Transcription

1

2 STRUČNI ČASOPIS IZ OBLASTI TJELESNOG ODGOJA I SPORTA JOURNAL OF APPLED PHYSICAL EDUCATION AND SPORT ISSN: (print) ISSN: (online) COBISS.BH - ID Indexed in: COBISS.BH ( Indeks Copernicus ( EBSCO (

3 Izdavač Published by UDRUŽENJE PROFESORA I STRUČNIH LICA U OBLASTI FIZIČKE KULTURE I SPORTA KANTONA SARAJEVO ASSOCIATION OF PROFESSORS AND EXPERTS IN PHYSICAL EDUCATION AND SPORT, CANTON SARAJEVO Za izdavača For the publisher Admir Šuvalić upfk@hotmail.com Predsjednik stručnog odbora President of the Professional Board Muriz Hadžikadunić hadzikadunic@fasto.unsa.ba Glavni i odgovorni urednik Editor-in-Chief Senad Turković glavniuredniksenad@gmail.com Izvršni urednik za regiju Kantona Sarajevo Executive editor for the Canton Sarajevo Izvršni urednik za regiju Grada Banja Luke Executive Editor for the region of Banja Luka Admir Hadžikadunić izvrsni.urednik@gmail.com Vahida Kozić tehnicki.urednik@gmail.com Gorana Tešanović izvrsni.urednik.banjaluka@gmail.com Redakcijski odbor Editorial Board Erko Solaković, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Vrcić Mensur, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Admir Hadžikadunić, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Vahida Kozić, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Mirza Ramić, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Nezirović Mirza, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Alija Džananović, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Midhat Haseta, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Rijad Novaković, Mostar, Bosnia and Herzegovina Nedim Salčin, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Admir Šuvalić, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Denis Muhović, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Almir Atiković, Tuzla, Bosnia and Herzegovina Amra Nožinović, Tuzla, Bosnia and Herzegovina Gorana Tešanović, Banja Luka, Bosnia and Herzegovina Saša Jovanović, Banja Luka, Bosnia and Herzegovina Zlatko Babić, Banja Luka, Bosnia and Herzegovina Željko Sekulić, Banja Luka Bosnia and Herzegovina Damjan Jakšić, Novi Sad, Serbia Natalija Jenei, Novi Sad, Serbia Vesna Širić, Osijek, Croatia Stipe Blažević, Rijeka, Croatia Recenzentski odbor Advisory Board Počasni odbor Honorary Board Muriz Hadžikadunić, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Jasna Bajraktarević, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Muhamed Tabaković, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Senad Turković, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Elvir Kazazović, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Petar Pavlović, Banja Luka, Bosnia and Herzegovina Goran Bošnjak, Banja Luka, Bosnia and Herzegovina Proko Dragosavljević, Banja Luka, Bosnia and Herzegovina Predrag Dragosavljević, Banja Luka, Bosnia and Herzegovina Slobodan Simović, Banja Luka, Bosnia and Herzegovina Nijaz Skender, Bihac, Bosnia and Herzegovina Mirjana Mađarević, Zenica, Bosnia and Herzegovina Bajro Grozdanić, Bosnia and Herzegovina Mustafa Demir, Bosnia and Herzegovina Živorad Torlić, Bosnia and Herzegovina Zumreta Nožinović, Tuzla, Bosnia and Herzegovina Mihajlo Mijanović, Niksic, Montenegro Rašid Hadžić, Niksic, Montenegro Ilona Mihajlović, Novi Sad, Serbia Bujar Turjaku, Pristine, Kosovo Hasim Rushiti, Pristine, Kosovo Goran Nikovski, Skopje, Macedonija Ivan Anastasovski, Skopje, Macedonija Roman Baka, Gdansk, Poland Franc Cankar, Ljubljana, Slovenia Balint Gheorghe, Bacău, România Ochiană Nicolae, Bacău, România Ivan Prskalo, Zagreb, Croatia