, por regjimi i Sllobodan Millosheviçit vrau ëndërrat e mijëra shqiptarëve në Kosovë. Kujtojnë shtëpinë botuese ku kanë punuar në ato vite, shoqet dhe shokët. E, krejt natyrshëm i rrjedhin lotët dhe mallëngjehet, kujton burrin e saj Gjekën që është ndarë nga jeta, në Amerikë. Në mjediset e godinave universitare takuam student të vitit të fundit në mjeksi Antigona Kukaj, një veprimtare energjike e shoqatës Maja e Karafilit të shqiptarëve të Plavës dhe Gucisë në Mal të Zi. Me çiltërsi dhe sinqeritet rinor ajo na tha: Kur do të vini në Kukaj të Vuthaje? Këto ditë natyra është e gjallëruar, e zbukuruar. Do të kënaqeni me bukuritë dhe bujarinë e njerzve aty. Duke shetitur në bulevardin kryesor të Prishtinës ne takuam edhe Rakip Sadikaj nga Kepeneku i Bytyçit të Tropojës, një ndër artilierët e shquar që iu bashkangjit forcave të UÇK-së në zonën e Padeshit. Ndalojmë në një nga lokalet. Biseda natyrshëm drejtohet në ato ditë të pranverës së vitit 1999, kur edhe luftimet në këtë front kishin arritur kulmin. Me dashamirësi dhe modesti Rakipi na thotë : Unë edhe shumë ushtarakë nga Shqipëria kemi kryer vetëm detyrën e mbrojtjes së integritetit të hapësirave të Republikës së Shqipërisë. Natyrisht ndihma jonë ka qënë e pakursyer dhe kemi bashkrenduar me komandën e Brigadës 138 që mban emrin e komandantit legjendar Agim Ramadani që dha jetën për çlirimin e Kosovës. Konstaton një fakt interesant, po kaq edhe fatlum, kudo në çdo cep të Kosovës, e të Prishtinës, e ndien veten si në qytetin e Shqipërisë ku ke lindur ose jeton. Diferenca në komunikim, në leksik e në të folur ka ardhur duke u zvogluar falë punës së kujdeseshme të punonjësve të arsimit dhe mediave të shkruara dhe atyre vizive, deshmi e ndergjegjesimit kombetar në të dy anët e kufirit. Ecim rrugëve të Prishtinës, përshëndetemi me njerëz që i kemi njohur në Tiranë. Takojmë gazetarin dhe veprimtarin e shquar Sherif Konjufca me të cilin kemi punuar për shumë vite së bashku në Radiotelevizionin Shqiptar në Tiranë. Kujtojmë ato vite, pse jo flasim edhe për zhvillimet shoqërore dhe politike në Kosovë dhe Shqipëri.Në ekranin e televizionit të lokalit, rastesisht më bëri përshtypje një debat televiziv me rastin e fushatës zgjedhore vendore për pushtetin local në Kosovë dhe i drejtohem Sherifit: Këto debate si në parlament si në televizione, si në Kosovë edhe në Shqipëri na kujtojnë komedinë e Aristofanit Bretkosat. Sherifi qeshë me të madhe dhe thotë: Bash ashtu është, një tepri që nuk është në karakterin e shqiptarit. Udhëtojmë nga Prishtina për në Klinë. Autostrada që po përparon drejt Pejës. Komuna e Kinës shquhet për bukuritë dhe begatitë e saj e kryqëzuar nga një serë lumenjesh që bashkohen në Drinin e Bardhë. Kudo gjelbërim dhe ndertime të reja në qytet dhe në fshatrat rrfth tij. Takojmë Mikel Gojanin, një publicist i njohur, studiues dhe shkrimtar. Një mesoburr, fjalëpak dhe mundohet të shërbejë në të gjitha mënyrat. Aktualisht është redactor letrar pranë komunës së Klinës. Të jep një informacion të gjerë për zhvillimin dhe kahjet e progresit të kësaj hapësire të zbukuruar nga perendia. Mikeli ka shumë plane krijuese sin ë gjininë e letersisë artistike edhe asaj historike. -Jetoj në fshat me familje. Jeta aty është e larmishme dhe të ripërtri, të mundëson që të meditosh dhe të shkruash- thotë Mikeli. Ai tregon për veprimtarinë në periudhat e vështira që ka kaluar Kosova në dhjetëvjeçarin e fundit të mileniumit të dytë. Ishte veprimtarë i LDK-së dhe idhtarë i përjetshëm i jetës dhe veprimtarisë së doktor Ibrahim Rugovës. Një kënaqësi të veçantë ndjeva në mjediset e Radio Alba, me seli në Klinë dhe me pronar gazetarin dhe mikun tim prej 30 vjetësh Leke Musolli. Radio Alba mbulon pjesën më të madhe të rajonit perendimor të Kosovës si Klinë, Pejë, Istog, Gjakovë, Deçan, Rahovec, Prizren, me një dëgjueshmëri rreth 200 mijë dëgjues gjatë 24 orëve. -Në programin e radios përfshihen emisioni i mëngjesit, lajmet ditore, kronika dhe ngjarjet nga tereni, intervista në studio, emisione argëtuese, kulturore, sportive, emisioni për fëmijë- na thotë Leka. Pas një interviste të gjatë me Lekën, lëvizëm në periferi të Klinës, ndaluam në një local buzë Drinit të Bardhë. Biseda ishte dinamike në mes meje, Lekës dhe Mikelit për zhvillimet politike dhe kulturore në shqipëri dhe në Kosovë. Bisedë e ngrohtë mes kolegëve dhe miqve. Kudo që të shkoshy në Kosovë do të provosh një bujari dhe ngrohtësi shumë të madhe. Ndodhemi në fshatin Arbanesh të komunës së Pejës, në shtëpinë e Ali Haxhës. Bujari e tij nuk ka të sosur por edhe biseda dhe miresjellja janë mbreslënëse. Ndër të tjera ai na tregon : Unë jam larguar 13 vjeç nga Arbneshi dhe kemi migruar bashkë me babën në Amerikë. Dashurinë për tokën e Kosovës e kam pasur gjithmonë të madhe. Ndërtuam një shtëpi të madhe 5 katëshe. Fati e solli që në vitet 1990 kjo shtëpi të kthehej në shkollë, pasi regjimi i Beogradit në atë kohë i uzurpoi shkollat. 300 nxënës të ciklit 8-vjeçar kanë mësuar këtu për 9 vjet. Ndjen emocione dhe futesh në mendime të thella. Sakrificat e kontributi i Aliut dhe i qindra kosovarëve në ato vite të vështira aq edhe të lavdishme janë shëmbëll dhe tregues i forcës dhe sakrificës së popullit të Kosovës. Aliu na fton të shkojmë ku buron Drin i Bardhë dhe ne e pranojmë me dëshirë. Rruga merr një malore të lehtë e rrethuar e tëra me pemë dhe banorë të fshatrave që punojnë në grumbullimin e bereqetit. Sa më lart që ngjitemi aq më shumë shtohen pemët dhe pas pak futemi mes pyllit. Zhurma e ujrave që bien poshtë në luginën e ngushtë duke krijuar një harmoni me gjithshka rrethuese. Pasi lëmë makinën, ngjitemi në një rrugë këmbësore tek burimet e zhurmëshme e të bardha. Ujvarat përcjellin njëra-tjetrën me puse të her pas hershme.degët ëe pemëve me larushinë e ngjyrave të gjetheve të tyre, nën rrrezet perenduese të diellit të fusin në një botë mrekullirash që rrallë herë i takon. Me bardhësinë e ujrave që burojnë këtu, që rrjedhin prej bornajave shekullore të bjeshkëve, me lojën e ngjyrave të ylbereve që krijohen në puset dhe dallgët zhurmëmëdha, largohemi me urimin: Qofsh e bardhë dhe e vrullshme drejt përparimit edhe ti Kosovë në kohët e sotme!`

12 12 intervistë E Diel, 22 Tetor 2017 Flet balerina e roleve lirike e TKOB, Elona Dervishi E veçanta ime në interpretim qëndron në pjesët lirike që unë shpalos, gjithë interpretimin tim. Pra, atë ç ka kam brënda vetes e shpalos në skenë. Edhe pse nuk jam balerinë e parë, përsëri ndjej një rëndësi të veçantë personale, gjatë performancave në skenë Jam ambicioze, dua të eci përpara Intervistoi: Saimir GEGA Elona, është tashmë një balerinë profesioniste në TKOB prej 17 vitesh. Shquhet në skenë për performancën e saj të shkëlqyer, duke bërë kështu për vete publikun i cili e ndjek atë kudo në shfaqje të shumta. Ndryshe nga koleget e tjera ajo shquhet si balerinë lirike, duke interpretuar me profesionalizem dhe plot finesë në skenën e artit shqiptar. Në veprimtarinë artistike te saj, ka interpretuar në balete të ndryshme në role të spikatura, ku do të veçoja: 1. Në Baletin La Sylphide, në rolin Hijet akti i dytë 2. Në baletin Ëndërra e një nate vere, në rolin e Fatina 3. Në baletin Carmina Burana, në rolin e Carmina 4. Në baletin Zhizel, në rolin Filisat 5. Në baletin Coppelia, në rolin shoqja e Svanildës 6. Në baletin Arrëthyesi, në rolin Pralinat etj Dhe ashtu natyrshëm, ja se si rrëfehet Elona për gazetën Nacional -Jeni një balerinë karriere në TKOB, ku qëndron veçantia e juaj në interpretim? -E veçanta ime në interpretim qëndron në pjesët lirike që unë shpalos, gjithë interpretimin tim. Pra, atë ç ka kam brënda vetes e shpalos në skenë. Edhe pse nuk jam balerinë e parë, përsëri ndjej një rëndësi të veçantë personale, gjatë performancave në skenë. -Thatë që jeni tip emocional, a mendon se pas çdo shfaqje ndihesh e veshur emocionalisht, sikurse herën e parë? -Sigurisht që po.gjithmonë kur bën një performancë qoftë të re apo ripërsëritje, dua të them që emocioni dhe përgjegjësia skenike, është e njëjtë. Është pasioni i juaj baleti, apo e keni fituar gjatë karrierës atë? Nuk mund ta përkufizoj se si lindi, por gjatë rrugës u kthye në pasion i cili nuk ka rreshtur. Me ndikimin e familjes sime unë arrita të krijoj figurën time si balerinë dhe ta përjetoj atë çdo ditë. -Cili është roli më mbresëlënës që keni interpretuar, si jeni ndjerë? -Them që ka qenë Fatina tek Ëndërra e një nate vere, sepse në krahasim me personazhet e tjerë që kam interpretuar, ajo ishte më tepër klasike dhe ishte më e plotësuar si personazh. -A keni ndonjë pasion tjetër përveç baletit? -Është Yoga, sepse përveç që të jep një qetësi shpirtërore, të relakson muskulaturën dhe ta zhdërvjedh atë, ta bën më fleksibël. Gjë që të ndihmon shumë në artin e baletit. Mua më ka ndihmuar goxha edhe pse lindi pak si vonë si pasion, duke u informuar thjeshtë nga interneti. Tashmë e ushtroj me shumë kënaqësi. -Keni linja perfekte trupore, me se i mban ato? -Kujdesja e veçantë realizohet nga ushqimi. Duke qenë që gatuaj vetë mundohem të zgjedh që janë bio dhe të padëmshme për shëndetin. Aktiviteti fizik është ai që mbështet përkujdesjen ushqimore. Jeni e martuar mesa di unë, ç përbën familja për Ju? Është pjesë shumë e rëndësishme e jetës sime dhe e pandashme. Duke qenë se burri është kameraman, që nga dita që jemi lidhur bashkë, nuk ka lënë asnjë shfaqje pa xhiruar. Ai dhe djali im, më ndjekin në çdo shfaqje timen. -Sa pjesë të kohës të harxhon, ideja e të qenurit mama? -(Qesh) Më harxhon shumë kohë. Pothuajse çdo mbasdite kur nuk kam shfaqje, unë qëndroj me djalin tim Bjorn. Atë e mbështes në çdo pasion të tij si: noti, taekëondo si dhe muzikë. Vegla e preferuar e tij është daullja. -Thonë që Ju balerinat e keni suksesin tek këmbët, në të vërtetë, a lexoni ndopak në kohën e lirë? -Ndryshe nga balerinat e tjera këto dy vitet e fundit i jam përkushtuar studimeve të Master Etnologji Folklor, duke mbrojtur temën Historiku i AKKVP dhe trashëgimia kulturore. -A lexoni shpesh libra, cili është romani juaj i preferuar? -Së fundmi i jam rikthyer Shekspirit dhe sapo kam lexuar Otellon. Kam lexuar Suksesin është një libër i cili tregon rrugën që t i duhet ta ndjekësh gjithmonë me optimizëm, sidomos në fushën e baletit. -A mendon, që suksesi të ka ndjekur në karrierë? -Jo, gjithmonë. Ka patur edhe dështime të vogla, por dhe zhgënjime. Megjithatë, jam munduar gjithnjë të eci përpara, me ambicien profesionale. Po pamjes tuaj të jashtme, a i kushtoni shumë kohë? -Jo, sepse gjithnjë duhet të përgatis djalin, dhe dal gjithmonë nga shtëpia vetëm me dhjetë minuta kohë në dispozicion për veten time. Po xhelozia, a është pjesë e natyrës tënde, si e përjeton atë? -Unë nuk jam xheloze, por bëhem e tillë në momente të veçanta. Në marrëdhënien tonë nuk i kemi lënë hapësirë xhelozisë, por më së tepërmi mirëkuptimit dhe sinqeritetit. Po në institucionin ku punoni, a ka smirë? -Nuk do ta quaja smirë, por ambicje për të ecur përpara -Me çfarë të rejash mendon të shfaqesh para publikut së afërmi? -Pres të shfaq një pjesë baleti tek Opera La Traviata në skenat e qyteteve të Durrësit dhetë Korçës -A mendon që është privilegj për Ju, kur media interesohet për veprimarinë tënde? -Patjetër që po. Madje do më pëlqente që të ndodh më shpesh. Ju falenderoj për intervistën Suksese gazetës Nacional! CMYK

13 CMYK

