ISSN edukativno marketinški časopis broj 07 mart 2011

Transcription

1 ISSN edukativno marketinški časopis broj 07 mart

2 RENAULT PREMIUM ROUTE TRUCK RACING SPECIJALNO IZDANJE: S OKUSOM UTRKE Postavši europskim prvakom u ekipnom prvenstvu, Renault Trucks htio je podijeliti pobjedu sa svojim klijentima na način da je lansirao specijalno izdanje vozila Renault Premium Route Truck Racing. Vozač neće samo moći uživati u svojstvenim performansama na cesti jednog Renault Premium Route i smanjenoj potrošnji, nego će moći uroniti u svijet u kojem dominiraju elementi utrke. Ti elementi se odnose na vanjsku dekoraciju Renault Trucks Racing sa crvenim štitnikom od sunca, kožni upravljač, specifične navlake za sjedala i tepihe. Svako vozilo također se ističe natpisom Europski šampion. Drugim riječima, ovo je sasvim jedinstveno vozilo koje neće proći neprimijećeno na cesti! Angažman Renault Trucksa u Truck Racingu je prije svega pitanje strasti. Strasti prema kamionima, tehnologiji i natjecanju. Ali ono vrijedi samo ukoliko ga se podijeli s klijentima, kako na utrci, tako i na cesti. Stoga je Renault Trucks odlučio proslaviti osvojeni naslov europskog prvaka u utrci kamiona lansiranjem specijalnog modela vozila Renault Premium Route Truck Racing. Ova izvedba vozila Renault Premium Route, koje je poznato po svojim performansama na cesti i niskoj potrošnji, dostupna je kao tegljač pogonske konfiguracije 4x2 (ili 6x2 za tržište Velike Britanije), te je opremljena motorom DXi KS i automatiziranim mjenjačem Optidriver+. Elementi iz svijeta utrka dominiraju vanjskim dizajnom tako da ovo vozilo ne može proći nezamijećeno na cesti! Oznaka 01 koja simbolizira naslov europskog prvaka jasno je vidljiva na prednjem dijelu i na vrhu bočnih vrata. Trapezne pregrade zraka, smještene između dva prednja fara, podsjećaju na Renault Premium Racing koji je svojim originalnim i oštrim dizajnom ostavio izrazito snažan dojam u prošloj Truck Racing sezoni. I na kraju, aluminijski naplatci, zajedno s logom Renault Trucks Racing i logom partnera MKR Technology, daju ovom vozilu natjecateljsku vjerodostojnost. U kabini je isti osjećaj! Posebno dizajnirane sive presvlake za sjedala s logom Renault Trucks Racing, kao i upravljač u crvenoj koži, pružit će vozaču osjećaj da upravlja vrlo specijalnim vozilom budeći pri tome natjecateljski duh i atmosferu utrke. CE OMMUNIQU Po pitanju vožnje Renault Premium Route uživa u izvanrednim performansama na cesti. Na Renault Premium Route upravljač i ovjesi potpuno su neovisni, objašnjava Philippe Boitard, inženjer za držanje putanje na cesti iz Renault Trucksa. Upravljač je vrlo precizan i krajnje siguran te omogućuje vozaču da instinktivno nađe pravu putanju. Na primjer, ako kotači naiđu na rupu na cesti nije potrebno upravljač ispravljati. Što se tiče motora DXi-Racing koji je pokazao nadmoć i pouzdanost rijekom posljednje Truck Racing sezone, on je direktna prilagodba serijskog motora, budući da DXi11 i 13 imaju istu osnovu. Skoro 80% trkaćih motora nalazi se u serijskom motoru, prema FIA regulativi podsjeća nas Maxime Le Bech, inženjer za motore. Snaga DXi11, dodaje, leži u njegovoj sposobnosti da dostavi maksimalan moment pri niskom obrtaju motora. Bilo da se radi o cesti ili stazi uvijek težimo istom pouzdanosti i performansi! I na kraju, temeljeno na vozilu Renault Premium Route, kamionu s izvanrednom potrošnjom goriva, ovo specijalno izdanje Truck Racing uspjelo je ujediniti emocije i racionalni dizajn! Dostupno od veljače diljem Europe, omogućit će klijentima da iskuse ponos i prestiž naslova prvaka imajući istovremeno na raspolaganju pouzdan i učinkovit radni alat. RENAULT TRUCKS SADA I ZA IPHONE I ANDROID UZ POSEBNI EKSKLUZIVNI GPS VELIKIH MOGUĆNOSTI I LOKACIJSKI UREĐAJ ZA VOZILA Za korištenje na Smartphoneu, Renault Trucks predstavlja prvi GPS za teška teretna vozila dostupan na iphoneu, kao i lokacijski uređaj za njegovu globalnu mrežu. Renault Trucks smatra da ove aplikacije imaju smisla samo ako pomažu našim kupcima i vozačima, istovremeno im olakšavajući obavljanje posla na korist cijelog društva. Upravo zato ovaj proizvođač prvi predstavlja posebnu GPS aplikaciju za teška teretna vozila za iphone. Kad se konfiguracija vozila unese u sustav, vozaču se predlaže plan puta s najsigurnijim rutama po kojima mu je dopušteno kretanje. Ovo predstavlja revoluciju u svijetu teških teretnih vozila. Aplikaciju nadopunjuje lokacijski uređaj za kontakt s najbližim prodajnim mjestom u mreži Renault Trucks, a u pripremi su i druge aplikacije. I dok su konvencionalni GPS sustavi korisni za automobile, brzo nailaze na prepreke kad ih se prenese na gospodarska vozila: preuske ulice, niski nadvožnjaci, mjesta na kojima se ne mogu okrenuti do sada u ponudi nije bilo ničega za vozače kamiona. Zato je, u suradnji s tvrtkom ALK, Renault Trucks razvio posebni GPS za teška teretna vozila na temelju podataka tvrtke NAVTEQ, vodeće u ovom sektoru. U obzir su uzeta ograničenja cestovnog prijevoza robe uz posebne funkcije, a tu je i iznimno ukusno dizajnirano grafičko sučelje za sve korisnike. Vozač ili voditelj voznog parka može u software unijeti tehničke karakteristike kamiona (dužina, širina, visina, ukupna težina, osovinska težina), vrstu tereta (opasni ili neopasni materijal) i željene osobine prometnica (sa ili bez cestarine, najveća dopuštena brzina, itd.). Svi se ovi podaci unose u GPS koji, uzimajući u obzir sve te osobine, predlaže najsigurniju i najbržu rutu u cijeloj europskoj cestovnoj mreži.