Meho Smajić, Bosnia and Herzegovina Asim Omerović, Bosnia and Herzegovina Adresa uredništva u Sarajevu Editorial Address in Sarajevo SPORTEKSPERT Udruženje profesora i stručnih lica u oblasti fizičke kulture i sporta Kantona Sarajevo Associations of professors and experts in physical education and sport, Canton Sarajevo, Bosnia and Herzegovina Mis Irbina br Sarajevo Tel/fax / , izvrsni.urednik@gmail.com Adresa uredništva u Banja Luki Editorial Address in Banja Luka Đure Daničića br Banja Luka Bosnia and Herzegovina izvrsni.urednik.banjaluka@gmail.com

4 Lektor Prijevod sažetaka Text proofing and translation Prijepis, kompjuterska priprema, korektura Typewriting, and computer layout DTP i dizajn DTP and desing Tiraž Copies Štampa Printed by Fuada Muslić Admir Hadžikadunić Emir Solak 250 primjeraka 250 copies TOP LIDER d.o.o. Sarajevo Sportekspert je časopis koji se štampa dva puta godišnje na bosanskom, hrvatskom i srpskom jeziku uz sažetke na engleskom jeziku, ili na drugim jezicima u dogovoru sa uredništvom časopisa. Časopis objavljuje stručne i naučne članke iz oblasti tjelesnog odgoja i sporta. Sportekspert is journal of applied sport and physical education published twice a year in Bosnian, croatian and serbian, or other language with English abstract. Journal publishes physical education and sport applied articles. TEKSTOVI ČASOPISA SU DOSTUPNI NA: upfk.com FULL TEXT VERZION AVAILABLE: upfk.com

5 Vol. III, No. 1, Sadržaj/contents

6 NEKI FIZIOLOŠKI I MOTORIČKI ASPEKTI Vol. III, No. 1, NEKI FIZIOLOŠKI I MOTORIČKI ASPEKTI Milan Pantović, Jelena Obradović, Damjan Jakšić Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja, Univerziteta u Novom Sadu Sažetak Metode i sredstva za razvoj snage mišića predstavljaju uvek aktuelnu problematiku bilo da se radi o vrhunskom sportskom treningu ili vežbanju u svrhu održavanja kvaliteta sposobnosti i zdravlja. Upravo iz tih razloga se pored neophodnog izučavanja fizioloških mehanizama, od kojih zavisi razvoj snage, posebna pažnja pridaje razvoju tehnologija i trenažera koji na što efikasniji način stimulišu pomenute mehanizme. Kao jedna posledica pomenutog trenda jeste i pojava Power Plate trenažera i rada na razvoju motoričkih sposobnosti vibracionim treningom. U radu se analiziraju fiziološki i motorički aspekti efekata vibracionog treninga pri čemu su posebno obrađeni razvoj snage, gipkosti, osteogeni efekti kao i akutni efekti izlaganja vibracijama. Ključne reči: razvoj snage; gipkost; akutni efekti; osteogeni efekti. Summary Methods and means for the improvement of muscle power and strength were always modern problems, no matter if it is top-level training in question or just a simple exercising, which is helping to maintain quality of one s abilities and health. Hence, together with necessary research and studies of physiological mechanisms connected with the improvement of muscle strength, a special attention is given to the further development of technologies and training machines which are efficiently stimulating above-mentioned mechanisms. In addition to the appearance of the new type of training, vibration training, which helps the improvement of the motor capabilities, the Power Plate training machine was made, as one of the first vibration training machines. In the article, physiological and motor aspects of the vibration training s effects were analyzed, where the special attention is given to the improvement of strength, pliability, osteogenic effects as well as the acute effects of whole body vibration. Key words: strength development; flexibility; acute