Përmbajtja / Sadržaj / Contents

Transcription

1

2

3 KEDS / KESCO ENERGY Përmbajtja / Sadržaj / Contents KEDS 4-5 Një botë e grave është një botë më e mirë / Jedan svet žena je jedan bolji svet / A women s world is a better world INTERVISTA 6-9 Elizabeta e Kosovës / Elizabeta sa Kosova / Elizabeth of Kosovo EKONOMIA Vajza e Përgjegjësisë Shoqërore / Devojka Društvene Odgovornosti / CSR Girl ZHVILLIMET NË KEDS Vazhdojnë investimet për modernizimin e rrjetit / Nastavljaju se investicije za modernizaciju mreže / Investment on network modernization continue Vazhdon tradita e dhurimit të gjakut në KEDS / KEDS nastavlja tradiciju davanja krvi / KEDS continues the tradition of blood donation POLITIKA NË VEND Drejtoreshat e Drenasit / Direktorice iz Glogovca / Drenas female directors POLITIKA NË BOTË Kush do të formësojë të ardhmen e Evropës Merkel apo Marine Le Pen? / Ko će oblikovati budućnost Evrope Evropës Merkel ili Marine Le Pen? / Merkel or Marine Le Pen will shape Europe s future? LAJME NGA ENERGJIA Njerëzimi përballë sfidave më të mëdha të energjisë / Čovečanstvo pred najvećim izazovima energije / The biggest energy challenge facing humanity SHKENCA Studimi për sistemin e shpërblesës së trurit fiton çmim / Studija sistema nagrađivanja mozga dobio nagradu / Study for the Reward system of the brain gets a prize 38 Zbulohen stolitë më të vjetra të kohës së hekurit në Britani të Madhe / Otkriven najstariji nakit iz gvozdenog vremena u Velikoj Britaniji / Oldest Iron Age gold work found in Britain KULTURA Teatri Kombëtar i Kosovës, vendi ku mblidhen gjithnjë e më shumë artdashës / Nacionalno Pozorište Kosova, mesto gde se sakupljaju sve više poklonika umetnosti / National Theatre of Kosovo, a place where more and more art lovers gather Filmat atraksion në kinematë tona / Filmovi atrakcija u našim bioskopima / Attractive movies in our cinemas ARGËTIM Lojërat tradicionale shqiptare / Tradicionalne albanske igre / Traditional Albanian games KEDS AKADEMI KEDS vazhdon me gjeneratën e katërt të KEDS Academy / KEDS nastavlja sa četvrtom generacijom KEDS Academy / KEDS continues with the fourth generation of KEDS Academy Studentët e KEDS Academy kalojnë një vikend dinamik në Bogë / Studenti KEDS Academy proveli dinamičan vikend u Bogi / KEDS Academy Students spend a dynamic weekend in Boga Botë e madhe / Veliki svet / Big world FAMA Gratë që ndryshuan botën / Žene koje su promenile svet / Women who changed the world *Shënim / Beleska / Note Shqip / Srpski / English Implementuar nga: ProCon Group LLC Implementira: ProCon Group LLC Implemented from: ProCon Group LLC 3

4 NJË BOTË E GRAVE ËSHTË NJË BOTË MË E MIRË JEDAN SVET ŽENA JE JEDAN BOLJI SVET A WOMEN S WORLD IS A BETTER WORLD George Karagutoff Drejtor Ekzekutiv, KEDS Fuqia e gruas është një term i përdorur gjerësisht për të shprehur rëndësinë e gruas në shoqëri. Në një epokë kur ne jemi ende duke luftuar për të arritur barazinë e merituar gjinore, dhe si asnjëherë më parë e shohim rolin e gruas të jetë aq i rëndësishëm jo vetëm në jetën e përditshme, por edhe në qarqet e biznesit. Unë me krenari them se në kompaninë tonë, gratë drejtojnë disa nga departamentet më të rëndësishme, dhe gjithashtu me krenari them se këto George Karagutoff Generalni Direktor, KEDS Snaga žene je jedan pojam široko upotrebljen da bi izrazili važnost žene u društvu. U jednoj epohi kada mi još uvek se borimo da bi postigli zasluženu polnu ravnopravnost, kao i nikad do sada vidimo ulogu žene da bude toliko važna i ne samo u svakodnevnom životu, ali i u krugovima poslovanja. Ja sa ponosom tvrdim da u našoj kompaniji, žene rukovode nekoliko najvažnijih departmana,i takođe sa ponosom kažem da su to jedni od najefektivnijih departmana. George Karagutoff CEO, KEDS Women power is a term widely used to express the importance of the women in society. In an era when we are still struggling to achieve that well-deserved equality of the genders, never before we have seen the role of women to be so crucial not only in everyday life but also in the business circles. In our company, I can proudly say that women lead some of the most important departments, and I can also proudly say that they are some of the most efficient departments. 4

5 KEDS ENERGY janë disa nga departamentet më të efektshme. Në kulturën e korporatës sonë, ne përpiqemi për të plotësuar pozicionet me personat më të kualifikuar për ato pozita, pavarësisht nga gjinia e tyre. Disa nga departamentet e drejtuara nga gratë, të tillë si ai i Burimeve Njerëzore, i Financave, Thesarit, i Marrëdhënieve me Publikun, i Tregtimit të Energjisë, etj, janë shembuj të kësaj kulture në veprim. Përveç kësaj, ne shohim se gjithnjë e më shumë kandidate femra aplikojnë në programin tonë të KEDS Academy, gjë që tregon se industria e shpërndarjes dhe furnizimit me energji tërheq të dy gjinitë. Kosova duhet të jetë krenare për përparimin e grave në shoqëri, duke pasur një presidente femër, disa udhëheqëse shumë të suksesshme në politikë, si dhe disa nga këngëtaret kryesore në skenën botërore. Por Kosova dhe shqiptarët sidomos, duhet të jenë krenarë që i dhanë botës Nënë Terezën. Si një i huaj që jetoj në Kosovë, vërej këto karakteristika për të cilat shoqëria kosovare duhet të jetë shumë krenare. Kreu i OKB-së, Kofi Anan, ka thënë: Barazia gjinore është më shumë se një qëllim në vetvete. Është një parakusht për përmbushjen e sfidës së uljes së varfërisë, nxitjen e zhvillimit të qëndrueshëm dhe ndërtimin e qeverisjes së mirë. Unë besoj se si kompani ne e kemi përqafuar këtë ideal, dhe gjithashtu si një vëzhgues mund të them se edhe shoqëria kosovare e ka përqafuar atë mjaft mirë. Prandaj, në këto ditë të muajit mars, kur ne festojmë Ditën Ndërkombëtare të Grave, në vend se t i uroj ato, unë dua t i falënderoj ato që e bëjnë botën një vend më të mirë. U kulturi naše korporacije, mi se trudimo da popunimo pozicije sa najkvalifikovanijim osoba za te pozicije, nezavisno od njihovog pola. Nekoliko departmana rukovde žene, kao što su onaj iz Ljudskih Resursa, Finansija, Trezor, Odnosi sa Javnošću, Trgovanja Energijom, i drugo su primeri ove kulture u delovanju. Osim ovog, mi sve više vidimo da mnoge žene kandidati apliciraju u našem programu KEDS Academy, što pokazuje da industrija distribucije i snabdevanja energijom povlači oba pola. Kosovo treba da bude ponosno za napredaka žena u društvu, imajući za predsednika jednu ženu, nekoliko veoma uspešnih lidera u politici, kao i neke od glavnih pevačica u svetskoj sceni. Ali kosovo i albanci naročito treba da budu ponosni što su svetu dali Majku Terezu. Kao jedan stranac koji živi na Kosovu, primećujem ove karakteristike za koje kosovsko društvo treba da bude OFF veoma ponosno. Predsenik UN-a, Kofi Anan je rekao: Polna ravnopravnost je više od samog cilja. To je jedan preduslov za ispunjavanje izazova smanjenja siromaštva, pokretanje stabilnog razvoja i izgradnji dobre vladavine. Ja verujem da mi kao kompanija smo prihvatili ovaj ideal, i takođe kao jedan posmatrač mogu reči da je i kosovsko društvo to prihvatilo veoma dobro. Zato, u ovim martovskim danima, kada slavimo međunarodni Dan Žena, umesto da čestitam njima, ja želim da im se zahvalim što svet čine jednim boljim mestom. In our corporate culture, we strive to fill the positions with the most qualified persons for those positions, regardless of their gender. Some of the departments led by women, such as that of Human Resources, Finance, Treasure, Public Relations, Energy Trading etc. are examples of this culture in action. In addition, we have seen that more and more female candidates apply in our KEDS Academy program which shows that the energy distribution and supply industry attracts both genders. Kosovo should be proud for the advancement of women in society having had a female president, some very successful political leaders, as well as some of the leading singers on the world stage. But Kosovo and Albanians should mostly be proud to have given the world Saint Theresa. As a foreigner living in Kosovo I notice these characteristics for which Kosovo society should be very proud. As head of UN Kofi Anan once said, Gender equality is more than a goal in itself. It is a precondition for meeting the challenge of reducing poverty, promoting sustainable development and building good governance. I believe that as company we have embraced this ideal, and I can also say, as aspirant observer, Kosovo society has embraced it as well. Therefore, in these days of March, when we celebrate International Women s Day, instead of congratulating, I like to thank them for making the world a better place. 5

6 ELIZABETA E KOSOVËS ELIZABETA SA KOSOVA ELIZABETH OF KOSOVO Foto: Jonada Jashari Ndihma e pakursyer e Elizabeth Gowing, që po e bën për më tepër se një dekadë, ka bërë që qindra fëmijë ta përballojnë shumë më lehtë jetesën, sikurse mijëra fëmijë t i rikthehen shkollës. Puna humanitare është e vështirë dhe me sfida të vazhdueshme. Por, gjithnjë janë disa njerëz të çeliktë, të cilët nuk dorëzohen dhe ia dedikojnë jetën krejtësisht kësaj kauze. Një nga ta, padyshim është Elisabeth Gowing. Neštedljiva pomoć Elizabeth Gowing, koju radi više od jedne dekade, učinila je da na stotinu dece mnogo lakše prebrode život, kao i hiljade dece da se vrate školi. Humanitarni rad je težak i sa neprestanim izazovima. Ali, uvek postoje čelični ljudi, koji se ne predaju i posvećuju život u potpunosti ovom povodu. Jedna od njih, nesumnjivo je Elisabeth Gowing. The unconditional help of Elizabeth Gowing, who has been doing it for more than a decade made hundreds of kids lives easier, and thousands of them to get back to school. Humanitarian work is difficult and with constant challenges. But there are people who are strong as steel, who never give up and dedicate all their life to this cause. One of them is undoubtedly Elisabeth Gowing. 6

7 INTERVISTA ENERGY Ajo ka ardhur nga Britania e Madhe për t i ndihmuar të varfrit, gratë dhe edukimin e fëmijëve. Së bashku me disa kosovarë ajo themeloi organizatën The Ideas Partnership, që po ndihmon qindra qytetarë të Kosovës dhe Shqipërisë. Lidhur me punën që po bën në Kosovë, dhe së fundmi edhe në Shqipëri, ajo flet në një intervistë enkas për revistën Energy. Energy: Zonja Gowing, a mund të na thoni pse filluat punën humanitare në Kosovë? Elisabeth Gowing: Puna vullnetare që unë e bëj në The Ideas Partnership filloi kur unë u gjenda ballë për ballë me njerëzit më të varfër të Kosovës. Në vitin 2001 unë takova disa familje në Fushë- Kosovë të cilët jetonin në një varfëri ekstreme, të uritur, në shtëpi jo të përshtatshme dhe me fëmijë që nuk lejoheshin të shkojnë në shkollë. Mendoj, se çdokush që e sheh këtë gjendje, do të motivohej që të bënte diçka rreth kësaj. Prandaj, kjo ishte pikënisja ku unë fillova të punoj me këtë komunitet të veçantë. Energy: Për punën tuaj ju jeni nderuar me çmim edhe nga kryeministrja e Britanisë së Madhe, zonja Thereza May. Çka do të thotë kjo për ju? Elisabeth Gowing: Po, unë jam nderuar nga kryeministrja me çmim. Nderim i njëjtë ishte edhe vizita e Dukeshës së Kornuellit (gruaja e Princit Charles), në qendrën tonë në Fushë -Kosovë. Ishte nderim i jashtëzakonshëm në të dy rastet dhe njohje e punës tonë, të komplet ekipit që përfshinë mbi 100 vullnetarë, plus stafit kosovarë, gjysma e të cilëve janë nga komunitetet romë, ashkali dhe egjiptianë, të cilët veçanërisht dëshirojmë t i mbështesim. Energy: Vitin e fundit ju filluat aktivitetet edhe në Shqipëri, pse? Elisabeth Gowing: Unë e themelova The Ideas Partnership me partnerin tim, Robert Wilton dhe shokun tonë, Ardian Arifaj. Ona je došla iz Velike Britanije da pomogne siromašne, žene i edukaciju dece. Zajedno sa nekoliko kosovara ona je osnovala organizaciju The Idea Partnership, koja pomaže stotinu građana Kosova i Albanije. U vezi sa radom koji obavlja na Kosovu i nedavno u Albaniji, ona govori u jednom intervjuu posebno za reviju Energy. Energy: Gospođo Gowing, možete li reći zašto se počeli humanitarni rad na Kosovu? Elisabeth Gowing: Dobrovoljni rad koji ja obavljam u The Idea Partnership počeo je kada sam se suočila sa najsiromašnijim ljudima Kosova. U godini 2001 ja sam srela nekoliko porodica iz Kosovog Polja koji su živeli u ekstremnom siromaštvu, gladni, sa neadekvatnim kućama i decom kojima nije dozvoljeno da idu u školi. Mislim, da svako ko vidi ovu potrebu biće motivisan da uradi nešto oko ovoga. Zato, ovo je bila polazna tačka gde sam ja počela da radim sa ovom posebnom zajednicom. Energy: Za svoj rad odlikovani ste nagradom i od premijerke Velike Britanije, gospođa Thereza May. Šta ovo znači za vas? Elisabeth Gowing: Da, ja sam odlikovana od premijerke sa nagradom. Ista čast je bila i poseta Vojvotkinje Kornuella (žena Princa Charles), u našem centru u Kosovom Polju. Bila je izuzetna čast u oba slučaja i priznanje za naš rad, komplet ekipe koja obuhvata iznad 100 dobrovoljaca, plus kosovske osoblje, polovina od koji je iz romske zajednice, aškalije i edjipljani, koje posebno želimo da podržimo. Energy: U zadnjoj godini vi ste počeli aktivnosti i u Albaniji, zašto? Elisabeth Gowing: Ja sam osnovala The Idea Partnership sa mojim partnerom, Robert Wilton i našim drugom, Ardian Arifaj. Elizabeth has come from the UK to help the poor, women and children s education. Together with several Kosovan citizens, she established The Idea Partnership organization, which is helping hundreds of citizens in Kosovo and Albania. She spoke exclusively for the Energy magazine regarding the recent works she has done in Kosovo and in Albania. Energy: Mrs. Gowing, can you tell us why you started the humanitarian work in Kosovo? Elisabeth Gowing: I started the volunteer work in The Idea Partnership when I found myself face to face with the poorest people of Kosovo. In 2001 I met several families in Fushë Kosovë who lived in extreme poverty, hunger, inadequate home with children who were not allowed to go to school. I believe anyone would have been motivated to do this work after seeing their need for help. Therefore, this was the starting point where I began to work with this particular community. Energy: You have been honored with an award by the British Prime Minister, Ms. Theresa May for your work. What does this mean for you? Elisabeth Gowing: Yes, I am honored with an award from the British Prime Minister. The same honor was also the Duchess of Cornwall (wife of Prince Charles) visit in our center in Fushe Kosovo. It was an extraordinary honor for the recognition of our work in both cases, for all the team members that include over 100 Kosovar volunteers, half of whom are of Roma, Ashkali and Egyptians community, who we particularly want to support. Energy: Last year you started activities in Albania, why is that? Elisabeth Gowing: I founded The Idea Partnership with my partner, Robert Wilton and our friend, Ardian Arifaj. 7

8 INTERVISTA Pasi Roberti tashmë punon si zëvendës-ambasador i OSBE-së në Tiranë dhe ai e ka pranuar këtë detyrë, neve na duhet të ndajmë kohën tonë në mes të Kosovës dhe Shqipërisë. Ishte e natyrshme të shpërndajmë të njëjtin model të përkrahjes vullnetare tek ata që kanë nevojë, veçanërisht te komuniteti romë dhe ashkali, kështu që një mëngjes në javë unë kryej punën e vullnetares në Tiranë dhe ndihmoj koordinimin e një grupi vendor dhe ndërkombëtar që lexojnë 1:1 me fëmijë dhe nuk kanë libra në shtëpi. Energy: Çka mund të bëjnë të tjerët që t ju ndihmojnë për t i shtyrë aktivitetet tutje dhe kush mund të ndihmojë? Elisabeth Gowing: Secili mund të ofrojë diçka. Mund të jetë koha e tyre apo aftësitë si vullnetar- aftësia për të lexuar me fëmijë, dhënia mësim gjatë aktiviteteve tona, apo ndihma në administrim dhe ngritjen e fondeve; mund të jetë edhe me gjësende, si veshmbathje për bebe, çanta për shkollë apo këpucë për fëmijë, që janë të gjitha të nevojshme për familjet që ne i mbështesim. Por edhe njerëzit mund të blejnë produkte të bëra në ndërmarrjen tonë nga komuniteti rural dhe femrat minoritare, të cilat janë të përfshira në projektin tonë me kushtin që fëmijët e tyre të shkojnë në shkollë. Kështu, të gjitha shitjet e çantave, sapunëve, kartolinave, aromatizues dhe artikuj tjerë, ndihmojnë jo vetëm femrat të cilat i bëjnë ato, por edhe fëmijët e tyre që të kenë një të ardhme. Energy: A je e kënaqur me shoqërinë kosovare, çka do të doje të ndryshonte? Elisabeth Gowing: Shoqëria kosovare ka qenë shtëpia ime për më tepër se 10 vjet, dhe natyrisht, është një vend që më bën të ndihem e mirëpritur. Mikpritja kosovare është legjendare dhe njerëzit kanë qenë të këndshëm me mua. Në atë se çka do të doja të ndryshonte, unë jam mësuese me profesion dhe më tepër se një dekadë ia kam kushtuar shërbimit publik para se të lëvizja drejt Kosovës. Kjo është lentja përmes së cilës e shoh Kosovën dhe më pikëllon fakti që shërbimet publike në Kosovë nuk janë në gjendje më të mirë. Me pikëllon pjesërisht, sepse e di që doktorët, infermierët dhe mësuesit Pošto on sada radi kao zamenik -ambasadora OSCE-a u Tirani i pošto je primio ovaj zadatak, nama je potrebno da odvojimo naše vreme između Kosova i Albanije. Bilo je prirodno da raspodelimo isti model dobrovoljne podrške kod onih koji imaju potrebe, posebno zajednici roma i aškalija, tako što jedno jutro ja izvršavam posao dobrovoljca u Tirani i pomažem koordinaciji jedne domaće i međunarodne grupe koji čitaju l 1:1 sa decom koja nemaju knjige u kući. Energy: Šta mogu da urade drugi da bi vam pomogli da progurate vaše aktivnosti dalje i ko vam može pomoći? Elisabeth Gowing: Svako može pružiti po nešto. Može biti njihovo vreme ili sposobnosti kao dobrovoljca-sposobnost za čitanje sa decom, predavanje nastave tokom naših aktivnosti, ili pomoć u administraciji i podizanju fondova, može biti sa stvarima kao odeća za bebe, tašne za školu ili obuća za decu, koje se sve potrebne za porodice koje mi podržavamo. Ili, ljudi mogu kupovati naše proizvode urađene u našem preduzeću od ruralne zajednice i manjinskih žena, koje su obuhvaćene u našem projektu pod uslovom da njihova deca idu u školu. Tako, sva prodaja tašni, sapuna, razglednica, mirisnica i ostalih artikla pomažu ne samo žene koje rade to, nego i njihovu decu kako bi imali jednu budućnost. Energy: Da li ste zadovoljni kosovskim društvom, šta biste želeli da promenite? Elisabeth Gowing: Kosovsko društvo je bila moja kuća više od 10 godina i prirodno je jedno mesto koje me čini da se osećam dobrodošlom. Kosovska dobrodošlica je legendarna i ljudi su bili prijatni sa mnom. Na to šta bih promenila, ja sam učiteljica po profesiji i imala sam više od jedne dekade u javnoj službi pre nego sam došla na Kosovo. Ovo je objektiv preko kojeg vidim kosova i rastužuje me činjenica da se javne usluge na kosovu nisu u dobrom stanju. Rastužuju me delimično, jer Since Robert now works in Tirana as deputy OSCE ambassador, and we need to share our time between Kosovo and Albania. It was natural to distribute the same model to support voluntary for those in need, particularly to Roma and Ashkali, so one morning a week I perform the work of the volunteer in Tirana and help coordinate a group of local and international who read 1to1 with children who have no books at home. Energy: What can others do to help push further the activities and who can help? 8

9 INTERVISTA ENERGY këtu, gjatë viteve 90 rrezikuan gjithçka duke punuar në sistemin paralel për hir të shërbimit ndaj komunitetit të tyre, shpeshherë me një pagesë të vogël ose pa të fare; tashmë kur mbizotëron paqja dhe vendi është i pavarur, janë shumë nga doktorët apo mësuesit e njëjtë nuk ofrojnë pa korrupsion shërbimet elementare për të cilat kanë nevojë klientët e tyre. Nëse çdo mësues këtu do të punonte si mësuesi më i mirë i Kosovës, dhe çdo doktor si doktori më i mirë i Kosovës, atëherë komuniteti do të ndryshonte brenda natës pa asnjë investim shtesë. znam da doktori, sestre i učitelji su tokom 90 godina rizikovali sve radeći u paralelnom sistemu zbog službe prema svojoj zajednici, često sa jednom malom platom ili bez toga; sada kada preovladava mir i zemlja je nezavisna, ima mnogo istih doktora ili učitelja koji ne pružaju bez korupcije svoje elementarne usluge za koje imaju potrebe njihovi klijenti. Ako bi svaki učitelj ovde radio kao najbolji učitelj Kosova i svaki doktor kao najbolji doktor Kosova, onda bi se zajednica promenila preko noći bez ijedne dodatne investicije. Foto: Dorit Hoffmeister ElisabethGowing: Everyone can offer something. It may be their time or skills to volunteer, the ability to read with children, teach in our activities, or assisting in the administration and fundraising; help can be given also by giving belongings as baby clothes, bags or shoes for school children, which are all necessary for families that we support. Or, people can buy products made in our company by rural communities and minority women who are involved in our project on the condition that their children can attend school. So all sales of bags, soap, postcards, flavorings and other items not only help women but also help their children to have a future. Energy: Are you satisfied with the Kosovan society, what would you like to change? ElisabethGowing: Kosovan society has been my home for more than 10 years and it is a place that makes me feel welcomed. Kosovo s hospitality is legendary and people have been very kind to me. What I would like to change is, since I am a teacher by profession and have been more than a decade in public service before moving to Kosovo, this is the lens through which I see Kosovo and the fact that public services in Kosovo are not in good condition makes me sad. It makes me sad because I know that doctors, nurses and teachers here in the 90 s risked everything working in parallel system for the sake of service to their communities, often with little or no charge to all; now that peace prevails and the country is independent, there are many of the same doctors or teachers that do not do their basic services without corruption. If all teachers here would work as the best teacher in Kosovo and every doctor as the best doctor of Kosovo, then the community will change overnight without any additional investment. 9

10 10 AYLIN LÖLE

11 ENERGY VAJZA E PËRGJEGJËSISË SHOQËRORE DEVOJKA DRUŠTVENE ODGOVORNOSTI CSR GIRL EKONOMIA Kompanitë e mëdha kanë përgjegjësi që një pjesë të ardhurave të tyre ta kthejnë në të mirë të komunitetit ku veprojnë. Por jo gjithmonë është e lehtë për këto kompani që të gjejnë aktivitetet e duhura që do të jepnin rezultatet më të mëdha për komunitetin. Pikërisht këtë detyrë e kanë disa njerëz, si Aylin Löle, e cila ka vite që shtyn kompanitë të investojnë për të mirën e komunitetit. Një nga këto projekte është edhe KEDS Academy. Si keni filluar në CSR në përgjithësi? Unë jam gazetare e biznesit për 22 vjet. Kam shtatë vjet që shkruaj për çështjet e Përgjegjësisë Sociale në gazetën Akşam. Kur fillova të shkruaj mbi këtë temë, askush nuk ishte i fokusuar në këtë çështje. Ndërkohë, unë lansova, sikurse certifikimi për Përgjegjësinë Shoqërore në Universitetin Bahçehir dhe atë të Bosforit. Profesionistët që punojnë në fushën e komunikimit dhe të rinjtë të cilët dëshirojnë të bëjnë një karrierë në këtë fushë, janë takuar me drejtuesit e projekteve të Përgjegjësisë Shoqërore. Unë gjithashtu kam shkruar dy libra për projekte të Përgjegjësisë Shoqërore të kompanive turke, me titull Corporate Citizen dhe Social Responsibility School. Znj. Ebru Özdemir, Kryetare e Bordit të Investimeve Limak, më ftoi që të lansoj projektin KEDS Academy, me ndihmën e drejtuesve të KEDS-it. Pra, kështu unë fillova të punojë në fushën e Përgjegjësisë Sociale. Velike kompanije imaju odgovornost da jedan deo njihovih prohoda vraćaju u korist zajednice gde deluju. Ali nije uvek lako za ove kompanije da pronalaze potrebne aktivnosti koje će dati najveće rezultate za zajednicu. Upravo ovaj zadatak imaju neki ljudi kao Aylin Löle, koja nekoliko godina gura kompaniju da investira u korist zajednice. Jedan od ovih prokjekata je i KEDS Academy. Kako ste počeli u CSR uopšte? Ja sam novinar biznisa za 22 godine. Ima sedam godina kako pišem o pitanjiam Socijalne Odgovornosti za novine Akşam. Kada sam počela da pišem o ovoj temi, niko nije bio fokusiran u ovo pitanje. U međuvremenu, ja sam lansirala, kao sertifikat za Socijalnu Odgovornost u Univerzitetu Bahçehir i u onom u Bosforu. Profesionalci koji rade u oblasti komuniciranja i mladi koji žele da naprave jednu karijeru u ovom polju, sreli su se sa upraviteljima projekta Socijalne Odgovornosti. Ja sam takođe napisala dve knjige za projekte Socijalne Odgovornosti turskih kompanija, sa nazivom Corporate Citizen i Social Responsibility School. Gđa. Ebru Özdemir, Predsenik Borda Investicija Limak pozvala je me da lansiram projekat KEDS Academy, uz pomoč upravitelja KEDS-a. Dakle, tako sam je počela da radim u oblasti Socijalne Odgovornosti. Large companies have a responsibility to use a part of their income for the benefit of the community where they operate. But it is not always easy for these companies to find appropriate activities that will yield the greatest results for the community. Precisely this is a task of some people like Aylin Lole who for many years guides companies to invest in initiatives for the benefit of the community. One of these projects is the KEDS Academy. How did you get involved in CSR activities? I am a business journalist for 22 years. I have been writing for seven years on social responsibility issues in Akşam newspaper. When I began writing on this topic, there were very few who were focusing on this issue. Meanwhile, I launched certification course on social responsibility in Bahçehir and Bosphorus Universities. Professionals working in the communication area and youngsters who would like to make a career on this area have met the managers of the ongoing social responsibility projects. I also wrote two books on social responsibility projects of Turkish companies, titled Corporate Citizen and Social Responsibility School. Ms. Ebru Özdemir, Chairwoman of the Board of Limak Investment invited me to launch KEDS Academy project, with the help of KEDS managers. Thus, I began working the field of social responsibility. 11

12 Pse një kompani ka nevojë për projekte CSR? Popullsia e botës është në rritje, përderisa burimet janë duke u pakësuar. Njerëzimi duhet të merren me probleme të mëdha të tilla, si ndryshimi i klimës dhe pabarazisë në rritje. Këto probleme ndikojnë te të gjithë dhe te çdo kompani. Askush nuk mund të zgjidhë problemet vetëm. Ne duhet të jemi të bashkuar për t i trajtuar ato. Kompanitë nuk duhet të harrojnë se ata janë përgjegjës për shoqërinë dhe natyrën, ku janë duke jetuar. Prandaj, ata duhet të sillen në mënyrë të përgjegjshme. Kjo është arsyeja pse ata duhet të nisin projekte të përgjegjësisë sociale. Në cilën fushë jeni më shumë e angazhuar? Unë jam më shumë e përqendruar në projekte arsimimi dhe punësimi, që kanë nevojë për bashkëpunimin e universiteteve dhe kompanive private. Unë jam e interesuar për punësimin e femrave, fuqizimin e grave, pabarazinë gjinore dhe sipërmarrjen sociale. Si lindi ideja për KEDS Academy? Në fillim kam pasur idenë për një projekt të Përgjegjësisë Sociale mbi shëndetin. Por, pasi që biznesi kryesor i KEDS nuk është i lidhur me shëndetin, ai nuk do të ishte i qëndrueshëm. Pastaj problemi i papunësisë dhe potenciali i madh i rinisë kosovare na ka dhënë idenë e projektit të KEDS Academy. Në koordinim dhe nën udhëzimet e Ebru Ozdemir, Kryetare e Limak Investment, krijuam themelet e kësaj akademie, që sot është është katër vjeç. Kjo është një shenjë shumë e fortë se ajo është një projekt i qëlluar. Zëvendësdrejtori Gjeneral i Limak Energy, z.serhat Dinç, dhe Drejtori Ekzekutiv i KEDS z.george Karagutoff, kanë qenë një ndihmesë dhe mbështetje e madhe për zhvillimin e këtij projekti. Zašto jedna kompanija ima potrebe za projekte CSR? Svetsko stanovništvo je u porastu dok se uzvori smanjuju. Čovećanstvo treba da se bavi sa sličnim velikim problemima, kao promena klime i neravnopravnost u povećanju. Ovi problemi uticaju kod svih i na svaku kompaniju. Niko ne može da reši sam probleme. Mi moramo biti ujedinjeni da bi tretirali njih. Kompanije ne treba da zaborave da su one odgovorne za društvo i prirodu, gde žive. Zato, one treba da se ponašaju odgovoran način. Ovo je razlog zašto oni treba da počnu sa projektima socijalne odgovornosti. U kojoj oblasti ste više angažovani? Ja sam više koncentrisana u projektima obrazovanja i zapošljavanja, koji imaju potrebe za saradnju univerziteta i privatnih kompanija. Ja sam zaintersovana za zapošljavanje žena, osnaživanje žena, polnu neravnopravnost i socijalno preduzimanje. Kako je rođena ideja za KEDS Academy? Na početku sam imala ideju za jedan projekat društvene odgovornosti o zdravlju. Ali, pošto glavni biznis KEDS-a nije povezan sa zdravljem, on ne bi bio održiv. Potom problem nezaposlenosti i veliki potencijal kosovske omladine dala nam je projekta KEDS Academy. U koordinaciji i pod uputstvima Ebru Ozdemir, Predsednica Limak Investment stvorili smo temelje ove akademije koja danas ima četiri godine. Ovo je jedan veoma snažan znak da je to jedan pravi projekat. Generalni Zamenik Direktora Limak Energy, g. Serhat Dinç i Izvršni Direktor u KEDS George Karagutoff bili su jedna pomoć i velika podrška za razvoj ovog projekta. Why a company needs CSR projects? World population is growing as sources are diminishing. Humanity should tackle huge problems such as climate change and growing inequality. These problems affect everyone and every company. No one could solve the problems alone. We need to come together to tackle them. Companies should not forget they are responsible for the society and nature, they are living in. Thus, they should behave in a corporately responsible manner. This is why they should launch social responsibility projects. In which field you are more engaged? I am more focused on education and employment projects, which need the collaboration of universities and private companies. I am also interested in women s employment, strengthening of women, gender equality and social entrepreneurship. How did the idea of KEDS Academy come about? At the beginning I had the idea of a social responsibility project on health. But since KEDS s core business is not related to health, it would not be sustainable. Then the unemployment problem and huge potential of Kosovo youth gave me the idea of the KEDS Academy project. In coordination and with a guidance of Chairwoman of the Board of Limak Investment Ms.Ebru Ozdemir we created the foundations of the KEDS Academy, which today is four years old. This is a very strong sign that it is the right project. Also Deputy General Manager of Limak Energy Mr. Serhat Dinç and KEDS s CEO Mr.George Karagutoff have been very helpful and supportive for this project development. EKONOMIA Cili ishte projekti pas Akademisë së KEDS-it? Pas një viti të KEDS Academy, e kam nisur projektin LimakASI për Aeroportin Ndërkombëtar të Prishtinës, Adem Jashari. Tani punoj në projektin Turkey Energy Academy, për Limak Group. Kjo është një platformë online falas për studentët e vitit të 3-të dhe 4-të Inxhinierisë. Siç mund të shihni, KEDS Academy i parapriu fillimit të këtyre projekteve. Koji projekat dolazi nakon Akademije KEDS-a? Nakon jedne godine KEDS Academy, počela sam sa projektom LimakASI za Međunarodni Aerodrom u Prištini, Adem Jashari. Trenutno radim na projektu Turkey Energy Academy, za Limak Group. Ovo je jedan online platforma, besplatna za studente 3 i 4 godine inžinjerije. Kao što možete videti, KEDS Academy je prethodila početku ovih projekata. What other projects did you start after KEDS Academy? After one year of KEDS Academy, I have launched the LimakASI project for Prishtina International Adem Jashari Airport. Now I work on the project Turkey Energy Academy, for Limak Group. It is a free online education platform for 3th and 4th grade engineering students. As you can guess, KEDS Academy gave birth to this project. 12