3

4 AUTOPREVOZ Teretni promet d.o.o. Mostar GMP LOGISTICS International freight forwarding and logistics KOMBI Trans

5 Mart 2011 LOGISTIKA 5

6 SADRŽAJ SUCCEED! THE IRU SECRETARY GENERAL S CONCLUSION DAN POSLIJE ŠTO SE DOGAĐA ULASKOM REPUBLIKE HRVATSKE U EU INCOTERMS 2010 U PRIMJENI SPORAZUM O TRANSPORTNOJ ZAJEDNICI str.8 str.21 str.23 str.26 КОНФЛИКТИ У ОРГАНИЗАЦИЈИ И ПОБОЉШАЊЕ РАДА МЕНАЏМЕНТ ТИМА PRIMENA SAVREMENIH INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA ISPITIVANJE SAOBRAĆAJNE SIGNALIZACIJE PRAKTIČNE KORISTI str.33 str.49 str.51 str.55 PRIMENE TELEMATSKIH SISTEMA PRI IZVRŠENJU PREVOZA TERETA U DRUMSKOM TRANSPORTU

7 RIJEČ UREDNIKA Osnivač i izdavač: GRAFID d.o.o. Banja Luka Direktor: Branislav Ivanković Glavni i odgovorni urednik: Ivan [evo Redakcija: Prof. dr Ratko Zelenika, prof dr Nada Barac, prof. dr Pavle Gladović, dr Budi{a Kosti}, dr Nenad Dimitrijevi}, dr Sinan Alispahi}, mr Demir Had`i}, dr Sanel Jakupovi}, mr Radovan Vi{kovi}, prof. dr Života Radosavljević, prof. dr Ivan Bo{njak, mr Brane Lotri~, Vlatko Gjuroski, Danijela Donevska, mr Milanko Damjanovi}, mr Sreten Simovi}, dr Tomislav Staj~i}, mr Neboj{a Zdravkovi}, mr Marinko Jakovljevi}, mr Drago Soldo, Milan Bo`i}, dr Vladan [kerovi}. mr Nenad D`agi} Stru~ni saradnici: prof. Marijan Banelli, Zdravko Igli~ar, Igor Peji}, Zoran Andri}, Željko Matoc, mr Du{an Soldatovi}, Jo`e Cuderman, Mile Luki}, Besim Mustafa, Sa{a Zdravkovi}, Slobodan Tupaji}, Branimir Mileti} Lektor: Igor Simanovi} Tehnička obrada i dizajn: Srđan Ivanković [tampa: GRAFID d.o.o. Banja Luka 051/ grafidªblic.net Cijenjeni čitatelji Proces prijevoza u cestovnom prometu se sastoji u svladavanju velikih prostornih razlika, dinamičan je i nije nužno vezan za neko određeno mjesto što je jedna od prednosti. U vremenskom i prostornom pogledu, proizvodni proces i proces potrošnje u prijevozu čine jedinstveni proces što znači da prometna usluga postoji jedino onda kada je prisutan i prijevozni proces. Rezultat rada je prometna usluga čija negativna strana jest da se ona ne može uskladištiti kako bi se zadovoljila prometna potražnja onda kada je ona veća od prometne ponude, tj. ne postoji kao materijalni proizvod, ne postoji izvan proizvodnog procesa i nakon njegova završetka. Pored toga što je za profesionalnog vozača bitno da je zdrav, tjelesno spreman, emocionalno uravnotežen, otporan na stres i odgovoran u svojim postupcima zbog mogućih ljudskih žrtava i velike materijalne štete, bitno je da je isti kompetentan profesionalac. To je dobar posao za one koji vole putovanja i samostalnost u radu, a ne smeta im neprikladno radno vrijeme i dulje izbivanje od kuće, međutim vozač-pilot upravlja vozilom nerijetko