effects; osteogenic effects. Uvod Usled neophodnosti izučavanja fizioloških mehanizama od kojih zavisi razvoj snage, posebna pažnja pridaje se razvoju tehnologija i trenažera koji na što efikasniji način stimulišu pomenute mehanizme. Kao jedna posledica pomenutog trenda jeste i pojava Power Plate trenažera i rada na razvoju motoričkih sposobnosti uz pomoć tzv. Vibracionog treninga. Jedan od osnovnih metoda treninga razvoja snage zasnovan je na principu postupnog povećanja opterećenja. U njemu je opterećenje moguće postepeno povećavati u skladu sa porastom razvoja snage vežbača. Iz pomenutih razloga, veliki broj trenažnih metoda se zasniva na principu povećanja težinskih jedinica opterećenja (kod trenažera sa tegovima). Dakle, za efikasniji rad na razvoju mišićne snage potrebno je povećati uticaj gravitacione sile koju mišići treba da savladaju. U skladu sa opterećenjem, mišić razvija silu koja savladava različitu masu pri čemu sila zemljine teže konstantno iznosi 9,81 m/s 2 (gotovo konstantno, jer su male varijacije prisutne samo u zavisnosti na kom delu zemljine kugle se nalazimo). Prema tome, princip se ukratko može svesti na Newton-ovu formulu: Gde je: F sila, m masa i a ubrzanje (akceleracija) 7

7 Vol. III, No. 1, NEKI FIZIOLOŠKI I MOTORIČKI ASPEKTI Iz ove formule se može jasno videti da se sila može povećati dodavanjem ili više mase ili većeg ubrzanja. Za razliku od pomenutog konvencionalnog pristupa, gde je savladavanje gravitacione sile osnova rada na razvoju snage, vibracioni trening koristi drugu stranu jednačine. To podrazumeva da se opterećenje povećava putem većeg ubrzanja usled čega mišići, tetive i zglobovi vežbača ne moraju da trpe spoljašnje opterećenje. Na ovaj način se umanjuje mogućnost povreda i sl. Ovo povećanje gravitacije se ogleda u postojanju neprekidnih promena pravca kretanja kod harmoničnih vibracija, što uzrokuje povećanje brzine pri permanentnim promenama pravca (akceleracija). Akceleracija predstavlja determinantu vibracionog intenziteta. Vertikalna amplituda i frekvencija vibracija su od suštinskog značaja. Merna jedinica za akceleraciju je m/s2. Vibracije proizvode sile koje se brzo menjaju (QCAFs) 1 i koje se prepliću sa uticajem sila zemljinog gravitacionog polja (podaci izmereni u laboratoriji Univerziteta Luven, Tabela 1). Vibracioni Trening na Power Plate -u : 40 Hz i visoka amplituda maksimalno ubrzanje 50,0 m/s 2 F (z/vertical) = 70 kg (masa tela) x 50,0 m/s2 = 3500 N Slika 1. Različite vrste treninga (1a. Trening sa opterećenjem; 1b. Vibracioni trening) Receptor Neuromišićno vreteno meri promenu u dužini mišića i brzinu promene dužine 1b Kratke i intenzivne vibracije frekventno aktiviraju mišićni refleks na istezanje. Vibracije izazivaju promene u dužini i napetosti mišića, što uzrokuje stalne reakcije mišića putem učestanog kontrahovanja. Ovo kontrahovanje i opuštanje mišića se odvija refleksno. Kod vibracionog treninga vežbač se nalazi na platformi koja proizvodi harmonične vertikalne vibracije sa mogućnošću menjanja njihovih frekvencija i amplitude. U zavisnosti od toga koju grupu mišića tretira, zavise i položaji na Efektor Kontrakcija mišića Slika 2. Šematski prikaz refleksa mišića na istezanje Tabela 1. Akceleracija gravitacione sile Radi bolje ilustracije upoređena je potrebna sila koju mišić treba da razvije da bi savladao određeno opterećenje. Uzet je primer vežbača telesne mase 70kg sa još 70kg dodatne mase u poređenju sa vežbačem koji vežba na vibracionoj platformi. Uobičajen trening sa tegovima: F(z/vertical) = [70kg + 70kg dodatne mase] x 9,81 m/s 2 (1 g) = 