13 EKONOMIA ENERGY 13

14 EKONOMIA Si ndiheni kur shihni që projekti ku jeni angazhuar ka sukses? Faktorët kritik të suksesit të KEDS Academy janë shpirti i ekipit dhe angazhimi i madh. Unë jam mirënjohëse për të gjithë ata udhëheqës dhe partnerë të tjerë të cilët kanë dhënë kontributin e tyre në projekte. Kjo është një gjë e çmuar. Unë u detyrohem një borxh mirënjohjeje po ashtu edhe studentëve të KEDS Academy. Ata janë studentë shumë të zellshëm. Asnjë pengesë nuk mund t i ndalë ata. Vendosmëria e tyre është strumbullari më i madh i suksesit. Është e vështirë të thuhet se si ndihem. Unë jam shumë krenare për ta. Si e keni gjetur Kosovën kur keni ardhur këtu? Përderisa familja ime është nga Ballkani, jam e njoftuar me këtë anë. Unë kam qenë këtu për herë të parë si gazetare për të mbuluar ceremoninë e nënshkrimit të kontratës së Aeroportit Ndërkombëtar të Prishtinës. Pas ceremonisë, vizitova Prizrenin. Unë piva ujë nga shatërvani. Ndoshta kjo është arsyeja pse unë u ktheva prapë këtu :) Këtu unë ndjehem si të jem në Edirne, vendi ku kam lindur. Për mua Kosova do të thotë besim dhe sinqeritet. Unë gjithmonë them: Beso në Kosovë, beso në popullin e Kosovës, beso në të ardhmen e Kosovës! Kosova është një shtet i ri me potencial të madh. Ajo është gjithashtu pjesë e Evropës. Standardet e saj duhet të ngrihen deri në atë pikë që e meriton. Kompanitë dhe shtetet tjera duhet të ndajnë më shumë para dhe burime për këtë vend. Rinisë së Kosovës duhet t i jepet më shumë mundësi. Unë në KEDS Academy kam kuptuar qartë se çfarë mund të arrijnë ata kur u jepet një shans. Kako se osećate kada vidite da je projekat u kojem ste se angažovali ima uspeha? Kritični faktori uspeha KEDS Academy su duh ekipe i veliko angažovanje. Ja sam zahvalna svim rukovodiocima i ostalim partnerima koji su dali svoj doprinos u projektima. Ovo je jedna vredna stvar. Ja obavezujem jedan dug zahvaljenja takođe i studentima KEDS Academy. Oni su veoma marljivi studenti. Nijedna prepreka ne može zaustaviti njih. Njihova odlučnost je najveći stožer uspeha. Teško je reći kako se osećam. Ja sam veoma ponosna za njih. Kako ste videli Kosovo kada ste došli ovde? Moja porodica dolazi iz Balkana, upoznata sam sa ovim krajevima. Ja sam tu bila po prvi put kao novinarka da bi pokrivala ceremoniju potpisivanja ugovora o Međunarodnom Aerodromu u Prištini. Nakon ceremojie, posetila sam Prizren. Pila sam vodu iz šadrvana. Možda je to razlog zašto sam se ja vratila opet ovde:) Ovde se osećam kao da sam u Edirne, gde sam rođena. Za mene Kosovo znaći poverenje i iskrenost. Ja uvek kažem: Veruj u Kosovo, veruj u narod Kosova, veruju u budućnost Kosova. Kosovo je jedna nova država sa velikim potencijalem. Ona je takođe deo Evrope. Njeni standardi se treba podizati do one tačke gde zaslužuje. Kompanije i druge zemlje treba da izdvajaju više para i izvora za ovu zemlju. Omladini kosova treba da se daje više mogućnosti. Ja sam u KEDS Academy jasno shvatila koliko mogu postići oni kada im se pruži jedna prilika. How do you feel when you see the project where you are engaged succeeding? Critical success factors of KEDS Academy are team spirit and high commitment. I am grateful to all those leaders and other partners who are committed to the projects. It is a precious thing. I owe a debt of gratitude to KEDS Academy students as well. They are hard working students. The long distance problem and the other obstacles does not stop them. Their determination is the biggest benchmark of success. I find it hard to say how I feel. I am very proud of them. How did you find Kosovo when you first came in here? Since my family roots are in the Balkans, I am familiar with this area. I have been here first as a journalist to cover the signature ceremony of Prishtina International Airport contract. After the ceremony, I had visited Prizren. I drank water from Shadervan. Maybe this is why I return here :) Here I feel as if I am in Edirne, where I was born. For me Kosovo means trust and sincerity. I always say, Trust Kosovo, trust Kosovo people, trust future of Kosovo. Kosovo is a young country with big potentials. It is also part of the Europe. Its standards should be raised to the point it deserves. Companies and countries should allocate more money and sources to this country. Kosovo youth should be given more chance. I saw in KEDS Academy what they can achieve when they are given a chance. 14

15 ENERGY EKONOMIA keds-energy.com

16 VAZHDOJNË INVESTIMET PËR MODERNIZIMIN E RRJETIT NASTAVLJAJU SE INVESTICIJE ZA MODERNIZACIJU MREŽE INVESTMENT ON NETWORK MODERNIZATION CONTINUE KEDS është duke investuar sipas Planit Zhvillimor nëpër të gjithë territorin e Kosovës, për të përmirësuar rrjetin energjetik që konsumatorët të kenë shërbim sa më kualitativ të energjisë elektrike. KEDS investira prema Razvojnom Planu po celoj teritoriji Kosova, da bi poboljšao energetsku mrežu kako bi potrošači imali što kvalitetnije usluge sa električnom energijom. KEDS is investing according to the Development Plan throughout the territory of Kosovo to improve the energy network so the consumers have more qualitative service of electricity supply. Banorët e Batllavës zgjidhin problemin energjetik Një investim i dukshëm është bërë në rajonin e Batllavës. Banorët e katër lagjeve në këtë anë, Bajraktarët, Ashkalinjtë, Zymerovit dhe Boshnjakët, tashmë kanë zgjidhur problemin e tyre energjetik, duke bërë një zgjidhje afatgjate për 50 vjetët e ardhshme. Stanovnici Batlave rešili energetski problem Jedna vidljiva investicija je urađena u regionu Batlave. Stanovnici četri naselja u ovom delu, Bajraktari, Aškalije, Zumeroviti i bošnjaci, sada imaju rešen njihov energetski problem, uradeći dugoročno rešenje za sledećih 50 godina. Long-term energy solution for residents of Batlava A noticeable investment was done for the residents of four neighborhoods in the region Batlava. Bajraktaret, Ashkalinjte, Boshnjaket, Zymerovit, now have already solved their problem with energy, making a long-term solution for the next 50 years. 16

17 ZHVILLIMET NË KEDS ENERGY Ata kanë përmirësim të dukshëm të shërbimeve dhe kanë hequr përgjithmonë prej përdorimit përforcuesit për pajisjet e tyre elektrike, sepse tani tensioni ka mbërritur nivelin stabil prej 220 volt. Kjo është arritur pasi KEDS ka investuar fuqishëm duke vendosur edhe tri trafo të reja, që së bashku me tri trafot ekzistuese mbulojnë plotësisht nevojat e banorëve të kësaj ane. Tepër të kënaqur me këto investime shprehen banorët e kësaj ane, të cilët thonë se në këto anë në rrjetin elektrik nuk është investuar që nga vitet e 70-ta. Na kanë shpëtu, na kanë zgjidhur problemin përgjithmonë, nuk dimë si me falenderu KEDS-in për këto investime, shprehet pronari i kompanisë Batllava Turist, Shaban Aliu. Numri i konsumatorëve të cilët kanë përfituar nga realizimi i këtij projekti janë gjithsej 254 familje. Oni imaju vidljivo poboljšanje usluga i zauvek su sklonili sa upotrebe pojačivače za njivu električnu opremu, jer sada napon dostiže stabilan nivo od 220 volti. Ovo je postignuto pošto je KEDS snažno investirao i postavio i tri nova trafoa, koji zajedno sa tri postojeća trafoa u potpunosti pokrivaju potrebe stanovnika ovog dela. Veoma zadovoljni sa ovim ivesticijama su bili stanovnici ovog dela, koji kažu da je u ovom delu u električnoj mreži nije investirano još od 70-tih godina. Spasili su nas, rešili su nam problem zauvek, ne znamo kako da se zahvalimo KEDS-u za ove investicije, izražava vlasnik kompanije Batlava Turist, Shaban Aliu. Broj potrošača koji će imati koristi od realizacije ovog projekta su ukupno 254 porodica. They have now a significantly improved service and permanently removed from use, the reinforcements for their electrical devices, because now the voltage has reached a stable level of 220 volts. To achieve this KEDS has invested by placing three new substations which together with the existing substations cover the demand of the residents of this part. Residents are very happy with these investments. They say that no one has invested in the electric network since 1970s. They have solved our problem, we don t know how to thank KEDS for these investments said the owner of Batllava Tourist company, Shaban Aliu. 254 families is the number of customers who have benefited from the implementation of this project. Kalabria me rrjet nëntokësor KEDS është duke punuar intensivisht në lagjen Kalabria të Prishtinës, duke bërë zëvendësimin e rrjetit elektrik ajror me kabllo nëntokësore dhe po heq të gjitha shtyllat elektrike tashmë të panevojshme. Me këto investime banorët e këtyre lagjeve do të kenë dukshëm përmirësim të furnizimit me energji elektrike dhe njëkohësisht shmangin rrezikun për kalimtarët nga përçuesit elektrik. Përveç që ka përmirësuar furnizimin me energji elektrike, KEDS ka zgjeruar edhe kapacitetet energjetike, si nevojë e domosdoshme pas rritjes së popullatës në këto lagje. Ky është një projekt i madh dhe KEDS punën e ka ndarë sipas trafo-regjioneve, në Kalabria I, II, III, IV, V, VI. Puna në Kalabrinë IV ka përfunduar plotësisht, dhe në përfundim e sipër është Kalabria V, kurse të tjerat janë në proces dhe pritet të përfundojnë gjatë këtij viti. Gjatë punimeve në Kalabria IV, përveç tjerash janë vendosur edhe ormanët për zhvendosjen e njehsorëve, ku një orman parashihet për gjashtë shtëpi dhe në çdo 40 metra nga një puset. Këtij investimi në këto lagje i gëzohen 208 familje përfituese. Kalabria sa podzemnom mrežom KEDS intenzivno radi u naselju Kalabria u Prištini, zamenjujući vazdušnu električnu mrežu sa podzemnom kablovskom i otklanja sve električne stubova sada nepotrebne. Sa ovim investicijama stanovnici ovog naselja će vidljivo imati poboljšanje napajanja električnom energijom i istovremeno izbegnu opasnost za prolaznike od električnih provodnika. Osim što je poboljšao napajanje Kalabria with underground electric network KEDS is intensively working in Kalabria neighborhood in Prishtina, by installing underground electric network, and removing all the unnecessary electric poles. With this investment in these neighborhoods the electricity supply is significantly improved and also it avoids any danger to residents that walk near electrical conductors. 17

18 Njëri ndër ta është edhe Selim Bilalli, i cili thotë se ky investim është i mirëpritur për të gjithë. Kur frynte era, telat ngjiteshin mes veti dhe shpesh kishim ndërprerje të energjisë elektrike. Tani rrymën e kemi shumë ma të mirë dhe njëherësh do të largohet edhe rreziku për kalimtarët e rrugës nga telat e vjetra që ishin, ka thënë Bilalli. Katunishta me dy trafostacione të reja Edhe fshati Katunishtë i Podujevës nuk ka mbetur anash investimeve. Dy trafostacione të reja kanë kompletuar rrjetin elektrik në Katunishtë të Podujevës. Rreth 100 shtëpi të këtij fshati furnizoheshin vetëm nga një trafo, përderisa tashmë rrjeti i tyre është zgjeruar dyfish. Një punë e mirë që është bërë këtu, është edhe demontimi i rrjetit të vjetër dhe largimi i shtyllave të cilët kanë qenë përmes pronave private dhe i ka vendosur ato përreth rrugëve të lagjeve. Me investimet e fundit që ka bërë KEDS në fshatin Katunishtë të Podujevës, përveç konsumatorëve të amvisërisë, hairin këtyre investimeve ua kanë parë edhe bizneset e vogla të kësaj ane. Ky fshat njihet për kultivimin e mjedrave. Njëri ndër kultivuesit është edhe Nysret Bryma, i cili ka 1,5 hektarë tokë dhe ky investim për të është i mirëseardhur, sepse ia ka bërë më të lehtë punën në sistemin e ujitjes. električnom energijom, KEDS je proširio i energetske kapacitete, kao neophodna potreba nakon porasta stanovništva u ovim naseljima. Ovo je jedan veliki projekat i KEDS je razdvojio posao prema trafo-regijama, u Kalabria I, II, III, IV, V, VI. Rad u Kalabriji IV je u potpunosti završen, dok je pri završetku i Kalabria V, dok ostale su u procesu i očekuje se da budu završene tokom ove godine. Tokom radova na Kalabria IV, osim ostalog postavljeni su i ormani za premeštanje brojila, gde je jedan orman predviđen za šest kuća i na svakih 40 metara po jedna šahta. Ovoj investiciji se raduju u ovom naselju 208 porodica korisnika. Jedan među njima je i Selim Bilalli, koji kaže da je ova investicija dobrodošla za sve. Kada je duvao vetar, žice su se spajale i često smo imali prekide električne energije. Sada nam je struja mnogo bolja i ujedno biće eliminisana opasnost za prolaznike ulice od starih provodnika koji su bili, rekao je Bilalli. Katunište sa dve nove trafostanice I selo Katunište kod Podujeva nije ostalo po strani investicijama. Dve nove trafostanice su kompletirale električnu mrežu u Katunište kod Podujeva. Oko 100 kuća ovog sela su se napajala samo od jednog trafoa, dok se sada njihova mreža proširila dvostruko. Jedan dobar posao koji je izvršen ovde, je i demontiranje stare mreže i otklanjanje stubova koji su išli preko privatnih poseda, sada su postavljeni oko ulica naselja. Sa zadnjim investicijama koje uradio KEDS u selu Katunište kod Podujeva, osim potrošača u domaćinstvu, korist će imati i mali biznisi ovog dela. Ovo je selo poznato po uzgajanju malina. Jedan od uzgajivača je i Nysret Bryma, koji ima 1,5 hektara zemlje i za njega ova investicija je dobrodošla, jer mu je učinila lakšim rad u sistemu navodnjavanja. Ove promene u električnoj mreži su dobrodošle za nas, jer nam olakšavaju mnogo rad u poljoprivredi, naročito u uzgajanju malina koji su mnogi u ovom delu, rekao je Bryma. In addition to improved electricity supply, KEDS has also expanded energy capacity, to meet the demand due to the population growth in these neighborhoods. This is the biggest project and KEDS has divided the work according to substations in Kalabria, I, II, III, IV, V, VI. The work in Kalabria IV was fully completed and finalized, while in Kalabria V we are towards the end, whereas in other areas works are in process and they are expected to be completed during this year. During the works in Kalabria IV, among others there are also electrical cabinets installed, where one electrical cabinet is planned to be used for six households. 208 families have benefited from this investment. Selim Bilalli is one of them, and said that this investment is welcomed by all of the residents. When there was wind, electric cables were touching each other and we had electricity shortcuts. Now the electricity is better and there is no danger to residents from the old electric cables said Bilalli. Katunishta with two new substations Katunishtë village has also welcomed investments from KEDS. Two new traffo stations have completed the electric network in Katunishtë, in Podujeva. Around 100 houses of this village until now were supplied by only one traffo station and now the network has expanded with two traffos. An action that is worth mentioning is that KEDS has removed the old network and repalced the poles that have been in the private property by placing them around the neighborhood s streets. With the recent KEDS investments made in Katunishtë, in addition to household customers, beneficiaries of these investments are also the small businesses in this area. This village is known for the cultivation of raspberries. One of the farmers is Nysret Bryma, who has 1.5 hectares of land and this investment for him is very welcomed, because it has made it easier the watering system. These improvements in electricity network are very welcomed because they ease our work in agriculture, 18

19 ZHVILLIMET NË KEDS ENERGY Këto ndryshime në rrjetin energjetik janë të mirëseardhura për ne, sepse na lehtësojnë shumë punën në bujqësi, sidomos në kultivuesit e mjedrave që janë të shumtë në këto anë, ka thënë Bryma. Edhe banori tjetër i këtij fshati, Faruk Qerimi, ndjehet i gëzuar për këto investime. Ai ka një fermë viçash dhe tani nuk do të ketë problem përdorimin makinave për bluarjen e ushqimit. Por gjithashtu, falë punës së KEDS-it, nga arrat e tij janë larguar shtyllat e vjetra të drurit dhe tani ai do të mbjellë të gjithë arën. Jam tepër falënderues KEDS-it, me rrymën stabile që kemi tani, makinat që përdori në fermën time, punojnë pa problem, shton Qerimi. Transformator 400 KVA në Nakaradë Një tjetër projekt është edhe ndërrimi i transformatorëve nëpër shumë vendbanime në territorin e Kosovës. Investimi i radhës u bë edhe në fshatin Nakaradë të Fushë Kosovës. Banorët e fshatit Nakaradë në Fushë Kosovë tani më do të kenë tension stabil dhe furnizim më kualitativ të energjisë elektrike, pasi KEDS ka bërë ndërrimin e transformatorit të mbingarkuar me një fuqi prej 250 KVA që ishte deri tani dhe vendosja e një transformatori të ri me një fuqi prej 400 KVA. Transformatori ekzistues ka qenë i mbingarkuar 114%, kurse me transformatorin e ri ngarkesa ka rënë në 71%. KEDS është duke bërë maksimumin që të ofrojë shërbime sa më kualitative për konsumatorët. Eliminimi i mbingarkesave është një nga përparësitë e kompanisë, pasi pos që përfitojnë konsumatorët, rritë edhe sigurinë e aseteve, të cilat me mbingarkesa janë gjithnjë të rrezikuara, tha Viktor Buzhala, zëdhënës i KEDS-it. Pos eliminimit të fytit të ngushtë, me këtë investim do të zvogëlohen dukshëm edhe humbjet teknike dhe do të rritet besueshmëria në furnizim me energji elektrike. Këtë investim e kanë mirëpritur të gëzuar banorët e kësaj ane, ku përfitues direkt janë 96 familje. Ky është transformatori i 10 që është ndërruar në zonat e mbingarkuara vetëm gjatë muajit janar. Përderisa, gjatë vitit 2016 KEDS ka ndërruar 173 transformatorë të mbingarkuar anekënd vendit, duke eliminuar mbingarkesat për po aq lokalitete që përfshijnë mbi 10 mijë shtëpi. I drugi stanovnik ovog sela, Faruk Qerimi, je radostan zbog ove investicije. On ima jednu farmu teladi i sada više neće imati problema u upotrebi mašina za mlevenje hrane. Ali takođe zahvaljujući radu KEDS-a, od njihovih njiva su otklonjeni stari stubovi i on će sada saditi celu oranicu. Veoma sam zahvalan KEDS-u, sa stabilnom strujom koju sada imamo, mašine koje upotrebljavam u mojoj farmi, rade bez problema, dodaje Qerimi. Transformator od 400 KVA u Nakaradi Jedan drugi projekat je i zamena transformatora u mnogim naseljima teritorije Kosova. Sledeća incesticija je urađena i u selu Nakarada kod Kosovog Polja. Stanovnici sela Nakarade u Kosovom Polju sada će imati stabilan napon i kvalitetnije napajanje električnom energijom, pošto je KEDS zamenio preopterećeni transformator sa snagom od 250 KVA koji je bio do sada i postavio jedan novi transormator sa snagom od 400 KVA. Postojeći transformatori su bili preopterećeni 114%, dok je sa novim transformatorom opterećenje palo na 71%. KEDS čini maksimum da pruža što kvalitetnije usluge za potrošače. Eliminisanje preopterećenja je jedna od prednosti kompanije, pošto osim što korist imaju potrošači, povećava se bezbednost imovine, koje su sa preopterečenjima bile uvek u opasnosti, kaže Viktor Buzhala, glasnogornik KEDS-a. Nakon eliminisanja uskih grla, sa ovim investicijama vidljivo će se smanjiti i tehnički gubitci i povećaće se poverljivost u napajanje električnom energijom. Ovu investiciju su doćekali radosno stanovnici ovog dela, gde su direktni korisnici 96 porodica. Ovo je 10 transformator koji je zamenjen u preopterećenim zonama samo tokom meseca januara. Dok, tokom 2016 godine KEDS je zamenio 173 preopterećenih transformatora širom zemlje, koji obuhvataju iznad 10 hiljada kuća. especially cultivation of raspberries - said Bryma. Another resident of this village, Faruk Qerimi, feels happy for these investments. He has a cattle farm and now there will be no problem using the milling machines to prepare their food. Also, thanks to KEDS works, the old wooden poles are removed from his field which he will be able to plant now. I thank KEDS a lot for the stable electricity that we have now and all my equipments can be used in my farm without a problem - said Qerimi. 400k VA transformer in Nakardë Another project of KEDS is also the transformers replacement in many places in Kosovo. The next investment was done in Nakardë of Fushë Kosova. Residents of Nakarade village in Fushë-Kosovë now will have stable electricity and qualitative supply. This because KEDS has replaced the overloaded 250 kwa transformer with a new 400 kwa transformer. The old transformer was overloaded for 114 %, while with the new transformer 19

20 Shtarica e Klinës me rrjet të ri KEDS-it ka ndërruar komplet rrjetin energjetik në fshatin Shtaricë të Klinës. Një pjesë e madhe e këtij fshati ka pasur rrymën njëfazore, që për banorët ishte e rëndë, meqë ata kurrë nuk mundën t i përdorin as pajisjet më të thjeshta shtëpiake. Tani i gjithë fshati me rreth 100 familje ka rrjetin kabllor trefazor. Ma para s ka pas shansë me punu bojleri, na është dashur me dhezë shporetin e druve në pikë të gushtit, e tash kemi shpëtu dhe jemi tepër të kënaqur me rrymën që na është përmirësu, ka thënë Fiza Mazreku, banore e këtij fshati. Edhe për bizneset e vogla ky investim është i shumëpritur. Rrymën e kemi pasur të dobët si xixë. Shpesh kemi shku në komunën e Pejës me u anku për tensionin e dobët që kishim, por zgjidhjen na e bëri KEDS-i duke ndërru komplet rrjetin dhe tash po përdori salduesin që deri tani e kam pasur problem me shti në punë, thotë Osman Raci, pronar i autoservisit Xili në këtë fshat. Gjatë realizimit të këtij projekti është bërë edhe demontimi i rrjetit të vjetër që ka kaluar përmes pronave private, duke i zhvendosur ato përreth rrugëve të lagjeve. Projekte të këtilla janë duke u implementuar gjithandej Kosovës dhe sipas Planit Zhvillimor të Shpërndarjes së Energjisë, parashihet që deri në vitin 2025 vendi ynë të ketë një rrjet modern energjetik. Štarica kod Kline sa novom mrežom KEDS je u potunosti zamenio energetsku mrežu u selu Štarice kod Kline. Jedan veliki deo ovog sela je imao monofaznu struju, što je bilo teško za stanovnike, pošto nikada nisu mogli da koriste ni najprostije kućne aparate. Sada celo selo sa oko 100 porodica ima trofaznu kablovsku mrežu. Ranije nije bilo šanse da radi bojler, trebalo je da palimo šporet na drva usred avgusta, sada smo spašeni i veoma smo zadovoljni sa strujom koja je poboljšana,, rekao je Fiza Mazreku, stanovnica ovog sela. I za male biznise ova investicija je dobrodošla. Struja nam je bila kao iskra. Često smo odlazili u opštini Peći da se žalimo zbog slabog napona koji smo imali, ali rešenje nam je uradio KEDS zamenjujući kompletno mrežu i sada upotrebljavam aparat za varenje kojeg do sada je imalo problema da ga upotrebim, kaže Osman Raci, vlasnik autoservisa Xili u ovom selu. Tokom realizacije ovog projekta je izvršeno i demontiranje stare mreže koje je prolazilo preko privatnih poseda, razmeštajući ih pored ulica naselja. Slični projekti se sprovode širom Kosova i prema Razvojnom Planu Distribucije Energije, predviđa se da do 2025 godine naša zemlja ima jednu modernu električnu mrežu. the overload has dropped to 71%. KEDS is doing its best to offer qualitative services to consumers. The elimination of overloaded transformers is one of the priorities of the company, because besides the fact that consumers benefit from it, there is also increased the security of assets, which are constantly at risk when overloaded said KEDS spokesperson, Viktor Buzhala. With this investment, residents will benefit on the significant reduction of technical losses and the reliability of electricity supply will increase. Residents have happily welcomed this investment in this area, where 96 families have benefited. This is the 10th transformer that is installed during January. KEDS has replaced 173 overloaded transformers all over the country, where 10 thousand houses have benefited. Shtarice village in Kline with new network Shtarice village in Kline municipality now has a complete new network thanks to KEDS. A big part of the village used to have a single-phase electric power. Inhabitants of this village were not able to use most of their electric appliances. There are 100 families that have benefited from this project. One of the citizens said that they used to have very weak electricity and this used to be a problem for his auto service business. He said now he can use welder, something he was not able to do before, said Fiza Mazreku. Also, for small businesses this investment was very welcomed. We had a very weak electricity. We have often gone to Peja to complain about the low voltage electricity, but KEDS solved this problem by changing the whole network and now I can use my equipment - said Osman Raci, owner of a mechanic garage in this village. During the implementation of this project there have also been replaced the poles which were in private properties, by placing them along the roads of the neighborhoods. Such projects are being implemented throughout Kosovo according to KEDS Development Plan, which foresees that in 2025 Kosovo to have a complete new modern electricity network. 20

21 ENERGY VAZHDON TRADITA E DHURIMIT TË GJAKUT NË KEDS KEDS NASTAVLJA TRADICIJU DAVANJA KRVI KEDS CONTINUES THE TRADITION OF BLOOD DONATION ZHVILLIMET NË KEDS Dhurimi vullnetar i gjakut është kthyer tashmë në një traditë të përmotshme bashkëpunimi midis KEDS dhe Qendrës Kombëtare të Kosovës për Transfuzionin e Gjakut. Edhe këtë vit ftesës iu përgjigjën një numër i madh i punonjësve të kompanisë sonë. Qysh në mëngjes u vërejt fluksi i punëtorëve vullnetarë të cilët prisnin rend për të dhënë gjak, për të përmbushur sadopak nevojat e kërkuesve. Dobrovoljno davanje krvi sada je postala jedna tradicija saradnje izmedu KEDS i nacionalnog Centra Kosova za Transfuziju Krvi. I ove godine pozivu su odgovorili jedan veliki broj radnika ove kompanije. Još jutros je primecena gužva radnika dobrovoljaca koji su cekali u redu da bi dali krv, da bi donekle ispunili potrebu zahtevnika. Za Albion Zejnullahua, student/ praktikant u KEDS Academy, bio je prvi put da daje krv i bio je mnogo radostan. Ja sam 18-godišnjak i osecam Voluntary blood donation has already become every year tradition of cooperation between KEDS and Kosovo National Center for Blood Transfusion. Even this year, a large number of employees of this company responded to the invitation. Since morning it was noticed the influx of voluntary workers who waited in line to donate blood. For Albion Zejnullahu, student / intern of KEDS Academy it was the first time he donated blood and he was 21