vrijednim više stotina tisuća eura. Interes kompanije, da takvo vozilo povjeri isključivo profesionalcu, lojalnom uposleniku, poznavatelju vještine i ekonomike vožnje, a ne neukoj i nestručnoj osobi. Tehničko-tehnološka rješenja, ergonomija radnog mjesta, dinamika prometnih tokova, sučeljavanje sa izazovima optimizacije logističkih tokova, su dio kompleksnih pitanja, tema i radnih zadataka svakog vozača. Transportne kompanije mijenjaju stav prema ugovorenim obvezama, prihvaćaju činjenicu, da biti samo jedna karika u logističkom lancu nije dovoljno za prosperitet i razvoj logistike, zbog čega rade na jačanju vlastitih kapaciteta, ljudskih resursa i intelektualnog kapitala. Mi, nemamo alternativu jer smo vezani za logistički sustav Europe, sudjelujemo u karikama logističkih lanaca. Želja transportnih kompanija ide u susret mijenjanja filozofije od vrata do vrata mijenjaju se modelom od logističkog centra do logističkog centra. Europska Unija posredstvom svojih mehanizama, Direktiva, preporuka, mišljenja zaokružuje process regulativa koje ograničavaju ili umanjuju mogućnost improvizacije na cestovnom transportnom tržištu. U dokumentima, bilo da je riječ o EU direktivama 96/26, 98/76, 2003/59 ili 1071/09 njihovim dopunama želi se stvoriti okruženje u kome ozbiljne kompanije imaju mogućnost napretka i opstanka. U našem objektivu, često na pogrešan način tumačimo pojedina poglavlja i odredbe međunarodnih preporuka, naprosto one su plod kompromisa, nauke, ineteresa i težnje ka uređenju tržišta. Poznato je da sa vozilima EURO-5 na pojedinim europskim prometnicama imamo respektabilne uštede u cijeni koštanja cestarina. Ali ne manje, bitna činjenica je da se za obvezan dio praktčne obuke, kako temeljne, tako i periodične obuke vozača motornog vozila, postavlja tematska cjelina ekonomične vožnje ECO- DRIVING SAFELY. Vječita dilema i otpor se javlja na relaciji moram i trebam. Pred vama je novo izdanje LOGISTIKE, sačinjeno od mnogo zanimljivosti, stručnih članaka, predstavljanja vodeće institucije, IRU ACADEMY za promoviranje standarda, globalne edukacije u cestovnom prijevozu, obraćanja prvog čovjeka međunarodne cestovne transportne unije ali i doprinos više akreditiranih instituta jugositočne Europe koji svojim angažmanom oslikavaju novu filozofiju cestovnog prijevoza. Logistika je uspostavila najduži logistički lanac jugositočne Europe, vodeće kompanije su sa nama i logičan slijed je uspjeh, zato budite dio uspješnih logističkih priča u narednim brojevima LOGISTIKE. Tu smo zbog Vas! Rje{enjem Ministarstva prosvjete i kulture Republike Srpske br: /09, od godine, ~asopis Logistika Banja Luka, upisan je u Registar javnih glasila pod rednim brojem 583.