1373,4N 1a platformi koje vežbač zauzima (stojeći, klečeći, sedeći, ležeći i drugi). Dakle, u pitanju su mehanički stimulusi koji se sa vibracione platforme prenose na telo vežbača. Na ovaj način se stimuliše aktiviranje proprioreceptora, prvenstveno mišićnih vretena kao i Goldžijev tetivni organ (slika 2). Prikazana šema (Slika 2) predstavlja način na koji funkcioniše klasični refleks mišića na istezanje. Kod vibracionog treninga učestalost tih pojava je puta u sekundi. Zbog pomenutog, propriorecepcija i kinestezija su od ključnog značaja kod vibracionog treninga. Centralni nervni sistem dobija stalne informacije o trenutnoj dužini, sili u mišićima i o brzini promene ovih parametara. Mišićna vretena su kinestetički receptori koji se nalaze u skeletnim mišićima, a često se pojavljuju zajedno 8 1 Quickly Changing Acceleration Forces (QCAFs)

8 NEKI FIZIOLOŠKI I MOTORIČKI ASPEKTI Vol. III, No. 1, sa Goldžijevim tetivnim organom 2. Kada se mišić istegne, središnji deo intrafuzalnih vlakana izaziva pražnjenje senzornih vlakana mišičnog vretena što izaziva motorni odgovor, tj. mišićnu kontrakciju. Za razliku od mišićnog vretena koje na istezanje reaguje kontrakcijom Goldžijev tetivni organ na deformaciju reaguje relaksacijom (opuštanjem) mišića. Princip rada pomenutih organa je od velikog značaja kod vibracionog treninga gde se promene u dužini mišića usled vibracija kontinuirano odvijaju od puta u sekundi tokom određenog vremenskog perioda, te se mišić neprekidno kontrahuje i opušta sve dok se vibracije ne zaustave. Akutni efekti vibracionog treninga Veliku pažnju su privukla istraživanja u stranoj literaturi koja su se ticala uticaja vibracionog treninga na brzu pripremu lokomotornog aparata za nastupajuća opterećenja. Bosco i sar. (1999) ustanovili su statistički značajno povećanje eksplozivne snage mišića nogu nakon jednokratne primene vibracionog treninga. Torvinen i sar. (2002) uočili su trenutno povećanje vrednosti rezultata skoka uvis i to od 2,5%, povećanje u izometrijskoj sili mišića ekstenzora potkolena od 3,2% i poboljšanje u ravnoteži od 15,7% nakon primene vibracionog tretmana kod zdravih odraslih osoba. De Ruiter, Van der Linden, Van der Zijden, Hollander i De Haan (2003) ustanovili su statistički značajan uticaj aplikacije vibracionog treninga (frekvencije 30Hz i amplitude 8mm) u setovima od 5x1 minut sa odmorom između setova od 2 minuta na produkciju maksimalne statičke sile mišića ekstenzora potkolena. Rittweger, Mutschelknauss i Felsenberg (2003) su na uzorku od 19 ispitanika istraživali razlike u visini skoka, trajanju kontakta sa podlogom pre i nakon primene vibracionog tretmana. Uočeno je da frekvencija od 26Hz ima pozitivne efekte na poboljšanje rezultata u posmatranim varijablama. Takođe je uočen pozitivan uticaj kratkotrajnog izlaganja vibracijama kod osoba sa neuromišićnim oštećenjima. Van Nes, Geurts, Hendricks i Duysens (2004) uočili su da kod osoba koje su doživele unilateralni moždani udar dolazi do poboljšanja posturalne kontrole I stabilnosti nakon kratkotrajne primene vertikalnih sinusoidnih vibracija na frekvenciji od 30Hz i amplitudi od 3mm. T. Tihanyi, Fazekas i J. Tihanyi (2007) na uzorku od šesnaest ispitanika starosti 58,2±9,4 godine, 27,2±10,4 dana nakon moždanog udara istraživali su efekte oporavka pod dejstvom vibracionog treninga. Ispitanici su nasumično podeljeni u vibracionu i kontrolnu grupu, gde je na vibracionoj grupi primenjeno šest jednominutnih setova vertikalnih sinusoidalnih vibracija od 20Hz i 5mm amplitude. Uočeno je da vibracioni tretman kod osoba nakon moždanog