14 14 prozë E Diel, 22 Tetor 2017 Ramazan Taga, pasi bëri dhjetë vjet burg, lirohet. Me të mbushur javën, e thirrën në kryesinë e kooperativës. -Ramazan-i tha kryetari-a e di se ligj të dënon si parazit, nëse nuk del në punë? -Po more, e di, po... ndenja ca ditë sa të shmallesha me fëmijët! Do dal në punë, si jo?!-u tha. Të nesërmen doli të punonte në kooperativë. Familja u qetësuadhe Ramazani mendoj se tani e tutje do vazhdonte një jetë e qetë. Nisi rituali i përditshëm shtëpi-punë dhe anasjelltas, pa e kthyer kokën: as majtas, as djathtas. Një vit më pas ia ndërruan vendin e punës, e çuan në ndërmarrjen e bonifikimit. Ishin zgjedhur një grup burrash të fortë, për këtë punë të vështirë. Hapja e kanalit, që, gjarpëronte kodrave e luginave, me kazëm e lopatë, në një tokë gurë të fortë, ishte shumë e lodhshme, shto dhe të nxehtit e verës, një torturë. Edhe pse trupi i të burgosurit është i mësuar me torturat, nuk qe e lehtë të përballohej, hapja e këtij kanali, ku do të futeshin tubot, që do i çonin ujë qytetit. Tubot, të gjatë e të rëndë, do i ngjitnin me krahë në zhegun e të nxehtit. Kur i ngrinin në krah, ato të përvëlonin duart e supin. Rruga ishte me ulje e ngritje, shpesh herë, e gjithë pesha u binte atyre dyve që ishin në dy skajet e tubit. Nga lodhja, dikush dhe ankohej, por, Ramazani kurrë. Ai kishte harruar të ankohej. Një ditë, njëri nga shokët, i tha: -O Ramazon, a shef ça ka bo partia?- duke i treguar tubot. -Po, po!-tha Ramazani-pa e shikuar. Të nesërmen, po i njëjti avaz: A shef ti ça bon paria jonë? -dhe i binte tubit me dorë, si të ishte cyrle. -Po more, po. -ia kthente Ramazani, duke fshirë djersën. Edhe të nesërmen, të pasnesërmen, po njësoj. Një ditë, kur po hanin drekën e mbledhura me gazetë, megazetë hahej gjithçka, shtriheshin në hijen e lisit aty pranë, duke iu falur natyrës, qëtregohej aq bujare me ta. Por, shoku ia nisi refrenit: A e shef ça tubosh ka bo partia jonë, o Ramazon?! Ramazanit nuk iu durua dhe, e tërhoqi vring pas vetes. -Ça ke mor, jahu?- i tha shoku, i stepur. -Hajde, n her me mu! -Ku do me m çu?-i zbehur. -Do të rrëfej ni gjo. -i tha Ramazani. E mori për dore, e çoi te tubotë. -Knoje niher k tu, ça thotë!-shoku filloi të lexonte në fundin e tubit: Maa-de-in-, madein. -Po ma mrapa: ça thot? Knoje, knoje krejt!-ai rrokjezonte: Su-e-di-a. Suedia. -Nuk i paska bo partia, por Suesia!-i tha Ramazani. -Dhe mos m bezdis mo se, kur jam i lodhun, nonën teme nuk munem me e nigjue, jo të përgjigjem ty! -Aaa! Po pse more, a u mërzite, a? -Po, at qi e di ene un, pse do ma thush për ditë ti? -Mirë pra, nuk po t them mo!-dhe e qepi, veçsee shikonte Ramazanin mebisht të syrit. Ai vështrim tinëzar nis ta shqetësonte. Një javë më pas, u shfaq një i panjohur. -Hajde pak ti, Ramazan!-i ktheu shpinën dhe Ekspozita Home and abroad Bën bashkë në Tiranë Helidon Halitin dhe Li Xiaocheng Prangat që çmendën djalin ia bërime shenjë, ta ndiqte pas. Në çdo hap një hidhte pas të panjohurit i shtohej frika. U ulën në hijen e një rrapi të madh, pak larg tjerëve. -Ti nuk më njeh mua?-i tha. Ramazani ngriti supet. i panjohuri nis të bënte babaxhanin. Pasi e pyeti nga shëndeti, familja, shtoi:-puna që bëni ju, është ca e lodhëshme për moshën tuaj, ndaj do të gjendem. -Falemineres, po, boll më keni nimu! Më hoqët nga kooperativa, më prut këtu. Mer jom, falemineres pri partisë, edhe pri teje. Jom merë, gjënaf të qahem! -Edhe ne të falënderojmë që vlerëson ndihmën që të jep partia. Partia i vlerëson njerëzit, ata që sillen mirë, meritojnë edhe favore. Të kemi pru këtu sepse, paguhesh ma mirë se në kooperativë. -Falemderes shumë prej jush! Edhe unë, do punoj pa u kursye, se, për ne bohet kjo punë. -Të lumtë! Ka plot mosmirënjohës, që dorën e zgjatur të partisë duanë të kafshojnë. -Ramazani e kuptoj se personi i panjuhur, ishte operativi. Ata që silleshin mirë, bëheshin dhe më të këqinjë. -Unë nuk munem me e mohu të mirën që më m keni bo... -Kështu, pra! Partia, duke vlerësuar punën që bënë ti, sjelljen e mirë, edhe këto që the, kemi menduar të heqim edhe nga kjo punë e lodhëshme, të nxjerrim një raport paaftësie, dhe të lidhim një rrogë të mirë. Boll të ka rënë bretku! Pate dhe një taksirat se ca njerëz të pandërgjegjshëm, hileqarë të partisë, ta bënë të pavërtetën të vërtetë, dhe ti bërë ca vite burg. Këtë duam të ta shpërblejmë tani. -Falemineres shumë po, unë, jom hala në gjenje të mjerë, mundem me punu, pse ta bëni këtë? -Po ne, e kemi parë të arsyeshme që të rrish, mund edhe të bësh ndonjë punë të lehtë. Ka plot të tilla. Megjithatë, mendohu, për të mirën tënde e kemi. Partia të jepë shanse, edhe ti, ke mundësi ta ndihmosh partinë! Nuk fitohet vetëm me punë krahu, ë?- i tha duke e vështruar në sy. -Falemneres po unë, veç punës krahut, as gjo tjetër nuk di t boj! -Nuk do bësh ndonjë punë të vështirë, jo. Diçka të vogël, që nuk do shumë mund, do takohemi prapë e do i kordinojmë së bashku, kadal-kadal. Ti mjafton të shikosh kush dëmton, e të dëgjosh ç thonë, kaq. As do derdhësh djersë, as do shpenzosh takat. Do marrësh dy rroga, këtë ta vlerëson partia, jo unë. E ç jemi ne para Tregim nga Shefqet Dobro saj?!-ramazani u mat të fliste, por operativi e ndërpreu. -Kaq për sot!-i zgjati dorën duke i dhënë kulaçin, në vend të kërbaçit të shkuar. Por, biseda nuk kishte mbaruar me kaq, operativi i shkonte herë pas here te puna dhe rrinin me orë duke biseduar. Ky afrim ra në sy dhe ai po e ndjente si çnderim. Këmbngulja e operativit dukej se po thyente qendresën e tij. Qënkam ankuar kot?! Kur të mundohet trupi s qënka asgjë, kur të lodhet shpirti! -dhe çdo ditë që kalonte bëhej dhe më i zymtë. Kur e pyeste e shoqja: Ti më i qetë më dukeshe, kur të takoja në burg, se sa tani që je i lirë?! U mat të thoshte diçka, por, u mbyll përsëri në vetvete. Një ditë shoku që e pati mërzitur, i tha: -Ça ke mor Zon, nuk e ke hap gojën hiç, a je smun, a ça? -Nuk kom gjo, mer jom me shnet, pse po më pyet? -Kot, mor, kot. Ene shnet me t thon, ty të duket: si me t thon plaç, ça ke k shtu? -Jo mor po, na përvloi ky të nxehti-i tha. Më në fund Ramazani mendoi të bënte diçka, për të shpëtuar nga ky njeri. U ngrit një ditë që me natë, u nis për rrugë, pa i thënë as të shoqes, në Priskë kishte motrën, te ajo shkoi natën vonë dhe në mëngjes, doli që me natë, të mos e shihte njeri. Mëngjesi e zuri në Tiranë, te ministria e brendshme. Ju deshën tre dit, të rrinte para asaj banese të madhe e të frikshme, më në fund, e priti ministri i brendshëm. Pasi ja tregoi hallin, i kërkoi mbrojtje ministrit. Kush mund ta mbronte, më mirë se ministri. Ministri e dëgjonte me mirësjellje të jashtëzakonshme, herë-herë tundte kokën, keqardhej: i ziu ti ç po hiqke. -Ik tani se më ke mua!-dhe për ta siguruar i vuri dorën në shpatullë. -Mos ki merak! Nuk lëmë ne, të nëpërkëmbin të pafajshmit! Të tillët, partia i ndëshkon. Shko, puno si ke punuar. Për këtë, të vlerëson partia. Nëse konstaton ndonjë veprim në dëm të partisë, e ke për detyrë të lajmërosh organin përkatës por, me përgjegjësi që, mos dënohen njerëz kot, këtë nuk e do partia. Shqipërinë e kemi të gjithë bashkë, do e mbrojmë bashkë, apo jo? -Po zoti, ministër- iu përgjigj Ramazani duke bashkuar duart me të, që ai gabimisht e mori për besë. Kurrë nuk i kishte ndodhur të shkonte në shtëpi kaq ilehtësuar. Dy javë më vonë, i ulur para shtëpisë, nën hijen e pemëve, ku fresku i përkëdhelej nëpër trup, e shoqja i pruri kafen, që po i shijonte për qamet. i vogëli, lindur një vit pasi doli nga burgu, i rrinte si ogiç pranë. Pa mbaruar kafen, u ndje një uturimë. -Ço osht kjo, more?-pyeti e shoqja e tronditur. -Qoft për hajr!- tha Ramazani. Nuk vonoi dhe, në fund të oborrit, u duk xhipsi i degës, i cili ndali në fund të oborrit. Djali u lidh dhe më fort pas të jatit, i frikur semos po ia merrnin. Gruaja ngriu me tabakanë në dorë. Nga xhipsi zbritën katër tëpanjohur, një polic dhe i plotfuqishmi i zonës. Ramazani la filxhanin në tokë ende të papirë. U ngrit dhe filloi të përkëdhelte djalin, të cilin ja dha së shoqes. -Ramazan Taga! Në emër të popullit je i arrestuar!-thirrma e të panjohurit ngurosi së pari të shoqen e tij, djalin dhe më pas atë vetë. -Duart mbrapa!-i tha polici, kurse civilët dhe operativi e kqyrnin si prehën e radhës. -Lëshoje babin se, kom do pun me këta shokët e mi!-i tha ai të birit. Por djali, u lidh edhe më fort pas tij. Ramazani i bëri me shenjë së shoqes, ta merrte. Ishte e kot, djali nuk e lëshonte të atin. Kur të panjohurit e shqyen krahësh për ta shkëputur fëmijën dhe, të atit ia përdrodhën duart, nga prangat nis të rridhte gjak. -Këta këlyshë, sa dalin nga gopi i së ëmës, armiq lindin!-shfreu i panjohuri tjetër. Ramazanit ia ulën kokën dhe e futën brenda në xhips, ndërsa djali i lebetitur turrej, të mos e linte. i panjohuri i katërt u mat të përdorte dhunë, operativi e ndali: Lere djalin! Edhe mes bishave gjendet dikush që kafshon më pak. Tek sa vuante dënimin në Spaç e në Qaf-Bari, Ramazani i kërkoi së shoqes t ia sillte dhe çamarokun, pasi e kishte djegur malli për të. -Nuk vjen. -i tha e shoqja, duke ia fshehur të vërtetën e katandisjes së fëmijës së traumatizuar. i jati kishte bërë gjithçka, që arrastimi i tij të mos përjetohej me tmerr nga i biri, por, skena e rëndë e kishte bërë të vetën. Kur Ramazani u lirua nga burgu pas dhjetë vjetësh, mezi priste të shmallej me evlatin e tij të burrëruar. Babai kish mundur të përballonte vuajtjet e ferrit në burgjet mizor, ndërsa i biri nuk kishte mundur të përballonte arrestimin e të jatit. Prej të dy viktimave, ai që e kishte pësuar më shumë, ishte fëmija jashtë telave me gjemba. Kujtesa e djalit ishte boshatisur, veç fjalëve që thoshte vazhdimisht: Mos ik, o ba! Ku do më lësh mua?! -Nuk kam iku, jo, këtu jam me ty!-ngashërehej ai duke e përkëdhelur, si atë ditë, kur xhipsi me katër të panjohur, një polic dhe operativi i zonës e rrëmbyen nga duart e të birit dhe e degdisën pas hekurave. Atje, ku do të shkonte dhe ministry babaxhan, por, jo operativi, që sot i gëzohet luksit. Sa herë dëgjon politikanët, të flasin për të ardhmen që na pret, për Shqipërinë e fëmijëve të tyre, Ramazani përkëdhel çamarokun e vetë, që veçse i lutet: Mos ik, o ba!, kur i ikuri ishte pafajsia e atij vocorraku. Ramazani shkon e merr lekët e burgut, por, dëmi i shkatërrimit të jetës së një fëmije, nuk figuron gjëkundi. Artisti shqiptar Helidon Haliti dhe piktori i njohur kinez Li Xiaocheng behen bashke ne nje ekspozite ne Tirane. Krahas bukurive shqiptare ne gjinin e akuarelit pasqyrohet edhe magjia e lindjes se larget e realizuar nga dy mjeshtrat. Home and abroad është një projekt që ka bërë bashkë dy artistë, piktorin Helidon Haliti dhe kinezin Li Xiaocheng në ekspozita me dy itinerare të ndryshme, në gjininë e akuarelit. Fillimisht në Kinë e tashmë në Tiranë. Në mjediset e Muzeut Kombëtar prezantohen 80 punime në akuarel të dy mjeshtrave të penelit ku dashamirësit e artit do të kenë mundësi të njihen nga afër me peizazhet e Lindjes së largët. Mjeshtri kinez i cili është njëkohësish edhe dekan i Akademisë Chanto, Xiaocheng Li, vlerësoi punimet e realizuara me mjeshtëri nga piktori shqiptar Haliti, ndërsa shtoi se bashkëpunimi të tilla i shërbejnë shkëmbimit të kulturave mes dy vendeve. Krahas ekspozitës të dy artistët do të bëhen pjesë interaktive edhe e demonstrimeve që artistët do të realizojnë live per publikun.