8 SUCCEED! THE IRU SECRETARY GENERAL S CONCLUSION History is rife with examples of great scientists, decision-makers and politi- cians whose thinking and actions were considered in their day to be wrong or had an unpopular or even tragic outcome, yet through time and with further knowledge turned out to be not only the truth but also a success. Let me cite just a few examples: Alexander the Great who pioneered the assimilation rather than the enslavement of conquered peoples, Galileo and his defence of heliocentrism, Peter the Great who modernised Russia by force, the Enlightened who shook the very foundations of society well beyond Europe, or Martin Luther King and Mahatma Gandhi who realised their dream of emancipation without resorting to violence. What did all these great men have in common? They were all committed visionaries, whose avant-garde thinking was resolutely off the beaten track of their time. But they were equally bold and did not hesitate to shake things up, to shock and impose their point of view, sometimes risking their lives in the process. They were convinced of the need to change and to overcome prejudice in order to succeed. It is precisely this leadership, this clear vision of reality and the audacity to alter the course of events which are too often lacking in today s modern world. However, strong leadership which respects partners also in the absence of unanimity remains the key to succeed. Exceptional situations demand exceptional decisions. Unfortunately, sterile political consen- sus seems increasingly to be the norm. Nowadays, we are constantly bombarded with information, but this uninterrupted flow of instant information and the anxiety it triggers not only preclude in-depth reflexion, but also favour uniform thinking, systematically based on the lowest common 8 LOGISTIKA 2011 Mart denominator which, by adding compromise to compromise, is ultimately doomed to failure. The blatant inability of decisionmakers to communicate amongst themselves in order to agree on the best way forward and to set clear objectives leaves us disarmed in the face of the major challenges of this century. Indeed, the eight UN Millennium Development Goals (MDG) remain the principal, yet unattained, preoccupations of the international community. Even worse, the inability of decision- makers to communicate with small and medium enterprises (SMEs) and their professional organisations, which globally represent more than 85% of jobs in the private sector, disconnects them from the concrete, multi-faceted reality of the world in which we work, preventing them from succeeding. Indeed, whereas the leaders of multinationals and banks, who have privileged access to the plush lounges of politicians, succeed in being listened to and in influencing business decisions, SMEs unfortunately cannot claim similar influence. It is a fact that even the most constructive proposals made by SMEs to decision-makers, even if heard, are rarely listened to. Politicians forget far too often that the objectives and results of their work should above all aim at improving the economy by improving the lot of SMEs and everyone s living conditions. In today s global economy, the road transport industry, of which 95% are SMEs, has become more than just a simple mode of transport. It is now a production and distribution tool which is vital to succeed, as it can interconnect door-to-door all companies to every market the world over. In short, road transport, which is the only mode which complements all others and is available to everyone, Martin Marmy, IRU Secretary General everywhere at all times, is also the only mode which is able to better distribute wealth and unite people. It is because of the essential role played by this mode in allowing everyone to succeed that any penalty on road transport is an even greater penalty on the economy and society as a whole. If one compares the importance given to road transport in recent years by the decision-makers of the OECD countries and those of the so-called emerging economies, in particular the BRIC countries (Brazil, Russia, India, and China), one will observe huge discrepancies both in terms of economic growth and in new truck registrations with the latter dropping by 50% in OECD countries against a respective increase of 50%, 15%, 40% and 80% in the BRIC countries. In other words, there is undeniably a strong correlation between a dynamic road transport sector and successful economic growth.