udara doveo do poboljšanja u izometrijskoj i ekscentričnoj kontrakciji mišića opružača potkolena i to za 36,6% i 22,2%. Schuhfried, Mittermaier, Jovanović, Pieber i Paternostro-Sluga (2005) uočili su moguća poboljšanja u pokretljivosti i posturalnoj kontroli nakon kratkotrajnog izlaganja vibracijama kod osoba sa multiplom sklerozom. Uticaj vibracionog treninga na mišićnu snagu Većina istraživanja koja su se bavila vibracionim treningom sugerišu da je on jednako efikasan kao i trening sa opterećenjem u smislu povećanja mišićne snage i sile. Zapravo, neka istraživanja navode na misao da, ukoliko se na pravi način primeni, vibracioni trening može biti i efikasniji. U vezi s tim, Delecluise, Roelants i Verschueren (2003) za cilj istraživanja imali su ispitivanje i poređenje efekata vibracionog treninga u periodu od 12 nedelja i treninga sa opterećenjem na snagu mišića opružača zgloba kolena. Istraživači su zaključili da vibracioni trening, kao i refleksne mišićne kontrakcije koje on prouzrokuje, imaju potencijal da povećaju snagu mišića opružača zgloba kolena prethodno netreniranih žena, isto kao i trening sa opterećenjem, dok je po pitanju eksplozivne snage vibracioni trening superiorniji. Roelants, Delecluse, Goris i Verschuern (2004) istraživali su efekte 24-nedeljnog vibracionog treninga na telesnu kompoziciju i mišićnu snagu netreniranih žena. Ist raživači su zaključili da je vibraci - oni trening povećao snagu mišića opružača u zglobu kolena u kombi - naciji sa malim porastom bezmasne mase. Sa druge strane, Ronnestad (2004) je sproveo istraživanje u kom je poredio efekte povećanja sposo - b n osti izvođenja čučnjeva na vi brirajućoj platformi sa ko n ve n cionalnim izvođenjem čučnj - e va kod rekreativaca Preliminarni rezultati ovog istraživanja ukazali su na superiornost čučnjeva izvo đenih na vibracionoj platformi u poređenju sa konvencionalnim izvođenjem čučnjeva, uzimajući u obzir maksimalnu snagu i eksplozivnu snagu sve dok je spoljašnje opterećenje isto. Cochrane i Stannard (2005) istraživali su akutne efekte vibracionog treninga na visinu vertikalnog skoka uvis, snagu stiska šake i gipkosti. Na uzorku od 18 vrhunskih hokejašica na travi primenili su tri tretmana: vibracioni trening, kontrolni tretman i vožnju bicikla. Vibracioni trening se sastojao od šest vežbi izvođenih na vibracionoj platformi marke Galileo pri frekvenciji od 26Hz. Kontrolni tretman je činilo istih šest vežbi, ali ovoga puta bez vibracija, a vožnja bicikla se izvodila sa opterećenjem od 50W. Svaki tretman je trajao 5 minuta pri čemu su 2 Mišićna vretena se sastoje od 3-12 specifičnih vlakana, koja se još nazivaju i intrafuzalna vlakna. Ova vlakna ulaze u sastav mišića, ali se bitno razlikuju od mišićnih vlakana. Krajevi intrafuzalnih vlakana su kontraktilni, dok je središnji deo receptorni i unutar njega se nalaze primarni i prstenasto-spiralni završeci eferentnih neurona čija vlakna (tip Ia) prenose informacije brzinom od m/s, a sa svake strane primarnih završetaka se nalaze sekundarni završeci aferentnih neurona (tip II) i prenose impulse brzinom od m/s. Intrafuzalna i klasična (ekstrafuzalna) mišićna vlakna postavljena su paralelno jedna sa drugima. Na taj način intrafuzalna vlakna uvek prate promenu duzine mišićnih vlakana. 3 Goldžijev tetivni organ je postavljen u seriji sa mišićnim vlaknima, uglavnom je vretenastog oblika i sastoji se iz snopova kolagenih vlakana. Obzirom da je pričvršćen jednim krajem za tetivu, a drugim za pojedinačne tetive malih snopova mišićnih vlakana, on se deformiše sa promenom napona u tetivama, bilo pasivnim istezanjem ili kontrakcijom mišića. Ove promene GTO registruje i aferentnim neuronima prenosi do motornih centara koji na ovaj nadražaj reaguju relaksacijom. 9