15 E Diel, 22 Tetor 2017 intervistë 15 Intervistoi: Anisa Ilia -Sa shumë udhëtime -E vërtetë, udhëtoj shumë. Në fakt udhëtimet për mua nuk janë vetëm qetësi, clodhje, mndoj që njeriu më shumë nganjëherë udhëton nëpër kujtime, shpesh dhe nëpër veten tonë udhëtojmë. Për mua të gjitha ikjet nëpër vënde janë një ushqim jo vetëm shpirtëror por më shumë informues e këshillues për ato cfarë bëjmë që ti bëjmë më mirë. Gjithmonë e kam dashur lëvizjen, mendoj që njeriu kur lëviz dimensionon veten e tij. -Po vendlindja? -Vendlindja është e pazëvendësueshme me asgjë, gjithmonë e ruaj në sytë e mi të pandryshueshme, është dhimbje, është kujtim, është nostalgji që më zbret në zemër shumë shpesh. Atje kam vitet e para të jetës, vendlindja të thërret shpesh sidomos kur shkruan. Djepi më i ngrohtë i cdo njeriu është vendlindja mendoj, bota globalizohet, shëndërrohet por Gjallica ime është aty kryelartë, historike si përherë. E dua vendlindjen, sa herë shkoj më duket se më rrit ndjeshmërinë, nganjëherëmë trishton braktisja që i këmi bërë, nganjëherë më rrëmben në gjirin e saj si gjyshja ime, sa herë është ndryshe vizita nëpër vendlindje. -Poezia dhe ju? -Poezia është lluks shpirtëror. Pak e kanë këtë gëzof fati. Për mua poezia është dashuria më e madhe që kam, është gjithkund me mua, madje me con edhe aty ku as vetë dashuria, miqësia apo jeta stë con dot. Poezia më vesh mua me të gjitha ndjesitë që nuk mund të jenë aq të zakonshme. Nganjëherë mendoj që poezia ka lind me mua, e nganjëhërë kur më mungon frymëzimi më duket sikur nuk frymoj normalish. E pashpjegueshme është poezia, ajo vjen, zbret në ty dhe të rinegjeron, prezanton në një formë krejt të vecantë. -Në gjithë aktivitetet poetike cfarë nënvizoni më së shumti? -Të jem e sinqertë në jëtë kam paur fatin të takoj profesionistë që më anë orientuar dhe ndihmuar shumë. Mendoj që mirënjohja është detyrë e ndërgjegjies së gjithkujt, e ayre që e kanë mirënjohejen. Mendoj që në jetën tonë kthesat më të mëdha të jetës vijnë nga njerëzit, ne e bëjmë shoqërinë dhe ne duhet të mbajmë përgjegjësi. Unë jam mirënjohëse gjithë profesorëve dhe miqve të cilët më kanë ndenjur pranë dhe kanë kontribuar në jetën time. Jam falenderuese profesoreshë Vjollca Lubonjës, professor Ylli Pepos që më kanë dhënë mbështetjen e parë drejt rrugëve të letërsisë dhe filmit. Fatime Kulli poetesha që më mësoj në moshën më të njomë time. Po ashtu falenderoj profesoreshë Anila Mullahi që më ka ndenjur pranë gjatë studimeve të mia. Falenderoj Ilir Butkën që më dha një vënd në television para disa vitesh. Falenderoj shkimtaren Entela Kasi për krejt mundësitë dhe udhëtimet tona jashtë dhe brënda Shqipërisë. Në cdo aktivitet poetik dhe artistik kujtoj me shumë dashuri pafund miq dhe shokë që më Flet poetesha e re Helena Halilaj Ju tregoj mbresat nga takimet poetike ndërkombëtare Kam marrë pjesë në shumë veprimtari poetike dhe artistike në vendin tonë, por edhe në Spanjë, Austri, Turqi, Portugali, Bullgari, Itali, Kosovë, etj, të cilat më kanë krijuar mua munësinë ta rishoh veprimtarinë poetike me një sy të lartësuar në vlera dhe mundësi të reja produktive. kanë dashur dhe dhënë këshilla të sakta. Kam marrë pjesë në shumë veprimtari poetike dhe artistike në vendin tonë, por edhe në Spanjë, Austri, Turqi, Portugali, Bullgari, Itali, Kosovë, etj, të cilat më kanë krijuar mua munësinë ta rishoh veprimtarinë poetike me një sy të lartësuar në vlera dhe mundësi të reja produktive. -Auditori dhe brezat e rinj? -E ardhmja dhe auditori më përqëndronjë maksimalidht përgjegjshmërinë dhe dashurinë për punën. Auditori për mua është ambjenti më komod që mund të kërkoja në jetë. E dua shum filmin, poezinë, por në përditshmërinë time auditori dhe studentët më mbushin me energji dhe kënaqësi të pathënë, është një hapsirë e plotë e cila më jep kënaqësi cdo ditë. Të jesh para studentëve është përgjegjshmëria më e lartë, ti në një zë con një mëndim, informacion, njohuri në shumë mëndje dhe zemra. Njëkohësisht në aq mëndje nuk mund të përcjellësh atë cfarë ti di dhe atë cfarë ti do tu japësh brezave, është përgjegjësi e jashtëzakonshme për të ardhmen. -Po roli i femrës sot si ju duket? -Femra kur mban rolin e saj në shoqëri, ajo shoqëri bëhet më e mirë. Nuk është e nevojshme të kërkohen role në shoqëri, por të vihen në veprim ato mundësi që femrës i takojnë dhe i zotëron. Të drejtat nuk kërkohen po merren, një e drejtë merret dhe zbatohet, është ligji më i saktë i natyrës mendoj unë. Femra kur nuk bëhet burrë i shëmtutë është më e bukur, kur nuk e ngarkon veten me stoli të rreme, kur është e saktë femër, e saktë grua, e saktë nënë, e saktë partnere mendoj që e ka rolin e saj. Ne flasim për rolin e saj ku ndodh që ajo vetë viktimizohet apo nënshtrohet, roli i saj i fituar është pavarsia e saj intelektuale dhe ekonomike që e cojnë atë në vëndin që i takon. Femra i jep shije jetës dhe botës, është e thënë botërisht kjo. -Politika? -E pamundur të mos ndikohemi prej saj. Politika lidhet me jetën tonë dhe kur ne nuk duam të varemi prej saj. Fatet e shoqërisë varen nga ne, nga zgjedhja jonë dhe më pas politika menaxhon strukturat e jetës tonë që nuk i shpëtojmë dot. Nuk rrimë dot ne pa u marrë me pak politikë. Ajo është gjithkund ku jemi ne, fatet e arsimit, shëndetsisë, diplomacisë, kulturës, të ardhmes së fëmijëve tanë janë të lidhura me politikën. Pastaj sesi janë politikanët tanë, është një temë e nxehtë që nuk do shmanget kurë nga jetët tona. Politika është arti i vështirë i të drejtuarit dhe shtrembëruarit tek ne. -Përtej poezisë dhe punës, dashuria, familja? -Dashuria është lulja e cdo stine të jetës. Familja është pasuria më e madhe që unë kam. E pamundur të jesh njeri i mirë pa familje dhe dashuri. Ne përditë pasqyrojmë element të familjes dhe ngjyrat e dashurisë. Familja është streha e shpirtit e dashuria pushon në zemër. -E bukura në ditët tua? -E dua të bukurën në cdo sekondë të jetës, e bukura është estetikë e njeriut, e sjelljes, veshjesh dhe shoqërisë. E bukura më frymëzon. E bukura edukon shoqërinë dhe krijon traditë të veprimit, mendimit dhe marëdhënies. Të jemi të bukur do të thotë të krijojmë ura të marëdhënieve me vlerë, të gjenerojmë te brezat rëndësinë e të qenurit dhe bërit estetik dhe etik në shoqëri. -Pas disa librave në poezi e proze cafrë do ketë lexuesi tani në dorë? -Nganjëherë mendoj se cdo gjëje mund ti shpëtoj përvec poezisë. Poezia është dashuria më e madhe që kam. Një vëllim poetik së shpejti do jetë për lexuesin.

16 16 libri i ri E Diel, 22 Tetor 2017 Autorja shënon një stad të ri krijues Poetesha Drita Lushi boton vëllimin e ri Sonata e Syve Nga Nasho Jorgaqi Poezia e Drita Lushit, që në kontaktin e parë, ka qenë për mua një befasi sa e këndshme aq dhe emocionale. Emëruesi i saj i përbashket ështe Dashuria, ndjenja më e bukur njerëzore dhe e gjithpushtetshme Ajo buron nga një zemër e ndezur, nga një shpirt i çiltër, nga tërë qenia e saj aq ndjeshme dhe delikate. Një individualitet krijues, që të bën menjëherë për vete e të përfshin në botën e saj. E tillë ajo u shfaq së pari në vëllimin poetik Ëndërr në 2012 dhe më vonë me vëllimin poetik Flirt 2014, për të ardhur pas tri vitesh me vëllimin poetik Sonata e Syve. Është i njëjti zë poetik i njëjti portret krijues, është vlaga dhe patosi i Dashurisë, gjithnjë në rritje e plot vlera të reja. Padyshim, vëllimi Sonata e Syve shënon një hap të madh në krijimtarine e saj poetike. Është lirika tashmë e njohur dhe e vlerësuar nga lexusi i poetes Drita Lushi. Një stad i ri në këngët e saj erotike, që burojnë para lexuesit bukur dhe këndshëm. Ajo, që të lë mbresë është thjeshtësia dhe sponaniteti, që percjellin situata psikologjike origjinale dhe herë herë të papërsëritshme. Drita tregohet mjeshtre në zbulimin e të fshehtave të erosit në zbërthimin e enigmave të saj. Dashurinë ajo nuk e sheh vetëm mes çiftit po shkon edhe më tej, ku si personazhe të poezive të saj janë dhe pjesetarë te familjes, si shoku i jetës dhe e bija. Tek vargjet e Drita Lushit, poezia lind dhe ngjizet brenda vetes për t u percjellë tek të tjerët si një vlerë. Këto forma të fokusura në kapitujt Drita Lushi ka dalë tashmë në fushën e poezisë duke krijuar një individualitet artistik, që sa vjen e pasurohet nga një vepër në tjetrën çaste, gjendje, frymë, shkreptima, ndërtohen mbi të njëjtin taban si një refleksion dhe përjetim i botës së brendshme të autores. Ajo ska as druajtje, as komplekse për ta dhënë këtë realitet hapur me kurajo me gjuhë të qëmtuar me kujdes. Dashuria e poetes është gjithëpërfshirëse pa rënë në racionalizëm. Erotika e autores përfshihet nga nota optimiste si një ndjenjë, që jep gëzim e kënaqësi. Në përgjithësi mungojnë konfliktet xhelozitë, zemërimi dhe kjo e bën dashurinë e saj humane. Në vargjet e saj zotëron jo vetem ëndrra e dashurisë, por etja erotike, që nëpërmjet saj ta gëzojnë sa më shumë jetën. Drita përmes vargjeve të saj vjen jo vetem si këngëtare e dashurisë, por dhe si qenie e përkushtuar ndaj kësaj ndjenje të bukur, ndaj autorja është heroina e poezisë së vet, ku bëhet pjesë e gjithë qenia, shoqëruar me një ndjeshmëri të lartë. E veçoj këtë cilësi të Drites si një eliksir tepër aktiv, që vë në levizje shpirtin dhe fizikun e bashke me ta dhe lexuesin. Ajo në keto situata tenton ta bëjë veten jo vetëm qendër të dashurisë por dhe qendër të botës, aq e perkushtuar është ndaj kësaj ndjenje magjepsëse. Vetë Drita, është produkt i zemrës së dashuruar aq sa e kthen qenien e saj poetike në një lirikë të gjallë, që arrin ta shpërfaqë me pasterti shpirtërore para lexuesit në një stad të tillë artistik e ka ngritur bota e pasur shpirtërore perceptimi poetik i realitetit prirja e metaforizmit frymzimi i vetvetishëm, ritmika e brendshme, gjuha e bukur! Këto veti të çmuara të poezisë së saj nuk merren me mend pa sinqeritetin, kurajon për të shkelur në shtigje të reja, aftësia e natyrshme për të komunikuar me një auditor sa më të gjerë lexuesish Drita Lushi ka dalë tashmë në fushën e poezisë duke krijuar një individualitet artistik, që sa vjen e pasurohet nga një vepër në tjetrën. Për vëllimin poetik Kundërpërfytyrimi e Natasha Lakos Natasha Lako, një zë original i poezisë shqipe Përtej vështrimit diakronik të vëllimeve të saj, në sinkroni çdo vëllim ka specifikat e veta dhe përfaqëson rrugën e formimit poetik unikal. Të ambientuar me këndpërfytyrimin mëmësor të ngjizjes së krijesës poetike, prej një Safo moderne të letërsisë shqipe. Lexuesi në vëllimin e fundit do të shijojë peshën e pa përsëritshme të fjalës si shenjim edhe pafundësisë së mundësive të asocimeve ndjesore. Nga Zhuljeta Grabocka Natasha Lako Kur avitet bota, trupi hap gjinjtë nëpërmjet këtij imazhi lëvizës makbethian poetja Natasha Lako hap vëllimin e saj Kundërpërfytyrimi. Dhe lexuesit të kulturuar i kujtohen elementet nëntekstuale deradianë në kryevargun tek Këngët e Milosaos : Dheu kishte ndërruar lisat/ ujë të ri të detit/ kaltëronte në ditë të re. Një takim poetik prijetarësh i pakohë në universin e fjalës. Poetja hyn përsëri në tempull e poezisë shqipe si poetja e parë femër përherë me një guxim të ri poetik. Ashtu siç ka ndodhur me çdo vëllim të saj plot risi e origjinalitet. Ajo e ridimensionon poezinë e saj drejt fuqisë përshkruese duke krijuar tashmë shkollën e saj poetike. Natasha Lako përfaqëson zërin poetik femëror më të fuqishëm prej gjysëm shekulli. Një zë emancipues dhe shpirtëror që tejkaloi zvetnimin e konformizmin e dy periudhave të zhvillimit të poezisë bashkëkohore mbas viteve 70 të shekullit XX dhe dekadave të para të fillimit të shekullit të ri. Ajo, krahas krijuesve modernë në prozë, është përfaqësuese e modernitetit poetik duke përvijuar tiparet më të qënësishme të tij. Përtej vështrimit diakronik të vëllimeve të saj, në sinkroni çdo vëllim ka specifikat e veta dhe përfaqëson rrugën e formimit poetik unikal. Të ambientuar me këndpërfytyrimin mëmësor të ngjizjes së krijesës poetike, prej një Safo moderne të letërsisë shqipe. Lexuesi në vëllimin e fundit do të shijojë peshën e pa përsëritshme të fjalës si shenjim edhe pafundësisë së mundësive të asocimeve ndjesore: Fjalën e dua kope, për të mbetur gjithnjë nomade/.dhe gruan e pashfaqur ende, që vazhdon të heqë vetullën prapa një rrufeje / Me fuqinë e shenjëzimit të fjalës lehonë deri në tërholljet e saj plot të papritura, plot thellësi mendimi e përjetimesh, rritëm e muzikalitet / që në këngë nuk ka hyrë dhe kur mendon, - do të shprehet poetja boshësinë e fjalëve plot gjilpëra dhe karfica /duke përmbysur sirtarin për të hyrë në intimiteti e njeriut / e përndritur në atë labirint ku del gjithnjë briri i një filli të një drite tjetër.../si për gjërat e vjedhura të kthehemi edhe njëherë nga fillimi, - nënvizon ajo tek poezia Zonja të bukura Me këtë përmbysje rinovuese, poetja sheh mundësi të pafundme shprehjeje e akte komunikimi verbial. Poezia e kundërpërfytyrimit e shpenguar deri në mrekulli, vërtet e shpalos stoicizmin e pretenduar prej poetes. Çdo poezi është një sprovë me vete tonaliteti edhe strukturimi. Aksioni i saj poetik, i ndihmuar prej talentit të lindur e intuitës së përfituar krijuese, e fokuson lehtësisht kameran e saj lëvizëse drejt njeriut universial e natyrës universiale. Poezia e Natashës është e drejtpërdrejtë në kufirin e masës së abstragimit. Ndjesitë emocionale të përjetimit janë drithërues për lexuesin. Duke luajtur bukur me detajin, poetja realizon distancën e një poezia konforte e të lirë pa inponuar interpretim e moralizim. Qartësia e shprehjes, pranvëniet e detajeve brenda poezisë me një thellësi të admirueshme, të lejojnë të vlerësosh dhe të intrepretosh këndimin poetik që është sa i vjetër e mitik në origjinë, aq edhe modern e mbresëlënës në ripërtëritje të vazhdueshme. Poetja të krijon mundësinë për ta parë atë gjatë gjithë ekzistencës së shfaqes së tij artistike. Pikërisht tek këndimi/ vargëzimi ajo rimerr format e narracionit epiko-lirik si një barde e ndërgjegjshme për të modernizuar thelbin ekzistencial e kulturor të shfaqes së tij. Qetësia olimpike e përshkrimeve të gjeografisë shpirtërore poetike në plazmin e vetëdijshëm e suprizues erëborziloku e përshkon gjithë vëllimin. Ai rrjedh i ndjerë e jo i kërkuar e i stisur, është i pa sforcuar por i vetë shpallur me një muzikalitet pritës e jo vetmitar. Mendimi metaforik I fabulës poetike rizgjohet nëpërmjet imazheve të përsëritura metonimikë. Vargëzimi i kulturuar, gjerësia epike e përshkrimit krijojnë një poetikë të strukturuar estetikisht. Palimsesi i portretizimit të njeriut në projektim të shumësisë së tij prozaike nuk e ka penguar poeten të shprehë relativitetin e së bukurës edhe së mirës, neutralitetin e paqjes edhe urrejtjes barbare. Në qerfullën e vargut të saj mbështillet e vërteta si vetë jeta në përkohshmërinë e përjetësinë e saj. Tërësia e poezive të vëllimit është testamenti poetik i Natasha Lakos në të cilin poetja ka ende shumë për të shkruar Hija e Kullës së Babilonisë bie ende mbi çdo metaforë, bie mbi trupin e çdo gjuhe, bie mbi të gjithë botën atje ku jeta e njeriut thotë fjalën e vet! Kundërpërfytyrimi është gjurma e asaj që ishim e duhet të jemi. nuk do të kishte kënduar Huancita/ më i sigurt në botë, sikur të mos ishte/ kundërpërfytyrimi. Po çelin kumbullat e mbushura me lule të bardha, të imta.