22 Për Albion Zejnullahun, student/ praktikant i KEDS Academy, ishte hera e parë që po dhuronte gjak dhe ishte mjaft i lumtur. Jam 18-vjeçar dhe ndihem mrekullueshëm që gjaku im do të shkojë atje ku dikush ka nevojë, ka thënë Albioni. Por kishte nga ata të cilët rregullisht dhurojnë gjak, njëri ndër ta ishte edhe Fanol Shehu nga Divizioni i Rjetit, i cili për 30 vjet rregullisht dhuron gjak. Zyrtarët nga Qendra për Transfuzion u angazhuan maksimalisht që gjithçka të shkojë më së miri dhe u ndanë mjaft të kënaqur me numrin e dhuruesve dhe mikpritjen e stafit të KEDS-it. Fadil Mahmuti, menaxher për Marketing dhe Informim i Transfuzionit të Gjakut, thotë se kanë një bashkëpunim të mirë me KEDS-in dhe mendon që këtë aksion ta organizojnë dy herë në vit. Kemi një bashkëpunim jashtëzakonisht të mirë dhe një numër i konsiderueshëm i punëtorëve të kësaj organizate dhurojnë gjak tash e disa vite. Kryesisht, sot kemi pasur dhurues që kanë dhuruar gjak edhe më parë, por kemi pasur edhe dhurues të rinj që sot për herë të parë kanë dhuruar gjak. Duke parë interesimin e madh për këtë aksion humanitar me zyrtarët e kompanisë biseduam që të organizojmë dy herë në vit këtë aksion, ka thënë Mahmuti. Nëpërmjet kësaj iniciative humanitare kompania jep një mesazh domethënës dhe sensibilizues për të ndërgjegjësuar dhe angazhuar punonjësit e saj për të kontribuar në zgjidhjen e problemeve shëndetësore që hasin njerëz të ndryshëm, jeta e të cilëve varet nga gjaku i dhuruar. izvanredno štp ce moja krv otici tamo gde neko ima potrebe, rekao je Albion. Ali bilo je i onih koji redovno daju krv, jedan od njih je i Fanol Shehu iz Divizije Mreže, koji 30 godine redovno daje krv. Zvanicnici iz Centra za Transfuziju su se maksimalno angažovali da sve ide kako je najbolje i bili su veoma zadovoljni sa brojem davalaca i docekom osoblja KEDS-a. Fadil Mahmuti, menadžer za Marketing i Informisanje Transfuzije Krvi, kaže da imaju jednu dobru saradnju sa KEDS-om i misli da se ova akcija treba organizovati dva puta godišnje. Imamo jednu izvanrednu saradnju i jedan ozbiljan broj radnika ove organizacije koji daje krv sada i nekoliko godina. Uglavnom, danas smo imali davalaca koji su i ranije davali krv, ali smo imali i mladih davalaca koji su po prvi put davali krv. Videvši veliko interesovanje za ovu humanitarnu akciju sa zvanicnicima kompanije smo razgovarali da organizujemo dva puta godišnje ovu akciju, rekao je Mahmuti. Preko ove humanitarne inicijative kompanija daje znacajnu i senzibilnu poruku da bi osvestili i angažovali svoje radnike da bi doprineli u rešavanju zdravstvenih problema na koje nailaze razni ljudi, ciji život zavisi od darivanja krvi. very happy. I am 18 years old and I feel wonderful that my blood will help someone in need, said Albion. But there were those who regularly donate blood, one of them was Fanol Shehu of Network Division, which for 30 years donates blood regularly. Officials from the Centre for Transfusion gave their maximum to ensure that everything went well and were quite satisfied with the number of donors and the hospitality of the KEDS staff. Fadil Mahmuti, Marketing and Information Manager of Blood Transfusion, says that they have a good cooperation with KEDS and believes that this action could be organized twice a year. We have a very good cooperation and a significant number of workers of this organization donate blood now for several years. Primarily, today we had donors who have donated blood before, but we had also first time donors. Seeing great interest for this humanitarian action we talked with company officials to arrange twice a year this action, said Mahmuti. Through this humanitarian initiative the company gives a significant and a meaningful awareness message to educate and engage its employees to contribute for helping people whose lives depend on donated blood. 22

23 ENERGY DREJTORESHAT E DRENASIT DIREKTORICE IZ GLOGOVCA DRENAS FEMALE DIRECTORS POLITIKA NË VEND Përfaqësimi i grave në pozita udhëheqëse ndoshta është problem në komunat më të mëdha në vend, por kjo nuk duket të jetë problem për një nga komunat më të vogla, Komunën e Drenasit. Drejtoria për Bujqësi dhe Zhvillim Ekonomik, Drejtoria e Administratës së Përgjithshme, Drejtoria për Shërbime Publike dhe Emergjencë, Drejtorati i Inspektimit Komunal dhe Drejtoria për Kulturë, Rini e Sport në këtë komunë udhëhiqen nga gratë. Përveç kësaj edhe Zyra për Informim në Drenas udhëhiqet nga një grua. Lumnije Krapi, drejtoreshë për shërbime publike dhe emergjenca, thotë se komuna e Drenasit duhet të merret si shembull nga komunat tjera, sa i përket përfaqësimit të gruas. Sipas saj gratë janë më të afta në komunikim. Mendoj që gratë janë më efikase në qeverisje, sepse ne dimë të rregullojmë çdo marrëdhënie, është në natyrën e gruas të dijë të komunikojë, thotë ajo. Zastupljenost žena u rukovodećim pozicijama je možda problem u najvećim optinama u zemlji, ali ove se ne vidi kao problem za jednu od najmanjih opština, Opštinu Glogovac. Direkcija za Poljoprivredu i Ekonomski Razvoj, Direkcija Opšte Administracije, Direkcija Javne i Hitne Službe, Direkcija Opštinske Inspekcije i Direkcija za Kulturu, Omladinu i Sport u ovoj opštini se rukovodi od strane žena. Osim ovog i Kancelariju za Informisanje u Glogovcu rukovodi jedna žena. Lumnije Krapi, direktorica javne i hitne službe, kaže da opština Glogovac treba da se uzme kao primer iz drugih opština, što se tiče zastupanja žena. Prema njoj žene su sposobnije u komuniciranju. Mislim da su žene efikasnije u upravljanju, jer mi znamo da regulišemo svaki odnos, u prirodi žene je da zna komunicirati, kaže ona. Representation of women in leading positions in the biggest municipalities of our country might be a problem, but it does seem to be a problem for one of the smallest municipalities, the municipality of Drenas. Department of Agriculture and Economic Development, Department of General Administration, Department of Public and Emergency Services, Municipal Inspection Directorate and Directorate of Culture, Youth and Sport in this municipality are headed by women. In addition, also the Office of Information in Dreans is led by a woman. Lumnije Krapi, director for public and emergency services, said that the municipality of Drenas should be taken as an example by other municipalities, in terms of women representation. According to her, women are better in communication. 23

24 Kolegia e saj nga Dikasteri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, mendon se shoqëria nuk duhet të shohë dallime në mes të grave dhe burrave, as në jetën familjare as në punë. Ajo mendon se një dallim i tillë nuk duhet të ekzistojë as në mes të një drejtori dhe drejtoreshe të një dikasteri komunal. Njena koleginica iz odeljenja kulture, omladine i sporta misli da društvo ne treba da gleda razlike između žena i muškaraca, ni u porodičnom životu ni na poslu. Ona misli da jedna takva razlika ne treba da postoji ni među jednog direktora ili direktorice jednog opštinskog odeljenja. I think that women are more efficient in governing, because we know how to set any relationship, it is in the nature of the woman to know how to communicate, she says. Përmes vullnetit për punë, angazhimit të plotë rezultatet janë të njëjta në të dyja gjinitë. Nuk mendoj se duhet që në baza gjinore të vlerësohet edhe udhëheqja e një dikasteri komunal, thotë drejtoresha e kulturës, Flutura Avdiu. Një nga dikasteret më të rëndësishme për mbarëvajtjen e një komune është edhe Drejtoria e Inspektimit. Kjo drejtori edhe mund të konsiderohet si punë me rrezikshmëri të theksuar, me që mban përgjegjësinë e inspektimit të të gjitha fushave të jetës, duke filluar nga inspektimet në ndërtime, në sanitari, biznese, tregje, etj. Preko volje za rad, punog angažovanja rezultati su isti za dva pola. Ne mislim da treba da se na polnoj osnovi proceniti i rukovođenje jednim opštinskim odeljenjem, kaže direktorica kulture Flutura Avdiu. Jedno od najvažnijih odeljenja za progres jedne opštine je direkcija inspekcije. Ova direkcija može se smatrati kao posao sa naglašenim rizikom pošto ima odgovornost inspekcije u svim oblastima života, poćevši od inspekcija u izgradnji, sanitariji, biznisima, trgovinam i drugo. Her colleague from the department of culture, youth and sport Flutura Avdiu thinks that the society should not see differences between women and men, as in family, life or at work. She thinks that such a distinction should not exist between a male director and the female director of a municipal department. By willingness to work and full engagement the results are the same by both sexes. I do not think that the leadership of a municipal department should be evaluated by gender, says the culture director Flutura Avdiu. One of the most important departments for the smooth running of a municipality is the directorate of inspection. This directory can also be considered as a risky job because it has the responsibility of inspection of all areas of life, ranging from inspections in buildings, sanitation facilities, businesses, markets etc. Por kjo nuk i ka penguar Aurora Berishës që të marrë përsipër këto detyra. Ajo është e vendosur që të avancojë më tutje. Për avancim në karrierë, nganjëherë nevojitet që të rrezikojmë. Femrat e suksesshme nuk marrin vendime gjysmake dhe dy-mendjesh, por dinë të bëjnë llogaritje të sakta për vendimet e rrezikshme që ato marrin, thotë Berisha. Pozitat me përgjegjësi shpesh dinë të sjellin udhëheqësit në vështirësi dhe para vendimeve të rëndësishme. Ali ovo nije smetalo Aurora Berisha da preuzme ove zadatke. Ona je postavljena da ih dalje unapredi. Za napredovanje u karijeri, nekad je potrebno da reskiramo. Uspešne žene ne donose polovične i dvoumne odluke nego znaju da rade tačan obračun za opasne odluke koje donose, kaže Berisha. Pozicije sa odgovornošću često znaju da dovode rukovodioce u poteškoćama i pred važnim odlukama. But this has not prevented Aurora Berisha to take over these tasks. She is determined to advance further. For career advancement, sometimes we need to risk. Successful women do not make two minds or incomplete decisions but they know how to make accurate calculations for risky decisions they take, said Berisha. Positions with responsibility often bring leaders in difficulty and in front of major decisions. 24

25 POLITIKA NË VEND ENERGY Por, Anita Avdullahu-Dvorani, Drejtoreshë për Bujqësi dhe Zhvillim Ekonomik në Komunën e Drenasit, mendon se çdo gjë ka zgjidhje. Deri më tani nuk kam hasur në ndonjë vështirësi që nuk ka pasur zgjidhje, falë stafit tim që kam, ia kemi dalë gjithmonë së bashku, thotë ajo. Dvorani nuk është e kënaqur me përfaqësimin e femrave në pozita udhëheqëse në nivel vendi, por ka shpresë që pikërisht Komuna e Drenasit do të jetë shembull edhe për të tjerët. Ali, Anita Avdullahu-Dvorani, Direktorica za Poljoprivredu i Ekonomski Razvoj u opštini Glogovac misli da svaka stvar ima rešenje. Do sada nisam naišla na neku poteškoću koja nema rešenje, zahvaljujući osoblju koje imam, uvek smo uspevali zajedno, kaže ona. Dvorani nije zadovoljna zastupljivanjem žena u rukovodećim pozicijama u nivou zemlje, ali se nada da upravo Opština Glogovac će biti primer i za ostale. But Anita Avdullahu-Dvorani, Director for Agriculture and Economic Development in Drenas Municipality thinks that everything has a solution. So far I have not encountered any difficulty which for was not found a solution, thanks to my staff that I have, we ve always succeeded together, she says.dvorani is not satisfied with the representation of women in leadership positions at the national level, but there is hope that Drenas Municipality will be an example for others. Ndërsa, Kimete Qorri, Drejtoreshë e Administratës së Përgjithshme, mendon se vetë fakti që ka marrë një pozitë udhëheqëse në komunë, nuk duhet të konsiderohet sukses. Për mua sukses është ajo çfarë arrin të japësh në të mirë të qytetarëve. Ajo ka një mesazh për gratë që synojnë të krijojnë karrierë. Nuk ka punë që arrihet pa vështirësi, por s ka vështirësi që nuk shpërblehet, porosit Kimete Qorri. Dok, Kimete Qorri, Direktorica Opšte Administracije misli da sama činjenica da je dobila rukovodeću poziciju u opštini ne treba se smatrati uspehom. Za mene uspeh je ono što doprineseš da daješ za dobro građana.ona ima jednu poruku za žene koje streme da stvaraju karijeru. Nema posla koji se postiže bez poteškoća, ali nema poteškoće koja se ne nagradi, poručuje Kimete Qorri While Kimete Qorri, Director of General Administration thinks that it should not be considered a success only becoming the head of any municipality department. For me, success is what you manage to give for the benefit of citizens. She has a message for women who intend to establish a career. There is no success achieved without difficulty, but there is not a difficulty that is not rewarded, says Kimete Qorri Rinore Zymeri, Shefe e Zyrës për Informim, thotë se përveç pesë drejtoreshave në Komunën e Drenasit, ka edhe shumë gra tjera të punësuara në pozita kyçe. Sipas saj janë 13 shefe të zyrave, 64 zyrtare komunale, si dhe disa drejtoresha shkollash. Rinora Zymeri, mendon se familja është shtysë shumë e rëndësishme për një grua në karrierë, por gjithsesi sipas saj, vendosmëria individuale ka rëndësi edhe më të madhe. Askush nuk të sjellë asgjë pa interesimin tuaj, andaj interesohuni, luftoni dhe fitoni, porositë ajo gratë. Rinore Zymeri Šef Kancelarije za Informisanje, kaže da osim pet direktorica u Opštini Glogovac ima i mnogo drugih žena zaposlene u ključnim pozicijama. Prema njoj su 13 Šefica kancelarija, 64 opštinskih službenica, kao i nekoliko direktorica škola.rinora Zymeri misli da je porodica najveća potpora za jednu ženu u karijeri, ali svakako njena lična odlučnost ima još veću važnost. Niko ne donosi ništa bez tvog intersovanja, zato se interesujte, borite se i pobeđujte, poručila je ona ženama. Rinore Zymeri, Head of the Information Office, says that besides five women directors in Drenas Municipality there are also many other women employed in key positions. According to her there are 13 heads of offices, 64 municipal officials, and also some school principals.rinora Zymeri thinks that family is very important impetus for women to achieve a successful career, however, according to her the individual determination has even greater importance. Nobody brings anything in your hands without your interest, therefore, be interested, fight and win, she gives a massage for women. 25

26 KUSH DO TË FORMËSOJË TË ARDHMEN E EVROPËS MERKEL APO MARINE LE PEN? KO ĆE OBLIKOVATI BUDUĆNOST EVROPE EVROPËS MERKEL ILI MARINE LE PEN? MERKEL OR MARINE LE PEN WILL SHAPE EUROPE S FUTURE? Dy gra shumë të ndryshme mbajnë të ardhmen e Evropës në duart e tyre, dhe asnjëra nga to nuk është Theresa May. Beteja për shpirtin e Evropës është duke u zhvilluar në mes Angela Merkel dhe Marine Le Pen. Kjo është një përplasje e personaliteteve dhe vizioneve: Kancelaria e Gjermanisë karshi lideres të Frontit Kombëtar të Francës, partia më e madhe e ekstremit të djathtë në Evropë. Dve veoma različite žene drže budućnost Evrope u svojim rukama, i nijedna od njih nije Theresa May. Bitka za dušu Evrope se razvije između Angele Merkel i Marine Le Pen. Ovo je sudar ličnosti i vizije: Kancelarka Nemačke protiv lidera Nacionalnog Fronta Francuske, najveća partija ekstremne desnice u Evropi. Two very different women hold Europe s future in their hands and neither of them is Theresa May. The battle for Europe s soul is being waged between Angela Merkel and Marine Le Pen. This is a clash of personalities and visions: Germany s chancellor Vs. the leader of France s Front National, the largest far-right party in Europe. 26

27 POLITIKA NË BOTË ENERGY Pasi që Britania po përgatitet të largohet nga BE-ja, dimensioni franko-gjerman i fatit të kontinentit, nuk ka qenë kaq i rëndësishëm që nga fundi i luftës së ftohtë. Ajo që është në rrezik, është shumë e rëndësishme: A mund të mbijetojë Evropa qoftë si një projekt, dhe nëse parimet themelore të tilla si sundimi i ligjit, demokracia dhe toleranca, mund të mbijetojnë. Beteja do të jetë në vitin 2017 gjatë zgjedhjeve në Francë dhe Gjermani, por që kanë të bëjnë me të gjithë evropianët. Mund të duket e çuditshme të ulet kriza ekzistenciale e Evropës në një konfrontim personal. Merkel ka qenë në pushtet që nga viti 2005 dhe është duke u përpjekur për të mbetur atje, përderisa Le Pen mund të ëndërrojë për të qenë në detyrë, por asnjëherë nuk i është afruar (vitin e kaluar partia e saj nuk arriti të marrë kontrollin e një rajoni të vetëm francez në zgjedhjet lokale). Disa mund të pyesin, pse një figurë opozitare franceze do të llogaritej më shumë se sa njeriu që është i ulur në Pallatin Elysee? Por, François Hollande është bërë aq i dobët, edhe më shumë me dorëheqjen e ministrit të tij të ekonomisë, Emmanuel Macron, dhe terrorizmit, kanë transformuar politikën franceze në një shkallë të tillë që perspektivat e Le Pen tani të dalin si një faktor kyç për përcaktimin se ku mund të shkojnë për këtë çështje Franca dhe Evropa. Është vetëm pjesërisht e sigurt të themi Se Le Pen ka pak shanse për t u bërë presidente vitin e ardhshëm (sistemi zgjedhor francez e bën të vështirë). Problemi është, në muajt e fundit, marka e saj e politikës anti-myslimane, ksenofobike dhe nacionaliste është përhapur në gjithë Francën si lëndë djegëse. Le Pen është kapitalizuar shumë shpejt mbi episode burkini të kësaj vere dhe mbi traumën kombëtare të lënë nga terrorizmi i xhihadit. Është e vështirë për të parë cili politikan apo lëvizje franceze mund të gjejë autoritetin dhe forcën që të dalë kundër ideve të saj, apo të kundërshtojë thirrjen e saj në klasën e mesme periferike dhe në zonat rurale. Nicolas Sarkozy shpreson të fitojë parapraket në nëntor, por e tërë strategjia e tij varet më shumë në imitimin se sa të kundërshtojë linjën e të menduarit të Le Pen. Pošto se britanija priprema da napusti EZ, franko-nemaćka dimenzija opstanka kontinenta, nije bila toliko važna još od završetka hladnog rata. Ono što je u opasnosti, je veoma važno:da li evropa može opstati bilo kao jedan projekat, i ako se Osnovna Načela kao vladavina zakona, demokratija i tolerancija mogu opstati. Bitka će se voditi u 2017 godini tokom izbora u francuskoj i Nemačkoj, ali to se tiče svih evropljana. Može izgledati čudno da se smanji kriza opstanka u Evropi u jedan lični sukob. Merkelova je bila u vlasti još od 2005 godine i trudi se da ostane tu, dok Le Pen može sanjati da bude na zadatku, nikada nije bila blizu ( prošle godine njena partija nije uspela uzme kontrolu u nijedan francuski region na lokalnim izborima ). Neki se mogu zapitati, zašto se više računa na opzicijsku figuru francuske nego li na čoveka koji sedi u Palati Elysee? Ali, François Hollande je mnogo oslabio, još više nakon ostavke njegovog ministra ekonomije,emmanuel Macron, i terorizma, transformisali su francusku politiku u jedan sličan stepen zbog kojih perspektive Le Pen sada proizlaze kao ključni faktor za određivanje gde će Francuske i Evropa u ovom pitanju, mogu otići. Samo delimično je tačno kada kažemo da Le Pen ima malo šansi da bude predsednik iduće godine (izborni sistem francuske otežava to). Problem je da, zadnjih meseci, njena marka anti-muslimanske politike, ksenofobična i nacionalistička je proširena u celoj Francuskoj kao gorivo. Le Pen je kapitalizovala veoma brzo burkini epizode ovog leta o nacionalnoj traumi koju su ostavile terorizam džihada. Teško je videti koji političar ili francuski pokret može pronaći snagu i autoritet da se suprostavi njenim idejama, ili da se protivi njenom pozivu za srednju klasu u periferijama ili ruralnim zonama. Nicolas Sarkozy se nada da će dobiti prethodne izbore u novembru, ali cela njegova strategija zavisi više na njenom imitiranju nego što će se protiviti liniji mišljenja Le Pen. Jedini snažni protivnik Marine Le Pen, nalazi se van Francuske, i ona je Angela Merkel. Le Pen mrzi Merkelovu, i Merkel prezire Le Pen. One se sukobljavaju među sobom u jedan rat sa evropskim razmerima. As Britain prepares to leave the EU, the Franco-German dimension of the continent s destiny has arguably never been so important since the end of the Cold War. What is at stake is momentous: whether Europe can survive as a project, and whether fundamental principles such as the rule of law, democracy and tolerance can be salvaged. The battle will play out nationally in 2017, in key elections in France and Germany, but it concerns all Europeans. It may seem strange to reduce Europe s existential crises to just one personal confrontation. Merkel has been in power since 2005 and is trying to remain there, while Le Pen may dream of being in office but has never approached it (last year her party failed to take control of a single French region in local elections). Some may ask: why would a French opposition figure count more than the man currently sitting in the Elysée Palace? But François Hollande has become so weak even more so with resignation of his economics minister, Emmanuel Macron and terrorism has transformed French politics to such a degree that Le Pen s prospects now stand out as a key defining factor of where France, and Europe for that matter, may be heading. It is only partly reassuring to say that Le Pen has little chance of becoming president next year since the French electoral system makes that difficult. The trouble is, in recent months, her brand of anti-muslim, xenophobic and nationalistic politics has spread across the French mainstream right like wildfire. Le Pen is fast capitalizing on this summer s burkini episode and on the national trauma left by jihadi terrorism. It s hard to see which French politician or movement can find the authority and strength to push back against her ideas, or counter their appeal among the French suburban middle classes as well as in rural areas. Nicolas Sarkozy hopes to win primaries in November, but his whole strategy hinges on imitating rather than disputing Le Pen s line of thinking. Marine Le Pen s single most powerful opponent is to be found outside France: Angela Merkel. Le Pen hates Merkel, and Merkel despises Le Pen. They confront each other in a fight of European proportions. 27

28 Kundërshtari i vetëm më i fuqishëm i Marine Le Pen, gjendet jashtë Francës, dhe ajo është Angela Merkel. Le Pen urren Merkel, dhe Merkel përçmon Le Pen. Ato konfrontojnë njëra -tjetrën në një luftë me përmasa evropiane. Shpesh Le Pen ka sulmuar kancelaren, herë duke e përshkruar atë si një Perandore e cila imponon emigracionin e paligjshëm në të gjithë Evropën. Merkel sheh Le Pen si një kërcënim politik akut i Evropës, edhe pse ajo ka përmendur atë shumë rrallë në publik. Nëse Franca përqafon të djathtën ekstreme, ndikimi i gjerë do të ishte shumë më i madh sesa ai, le të themi, me kalimin e Hungarisë në joliberal. Merkel dhe Le Pen nuk janë takuar, as nuk kishin ndonjë arsye për t u takuar. Vitin e kaluar, një herë, ato u ulën jo shumë larg nga njëra-tjetrës në dhomën e Parlamentit Evropian, por Merkel mbajti shikimin e saj larg, si shenjë shpërfillje. Le Pen je često napadala kancelarku, ponekad opiujući nju kao jednu Imperatorku koja nameće nezakonitu emigraciju u celoj Evropi. Merkel vidi u Le Pen jednu akutnu političku pretnju Evrope, iako je ona pomenula nju retko u javnosti. Ako se Francuska nakloni ekstremnoj desnici, širi uticaj će biti mnogo veći nego onaj, recimo, prelazak mađarske u neliberale. Merkel i Le Pen se nisu srele, nisu ni imale neki razlog da se sretnu. Prošle godine, jednom prilikom, one su sedele ne toliko daleko jedna- drugoj u domu Evropskog Parlamenta, ali merkelova je držala pogled daleko od nje, kao znak neuvažavanja. Le Pen has often attacked the chancellor once describing her as an empress imposing illegal immigration on the whole of Europe. Merkel sees Le Pen as an acute political threat to Europe, although she has rarely mentioned her in public. If France embraces the far right, the wider impact will be far more serious than it was with, say, Hungary s illiberal slide. Merkel and Le Pen have never met, nor have they had any reason to. Once, last year, they sat not far from each other in the European Parliament chamber but Merkel kept her gaze away, out of contempt. 28

29 POLITIKA NË BOTË ENERGY Atë ditë, Le Pen e zemëruar sulmoi Hollande, duke e përshkruar atë si një zëvendës-kancelari i Gjermanisë, pasi ai kishte denoncuar popullizmin në një deklaratë të saj. Këto dy gra kanë një gjë të përbashkët dhe një gjë vetëm: thellësinë e bindjeve të tyre politike. Angela Merkel ka qenë e palëkundur në mesazhin e saj që mirëpritja e refugjatëve është gjëja më e drejtë për të bërë; Le Pen kundër islamizimit të shfrenuar të kontinentit. Merkel dëshiron të shpëtojë projektin evropian; Le Pen është në përputhje të plotë me forcën që dëshiron ta shkatërrojë atë (Ajo tha në CNN se Franca është bërë një krahinë në BE). Merkel ushqen lidhjen transatlantike; Le Pen admiron Rusinë e Putinit - partia e saj ulet në qendër të rrjeteve pro Kremlinit në Evropë, thonë se në mesin e atyre financiare. Ideologjia Le Pen është larg nga e djathta historike e Francës, idetë e Charles Maurras dhe racizmit kolonial; Merkel është e bija e një pastori protestant për të cilën liritë individuale janë vlera madhore. Le Pen ka bërë më shumë në të qenët e shkurorëzuar dhe pirjen e duhanit (duke u përpjekur për të hedhur veten në imazhin e një gruaje moderne); Stili personal i Merkelit është më i thjeshtë, e cila nuk do të thotë karakteri i saj është më pak i hekurt. Për dekada i ashtuquajturi Motori franko-gjerman udhëhoqi projektin evropian. Ai tani është pothuajse i thyer, kryesisht për shkak të dobësive ekonomike të Francës, që kanë dis-balancuar rëndë marrëdhëniet. Ai që tani drejton politikën evropiane, është një lloj tjetër të ekuacionit franko-gjerman, për të cilin u fajësua shpesh Merkel për politikat e saj të eurozonës, i cili disa herë u përpoq për t i dhënë qeverisë socialiste të Francës pak hapësirë financiare kundër Le Pen, përfshirë këtu kursimin e Francës nga dënimi i komisionit të BE-së për mosrespektimin e targeteve deficitare. Strategjia e Merkelit anti-le Pen ka qenë kryesisht strategji e matur. Por në muajin maj ajo e bëri atë shumë të thjeshtë. Duke folur në liceun francez të Berlinit, ajo tha se do të përpiqet të sigurojë që forcat e tjera politike të jenë më të forta se Fronti Nacional, në qoftë se kjo mund të realizohet nga jashtë. Kjo ishte një deklaratë jashtëzakonisht e hapur. Tog dana, Le Pen je ljuta napala Hollande, opisivajući njega kao jednog zamneika-kancelara Nemačke, pošto je on osudio populizam u jednoj njenoj izjavi. Ove dve žene imaju jednu zajedničku stvar i samo jednu stvar: dubinu njihovih političkih ubeđenja. Angela Merkel je bila nepremostiva u njenoj poruci da je doček izbeglica je prava stvar da se uradi; Le Pen protiv besne islamizacije kontinenta. Merkel želi da spasi evropski projekat; Le Pen je u potpunom skladu sa snagom koju želi da rasturi to (Ona je rekla u CNN da je Francuska postala jedan pokrajina u EZ). Merkel predvodi transatlantski savez; Le Pen obožava Putinovu Rusiju njena partija sedi u centru mreže pro Kremlina u Evropi, kažu da među onim finansijskim. Ideologija Le Pen je daleko od istoriske desnice Francuske, ideje Charles Maurras i kolonijalni rasizam; Merkel je čerka jednog protestantskog sveštenika za koju su lične slobode glavne vrednosti. Le Pen je uradila više za razdvojene i pušenje (trudeći se da sebi izgradi ugled jedne moderne žene); Lični stil Merkelove je prostiji, što ne znači da je njen karakter manje gvozdeniji. Za dekade takozvani Franko-nemački motor predvodio je evropski projekat. On je sada takoreći slomljen, uglavnom zbog ekonomskih Francuska, koje su teško dis-balansirale odnose. Onaj koji sada predvodi evropsku politiku, je jedna druga vrsta franko-nemačke jednačine, za koju je često okrivljena Merkel za njenu politiku evrozone, koje se nekoliko puta trudila da socijalističkoj vladi Francuske daje malo finansijskog prostora protiv Le Pen, obuhvatajući ovde i poštedu Francuske od kazne komisije EZ-a zbog nepoštovanja deficitarnih ciljeva. Strategija Merkelove anti-le Pen je bila uglavnom uzdržana strategija. Ali u mesecu Maju ona je to uradila na mnogo prosto. Govoreći u erancuskom liceju Berlina, ona je rekla da će se potruditi da obezbedi druge političkr snage koje bi bile jače od Nacionalnog Fronta, ako se ovo može ostvariti od spolja. Ovo je bila jedna veoma otvorena poruka. Podržavoci Le Pen odmah su optužili kancelarku za intervenciju u francusku politiku; ali Merkel je još odavno identifikovala That day, Le Pen furiously lashed out at Hollande, describing him as a subdued vice-chancellor of Germany, after he d denounced populism in a speech. These two women have one thing in common and one thing only: the depth of their political conviction. Angela Merkel has been unwavering in her message that welcoming refugees is the right thing to do; Le Pen fumes against rampant Islamisation of the continent. Merkel wants to save the European project; Le Pen is fully aligned with forces that want to dismantle it (she said on CNN that France had become an EU province ). Merkel nurtures the transatlantic link; Le Pen admires Putin s Russia her party sits at the heart of pro-kremlin networks in Europe, financial ones among them. Le Pen s ideology draws from France s historical far right, the ideas of Charles Maurras and colonial racism; Merkel is the daughter of a Protestant pastor for whom individual freedoms are paramount values. Le Pen has always made much about being divorced and smoking cigarettes (trying to cast herself in the image of a modern woman); Merkel s personal style is more subdued, which isn t to say her character is less ironclad. For decades what drove the European project was the so-called Franco-German engine. It is now all but broken mainly because of France s economic weaknesses, which have severely unbalanced the relationship. What now drives European politics is a different kind of Franco-German equation, one in which Merkel, often faulted for her eurozone policies, has on several occasions attempted to give France s socialist government some financial breathing space against Le Pen including by sparing France the wrath of the EU commission for disrespecting deficit targets. Merkel s anti-le Pen strategy has largely been discreet. But in May she made it very plain. Speaking at Berlin s French lycee, she said she would try to make sure other political forces are stronger than the Front National, if that can be accomplished from abroad. It was an unusually blunt statement. Le Pen s supporters immediately accused the chancellor of meddling in French politics; but Merkel has long identified 29