9 Vol. III, No. 1, NEKI FIZIOLOŠKI I MOTORIČKI ASPEKTI visina vertikalnog skoka, dinamometrija šake i test gipkosti bili mereni pre i nakon tretmana. Pozitivna korelacija je uočena kod testova vertikalni skok (p<0,001) i testa gipkosti (p<0,05). Mogućnost uticaja vibracionog treninga na gipkost Među prvim istraživanjima na polju uticaja vibracionog treninga na gipkost stoje istraživanja Issurina, Tenenbauma i Liebermana (1994), koji su ispitivali efekte tada novog metoda treninga na maksimalnu snagu i fleksibilnost. Istraživači su poredili konvencionalnu i vibracionu metodu vežbanja i uočili su napredak od (p<0,001) u vibracionoj grupi. Zaključeno je da vibracioni trening primenjen u kratkom vremenskom roku omogućuje povećanje snage mišića i fleksibilnost. Ispitivanjem uticaja vibracionog treninga na gipkost bavili su se Fagnani, Giombini, Di Cesare, Pigozzi i Di Salvo (2006), koji su ispitivali kratkoročne efekte 8- nedeljnog vibracionog treninga na mišićnu snagu i gipkost kod žena koje se takmičarski bave sportom. Autori napominju da je vibracioni trening pogodan metod za povećanje maksimalne snage ekstenzora zgloba kolena, skoka uvis i gipkosti kod mladih sportistkinja ukoliko je pravilno osmišljen. Dakle, moraju se uzeti u obzir optimalna frekvencija, amplituda i g-sila. Kod vrhunskih sportista je često teško postići veći napredak u gipkosti, odnosno amplitudi pokreta, međutim, ova metodologija nam otvara nove mogućnosti. Na tom planu su Sands i sar. (2008) za cilj istraživanja imali ispitivanje akutnih efekata vibracija na pasivni i aktivni test čeone špage kod vrhunskih odraslih plivačica sinhronog plivanja. Rezultati su ukazivali na to da su vibracije imale statistički značajan uticaj na pasivnu gipkost, ali ne i na aktivnu gipkost. Van den Tillaar (2006) je istraživao uticaj vibracionog treninga i konvencionalnog načina istezanja na razvoj elastičnosti muskulature zadnje lože buta. Rezultati su pokazali da je došlo do statistički značajnog povećanja elastičnosti zadnje lože buta kod obe grupe. Ipak kod grupe koja je sprovodila vibracioni trening uočeno je veće statistički značajno povećanje i to 30% u odnosu na kontrolnu grupu koja je napredovala 14%. Osteogeni efekti vibracionog treninga Ukoliko se opterećenje, nastalo bilo posredstvom fizičke vežbe ili nekog drugog stimulusa, na određenu kost poveća, ta kost će se tokom vremena remodelovati i postati jača kako bi se mogla odupreti takvoj vrsti opterećenja. Međutim, u obrnutom slučaju, ukoliko se opterećenje na kost smanji (npr. usled smanjenja fizičke aktivnosti), kost će slabiti usled smanjenih metaboličkih procesa i adekvatnih stimulusa koji bi pokrenuli kost da se remodeluje, što je potrebno za održanje koštane mase (Wolf, 1986). Rubin i sar. (2003) su u trajanju od jedne godine istraživali efekte visokih frekvencija i niske amplitude mehaničkih vibracija na inhibiciju gubljenja koštane mase uzorku od 70 žena (3-8 godina nakon menopauze). Preliminarni rezultati ovog istraživanja su ukazali na mogućnosti neinvazivne mehanički sprovedene intervencije u borbi protiv osteoporoze. Ovaj nefarmakološki pristup predstavlja fiziološki osnovan način zaustavljanja smanjenja denziteta kosti (BMD), koji prati menopauzu. Dalja istraživanja u tom pravcu su nastavili Verschueren i sar. (2004), gde su ispitivali i poredili efekte šestomesečnog vibracionog treninga i konvencionalnog treninga na: gustinu