17 E Diel, 22 Tetor 2017 poezi 17 Çfarë të jesh në këtë vend?! Nga Majlinda Nana Rama Ti kërcet si flakë në letër, djeg si zjarr, rënkon e heq, të kërkojnë një përgjigje; të jesh ëngjëll apo dreq? Letra pret si shpresë e humbur ta firmosësh, lepe peq, ti vështron i mallëngjyer; ç të jesh, ëngjëll apo dreq? Çfarë të jesh në këtë vend Fat i thyer, mpleksur keq, vetes s'i jep dot përgjigje; të jesh ëngjëll apo dreq? Të jesh ëngjëll, të kafshojnë, të jesh dreq, si mos më keq, ti i zbathur përmbi prush; po ç të jesh, ëngjëll a dreq? Çfarë të jesh në këtë vend, padyshim, s bëhesh dot dreq; po kur miku të kthen shpinën para ëngjëll, prapa dreq... Ca mendojnë: Ky vend bëhet!, ca të tjerë: Askush s e ndreq!, ti një jetë që veç mendon; të jesh ëngjëll apo dreq? Para varrit, në kutizë, ti i vdekur qan e heq, se nuk di si po varrosesh, si një ëngjëll a si dreq! Romeo e Zhuljeta, pas gjysmë shekulli (Motrës dhe kunatit) Nga KLARA KODRA Ju ishit një Romeo e një Zhuljetë Që nuk vdiqët dhimbshëm, po mbetët në jetë. Shtatëmbëdhjetëvjeçar, djali zbriste nga tarraca në ballkon Përmes tubittë ujit; sillte letra si flokë bore. Vajza i merrte letrat me harenë fëmijërore Dhe me brengën e bukur të asaj që dashuron. Vajza kishte mbushur vitin e pesëmbëdhjetë. Ishte gjimnaziste, po ishte dhe Zhuljetë. Të vjetrit thoshnin: Ju s jeni veç fëmijë Po ju pëshpëritnit: E ardhmja e bukur do të vijë Ju nuk kishit as edhe një shtëpi, Po dashurinë kishit të madhen pasuri. Ju ishit burbuqe në pranverën plot vesë Dhe tani ju rrethon vjeshta e artë e jetës. Tre bij ju rrethojnë: nipër e mbesa pesë. Para një gjysmë shekulli Ishit Romeo e Zhuljetë. Njeriu dhe turma Nga Ilir Kalemaj Kohë vjeshtake Vjeshtat qe rrokullisen në honin e kohës, firojnë si rëra mes gishtave kur fryn erë, ashtu përhumbtas dhe pakuptuar, si shiu i qetë e i pandërprerë. Frymorë që gjallojnë mes moteve dhe ata që jetojnë veç për një ditë nën një diell arrijnë të ngrohen, me vete nuk marrin prikë. Disa e marrin disi kaluar, çdo emocioni i frigohen të tjerë ka nga ata që jeta u kalon tangent, për ta koha nuk ka asnjë vlerë. Bëjnë hije mbi dhé dhe emër lënë pas, ata që çastin jetojnë, që nuk janë kalimtarë rastësorë, por dinë të qeshin dhe dashurojnë. Ata që pasionin e kanë nën lëkurë, që jetojnë si t ish e fundit ditë, që punojnë sikur jeta mos të kish fund kurrë, ata, të bekuarit nga Perënditë. Nje grimcë kohe mbart brenda pafundësinë sikur të jetuarit t ishte art, të dish të shijosh mrekullinë e të qënurit thjesht i gjallë. Nostalgji Disa tezga të braktisura një pasdite fundgushti e mekur, dy pëllumba gushbardhe që aviten, disi të ndrojtur, disi të trembur. Nënokja tek ecen kerrusur nen barren e kohes, ndanë pallatit të verdhë, në qoshkat e të cilit lodrojnë zhurrmshëm ndoca cunakë, ndërkohë që fryn nje fllad i lehtë avatar i kohës që lamë. Llulla nën cepin e buzës së djersitur e punëtorit t rraskapitur n zheg, me kokën anash varur, dhe kasketën rënë mbi brez. Pranë kopshtit eremirë, tërheq vemendjen kaltërsia e syve të saj nën prarimin e flokeve me t cilat era lodron shoqëruar me valsin e lumturisë që ndanë jetës të fton. Pa kohë Netë të bardha nën të pafundmen hapësirë mbi botën e paqenë të ftojnë të meditosh pranë vetes pak rum të lirë, nuk do gjë tjetër, veç të jetosh. Me zemër tej në tundrën e bardhë, me mendje si sufist, përhapur mbi shkretëtirë, skllav i pasionit, beduin i shpirtit mendoj për atë çka në jetë është më mirë. Sofist cinik, bohem pa cak, peng i dëshirave rastësore, kështu endet ky shpirt i lirë, in perpetum prore. Dimër Ra ky mot e nuk u pamë mbështjellë mistershëm në kët acar na ndan ndër pole të skajshëm ky i ftohtë idhnak, i marrë. Kujtimi i një çasti që ska ndodhur, shpresa e marrë për deja vú, çdo gjë e veshur me tisin e bardhë, sinjal që më drejton kah ty. Pragvere Vesë diamantesh, n prag t agut shtrirë si tapet, ende mbështjellë në freskinë joshëse para t nxehtit afrikan që në derën e shpirtit nis e troket. Ndezja e ngjyrave nën përthyerjen e dritës t aurorës mitike sjell Pashkën e jetës si një flutur magjike. Njeriu dhe turma Në metrotë e bjerra, Tërhiqen turma zvarrë, Kapen pas hekurash të ndryshkur, nga koha, Si njerëz që përqafohen Kur ndjejnë mall. Humbet njeriu, Në vrapin e kohës, E kaplon vetmia, Mërzia e post-modernitetit., Rishpik veten në turmën gri, Bërtet nevoja për ekzistencë Nuk gjen as paqe, as qetësi, Në përpjekje për të gjetur veten e vet. Detari Fanari që sheh detari n mes të blusë së paanë, ndrin si aurora n ag, zemrën që në vetmi qan. Zbulon misteret e detrave të thellë, marinari xhaketë-zbërthyer, tek mërmërin këngë të vjetra, si pirat mendje-rrëmbyer. Modernity and humanism Finding light amongst life s miseries, continue hopping when all falters, standing by your ideals even when they betray false convictions, that s modern challenges in a nutshell. To witness peace on the face of war, To be hopeful when all hope flies, To expect the unexpected when all falters, To be human after all. Prej dielli Nga Anila Kurti Pikoi dita Rrodhën ujërat në shtratin tim. Kënduan fushat baladat epike. Diellin se pashë. Unë të prisja ty! Ti,ishe bërë i gjithi perëndim. Këndova në breg,si sirena e detit. Brigjet mbyllën sytë në palma malli. Për herë te parë zbriti qielli mbi krahët e mi, më veshi fustanin prej dielli. Pemët Të gjitha dashuritë i kam të lidhura me pemën. Të gjyshes, Të mëmës. Timen. Unë jam një pemë! Kështu kam qenë që në vogëlinë time. Puthja diellin dhe vishja vjeshtë. Po,ja erdhe ti, zgjate krahët gjithë lule dhe më bëje hije. Befas të ra në krahë një dimër i tërë dhe të thau. Ku të të gjej?! Tani,shpirtin e mbjell me pemë, të të ngjajnë ty. Zogjtë Unë vija dhe ikja. Shtëpinë e kisha në pyll. rrisja fëmije,atje. E mbaj mend si tani kur ranë vetëtimat mbi lisin plak e i dogjën shtatin. U dogjën foletë. E vetme erdha në shtëpi. Fustanin lehonë të vjeshtës e vara në ballkon, kur befas u mbush me zogj. Trendafilat Zjarri i tokës brenda lëkurën sime. Djeg U çel një degë, u mbush me trëndafila midis gjinjve. Këmisha e blerimit tim, Hiqe! Shelgu Dashuria ime prej qelqi në ç duar udhëton agimeve?! Ç zë të zgjon nga gjumi,o shpirt? Një stinë e tërë lotoi në pragun tënd e sytë e pëlotur m i thau një shelg. Ikin perënditë Në Trojën time bie shi. Ranë poshtë mollëve lulet e para rrisin endrrat -fëmi. Ç qe kjo para pranvere, befasi?! Lart çatisë me ylberët e varur(a), ikin maje gishtash Perënditë, me këmbët e bardha

18 18 intervistë E Diel, 22 Tetor 2017 Flet per Nacional, shkrimtari dhe studiuesi Mikel Gojani Letërsia shqipe ecën përmes një kaosi vlerash dhe antivlerash Intervistoi: Lekë Mrijaj Përgëzoj gazetën Nacional në Tiranë dhe botuesin e saj Mujë Bucpapaj që tash dhjetë vjet e ka shndërruar këtë media në një tribunë të krjimtarisë letrare dhe artistike mbarëkombëtare. Një pikëpatimi të shkrimtarëve dhe artistëve shqiptarë kudo që jetojnë me lexuesit e tyre në Tiranë, Prishtinë, Tetovë dhe kudo nëpërmjet internetit, dhe portalit të saj; Krijuesi Mikel Gojani, në rrafshin e gjithëmbarshëm letrar e kulturor për lexuesit shqiptarë është një emër i njohur dhe i çmuar. Me shkrime letrare merret qysh nga fundvitet e 60-ta. Disa herë është laureuar me çmime të ndryshme në letërsi dhe mbetët një personalitet i frytshëm dhe kualitativ i letërsisë shqiptare. Pikërisht, me të bëmë këtë intervistë rreth angazhimeve të tij që ka pasur në të kaluarën dhe tash; rreth jetës dhe krijimtarisë së tij letrare, krijimtari që ngërthehen në vargun e tij etj. Prof. Mikel Gojani, është një krijues shumëplanësh. Gazetaria, poezia (për fëmijë dhe të rritur), proza, publicistika, kritika letrare etj., përbëjnë substancën e opusit të tij letrar. Gojani, në fushën e poezisë vazhdoni të ecni me sukses duke kultivuar një poezi krejtësisht origjinale, plot dritë dhe sentimente. Çfarë mund të thoni për vargun tuaj? Ju them sinqerisht që unë me poezi kryesisht jam marrë në vitet 80 dhe 90, ndërsa populli shqiptar ishte i okupuar nga çizmja e rëndë sllave. Prandaj, me qëllim që t i kundërvihem asaj politike hegjemoniste dhe shtypëse, përmes vargut gjeta rrugën ta ngreh lart zërin kundër asaj shtypje të egër që regjimi serbosllav bënte ndaj popullatës shqiptare në Kosovë. Ishin ato vite të vuajtjeve të mëdha dhe përpjekjeve të këtij populli për të dalë nga ai rreth i egër i okupimit me esencat e saj tepër tragjike. Një poet me famë botërore shprehet: Poezia lind nga vuajtjet. Kështu, duke u nisur nga ky parim ishin ato dhimbjet dhe vuajtjet e atyre viteve që krijonin jo vetëm vargun tim, por edhe të shumë kolegëve të mi krijues. Në vitet e pasluftës, domethënë pas mbërritjes së frymës së lirisë poezinë e shkruaj më rrallë, sepse nuk janë më ato dhimbje që dikur sëmbonin, meqenëse edhe ky realitet nëpër të cilin po kalon individi dhe kolektiviteti është mjaft i nder. Sot, ky popull, sikurse po kalon nëpër një udhëkryq, që nuk është paramenduar ndonjëherë që në frymën e lirisë do të krijohet kjo klimë, me esencat e veta të ndera. Sot, sikur identiteti i këtij populli është zhveshur dhe për fat të keq në këtë tunel nuk po vërehet asnjë dritë jeshile për t u ndryshuar diçka në pozitivitet. Po parafrazoj një studiues tonin, i cili në një sesion shkencor duke folur rreth zhbërjes së identitetit shqiptar, sikur në Kosovë, po ashtu edhe në Shqipëri tha se në të dy anët e kufirit njerëzit thonë: Më mirë ishte dje, edhe pse ishte më keq! Po në fushën e prozës sa jeni produktivë? Kam shkruar dy romane. Në vitin 1996 nga Forumi i Krijuesve të Artit në Prishtinë, kam shkruar romanin Ai vjen me shirat e pranverës, që është një roman ku si lajtmotiv kam ngjarjet e vitit 1981, kur studentët dhe populli i Kosovës u ngritën në këmbë në kërkim të të drejtave të barabarta, përkatësisht me kërkesën, Kosova Republikë, që atëbotë ishte një synim, ndërkaq që pas një sakrifice dhe flijimi të këtij populli u shndërrua në realitet. E gjithë drama që zhvillohet qëndron në ngarendjen e kryeprotagonistit Dritan B. në përpjekje në gjetjen e një çelësi magjik, duke kaptuar në gjithë hapësirat e gjeografisë etnike, megjithatë ai çelës u gjend, mirëpo pas mbërritjes së atij mëngjesi kombëtar pas një stuhie të rrëmbyeshme dhe ortekëve të shumtë. Romani Ai vjen me shirat e pranverës, u mirëprit nga lexuesit dhe kritika letrare. Po ashtu, në vitin 2014, nga shtëpia botuese Zef Serembe kam botuar romanin e dytë, Rrugëtim nën zë. Problematika e veprimtarisë, jetës, angazhimit dhe idealeve të Mësuesit e të Frymëzuesit në ambientin shqiptar nën rrethana e kohë të ndryshme, kaq komplekse, përbën boshtin tematik të këtij romani Kam bërë përpjekje që veprën ta ndërtojë me elemente psikologjike, duke i pasur për bazë të gjitha ato akte dhe veprime që e përfaqësojnë edhe tipin e shqiptarit. Gjendja e rëndë jetësore, shpirtërore e personazheve që frekuentojnë në prozë, na sjellë një produkt me drama që veç jeta i prodhon. Keni botuar libra edhe të zhanreve të tjerë, çfarë mund të shtoni rreth tyre? Nuk do t u qasem hollësisht këtyre librave të tjerë për të cilat po aludoni. Kam botuar edhe nga fusha e kritikës letrare, po ashtu edhe publicistikë. Përmes disa monografive dokumentare dhe historike kam bërë përpjekje që të hedh dritë mbi disa figura të ndritura të kombit tonë, të cilët kanë lënë gjurmë në historiografinë tonë kombëtare. Po ashtu edhe nga zhanri i kritikës letrare, në cilësinë e një lexuesi pasionant kam bërë përpjekje që përshtypjet e mia për sërë librash të lexuar të jap një mendim timin. Çfarë ju frymëzon juve si krijues letrar dhe poet? Kam bërë përpjekje që poezia ime të ketë fjalë të kaltra, gjithë intimitet dhe ndjeshmëri njerëzore. Fëmijëria, dashuria ndaj atdheut, dashuria ndaj prindërve, familjes, vegimet e vendlindjes, humanizmi njerëzor, ndërrimi i stinëve, e kaluara e dhimbshme etj., janë disa nga viset e frymëzimit tim poetic. Bëj përpjekje që botën ta shoh me sytë e dashurisë. Më duhet cituar eseistin e shquar Valter Beniaminin, i cili thotë: Mbeturinat e kujtesës janë shpesh më të qëndrueshme dhe më të forta se sa procesi që i lë pas ato. Shkrimtari i shquar Milan Kundera thotë: Çdo krijues nxjerr ujë nga pusi i tij. Edhe unë kam dëshiruar më tepër të jem vetvetja, dhe s kam dëshiruar të jap më tepër se sa ato ide që më kanë lindur natyrshëm, përmes motiveve që i kam qëmtuar me një kujdes të veçantë, nëpër dekada dhe vite, duke bërë përpjekje që të jem i kujdesshëm për të dalluar ndryshimin e një çikërrimë individuale nga një temë universal. Po ashtu, shprehet një shkrimtar yni, se jeta e njeriut zgjat sa një ide. Kur bëhesh i vetëdijshëm për cilësinë e veprës sate nuk të intereson më opinion i kritikës dhe as lavdia mediatike zëçjerrëve. Mediumet nuk të bëjnë as më pak, as më shumë shkrimtar kualitativ. Ju them sinqerisht që unë me poezi kryesisht jam marrë në vitet 80 dhe 90, ndërsa populli shqiptar ishte i okupuar nga çizmja e rëndë sllave. Prandaj, me qëllim që t i kundërvihem asaj politike hegjemoniste dhe shtypëse, përmes vargut gjeta rrugën ta ngreh lart zërin kundër asaj shtypje të egër që regjimi serbosllav bënte ndaj popullatës shqiptare në Kosovë Prof. Gojani, këtyre viteve të fundit me siguri keni përcjellë me vëmendje zhvillimin e letërsisë. Cili është mendimi juaj rreth saj? Në dekadat të fundit njëmend janë bërë botime të ndryshme e të shumta letrare, Brenda tyre shumica me poezi. Mundësia e të botuarit pa kritere të gjithçkaje dhe nga secili, shkaktoi një gjendje për shumëçka të rëndë, të pakuptueshme dhe të papërfillshme. Pra, Letërsia shqipe në këto dy dekada kalon një periudhe transitore. Ajo zhvillohet përmes një kaosi vlerash dhe antivlerash. Do të mbaroje kjo periudhe tranzicioni. Do të sqarohen gjërat dhe do të mbetët ajo letërsi që i është shmangur mediokritetit duke trajtuar tema të rëndësishme origjinale dhe universale. Kështu mendoj Këto ditë keni botuar librin studimor, Poetika e prozës së Nasi Lerës, a mund të na thoni se çfarë bëhet fjalë, përkatësisht çfarë trajtoni në këtë libër? Po, unë këtyre ditëve kam botuar librin studimor me titull: Poetika e prozës së Nasi Lerës, botuar nga SHB Rozafa në Prishtinë. Libri ngërthen një studim, duke pretenduar që të jetë sa më gjithëpërfshirës mbi poetikën e prozës së tregimtarit dhe romansierit të shquar, Nasi Lera. Letërsinë e shkrimtarit Nasi Lera kam bërë përpjekje për ta përcjellë qysh herët dhe këmba-këmbës. Kam filluar së lexuari librin e tij me tregime të titulluar, Dita e tretë, të botuar në Prishtinë në vitin 1980, nga NGB Rilindja, dhe romanin të botuar në vitin 1984, po ashtu nga Rilindja në Prishtinë dhe nga leximi i këtyre dy librave të parë që më kanë rënë në duar t i lexoj, më është zgjuar kureshtja që ta vazhdojë së lexuari veprat e tij. Në ato vite ishte shumë e vështirë për të siguruar librat e tij, sepse kufiri ndërshqiptar i hermetizuar vështirësonte sigurimin e librave të botuar në Tiranë dhe anasjelltas. Pas viteve të 90-ta kjo gjendje ndryshoi në aspektin pozitiv, ngase komunikimi ishte më i lehtë dhe librat mund të siguroheshin më lehtësisht, meqenëse në kufirin shqiptaro-shqiptar policia e instaluar ushtronin në kontrollim të rreptë. Zoti Gojani, çfarë do të thotë komunikimi mbarëkombëtar për letërsinë dhe kulturën tonë të përbashkët kombëtare, sa ka rëndësi kjo në ngritjen e cilësisë së letërsisë dhe kulturës sonë përgjithësisht, e cila për shkaqe tashmë të njohura gati për gjysmë shekulli në esencë mbeti e ndarë? Ne e dimë fatin që na ka përcjellë për shumë dekada. Jo vetëm në fushën e kulturës, të artit dhe të letërsisë që ishim të ndarë, mirëpo ky realitet i ndarjes na ndodhi në të gjitha aspektet e jetës. Prandaj, sot, në këtë realitet të ri, komunikimi dhe bashkëpunimi në fushën e letërsisë, të artit, shkencës dhe përgjithësisht kulturës sonë kombëtare brenda komunitetit mbarëshqiptar është më se i domosdoshëm dhe jetik. Sepse, hapja, gjegjësisht integrimi ynë i përbashkët tregon fuqi, mundëson krijimin e një identitetit superior shpirtëror dhe kulturor. Prandaj, projektin tonë të përbashkët unë e ndjej si një qarkullim të vlerave të përbashkëta, shkëmbimin e përvojave tona të përbashkëta, të cilat deri me dje na kanë munguar. Përgëzoj gazetën Nacional në Tiranë dhe botuesin e saj Mujë Bucpapaj që tash dhjetë vjet e ka shndërruar këtë media në një tribunë të krjimtarisë letrare dhe artistike mbarëkombëtare. Një pikëpatimi të shkrimtarëve dhe artistëve shqiptarë kudo që jetojnë me lexuesit e tyre në Tiranë, Prishtinë, Tetovë dhe kudo nëpërmjet internetit, dhe portalit të saj; ëëë. gazeta-nacional.net. Neve na nevojitet që edhe në të ardhmen të përgatisim krijimin e itinerareve të përbashkëta në shumë segmente të jetës, posaçërisht në kulturë, kultura si vlerësim më autentik i imazhit të një kombi.