30 Mbështetësit e Le Pen menjëherë akuzuan kancelaren për ndërhyrje në politikën franceze; por Merkel prej kohësh ka identifikuar dinamikën populliste që lidh rritjen e Le Pen me rritjen e AfD ekstremit të djathtë në Gjermani, një parti që kërcënon të përmbysë politikën në vendin e saj. Një nga të dyja do të formësojnë të ardhmen e Evropës. Pyetja është se cila. populistički dinamiku koja povezuje mrežu Le Pen sa povećanjem AfD ekstremne desnice u Nemačkoj, jedna partija koja preti da obori politiku u njenoj zemlji. Jedan od njih će oblikovati budućnost Evrpoe. Pitanje je koja. the populist dynamics connecting Le Pen s rise with the rise of Germany s far-right AfD, a party that threatens to upend politics in her own country. One of the two will shape the future of Europe. The question is which. Anashkalimi i Theresa May Kryeministrja e Britanisë Së Madhe, e ardhur në pushtet pas dorëheqjes së David Cameron, nuk ka arritur ta profilizojë fuqinë e saj krah Merkelit, kryesisht për faktin që ka ardhur në pushtet në kohën kur Britania kishte vendosur që të dalë nga Bashkimi Europian, agjenda e saj politike vazhdimisht ka qenë e ngarkuar pikërisht me modalitetet e kësaj çështjeje. Të dy lideret flasin të njëjtën gjuhë politike: të kujdesshme, konservatore të krishterë. Të dyja janë vajza të famullitarëve, të martuara pa fëmijë, të lindura dy vjet larg si pasojë e Luftës së Dytë Botërore. Por historia i ka vendosur ato në anët e kundërta të linjave të betejës. (Bazuar në shkrimet e The Guardian, BBC, Reuters) Zaobilaženje Therese May Premijerka Velike Britanije, došla na vlast nakon ostavke David Cameron, nije uspela da profilizuje svoju snagu prema Merkelovoj, uglavnom zbog činjenice što je došla na vlast u vremenu kada je Britanija odlučila da napusti Evropsku Zajednicu, njena politički dnevni red neprestano je bila opterećena upravo sa modalitetima ovog pitanja. Obe liderke govore istim političkim jezikom: pažljive, konzervativne i hrišćanke. Obe su čerke sveštenika, udate bez dece, rođene dve godine kasnije kao poslediva Drugog Svestkog Rata. Ali istorija je postavila njih u suprotnim stranama linijama bitke. (Zasnovano na pisanja The Guardian, BBC, Reuters) Avoiding Theresa May Prime Minister of Great Britain, came to power superiority resignation of David Cameron, failed to profile her power to Merkel, mainly for the fact that she has come to power at a time when Britain had decided to get out of European Union, and her Political agenda always has been charged exactly the modalities of this issue. The two leaders speak the same political language: careful, Christian Conservatives. Both are daughters of pastors, married without children, born two years farther due WWII. But history has placed them on opposite sides of the line of battle. (Based on articles from The Guardian, BBC, Reuters) 30

31 ENERGY NJERËZIMI PËRBALLË SFIDAVE MË TË MËDHA TË ENERGJISË ČOVEČANSTVO PRED NAJVEĆIM IZAZOVIMA ENERGIJE THE BIGGEST ENERGY CHALLENGE FACING HUMANITY LAJME NGA ENERGJIA Çdo ditë njerëzit shfrytëzojnë sasi të jashtëzakonshme të energjisë. Sa për ilustrim, energjia e harxhuar brenda një dite në tërë botën, do të ishte e barabartë me energjinë që do të harxhohej nëse 7.5 miliardë banorët e tokës njëkohësisht do të zienin ujë për një orë, secili me nga 70 çajnikë. Për të arritur këtë, centralit më të madh bërthamor Palo Verde në Arizona, do t i duhej të prodhonte 3,000 herë më shumë me gjithë kapacitetin që ka. Me rritjen e numrit të popullsisë në mbarë globin dhe rritjen e industrializimit në vendet në zhvillim, nevoja e njerëzimit për energji ka arritur nivele të papara. Një fakt tjetër interesant, është se më shumë se gjysma e energjisë tonë vjen nga lëndët djegëse fosile të nxjerra nga thellësia e brendësisë së kores së tokës. Është përllogaritur se që nga viti 1850 kur filloi tregtimi i naftës, janë Svaki dan, čovećanstvo koristi izuzetnu količinu energije. Za ilustraciju, potrošena energija unutar jednog dana na celom svetu bila bi izjednačena sa energijom koja bi se potrošila ako 7.5 milijarde stanovnika zemlje istovremeno kuvali vodu za jedan sat, svaki sa 70 čajnika. Da bi dostigla ovo, najveća nuklearna centrala Palo Verde u Arizoni, trebala bi da proizvodi 3,000 puta više sa svim kapacitetima koje ima. Sa povećanjem stanovništva u celom svetu i povećanjem industrijalizma u razvijenim zemljama, potreba čovećanstva za energijom je dostigla neviđene srazmere. Jedna druga interesantna činjenica je da više od pola naše energije dolazi iz fosilnih goriva izvađenih iz dubine unutrašnjosti zemljine kore. Obračunato je da od 1850 godine kada je počela trgovanje naftom, izvađena Every day, our species chews its way through more than a million terajoules of energy. That s roughly equivalent to what we would use if all 7.5 billion of us boiled 70 kettles of water an hour around the clock. Or 3,000 times the daily output of Palo Verde nuclear power station in Arizona one of the world s largest running at full capacity. With the global population swelling and industrialisation on the rise in developing nations, humanity s hunger for energy has reached unprecedented levels. More than half of our energy comes from fossil fuels extracted from deep within the Earth s crust. It is estimated that since commercial oil drilling began in the 1850s, we have sucked up more than 135 billion tonnes of crude oil to drive our cars, fuel our power stations and heat our homes. That figure increases every day. 31

32 nxjerrë më shumë se 135 miliardë tonë naftë të pastër për t i furnizuar pompat e karburantit dhe ngrohur shtëpitë. Kjo shifër është duke u rritur çdo ditë. Në anën tjetër janë diku më shumë se 1.2 miliardë njerëz në botë të cilët nuk kanë qasje në shërbimet moderne të energjisë dhe se do të ketë kërkesë të madhe nga rajonet si Azia, Amerika Latine dhe pjesë të Afrikës, pasi industrializimi i këtyre vendeve që janë në zhvillim pritet të rritet, shpjegon Jim Watson, drejtor i Qendrës Kërkimore të Energjisë në Mbretërinë e Bashkuar. Një sfidë tjetër e madhe e energjisë që do të jetë në botë, lidhet me ftohjen, thotë Martin Freer, drejtor i Institutit të Energjisë Birmingham në Universitetin e Birminghamit. Ai shton se me rritjen e klasës së mesme në Indi dhe Kinë, do të ketë kërkesë të madhe për ajër të kondicionuar. Paneli Ndërqeveritar i Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike, tregon se nga mesi i këtij shekulli, kërkesa për ftohje do të tejkalojnë kërkesën për ngrohje. Ky panel ka përllogaritur se deri në vitin 2040, konsumi i energjisë në botë do të rritet për 50 për qind. Duke marrë parasysh marrëveshjet globale për të reduktuar sasinë e dyoksidit të karbonit që lirohet në atmosferë, pyetja është si do ta përmbushim këtë rritje të kërkesës për energji pa i shkatërruar akullnajat dhe rajonet e ulëta nën nivelin e detit? Ç është e vërteta, pamja nuk është aq e keqe sa duket. Një e pesta e furnizimit kryesor botëror të energjisë, tashmë vjen nga burimet e rinovueshme të tilla, si era, dielli, uji dhe energjia gjeo-termike. Ky sektor pritet të vazhdojë të rritet me 2.6 për qind çdo vit deri në vitin Deri më tash, burimi kryesor i energjisë së ripërtëritshme është energjia hidroelektrike dhe e erës. Por së fundi ka pasur përparime të reja në teknologjinë e paneleve solare, që mundësojnë gjenerimin e energjisë edhe në kushtet kur dielli është i mbuluar me re. Në Mbretërinë e Bashkuar, është shtuar më shumë se 12 gigavatë energji diellore vetëm në 12 muajt e fundit që është ekuivalente me kapacitetin e një termocentrali të thëngjillit. Ndërsa vetëm këtë vit që e lamë pas sasia e prodhimit të energjisë diellore është rritur me 50 për qind. Shtimi i energjisë së ripërtërishme është një gjë ë mirë, por kyçja e kësaj energjie në rrjetin ekzistues nuk do të jetë e lehtë. Në shumë vende perëndimore, su više od 135 milijarde tona čiste nafte da bi snabdevali pumpe sa gorivom i grejali domove. Ova se šifra povećava svakog dana. Sa druge strane su više od 1.2 milijarde ljudi u svetu koji nemaju pristup u modernim uslugama energije i da će biti velikih potraživanja u regionima kao Azija, Latinska Amerika i delovi Afrike pošto industrijalizacija ovih zemalja koje su u razvoju očekuje se povećanje, objašnjava Jim Watson, direktor Istraživačkog Centra Energije u Ujedinjenom Kraljevstvu. Jedan drugi veliki izazov energije koji će biti u svetu povezan je hlađenjem, kaže Martin Freer, direktor Instituta Energije Birmingham u Univerzitetu Birminghama. On dodaje da sa povećanjem srednje klase u Indiji i Kini, biće velikih potraživanja za klimatizaciju. There are still a lot of people around the world 1.2 billion or so who do not have access to modern energy services, explains Jim Watson, director of the UK Energy Research Centre. There is going to be a lot of rising demand from regions like Asia, Latin America and parts of Africa. Globally, the greatest challenge for energy is going to be cooling, says Martin Freer, director of the Birmingham Energy Institute at the University of Birmingham. With the growth of the middle class in India and China, there will be an associated demand for air conditioning. The United Nations Intergovernmental Panel on Climate Change suggest that by the middle of the present century, the demand for cooling will outstrip the demand for heating. Indeed, it is estimated that by 32

33 LAJME NGA ENERGJIA ENERGY rrjetet që bartin furnizimin me energji elektrike në shtëpi dhe zyra janë me dekada të vjetër dhe të projektuar për të përballuar energji të qëndrueshme dhe stabile. Kur flasim për energji të ripërtërishme, duhet cekur se kjo energji nuk është aq e qëndrueshme, sepse sasia e prodhimit varet nga kushtet klimatike. Si rrjedhojë, shumica e vendeve po mbajnë burime të qëndrueshme të prodhimit të energjisë në rezervë: si p.sh, energji bërthamore, të gazit dhe madje edhe termocentrale me qymyr duke prodhuar në sasi të vogël, por të gatshme për të rritur prodhimin në rast Međuvladin Panel Ujedinjenih Naroda za Klimatske Promene pokazuje da od sredine ovog veka, potrebe za hlađenje će prevazići potrebe za grejanje. Ovaj panel je obračunao da do 2040 godine, potrošnje energije u svetu će se povećati za 50 odsto. Imajući u vidu globalne sporazume za smanjenje količine ugljenog dioksida koji se ispušta u atmosferi, pitanje je kako ćemo ispuniti ovo povećanje zahteva za energijom a da se unište glečeri i niži regioni ispod nivoa mora? Ono što je istina je da izgledi nisu tako loši kako izgleda. Jedna petina glavnog snabdevanja sveta energijom, sada dolazi iz obnovljivih izvora kao što su vetar, sunce, voda i geotermička energija. Ovaj sektor se očekuje da nastavi sa porastom od 2.6 odsto svake godine do 2040 godine. Do sada, glavni izvor obnovljive energije je hidroelektrična energija vetra. Ali u zadnje vreme je bilo novih napretka u tehnologiji solarnih panela, koji omogućavaju proizvodnju energije i u uslovima kada je sunce pokriveno oblacima. U Ujedinjem Kraljevstvu, povećana je više od 12 gigavata sunčane energije u samo 12 zadnjih meseci što je ekvivalentno sa kapacitetom jedne termoelektrane sa ugljem. Dok samo tokom ove prošle godine količina proizvedene sunčane energije je povećana za 50 odsto. Porast obnovljive energije je jedna dobra stvar, ali priključenje ove energije u postojeću mrežu neće biti lako. U mnogim zapadnim zemljama, mreže koje prenose snabdevanje električnom energijom po kućama i kancelarijama su stare dekadama i projektovane da se suočavaju sa izdržljivom i stabilnom energijom. Kada govorimo o obnovljivoj energiji, treba napomenuti da ova energije nije toliko izdržljiva, jer količina proizvodnje zavisi od klimatskih uslova. Kao posledica, većina zemalja drže izdržljive izvore proizvodnje energije u rezervi: kao na primer, nuklearnu energiju, plina i čak i termoelektrana sa ugljom proizvodeći u malim količinama, ali spremne da povećaju proizvodnju e slučaju da se količina obnovljive energije iz sunca ili vetra smanji. Kao rešenje za ovo, je proširenje i povezivanje distributivne mreže električne energije ili drugačije nazvana 2040, the world s energy consumption will have increased by almost 50%. But faced with global agreements to reduce the amount of carbon dioxide being released into the atmosphere, how will we meet this growing demand without dooming our ice caps and drowning low-lying regions beneath rising sea levels? In truth, the picture may not be as bleak as it could be. Around a fifth of the world s primary energy supply already comes from renewable sources such as wind, solar, hydro and geothermal. This sector is expected to continue growing by 2.6% each year until Until recently, the main source of renewable energy was hydroelectric power and wind has been the fastest growing. But new advances in solar panel technology, which allow them to generate power even in overcast conditions, have seen a surge in the amount of energy being produced using the sun. In the UK, for example, more than 12GW of solar energy has been added to the electricity network in the past 12 months the equivalent of an entire coal-fired power station. Worldwide, the amount of solar energy production grew by 50% last year. Hooking up these new energy producers to existing grids won t be straightforward, however. In many Western countries, the networks that carry our electricity supply into our homes and offices are decades old, designed to deal with steady, reliable power generation. Wind and solar energy are highly dependent on the weather and the time of day, in the case of solar meaning they do not necessarily produce the bulk of their electricity at times when there are peaks in demand. It used to be that the summer was a really quiet time for the grid operator compared to the winter, explains Watson. Now they are having this peak in generation in summer due to solar energy when demand is low. They are having to juggle this as we cannot store electricity in large quantities yet. Most countries are currently tackling this by keeping more reliable sources of energy production in reserve. This means having nuclear, gas and even coal fired power stations sitting idle or running at a low level, but ready to ramp 33

34 se sasia e energjisë së ripërtërishme nga dielli apo era zvogëlohet. Si zgjidhje për këtë, është zgjerimi dhe lidhja e rrjeteve të shpërndarjes së energjisë elektrike apo ndryshe i quajtur krijimi i super-rrjetit. Kohëve të fundit ka pasur thirrje për një rrjet global të energjisë, një ide që ka pasur mbështetje nga rrjeti i shtetit kinez, ku dhe tashmë ka disa lëvizje në këtë drejtim, si psh, Mbretëria e Bashkuar është duke e ndërtuar një lidhje të re nënujore për t u konektuar me rrjetet e energjisë në Francë, Belgjikë, Danimarkë, Irlandë dhe Norvegji, për të importuar ose eksportuar me një kapacitet deri në 11gigavat të energjisë elektrike. Gjithashtu, ka edhe lëvizje drejt ndërtimit të një rrjeti të madh aziatik, që do të lidhë Japoninë, Rusinë, Kinën, Mongolinë dhe Korenë e Jugut. Bërja e një rrjeti të këtij lloji ka të mirat dhe vështirësitë e veta. Transferimi i energjisë elektrike nga rajonet që kanë më pak nevojë për tek ato që kanë më shumë nevojë, do të mundësonte përfitime të konsiderueshme ekonomike, si dhe ndihmon reduktimin e kostos së ndërtimit të projekteve të reja në fushën e energjisë, kanë thënë ekspertët e energjisë. Ana negative është kostoja shumë e lartë e ndërtimit të një rrjeti kaq të madh, ngaqë shumë vende do të duhej ta ripërtërinin rrjetin e tyre për t iu përshtatur një projekti të tillë, ndërsa problematikë e kësaj mbetet edhe efikasiteti i një projekti të tillë. Gjithashtu, kur mendohet për rrjet të përbashkët mes shteteve të ndryshme duhet pasur parasysh rrethanat politike, sepse çdo dështim apo sulm në një rrjet global elektrik, mund të ketë pasoja shumë të rënda që kërcënojnë sigurinë e furnizimit në shumë shtete. stvaranje super-mreže. U zadnje vreme je bilo poziva za jednu globalnu energetsku mrežu, jedna ideja koja je imala podršku od kineske države, gde sada ima nekoliko pomaka u tom prevcu, kao na primer Ujedinjeno Kraljevstvo gradi jednu novu podvodnu vezu za spajanje sa mrežama energije u Francuskoj, Belgiji, Danskoj, Irskoj i Norveškoj, da bi izvozili ili uvozili sa jednim kapacitetom do 11 gigavata električne energije. Takođe, ima pomaka u pravcu izgradnje jedne velike azijske mreže, koja bi povezivala Japan, Rusiju, Mongoliju i Južnu Koreju. Stvaranje jedne mreže ove vrste ima svoje dobre strane i svoje poteškoće. Transfer električne energije iz regiona koji imaju manje potreba u onim gde imaju više potreba, omogućila bi značajnu ekonomsku dobit, kao i pomogao u smanjenju troškova izgradnje novih projekata u polju energetike, rekli su stručnjaci za energiju. Negativna strana je visoki troškovi izgradnje jedan tako velike mreže, jer bi mnoge zemlje trebalo da obnove njihove mreže da bi se adaptirali jednom sličnom projektu, dok problematika ovog ostaje i štedljivost takvog projekta. Takođe, kada se misli o zajedničkoj mreži između raznih država treba imati u vidu političke okolnosti, jer svaki neuspeh ili napad u jednu globalnu električne mrežu, može imati veoma teške posledice koje prete bezbednosti snabdevanja u mnogim državama. up their production should the wind drop or when the sun dips beneath the horizon. One solution to this is to make the grids that distribute the electricity bigger create so-called supergrids. More recently there have even been calls for a global energy grid an idea that has had support from Chinese State Grid. There are already some moves in this direction. The UK is building new underwater connections to energy grids in France, Belgium, Denmark, Ireland and Norway, with a capacity to import or export up to 11GW of electricity. There are also moves towards building an Asian supergrid which will connect Japan, Russia, China, Mongolia and South Korea. Making a network of this type has its own benefits and challenges. Transferring electricity from regions that need it least to those that need it most would help to enable substantial economic benefits and also using the excessive capacities of neighbouring countries helps to reduce costs of building new energy projects, said energy experts. The problem is the cost of building such a grid. Transmitting electricity over long distances can be inefficient and many countries will need to upgrade their powerlines to cope. There are political considerations too. Any failure, or attack on, a global grid could have very serious consequences threatening security of supply in many countries. 34

35 ENERGY EKONOMIA keds-energy.com

36 FITON ÇMIM STUDIMI PËR SISTEMIN E SHPËRBLESËS NË TRU STUDIJA SISTEMA NAGRAĐIVANJA MOZGA DOBIO NAGRADU STUDY FOR THE REWARD SYSTEM OF THE BRAIN GETS A PRIZE Tre shkencëtarë nga Britania e Madhe fituan çmimin prestigjioz prej 1milion eurosh nga Denmark s Lundbeck Foundation, për studimin e sistemit të shpërblimit të trurit. Studimi i tyre na mëson se përse njerëzit kanë dëshirë të bëjnë blerje, të hanë apo edhe të shkojnë në Hënë. Sistemi i shpërblimit neve na motivon të bëjmë gjëra dhe na ndihmon të jemi gjallë, mirëpo lehtë mund të na shtyjë të merremi edhe me bixhoz ose të varemi nga droga. Wolfram Schultz, Peter Dayan and Ray Dolan thanë që fitimi i Çmimit të Trurit, që është çmimi më i madh në fushën e neuro- shkencës, është një nder i madh. Profesori Schultz po planifikon një pushim me familje, kurse të tjerët ende mendojnë se si t i shpenzojnë paratë e fituara nga Denmark s Lundbeck Foundation. Jetët tona i kalojmë tërë kohën duke bërë vendime: A të ha në këtë restorant apo atë tjetrin, a të shkoj në pushime, a të aplikoj për këtë vend pune, a të vazhdoj së lexuari këtë artikull apo të vazhdoj tutje? Njëri nga fituesit, Profesor Peter Dayan nga UCL tha për BBC, se shpërblimi është mënyra se si ne i bëjmë këto zgjidhje. Zbulimi që kishte marrë 3 vjet kohë hulumtimi, zbuloi rolin kritik të kimikatit dopaminë për trurin. Ajo i shtyn një sërë qelizash të trurit të reagojnë sa herë që ka një shpërblim apo zgjedhje, dhe truri reagon duke pritur ta bëjë këtë zgjedhje. Tri naučnika iz Velike Britanije dobili su prestižnu nagradu od 1 miliona eura od Denmark s Lundbeck Foundation za studiju sistema nagrađivanja mozga. Nijova studija nas uči zašto ljudi imaju želju da kupuju, da jedu ili i da idu na mesec. Sistem nagrađivanja motiviše nas da radimo stvari koje pomažu da preživomo, ali lako nas može naterati da se kockamo ili da budemo zavisni od droge. Wolfram Schultz, Peter Dayan i Ray Dolan su rekli da je nagrada Nagrada Mozga, koja je najveća nagrada u polju neuro-nauke je jedna velika čast. Profesor Schultz planira jedan odmor sa porodicom, dok drugi još razmišljaju kako da potroše dobijeni novac od Denmark s Lundbeck Foundation. Three UK-based scientists have won a prestigious prize worth 1m Euros for studying the brain s reward centre. Their work helps understand our drive to shop, eat or even land on the moon. Reward system is necessary for keeping us alive, but it can also spiral out of control leading to gambling and drug addiction. Wolfram Schultz, Peter Dayan and Ray Dolan said winning The Brain Prize - the biggest in the field of neuroscience - was a great honor. 36

37 SHKENCË ENERGY Kjo na bënë neve të zgjedhim më shumë shpërblime për vetveten dhe individët me më shumë shpërblime kanë më shumë shanse për ekzistencë, tha Prof. Wolfram Schulz, nga Universiteti i Cambridge. Sipas tij, ky është një proces biologjik që neve na shtyn të dëshirojmë një veturë më të madhe, një shtëpi më të mirë apo një ngritje në detyrë. Kafshë të llojeve të ndryshme, duhet të jenë në gjendje të parashohin se cilat gjëra do të jenë të mira për ta, e cilat jo, dhe zgjedhjet i bëjnë bazuar në këto parashikime, tha Profesori Dayan për BBC. Mirëpo, nëse gjërat shkojnë edhe më mirë sesa i kemi planifikuar, atëherë sistemi i shpërblesës brenda trurit na shtyn neve të përsërisim sjelljen e njëjtë. Kështu, që nëse një restorant është më i mirë sesa është menduar në fillim, dopamina në trurin tonë në shtynë të shkojmë atje më shpesh. Mirëpo, edhe pse na ndihmon të jetojmë më mirë, i njëjti sistem i dopaminës mund t i përkeqësojë gjërat. Shpesh mund të ketë efekt shumë të keq që mund të dërgojë në bixhoz, tha Prof. Ray Dolan. Unë kam pasur pacientë që i kam trajtuar me këto medikamente e që mandej kanë kaluar në bixhoz, kryesisht fshehtas, dhe pastaj kjo ka rezultuar në tragjedi, sepse ata kanë shpenzuar tërë kursimet e tyre jetësore. Pacientët e tjerë të trajtuar me dopaminë, më vonë kanë zhvilluar shprehinë e blerjes së tepruar. Edhe obeziteti është diçka që mund të zhvillohet nga ky efekt dhe të shkaktojë probleme në shëndet. Profesori Sir Colin Blakemore nga komiteti selektues i Brain Prize, ka thënë se implikimet nga ky zbulim prekin shume fusha, si për shembull ekonominë, shkencat sociale, varësinë nga droga dhe psikiatrinë. Naše živote provodimo tokom vremena donoseći odluke: da li da jedem u ovom ili u drugom restoranu, da li da idem na odmor ili da apliciram na ovo radno mesto, da li da nastavim da čitam ovaj članak, ili da idem dalje? Jedan od nagrađenih, Profesor Peter Dayan iz UCL kaže za BBC, da nagrađivanje je način kako mi donosimo ova rešenja. Otkriće koje uzelo vremena 3 godine istraživanja, otkrio je kritičnu ulogu hemikalije domapin za mozak. Ona tera jedan red moždanih čelija da reaguju kada postoji jedna nagrada ili rešenje, i mozak reagira očekujući da uradi ovo rešenje. Ovo nas čini da izaberemo više nagrađivanja za sebe i osobe sa više nagrađivanja imaju više prilike za opstanak, rekao je Prof. Wolfram Schulz, iz Univerziteta Cambridge. Prema njemu ovo je jedan biološki proces koji pritiska nas da poželimo jedna veća kola, jednu bolju kuću, ili napredovanje na zadatku. Razne vrste životinja, treba da budu u stanju da predvide koje stvari će biti bolje za njih, a koje ne, i biraju na osnovu ovih predviđanja, rekao je Profesor Dayan za BBC. Aki, ako stvari idu bolje nego što smo planirali, onda sistem nagrađivanja unutar mozga pritiska nas da ponovimo isto ponašanje. Tako, ako je jedan restoran bolji nego što smo mislili na početku, dopamina u našem mozgu nas pritiska da idemo tamo češće. Ali iako nam pomaže da živimo bolje, isti sistem dopamine može da pogorša stvari. Često može imati veoma loš efekat koji može dovesti do kockanja, rekao je Prof. Ray Dolan. Jam sam imao pacijente koje sam tretirao sa ovim lekovima koji su posle prešli na kockanje, uglavnom krijući, i to je posle rezultiralo u tragediju, jer su oni potrošili njihovu celu životnu ušteđevinu. Ostali pacijenti tretirani dopaminom kasnije su razvijali naviku preteranog kupovanja. I gojaznost je nešto što se može razviti iz ovog efekta i prouzrokovati probleme sa zdravljem. Profesor Sir Colin Blakemore iz selektivnog komiteta Brain Prize, je rekao da su posledice iz ovog otkrića dodiruju mnoga polja, kao na primer privredu, socijalnu nauku, zavisnost od droge i psihijatriju. Prof Schultz is planning a holiday with the family, but his co-winners are still trying to figure out how to spend their prize money from Denmark s Lundbeck Foundation. Our lives are spent constantly making decisions - should I eat in that restaurant, where should I go on holiday, should I apply for a new job, should I keep reading this story or move on? One of the winners, Prof Peter Dayan from UCL, told the BBC: Reward is exactly how we optimize those choices. The trio s work over three decades has unraveled the critical role of the brain chemical dopamine. It triggers a set of brain cells to respond whenever there is a reward. And eventually the brain responds even in anticipation of the reward. This makes us go for more reward and individuals that have more reward have a higher chance of survival, said Prof Wolfram Schulz, at the University of Cambridge. According to him this is the biological process that makes us want to buy a bigger car or house, or be promoted at work. Animals of all different sorts have to be able to predict things that are going to be good or going to bad and choose actions in light of those predictions. said Prof Dayan for BBC. But if things turn out better than expected then the reward system kicks in to drive us to repeat the same behavior in the future. So if a restaurant turns out better than we thought, the dopamine response in the brain is stronger and that is why we are more likely to go there again. 37

38 ZBULOHEN STOLITË MË TË VJETRA TË KOHËS SË HEKURIT NË BRITANI TË MADHE OTKRIVEN NAJSTARIJI NAKIT IZ GVOZDENOG VREMENA U VELIKOJ BRITANIJI OLDEST IRON AGE GOLD WORK FOUND IN BRITAIN Mark Hambleton, zbulues i metaleve bashkë me shokun e tij, Joe Kania, zbuluan stoli të kohës së hekurit në një tokë bujqësore në Staffordshire Moorlands të Britanisë së Madhe. Ata zbuluan tri qafore dhe një byzylyk dore, që i emërtuan Leekfrith Iron Age Torcs, (Qaforet e Leekfrith nga Koha e Gurit) e që besohet se janë 2,500 vjet të vjetra. Julia Farley, nga Muzeu i Britanisë, ka thënë se ky zbulim i veçantë ka rëndësi ndërkombëtare. Menaxheria e koleksioneve të kohës së hekurit të Britanisë dhe Evropës, Dr Farley, ka thënë se këto stoli datojnë nga viti para erës sonë. Sipas saj, ky është zbulimi më i hershëm i kohës së hekurit në Britani. Qaforja sigurisht i përkiste ndonjë gruaje të pasur e të fuqishme, sigurisht ndonjë personi nga kontinenti që ishte martuar me dikë nga komuniteti lokal. Zbulimi i këtyre objekteve që ishin të groposura në fushat e Staffordshire na jep neve një njohuri të mahnitshme për kohën e hekurit në Britani, ka thënë më tutje Julia Farley, për BBC. Të gjitha stolitë u gjetën ndaras rreth një metër larg njëra-tjetrës. Isha gati duke u dorëzuar kur një ditë Joe erdhi dhe më tregoi që kishte gjetur diçka. Të dy shikuam njëri -tjetrin dhe mbetëm pa fjalë, ka thënë Hambleton. Ai tha se më parë kishte gjetur një monedhë të çuditshme të kohës viktoriane dhe e kishte mbajtur afër shtratit të tij që të sigurohet që askush nuk mund ta marrë përpara se ta dorëzonte te ekspertët të nesërmen. Stolitë iu dorëzuan Portable Antiquities Scheme, që është një projekt që ndihmon vlerësimin e antikiteteve dhe që është pjesë e muzeve të Birmingham. Një studim tjetër do të tregojë nëse këto stoli janë thesar shtetëror. Mark Hambleton, pronalazać metala zajedno sa svojim drugom Joe Kania, otkrili su nakit iz gvozdenog vremena u jednoj poljoprivrednoj zemlji u Staffordshire Moorlands Velike Britanije. Oni su otrili tri ogrlice i jednu narukvicu, koje su imenovali Leekfrith Iron Age Torcs, (Ogrlice Leekfrith iz Kamenog Doba) za koje se veruje da su 2,500 godina stare. Julia Farley, iz Muzeja Britanije, je rekao da ovo otkriće ima međunarodni značaj. Menadžerka kolekcija iz gvozdenog vremena Britanije i Evrope, Dr Farley, je rekla da ovaj nakit datira iz godine pre naše ere. Prema njoj, ovo je najranije otkriće iz gvozdenog vremena u Britaniji. Ogrlica je sigurno pripadala nekoj bogatoj i snažnoj ženi, sigurno nekoj osobi iz kontinenta koje je bio oženjen sa nekim iz lokalne zajednice. Otkriće ovih objekata koje su bile zakopane u poljima Staffordshire daje nama jedno očaravajuće znanje za gvozvdeno vreme u Britaniji, rekla je u nastavku Julia Farley, za BBC. Sav nakit je pronađen odvojeno oko jedan metar daljine jedne od druge. Zamalo sam se predao kada je jednog dana došla Joe i pokazala mi da je našla nešto. Oboje smo se pogledali među sobom i ostali smo bez reči, rekao je Hambleton. On je rekao da je prvo pronašao jednu čudnu novčanicu iz viktorijanskog vremena i držao je pored svog ležaja, da se obezbedi da je niko neće uzeti pre nego što je preda sutra stručnjacima. Nakit je predat Portable Antiquities Scheme, koji je jedan projekat koji pomaže u proceni antikvinteta i deo je muzeja u Birminghamu. Jedna druga istraga će odlučiti da li je ovaj nakit državno blago. Mark Hambleton, a metal detector with his friend Joe Kania found the Iron Age Gold on Staffordshire Moorlands farmland. They found three necklaces and bracelet and named them Leekfrith Iron Age Torcs which are believed to be about 2,500 years old. Julia Farley, of the British Museum, described the discovery as internationally important. Dr Farley, the museum s curator of British and European Iron Age collections, said that they date to around BC and it is probably the earliest Iron Age gold work ever discovered in Britain. The torcs were probably worn by wealthy and powerful women, perhaps people from the Continent who had married into the local community. Piecing together how these objects came to be carefully buried in a Staffordshire field will give us an invaluable insight into life in Iron Age Britain further said Julia Farley for BBC. The four torcs were found separately, about 1m apart. I was about to give up for the day when Joe thought he has found something. We both looked as each other and were speechless, said Hambleton. The jewellery was handed to the Portable Antiquities Scheme, which is administered by Birmingham Museums. Another investigation will determine whether these ornaments are a state treasure. 38