9 Why is there a growth rate of more than 10% in the BRIC countries, while the economies of most OECD countries are stagnating? Analysts demonstrate that this double-digit success is due, on the one hand, to systemic and organisational innovation and, on the other hand, to major investment in production tools, hence in road transport. Indeed, to succeed and have leadership in innovation are no longer assured exclusively by the OECD countries but increasingly by emerging nations which produce and trade the most innovative high-tech devices as well as aircraft, trucks, cars and consumer goods globally at unbeatable prices. Thus, emerging countries past, present and future investments in production tools and thus in road transport confirm their determination to succeed. In order to succeed, stimulate growth and remain competitive, the OECD countries will therefore have to do much, much more with much, much less. Systematically relying on a spineless consensus, combined with rampant neoprotectionism, as already observed too often, simply cannot be the solution. On the contrary, it is the audacity to invest especially in SMEs and the audacity to consult and rapidly make clear decisions, the audacity to undertake, the audacity to build new relationships and, ultimately, the audacity to take risks as road transport companies do every day which will enable everyone to remain competitive and to succeed. Indeed, due to fierce competition, to succeed in a globalised economy forces everyone to provide the best services and the best products under the best conditions. However, it is precisely the political and economic leaders of the emerging countries and in particular the BRIC countries who are best able to succeed and to make the most of globalisation which was initiated first and foremost by the western world. Like the great scientists, decision- makers and politicians of past centuries, the BRIC leaders have had the audacity to take courageous and sometimes controversial decisions. They have dared to face up to challenges as they arise by rapidly adjusting to circumstances. They have brushed aside prejudice and other generally accepted principles. They have dared to go against the tide, as too few leaders in too few OECD countries have done. They have succeeded by recognising that this non-subsidised production tool road transport plays a vital role in economic growth and by giving it and its representatives their just place in economic and transport policy. As Aristotle said, Courage is a mean with regard to fear and confidence. In order to rise to the numerous challenges and to seize every opportunity in short, to succeed let us have the courage and audacity to put road transport in its just place i.e. first place thus governments and our partners should finally listen to our message to work together for a better future, for everyone. International Trade & Road Freight Transport TIR can help achieve good governance The IRU moderated the 18th Meeting of the Organization for Security and Co-operation in Europe (OSCE) Economic and Environmental Forum session on The role of the OSCE in promoting good governance in international transportation and at border crossings. This meeting focused on the need for Member States, working in public-private partnership, to implement the key UN multilateral trade and road transport facilitation instruments, and most notably the new Annex 8 to the Harmonisation Convention and the TIR Convention, to achieve good governance at border crossings. The IRU called on the OSCE and its Member States to monitor the effective implementation of the UN facilitation instruments to allow road transport to drive progress, prosperity and ultimately peace throughout central Asia. IRU expands geographical coverage of its free of charge TIR Electronic Pre-Declaration (IRU TIR-EPD) to numerous TIR Contracting Parties The IRU, in partnership with the Customs authorities of several TIR Contracting Parties and its national Member Associations, considerably expanded the coverage of its TIR Electronic Pre-Declaration (IRU TIR- EPD). It is now implemented in all countries located along the external land border of the European Union. The geographical coverage of the IRU TIR-EPD will continue to grow in 2011 in non-eu countries such as Belarus, Ukraine, and Kazakhstan. Moreover, er, Moldova, Georgia, the Islamic Republic of Iran and Afghanistan will also soon be able to benefit from this electronic tool through the ASYCUDA World/TIR. The IRU TIR-EPD application, available in 16 languages, allows TIR Carnet Holders to comply, free of charge, with the EU NCTS/TIR and EORI Regulations which entered into force in 2009, as well as with the new EU security requirements, which entered into force on 1 January It also enables each fleet operator to retain full confidentiality of his commercial data by avoiding recourse to third parties while considerably reducing the time needed for Customs procedures at borders. Promoting the implementation of the new Annex 8 to the UN Harmonisation Convention to reduce border waiting times. Border waiting times still represent a major concern for all fleet operators. Border crossing for trucks could be significantly accelerated by implementing, as foreseen in this new Annex 8, dedicated TIR lanes, where trucks carrying goods under the cover of TIR carnets would pass without any obstacles. In this context, the 4-volet TIR Carnet allows customs formalities for bilateral transport operations which represent the bulk of cross-border freight traffic to be handled at origin and destination rather than at the border, as foreseen by this Convention. Combined with the use of IRU online IT tools, such as the IRU TIR-EPD, Real-Time SafeTIR and the Border Waiting Times Observatory, the 4-volet TIR Carnet offers a yet untapped potential for further facilitating bilateral and international road transport. Mart 2011 LOGISTIKA 9