19 E Diel, 22 Tetor 2017 opinion 19 Orekset e pashuara për asgjësimin e shqiptarëve Kamuflimi i çështjes shqiptare përmes paragjykimeve konfeksionale Nga Ibrahim KADRIU Nga kjo përvojë e gjatë e marrjes me letërsi, për asnjë botim të deritashëm (që janë mbi shtatëdhjetë) nuk ka pasur interesim aq të madh si për romanin Misioni rus, që paraqet befasi në shumë aspekte. Në rend të parë ky interesim demanton bindjen, shumë të sforcuar, se nuk ka lexues. Përkundrazi, Misioni rus më ka bindur se lexues ka, bile edhe lexues të pasionuar. Më ka bindur edhe për faktin se, në mesin e atyre që gjatë kësaj kohe të jehonës së romanit, janë identifikuar edhe të tillë të cilët nuk e kanë lexuar romanin, por prezantohen me mendimet për romanin, duke u bërë pjesë e injorancës. Sidoqoftë, në bazë të gjitha reagimeve, shpjegimeve dhe ofrimit të të dhënave, autori ndjen keqardhje për dëshmitë e tjera të cilat nuk ka arritur t i shtrojë në faqet e librit dhe shih për këtë, shpesh edhe është bërë vasal i idesë për vazhdimin, për realizimin e pjesës së dytë të romanit. Të dhënat tjera, të dëshmuara, e përforcojnë edhe më shumë të vërtetën se misionarë të ndryshëm kanë shkelur mbi etninë shqiptare duke e vënë në peshojë ndjeshmërinë e tyre e që, natyrisht, pas analizave (edhe akademike) janë bindur se te populli me analfabetiozëm të theksuar mënyra më e mirë e pushtimit të mendjes së tyre, është feja; orientimi përmes fesë. Prandaj, në situatat më dramatike të qenies tonë, armiqtë e përbetuar të shqiptarëve, siç janë sllavët, më saktë serbët, kanë orientuar tehun e programit shfarosës të shqiptarëve përmes fesë në mënyrë indirekte, por edhe direkte. Në këtë drejtim, fjala vjen, programuesi më i drejtpërdrejt për eliminimin e qenies shqiptare, Vasa Çubriloviq në programin e tij shkruan:...është e ditur se masat myslimane lehtë bijnë nën ndikim, veçanërisht në atë fetar; besojnë lehtë edhe fanatikisht. Për shpërnguljen e tyre është primare që në mesin e shqiptarëve t I përfitojmë klerikët, domethënë hoxhallarët, dhe parinë e tyre me ndikim, me para ose me kërcënime... Operimet e shtetit serb, sipas këshillave të Qubrilloviqit, janë bërë gjatë gjithë shekullit të kaluar, që nga pushtimi i Kosovës nga ushtria e tyre gjatë muajve të verës dhe vjeshtës të vitit Nga ana tjetër, ajo që është esenciale e ndikimit të autorit për t u marrë me këtë temë, që paraqet mashtrimin tragjik të shqiptarëve, është paraqitja e rusve si hoxhallarë nëpër qendra të ndryshme të Kosovës dhe më gjerë. Auitori te Misioni rus e ka shembullin e hoxhës në Prizren i cili, me rastin e hyrjes të ushtrisë serbe në këtë qytet, del para xhematit te xhamia e Sinan Pashës dhe iu thotë unë deri këtu e pata..., që domethënë deri te edukimi i atij xhemati me idelogji nga e cila do të mendonin vetëm për atë dynja, por jo edhe për jetë edhe zhvillim, e tj. (Gjurmëve të jehonës të romanit Misioni rus. Rezonimi i Qubrilloviqit:...është e ditur se masat myslimane lehtë bijnë nën ndikim, veçanërisht në atë fetar; besojnë lehtë edhe fanatikisht...) Orekset e pashuara për asgjësimin e shqiptarëve Me të njëtat ide e manipulime paraqitet me elaboratin e tij edhe shkrimtari Ivo Andriq, që sugjeronte:...kundër tyre (dmth. kundër shqiptarëve) ne ushtronim luftë herë të fshehtë e herë-herë të hapur, duke përfituar me para parinë shqiptare... Kësisoj ka ndodhur edhe pas të ashtuquajturen LNÇ, kur i është dhënë primat fesë duke inicuar shpërnguljet drejt Turqisë edhe gjatë viteve të pesëdhjeta. Insistimet e Qubrilloviqit i adresoheshin Lëvizjes Nacional-çlirimtare më 3 nëntor 1944, pikërisht atëherë kur kremtohej për fitoret kundër nacizmit, ndërkaq Qubrilloviq kërkonte ndihmën e vëllezërve sovjetikë për pastrimin e minoritarëve, siç konsideroheshin edhe shqiptarët. Pra, përmes misionarëve rusë kërkoheshin veprime konkrete. Kur kihen parasysh të gjitha angazhimet kundër shqiptarëve, përmes formave të ndryshme, del se shqiptarët në çdo periudhë kohore kanë qenë (por edhe janë) nën trysni të të tjerëve të cilët i kanë orekset e pashuara për asgjësimin e shqiptarëve dhe rrëmbimin e tokave të tyre. Në elaboratet e fshehta shihet se ideologjinë fetare myslimane e vlerësonin si më të përshtatshme për t i manipuluar shqiptarët. Kjo taktikë e tyre gjithmonë ishte e avancuar, siç është edhe sot, psh. kryeimami i Serbisë, pas largimit të boshnjakut, është zgjedhur serb. Nga ana tjetër rusët i kishin objektivat e tyre afatgjate, pavarësisht kërkesave që, nga ana e shqiptarëve, u shkonin prej adresave të ndryshme. Shkrimtari Alexandre Dumas, i ishte përkushtuar përshkrimit të portretit të Ali Pashë Tepelenës në romanin e tij mbi rrethanat që kishin ndikuar në agresivitetin e pashait shqiptar. Asokohe (dmth. para afro dyqind vjetësh) në lagjen e Ali Pashës strehoheshin, ose kapërcenin andej, figura të ndryshme autoritare të Evropës, por edhe luftëtarë, shkrimtarë, diplomatë, hajna, kriminelë, kurvarë, manipulues, nxitës për urrejtje, në mesin e të cilëve, siç shkruan shkrimtari i njohur në librin e tij biografik për pashain e Tepelenës, ishte edhe një aventurier i quajtur Stefano Pokolo, i dërguar nga Rusia, i cili u bënte thirrje të gjithë të krishterëve të Jugut të Shqipërisë, që të merrnin armët për të mbrojtur fenë e tyre. Porta e Lartë kishte urdhëruar të gjithë pashallarët e pjesës veriperëndimore të Perandorisë Osmane në Evropë, që të shtypnin çdo kryengritje... dhe kryengritësit qenë shpartalluar, ndërsa komandanti i tyre, rusi Stefano Pikolo, që për mision kishte nxitjen e urrejtjes ndërfetare dhe organizimin e një kryengritje me përmasa të gjera, sapo kuptoi se e kishin kuptuar qëllimin e tij, mori arratinë dhe u fsheh në ca shpella të humbura të Malit të Zi. Janë bërë studime nga vrojtues dhe studiues të periudhave historike mbi synimet gllaberuese të të tjerëve ndaj viseve shqiptare. Në këtë drejtim gjenden edhe studiuesit të cilët kanë hequr pluhurin e arkivave të ndryshme dhe, në ato faqe të ruajtura, kanë gjetur dëshmi mbi qëndrimin rus ndaj shqiptarëve. Sipas atyre dëshmive shihet qartë se viset shqiptare përherë ishin ushqim për ngopjen e aspiratave sllave, përmes formave të ndryshme depërtuese, edhe pse shqiptarët në raste i kishin shpresat te rusët, por këta të fundit, siç thuhet, çështjen shqiptare e kanë kamufluar me paragjykime konfesionale me qëllim që të ndikojnë te shtetet e tjera evropiane (në mënyrë negative ndaj shqiptarëve), sidomos te ato shtete të cilat gjithashtu ishin të ngarkuara me këto paragjykime. Shih për këtë, jo vetëm rusët, por edhe sllavët tjerë, lëvizjes shqiptare ia atribuonin karakterin fetar, siç vepronin edhe ndaj Lidhjes së Prizrenit. Qëllimi i përhershëm i Rusisë me shtetet sllave ishte të realizonte politikën imperialiste në Ballkan, përmes çdo forme efektive, prandaj edhe përmes dërgimit të hoxhallarëve të përgatitur enkas për rajonet për të cilat ëndërronin t i kishin të tyre. Për këtë qëllim, në shekullin e nëntëmbëdhjetë dhe në fillim të shekullit të kaluar, formuan qendrat administrative, konsullatat në Shkodër, Manastir, Janinë, Shkup, Prizren, Mitrovicë, e tj. Konsullata në Prizren qe hapur (në vitin 1978) atëherë kur intencat e shqiptarëve për pavarësi ishin në kulm. Roli i Jusuf Ali-beut, kajmekam i Dibrës Për atë periudhë kohore kemi studimin e studiuesit Shemsi Ajvazi i cili, për vërtetësinë e shkrimeve të tij, është konsultuar me dokumente autoktone ruse, ku ofron të dhëna interesante për kohën e Lidhjes së Prizrenit. Sipas materialeve zyrtare të Komandës Supreme të Armatës Ruse, të ruajtura në Jedrene nga koha e luftës ruso-turke ( ) gjendet dokumenti që ka të bëjë me Lidhjen e Prizrenit. Siç bën me dije autori i këtij studimi në dokumentin e gjetur bëhet fjalë mbi takimin e komandantit suprem të Armatës Ruse, E.J.Totleban, me një përfaqësues të Lidhjes së Prizrenit. Përmes këtij dokumenti dëshmohet se në periudhën qershor-gusht të vitit 1878, përfaqësuesi i Lidhjes së Prizrenit është dërgiar në Jedrene, aty ku ishte shtabi suprem i armatës ruse. Detyra e përfaqësuesit të Lidhjes ishte që të mësonte për qëndrimin rus ndaj Lidhjes së Prizrenit. Përfaqësuesi i Lidhjes i shpjegon shkaqet që i kishin nxitur shqiptarët të merrnin qëndrimin për kërkimin e mundësive për pavarësi nga oromanët. Në pyetjen e komandantit suprem rus se çfarë dëshirojnë shqiptarët, në dokumentin e ruajtur është shënuar se përfaqësuesi i Lidhjes së Prizrenit i është përgjigjur: Shqioptarët dëshiroijnë për vetën asgjë më tepër se atë që është bërë për popujt tjerë të Ballkanit pranimin e pavarësisë dhe të drejtën që të themelojnë principatën e tyre të posaçme... Këto të dhëna i transmeton edhe hisatoriania Irina.G. Senkevich në librin Albania v period Vostochnogo krizisa, Moskva, Lidhur me këtë takim, autori i dokumentit të gjetur thotë se në ekzemplarin e pastër të protokollit të kësaj bisede (fjala është për bisedën e përfaqësuesit të Lidhjes me komandantin suprem të armatës ruse) e që si dokument i është ofruar Minsitrisë së Punëve të Jashtme ruse dhe ambasadorit rus në Turqi A.B. Knjaz Llobonov Rostovskit. Autoriteti ushtarak privatisht i është shprehur përfaqësuersit të Lidhjes se pajtohet me kërkesat e shqiptarëve, por qëndrimi politik i Rusisë ishte kundër (dhe edhe sot e gjithë ditën ka mbetur kundër). Është engimatike pse asnjëherë nuk është përmend emri i përfaqësuesit të Lidhjes Shqiptare. Edhe në dokumentet arkivore emri i tij është shënuar me tri yje, derisa thuhet se, ky, beu, gëzonte autoritet jo vetëm në Shqipëri, por edhe në Konstantinopol. Historiania Irina shpjegon më tutje se ky beg ishte me origjinë nga myslimanët e Dibrës së Matit. Për identifikimin e tij ndihmojnë dy dokumente nga arkivi personal i historianit Hitrovos ku thuhet se ai ishte Jusuf Ali-beu, kajmekam i Dibrës, që kishte autorizim t i përfaqësonte interesat e shqiptarëve. Autorizimi është përpiluar në amër të parisë shqiptare-gegë, myslimanë dhe të krishterë nga Dibra, Mati, Malësia, Mirdita, Prizreni, Elbasani e tj. Këtë e vërteton Shemsi Ajvazi në punimin e magjistraturës të mbrojtur në Fakultetin Filozofik të Universitetit të Prishtinës në vitin Sipas të dhënave që disponohen shihet se rusët gjithmonë, pra historikisht, kanë qenë të interesuar dhe, edhe sot e gjithë ditën, janë të interesuar të jenë të pranishëm në territoret shqiptare për interes të hegjemonizmit sllav. Se ata ishin të pranishëm edhe në mese të tjera, jo vetëm në xhaminë e Prizrenit që merret si ilustrim në faqet e romanit. Për këtë dëshmojnë sa e sa lexues të cilët rrëfejnë për shewmbuj konkretë, për takimet e njerëzve tanë me ish hoxhallarë, siç ishte rasti i grupit të istokasve që, në vitet e shtatëdhjeta, derisas (si turistë) në rrugët e Moskës flitnin shqip, iui afrohet i moshuari dhe i pyet prej nga ishin. Kur kupton se ishin nga Istogu, ai interesohet për disa emra të istogasve, emra të të moshuarve për të cilët ai iu thotë se i njihte meqë kishte shërbyer si hoxhë. Njëso rrëfejnë edhe për raste të tjera, siç i shkruan autorit, për shembull, Ilir Topalli me qëndrim në Kanada. Ai shkruan:... Një shqiptarit të Gjilanit, i zënë rb në luftën e Krimesë (ishte viti 1870) i ofrojnë dy opcione: të bëhet spiun, ose të pushkatohet. Kishte zgjedhur opcionin e parë dhe, nga përvoja si spiun, kishte treguar se si kishte lidhur shoqëri me një prift dhe nga ai kishte mësuar shumë. Prifti i tregon se në Rusi qenkan përgatitur 30 mijë hoxhallarë spiunë që ishin shpërndarë në shumë vise në otomanllëk. Pas identifikimit të tyre në një inspektim të përgjithshëm, likuidohet pjesa më e madhe e tyre, por mgjithëkëtë mbi dhjetë mijë mbesin të shpërndarë... Ia vlen që sot, meqë ka aq shumë kuadro islamiste me kualifikime të larta, t i bëhet një analizë e mirëfilltë dhe të njoftohet opinioni për format e pushtimit të mendjeve të besimtarëve islamë në periudha të ndryshme historike, duke përfshirë edhe kohën e sotme.