39 ENERGY keds-energy.com

40 TEATRI KOMBËTAR I KOSOVËS, VENDI KU MBLIDHEN GJITHNJË E MË SHUMË ARTDASHËS NACIONALNO POZORIŠTE KOSOVA, MESTO GDE SE SAKUPLJAJU SVE VIŠE POKLONIKA UMETNOSTI NATIONAL THEATRE OF KOSOVO, A PLACE WHERE MORE AND MORE ART LOVERS GATHER KULTURË Kanë mbetur edhe 10 minuta që ora të bëhet 20:00, ndërsa shkallët e Teatrit Kombëtar të Kosovës janë të mbushura plot. Nën panot e mëdha që reklamojnë shfaqjet aktuale, rrinë shumë qytetarë të pasionuar me teatrin. Disa janë me bileta në dorë e disa të tjerë presin në radhë për të marrë biletën e tyre. Ostalo je još 10 minuta da sat otkuca 20:00 časova, dok su stepenice Nacionalnog Pozorišta Kosova ispunjene. Ispoda velikih panoa koji reklamiraju aktuelne predstave, stoje mnogo građana ljubitelji pozorišta. Neki imaju karte u rukama a drugi čekaju u redu da bi uzeli svoje karte. There are only 10 minutes left, just before 8 in the evening, while the stairs of National Theatre of Kosovo are full with people. Beneath the promotional billboards stay many theatre passionates. Some of them have the tickets on their hand and others wait in the queue to get theirs. 40

41 KULTURË ENERGY Të gjithë presin të shohin komedinë I ligu për mend, të shkrimtarit Gjergj Fishta. Kjo shfaqje me regji të Altin Bashës, është vetëm njëra nga shfaqjet që gjatë muajve të kaluar mblodhi shumë qytetarë në karriget e kuqe të Teatrit Kombëtar të Kosovës. Regjisori Basha komedinë I ligu për mend e solli në gegërisht, tamam siç e kishte shkruar Fishta. Gegërishtja në dialog arkaik u interpretua me shumë profesionalizëm nga kasta e aktorëve dhe bëri që shfaqja të tregonte saktësisht Shqipërinë e viteve 30-ta. Kjo gjë duket që iu pëlqeu shumë shikuesve që mbas shfaqjes nuk ndalnin duartrokitjet. Teatri Kombëtar përpiqet që çdo muaj të sjellë shfaqje premierë, ndërsa muajve të fundit ndër të tjera në repertor kanë qenë Tregtari i Venedikut nga Shekspiri, Pasardhësi nga Ismail Kadare, Eshtrat që vijnë vonë nga Teki Dërvishi, Hamletmachine, me regji të Hana Qenës, etj. Studentja e sociologjisë në Universitetin e Prishtinës, Tringa Sefedini, thotë që shumë shpesh shkon në teatër dhe i vlerëson shfaqjet teatrale. Unë shumë Svi čekaju da pogledaju komediju Slabić bez pameti, od pisca Gjergj Fishta. Ova predstava u režiji Altin Bashe, je samo jedna od predstava koja je tokom prošlih meseci sakupila mnogo građana u crvenim stolicama Kosovskog Nacionalnog Pozorišta. Režiser Basha komediju Slabić bez pameti je doveo u dijalektu gega onako baš kako je napisao Fishta. Gega je arkaičan dijalekt je interpretiran sa mnogo profesionalizma od strane glumača ekipa i učinila je da predstava tačno pokaže Albaniju 30-tih godina. Ova stvar se mnogo dopala gledaocima koji nisu štedeli aplauz nakon predstave. Nacinalno Pozorište se treudi da svakog meseca donese premijerne predstave, dok je zadnjih meseci između ostalog u repertoaru imali Trgovca iz Venecije od Šekspira, Naslednik od Ismajil Kadare, Kosti koje kasno dolaze od Teki Dërvishi, Hamletmachine, u režiji Hana Qena, i dr. Studentkinja sociologije u Univerzitetu Prištine, Tringa Sefedini, kaže da veoma često dolazi u pozorište i procenjuje pozorišne predstave. Ja veoma često They all wait to enter and see the I ligu për mend play of writer Gjergj Fishta. This play directed from Altin Basha is one of the many plays that during last month has gathered many residents on the red seats of National Theatre of Kosovo. Director of the play I ligu për mend Basha brought it in Gheg dialect, in the same as Gjergj Fishta once wrote it. The Gheg dialogue in an arkaik way was interpreted with professionalism from a large cast of actors and made the play show the exact Albania of 30 s. It seems like the viewers liked the play because their applause was continuous. National Theatre of Kosovo aims to bring every month premiere plays. On the last month on their program there have been many plays such as Tregtari i Venedikut from Shakespeare, Pasardhësi from Ismail Kadare, Eshtrat që vijnë vonë from Teki Dërvishi, Hamletmachine from Hana Qena etc. Sociology student of University of Prishtina, Tringa Sefedini said that she often 41

42 KULTURË shpesh shkoj në teatër, dhe mundohem t i përcjell të gjitha shfaqjet. Deri tash shfaqje e preferuar për mua është shfaqja Budallenjtë, mirëpo edhe baleti më pëlqen shumë, thotë Tringa. Edhe Baleti i Kosovës, duke mos pasur një objekt të vetin të gjitha provat dhe shfaqjet i mban në Teatrin Kombëtar të Kosovës. Rrugë e gjatë dhe me kthesa, me koreografi nga Darrel Touron, është premiera e fundit e baletit që ka mbledhur shumë shikues. Përveç shfaqjes I ligu për mend, Teatri Kombëtar do të ketë 5 premiera tjera gjatë këtij viti sipas repertorit të aprovuar. Ballkan Bordel, me autor Jeton Neziraj pritet së shpejti të vihet në skenë, ndërsa më tutje publiku artdashës do të mund të shohë edhe Don Quijot i kohës sonë, nga Tariq Ali, Arturo UI: Historia e një karriere që mund të frenohej, i autorit Bertold Brecht. Në repertor janë po ashtu edhe dy shfaqje të autorëve kosovarë: Pasioni, nga Sabri Hamiti dhe Njeriu që mungonte, nga Zymber Kelmendi. Po ashtu, Këshilli Drejtues dhe Udhëheqësi artistik i TKK-së, ka marrë vendim që në vitin kalendarik 2017 në Skenën e Vogël të Teatrit Kombëtar të Kosovës të inskenohen këto projekte: Dëshira Tours nga Tenesi Uilliams, me regjisor Ardi Mejzini, Të Harruarit nga Dafina Halili, me regji të Shkurta Aliut, Zoti i masakrës nga Jasmina Reza, me regji të Besfort Idrizit, Një përmendore për Gomarin nga Ali Mehmetaj, me regji të Natyrë Kallabës, si dhe Sadomazo nga Dhurata Hoti, me regji të Kreshnike Osmanit. dolazim u pozorište, i pokušavam da pratim sve predstave. Do sada najbolja predstava za mene je bila predstava Budale, ali i balet mise mnogo sviđa, kaže Tringa. I Balet Kosova, nemajući svoj objekat probe i predstave drži u Nacionalnom Pozorištu Kosova. Dug puta i sa krivinama, u koreografiji Darrel Touron, je zadnja premijera baleta koja je okupila mnogo gledalaca. Osim predstave Slabić bez pameti, Nacionalno Pozorište će imati 5 premijera tokom ove godine prema usvojenom repertoaru. Ballkan Bordel, sa autorom Jeton Neziraj očekuje se da ubrzo bude na sceni, dok potom publika koja voli umetnost može videti i Don Kihot našeg vremena, od Tariq Ali, Arturo UI: Istorija jedne karijere koja je mogla biti usporena, autora Bertold Brecht. U našem repertoaru su i dve predtave kosovskih autora: Strast, od Sabri Hamiti i Čovek koji nedostaje, od Zymber Kelmendi. Takođe, Upravni Odbor i Umetnički Upravnik NPK, doneo je odluku da u kalendarskoj 2017 godini u Maloj Sceni Nacionalnog Pozorišta Kosova biti inskenirane ovi projekti: Želja Tours od Tenesi Uilliams, sa režiserom Ardi Mejzini, Zaboravljeni od Dafina Halili, u režiji Shkurta Aliut, Bog masakra od Jasmina Reza, u režiji Besfort Idrizi, Jedan spomenik za Magarca od Ali Mehmetaj, u režiji Natyrë Kallaba, kao i Sadomazo od Dhurata Hoti, u režiji Kreshnike Osmanit. goes to theater and really values the theatre plays. I go often to theater and I try to go to every play. Till now the best play for me is Budallenjtë, but I also like ballet performances said Tringa. Since it does not have its own building, the Kosovo Ballet show their plays at the National Theatre of Kosovo. Rrugë e gjatë dhe me kthesa, a choreography from Darrel Touron is the last ballet premiere that have brought many ballet lovers at the theater. Besides the play I ligu për mend, National Theatre will have 5 premieres during this year. Ballkan Bordel from the author Jeton Neziraj is expected to be played soon in stage. The visitors can also see the Don Quijot i kohës sonë from Tariq Ali, Arturo UI: Historia e një karriere që mund të frenohej from Bertold Brecht. There are also two other plays on the program: Pasioni from Sabri Hamiti, and Njeriu që mungonte, from Zymber Kelmendi. Also the Governing Council and Artistic Leadership of TKK, have decided that during 2017 on the small scene of the theater to be shown these plays: Dëshira Tours from Tenesi Uilliams with the director Ardi Mejzini, Të Harruarit from Dafina Halili and directed by Shkurta Aliu, Zoti i masakrës from Jasmina Reza and directed by Besfort Idrizi, Një përmendore për Gomarin from Ali Mehmetaj and directed by Natyrë Kallaba, and also the play Sadomazo from Dhurata Hoti and directed by Kreshnike Osmani. 42

43 ENERGY FILMAT ATRAKSION NË KINEMATË TONA FILMOVI ATRAKCIJA U NAŠIM BIOSKOPIMA MOVIE ATTRACTIONS IN OUR CINEMAS KULTURË Nëse ndalesa e vizave udhëtuese na pengon për të vizituar disa nga shtetet më të zhvilluara të botës, kinemaja na ka mundësuar që të shohim premierat botërore në të njëjtën kohë me vendet tjera të botës. Filmat si Fifty Shades Darker, Ben-Hur, Captain America: Civil War, Fist Fight, John Wick: Chapter Tëo, Logan, Allied, Beauty and the Beast e shumë të tjerë, shikuesi ynë mund t i shohë në të njëjtën kohë me shikuesit e vendeve të tjera. Disa nga filmat më të mirë të vitit 2017 që sjellin kinematë e kryeqytetit janë: Logan Ako nam zabrana putnih viza smeta da posetimo neke od najrazvijenijih zemalja sveta, bioskop nam je omogućio da gledamo svetske premijere u isto vreme sa ostalim mestima sveta. Filmovi kao Fifty Shades Darker, Ben-Hur, Captain America: Civil War, Fist Fight, John Wick: Chapter Tëo, Logan, Allied, Beauty and the Beast i mnogi drugi, naš gledalac može videti istovremeno sa gledaocima ostalih mesta. Neki od najboljih filmova 2017 godine koje donose bioskopi glavnog grada su: Logan Movie attractions in our cinemas If the visa requirements are not allowing us to visit other developed countries around the world, the cinema has enabled us to see world premieres at the same time as other countries. Movies like Fifty Shades Darker, Ben-Hur, Captain America: Civil War, Fist Fight, John Wick: Chapter Two, Logan, Allied, Beauty and the Beast and many others can be seen at our cinemas at the same as in the other countries worldwide. Some of the best movies of 2017 in our cinemas are: Logan Thuhet se Hugh Jackman ka dhënë një performancë të mahnitshme si hero në këtë film bashkë me Profesor X (Patrick Steward), dhe një vajzë misterioze. Kritikët e kanë vlerësuar filmin Logan si filmin më të mirë me heronj ndonjëherë. Logan është një film i Marvel që njihet për historitë e mahnitshme të superheronjve. Në fillim të filmit Logan duket sikur është plakur dhe thinjur, mirëpo aksionet e tij dëshmojnë që ai ka ende për të dhënë. Ndoshta ka ardhur koha kur Logan do të ketë një pasardhëse, pra, vajzën e vogël misterioze që është një wolwerine, njëjtë si ai. Filmi ka kushtuar rreth 97 milionë dollarë dhe është bashkë-produksion i Donners Company, Kinberg Genre dhe Marvel Entertainment. Kaže se da je Hugh Jackman dao jednu neverovatnu izvedbu kao heroj u ovom filmu zajedno sa Profesor X (Patrick Steward), i jednom tajanstvenom devojkom. Kritičari su ocenili film Logan kao najbolji film sa herojima ikada. Logan je jedan film Marvel koji je poznat za neverovatnu istoriju super-heroja. Na početku filma Logan izgleda kao da ostareo i osedeo, ali njegove akcije dokazuju da on još uvek ima šta da daje. Možda je došlo vreme kada Logan će imati naslednika, dakle, malu tajanstvenu devojčicu koje je jedna wolwerine, ista kao on. Film je koštao oko 97 miliona dolara i koprodukcija je Donners Company, Kinberg Genre i Marvel Entertainment. It is said that Hugh Jackman will give a final amazing hero performance in the movie along with Profesor X ( Patrick Stewart) and a mysterious girl. Critics have valued Logan as the best movie hero movie ever. Logan is a Marvel movie that is known for the marvelous histories about heroes. At the beginning of the movie, Logan appears as an old guy, but his actions prove that he has still more to give. Maybe it is time for Logan to have a substitute, the little mysterious girls that is a wolverine same as him. The estimated film cost is 97 million dollars and is a co production of Donners Company, Kinberg Genre and Marvel Entertainment. 43

44 Beauty and the Beast Beauty and the Beast Beauty and the Beast KULTURË Përralla klasike e Disneyt E bukura dhe Bisha që secili fëmijë e ka dëgjuar dhe shikuar me shumë ëndje, tash është bërë edhe film me një kastë aktorësh të mrekullueshëm. Ema Watson luan të bukurën, vajzën e vetme që viziton kështjellën e Bishës. Bisha luhet nga Dan Stevenc, që është një princ i ri e i bukur në formë të bishës, dhe mund të shërohet vetëm nga dashuria e vërtetë. Përrallën tashmë e dinë të gjithë, mbetet vetëm të shihet performanca e mahnitshme e aktorëve dhe realizimi teknik që ka marrë lëvdata të shumta nga kritikët. Filmi është produksion i Mandeville Films dhe Walt Disney Pictures. Klasična bajka Disneya Lepotica i Zver za koju je čulo svako dete i gledao sa zadovoljstvom, sada je postalo i film sa jednom plejadom divnih glumaca. Ema Watson igra lepoticu, devojku koja sama posećuje zamak Zveri. Zver igra Dan Stevenc koji je jedan lep i mladi princ u obliku zveri i može se izlečiti samo od istinite ljubavi. Bajku sada znaju svi, ostaje samo da se vidi izvanredan učinak glumaca i tehnička realizacija koja je dobila mnoge pohvale od kritičara. Film je produkcija Mandeville Films i Walt Disney Pictures. Disney s classic Beauty and the Beast that every kid has heard of and watched it delightfully, now it is made a movie with a great cast of actors. Ema Watson plays Bella, the only girl that can enter the castle of the Beast. Beast is played by Dan Stavenc, a beautiful young prince in the shape of a beast that can be cured only by true love. The tale is known for everybody, and now we just need to see the amazing play by the actors and the technical realization that has positive critics by the experts. The movie is a co production between Mandeville Films and Walt Disney Pictures. Fist Fight Sigurisht jeni mësuar të shihni fëmijët duke u përleshur mes vete, mirëpo nuk keni parë më herët të përleshen mësuesit. E pikërisht në Fist Fight, mësuesit përleshen duke e bërë të gjithë situatën në film shumë qesharake. Fist Fight është një komedi amerikane me regji të Richie Keen me aktorët Charlie Day dhe Ice Cube. Njëri mësues përjashton tjetrin, dhe kështu ai i kërkon atij të përleshen në oborrin e shkollës pas mësimit. Situatat qesharake përcjellin gjithë filmin, ku në ngjarje përfshihen të gjithë nxënësit dhe stafi i shkollës. Filmi ka kushtuar rreth 20 milionë dollarë dhe është bashkë- produksion i New Line Cinema, Village Roadshow Pictures, 21 Laps Entertainment. Fist Fight Sigurno smo navikli da vidimo decu kako svađaju među sobom, ali nismo ranije videli kako se svađaju nastavnici. I tačno u Fist Fight, nastavnici se svađaju čineći celu situaciju u filmu komičnom. Fist Fight je jedna američka komedija u režiji Richie Keen sa glumcima Charlie Day i Ice Cube. Jedan nastavnik isključuje drugog i tako on traži od njega da se sukobe u dvorištu škole nakon nastave. Komične situacije prate ceo tok filma, gde su u događaju obuhvaćeni svi učenici i osoblje škole. Film je koštao oko 20 milona dolara i zajednička je produkcija New Line Cinema, Village Roadshow Pictures, 21 Laps Entertainment. Fist Fight Sure we are all used to see kids fight, but you have never seen teachers fight between them. First Fight explains exactly the fight between two teachers that makes the movie funny. Fist Fight is an American comedy directed by Richie Keen and with actors Charlie Day and Ice Cube. One of the teachers tries to fire the other from a job so a fight begins on the school yard. The funny situations can be found all over the movie, when the students and other school staff get involved. The movie has cost 20 million dollars and is a co production of New Line Cinema, Village Roadshow Pictures and 21 Laps Entertainment. 44

45 KULTURË ENERGY John Wick 2 Pasi kthehet në nëntokën kriminale John Wick kupton që dikush po paguan çmim të madh për kokën e tij. Filmi me regji të Chad Stahelski është i karakterit aksion dhe ka plot skena interesante për publikun. Në film luajnë aktorët Keanu Reeves, Common, Laurence Fishburne, Riccardo Scamarcio, Ian McShane. Filmi ka kushtuar 40 milionë dollarë dhe është bashkë- produksion i Summit Entertainment, Thunder Road Pictures dhe 87Eleven. John Wick 2 Pošto se vrati u kriminalno podzemlje John Wick shvati da neko plaća veliku cenu za njegovu glavu. Film u režiji Chad Stahelski je akcionog karaktera i ima puno intersantnih scena za publiku. U filmu igraju glumci kao Keanu Reeves, Common, Laurence Fishburne, Riccardo Scamarcio, Ian McShane. Film je koštao 40 miliona dolara i zajednička je produkcija Summit Entertainment, Thunder Road Pictures i 87Eleven. John Wick 2 After returning to a criminal underworld John Wick understands that someone is paying a big price for him. Directed by Chad Stahelski it an action movie and is full of interesting scenes for the public. Actors such as Keanu Reeves, Common, Laurence Fishburne, Riccardo Scamarcio, Ian McShane are part of the cast. The movie has cost 40 million dollars and is a co production of Summit Entertainment, Thunder Road Pictures and 87Eleven. Fifty Shades Darker Christian dhe Anastasia rikthehen në kinema përmes filmit të radhës Fifty Shades Darker. Ngjarja në këtë film për dallim nga Fifty Shades of Grey bëhet edhe më misterioze dhe ngërthen në vete më shumë romancë dhe dramë. Christian vazhdon të ndjekë Anastasian që është e vetmja vajzë që atë mund ta mësojë të dashurojë prapë. Të dy përballen me ndjekjen e vajzave që Chrsitian ka pasur më herët. Kjo nuk e zbehë dashurinë e Anastasias që luhet nga Dakota Johnson që çdoherë e më shumë e dashuron Christian që luhet nga Jamie Dornan. Filmi nga regjisori James Foley ka kushtuar rreth 55,000,000 dollarë dhe është bashkë-produksion i Perfect World Pictures (Beijing) dhe Universal Pictures. Fifty Shades Darker Christian i Anastasia se ponovo vraćaju u bioskope nakon sledećeg filma Fifty Shades Darker. Događaji u ovom filmu za razliku od Fifty Shades of Grey bivaju još tajanstveniji i obuhvataju među sobom više romanse i drame. Christian nastavlja da prati Anastasiju koja je jedina devojka koja njega može da nauči da voli ponovo. Oboje se suočavaju sa praćenjem devojaka koje je Chrsitian imao ranije. To ne umanjuje ljubav Anastasie koju igra Dakota Johnson koja sve više voli Christiana koga igra Jamie Dornan. Film je režirao James Foley koji je koštao oko 55,000,000 dolara i koprodukcija je Perfect World Pictures (Beijing) i Universal Pictures. Fifty Shades Darker Christian and Anastasia are back to the cinemas with the second movie Fifty Shades Darker. Unlike the first movie, this one is more mysterious and has within more romance and love. Christian still runs after Anastasia, that is the only girl that can teach him love again. They booth face the chasing of Chris from other girls that he had before. This does not diminish the love for Anastasia that is played by Dakota Johnson that loves Christian played by Jamie Dornan. Movie directed by James Foley has cost 55,000,000 dollars and is a co production between Perfect World Pictures and Universal Pictures. 45

46 Finding Dory Peshku Nemo është gjetur në filmin e parë Finding Nemo, por në filmin e dytë peshkut të kaltër i kanë humbur prindërit dhe aventura për t i gjetur ata sapo ka filluar. Finding Dory është një tjetër film i suksesshëm i vitit 2017 që po shfaqet nëpër kinema. Dory duke kërkuar prindërit e saj nëpër oqeanin e thellë dhe me plot ngjyra tregon kuptimin e vërtetë të dashurisë dhe familjes. Aventura e Doryt dhe miqve Nemo dhe Marlin janë të pafundme. Ata hasin në shumë vështirësi gjatë rrugës, por edhe përjetojnë momente të bukura. Dory luhet nga Ellen DeGeneres, ndërsa filmi është produksion i Pixar Animation Studios dhe Walt Disney Pictures. Përveç këtyre filmave në kinematë e qytetit kanë parakaluar edhe filma fitues të Çmimit Oscar. Finding Dory Riba Nemo je pronađena u prvom filmu Finding Nemo, ali u drugom filmu plavoj ribi su izgubljeni roditelji i avantura da bi pronašli njih samo što je počela. Finding Dory je jedan drugi uspešan film 2017 godine koji se prikazuje po bioskopima. Dory tražeći svoje roditelje po dubokom okeanu i sa puno boja pokazuje pravo razumevanje ljubavi i porodice. Avantura Dorya i prijatelja Nemo i Marlin su beskrajne. Oni nailaze napuno poteškoća tokom putovanja, ali i dožovljavaju lepe trenutke. Dory igra Ellen DeGeneres, dok je film produkcija Pixar Animation Studios i Walt Disney Pictures. Osim ovih filmova u gradskim bioskopima su prodefilovali i filmovi nagrađeni Oscarom. Finding Dory Nemo was found in the first movie, but in the second movie parents of the blue fish Dory are lost, and the adventure to find them has just begun. Finding Dory is another successful movie of 2017 that will be streamed in the country cinemas. When finding her parents Dory and her friends Nemo and Marlin experience endless adventures on the deep ocean. They encounter many difficulties along the way, but also experience beautiful moments together. Dory is played by Ellen DeGeneres. Movie is a coproduction between Pixar Animation Studios and Walt Disney Pictures. Along with these movies also Oscar winning films can be seen at our cinemas. La la land Filmi shumë i përfolur La la land që kishte 14 nominime për Oscar është shfaqur në kinematë e qytetit dhe ka mbledhur shumë shikues. Filmi është shumë i veçantë për ngjyrat e bukura dhe muzikën e mahnitshme që ka. Edhe pse filmi nuk fitoi çmimin si filmi më i mirë, La la land fitoi çmimet për muzika më e mirë origjinale, kinematografia më e mirë, dizajni më i mirë i produksionit. Po ashtu ky film i solli regjisorit Damien Chazelle çmimin regjisori më i mirë, dhe aktores Emma Stone, çmimin aktorja më e mirë. Emma Stone në filmin La la land luan rolin e Mia-s, një vajzë e re që aspiron të bëhet aktore. La la land Mnogo pomenuti film La la land koji je imao 14 nominacije za Oscar prikazan je u gradskim bioskopima i skupio je mnogo gledaoca. Film je veoma poseban zbog lepih boja i izvanrednom muzikom koju ima. Iako film nije dobio nagradu kao najbolji film, La la land je dobio nagrade: Najbolja originalna muzika, najbolja kinematografija, najbolji dizajn produkcije. Takođe ovaj film je doneo režiseru Damien Chazelle nagradu kao najbolji režiser i glumici Emma Stone nagtradu najbolje glumice. Emma Stone u filmu La la land igra ulogu Mie, jedna mlada cura koja ima ambicije da postane glumica. La la land Well known film La la land which had 14 Oscar nominations appeared in cinemas in the city and gathered many viewers. The film is so special for the colors and the amazing music. Even though the movie did not win the best picture La la land won best original music, best cinematography, best production design. The movie also brought Damien Chazelle Best Director price, and to Emma Stone best actress price. Ema Stone in La la land is Mia, a young aspiring actress, a charming girl who loves music, and falls in love with a pianist. 46

47 KULTURË ENERGY Një vajzë simpatike që e adhuron muzikën jazz dhe dashurohet në një pianist. Mia gjatë tërë kohës mundohet të gjejë rrugën e saj të suksesit. Emma Stone ka qenë e nominuar në vitin 2014 për aktoren më të mirë, kurse këtë vit për herë të parë ajo fitoi çmimin. Kur hipi në skenë të mbajë fjalimin e çmimit, Emma Stone së pari falënderoi aktoret tjera të cilat ishin të nominuara në një kategori me të. Ju jeni të mahnitshme dhe unë ju shikoj juve me admirimin aq sa nuk mund të thuhet, tha Stone që më pas falënderoi familjen e saj. Jedna simpatična devojka koja obožava džez muziku i zaljubi se u jednog klaviristu. Mia tokom celog vremena pokušava da pronađe svoj put uspeha. Emma Stone je bila nominovana 2014 godine za najbolju glumicu, dok je ove godine po prvi put dobila nagradu. Kada se popela nasceni za držanje govora za nagradu Emma Stone je prvo zahvalio ostale glumice koje su bile nominovane u kategoriji sa njom. Vi ste neverovatne i ja vas gledam sa divljenjem koju ne mogu opisati, rekla je Stone koja je potom zahvalila svoju porodicu. Mia during the whole time tries to make her way to success. Emma Stone was nominated in 2014 for best actress, and for the first time this year won the prize. Emma Stone thanked the other actresses that were nominated in the same category as her, on her winning speech You are all so extraordinary and I look up to you and I admire you more than I can put into words, said Stone and then further thanked her family. Zootopia Filmi i Zootopia fitoi çmimin filmi më i mirë i animuar në ceremoninë Oscars. Filmi shpjegon qytetin e kafshëve Zootopia që funksion në mënyrë të përsosur dhe aventurat e lepurushes Juddy Hoops. Juddy studion për t u bërë police, një profesion që asnjë lepur më herët nuk e ka pasur në qytet. Vështirësitë, aventurat dhe momentet komike gjatë rrugëtimit të lepurushës, bëjnë që filmi të jetë i veçantë dhe shumë i dashur. Lepurushja në fund jep mesazhin që çdokush mund të jetë i veçantë dhe mund të bëhet çkado që dëshiron. Filmi Zootopia është produksion i Walt Disney Pictures dhe ka pasur buxhet rreth 150 milionë dollarë. Zootopia Film Zootopia je osvojio nagradu kao najbolji animirani film u ceremoniji Oscars. Film prikazuje grad životinja Zootopia koji funkcioniše na perfektan način i avanture zečice Juddy Hoops. Juddy studira da bude policajac, jednu profesiju koju nijedan zec nije ranije imao u gradu. Poteškoće, avanture i komični trenutci tokom putešestvija zečice čine da ovaj film bude poseban i veoma drag. Zečica na kraju šalje poruku da svako može biti poseban i može postati sve što želi. Film Zootopia je produkcija Walt Disney Pictures i imao je budžet od oko 150 miliona dolara. Zootopia Zootopia won the best animated movie at the Oscars. Movie explains how the city of animals works perfectly and shows the adventures of Juddy Hoops. Juddy studies aiming to become police, a profession that no rabbit before has taken. Her difficulties, adventures and funny moment during her path make this movie very special and lovely. The rabbit Juddy Hoops, gives the message that everyone can be what they want to. Zootopia is a production of Walt Disney Pictures and the cost is 150 million dollars. 47

48 Gjatë këtij viti në kinema do të shfaqen shumë filma që premtojnë argëtim pa fund, e njëri nga këta është edhe The Zookeeper s Wife, ku luan edhe aktori i ri kosovar, Val Maloku. Tokom ove godine u bioskopima će biti prikazano mnogo filmova koji obećavaju provod bez kraja, i jedan od njih je i The Zookeeper s Wife, gde igra i mladi kosovski glumac Val Maloku. During this year in cinema films will bring fun atmosphere, one of them is the film The Zookeper s Wife starring young Kosovo actor Val Maloku. The Zookeeper s Wife Është viti 1939 në Poloni, vendi ku jetojnë Antonina Zabinski dhe burri i saj Dr. Jan Zabinski. Kopshti zoologjik është nën administrimin e Jan dhe në përkujdesje të Antoninës. Kur vendi i tyre pushtohet nga nazistët Jan dhe Antonina detyrohen të raportojnë te drejtori i ri i kopshtit zoologjik Reich, Lutz Heck. Cifti Zabinski vazhdojnë të punojnë me rezistencë dhe bëjnë plane të shpëtojnë jetën e të shumtëve që ishte shndërruar në Geto të Varshavës. Filma tjerë me interes do të jenë edhe Boss Baby, Pirates of the Caribbean: Dead Men Tell No Tales, The Fate of the Furious, The Circle, etj. The Zookeeper s Wife Vreme je 1939 godina i zemlja Poljska, domovina Antonina Zabinski i njenog supruga, Dr. Jan Zabinski. Varšavski Zoološki Vrt cveta pod upravom Jan sa i nege Antinine. Kada je njihova zemlja napadnuta od strane nacista, Jan i Antonina su primorani da izveštavaju novom imenovanom glavnom šefu zoologa Rajha, Lutz Heck. Zabinski će tajno početi raditi sa Otporom i staviti u akciju planove za spašavanje stotine života kada je postao Varšavski Geto. Ostali filmovi sa intersovanjemće biti i Boss Baby, Pirates of the Caribbean: Dead Men Tell No Tales, The Fate of the Furious, The Circle, i dr. The Zookeeper s Wife It s 1939, Poland living place of Antonia Zabisnki and her husband Dr. Jan Zabinski. The Zoo is under administration of Jan and Antonia s care. When their country is invaded from Nazis, Jan and Antonia are forced to report to the new director of the Reich Zoo, Lutz Heck. Zabinski couple keeps working with resistant and make plans to save many life of those who are stuck to Warsaw Ghetto. Other interesting movies are Boss Baby, Pirates of the Caribbean: Dead Men Tell No Tales, The Fate of the Furious, The Circle, etc. 48