10 10 LOGISTIKA 2011 Mart

11 Transport Workforce: Focusing on the Human Element IRU contributes to improve EU Tachograph Regulation Following the successful SMART would help operators, on a voluntary Tachograph project, the IRU is basis, to increase the telematics capabilities of vehicles. now fully engaged in the European Commission s preparations for a comprehensive review and improvement of towards ensuring a positive outcome The IRU will reinforce its action the whole EU Tachograph Regulation. from the European Parliament The next generation of digital tachographs will also integrate on-board Commission issues its proposal in and Council once the European telematics applications. summer The IRU was invited to join the IRU-ETF EU Social Dialogue panel of experts of the European Project on Skills and Training in Road Commission s Public Consultation to Transport provide advice on their legislative proposal. The IRU emphasised that the t he Eu ropea n The IRU and device must become more than just a Transport policing tool; it must also be Workers a support for drivers and transport Federation planners, allowing the reduction of administrative and enforcement burdens. with a consor- (ETF), together The device must be integrated into an tium of partners open architecture ITS platform that including 5 IRU Members, are working on an EUfunded joint social dialogue project addressing the training skills and competences of mobile and non-mobile workers in road transport. The project will thoroughly look at how EU Member States have transposed the EU Driver Training Directive (2003/59/EC), the challenges arising from this legislation and how employers and workers are responding to these new requirements. The second part of the project will focus on the skills and training requirements for non-mobile employees, recognising the indispensability of such a welltrained workforce. Freight Transport Security 8th IRU Symposium of Lawyers leads to IRU Resolution on Road Transport Security in the Supply Chain The 8th IRU Symposium of Lawyers held in Geneva, which brought together some 60 lawyers, professors, insurers and Transport Ministry representatives specialised in transport law and insurance issues from around 20 countries, addressed security challenges faced by road transport operators. In its conclusions, the Symposium stressed the need for further simplification, harmonisation and better enforcement of existing legislation to improve trade and road transport security. The IRU consequently adopted a Resolution stressing that in order to enhance security, priority must be given to simplifying, harmonising, and improving existing rules and regulations and their enforcement rather than inventing new ones, citing for example the TIR Convention as the best existing multilateral instrument with which to implement the WCO SAFE Framework of Standards, including AEO status. Security at borders and ports In certain sensitive transport corridors, illegal immigrants found on goods vehicles, without the driver being aware or involved, cause serious problems for international road freight operations. The IRU has therefore appealed to national and international authorities for enhanced security in port areas, guaranteeing the right of appeal against unjust prosecutions, as well as full transparency in legal procedures. Increasing incident reporting The IRU has developed, together with its Members, the first version of the Basic International Incident Report Form (BIIRF) to help drivers and operators report on unexpected incidents occurring en route. This practical document is available for download on the IRU s website in English, French, Russian and German as reference languages for further translation into national languages. IRU addresses UNECE Inland Transport Security Forum On the occasion of the UNECE Inland Transport Security Forum, the IRU stressed that the increasing complexity of the global supply chain due to the effects of globalisation and containerisation, raises numerous new security challenges. The IRU emphasised that to address ever more challenging security risks while ensuring that trade and road transport are facilitated, existing UN multilateral legal instruments are the best option to strike the right balance between ensuring security and facilitation. The TIR Convention, for instance, has been recognised as the best multilateral instrument to meet the WCO SAFE and AEO security requirements while facilitating trade and road transport. IRU, TAPA EMEA and EUROWATCH sign Memoranda of Understanding to strengthen cooperation in furthering road transport security The IRU, the Transported Asset Protection Association, Europe Middle East and Africa (TAPA EMEA), a unique forum that unites global manufacturers, logistics providers, freight carriers, law enforcement agencies and other stakeholders engaged in the fight against transport crime, and EUROWATCH, specialising in police response to security incidents across more than 40 European countries as well as intelligence collection, signed a Memorandum of Understanding (MoU) to jointly contribute to reducing losses incurred in the international supply chain as a result of criminal activity and security breaches. Mart 2011 LOGISTIKA 11