20 20 personazh E Diel, 22 Tetor 2017 Shkenctari shqiptar u largua nga jeta në moshën 32-vjecare Doktori më i ri i shkencave, Kosta Pantazo Janë, jo pak, por 23 tema në 3,4 vite. Ai ka paraqitur punët e tij shkencore në mjaft vende te botës si: Gotenborg, Shtutgard, Oslo, Kopenhagë, Barcelonë, Romë, Havai, Uashington, Amsterdam dhe San Francisko Nga Kozma Gjini Ai nuk priti t i afrohej suksesi. Ai e kërkoi suksesin me këmbëngulje dhe e arriti atë në një moshë fare të re. Pastaj? I tha lamtumirë, për të mbetur i pavdekshëm. Ky ishte Kosta Pantazo, djali i qytetit tonë, doktori më i ri i shkencave të vendit, akademiku, pedagogu dhe shkencëtari që e sfidoi vdekjen me gjeninë e tij të prurjeve në kohë rekord, djali i mësuesve të nderuar të fizikës, Jorgo e Violeta Pantazo. Kosta lindi në qytetin e Lushnjës, ditën e festës së 8 marsit 1983, si për t i dhuruar dy gëzime në një ditë nënës së vet, Violetës. Cilësitë e personalitetit brilant të tij janë shpalosur që kur ishte nxënës në shkollën tetëvjecare Skender Libohova, e më pas gjimnazin 18 Teori të cilat i mbaroi shkëlqyeshëm dhe figuron në listën e nxënësve ekselentë tw qytetit. Gjatë viteve , mbaroi Unversitetin e Ekonomisë dhe Biznesit të Athinës (ASOE), në degën e Informatikës. Menjëherë mbas diplomimit në Greqi, pothuajse një vit, ka punuar si asistent inxhinier informatike. Më tej, Kosta do të mbronte Masterin në Suedi, në universitetin Teknologji-Informacion, Gotenborg, me temën Përmirësimi i prezantimeve të treguesve metrik të softuerit duke përdorur teknika të vizualizimit. Në vitin e dytë të masterit emërohet asistent pedadog për rezultate të shkëlqyera që arriti në vitin e parë... Befasuese ishte cv ja e tij për stafin, ku e përzgjodhën kordinator përgjegjës në bankën daneze Danske Bank Group, për përpilimin e aplikacioneve, vlerësimin e rezultateve të përdoruesit, ruajtjen dhe përpunim informacioni. Paralel me doktoraturën, për një periudhë 7 mujore ka marrë pjesë në kërkime shkencore, në bashkëpunim me programues të tjerë, në Laboratorin ndërkombëtar (HCIL) të Universitetit të Merilandit, në USA. (nga më të vjetrit në botë, i njohur për kontributin në Word, Wide, Web). Në tetor 2009-shtator 2012, mbrojti Doktoraturën në IT Universiteti Kopengagë, me kërkime në fushën e inxhinierisë Software, me temën Ecuria zhvilluese e përdoruesve përfundimtar dhe informacioni vizualizues, e cila mori miratimin dhe përgëzimet e stafit shkencor, Universiteti i Merilandit, SHBA. Në dhjetor 2012-mars 2014, ndoqi programin e Postdoktoraturës në Departamentin Menaxhimit të Teknologjisë Informatike të Universitetit Ekonomik në Kopenhagë, me kërkime mbi Përmiësimin e rezultateve në fushat e Arsimit. Më 21 korrik 2013 martohet me Arisën, asistent pedagoge në universitetin e Kopenhagës. Ndërkohë, gjatë studimeve për doktoraturën, bashkëpunoi me një kompani Kosta Pantazo shëndetësore daneze dhe kontribuoi në krijimin e një algoritmi de-identifikues për krijimin e një baze të plotë të dhënash elektronike të kujdesit shëndetësor. Si pjesëtar i projektit next-tell hartoi dhe zhvilloi komponent diagnostik të përgjithshëm për nxënës dhe mësues lidhur me aplikime në Sistemin e Vlerësimit Formal (RRVF), lidhur me Mjetet Komunikuese dhe Negociuese (CoNeTo), që lejojnë nxënësit dhe mësuesit të eksplorojnë të dhënat e modelit të Mësimit të hapur, se si të përdorin teknikat specifike të filtrimit e përpunimit të detajuar të informacionit. Pas këtyre sukseseve të njëpasnjëshme, Kosta Pantazo, në janar 2015, kur pedagogët e tij të vjetër, për hir të konsideratës dhe epërsisë së horizontit që krijuan për Kostën, do ta këshillonin t u fliste në emër (si koleg), ai do të thirrej për të punuar si pedagog në Universitetin Teknologji e Informacionit, Kopenhage, në Departamentin Software & Sistem, me leksione mbi lëndën Kontaktet midis përdoruesve të kompjuterit. Kosta është pjesëmarrës në mjaft konferenca shkencore ndërkombëtare, të cilat përbëjnë një kapitull më vete të punës titanike shkencore të tij. Janë, jo pak, por 23 tema në 3, 4 vite. Ai ka paraqitur punët e tij shkencore në mjaft vende te botës si: Gotenborg, Shtutgard, Oslo, Kopenhagë, Barcelonë, Romë, Havai, Uashington, Amsterdam dhe San Francisko. Sipas praktikës së njohur referuese në këto konferenca botërore, nëse një pedagog arrinte të referonte deri në 2-3 tema shkencore në vit, doktori i shkencave, Kosta Pantazo arriti që në vitin 2013 të realizonte 6 artikuj shkencorë, kurse në vitin 2015, 9 artikuj, pavarësisht sëmundjes së rëndë, që e kuptoi edhe vet se po ia shkurtonte jetën. Ky ishte fenomeni Kosta Pandazo qe mahniti bashkolegët e huaj. Në Kopenhagë mbi 90 studentë nga shumë shtete të botës që mbrojtën masterin, do të kishin mbështetjen dhe firmën e doktorit te shkencave, pedagogut të ri shqiptar, Kosta Pantazo. Kosta mundi të depërtonte në këto labirinte të shkencës, sepse nuk reshtte se studiuari dhe zotëronte shumë mirë gjuhët: anglisht, italisht, greqisht e danisht. S mund të harrohet këmbëngulja e tij për të mos u ndarë nga procesi i leksioneve në universitetin e Kopenhagës, ku ka ushtruar mësimdhënien në kushte anormale shëndetësore. Gjithë këto hapa të guximshëm shkencorë e trofe, tregojnë se zoti Pantazo ishte i paepur për të zbuluar të fshehtat e shkencës dhe gjithmone gjurmonte në rrugë të pashkelura, prandaj ai e sfidoi vdekjen dhe la pas një emër të nderuar. Kosta ka botuar librin Vizualizimi i të dhënave të programacionit në informatikë, me të cilin mbrojti doktoraturën, (libër që ua ka dedikuar prindërve). Pasioni dhe dëshira e tij, ishte eksplorimi në hapësirën akademike, puna krijuese shkencore. Por fati i keq e ndaloi herët. E ndaloi në pikën kulmore, kur ai u pozicionua në profesionin e pedagogut ashtu siç e kishte ëndërruar! Jeta nuk është kurrë e drejtë. Padrejtësisht u ndëshkua nga sëmundja dhe dy vjet me rradhë luftoi me guxim. Prindërit janë ende të shokuar nga humbja e parakohëshme e djalit të tyre. Në bisedë, ata tregojnë historinë e dhimbshme përmes lotësh duke nxjerrë në dukje përballjen e hekurt të tij me të keqen që iu kanos. Ishte shumë kurajoz. Edhe pse ndeshej me sëmundjen më agresive të njerëzimit, asnjëherë dhe ndaj asnjë personi, nuk shfaqi vuajtjen apo ankesën e tij shpirtërore. Vetëm kur përpjekjet e tij u kthyen në cakun e anormalitetit, vendosi të largohej qetësisht e me dinjitet. Me pikëllim prindërit theksojnë: Mbas kontakteve dëshpëruese të së premtes me mjekët, të shtunën Kosta u mbyll në vetvete dhe kërkoi ta shtronin në spital. Të dielën ra në koma për t u larguar paqësisht në mesditën e së hënës së zezë, më 12 tetor 2015 në spitalin e Kopenhagës, Danimarkë. U largua nga jeta në moshën 32 vjecare, duke lënë të pikëlluar prindërit : Jorgon e Violetën, vëllanë Dhimitrin avokat në Athinë si dhe bashkëshorten Arisën, asistent pedagoge në universitetin e Kopenhagës. Lamtumira e tij nuk është vetëm dhimbje për prindërit, nusen e vëllanë, të afërmit, por edhe trishtim i thellë për çdo moshatarë të tij ish-gjimnazistë e jo vetëm dhe çdo njeri që e njohu dhe e përjetoi humbjen nga afër. Kosta ishte njeri që gjeneronte pozitivitet në shoqëri, energjik, i dashur, karizmatik, i qeshur, i zellshëm në studime të thella, sa edhe në modestinë e tij shpirtërore. Kosta përjetoi një jetë tepër produktive të mbushur plot suksese e arritje profesionale. Në çdo fazë të jetës ka shpalosur pasion për përvetësimin dhe aplikimin e njohurive shkencore, me synim pozicionimin pasionant në fushën akademike, duke çelur dyert e dijes së një bote të panjohur. Mbas largimit nga jeta, Kostës i janë botuar dy artikuj shkencorë shumë të rëndësishëm, që kane marrë vlerësime maksimale: I pari:vlerësohet me medalje në shkurt 2016, në San Francisko, U. S. A. Vlerësim ky i akorduar ne Simpoziumin Ndërkombëtar IS&T te Imazheve Elektronike, cilësuar si artikulli shkencor më i mirë i vitit Best-paper I dyti:është një libër që kolegët e tij, të prekur nga humbja e parakohshme, i kushtuan një memorial me librin e titulluar Matjet dhe Vizualizimi i Mësimit mbi Informacionin Klasa e pasur-elita në të cilin Kosta ka edhe vet një ligjëratë shkencore me konsiderata maksimale nga shkencëtarë mbarëbotëror për punën e tij titanike. Iku përgjithmonë Kosta i shtrenjte, krenaria e rinisë së qytetit tonë!besohet... se dashuria shndërrohet në shkallë të arta nëpër të cilat zemër e shpirt ngjiten në qiell. Kështu ndodhi edhe me djalin e ri, më të riun doktor të shkencave e akademikun Kosta Jorgo Pantazo. Ndahet nga jeta Profesor Emeritus Hektor Çoçoli Një lajm i hidhur për Mjekësinë Shqiptare, Shuhet nga jeta Profesor Emeritus Hektor Çoçoli. Asgjë nuk kushton aq pak dhe nuk çmohet aq shumë sa sjellja e mire! Mjeku në qoftëse do që të jetë mjek në kuptimin e vërtetë të kësaj fjale, duhet t u përkushtohet të tjerëve, ai nuk i takon më vetes shprehja me të cilën Profesor Hektorit fillonte leksionet e para me studentët. Prof. Hektor Cocoli lindi më 1939 në Gjirokastër. Pas përfundimit të studimeve të larta në mjekësi, Prof. Cocoli emërohet mjek në Tropojë dhe ka punuar gjatë periudhës Nga 1967 deri më 1975 punon si pedagog i thjeshtë në Fakultetin e Mjekësisë dhe nga viti mban detyrën e zv.dekan i Fakultetit të Mjekësisë për anën shkencore. Pas drejtimit të Departametit të Pneumologjisë në Fakultetin e Mjekësisë , Prof. Hektor Cocoli gjatë periudhës ka drejtuar Klinikën e Pneumologjisë në Spitalin Universitar të Sëmundjeve të Mushkërive Shefqet Ndroqi Profesor Hektor Çoçoli njihet si lektrues evropian mbi shërimin e tuberkulozit dhe krahu i djathtë i personalitetit të mjekësisë shqiptare krijuesit të Senatoriumit Doktor Shefqet Ndroqit. Prof. Hektori është karakterizuar gjithmonë nga një këmbëngulje sistematike për t i shërbyer vendit dhe kauzës së jetës të cilën e dëshmon më së miri në librin e tij Nostalgji. Fakulteti i Mjekësisë, Tiranë i shpreh ngushëllimet e sinqerta familjes dhe njëkohësisht përulet me nderim përballë përkushtimit të çmuar të Prof. Emeritus Hektor Cocoli për Mjekësinë Shqiptare. Gazeta Nacional i shpreh ngushëllimet familjes Cocoli. Gangsteri rus kërkohet për krimet e tij të famshme Shqiperia eshte e njohur per gangesteret e saj dhe kuluturen mafioze te lidhur me shume banda te tjera te huaja. Gangsteri famekeq Rus i quajtur The Boss drejton nje shperndarje te gjere te droges brenda Shqiperise dhe Europes. Ai eshte i njohur per vrasjet e tij me zemer te ftohte qe ai ka kryer ne lidhje me operacionet e bandes dhe droges se tij. Qeveria Shqiptare ka filluar nje goditje ndaj ketyre llojeve te bandave per nje numer vitesh megjithate kompetencat e tyre jane te kufizuara per shkak te lidhjeve te shtrenguara qe keto banda kane brenda qeverise dhe njesive te zbatimit.