49 ENERGY LOJËRAT TRADICIONALE SHQIPTARE TRADICIONALNE ALBANSKE IGRE TRADITIONAL ALBANIAN GAMES ARGËTIM Historikisht, sporti ka qenë një aktivitet i rëndësishëm që ka gjetur vend edhe në traditën shqiptare. Lojërat tradicionale shqiptare janë shumë të veçanta dhe unike, me burim në traditat apo zakonet e ndryshme etnike. Kapuça, kut e kleçkë, guxhas, top-n-kali, rrëzimi i duarve, vrapim me thes, rrëzimi i këmbëve, rrasash, marrja e shamisë, tërheqja e litarit, gurapesh, janë disa nga sportet e lashta shqiptare. Istorijski sport je bila jedna važna aktivnost koja je imala u albanskoj tradiciji. Tradiconalne albanske igre su veoma posebne i jedinstvene, sa izvorom u raznim etničkim tradicijama i običajima. Kape, kut i klečka, gudžas, lopta na konju, obaranje ruku, trčanje u vreći, obaranje nogu, rasaš, uzimanje marame, povlačenje užeta, bacanje kamena,su neki drevni albanski sportovi. Historically, sport has been an important activity which has found a place also in Albanian tradition. Albanian traditional games are very special and unique and their source is in traditions or customs of various ethnic groups. Kapuça, kut e kleçkë, guxhas, top-n-kali, breaking hands, running with the bag, breaking legs, rrasash, taking the scarf, pull the rope, gurapesh are some of the ancient Albanian sports. Kërcimi me thes Është një lojë që luhet nga dy apo më shumë persona. Personi në të dy këmbët vendos një thes dhe duke u nisur nga një pikë, kërcen për të mbërritur në pikën tjetër. I pari që mbërrin në vijën finale, fiton. Skakanje sa vrećom To je jedna igra koja se igra sa dva ili više osoba. Osoba postavlja u obe noge jednu vreću i počevši od jedne tačke poskakuje da bi stigao na drugu tačku. Prvi koji stigne na finalnu crtu pobeđuje. Running with the bag It is a game played by two or more people. They set both feet in a bag and starting from a point they jump to reach the next checkpoint. The first to arrive at the final line wins. Gurapesh Gjuajtja e gurit të rëndë deri në pikën më të largët, është një tjetër lojë tradicionale shqiptare, që kërkon fuqi e që është mjaft argëtuese. Kjo lojë nuk është aq e panjohur dhe duket se i ka rrënjët në olimpiadat e lashta. Bacanje kamena Bacanje teškog kamena do najdalje tačke je jedna druga tradicionalna albanska igra, koja zahteva snagu i što je veoma atraktivna. Ova igra nije toliko nepoznata i ima korene iz drevnih olimpijada. Gurapesh Throwing a heavy stone to the furthest point is another traditional game, which requires strength and it is very entertaining. This game is not unknown and it seems to have its roots in the ancient Olympics. 49

50 Kërcimi mbi litar Zakonisht në këtë lojë marrin pjesë disa pjesëmarrës. Loja shkon me nivele, pra, sa më pak lojtarë të mbesin aq më lart vendoset litari dhe bëhet më i vështirë për t u arritur. Kjo lojë ngjan shumë me lojën kërcim së larti që aplikohet në olimpiada. Skakanje iznad konopca Obično u ovoj igri ućestvuju nekoliko učesnika. Igra ide sa nivoima, dakle, što manje igrača što ostane to se visočije postavlja kanap i postaje teže da se dostigne. Ova igra mnogo sliči na igru skakanje u vis koja se primenjuje u olimpijadama. Jumping over the rope Usually this game is played by many participants. The game runs with levels, thus as fewer players remain the rope goes upper and it becomes more difficult to achieve. This game resembles the game hurdles that is applied in the Olympics. Kapuçash Ka shtrirje në shumë krahina shqiptare me emërtime të ndryshme, varësisht nga treva. Është lojë barinjsh, ku marrin pjesë 6-8, ose 10 veta. Hidhet shorti se cili lojtar do ta vërë kapuçin e vetë në lojë. Hedhja e shortit bëhet me shkopinj. Lojtari i cili më së paku ka hedhur shkopin detyrohet të jetë pas loje, duke vënë kapuçin e vetë në fushë të lojës. Kape Polaže se u mnogim albanskim pokrajinam sa raznim nazivima, zavisno od područja. To je igra pastira, gde ućestvuju 6-8, ili 10 osoba. Žreba se koji će igrač da položi svoju kapu u igru. Žrebanje se obavlja štapovima. Igrač koji je najmanje bacio štap treba da napusti igru, postavljajući svoju kapu u polje igranja. Kapuçash This game is spread in many Albanian provinces under different names, depending on the regions. It is a shepherd s game, attended by 6-8 or 10 people. The lot is drawn and it determines which player will put his hat in the game. The lot is drawn by sticks. The player who has thrown less the stick has to be back, putting his hat in the game yard. Tërheqja e litarit Është një tjetër lojë tradicionale shqiptare që pretendon të tregojë fuqinë e meshkujve. Luhet nga dy grupe burrash, dhe grupi që tërheq më fort litarin dhe rrëzon grupin tjetër, fiton. Povlačenje užeta Je jedna druga tradicionalna alabanska igra koja potražuje reakciju muške snage. Igra se iz dve grupe muškaraca i grupa koja povuče jače uže i obori drugu grupu, pobeđuje. Pulling a rope This is another traditional game that claims to show the strength of men. It is played by two men s teams; teams pull on opposite ends of a rope, with the goal to bring the rope at a certain distance in one direction against the force of the opposing team s pull.. 50

51 ARGËTIM ENERGY Shkodraz Lojë që luhet në Shkodër dhe në Gjonaj të Hasit. Ka dhe variante që luhen edhe në krahina të tjera shqiptare. Në lojë marrin pjesë prej 4,6, 8 ose edhe 10 veta, varësisht nga varianti dhe vendi ku luhet loja. Para se të fillojë loja, hidhet shorti për të caktuar bartësit dhe kalorësit, të cilët vendosen dy nga dy, përballë njëri-tjetrit. Njëri nga kalorësit, ka përballë topthin që ia hedh shokut të vet, i cili duhet ta presë atë që të mos bie në tokë. Ndërrimi bëhet kur topthi bie në tokë. Skadar Igra koja se igra u Skadru i u Djonu kod Hasa. Ima i varijante koje se igraju i ostalim albanskim pokrajinama. U igri ućestvuju od 4,6, 8 ili 10 osoba zavisno od varijante gde se igra. Pre početka igre obavlja se žrebanje da bi se odredili nosioci i jahači, koji se postavljaju po dvoje, preko puta jedan- drugog. Jedan od jahača, ima preko puta loptu, koju dodaje svom saigraču, koji treba da je dočeka da ne padne nazemlju. Zamene se rade kada lopta padne ne zemlji. Shkodraz This game is played in Shkodra and Gjonaj of Has. There are variants that are played in other Albanian regions. In this game participate 4, 6, 8 or 10 people depending on the version and where the game is played. Before you start the game lots are drawn to determine bearers and riders, who are placed two by two, facing each other. One of the horsemen has the ball in front of him, which he throws to his companion, who should not let it fall on the ground. Replacement occurs when the ball falls to the ground. Mjaltaz Luhet në Prezë, Tiranë, Shkodër, Elbasan e Istog. Në lojë marrin pjesë 6-8 veta. Shorti përcakton lojtarin që do të vë plisin në shesh të lojës. Lojtari me lëvizjet e tij mbron plisin nga lojtarët që mos t ia prekin, dhe nëse ky arrin ta prekë cilindo nga lojtarët, i prekuri do të bëhet qyp, do thotë se do të qëndrojë në vendin e plisit, duke e mbrojtur atë. Loja ka karakterin garues të përgatitjes fizike dhe psikike duke nxitur, po ashtu, humorin në funksion satire e përçmimi për të ngathëtin. Medovina Igra se u Prezi, Tirani, Skadru, Elbasanu i Istoku. U igri učestvuju 6-8 osoba. Žreb određuje igrača koji će postaviti kapu na trgu igre. Igrača sa svojim pokretima brani kapu od igrača dane dodiruju nju i ako on uspe da dodirne nekog igrača, dodatknuti postaje ćup, što znači da treba da stoji na mesto kape, štiteči nju. Igra ima karakter takmičenja fizičke i psihičke pripreme izazivajući, takođe, humor i funkciju satire i ismajavanja za nespretne. Mjaltaz It is played in Prezë Tirana, Shkodra, Elbasan and Istog. 6-8 people participate in the game. The drawing determines the player who will put his Albanian traditional hat Plis in the game yard. The player protects the Plis from other players not to touch it, and if he manages to touch any of the players that player will become the pot which means that he will stay in place of Plis protecting it. The game has a competitive character of physical and psychological preparation by including also the satiric humor. 51

52 Furka E mori emërtimin nga mjeti me të cilin zhvillohet loja. Marrin pjesë 7 vajza. Në mesin e fushës ngrihet shkopi i gjatë, në majën e të cilit janë të ngritura fijet e spangos ose fjongot. Rreth shkopit qëndrojnë lojtaret dhe secila prej tyre kap fijen që e hedh në boshtin e vet, duke u tërhequr prapa derisa rrethi merr pamjen e një ombrelle të madhe. Loja zhvillon shkathtësinë, elasticitetin dhe edukon ndjenjën e punës. Luhet në mjedis të hapur dhe shtrihet në disa treva shqiptare, Tiranë me rrethinë, zonë të Fierit, etj. Furka(Vile) Dobila je naziv od sredstva sa kojim se razvija igra. Učestvuje 7 devojaka. U centru polja podignut je visoki štap, na vrhu kojeg se nalaze pramenovi stringe ili traka. Oko štapa stoje igračice i svaka od njih hvata pramen i postavlja u svoje vratilo, povlačeći pozadi dok krug dobija oblik jednog velikog kišobrana. Igra razvija veštinu, elastičnost i edukuje osečaj rada. Igra se na otvorenom prostoru i polaže se u nekoliko albanskih područja, Tirana sa okolinom, zona Fiera i dr. Furka It got the name by the tool which is used to play. 7 girls participate in this game. In the middle of the field is the stick on top of which are threads of string or ribbons. Players stand around the stick and each of them grab a thread, pulling it back until the circle takes the appearance of a large umbrella. The game develops agility, flexibility and nurtures a sense of the work. It is played in the open air field and it is played in some Albanian territories, Tirana suburb, Fier area, etc. Caf-Caf Luhet në Fier, Elbasan, Berat e në Shkodër. Ka emërtime dhe variante të ndryshme nga vendi në vend. Kjo lojë zgjon imagjinatën krijuese, ngase përcillet me vargje poetike. Këtë lojë e luajnë shumë vajza. Dy nga këto, njëra bujkeshë dhe tjetra blegtore, vendosen përballë njëra-tjetrës të kapura për duarsh në largësinë e gjatësisë së krahëve. Vajzat këndojnë një këngë të vjetër, por të plotësuar edhe me elemente të reja të kohës së sotme. Pas kësaj bëhet një garë; rreshti i bujkeshave kapet për mesi, po kështu bën dhe rreshti i blegtoreve. Bujkesha dhe blegtorja kapen për duarsh dhe të dyja skuadrat tërheqin njëra-tjetrën. Fituese del skuadra që tërheq tjetrën. Caf-Caf Igra se u Fieru, Elbasanu, Beratu i u Skadru. Ima raznih naziva i varijanti od mesta u mesto. Ova ogra pobuđuje stvaralačku maštu, pošto je praćena stihovima poezije. Ovu igru igraju mnoge devojke. Dve od njih, jedna poljoprivrednik a druga stočarka, postave se jedna preko puta druge uhvaćene za ruke u daljini dužine ramena. Devojke pevaju jednu staru pesmu da bi je dopunili i sa novim elementima današnjeg vremena. Zatim se takmiče; red poljoprivrednica se hvata za sredinu, tako radi i red stočarki. Poljoprivredkinjai stočarka se drže za ruke i obe ekipe povlače jednadrugu. Pobeđuje ekipa koja povlači drugu. Caf-Caf It is played in Fier, Elbasan, Berat and Shkodra. There are different names and variations from country to country. This game awakens creative imagination, because it is accompanied by poetic verses. This game is played by many girls. Two of these, one shepherdess and the other cowgirl, are placed facing each other with arms seized in distance of wingspan. Girls sing an old song but supplemented with new elements. After this, the race starts; shepherdess group hold each other by the waist, so does the group of cowgirls. Shepherdess and the cowgirl hold their hands and both groups pull each other. Winning team is the one that pulls the other team. 52

53 ARGËTIM ENERGY Ujku dhe Delet Luhet më së shumti në Krujë. Në lojë marrin pjesë 8 vajza. Njëra nga to luan rolin e bareshës, një tjetër atë të ujkut, ndërsa të tjerat janë delet. Delet, shpërndahen fushës 2 deri 3 metra larg njëra tjetrës, ndërsa baresha 3 deri 4 metra larg tyre imiton ruajtjen e tufës. Ajo që imiton rolin e ujkut me ngadalë e vjedhurazi vjen kah delet, në anën e kundërt të bareshës. Lojtaret dele tremben, lidhen njëra pas tjetrës me shpejtësi etj. Vuk i Ovce Igra se najviše u Kruji. U igri ućestvuju 8 devojaka. Jedan od njih igra ulogu pastirke, jedna ulogu vuka, dok su ostale ovce. Ovce, raspodele se po polju 2 do 3 metara daleko jedna od druge, doke je pastirka 3 do4 metara daleko od njih imitira čuvanje stada. Ona koja imitira ulogu vuka polaku i neprimetno dolazi prema ovcama, sa druge strane pastirice. Igračice ovce su uznemirene, vezane jedna iza druge sa brzinom i dr. Wolf and Sheep It is played mostly in Kruja. 8 girls participate in this game. One of them plays the shepherdess, another that of the wolf, while others are sheep. The Sheep spread in the field 2 to 3 meters apart, and shepherds 3 to 4 meters away from them playing the shepherdess. The one that imitates the role of wolf gets slowly towards the sheep, on the opposite side of shepherdess. The Sheep fear and get together quickly, etc. Shokaz Luhet në gjithë Kosovën dhe në Malësi e Lumë, Dukagjin e Mirditë. Është lojë sportive me karakter të mundjes, ku gara merr tipar eliminimi brenda grupit pjesëmarrës në lojë dhe që mund të fillojë nga numri 2 e tutje mbi dhjetë veta. Vetë emërtimi shoka-z, nënkupton përforcimin për shoke (brezi), veshje e lidhur në bel sipër tirqve, në formë të rripit. Lojtari i cili kundërshtarit ia prek kurrizin përtokë, konsiderohet fitues. Rregullat e lojës zakonisht parashohin të ketë tri mundje dhe ai i cili dy herë e rrëzon kundërshtarin, Pojas Igra se na celom Kosovu i Melesiji i Lumu, Dukadjinu i Mirditi. To je sportska igra sa karakterom rvanja, gde igra dobija odliku eliminisanja unutar grupe učesnika u igri koja može početi od broja 2 i dalje do deset osoba. Sam naziv pojas, podrazumeva pojačavanje za pojas, oblačenje povezano na stomaku iznad pantalona, u obliku kajiša. Igrač koji protivniku dodirne leđa na zemlju, smatra se pobednikom. Pravila igre, obično predviđaju da ima tri rvanja i onaj koji dva puta obori protivnika, smatra se Shokaz It is played throughout Kosovo and in Malësi, Lumë, Dukagjin and Mirditë. It is a sport game with wrestling character, where the race eliminates the participants within the group and that could start from 2 to 10. The title itself shokaz means strengthening the shokë (belt), a belt which is put above the tirq (men traditional pants) in strip form. A player, who puts his opponent s on his back on the ground, is the winner. The rules of the game, usually foresee three 53

54 konsiderohet fitues. Barazim nuk ka, loja duhet të nxjerrë fitues. Fituesi duhet me radhë të ballafaqohet me të tjerët deri në finale, nëse arrin të mbaj superioritetin dhe të shpallet fitues i garës. Kjo lojë në disa vende thirret edhe rripas, nga se në vend shoke tanimë është rripi. Zhvillon shkathtësinë, shpejtësinë, mjeshtërinë e guximin. pobednikom. Nerešeno nema, igra treba da donese pobednika. Pobednik treba da se suoči sa drugim do finala, ako uspe da održi superioritet i pobedi u takmičenju. Ova igra se u nekoliko mesta naziva i opasač, jer se umeto pojasa sada je kaiš. Razvija veštinu, brzinu, majstorstvo i hrabrost. wrestling and the one who puts the opponent on the ground twice, is the winner. There is no tie, the game should have a winner. The winner must fight with all others until the final, if he manages to keep superiority and become the winner of the race. This game in some countries called the rrypas as rryp in Albanian is called the belt and there are no more shoka for pants but there are belts used for that purpose. This game develops agility, speed, skill, and courage. Albaniada, festa që luan lojërat tradicionale shqiptare Lojërat tradicionale shqiptare mund edhe të harrohen me kohë. Mirëpo, Albaniada që po organizohet çdo vit në fshatin Kukaj afër Novobërdës, kujdeset që të na i kujtojë ato. Në Albaniada pjesëmarrësit garojnë në 20 lojëra dhe gjejnë argëtim nëpërmes lojërave, muzikës, humorit e valles. Ky organizim bëhet me qëllim të promovimit të trashëgimisë kulturore shqiptare. Lojërat tradicionale shqiptare karakterizohen nga argëtimi dhe shoqëria mes pjesëmarrësve. Lojërat nuk duken sikur gara të vërteta ku pjesëmarrësi duhet gjithsesi të fitojë. Ato përcillen me buzëqeshje, shaka, pije dhe këngë. Albanijada, praznik gde se igraju albanske tradicionalna igre Tradicionalne albanske igre mogu se zaboraviti vremenom. Ali, Albaniada koja se organizuje svake godine u selu Kukaj blizu Novog Brda, stara se da mi ne zaboravimo to. U Albaniadi učesnici se takmiče u 20 igara i nalaze zabavu preko igara, muzike, humora i kola. Ova organizacija se radi u cilju promovisanja albanskog kulturnog nasleđa. Tradicionalne albanske igre karakteriziraju zabava i druženje među učesnicima. Igre ne izgledaju kao istinske igre gde učesnik treba svakako da pobedi. One su praćene osmehom, šalama, pićem i pesmom. Albaniada, the feast playing traditional games Traditional games can be forgotten with time. However, Albaniada which is being organized every year in the village Kukaj near Novobërda take care to remember them. In Albaniada participants compete in 20 games and find entertainment through games, music, humor and dance. This organization aims promoting Albanian cultural heritage. Traditional Albanian games are characterized with entertainment and friendship between participants. Games should not be as true racing where each participant should win anyway. They are followed up with laughs, jokes, drinks and songs. 54

55 ENERGY EKONOMIA keds-energy.com

56 KEDS VAZHDON ME GJENERATËN E KATËRT TË KEDS ACADEMY KEDS NASTAVLJA SA ČETVRTOM GENERACIJOM KEDS ACADEMY KEDS CONTINUES WITH THE FOURTH GENERATION OF KEDS ACADEMY Ka nisur rrugëtimin gjenerata e katërt me radhë e KEDS Academy. Janë përzgjedhur 50 kandidatë, të cilët vijnë nga komunat e ndryshme të Kosovës. Ligjëratat e para të këtij edicioni kanë filluar që nga muaji dhjetor i vitit Pjesa e parë teorike është 56 Počela je svoje putovanje četvrta generacija po KEDS Academy. izabrana 50 kandidata, koji dolaze iz raznih opština Kosova. Prva predavanja ove edicije su počele još u mesecu decembru 2016 godine. Prvi teorijski deo je održan od osoblja The fourth generation journey of KEDS Academy has begun. 50 candidates from different municipalities of Kosovo have been selected through a competitive process. The first lectures of this edition have already began in December of The first theoretical

57 KEDS ACADEMY ENERGY mbajtur nga stafi i KEDS-it, kurse tani mësimet po vazhdojnë me ligjëruesit nga Universiteti Boğaziçi. Tema e prezantuar në ligjëratën e parë për të dy grupet kishte të bënte me menaxhimin e Burimeve Njerëzore në një institucion ose kompani. Trajnerët e parë ishin nga Departamenti i Burimeve Njerëzore, Valbona Kadrijaj dhe Pranvera Muhadri. Studentët mësuan rolin dhe funksionet që kanë Burimet Njerëzore në zhvillimin strategjik të një institucioni. Shikuar nga një vlerësim i përgjithshëm, lirisht mund të them se kandidatët nga gjenerata e katërt e KEDS Academy janë shumë të përkushtuar që të përfitojnë sa më shumë nga programi, zotërojnë aftësi të mira komunikimi, dhe të gatshëm që të bashkëpunojnë në mes vete, si dhe të hapur në dhënien e informacioneve të ndryshme profesionale, ka thënë ligjëruesja Kadrijaj.Për herë të parë listës së studentëve të KEDS Academy iu shtuan edhe studentët e drejtimit juridik. Për Edona Bajramin, studente e këtij fakulteti, programi i KEDS Academy është mundësi për zhvillimin e karrierës. Profesioni i juristit lidhet edhe me punën e kompanisë KEDS. Vjedhja e rrymës është vepër penale dhe duhet të ndiqet nga ana e juristëve të kompanisë, pasi që dëmet dhe humbjet janë të mëdha. Si studente e Fakultetit Juridik, kam studiuar të drejtën e punës (Ligjin e Punës), përfshirë këtu mbrojtjen e punëtorëve në punë, ruajtjen e ambientit, rregullat disiplinore, etikën në punë, etj, por sot patëm mundësi që të familjarizohemi edhe më shumë me të, thotë studentja Bajrami. Ligjëratat e dyta me radhë u mbajtën kah mesi i janarit. Sipas programit, studentët u aftësuan për mënyrën e operimit të KEDS-it në sistemin elektro-energjetik të Kosovës dhe trajtimit të konsumatorëve. Te grupi i studentëve Fadil Begu, menaxher në KEDS, shpjegoi funksionimin e Departamentit të Operimeve, procesin e punës të matësve elektrik, klasifikimin e KEDS-a, dok se sada učenje nastavlja sa predavačima iz Univerziteta Boğaziçi. Predstavljena tema u prvim predavanjima za dve grupe bavila se menadžiranjem Ljudskih Resursa u jednoj instituciji ili kompaniji. Prvi treneri su bili iz Departmana Ljudskih Resursa, Valbona Kadrijaj i Pranvera Muhadri. Studenti su naučili ulogu i funkciju koju imaju Ljudski Resursi u strateškom razvoju jedne institucije. Posmatrajući iz jedne opšte procene, slobodno mogu da kažem za kandidate četvrte generacije KEDS Academy da su mnogo posvećeni kako bi dobili što više od programa, imaju dobre sposobnosti komuniciranja i spremni da sarađuju među sobom, kao i otvoreni u davanju raznih profesionalnih informacija, rekla je predavač, Kadrijaj. Po prvi put u listi studenata KEDS Academy su dodati i studenti pravnog smera. Za Edona Bajrami, student ovog fakulteta, program KEDS Academy je mogućnost za razvoj karijere. Profesija pravnika se nadovezuje i sa radom kompanije KEDS. Krađa struje je krivično delo i treba da goni od strane pravnika kompanije, pošto je šteta i gubitci veliki. Kao student Pravnog Fakulteta, studirala sam radno pravo (Zakon o Radu), obuhvatajući ovde zaštitu radnika na poslu, očuvanje okoline, disiplinska pravila, etiku na radu, i dr, ali danas smo imali priliku da upoznamo još više sa tim, kaže studentkinja Bajrami. Druga predavanja po redu u održana sredinom januara. Prema programu, studenti su osposobljavani za način operiranja KEDS-a u elektro-energetskom sistemu Kosova i tretiranju potrošača. Kod grupe studenata Fadil Begu, menadžer u KEDS, objasnio je funkcionisanje Departmana Operiranja, proces rada električnih merenja, part was lectured by KEDS staff, and now the teaching is being offered by the Boğaziçi University professors. The first topic presented for the two groups was the management of human resources in an institution or a company. The lectures in this topic were given from the Department of Human Resources, Valbona Kadrijaj and Pranvera Muhadri. Students learned about the role of Human Resources in the development of institutions. From a general point of view, I can say that the students of the fourth generation of KEDS Academy are very dedicated to earn knowledge from the program. They have good communication skills and are ready to collaborate among themselves, and open to give different professional information said Kadrijaj. For the first time, students from the law faculty are part of the KEDS Academy. According to the student Edona Bajrami, the program of KEDS Academy is an opportunity to develop their career. The profession of a lawyer is connected to the work that KEDS does. Steeling the electricity is a penal act and can be followed by company lawyers, because looses are big. As a student of Law I have analyzed the labor law including here the protection of employees during work, saving the environment, disciplinary rules, and work ethics. And today we had a chance to learn more about them said the student Bajrami. The second lecture was held during January. According to the program the students were trained how KEDS operates in the electro-energetic system in Kosovo and also about the customer service. KEDS manager Fadil Begu lectured to the students the function of the Operation Department, the working process of electric meters, classifying the costumers and other related topics 57

58 konsumatorëve, si dhe tema të tjera që kanë të bëjnë me këtë departament. Studentët e drejtimit të energjetikës veç sa i zgjeruan njohuritë lidhur me këto tema që kishin të njohur nga fakulteti, krahasuar me drejtimet tjera që ishin krejtësisht të reja. Është një eksperiencë shumë e mirë për mua, më e mirë se që e kam pritur, sidomos tema e sotme që lidhet edhe me profesionin që kam. Fakti tjetër është se këtu kemi njohur studentë të rinj nga drejtimet tjera dhe tani mund të them se jemi si një familje, thotë Marigona Zejnullahu, studente e FIEK-ut, drejtimi energjetik. Interesimi i studentëve ishte i dukshëm gjatë ligjëratave. Në fund është organizuar një mini- test për të parë se sa kanë akceptuar studentët mësimet e zhvilluara.te grupi i nxënësve mësimet kryesisht kishin të bënin rreth komunikimit me konsumatorë, ku ligjëruese ishte Ilirjana Hajdari, Menaxhere për Konsumator në KESCO. Qëllimi i kësaj ligjërate ka qenë njoftimi i nxënëseve rreth mënyrës se si duhet të trajtohen konsumatorët, shërbimet që ofron ky departament, si dhe pritshmëritë e konsumatorëve nga departamenti dhe anasjelltas, si dhe mënyra se si ta përmirësojmë imazhin e kompanisë. klasificiranje potrošača, kao i razne teme koje se tiču ovog departmana. Studenti iz pravca energetike su proširili svoja znanja u vezi sa ovim temema koje su bile poznate iz fakulteta, u poređenju sa drugim pravcima koje su bile potpuno nove. To je jedno veoma dobro iskustvo za mene, bolje nego što sam oćekivao, naročito današnja tema koja se povezuje i sa profesijom koju imam. Druga činjenica je da smo ovde upoznali nove studente iz ostalih pravca i sada mogu da kažem da smo kao jedna porodica, kaže Marigona Zejnullahu, student FIEK-a, pravac energetike. Interesovanje studenata je bilo vidljivo tokom predavanja. Na kraju je organizovan jedan mini- test da bi se videlo koliko su studenti prihvatili razvijenu nastavu. Kod grupe učenika nastava se uglavnom ticala oko komuniciranja sa potrošačima, gde je predavač bila Ilirjana Hajdari, Menadžer za Potrošače u KESCO. Cilj ovog predavanja je bilo upoznavanje učenika oko načina kako treba da se tretiraju potrošači, usluge koje pruža ovaj departman, kao i očekivanja potrošača od departmana i obrnuto, kao i način kako da popravimo ugled kompanije. about this department. Students of energy department expanded their knowledge about these topics that have been previously discussed at the university, compared to other students that learned about them for the first time. It a great experience for me, better than I have expected it to be, especially today s topic that is related to my profession. The other fact is that here we have met new students from other departments and now we are all like a family said Marigona Fejzuallu, student of FIEK on the energy department. The curiosity of the students was evident during lectures. At the end a mini- test was held, to know how much the students have learned. The lectures about the communication with the costumers were held by Ilirjana Hajdari, Manager for Costumer Service at KESCO. The aim of the lecture was to teach students about the way how costumers should be treated, about the services that this department offers and the expectations of the costumers from this department, and also about the way how a company image can be improved. Ylli Tahiri, student at Gjin Gazulli high 58

59 KEDS ACADEMY ENERGY Ylli Tahiri, nxënës nga Shkolla e Mesme Gjin Gazuli, është mjaft i kënaqur që është pjesë e këtij programi, duke aluduar në konkurrencën e fortë, sepse numri sivjet ka qenë i limituar, krahasuar me vitet e mëparshme. Kolegët tonë nga gjeneratat e përparshme janë sot punëtorë të KEDS-it falë KEDS Academy, andaj shpresoj të kemi edhe ne fatin e tyre, ka thënë Ylli. Pos njohurive të reja, pjesëtarët e akademisë po e vlerësojnë shumë socializimin dhe interaktivitetin që po e hasin aty. Marigonë Zejnullahu, pjesëtare e KEDS Academy, të shtunën e 21 janarit në ligjëratën e tretë po dëgjonte me vëmendje një fushë të re për të që nuk e kishte hasur gjatë studimeve. Bëhej fjalë për sjelljen ndaj konsumatorëve. Atë, në cilësinë e ligjëruesit po e shpjegonte në detaje dhe me shembuj praktik, menaxheri për konsumatorë në KEDS, Sabri Tërnava. Ai ka kërkuar mendimin e secilit për secilën çështje që diskutohej. Kjo ka zgjuar kërshërinë e tyre, përderisa ka lënë përshtypje edhe te Marigona. Po më pëlqen shumë interaktiviteti që po e lejojnë profesorët, thjesht po ndihemi të lirë, tha ajo. Gjatë kohës sa është në akademi, kur janë mbajtur vetëm tri ligjërata ka mësuar shumë procese. Për berzat energjetike nuk kisha dëgjuar më herët, tash e di si funksionojnë, shtoi ajo. Mjaft i kënaqur u shpreh të jetë edhe Bardh Kadiri nga grupi i nxënësve, të cilët po mbanin ligjërata me Bujar Jupaj, Menaxher i Departamentit për Matje dhe Kontrollimin e Humbjeve. Ne kemi mësuar për njehsorët elektrikë edhe në shkollë. Por, këtu po mësojmë shumë më shumë se si funksionojnë ata, si duhet të punojmë me ta. Pra, po pajisemi me dije shumë më të zgjeruara, tha Kadiri, pjesëtar i akademisë nga Shkolla e Mesme 11 Marsi në Prizren. Këtu ka komunikim, po socializohemi ndërmjet vete, thjesht në akademi po ndihemi mirë, shtoi ai. Jupaj u ka shpjeguar atyre në detaje në lidhje me njehsorët dhe më të gjitha çështjet përcjellëse që kanë të bëjnë me matjet dhe kontrollin e humbjeve, duke u nisur edhe nga çështjet praktike në KEDS. Ylli Tahiri, učenik iz Srednje škole Gjin Gazuli, je veoma zadovoljan što je deo ovog programa, nagoveštavajući jaku konkurenciju, jer je broj ove godine bio ograničen, u poređenju sa ranijim godinama. Naše kolege iz ranijih generacija su danas radnici KEDS-a zahvaljući KEDS Academy, zato se nadam da ćemo i mi imati njihovu sreću, rekao je Ylli. Osim novih znanja, učesnici akademije mnogo ocenjuju socializaciju i interaktivnost na koju nailaze ovde. Marigona Zejnullahu, učesnica KEDS Academy, u subotu 21 januara u trećem predavanju je sa pažnjom slušala jednu novu oblast za nju za koju nije naišla tokom studija. Radi se o ponašanju prema potrošačima. To u svojstvu predavača je u detalje objasnio i praktičnim primerima, menadžer za potrošače u KEDS, Sabri Tërnava. On je tražio mišljenje svakog za svako pitanje o kome se diskutovalo. Ovo je probudilo njihovu radoznalost, dok je ostavilo utiska i kod Marigone. Veoma mi se sviđa interaktivinost koju dozvoljavaju profesori, prosto se osećamo slobodnim, rekla je ona. Tokom vremena dok je u akademiji, school is very happy that is part of the program because this year the number of students accepted was limited comparing to last years. Our colleagues from the last generation, thanks to KEDS Academy are now part of KEDS, so I hope I have the same luck as them said Ylli. Besides the new knowledge, participants of the academy are valuing the socialization and the interactivity there. Marigonë Zejnullahu, student of KEDS Academy on Saturday of January at her third lecture was listening carefully about a new topic that she has not learned about before. The topic was about the customer service, which the lecturer, manager for clients Sabri Tërnava was carefully explaining about the practical examples. He asked the opinion of each student about the topic that was discussed. This made students curious and has impresed Marigona. I like the interactivity that the professors are having, I am feeling very free said her. During the time in the Academy where to date only three lectures have been held she has learned many processes 59