kuka, mišićnu snagu i posturalnu kontrolu žena u postmenopauzi. Cilj ovog istraživanja je bio procena mišićnoskeletnih efekata visokofrekventnih opterećenja putem vibracionog treninga, kod žena u postmenopauzi. Vibracioni trening je poboljšao izometrijsku i dinamičku mišićnu snagu (+15% i +16%; p<0,01), i takođe je uočeno statistički značajno povećanje gustine kostiju kuka (+0,93%; p=0,05). Nisu uočene promene u BMD kuka kod žena koje su učestvovale u treningu sa spoljašnjim opterećenjem (-0,60% i -0,62%). Ovi nalazi sugerišu da vibracioni trening izvodljiv i efikasan način poboljšanja smanjenja faktora rizika padova i fraktura kod starijih žena. Kombinacija gubitka mišićne mase i povećanje potkožnog masnog tkiva naziva se sarkopenija. Sarkopenija je takođe povezana i sa gubitkom koštane mase i usporenim bazalnim metabolizmom. Kako je Roubenoff (2004) okarakterisao Gojazan, a krt sadrži najgore u sebi od onog što dolazi sa godinama povećana mišićna slabost prouzrokovana sarkopenijom i potreba da se nosi veći teret prouzrokovan gojaznošću. Uticaj vibracionog treninga na kardio-vaskularni sistem Vibracioni trening takođe utiče na povećanje vaskularizacije mišića, obzirom da se prilikom mišićne kontrakcije kapilari stežu i zatvaraju. Prilikom relaksacije mišića kapilari se otvaraju i propuštaju krv. Kontrakcijom i relaksacijom mišića aktivira se mišićna pumpa, što uzrokuje povećanu cirkulaciju krvi. U vibracionom treningu u zavisnosti od izabrane frekvencije vibracija, mišići (a samim tim i kapilari) se kontrahuju od 25 do 50 puta u sekundi. Ova činjenica može biti od velike važnosti osobama koje pate od cirkulatornih ili perifernih vaskularnih problema. Bogaerts, Delecluse i Claessens (2007) su ispitivali uticaje vibracionog treninga i mešovitog fitnes programa na potrošnju kiseonika na uzorku od 220 starije osobe (vibraciona grupa n=94; fitnes grupa n=60 i kontrolna grupa n=66). Autori su tada zaključili da vibracioni trening pozitivno utiče na povećanje potrošnje kiseonika sa daleko nižom incidencom povreda. 4 Bone mineral density 10

10 NEKI FIZIOLOŠKI I MOTORIČKI ASPEKTI Vol. III, No. 1, Zaključak Iz navedenih istraživanja i teorijskih razmatranja se može izvesti zaključak da vibracioni trening ukoliko se sprovodi po principu nadopterećenja i ukoliko se uzme u obzir optimalna frekvencija, amplituda i g-sila, može biti jednako efikasan ako ne i efikasniji od konvencionalnog načina treniranja, ali uz karći trening i manju mogućnost povređivanja. Potencijal u razvoju elastičnosti mišića otvara nove dimenzije razvoja gipkosti. Obećavajući rezultati istraživanja po pitanju osteogenih efekata vertikalnih sinusoidalnih vibracija na gustinu kostiju, ali i kod osoba sa neuromišićnim oštećenjima skreću pažnju na jedan novi nefarmakološki pristup tretiranja gore navedenih stanja. Literatura 1. Bogaerts, A., Delecluse, C., & Claessens, A. L. (2007). Impact of whole-body vibration training versus fitness training on muscle strength and muscle mass in older men: a 1-year randomized controlled trial. J. Gerontol. A Biol. Sci. Med. Sci., 62, Bosco, C., Colli, R., Introini, E., Cardinale, M., Tsarpela, O., Madella, A., Tihanyi, J., & Viru, A. (1999). Adaptive responses of human skeletal muscle to vibration exposure. Clinical Physiology, 19, Cochrane, J. & Stannard, R., (2005). Acute whole body vibration training increases vertical jump and flexibility performance in elite female field hockey players. British Journal of Sports Medicine, 39, Delecluise, C., Roelants, M., & Verschueren, S. (2003). Strength increase after Whole-body