12

13 IRU TRAINING LEARNING TO LEARN The IRU training team continued to develop its multilingual web-based platform to further enhance its training methods and maximise the efficient access to its latest training resources. All IRU training participants, be they road transport managers, drivers, Member Associations or customs authorities, now benefit from a unique access to interactive training materials and effective training management tools. The IRU Academy works with its partners and panels of experts at the global level to provide a harmonised framework for professional road transport training, to the benefit of the road transport industry and society as a whole. IRU Academy training activities and diplomas benefit from the international recognition and support given by the IRU Academy Advisory Committee (ADC), composed of representatives of the World Bank, the United Nations Economic Commission for Europe (UNECE), the International Transport Forum (ITF), the European Commission (EC) and the European Transport Workers Federation (ETF). The IRU Academy is also supported by the International Labour Organisation (ILO). The geographical coverage of the international network of IRU Academy Accredited Training Institutes (ATIs) continues to increase. All IRU Academy ATIs have in common their commitment to implementing high quality, international training standards. To better meet the specific regional needs of its ATIs, the IRU Academy is developing regional centres of competence for South East Europe and the Middle East. The IRU Academy has also developed programmes tailored to the specific needs of the League of Arab States region. Following the 4th Annual IRU Academy ATI meeting in Brussels, regional and national seminars were organised in Serbia, Ukraine, Azerbaijan, Croatia and Moldova and attracted a large audience of transport professionals, national training bodies and educational experts. IRU Academy Programmes The IRU Academy provides its global network of ATIs with four key training programmes, which focus on developing the skills of road transport professionals and enhancing their knowledge of and ability to deal with all main aspects of road transport operations. Designed by internationally renowned experts, IRU Academy Programmes are continually updated to integrate best practices and guarantee compliance with the latest applicable international, EU and national regulations. CPC Manager Programme The IRU Academy s Certificate of Professional Competence (CPC) for Managers Programme continues to offer a set of comprehensive international training standards to meet every manager s needs. The programme has been redeveloped in order to take into account the new provisions of EC regulation 1071/2009 that will come into force by the end of CPC Driver Programme The IRU Academy s Certificate of Professional Competence (CPC) for Drivers Programme covers a comprehensive range of topics from safe loading and cargo securing to eco-driving. ADR Programme The IRU Academy s ADR Programme has been updated and now takes into account the new provisions of the 2011 revised edition of the ADR agreement. Tachograph Programme The IRU Academy s Tachograph Programme has been in great demand in light of the implementation of the provisions of the AETR agreement on 16 June The IRU Academy mobilised IRU Member Associations, partners and resources to hold numerous regional workshops and instructor briefings to help road transport professionals and national authority officials implement the digital tachograph and new driving and rest time rules in non-eu AETR countries. Safe Loading and Cargo Securing In line with the IRU s objective of increasing road safety and in response to the needs expressed by several ATIs, the IRU Academy has developed a multilingual interactive training programme on safe loading and cargo securing. Key elements of this training module will be made available to ATIs through the CPC Driver and CPC Manager training programmes or as a stand-alone periodic training module HIV/AIDS Driving for Change Toolkit The IRU Academy s multimedia Driving for change training toolkit on HIV/AIDS, developed in partnership with the International Labour Organisation (ILO) and the International Transport Workers Federation (ITF), aims to raise awareness and provide targeted training on HIV/AIDS. It is made available to all IRU Academy ATIs, IRU Member Associations and interested partners in English, Russian and now also French. Regional seminar organised under the umbrella of the IRU Academy Regional Centre for SEE, Vrnjacka Banja Podgorica IRU Academy provides ADR and Tachograph Regional Instructor Briefings for South East Europe Mart 2011 LOGISTIKA 13