60 Për strategjinë e zhvillimit të Rrjetit, linjat e tensionit të ulët e të mesëm, trafostacionet dhe pajisjet e tyre, si dhe për koordinimin e reles në nënstacionet dhe linjat që menaxhohen nga KEDS, para studentëve të dielën ligjëroi Korab Zymeri, menaxher në KEDS. Pos njohurive të reja, pjesëtarët e akademisë po e vlerësojnë shumë socializimin dhe interaktivitetin që po e hasin aty. Në vikendin e 4 dhe 5 shkurtit, sipas programit, ligjërues për pjesëmarrësit e KEDS Academy ishin profesorët nga Universiteti Boğaziçi i Turqisë, Prof.Dr.Mahmut Eksioglu dhe Dr. Birgul Kutlu Bayraktar. kada su održana samo tri predavanja naučila je mnoge procese. Za energetsku berzu nisam čula ranije, sada znam kako funkcionira, dodala je ona. Veoma zadovoljan je bio i Bardh Kadiri iz grupe učenika, kojima je držao predavanja Bujar Jupaj, Menadžer Departmana za Merenje i Kontrolu Gubitaka. Mi smo učili za električne brojila i u školi. Ali ovde mi učimo mnogo više kako funkcionišu oni, kako treba da radimo sa njima. Dakle, dobijamo mnogo šira znanja, rekao je Kadiri, učesnik akademije iz Srednje Škole I haven t heard about energy stocks, but now I know how they work said her. Bardh Kadiri from the students that were taking classes with the Manager of the Department of Looses, Measurement and Controls, Bujar Bujupaj, seemed to be very happy too. We have learned for the electric meters in the school too. But here we are learning how they function and how we should work with them. So we are gaining expanded knowledge said Kadiri, student of 11 Marsi High School in Prizren. Here there is communication, we are being social and I am feeling good here Siguria është nevojë elementare për njeriun dhe secili punëtor ka të drejtë të punojë në kushte të siguruara nga punëdhënësi, këshillon nxënësit profesor Eksioglu, i cili ka ligjëruar në të gjitha gjeneratat KEDS Academy temën Siguria dhe Shëndeti. Për nxënësin Arianit Mavriqi, nga Gjimnazi Gjin Gazuli, tema e shtjelluar sot ishte shumë interesante dhe instruksionet dhe këshillat nga profesori do t u hyjnë në punë në profesionin e ardhshëm, por edhe në jetën e përditshme. 11 Marsi u Prizrenu. Ovde ima komuniciranja, socijalizacije ima među nama, prosto u akademiji se osećamo dobro, dodao je on. Jupaj je u detaljima objasnio u vezi sa brojilima i svim pratećim pitanjima koje se tiču merenja i kontrolom gubitaka, počevši i od praktičnih pitanja u KEDS. Za strategiju razvoja Mreže, linijama niskog i srednjeg napona, trafostanicama i njihovoj opremi, kao i za koordinaciju releja u podstanicama i linijama koje se menadžiraju od KEDS-a, pred studentima je u nedelju at the Academy said him. Jupaj explained them in details about the electric meters and other issue related with the measurement and the control of loses, based on practical examples in KEDS. Korab Zymberi, Manager at KEDS on Sunday lectured about the strategy of the network development, low and middle tension lines, substations and the coordination of the relay in substations and other lines that are coordinated by KEDS. On 4th and 5th of February lecturers in 60

61 KEDS ACADEMY ENERGY Sot mësuam se si të mbrohemi prej rreziqeve të mundshme në vendin e punës. Profesori me shembuj të shumtë na tregoi se si të kujdesemi për veten, jo vetëm në punë por edhe në jetë. Para grupit të studentëve radha i takoi Profesor Dr. Birgul Kutlu Bayraktar, për të ligjëruar temën Lllojet e energjisë elektrike. Sipas studentëve ligjërata ishte tejet atraktive, sidomos fusha për tregun energjetik, shkëmbimi i energjisë elektrike me shtetet tjera, etj. Që nga fillimi i ndjekjes së ligjëratave kam fituar eksperienca të reja në lëmin e inxhinierisë, gjithashtu më është ofruar mundësia që të shpreh njohuritë e fituara deri tani. Si studente energjetikës, jam shumë e kënaqur me punën që po bënë kjo akademi, që përmes formave të aftësimit po përgatit kuadro të reja për tregun e punës. Ishte privilegj për ne të dëgjojmë dhe të marrim përvoja nga profesorët eminentë nga Turqia, por edhe nga stafi vendor. Shpresoj që nja kjo akademi të dalin kuadro të afta me profile të ndryshme, ka thënë Fjolla Fazliu, studente e Elektro-energjetikës. Ligjëratat janë duke vazhduar me trajnerët nga Universiteti Boğaziçi të Turqisë. predavao Korab Zymeri, menadžer u KEDS. Osim novih znanja, učesnici akademije mnogo ocenjuju socializaciju i interaktivnost na koju nailaze ovde. U vikendu 4 i 5 februara, prema programu, predavači za učesnike KEDS Academy bili su profesori iz Univerziteta Boğaziçi u Turskoj, Prof.Dr.Mahmut Eksioglu i Dr. Birgul Kutlu Bayraktar. Bezbednost je elementarna potreba za čoveka i svaki radnik ima pravo da radi u bezbednim uslovima od poslodavca, savetuje učenike profesor Eksioglu, koji je predavao svim generacijama KEDS Academy temu Betbednost i Zdravlje. Za učenika Arianit Mavriqi, iz Gimnazije Gjin Gazuli, današnja razrađena tema je bila veoma interesantna i insstrukcije i saveti profesora će biti primenje u budućoj profesiji, ali i u svakodnevnom životu. Danas smo naučili kako da se zaštitimo od mogućih opasnosti na radnom mestu. Profesor je sa mnogim primerima pokazao kako da se staramo o sebi, ne samo na poslu nego i u životu. Pred grupom sudenata red je bio na Profesora Dr. Birgul Kutlu Bayraktar, koji je predavao na temu Vrste električne energije. Prema studentima predavanje je bilo veoma atraktivno, naročito u oblasti za tržište energije, razmenu električne energije sa drugim državama, i dr. Još od početka praćenja predavanja dobio sam nova iskustva u oblasti inžinjerije, takođe mi je pružena mogućnost da izrazim dobijana znanja do sada. Kao sudent energetike, veoma sam zadovoljna sa radom u ovoj akademiji, koja preko oblika osposobljavanja priprema nove kadrove za tržište rada. Bila je privilegija za nas da slušamo i dobijamo iskustva od eminetnih profesora iz Turske, ali i od domaćeg osoblja. Nadam se da će iz ove akademije izaći sposobni kadrovi sa raznim profilima, rekla je Fjolla Fazliu, student Elektro-energetike. Predavanja se nastavljaju sa trenerima iz Univerziteta Boğaziçi iz Istanbula u Turskoj. KEDS Academy were professors from Boğaziçi University of Turkey, Prof. Dr.Mahmut Eksioglu and Dr. Birgul Kutlu Bayraktar. Safety is an important element for the employees that has the right to work under safety conditions states professor Eksioglu, who lectured the topic Safety and Health in all KEDS Academy generations. According to Arianit Mavriqi, a student of Gjin Gazulli high school, the topic today was very interesting and the instruction and advices from the professor will be used on their future profession whether in the working place as well as in everyday life too. Today we learned how to protect from possible danger on the work place. With very clear examples professor showed us how to take care of ourselves not just during work but also in everyday life. It was time for Professor Dr. Birgul Kutlu Bayraktar to lecture the topic Type of Electricity. According to the students the lecture was very effective, especially the field of energy market, and electricity trade with other countries, etc. From the beginning of the lecture I have gained new experiences in the engineering field, and I was given the opportunity to share the knowledge I have gained so far. As an engineering student I am happy with the work being done at the Academy, that through the training we are being prepared for the labor market. It was a privilege for us to hear and learn from the experiences with eminent Professors from Turkey, but also from the local staff too. I hope that from this Academy, trained students from different profiles come out said Fjolla Fazliu, student of Energy. The lectures are continuing from the lecturers from Boğaziçi University of Turkey. 61

62 STUDENTËT E KEDS ACADEMY KALOJNË NJË VIKEND DINAMIK NË BOGË STUDENTI KEDS ACADEMY PROVELI DINAMIČAN VIKEND U BOGI KEDS ACADEMY STUDENTS SPEND A DYNAMIC WEEKEND IN BOGA Studentët e KEDS Academy IV vikendin e fundit të muajit shkurt destinacion e patën Bogën, që është ndër top destinacionet kosovare për turizëm dimëror. Ky udhëtim i organizuar nga KEDS-i, u mundësoi studentëve të qëndrojnë më gjatë afër njëri-tjetrit dhe të njihen më shumë mes vete. Bora që para disa ditësh ishte shkrirë e tëra, mëngjesin e të shtunës kishte filluar të binte sërish, duke u mundësuar kështu studentëve të shijojnë tamam si duhet atë për të cilën është e njohur kjo pjesë e Rugovës. Studenti KEDS Academy IV u vikendu februara ovoga puta za destinaciju su imali Bogu, koja je jedna od top destivacija Kosova u zimskom turizmu. Ovo putovanje organizovano od strane KEDS-a, omogućilo je studentima da budu duže u blizini međusobno i više upoznaju jedni druge. Sneg koji se pre nekoliko dana potpuno istopio, u subotu ujutro je počeo ponovo da pada u Bogi, omugućivši studentima da uživaju kako treba u onom za šta je poznat ovaj deo Rugove. Students of KEDS Academy IV for the weekend of February had as their destination this time Boge, one of Kosovo s top destinations for winter tourism. This trip organized by KEDS, enabled the students to stay longer together and get to know each other better. While the old snow was melting away, Saturday morning new snow started falling again in Boge, which offered students to enjoy the true winter snowy day, for what Rugova is well-known. Magra Hotel for three years in a row is Hotel Magra tash e tri vjet me radhë po pret mysafirët e KEDS-it, ku çdo gjeneratë aty gjen diçka të re. Aktiviteti i parë ishte staza e skijimit, ku studentët u kënaqën me njeri-tjetrin. Në mbrëmje vazhduan aktivitetet Hotel Magra sada i tri godine za redom je dočekao goste KEDS-a, gde svaka generacija KEDS Academy tu pronalazi nešto novo. Prva aktivnost koju su započeli studenti bila je staza za skijanje, gde su zajedno hosting guests of KEDS, where each generation of KEDS Academy finds something new there. The first activity on this visit was a trip to the ski slopes, where students enjoyed the fresh snow. 62

63 KEDS ACADEMY ENERGY nëpërmjet lojërave, ku studentët patën mundësi të garojnë e të sfidohen mes vete, duke treguar aftësitë dhe njohuritë e tyre jo vetëm profesionale, por edhe kreativitetin në fusha të ndryshme. Studentët u ndanë në pesë grupe, ku pjesëmarrësit ndërroheshin në lojërat e ndryshme. Loja ishte mjaft dinamike dhe konkurrenca e jashtëzakonshme. Ishte e vështirë të definohej fituesi. Për çdo fitore pasonte një shpërblim. E gjithë kjo u bë që studentët e akademisë të mësojnë në rrethana tjera nga ato të ligjëratave. Programi filloi me lojën e rrëzimit të shisheve të ujit me kokë me anë të çorapeve të gjata të vendosura në kokë. Studentët me shkathtësi dhe strategji arritën të përfundojnë me sukses lojën. Loja e radhës ishte Telefoni i prishur, ku merrnin pjesë nga pesë studentë, dhe u lexuan disa tregime të ndryshme për të transmetuar te shoku dhe për të parë aftësinë e mbajtjes mend dhe për të përcjellë mesazhin. Një lojë mjaft atraktive dhe me plot të qeshura nga të gjithë. Mësimi po zhvillohej nëpërmjet lojës. Të gjitha grupet jepnin maksimumin duke bashkëpunuar dhe funksionar shumë mirë me njëri tjetrin që ishte edhe uživali. Uveče su se nastavili aktivnosti, gde su preko igre, studenti imali mogućnost da se takmiče i izazivaju među sobom, pokazajući sposobnosti i njihova znanja ne samo profesionalna, ali i kreativnost u raznim oblastima. Studenti su odvojeni u pet grupa, gde su se učesnici menjali u raznim igrama. Igra je bila veoma dinamična i konkurencija izvanredna. Bilo je teško izdvojiti pobednika. Za svaku pobedu dobijala se nagrada. Sve ovo je urađeno da studenti akademije nauče u drugim okolnostima od onih u predavanjima. Program je počeo sa igrom obaranja flaša sa vodom u glavi uz pomoć dugih čarapa postavljanim u glavi. Studenti sa veštinom i strategijom su uspeli da uspešno završe igru. Sledeća igra je bila Pokvareni Telefon, gde su učestvovali po pet studenata, pročitane su nekoliko raznih priča da bi se prenelo kod druga i da bi se videla sposobnost sečanja i da bi prenela poruka. Jedan veoma atraktivna igra sa puno smeha od svih. Učenje se razvijalo preko igre. Sve grupe su pružale maksimum sarađivajući i funkcionisajući veoma dobro među sobom što je bio i cilj igara. In the evening, the activities went on, while playing different games, students had the opportunity to compete and challenge each other, showing their skills and knowledge not only in professional level, but also their creativity in various fields. Students were divided into five groups, where participants were changed in different games. The game was very dynamic and competition was exceptional. It was hard to define the winner. In each game the winner won some kind of price. All this was done in order to have the academy s students learn new skills in different environment from that in the classroom. The program began with the game of crashing of bottles of water headed with long socks placed in the head. Students with skills and strategies successfully managed to finish the game. The next game was Broken phone, where took part five students, and were read several different stories to convey them to a friend and to verify the ability of remembering and to convey the message. A very attractive game that drew a lot of laughter from all. Lessons were taking place throughout the games. All groups were giving the maximum by cooperating 63

64 qëllimi i lojërave. Edhe e dita e dytë vazhdoi me aktivitete, duke filluar nga ai fizik, me lojën e përcjellësit të rrethit te shoku pa e prekur me dorë, ku u inkuadruan të gjithë anëtarët e grupeve. Studentët patën mundësi të shprehnin aftësitë dhe mendimet e tyre edhe nëpërmjet shkrimit, me temën: Unë dhe KEDS-i. Studentët kishin 30 minuta në dispozicion për të shkruar këtë ese. Të gjithë grupet kishin shprehur mendimet dhe përshtypjet për KEDS-in që kishin pasur më parë dhe përshtypjet që kishin krijuar tashmë si pjesë e KEDS Academy. Pas përfundimit të programit një anëtar në emër të grupit ka shfaqur mendimin për këtë udhëtim. I drugi dan je nastavljen sa aktivnostima, poćevši od onog fizičkog, sa igrom praćenja kruga kog druga bez dodira rukom, gde su bili uključeni svi članovi grupa. Studenti su imali mogućnost da izraze sposobnosti i svoja mišljenja i pismeno, sa temom: Ja i KEDS. Studenti su imali 30 minuta na raspolaganju da bi napisali ovaj esej. Sve grupe su izrazile mišljenja i utiske o KEDS-u koje su imali ranije i utiske koje su stvorili sada kao deo KEDS Academy. Nakon završetka programa jedan član u ime grupe je izrazio mišljenje za ovo putovanje. and functioning very well with each other which was also the purpose of the games. The second day continued with activities, starting from physical ones, with the game of forwarding the circle belt without touching him/her with hand, in which were involved all the group members. Students had the opportunity to express their thoughts and skills through writing, with the topic: I and KEDS. Students had 30 minutes to write this essay. All groups had expressed thoughts and impressions about KEDS before they joined the Academy, and after they had become part of this project. After completing the program a member of each group expressed the opinion about this trip. Grupi Merkuri Pas javës stresuese në fakultet, udhëtimi në Bogë ka qenë ideal dhe po bëjmë aktivitetet e duhura. Posaçërisht aktivitetet janë interesante dhe të mira sidomos kur janë në grupe. Lojërat ishin sfiduese dhe çdo lojë jepte mesazhin e saj. Grupi Tigri Udhëtimi në Bogë ka qenë një eksperiencë shumë e mirë. Puna në grupe na ka ndihmuar shumë që të lidhemi njëri me tjetrin më shumë dhe jemi bindur se me grup mund Grupa Merkur Nakon stresne nedelje na fakultetu, putovanje u Bogi je bilo idealno i radimo potrebne aktivnosti. Naročito aktivnosti su dobre i interesantne, naročito kada su u grupama. Igre su bile izazovne i svaka igra je imala svoju poruku. Grupa Tigar Putovanje u Bogi je bilo jedno veoma dobro iskustvo. Rad u grupama nam je mnogo pomogao da se vežemo više među sobom i ubeđeni smo da sa grupom možeš postići više nego pojedinačno. Prošli smo veoma dobro i Group Mercury After a stressful week in college, the trip to Boga was ideal and we are doing the right activities. The activities were interesting, especially when they are in groups. The games were challenging and every game gave us a message. Group Tiger The trip to Boga has been a very good experience. The work in groups has helped us to connect with each other more and we are convinced that in group it is possible to achieve much more than individually. We had a very 64

65 KEDS ACADEMY ENERGY të mbërrish shumë më tepër se sa individualisht. Kemi kaluar shumë mirë dhe kemi shijuar humbjen në maksimum. Grupi Elektroni Ishte një përvojë mjaft e mirë dhe përmes aktiviteteve dhe lojërave kemi mësuar shumë gjëra të reja. Puna në grup na ka ndihmuar mjaft. Grupi ynë ka zgjedhur liderin dhe kemi parë sa ndikon lideri te grupi dhe e kundërta. Ishte një udhëtim që do ta mbajmë mend shumë gjatë. Do të donim të kishte me shumë lojëra dhe sa më shumë shpërblime. Grupi Atomi Udhëtimi në Bogë ka qenë shumë i qëlluar dhe nëpërmjet lojërave kemi mësuar shumë gjëra me mesazhe shumë të qarta. Atë që kuptuam këtu është se lojërat fitohen me përkushtim dhe me koordinim mes anëtarëve të grupit. Grupi Alfa Ka qenë një eksperiencë e re dhe kemi mësuar se si duhet ndërtuar një grup dhe si duhet të funksionojë ai. Ka qenë një konkurrencë e fortë mes grupeve dhe mund të them se të gjithë ishim fitues. Mendoj se qëllimi i këtij organizimi ka qenë që të shoqërohemi me njëri-tjetrin, të krijojmë raporte të mira. Gjithashtu të largohemi pak edhe prej mësimeve dhe ligjëratave. Ka qenë një organizim mjaft i mirë dhe gjithçka ka qenë fantastike. Puna në grupe përveç tjerash na ka mësuar se si duhet të organizohemi, se duhet të respektojmë tjetrin dhe ta dëgjojmë fjalën e tjetrit me vëmendje. okusili smo poraz do maksimuma. Grupa Elektron Bilo je jedno veoma dobro iskustvo i preko aktivnosti i igara smo naučili mnoge nove stvari. Rad u grupi nam je mnogo pomogao. Naša grupa je izabrala lidera i videli smo koliko lider utiče na grupu i obrnuto. Bilo je jedno putovanje kojeg ćemo se dugo sećati. Voleli bismo da ima više igara i što više nagrada. Grupa Atom Putovanje u Bogi je bilo pravi izbor i preko igara smo naučili mnoge stvari sa mnogo jasnim porukama. To što smo shvatili ovde da se igre dobijaju sa posvećenošću i koordinacijom među članovima grupe. Grupa Alfa Bilo je jedno novo iskustvo i naučili smo kako se gradi jedna grupa i kako treba da kunkcioniše ona. Bila je jedna jaka konkurancija među grupama i mogu reći da smo svi pobednici. Mislim da je cilj ove organizacije bio da se družimo među sobom, da stvarome dobre odnose. Takođe da se malo odstranimo od učenja i predavanja. Bila je jedna veoma dobra organizacija i sve je bilo fantastično. Rad u grupama osim ostalog nas je naučila da kako treba da se organizujemo, koliko treba da poštujemo druge i da slušamo reči drugog pažljivo. good time and we enjoyed both the wins and losses because in these games even the loss was enjoyable. Group Electron It was a good experience and through the activities and games we have learned many new things. Teamwork has helped us a lot. Our group chose a leader and we have seen how much it influences the group leader and vice versa. It was a trip that will be remembered for a long time. We would like to have had more games and as many prizes. Group Atom The trip to Bogë was so welcomed that through the games we have learned many things with clear messages. What we understood here is that the games are won with dedication and coordination between members of the group. Group Alfa There was a new experience and we learned how to create a group and how to operate it. There was a strong competition between groups and I can say that we were all winners. I think that the purpose of this event was for us to socialize with each other, to create a good relationship. And also to get away a little bit from the lessons and lectures. There was a pretty good setup and everything was fantastic. Working in groups, among others, taught us how to organize, how to respect the other and hear carefully the works of the others. 65

66 BOTË E MADHE VELIKI SVET BIG WORLD Unë, si një Lizë në botën e çudirave, çdo ditë isha e përhumbur në mendimet e një vajze të vogël, me imagjinatë shpeshherë të kufizuar, se si është një botë me drita, se si një sistem elektro-energjetik funksionon, e mbi të gjitha, se si prodhohet kjo dritë. E ndihmuar nga shkencëtarët e ndryshëm, si Tomas Edison, Nikola Tesla, etj, çdo ditë e më shumë më zgjohej kureshtja të kisha njohuri për gjërat e lartpërmendura. Kureshtjet e mia arrita t i shuaj pak e nga pak duke u bërë pjesë e FIEK-ut. Mirëpo, duke dëgjuar gjatë gjithë kohës profesorët duke folur për rrjetin elektrik në Kosovë, më tërhiqte vëmendjen të dija më shumë për punën që bënë kompania që siguron këtë energji deri te konsumatori. Gjatë kohës kur isha në vitin e parë, ishte edhe koha kur filloi gjenerata e parë e KEDS Academy, aty arrita ta kuptoj rëndësinë e KEDS Academy. Nuk mund ta mohoj faktin që sa herë kam kaluar në qendër të Prishtinës, më ka mahnitur edhe pamja e jashtme e ndërtesës së KEDS-it. Dhe ja pra, ditët kaluan dhe erdhi mundësia që të jem pjesë e kësaj kompanie. Ndjenjat e para të aplikimit janë të papërshkrueshme dhe momenti kur mu hapën dyert... Konsumatori është mbret dhe unë vërtet e ndjeva. Vazhdimësia e të qenit pjesë e kësaj kompanie, çdo ditë ka eliminuar fjalët dhe imazhin nga ana e jashtme që populli tash e një kohë e kishte krijuar. Prandaj, çdo ditë e më shumë kompletohet imazhi real për mua për këtë kompani. Pasi që tash ndihem pjesë e kësaj Ja kao, jedan Liza u svetu čuda, svaki dan sam bila proganjana u mislima jedne male devojčice, često sa ograničenom maštom, kako izgleda jedan svet sa svetlima, kako funkcioniše jedan elektro-energetski sistem, a iznad svega kako se proizvodi ova svetlost. Potpomognuta od raznih naučnika, kao Tomas Edison, Nikola Tesla, i dr, svakog dana sve više mi se budila znatiželja o gore pomuntim stvarima. Moju znatiželju sam ugasio malo po malo tako što sam postala deo FIEK-a. Ali, slušajući tokom celog vremena profesore govoreći o električnoj mreži na Kosovu, moju pažnja je povlačila da saznam više o radu koju čini kompanija koja obezbeđuje ovu energiju do potrošača. Dok sam bila u prvoj godini, bilo je vreme kada je počela prva generacija KEDS Academy, tu sam uspela da razumeme važnost KEDS Academy. Ne mogu da negiram činjenicu da koliko puta sam prolazila centrom Prištine, očarala me je spoljni izgled zgrade KEDS-a. I tako, dani su prolazili i došla je mogućnost da budem deo ove kompanije. Prva osećanja aplikacije su neopisive i trenutak kada su mi se otvorila vrata... Me, as Alise in wonderland was lost on my thoughts just like a little girl, with an imagination that is often limited thinking about the world with lights, how an energy system works, and on top of that how this light is produced. Being helped from different scientists like Tomas Edison, Nikola Tesla etc every day the curiosity to know about the above mentioned things got higher. I started to satisfy my curiosity gradually by becoming part of FIEK. When I heard professors talking about the electric network in Kosovo, I was even more attracted to know about the work of the company that supplies the costumers with electricity. During my first year of studies I enrolled

67 KEDS ACADEMY ENERGY Potrošač je kralj i ja sam to osetila. Neprekidnost biti deo ove kompanije, svaki dan je eliminisao reči i ugled iz spoljne strane koju je narod sada i neko vreme stvorio. Zato, svaki dan sve više se kompletira realni ugled za mene o ovoj kompaniji. Pošto se sad osećam deo ove kompanije, osećam kao obavezu da doprinesem u poboljšanju ovog mentaliteta naroda. U ovo vreme kada je omladina demotivisana, KEDS je onaj koji je video potencijal i podržao ih je. Iako ne budem radnik KEDS-a, zahvalnost prema KEDS Academy će biti stalna, jer nam je dala iskustvo, motivaciju i postali smo lideri budućnosti da vodimo Kosovo u pravcu potrebnog puta. Ovo je pobednički esej Grupe Alfa studenata KEDS Akademy IV, koji su napisali tokom njihovog boravka u Boge. in KEDS Academy and there I started to learn the importance of KEDS Academy. I cannot deny the fact that every time I passed in the center of Prishtina, the big building of KEDS fascinated me. The first feelings when I applied in KEDS Academy are indescribable and the moment when the doors were open for me The costumer is a king and I really felt it. Being part of the company eliminated the words and the image that the citizens have created for this company. So every day the real image of the company is completed. Since now I feel as a part of this company, I feel an obligation to contribute in the improvement of the mentality of the people towards the company. At this time when the youth is unmotivated, KEDS is the one that has seen their potential and has supported them. Even if I would not be able to be KEDS employee, my appreciation for KEDS Academy will be permanent, because they gave us experience, motivation and made us leaders of the future to lead Kosovo on its right path. This is the winning essay of Group Alfa students of KEDS Academy IV, which was written during their trip in Bogë Mountains. kompanie, e ndjej si obligim që të kontribuoj në përmirësimin e këtij mentaliteti të popullit. Në këtë kohë kur rinia është e de-motivuar, KEDS është ai që ua ka parë potencialin dhe i ka mbështetur. Edhe nëse nuk do të jemi punëtorë të KEDS-it, falënderimi ndaj KEDS Academy do të jetë i përhershëm, ngase na ka dhënë eksperiencë, motiv dhe na ka bërë lider të së ardhmes për të udhëhequr Kosovën drejt rrugës së duhur. Kjo është eseja fituese e Grupit Alfa studentëve të KEDS Academy IV, që e kanë shkruar gjatë qëndrimit të tyre në Bogë. 67

68 EKONOMIA keds-energy.com

69 ENERGY GRATË QË NDRYSHUAN BOTËN ŽENE KOJE SU PROMENILE SVET WOMEN WHO CHANGED THE WORLD ARGËTIM FAMA Gratë mund të bëjnë gjëra të mahnitshme. Disa nga to e kanë ndryshuar botën dhe atë plotësisht për të mirë. Gratë që do të përmendim më poshtë kanë pasur ndikim të madh në botën ku jetojmë, dhe kanë arritur në jetën e tyre shumë më shumë se shumica prej nesh ndonjëherë ëndërrojmë. Žene mogu uraditi neverovatne stvari. Neke od njih su promenile svet i to u potpunosti na bolje. Dole navedene žene su imale veliki uticaj u svetu u kojem živimo, i postigle su u njihovim životima mnogo više od većine nas nego što smo ikada sanjali. Women can do amazing things. There are some women in this world who have changed it completely, and for the better. The following women have had great influence on the world we live in, and have achieved more in their lifetimes than most of us ever dream about. Cleopatra (69 p.e.s-30 p.e.s) Ishte një mbretëreshë egjiptiane dhe faraonia e fundit e Egjiptit të vjetër. Kleopatra ishte anëtare greko-folëse e dinastisë së Ptolemeut, që sundoi Egjiptin nga viti 300 p.e.s deri në vitin 30 p.e.s. Kleopatra kërkoi ta mbrojë Egjiptin nga zgjerimi i Perandorisë Romake. Duke bërë kështu, ajo krijoi marrëdhënie me dy nga liderët më të fuqishëm të Romës, Mark Anthony dhe Julius Caesar. E rrëzuar nga pushteti nga vëllai i saj, Kleopatra u lidh me Jul Cezarin për të rimarrë fronin. Pas vrasjes së Cezarit, ajo u bë e dashura e Marc Anthonyt. Por, pasi Mark Anthony u mund nga forcat oktaviane në Luftën Civile Romake, Anthony dhe Kleopatra vranë veten, për të mos rënë në duart e Octavius. Vdekja e saj shënoi fundin e Mbretërisë Ptolemeuniane të Egjiptit, dhe Egjipti u shkri në Perandorinë Romake. Shumë burime bashkëkohore flasin për bukurinë mistike dhe joshëse të Kleopatrës. Imazhi i saj ishte i vendosur në monedhat egjiptiane që ishte shumë e rrallë për atë periudhë historike. Cleopatra (69 p.n.e-30 p.n.e) Bila je jedan egipatska kraljica i zadnji faraon starog Egipta. Kleopatra je bila član grčkogovorne dinastije Ptolemeua, koji je vladao Egiptom od godine 300 p.n.e do 30 p.n.e. Kleopatra je zahtevala da zaštiti Egipat od Rimske Imperije. Radeći tako ona je stvorila odnose sa dvoje najačih lidera Rima, Marc Anthony i Julius Caesar. Izbačena iz vlasti od njenog brata, Kleopatra se vazala sa Jul Cezarom da bi povratila fron. Nakon ubistva Cezara, ona je postala ljubavnica Mark Anthony. Ali, pošto je Mark Anthony poražen od snaga Oktaviane u Rimskom Civilnom Ratu, Anthony i Kleopatra su ubili sebe, da ne bi pali u rukama Octaviusa. Njena smrt je obeležila kraj Kraljevine Ptolemeuniana u Egiptu- i Egipat se istopio u Rimsku Imperiju. Mnogi savremeni izvori govore o tajanstvenoj i čarobnoj lepoti Kleopatre. Njen lik je postavljen u egipatskim novčanicama, što je bila retkost za taj istorijski period. Cleopatra (69 B.C.E 30 B.C.E) Was an Egyptian Queen and the last pharaoh of Ancient Egypt. Cleopatra was a member of the Greek-speaking, Ptolemaic dynasty, who ruled Egypt from 300 B.C to 30 B.C. Cleopatra sought to defend Egypt from the expanding Roman Empire. In doing so she formed relationships with two of Rome s most powerful leaders, Marc Anthony and Julius Caesar. Deposed from power by her brother, Cleopatra aligned herself with Julius Caesar to regain the throne. After Caesar s murder, she became the lover to Mark Anthony. But, after Mark Anthony had been defeated by the forces of Octavian in the Roman Civil War, Anthony and Cleopatra committed suicide, rather than fall into the hands of Octavius. Her death marked the end of the Ptolemaic Kingdom of Egypt and Egypt became absorbed into the Roman Empire. Many contemporary sources spoke of the mystique of Cleopatra s beauty and allure. Her image was put on Egyptian coins, which was very rare for the historical period. 69