21 E Diel, 22 Tetor 2017 prozë 21 Shpesh më shkruan e më thua - ç të gjeti që pas kaq kohësh u fute në arën e fjalës së bukur? Kjo nuk është një përgjigje që jepet me një fjali, as me dy, as me qindra Vjen një kohë që ajo çfarë kemi jetuar vetë dhe ajo çfarë kanë jetuar të tjerët duke ardhur në kujtesën tonë si mesazhe gëlojnë dhe iu zënë vendin njëra tjetrës, në etjen e papërballueshme për të dalë në dritë Sa shumë gjëra rrinë poshtë nën ujë, pa tentuar të dalin në sipërfaqe, në jetën tonë, e dashur mike! Mikja ime, fundja kjo është jeta. Disa u dashuruan e u martuan, rendën pas një ëndrre dhe ajo iu thërmua nën këmbë, pa u ngritur kurrë lart, në qiellin e një pasioni të ndezur. Disa nuk u dashuruan e as u martuan, thurrën pëlhurën e vetmisë dhe enden në një hapësirë gri të kërkimit imagjinar. Disa bashkëjetojnë, disa mbeten shokë të përjetshëm, pa tentuar kurrë ta kalojnë kufirin ose vijën e kuqe, siç thonë analistët. Disa urrejnë njëri tjetrin dhe mbeten peng i ndjeshmërive që shkojnë drejt stresit dhe acarimit pa fund. Disa të tjerë falin, disa shfrytëzojnë mirësinë, padjallëzinë e dikujt për të ndërtuar alibi për veprimet e tyre të ndyra...! Po ka dhe të tjerë si këta që do të të rrëfej O jetë, o jetë, duhesh jetuar, ashtu si vjen po shëndet... se të tjerave iu vjen radha në kohën dhe vendin e duhur. Për ty mikja ime, po hedh në botim nje nga shkrimet e mia... të vërteta, të jetuara... i kisha per vete për t ua treguar më vonë brezave që vijnë, për të të bindur se për thenien tënde... Të tjerë deshëm, të tjerë na deshën, me të tjerë u martuam, ka shume faktorë... Për kohën e rinisë sonë dashuria ishte edhe bukuri, edhe kënaqësi, por shpesh edhe një dhimbje, sidomos për vajzat. Cila vajzë dashuroi e nuk u përfol, sidomos kur nuk përfundoi në martesë?! Erenitë e përndiqnin, gojët e liga thurnin merimangën helmatisëse Nuk është e mirë për TY, i thoshin të dashuruarit, se ka dashuruar... Sikur kishte ngritur thikën e helmuar dhe kishte vrarë jetë, jo sikur i kishte falur dikujt ndjenjat, duke u shpërblyer me mosmirënjohje e pabesi! dhe nuk e dinin mjeranët se ajo as puthje nuk kish dhënë, po e kishin parë me një djalë. Histori e vjetër, që nga koha e Adamit dhe Evës. Gjarpëri biblik prish paqen dhe harmoninë e ndjenjës më të bukur njerëzore. Po unë do të tregoj si u paragjykua, si u përgojos, si u sha një vajzë,.. se donte shumë Për shkak të shoqes shoqen e saj. Donte që dashuria e saj të mbetej e bukur e freskët si ujët e një burimi jetëdhënës. Shoqëria e tyre i kishte rrënjët që në fëmijëri, po u shtua dhe u përforcua në shkollën e mesme. Të dyja ishin nxënëse të mira, po njëra vinte më shpesh tek tjetra, gati çdo ditë e sidomos mbasditeve e, kur kishin detyra të vështira. E kishte si shtëpinë e saj dhe e gjithë mëhalla e njihte, e donin dhe e respektonin. Shoqëri e vërtetë, mendonte vajza... dhe jepej gjithnjë e më shumë pas kësaj lidhje, që menndonte se kishte në themel pastërti e sinqeritet. Kështu mendonte ajo, kur pa pritur e thërrasin në drejtorinë e shkollës dhe e shajnë.. Pse.? Shoqja e saj kishte qenë në kinema me një djalë në orët e vona... Djali ishte nga mëhalla e saj... e ajo kishte gisht në këtë ngjarje... kishte shqetësuar edhe një familje. Nuk iu besonte veshëve. Ajo çfarë po dëgjonte e kapërcente çdo fantazi. -O Zot, thuaje edhe një herë! Nuk dinte gjë e ajo që e mërziti ishte se shoqja nuk vinte për shoqen, po për shokun. Nxënëset e kishin të ndaluar të fejoheshin përjashtoheshin... e për të mos humbur shkollen... ishin të deturuara të komandonin çdo ndjenjë Shoqja e la dashurinë e vazhdoi mesimet shkollen. Tjetra u përfol Nuk eshte vajze e mire, ka dashuruar. Duhej ta kishte keshilluar per dashurine. Po si do ta keshillonte? Ishte dashuri e panjohur e mikja nuk ia kishte treguar. Shoqeri jo e paster, po e fali. Mosha Rinia Trilli i adoleshenteve që kujtojnë se çfarë fluturon hahet! Kanë kaluar afërt 50 vjet, mikja ime, e koha duket se ka reushuar me penelin e harrimit shumëçka, por disa gjëra nuk harrohen kurrë. Në ditë të tilla shtatori, kur të gjithe presin me padurim të mësojnë se në cilin universitet do të studiojnë... vajza kujton: Do të studionte në Tiranë e bashkë me të edhe shoqaja... U gëzua pa masë. E kishte harruar ngecjen e shoqes dhe qe dhënë rishtas me pasion pas asaj shoqërie që ajo e mendonte të kthjellët dhe të hareshme. Tregim nga Kristina Demiri Duke ecur rrugës për të shpënë lajmin në shtëpi, ndjeu se disa hapa e shoqëronin, me një ritëm bezdisës. Ktheu kokën e shikoi një djalë të gjatë, flokë kaçurela, mjaft simpatik. E ku t i shkonte tjetër mednja?! Plasi propozimi tha... studente, dashuri. -Urime! Suksese! Dua të bisedoj pak me ju. Drejt e në temë Pa shumë ceremonira. Pa lajlje e lule. Pa hyrje e dalje, siç bëjnë të sprovuarit. Por, çuditërisht, ai tha tjetër gjë: -Jam i dashuri i SHOQES. Në dorën tënde është e ardhja e saj në shkollë... E pas kësaj, i thotë disa arsye. Mbeti si e shastisur... fundja pse duhet të dinte DASHURITË E SAJ!?. - Po, e donte SHOQEN... I Mos dija, mos njohja e jetes, pranoi - Nje here ne jave do merrte Dashuria, ne telefon. Thirrja do vinte ne emrin e saj.. Ajo do hynte e para në gabinë, pastaj do fliste DASHURIA. Një herë në muaj do vinte ta takonte, po atë do të kërkonte!.. Jo ndonjë kërkesë e rëndë. Të linte shoqen pa shkollë, se do ta shoqëronte në postë, apo do ta nxirrte te dera e konviktit për ta takuar. U tha, u bë! Të dyja në postë e... shokët e shoqet mësuan se kishte të dashur, jo shoqja, po ajo. Edhe takime te dera, edhe vajtje në kinema, edhe shetitje bashkë. Ishte e zënë, kishte një nga qyteti i saj... e kur guxonte të dilte me ndonjë shok, e quanin të keqe... Edhe me dashnor e del me të tjerë. Nuk dinte e shkreta, se ç thuhej prapa kurrizit të saj... e asnjë nuk mori guximin t i shfaqte dashurinë... ishte e zënë Duhej të kalonin disa vjet, shoqaja të mbetej shtatzënë... që të kuptohej kush kishte dashnor... po ajo ishte besnike, nuk fliste për Shoqen dhe humbi ndonjë dashuri të saj e fitoi emrin Jo e mire, Nuk bën për ty, Dikur ka pasur dikë. Ka dashur dikë, PA DHËNË AS EDHE NJË PUTHJE... vetëm me ndonjë shetitje rreth satdiumit Qemal Stafa... pa vajtur as gjer tek Liqeni Artificial. Shoqja nuk foli kurrë, shikonte punën e saj. Nga shkolla, shkoi në shtëpinë e burrit.. diplomën e mori vitin tjetër... dashuria e tyre mbeti e pastër, e bukur, me plot fëmijë, me plot nipër e mbesa. Në kohën e pakthyeshme mbeti endja e saj e gjatë, nën hezimitimin e tij provokues, në vështrimet e etura të djemve që donin ta kishin por nuk guxonin Ajo u end për një kohë të gjatë, midis Shillës e Karibdës, e refuzuar, pabërë asnjë faj. Sakrifica për shoqen nuk u vlerësua kurrë. As nga vetë shoqja Aq më pak nga ajo e s kishte si të ndohte tjetër! Ndoshta ndoshta dhe ai shoku i shoqes në atë heshtjen solemne të trotuarave të lagur nga vesa dhe malli pati ndier diçka për të, ndoshta Por ajo perde e ngrirë dhe e hekurt në sytë e saj të bukur, ajo heshtje apostolike, ishte një mur mbrojtës, të cilin ai nuk arriti ta kalonte dot kurrë. A e dinte shoqja këtë?! Ndoshta e dinte. Ndoshta jo. Por asaj aq i bënte. Ajo ishte me atë, bashkëshortin e saj, familjen e saj, ndërsa ajo ajo ishte e keqkuptuara dhe e përfolura e rastit, pa pas bërë në jetën e saj asnjë mëkat të vogël Duaje shoqen, mikja ime! Por mos lejo të të shfrytëzojnë thënë ndryshe, nuk duhet vdetëm ta duash shoqen, shokun, duhet ta kuptosh dhe sa të duan ata ty!... Mësim I madh po ç e do,. Me shumë vonesë!- Jeta është e bukur... Dashuria vjen.. kur di të duash, po kjo bën që të jetë e vërtetë... Po, mirë e thonë, tjetër deshëm, tjetër na deshi, me të tjerë u martuam... po jetuan të gjithë, u gëzuan, bënë familje e u dashuruan Mësim për brezin... Duaje veten më shumë se të tjerët... zgjidhe shokun, jo të të zgjedhë... dashuria eshte e shenjte, mbroje ate, shijoje. Kaq, mikja ime. Një histori që e ka njohur brezi im dhe nuk është trazuar nga pesha e tjetërsimit Harrova të të them, mikja ime, une shoqerine e kam te shenjte e duke i kujtuar endjet e tyre nëpër muzgjet vetmitare të Tiranës., ndjeu nje lehtesi ne zemer e nje buzeshje ia beri te bukur kujtimin. Bëju urë për tjetrin, por jo që të kalojë marrëzia dhe mosmirënjohja. Këtë jo, mos e lejo kurrë, mikja ime! Jeta jetohet vetëm një herë... dashuria nuk ka nevojë për sufler... dhe as për mburojë!... Shenja të theksuara shkatërrimi, nervozizmi dhe padurimi po shfaqen përditë e më tepër në jetën njerëzore. U kënaqën spikerët e tv duke përsërtur qindra herë tragjeditë e përditeshme. Njerëzit po i vrasin katastrofat natyrore me tërmete,përmbytje, cunamë apo uraganë, po i vrasin luftërat, po i vrasin drogat dhe pijet alkolike, po i vrasin aksidentet, po vrasin njëritjetrin dhe po vrasin vehten. Mua me vjen keq që po shkon kështu procesi i zhvillimit të jetës ku po shfaqen simptomat e një shkatërrimi fatal. Ndoshta njerëzit janë asinkronizuar me realitetin, nuk arrijnë ta gjejnë vendin e tyre, bëhen jo vetëm robër të jetës por edhe viktima të saj. Ndoshta njerëzit nuk arrijnë të kuptojnë sa e shtrenjtë është jeta, ndoshta nuk e dijnë se jeta është e papërsëritëshme. Ndoshta ca të tjerë kujtojnë se do të rijetojnë në një botë tjetër dhe e marrin kaq papërgjegjësi jetën e tyre! Jeta njerëzore në udhëkryq. Atmosfera e rënduar nga fatkeqsitë, kriminaliteti, korrupsioni dhe padrejtsia ndikojnë direkt në jetën e njeriut dhe prishin jo vetëm harmoninë e bashkëjetesës njerëzore por edhe ekuilibrin psikologjik e shpirtëror të njeriut. Njeriu i sotëm, me sistem nervor të rraskapitur, me perspektivë të zymtë zhytet në botën e informacionit pa e përtypur ate. Shikon si budalla filmat horror e porno dhe e humbet vendin e tij në këte proces. I varfëruar shpirtërisht, i ngatërruar në rrjetën e kontrakditave, përgjithësisht i pashpresë në Apokalips apo perspektivë përpjekjet për të realizuar ëndërrat e tij, njeriu vazhdon të humbasë vlerat e tij humane dhe ndjehet i vogël materialisht e shpirtërisht. Plot njerëz pushtohen nga dëshprimi, bien në korrupsion e degjenerim moral dhe zhyten në kënaqësinë e atrofizimit të llogjikës. Njeriu i quajtur popull përpëlitet midis fatalitetit dhe çoroditjes së plotë të ndërgjegjies së tij duke harruar motivin më të shenjtë për të cilin duhet jetuar. Të mësuarit dhe të menduarit është, për njeriun e sotëm, punë shumë e lodhëshme dhe jo kënaqësi. Mirpo mosnjohja të len prapa jetës dhe prapa njerëzve, të bën ti shohësh të tjerët me syrin e ligsise dhe ti urresh. Padija të varfëron shpirtin, të shkëput nga rrjedha e kohës, të ushqen urrejtjen për njeriun e ndershëm, të ushqen ndjenjat shtazarake, pasionet histerike, shthurjen seksuale, egërsinë deri në çmenduri. Kështu rritet paaftësia për të jetuar dhe njeriu bëhet kriminel. Çuditërisht sot po vihet re braktisja e dashurisë Nga Hysen Kica njerëzore dhe një shpërthim i urrejtjes së njeriut për njeriun, i mbylljes së njeriut në unin e tij injorant, një zbrazëti e theksuar shpirtërore dhe kjo është e rrezikshme. Shpirti i pushtuar nga vetmia është i verbër dhe shumë pranë kriminelit. Duket se njeriu ka vetëm një qëllim të mjergulluar: Të flasë për vetvehten, të mashtrojë, të siguroje të ardhura pa punuar, të thurë poezi për vuajtjet e shpirtit të tij duke arritur deri në pikëllim. Duket sikur kjo të ngjall edhe mëshirë por nuk është rruga për të gjetur zgjidhjet që kërkon jeta. Vuajtja nuk është e pamposhtur por nuk shërohet nga poezia e pikëllimit. Ajo nuk duhet parë si faji i të tjerëve por si paaftësi për ta gjetur rrugën e të vërtetës. Njerëzit po lodhen duke dëgjuar rënkime. Ulërima e njeriut të dëshprëruar tregon se ai e ka humbur qëllimin e jetës dhe duhet ndihmuar për ta rikthyer në jetë e jo për ti fshirë lotët. Por Inferioriteti i shoqërisë po arrin në kufinjtë fatalë. Interesat kan nxjerrë edhe shpirtin ne treg. Njerëzit shpirtëzinjë kan rrëmbyer ekonominë dhe bëjnë ligjin. Kultivojnë drogë, filma porno e kriminalë, kazino dhe të gjitha llojet e lojrave të fatit vetëm për të rjepur njerezit. Në këte realitet njerëzit e mirë ndjehen të dërmuar shpirtërisht dhe të zhfrytëzuar në të gjitha drejtimet. Shpesh edhe pa rrugdalje. Shumë njerëz e ndjejnë vehten të vegjël, të paaftë për ta gjetur rrugën e drejtë, ndihen të lodhur e të mërzitur dhe shëndrrohen në armiq të njerëzimit. Njerëz të tillë jan të rrezikshëm dhe priren për ta kapërcyer arësyen duke strehuar mendimet e tyre në prehërin e ideologjive fantazma. Mendoj se ka edhe shanse. Horizonti i dijeve dhe inteligjenca pozitive e ngrenë njeriun në pjedestalin e nderuar, e shkëpusin ate nga llumi i injorancës dhe mbisundimi i instikteve shtazarake. Në jetë nuk mjafton vetëm ta shfrytëzosh dijen por edhe ta asimilosh ate. Në jetë nuk mjajtojnë kurrë ngushëllimet por duhet të bëhesh i aftë për të jetuar. Njeriu, i paisur me dije dhe energji positive, arrin gjithmonë ti organizoje mendimet e tij për të gjetur një zgjidhje optimal në rrugën e jetës. Jeta nuk është një shetitore për të shijuar aromën e luleve që kan mbjellë të tjerët por një përleshje për të mbijetuar në xhunglën e egër të ndeshjes së interesave. Vlera e njeriut përcaktohet nga aftësia e tij për të zbutur kontrakditat, për tu larguar nga ligji i kafshëve, për ti harmonizuar qëllimet e tij me shoqërinë dhe për të bashkjetuar pa ngrëne njëritjetrin.