vibration compared with resistance training. Med. Sci. Sports Exerc.,35(6), De Ruiter, C. J., van der Linden, R. M., van der Zijden, M. J. A., Hollander, A. P., & de Haan, A. (2003). Short-term effects of whole-body vibration on maximal voluntary isometric knee extensor force and rate of force rise. European Journal Of Applied Physiology, 88, Fagnani, F., Giombini, A., Di Cesare, A., Pigozzi, F., & Di Salvo, V. (2006). The effects of a wholebody vibration program on muscle performance and flexibility in female athletes. American Journal of Physical Medicine & Rehabilitation, 85(12), Issurin, V., B., Tenenbaum, G., & Lieberman, D. G. (1994). Effects if vibratory stimulation training on maximal force and flexibility. Journal of Sports Sciencies, 12(6), Van den Tillaar, R. (2006). Will whole-body vibration training help increase the range of motion of the hamstrings? J. Strength Cond. Res. 20(1), Rittweger, J. R., Mutschelknauss, M., & Felsenberg, D. (2003). Acute changes in neuromuscular excitability after exhaustive whole body vibration exercise as compared to exhaustion by squatting exercise. Clinical Physiology And Functional Imaging, 23, Roelants, M., Delecluse, C., Goris, M., & Verschuern, S. (2004). Effects of 24 weeks of whole body vibration training on body composition and muscle strength in untrained females. International Journal of Sports medicine, 25, Ronnestad, B. (2004). Comparing the performance-enhancing effects of squats on a vibration platform with conventional squats in recreationally resistance-traind men. Journal of Strength and Conditioning Research,18(4), Roubenoff, R. (2004). Sarcopenic obesity: the confluence of two epidemics. Obesity Research,12, Rubin, C., Recker, R., Cullen, D., Ryaby, J., McCabe, J., & McLeod, K. (2004). Prevention of Postmenopausal Bone Loss by a Low-Magnitude, High-Frequency Mechanical Stimuli: A Clinical Trial Assessing Compliance, Efficacy, and Safety. Journal Of Bone and Mineral Research, 19(3), Sands William, A., McNeal Jeni, R., Stone Michael, H., Kimmel Wendy, L., & Haff Gregory, Jemni Monem, G. (2008). The effect of vibration on active and passive range of motion in elite female synchronized swimmers. European Journal of Sport Science, 8(4), Schuhfried, O., Mittermaier, C., Jovanovic, T., Pieber, K., & Paternostro-Sluga, T., (2005). Effects of whole-body vibration in patients with multiple sclerosis: a pilot study. Clinical Rehabilitation, 19, Tihanyi, T., Fazekas, G., & Tihanyi, J. (2007). One session of whole body vibrationincreases voluntary muscle strength transiently in patients with stroke. Clinical Rehabilitation, 21, Torvinen, S., Sievanen, H., Jarvinen, T. A., Pasanen, M., Kontulainen, S., & Kannus, P., (2002). Effect of 4-min vertical whole body vibration on muscle performance and body balance: a randomized crossover study. International Journal Of Sports Medicine,23, Van Nes, I. J. W., Geurts, A. C. H., Hendricks, H. T., & Duysens, J., (2004). Short-term effects of whole-body vibration on postural control in unilateral chronic stroke patients: preliminary evidence. American Journal Of Physical Medicine & Rehabilitation/Association Of Academic Physiatrists, 83, Verschueren, S., Roelants, M., Delecluse, C., Swinnen, S., Vanderschueren, D., & Boonen S. (2004). Effect of 6-Month Whole Body Vibration Training on Hip Density, Muscle Strength, and Postural Control in Postmenopausal Women: A Randomized Controlled Pilot Study. Journal of Bone and Mineral Research, 19(3), Wolf, J. (1986). The Law of Bone Remodeling. Berlin: Heidelberg & New York: Springer