70 Elizabeth I ( ) Mbretëreshë e Anglisë gjatë kohës së ndryshimit të madh ekonomik dhe social, ajo e pa Anglinë si një vend protestant. Gjatë mbretërimit të saj, ajo ndikoi në humbjen e Armatës Spanjolle duke e bërë kështu Britaninë një prej superfuqive më dominuese në botë. Ishte Mbretëresha Elizabeth, e cila gjithashtu kishte vendosur supremacinë e protestantizmit në Angli. Të arriturat kryesore të Mbretëreshës Elizabeth I ishin: bashkoi vendin në një periudhë të dyshimit në mes katolikëve dhe protestantëve, frymëzoi trupat për të mposhtur Armatën Spanjolle dhe udhëhoqi gjatë një periudhe të zhvillimit kulturor dhe letrar në Angli. Elizabeth I ( ) Kraljica Engleske tokom vremena velikih ekonomskih i socijalnih promena, ona je videla Englesku kao jedno protestanstku zemlju. Tokom njenog vladanja, ona je uticala na porazu Španske Vojske učinivši Britaniju jednu od najdominantnijih supersnaga u svetu. Bila je Kraljica Elizabeta koja je tekođe postavila prevlast protestanizma u Engleskoj. Glavna dostignuća Kraljice Elizabete su: ujedinila je zemlju u periodu sumnje između katolika i protestanata, inspirisala je trupe da pobede Špansku Armiju i vladala je tokom jednog kulturnog i književnog razvoja u Engleskoj. Elizabeth I ARGËTIM ( ) Was Queen of England during a time of great economic and social change, she saw England cemented as a Protestant country. During her reign, she witnessed the defeat of the Spanish Armada leaving Britain to later become one of the world s dominant superpowers. Queen Elizabeth I was an influential Queen of England reigning during a time of economic, political and religious upheaval. She presided over an era of economic and political expansion, which lay the framework for Britain s later dominance as a world power. It was Queen Elizabeth who also established the supremacy of Protestantism in England. Major achievements of Queen Elizabeth I are : United the country in a period of suspicion between Catholics and Protestants, Inspired troops to defeat the Spanish Armada,Presided over a period of cultural and literary development in England. Katerina e Madhe ( ) Një nga udhëheqëset më të mëdha politike të shekullit të tetëmbëdhjetë. Katerina e Madhe ishte monarkia ruse e cila shërbeu më së gjati, duke qenë mbretëreshë që nga viti 1762 deri në vdekjen e saj më Ajo udhëhoqi një rigjallërim dhe ndriçim të fuqisë ruse. Është thënë se Katerina e Madhe ka luajtur një rol të rëndësishëm në përmirësimin e mirëqenies së bujkrobërve rusë. Ajo i dha vëmendje të madhe arteve dhe ndihmoi Rusinë të jetë një nga vendet më dominuese në Evropë. Katerina Velika ( ) Jedna od najvećih političkih vođa osamnaestog veka. Katerina Velika je ruska monarkinja koja je služila najduže, bila je kraljica od 1762 do njene smrti u 1796 godini. Ona je vodila jedno oživljavanje i odsjaj ruske snage. Rečeno je da je Katerina Velika igrala jednu važnu ulogu u poboljšanju dobrobiti ruskih agrarnih sluga. Ona je dala veliku pažnju umetnosti i pomogla Rusiji da budne jedna od dominantnih zemalja u Evropi. Catherine the Great ( ) Was one of the greatest political leaders of the Eighteenth Century. Catherine the Great was the longest serving Russian monarch, reigning from 1762 to her death in She presided over a revitalisation of Russian strength and partial Russian enlightenment. Catherine the Great was said to have played an important role in improving the welfare of Russian serfs. She placed great emphasis on the arts and helped to cement Russia as one of the 70

71 ARGËTIM FAMA ENERGY Katerina e Madhe ishte e njohur për dashurinë e saj të madhe për arsimin, artin dhe kulturën. Ajo kishte lexuar shumë dhe krijoi një nga shkollat e para për gratë. Katerina Velika je bila poznata po svojoj velikoj ljubavi prema obrazovanju, umetnosti i kulturi. Ona je čitala mnogo i stvorila jednu od prvih ženskih škola. dominant countries in Europe. Catherine was known for her great love of education, art and culture. She read widely and instituted one of the first schools for women. Mbretëresha Viktoria ( ) Udhëhoqi një prej perandorive më të mëdha ndonjëherë. Mbretëresha Viktoria ishte kreu i shtetit britanik nga viti 1837 deri më Ajo fitoi ndikim në politikën britanike përderisa mbeti e përmbajtur nga politika partiake. Erdhi në fron për të simbolizuar një epokë e tërë të vlerave viktoriane. Shekulli 19 ishte një kohë e zgjerimit të paparë për Britaninë, si në aspektin e industrisë dhe atë të Perandorisë. Edhe pse popullariteti i saj kishte batica dhe zbatica gjatë sundimit të saj, në fund të kurorës, ajo ishte bërë një simbol i imperializmit dhe krenarisë britanike. Periudha viktoriane ka dëshmuar edhe përparime të mëdha në shkencë dhe teknologji. Kjo periudhë njihet si koha e avullit, duke bërë të mundur që njerëzit të udhëtojnë lehtë në të gjithë Mbretërinë e Bashkuar dhe në botë me trenin me avull. Kraljica Viktorija ( ) Vodila je jednu od najvećih imperija ikada. Kraljica Viktorija je bila vrh britanske države od 1837 do 1901 godine. Ona je dobila uticaj u britanskoj politici dok je bila uzdržana od partijske politike. Došla je na prestolu kako bi sibolizovala jednu celu epohu viktorijanskih vrednosti. 19 vek je bilo jedno nediđeno vreme širenja Britanije, kao u industrijskom aspektu i onom Imperijskom. Iako je njena popularnost imala plima i oseka tokom njene vladavine, na kraju krune, ona je bila jedan simbol imperijalizma i britanskog ponosa. Viktorijanski period je dokazao i veliki napredak u nauci i tehnologiji. Ovaj period je poznat kao vreme pare, uradeći da ljudi lakše putuju u celoj Ujedinjenoj Kraljevstvu i svetu sa parnim vozom. Queen Victoria ( ) Was a British Queen. Presiding over one of the largest empires ever seen, Queen Victoria was the head of state from Queen Victoria sought to gain an influence in British politics whilst remaining aloof from party politics. She came to symbolise a whole era of Victorian values. The 19th Century was a time of unprecedented expansion for Britain in term of both of industry and Empire. Although her popularity ebbed and flowed during her reign, towards the end of her crown, she had become a symbol of British imperialism and pride. The Victorian period also witnessed great advances in science and technology. It became known as the steam age, enabling people to easily travel throughout the UK and the World. Marie Curie ( ) Shkencëtare polakofranceze. Curie ishte gruaja e parë e cila mori Çmimin Nobel dhe personi i parë që fitoi Çmimin Nobel për dy kategori të veçanta Kimi dhe Fizikë. Çmimi i saj i parë ishte për Marie Curie ( ) Polsko- francuska naučnica. Curie je bila prva žena koja je dobila Nobelovu Nagradu i prva osoba koja je dobila Nobelovu Nagradu za dve posebne kategorije Hemiju i Fiziku. Njena Marie Curie ( ) Was a Polish/French scientist. Curie was the first woman to receive the Nobel Prize and the first person to win the Nobel Prize for two separate categories Chemistry and Physics. Her first award 71

72 kërkime në radioaktivitet (Fizikë, 1903). Çmimi i saj i dytë Nobel ishte për Kimi në vitin Disa vite më vonë ajo gjithashtu ka ndihmuar në zhvillimin e makinave të para me rreze X. Ajo bëri punë inovative në fushën e radioaktivitetit, duke bërë të mundur të izolohen për herë të parë izotopet radioaktive. Gjatë Luftës së Parë Botërore, Curie zhvilloi përdorimin praktik të rrezeve X. Ajo gjithashtu zbuloi dy elemente të reja, poloniumin dhe radiumin. Puna e saj pioniere shkencore u bë edhe më e shquar për shkak të diskriminimit që ekzistonte ndaj grave në shkencë në atë kohë. Ajo ishte profesoresha e parë femër në Universitetin e Parisit e cila theu shumë barriera për gratë në shkencë. prva nagrada je bila za istraživanja u radioaktivnosti (Fizika, 1903). Njena druga Nobelova Nagrada je bila za Hemiju u 1911 godini. Nekoliko godina kasnije ona je takođe pomogla u razvoju prvih mašina sa X zracima. Ona je uradila inovatorske poslove u polju radioaktiviteta, omogućivši da se po prvi put izoluju radioaktivni izotopi. Tokm Prvog Svestkog Rata, Curie je razvila praktičnu upotrebu X zraka; ona je takođe otkrila dva nova elementa, polonijum i radijum. Njen naučni pionirski rad postao je još izuzetniji zbog diskriminacije koja je postojala prema ženama u nauci u ono vreme. Ona je bila prvi profesor žena u Univerzitetu u Parizu koja je slomila mnoge barijere za žene u nauci. ARGËTIM was for research into radioactivity (Physics, 1903). Her second Nobel prize was for Chemistry in A few years later she also helped develop the first X-ray machines. She made ground-breaking work in the field of Radioactivity, enabling radioactive isotypes to be isolated for the first time. During the First World War, Curie developed the practical use of X-Rays; she also discovered two new elements, polonium and radium. Her pioneering scientific work was made more remarkable because of the discrimination which existed against women in science at the time. She was the first female professor at the University of Paris and broke down many barriers for women in science. Coco Chanel ( ) Ishte një kreatore moderne franceze, stili dhe modelet e thjeshta të së cilës revolucionarizuan veshjet e grave. Ajo ishte e vetmja kreatore e listuar në listën e 100 njerëzve më me ndikim të shekullit XX. Sidomos gjatë viteve 1920 Coco Chanel kishte lënë një shenjë të përhershme në modën dhe disenjet për gratë. Deri në Luftën e Parë Botërore, veshja e grave ka qenë mjaft kufizuese dhe e prirë për të përfshirë funde të gjata të cilat ishin jopraktike për shumë aktivitete. Coco Chanel ndihmoi në krijimin e veshjeve për gra që ishin të thjeshta dhe më praktike. Ajo gjithashtu paraqiti pantallona dhe kostume për gratë, diçka që nuk ishte bërë më parë. Idetë e saj ishin revolucionare; një e veçantë e veprimtarisë së saj ishte edhe fakti që Coco Chanel ( ) Je bila jedna francuska modna kreatorka, stil i jednostavni modeli koji su učinili revoluciju u ženskom oblačenju. Ona je bila jedini ženski kreator u listi od 100 ljudi sa najviše uticaja u XX veku. Naročito tokom 1920 godine Coco Chanel je ostavila jedan trajni znak u modi i dizajnu za žene. Do Prvog Svetskog Rata, žensko oblačanje je bilo veoma ograničeno i sklono da obuhvati duge suknje koje su bile nepraktične za mnoge aktivnosti. Coco Chanel je pomogla u stvaranju ženske odeće koje su bile jednostavne i praktičnije. Ona je takođe predstavila pantolone i kostime za žene- nešto što nije urađeno ranije. Njene ideje su bile revolucionarne, jedna posebnost njene delatnosti je činjenica da je ona često Coco Chanel ( ) Was a leading French modernist designer, whose patterns of simplicity and style revolutionised women s clothing. She was the only designer to be listed in the Time 100 most influential people of the Twentieth Century. During the 1920s, in particular, Coco Chanel left a lasting mark on women s fashion and design. Up until the First World War, women s clothing had been quite restrictive and tended to involve full-length skirts which were impractical for many activities. Coco Chanel helped create women s clothing that was simpler and more practical. She also introduced trousers and suits for women something which had not been done before. Her ideas were revolutionary; in particular she often took 72

73 ARGËTIM FAMA ENERGY ajo shpesh mori rrobat e meshkujve dhe i ridisenjoi ato për gra. uzimala mušku odeću i redizajnirala njih za žene. traditionally male clothes and redesigned them for the benefit of women. Nëna Terezë ( ) Është shqiptarja më e famshme, e cila e kaloi jetën si murgeshë dhe punëtore bamirësie. Ajo i ka kushtuar jetën e saj shërbimit të të varfërve dhe të braktisurve. Nënë Tereza u bë një ikonë globale për shërbimin vetëmohues ndaj të tjerëve. Përmes organizatës së saj Misionar Bamirësie, ajo personalisht kujdesej për mijëra njerëz të sëmurë edhe në prag të vdekjes në Kalkuta. Ajo u shpërblye me Çmimin Nobel për Paqe në vitin 1979 dhe u bë një simbol i bamirësisë dhe punës vetëmohuese. Në vitin 2016 Nënë Tereza u kanonizua nga Kisha Katolike Romake, në Shën Tereza. Puna e saj u përhap në mbarë botën. Deri në vitin 2013, ajo ka pasur 700 misione që vepronin në mbi 130 vende. Fushëveprimi i punës së tyre u zgjerua për të përfshirë edhe jetimoret dhe azilet për të prekurit me sëmundje të pashërueshme. Majka Tereza ( ) Je naslavnija albanka, koja je prošla život kao časna sestra i dobrotvorni radnik. Ona je posvetila svoj život služenju siromašnima i ostavljenima. Majka Tereza je postala jedna globalna ikona za nesebično služenje prema drugima. Preko njene organizacije Misionar dobrotvorstva, ona se lično starala za hiljade bolesnih ljudi i u pragu smrti u Kalkuti. Nobelovu Nagradu za Mir je dobila 1979 godine i postala je jedan simbol dobrotvorstva i nesebičnog rada. U 2016 godini, Majka Tereza je kanonizovana od Rimske Katoličke Crkve, kao Sveta Tereza. Njen se rad proširio po celom svetu. Do 2013 godine ona je imala 700 misija koje su delovale u više od 130 zemalja. Njihovo polje delovanja je prošireno i na sirotišta i azilne centre za pogođene sa neizlečivim bolestima. Mother Teresa ( ) Was an Albanian nun and charity worker. Devoting her life to the service of the poor and dispossessed Mother Teresa became a global icon for selfless service to others. Through her Missionary of Charities organisation, she personally cared for thousands of sick and dying people in Calcutta. She was awarded the Nobel Peace prize in 1979 and became a symbol of charitable, selfless work. In 2016, Mother Teresa was canonised by the Roman Catholic Church as Saint Teresa. Her work spread around the world. By 2013, there were 700 missions operating in over 130 countries. The scope of their work also expanded to include orphanages and hospices for those with terminal illnesses. Billie Holiday ( ) Ishte një jazz këngëtare dhe kompozitore amerikane. E emëruar me nofkën Lady Day nga miku i saj besnik dhe partneri muzikor, Lester Young, Holiday kishte një ndikim kyç në jazz dhe të kënduarit pop. Stili i saj Billie Holiday ( ) Je bila jedna džez pevačica i američki kompozitor. Nazvana i nadimkom Lady Day od njenog vernog prijatelja i partnera, Lester Young, Holiday je bila jedan ljučni uticaj u džezu i pop pevanju. Njen vokalni Billie Holiday ( ) Was an American jazz singer and songwriter. Nicknamed Lady Day by her loyal friend and musical partner, Lester Young, Holiday was a seminal influence on jazz and pop singing. Her vocal style, strongly inspired 73

74 vokal, i frymëzuar fuqishëm nga instrumentistë të jazz-it, zhvilluan një mënyrë të re të manipulimit të frazimit dhe tempos. Mbi të gjitha, ajo ishte e admiruar për qasjen e saj të thellë personale dhe intime të të kënduarit. Pavarësisht se vdiq në moshën vetëm 44-vjeçare, Billie Holiday ka ndihmuar të definojë epokën e jazz-it dhe regjistrimet e saj ende shiten në masë të madhe edhe sot. stil, snažno inspirisan od džez instrumenata, razvili su jedan novi način manipulisanja fraziranja i tempa. Iznad svega, ona je bila nadarena da svoj duboki lični i intimni pristup pevanju. Nezavisno što je preminula u svojoj 44-godini, Billie Holiday je pomogla da se definuje epoha džeza i njeni snimci se još prodaju u velikoj količini i danas. by jazz instrumentalists, pioneered a new way of manipulating phrasing and tempo. Above all, she was admired for her deeply personal and intimate approach to singing. Despite dying at the age of only 44, Billie Holiday helped define the jazz era and her recordings are still widely sold today. Indira Gandhi Indira Gandhi Indira Gandhi ( ) Ishte kryeministre e Republikës së Indisë për tre mandate rresht nga viti 1966 deri në 1977 dhe një mandat të katërt, nga viti 1980 deri në vrasjen e saj në vitin 1984, një total prej pesëmbëdhjetë vjetësh. Ajo ishte kryeministrja e parë femër në Indi. E akuzuar për tendencat autoritare, ajo mezi shmangu një grusht-shtet ushtarak, duke rënë dakord për të mbajtur zgjedhje në fund të periudhës së emergjencës në vitin Ajo u vra në vitin 1984 nga truprojat e saj. ( ) Bila je Prenijer Republike Indije za tri mandata redom od 1966 do 1977 godine i jedan četvrti mandat, od 1980 do njenog ubistva 1984 godine- jedan total od petnaest godina. Ona je bila prva žena premijer u indiji. Optižena za autoritarne tendencije, ona je jedva izbegla jedan vojni puč, složeči se za održavanje izbora na kraju vanradnog perioda u 1977 godini. Ona je ubijena 1984 godine od svojih telohranitelja. ( ) Was the Prime Minister of the Republic of India for three consecutive terms from 1966 to 1977 and a fourth term from 1980 until her assassination in 1984 a total of fifteen years. She was India s first female Prime Minister. Accused of authoritarian tendencies she only narrowly avoided a military coup by agreeing to hold an election at the end of the emergency period of She was assassinated in 1984 by her Sikh bodyguards, in response to her storming of the Golden Temple. Margaret Thatcher Margaret Thatcher Margaret Thatcher ( ) Ishte kryeministrja e parë femër e Britanisë ( ). Ajo ishte e njohur për pikëpamjet e saj të ashpra të pakompromis konservatore politike, dhe u quajt si Gruaja e hekurt. Në frontin e brendshëm të Mbretërisë së Bashkuar ajo ka krijuar shumë reforma të tregut të lirë, ka implementuar shumë të diskutuarën poll- taksën dhe ka reduktuar fuqinë e sindikatave. Në çështjet ndërkombëtare, ajo ka kultivuar një marrëdhënie të ngushtë me presidentin ( ) Je bila prva žena premijer Britanije ( ). Ona je bila poznata po njenim beskompromisnim oštrim gledištima konzervativne politike, nazvana je kao Čelična Ledi. U unutrašnjem frontu Ujedinjenog Kraljevstva ona je stvorila mnoge reforme u slobodnoj trgovini, primenila je mnogu dikutovanu pol taksu i smanjila snagu sindikata. U međunarodnim pitanjima, ona je kultivisala jednu tesnu saradnju sa ( ) Was Britain s first female prime minister ( ). She was known for her tough uncompromising, conservative political views, and became dubbed as The Iron Lady. On the UK domestic front she instituted many free market reforms, implemented the controversial poll tax and reduced the power of trades unions. In international affairs, she cultivated a close relationship with American President Ronald Reagan ARGËTIM 74

75 ENERGY amerikan Ronald Reagan, dhe gjithashtu ka zhvilluar një marrëdhënie pune me liderin rus Mikhail Gorbaçov, përderisa Lufta e Ftohtë po përfundonte. FAMA ARGËTIM američkim predsednikom Ronald Reagan i takođe je razvila jednu poslovnu saradnju sa ruskim liderom Mikhail Gorbačov, dok sezavršavao Hladni Rat. and also developed a working relationship with Russian leader Mikhail Gorbachev as the Cold War drew to a close. Marilyn Monroe Marilyn Monroe Marilyn Monroe ARGËTIM ( ) Modelja, aktorja, këngëtarja dhe ndoshta një nga gratë më të famshme të shekullit XX. Monroe është bërë një përfaqësuese e portretit të famës dhe bukurisë femërore. Ajo konsiderohet gjerësisht si një prej figurave më me ndikim në kulturën amerikane. Ajo ishte një figurë e ikonës, modës dhe glamurit të Hollywood-it. Monroe ishte një mishërim i ndjeshmërisë, bukurisë dhe gjallërisë dhe ishte natyralisht shumë fotozhenike. Por ajo shpesh gjendej në kurthat e famës që ishin shumë të vështira për t i përballuar. Ajo u propozua për Çmimin Golden Globe si aktorja më e mirë për Bus Stop (1956). Në vitin 1959, ajo fitoi një Golden Globe për rolin e saj në Some Like It Hot. Në jetën e saj personale, ajo kishte një varg martesash dhe lidhje të pasuksesshme. Për më shumë se gjysmë shekulli qarkulluan thashethemet që thoshin se Marilyn Monroe ishte e përfshirë në aferë romantike me Bobb Kennedy. Interpretim i shkëlqyeshëm dhe i ndjeshëm i Monroe Happy Birthday dear President për Presidentin John Kenedy për ditëlindjen e tij në maj të vitit 1962 që u organizua si ngjarje për mbledhjen e fondeve në Madison Square Garden, shkaktoi thashetheme se këta të dy kishin një aferë. ( ) Model, glumica, pevačica i možda jedna od najslavnijih žena XX veka. Monroe je bila jedan predstavnik portreta slave i ženske lepote. Ona se široko smatra kao jedna od najuticajnijih figura u američkoj kulturi. Ona je bila jedna ikonska figura mode i glamura Hollywood-a. Monroe je jedno oličenje osetljivoti, lepote i živosti i naravno bila je veoma fotogenična. Ali ona se često nalazila u zamkama slave koje su bile veoma tešeke za suočavanje. Ona je predložena za nagradu Golden Globe kao najbolja glumica u filmu Bus Stop (1956). U 1959 godini, ona je osvojila Golden Globe za njenu ulogu u filmu Some Like It Hot. U njenom ličnom životu, ona je imala seriju brakova i neuspešnih odnosa. Više od pola veka prenosile su se glasine koje su kazale da je Marilyn Monroe bila obuhvaćena u romantičnoj aferi sa Bobby Kennedy. Izvanredna i osetljiva interpretacija Monroe Happy Birthday dear President za Predsednika John Kenedy za njegov rođendan u maju 1962 godine koja je organizovana kao događaj za sakupljanje fondova u Madison Square Garden, prouzrokovao je glasine da su njih dvoje imali jednu aferu. ( ) Was a model, actress, singer and arguably one of the most famous women of the twentieth century. Monroe has become an iconic representative of fame and female beauty. She is widely regarded as one of most influential figures in American culture. She was an iconic figure of Hollywood glamour and fashion. She was an epitome of sensuality, beauty and effervescence and was naturally photogenic. But she often found the trappings of fame difficult to deal with. She was nominated for Golden Globe Best Actress Award for Bus Stop (1956). In 1959, she won a Golden Globe for her role in Some Like It Hot. In her personal life, she had a string of unsuccessful marriages and relationships. For over half a century rumors suggesting Marilyn Monroe was romantically involved with Bobby Kennedy have circled around Hollywood. Monroe s famously sexy rendition of Happy Birthday to the President at a May 1962 fundraising event in Madison Square Garden, which triggered gossip about the two having an affair. 75

76 Anne Frank ( ) Autore hebreje. Ditari i Anne Frank është një nga librat më të lexuara në botë. Ajo ishte një vajzë e re hebreje e cila vdiq gjatë Holokaustit. Gjatë Luftës së Dytë Botërore familja e saj ishin të detyruar të fshihen, dhe në ato kushte të vështira ajo mbajti një ditar, ku shkroi përvojat dhe mendimet e saj. Pas luftës, babai i saj Otto Frank kishte zbuluar ditarin e saj dhe i goditur nga pjekuria dhe thellësia e ndjenjës së saj e publikoi atë, fillimisht me titullin Ditari i një vajze të re dhe më vonë si Ditari i Anne Frank. Ditari i Anne Frank është bërë një nga të dhënat më të njohura të Holokaustit dhe ka ndihmuar të japë një histori njerëzore pas statistikave të tmerrshme të Holokaustit. Anne Frank ( ) Jevrejski autor. Dnevnik Anne Frank je jedna od najčitanijih knjiga na svetu. Ona je bila jedna mlada jevrejska devojčica koja je umrla u Holokaustu. Tokom Drugog Svetskog Rata njena porodica je bila pripmorana da se krije i u takvim teškim uslovima, ona je držala jedan dnevnik gde je zapisivala iskustva i svoja mišljenja. Nakon rata, njen otac Otto Frank je otkrio njen dnevnik i pogođen od njene zrelosti i dubine njenih osećaja, objavila to-u početku pod nazivom Dnevnik jedne mlade devojke i kasnija kao Dnevnik Anne Frank. Dnevnik Anne Frank je postao jedan od najpoznatijih podataka Holokausta i pomogao je u davanju jedna ljudske istorije nakon jezivih statistika Holokausta. Anne Frank ( ) Was a Dutch Jewish author. Anne Frank s diary is one of the most widely read books in the world. She was a young Jewish girl who perished in the Holocaust. During the Second World War her family were forced to hide from the Gestapo, and in the cramped conditions, she kept a diary of her experiences and thoughts. After the war, her father Otto Frank discovered her diary and, struck by her maturity and depth of feeling, published it originally under the title Diary of A Young Girl later as Diary of Anne Frank. Anne Frank s diary has become one of the most famous records of the Holocaust and has helped to give a human story behind the dreadful Holocaust statistics. Benazir Bhutto ( ) Ishte kryeministrja e parë femër në një vend mysliman. Ajo ka ndihmuar Pakistanin të lëvizë nga diktatura në demokraci, duke u bërë kryeministre në vitin Ajo ka kërkuar që të zbatohen reformat sociale, në veçanti duke ndihmuar gratë dhe të varfrit. Si kryeministre, ajo ishte shpesh e referuar si Zonja e Hekurt për qasjen e saj pa kompromis ndaj negociatave me sindikatat. Ajo ndoqi politika të ndryshme të tregut të lirë ekonomik, të tilla si tregje fleksibile të punës dhe privatizimit. Ajo u vra më 27 dhjetor 2007, në Ravalpindi, derisa ishte duke bërë fushatë zgjedhore. Benazir Bhutto ( ) Je bila prva žena premijer u jednoj muslimaskoj državi. Ona je pomogla Pakistanu da se pokrene iz diktature u demokratiji, postavši premijer u 1988 godine. Ona je zahtevala da se primene socijalne reforme, posebno pomagajući žene i siromašne. Kao premijer, ona je često nazivana kao Čelična Žena za njen beskopromisni pristup prema pregovorima sa sindikatima. Ona je sledila razne politike slobodnog tržišta privrede, slična kao fleksibilna tržišta rada i privatizacije. Ona je ubijena 27 decembra 2007 godine, u Ravalpindi, dok je bila u kampanji za izbore. Benazir Bhutto ( ) Was the first female prime minister of a Muslim country. She helped to move Pakistan from a dictatorship to democracy, becoming Prime Minister in She sought to implement social reforms, in particular helping women and the poor. As prime minister, she was often referred to as the Iron Lady for her uncompromising approach to negotiating with unions. She pursued various free market economic policies, such as deregulation, flexible labour markets and privatisation. Whilst campaigning for the PPF in the upcoming 2008 elections, she was assassinated on 27 December 2007, in Rawalpindi. 76

77 ARGËTIM FAMA ENERGY J.K.Rowling ( ) Është autorja britanike e serisë fantastike me Harry Potter. Vëllimi i shitjeve ishte aq i lartë sa që ajo është konsideruar si ringjallëse e leximit te fëmijët. Rowling shkroi librin e parë si një nënë e shkurorëzuar, duke luftuar për ta përfunduar atë. Në vitin 2011 pasuria e saj u llogarit të jetë 530 milionë funte, sipas listës së Sunday Times. Marka globale Harry Potter është vlerësuar të jetë me vlerë prej 7 miliard funtesh. J.K.Rowling ka kontribuar me shuma të konsiderueshme për bamirësitë. J.K.Rowling ( ) Je britanska autorka fantastične serije sa Harry Potter. Količina prodaje je bila toliko visoka tako što je ona smatrana kao oživljavanje čitanja kod dece. Rowling je napisala prvu knjigu kao razvedena žena, boreći se da završi to. U 2011 godini, njeno bogatsvo je bilo izračunato na 530 miliona funti, prema listi Sunday Times. Globalna marka Harry Potter je procenjena u vrednosti od 7 milijardi funti. J.K.Rowling je doprinela sa značajnim iznosima u dobrotvorne svrhe. J.K.Rowling ( ) Is a British author of the phenomenal best selling Harry Potter series. The volume of sales was so high, it has been credited with leading a revival of reading by children. She wrote the first book as a single mother, struggling to make ends meet, but her writing led to her great success. In 2011, her estimated wealth stands at 530 million, according to Sunday Times Rich List. The global Harry Potter brand is estimated to be worth 7 billion. J.K.Rowling has contributed considerable sums to charities she supports. Malala Yousafzai ( ) Është një nxënëse nga Pakistani dhe zëdhënëse për të drejtat e grave për arsimim. Në shenjë hakmarrjeje për fushatën e saj për arsimin dhe kritikat ndaj talebanëve, ajo u qëllua në kokë nga afër nga një person i armatosur taliban. Ajo mbijetoi plagët me armë zjarri dhe u bë një zëdhënëse kryesore për të drejtat e njeriut, edukimit dhe të drejtat e grave. Ajo ka pranuar çmime të shumta për paqe dhe u nderua me Çmimin Nobel për Paqe në vitin 2014 së bashku me Kailash Satyarthi, aktivist i të drejtave të fëmijëve indianë. Malala Yousafzai ( ) Je jedna učenica iz Pakistana i glasnogovrnik za prava žena u obrazovanju. U znak odmazde za njenu kampanju za obrazovanje i kritike prema telebanima, ona je pogođena u glavu iz blizine od jedne naoružane osobe iz redova Talebana. Ona je preživela napad vatrenim oružjem i postala je glavni glasnogovornik za ljudska prava, obrazovanje i prava žena. Ona je primila mnoge nagrade za mir i nagrađena je Nobelovom Nagradom za Mir 2014 godine zajedno sa Kailash Satyarthi, aktivistkinja dečjih prava iz Indije. Malala Yousafzai (1997 ) Is a Pakistani school pupil and spokesperson for women s right to education. In retaliation for her high profile campaign for education and criticism of the Taliban, she was shot in the head at close range by a Taliban gunman. She survived the gunshot wound and has become a leading spokesperson for human rights, education and women s rights. She has received numerous peace awards and was awarded the Nobel Peace Prize in 2014 along with Kailash Satyarthi, an Indian children s rights activist. 77

78

79 ENERGY