22 22 reklamë E Diel, 22 Tetor 2017

23 E Diel, 22 Tetor 2017 dossier 23 Rrethimi malazezo-serb i Shkodrës i vitit Shqipëria në Luftat Ballkanike la mbi 260 mijë të vrarë Nga prof. dr. Bajram XHAFA Përshëndetje dhe përgëzime shoqatës Ana e Malit dhe gjithë anamalasve me rastin e shpalljes Dëshmor i Atdheut 16 luftëtarëve anamalas që ranë në Luftën e Taraboshit për të mbrojtur Shkodrën nga agresorët malazezo-serbë në vitin Faleminderit për ftesën që më bëtë në këtë ngjarje të madhe e shumë të çmuar jo vetëm për ju, por shembull për gjithë shqiptarët. Falenderoj veçanërisht studiuesin dhe punëtorin e zellshëm, birin tuaj dhe mikun tim Ruzhdi Poda. Në thelb, gjithë merita e kësaj që po bëjmë sot, është e Ruzhdiut. Vizioni i tij, këmbëngulja dhe angazhimi me përkushtim nga ai dhanë një frut të shkëlqyer. U shpallëndëshmorë 16 luftëtarë të Anës së Malit, të rënë në luftën më të madhe dhe më të lavdishme nëhistorinë mbi 2400 vjeçare të popullit shqiptar. Vdesin ata që harrohen, thotë një fjalë e urtë. Sot këta 16 luftëtarë, gjyshër e stërgjyshër tuaj, edhe pse kanë kaluar 105 vjet, nuk quhen të vdekur por dëshmorë, dëshmorë të Atdheut dhe të fesë. Ata që japin jetën në rrugën e zotit, për vatan e për iman, nuk vdesin, thuhet në Kuran. Lufta Ballkanike ishte luftë pushtuese, grabitqate që drejtohej kundër popullit e kombit shqiptar. Por ishte edhe luftë fetare, luftë e të krishterëve kundër myslimanëve. E thonë vetë ata që e nisën, krerët shtetëror të Aleancës Ballkanike. Shqiptarët ishin dy herë të sulmuar e të sakrifikuar: si shqiptarë dhe si myslimanë. Qëllimi i boshtit sllavo-greko-ortodoks ishte: të zhdukte kombin shqiptar dhe të pastronin Ballkanin (dhe Evropën) nga islamizmi. Përse vinin vullnetarë të krishterë edhe nga Meksika e largët për të ndihmuar Malin e Zi, ushtrinë e tij të krishterë, ortodokse, ashtu siç venin vullnetarë të krishterë nga Evropa Perëndimore dhe Rusia për të ndimuar ushtrinë greke e serbe që ato të pushtonin tokat shqiptare dhe t i pastronin ato nga myslimanët? Prandaj falenderimi për punën e prof. Ruzhdiut dhe të Këshillit të Qarkut Shkodër është i thellë dhe i pamatë. Këtë punë e pëlqen Allahu, e don me shpirt komuniteti, e kërkon historia, i nevojitet kombit, i duhet Shqipërisë. Sa dëshmorë ka Muhaserja, rrethimi malazezo-serb i vitit , më i gjati dhe më I egri në historinë e rrethimeve të shumta të Shkodrës? Sa dëshmorë ka Shqipëria në Luftën e Parë Ballkanike? Sa viktima ka Shqipëria në Luftat Ballkanike dhe gjatë intervencionit ushtarak serbo- grek të vitetve ? Mbi 260 mijë. Faturë e rëndë për një popull pak mbi 2 milionë frymësh. Aq më tepër kur kemi parasysh se viktimat janë burra, gra, pleq dhe fëmijë; një masakër, një kasaphanë e vërtetë. Ky është gjenocid. Asgjëkundi nuk Rrethimi më i gjat dhe më i egri në historinë e rrethimeve të shumta të Shkodrës përmendet kjo shifër e lartë viktimash në tekstet e historisë së Shqipërisë, apo shkrime të tjera, që shqiptarët ta kujtojnë e të mos e harrojnë. Por shqiptarët janë edhe harraqë shembullorë. I ka mbytur amnesia. Politikat e mëdha gërmojnë nëpër historinë e botës të gjejnë, për qëllime politike, edhe genocide të sajuara, kurse ne shqiptarët, populli më i viktimizuar i Evropës dhe ndër më të sakrifikuarit në shkallë botërore, nuk e ngremë para botës një të vërtetë dhe një të drejtë të tillë, kur studiues të huaj na e kujtojnë si një të vërtetë historike të pakundërshtueshme. Ne shqiptarët nuk ia harrojmë dhe rrallë e me siklet të madh ia falim gjakun njëri tjetrit, ia llogarisim mire me gjysëm e çerek gjaku, por nuk bëzajmë e nuk e hapim gojën për gjakun e derdhur nga armiqtë tanë historikë e kombëtarë. Atë e harrojmë shpejt, shumë shpejt. Mbi shqiptarët është bërë genocid dhe ne na yshtin, e madje, edhe na detyrojnë të harrojmë të kaluarën. Na detyrojnë edhe kur bëjmë librat e historisë sonë. Dhe vërtet shqiptarët e harrojmë të kaluarën e tyre të hidhur. Popull gjakhumbur. Pastaj, ajo e kaluar e hidhur na përsëritet e na përsëritet: tek vetja jonë, tek fëmijët tanë, tek nipërit tanë dhe... përsëri nuk po mbushemi me mend. E dini besoj atë fabulën e asaj përrallës kur ai dervishi e pyeti bashkudhëtarin e tij, një kurbetçi që po kthehej në shtëpi pas 20 vjetësh, me ato tre napolonat flori në kuletë që kishte fituar në kurbetin e gjatë. Kur iu afruan fshatit, pranë varreve dervishi i bëri një pyetje djaloshit vendali: këto vorre që kemi përpara, a kanë vdekur a janë gjallë? I trullosur nga natyra e pyetjes, djaloshi mblodhi supet dhe nuk diti ç të thotë. Kur arriti në shtëpi, e mori si bujtës edhe bashkudhëtarin që kishte përsëri rrugë për të bërë. Kur e pyeti i ati se kush është mysafiri i panjohur, i biri i tha se është një i marrë që, kur pa vorret e fshatit, më pyeti: nji këto vorre a janë gjallë apo kanë vdekur. Si mund të jenë gjallë varret e të vdekurve? I ati e kuptoi motaforën dhe tha: Mysafiri qenka burrë i mençur se ai ka dashur të thotë nëse këta të varre kanë lënë pas tyre trashëgimtarë për të qenë, burra të zot e djem trima. Nëse kanë lënë të tillë, atëherë varret janë gjallë e, nëse kanë lënë pasardhës që vetëm sa bëjnë hije mbi tokë, atëherë varret kanë vdekur. Varret e këtyre dëshmorëve të Oblikës sot janë ringjallë, janë bërë të pavdekshëm, janë krenari për pasardhësit dhe gjithë Anën e Malit, janë pika referimi të kujtesës, të shembullit, të heroizmit për gjithë kombin shqiptar. Janë edhe barrierë e fatkeqësive që mund t i vijnë Shqipërisë dhe shqiptarëve. Kush e kujton dhe kush e përmend sot emrin e shkodranit Shyqyri Halili, heroin e asaj që njihet si Lufta e Krajës apo lufta e Taraboshit më 10 tetor 1912, kohë në të cilën ranë edhe dëshmorët e Oblikës për të cilët jemi mbledhur sot. Kur ai pa të vritet para syve si një trim dragua komandanti i tij Sadetin, që aq shumë e deshte dhe e admironte, të printe në ballë të forcave ushtarake osmane, bë si ezhdërha. Një turk nga Anadolli dha jetën për Shkodrën e tij, për Shqipërinë e tij. Atëherë u hodh si i tërbuar mbi ushtarët armiq e s kishte forcë ta mbante deri kur breshëria e plumbave nga të gjitha anët e plandosën përdhe. E përshkruan këtë akt vetëm Hambi Bushati në Shkodra dhe motet. Gjëkundi shembulli i tij nuk përmendet. Asnji titull, asnjë dekoratë, asnjë shenjë për të, një lapidar a shenja të tjera të kujtesës. U bë 100 vjetori i Pavarësisëme, por të vërtetat u mbuluan me heshtje. U hëngër një tortë e madhe sa qameti, por historiografia shqiptare mbeti aty ku qe edhe më parë. Mu në pozicionet dhe llogoret serbe e greke. As dje dhe as sot nuk u bë një regjistrim i të rënëve në Luftën e Shkodrës më Nuk i dinë as njërëzit e familjes. Edhe kur i dinë, flasin për ta me një flegmatizëm që të bën të çahesh më katër, si të ishte ndonjë pesonazh filmash nga ato për shfarosjen e fiseve të egra në Perëndimin e largët. Asgjë më shumë. Prandaj këmbëngulja dhe puna e Ruzhdiut është, jo vetëm shumë e vlefshme, por edhe kritikë për të tjerët. Kështu siç veproi Ruzhdiu është në Pukë një miku im, Xhemal Meçi, mësues e studiues kokëulur Mjeshtër i Madh i Punës, që me këmbënguljen e tij u shpallën dëshmorë të atdheut shumë nga pukianët e harruar, vrarë në Luftën e Shkodrës më Abdulla Çanga nga Shkodra, më 1924 ka shërbyer si mësues në Sllovë të Dibrës, por edhe si sekretar i patriotit të famshëm, Elez Isufit. Ai paska mbledhur e regjistruar në një fletore emrat e 129 dibranëve të rënë vetëm në Luftën e Shkodrës më Ajo fletore nuk gjëndet as në Muzeumin e Peshkopisë e as atë të Shkodrës. Shumicës së këtyre të rënëve nuk u dihen as emrat. Rrallë e tek ndonjëri është shpallur dëshmor vetëm në sajë të ndërhyrjes së pasardhësve të tij (rasti i Xheladin Seferit, vrarë në frontin e Shtojit, shpallur dëshmor dhe eshtrat i janë bartur në varrezat e dëshmorëve të Dibrës (Peshkopi)). Gjatë rrethimit të Shkodrës u krijuan katër fronte luftimi: fronti i Taraboshit, i Bërdicës, i Bardhanjorit dhe i Shtojit. Redifët (rezervistët) dibranë, kryesisht nga Dibra e Poshtme, sepse të tjerët kishin shkuar për t u përballuar me ushtritë serbo-greke në frontin e Follorinës (kundër ushtrisë greke) dhe të Manastirit e në qafën e Kolesianit (kundër ushtrisë serbe). Rezervistët dibranë në Luftën e Shkodrës u shpërndanë në të katër frontet e luftës. Luftën e Bërdicës me ushtrinë serbe e bënë dibranët. Kështu thoshte kujtesa popullore, kështu shkruan edhe histria. E përshkruan me vërtetësi dhe epizëm të rallë gazetari italian Xhino Berri në Rrethimi i Shkodrës, dhe ajo mbeti më e madhja ndeshje luftarake gjatë Muhaseres kur ushtria serbe pësoi humbjen më të madhe. Ajo mbeti e famёshme si Lufta e Bёrdicёs*. Të gjitha këto as që përmenden në tekstet shkollore, në shkrimet e ndryshme apo në mediat vizive redifë (rezervistë) ka pasë nga Dibra e Poshtme në Shkodër të shpërndarë në të katër frontet. Dibranët të tjerë me Elez Isufin (600 vetë) dhe lumianët më Ramadan Zaskocin dhe Islam Spahinë luftonin në Kolesian, të tjerëtë prirë nga oficerë të karrierës si Hajredin Pustina shkoi në Manastir e më pas në Follorinë për t u përballur me ushtrinë greke vullnetarë dibranë të prirë nga Mersim Dema e dibranë të tjerë u ndeshën në Banicë me grekët, në Ovak e Preblicë të Manastirit me ushtritë serbe. Gjithë ato të vrarë dhe emrat e tyre i gjen vetëm në një dorëshkrim të Haki Stërmillit ( Dibra në prag të historisë ) të vitit 1940, të pabotuar si libër, dhe nuk përmenden gjëkundi. Prandaj puna e Ruzhdi Podës sot lavdërohet me meritë dhe është shembull për të tjerët. Kumtim i mbajtur në Oblikë më (ora 11oo) me rastin e ceremonisësë shpalljes së 16 DËSHMORËVE TË ATDHEUT anamalas që ranë në Qendresën e Taraboshit për të mbrojtur Shkodrën në vitet , organizuar nga shoqata Ana e Malit. Shkodër, më 7 tetor 2017 * Shtypi serb i kohёs e quajti Kasaphana e Bёrdicёs. Dimitrie Tucoviç shkruante: Nё Bёrdicё u vranё kot 1300 ushtarё dhe 39 oficerё serbё dhe ishte njё nga katastrofat mё tё mёdha tё serbёve gjatё Luftёs Ballkanike e pёr kёtё dikush duhet tё japё llogari ( Serbia dhe Shqipёria, Prishtinё, 1968, f Taraboshi e Bërdica / Tak e tuk po bajnë peticat / Po bajnë shkinjat ku ku vica (gjamë serbe) / Ku ku vica, ku ku mela /a ka mbetë Serbia n tela. Është ndarë papritmas nga jeta poeti, publicisti dhe studiuesi i njohur Zog Hysenaj Është ndarë nga jeta poeti, publicisti dhe studiuesi i njohur Zog Hysenaj. Këtë të premte poeti u përcoll me të gjitha nderimet për në banesën e fundit në Tiranë nga qindra pjesëmarrës, familjarë, miq, kolëgë të medias dhe letërsisë si dhe qytetarë të ardhur nga Tropoja, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi dhe Diapsora. Zog Hysenaj u nda paprimtmas nga jeta në kulmin e energjive krijuese dhe kërkimore e shkencore, pas një komplikacioni në Spitalin Universitar Shefqet Ndroqi në Tiranë. Zog Hysenaj ishte anëtar i famshëm i ansamblit të mirënjohur folklorik të Tropojës, instrumentist virtuoz dhe mbledhës dhe studiues i folklorit. Ai vitet e fundit ju përpushtua poezisë, studimeve letrare dhe sociologjike dhe gazetarisë plot pasion dhe origjinalitetet. Punoi në gazetën Tribuna Demokratike të Tiranës si dhe bashkëpunoi gjatë dhjetë viteve të fundit me gazetën kombëtare, letrare dhe kulturore Nacional. Zogu ishte një veprimtar i shquar shoqëror, një njeri pasionant dhe këmbëngulës në shumë projekte me interes kombëtar. Ai punoi gjatë dy vjetëve të fundit me një grup të gjërë studiuesish, shkenctarësh dhe albanologësh për përgaditjen e dosjes për të aplikuar pranë UNESCO-s për Kcimin e Tropojës me qellim pranimin e saj si vlerë e pasurisë botërore. Për këtë ai ka mbajtur edhe një faqe në facebook të emertuar Kcimi i Tropojës Tradita të cilën e ka pasuruar me shumë foto, video dhe dokumente me vlerë shkencore. Gazeta Nacional i shpreh ngushëlimet më të thella familjes së Zog Hysenajt, duke u lutur që shpirti i tij të prehet i qetë në paqën e përjetshme.

24 CMYK