14 New Safety Checklists Developed in partnership with the Union Internationale des Chauffeurs Routiers (UICR), the IRU Academy has developed a Safety Checklist for drivers to be used in the case of a road incident or accident. This checklist is now included in the CPC Driver and Manager Programmes reference materials. IRU Academy s Content Management Platform The new upgraded version of the IRU Academy s Content Management Platform offers an easier access to the IRU Academy s training resources and professional reference materials. This multilingual and user-friendly intuitive system is designed to provide assistance throughout the learning process at any time. All resources are available to IRU Academy ATIs for download and use in their programme development and update process. Instructor Briefings The IRU Academy has continued to provide instructor briefings to enhance the skills required to deliver road transport training effectively and meet IRU Academy high quality, internationally harmonised training standards. Several ADR and Tachograph instructor briefings have successfully taken place, focusing on the development of instructors technical, pedagogical and methodological skills. These instructor workshops will be extended to CPC Driver and CPC Manager in Kazato Training Centre, Kazakhstan Seminar on Driver Competence Organised in partnership with the International Commission for Driver Testing (CIECA), the IRU Academy Driver Competence Seminar attracted a large number of training professionals and an important panel of international experts. The seminar highlighted not only the progress made in the driver qualification process, but also the lack of harmonisation in training and testing resulting from the inappropriate implementation of Directive EC 59/2003 on drivers initial qualification and periodic training. This underlined the IRU Academy s unique position and instrumental role in monitoring and driving the harmonisation of professional road transport qualification standards. TIR Interactive Training Modules The TIR Distance Learning modules, jointly developed by the IRU and the World Customs Organisation (WCO), has been made available in Arabic. The IRU also continued to develop its TIR training capacities specifically tailored to the needs of TIR Associations. Kazato Training Centre, Kazakhstan In order to facilitate the use of the IRU TIR-EPD online pre-declarations, the IRU has also developed a new set of comprehensive distance learning modules targeting the role of each actor involved in TIR pre-declarations. These modules are now available through the IRU interactive training platform in English, French, Russian and Turkish. In 2010, the following ATIs successfully received accreditation in various IRU Academy Training Programmes: ABADA Training Centre, Kyrgyzstan Tachograph Programme Training Centre, Tajikistan Tachograph Programme AIA Training Centre, Azerbaijan Tachograph Programme AMERIT Training Centre, Macedonia Tachograph Programme AMSM Training Centre, Macedonia ADR and Tachograph Programmes BAMAP-VEDY Training Centre, Belarus Tachograph Programme Bilimitrans Training Centre, Uzbekistan Tachograph Programme CENTAR ZA OBRAZOVANJE SI- ROKI BRIEG, Bosnia and Herzegovina - CPC Manager, ADR and Tachograph Programmes CIPTI Training Centre, Moldova Tachograph Programme Fundacja Akademia Transportu, Poland CPC Manager Programme Kazato Training Centre, Kazakhstan ADR and Tachograph Programmes LATVIJAS Training Centre, Latvia Tachograph Programme POU Nova Gradiska Training Centre, Croatia Tachograph Programme RACJ, Jordan CPC Manager Programme SCC-ATT Training Centre, Serbia Tachograph Programme TCC AIRCU Training Centre, Ukraine ADR and Tachograph Programmes Turkish Training Centre Beykoz Vocational School of Logistics, Turkey CPC Manager Programme TRANSMANAGER Training Centre, Georgia Tachograph Programme Safe Loading and Cargo Securing In line with the IRU s objective of increasing road safety and in response to the needs expressed by several ATIs, the IRU Academy has developed a multilingual interactive training programme on safe loading and cargo securing. Key elements of this training module will be made available to ATIs through the CPC Driver and CPC Manager training programmes or as a stand-alone periodic training module HIV/AIDS Driving for Change Toolkit The IRU Academy s multimedia Driving for change training toolkit on HIV/AIDS, developed in partnership with the International Labour Organisation (ILO) and the International Transport Workers Federation (ITF), aims to raise awareness and provide targeted training on HIV/AIDS. It is made available to all IRU Academy ATIs, IRU Member Associations and interested partners in English, Russian and now also French. New Safety Checklists Developed in partnership with the Union Internationale des Chauffeurs Routiers (UICR), the IRU Academy has developed a Safety Checklist for drivers to be used in the case of a road incident or accident. This checklist is now included in the CPC Driver and Manager Programmes reference materials. IRU Academy s Content Management Platform The new upgraded version of the IRU Academy s Content Management Platform offers an easier access to the IRU Academy s training resources and professional reference materials. This multilingual and user-friendly intuitive system is designed to provide assistance throughout the learning process at any time. All resources are available to IRU Academy ATIs for download and use in their programme development and update process. 14 LOGISTIKA 2011 Mart

15 Mart 2011 LOGISTIKA 15

16 SAFE LOADING AND CARGO SECURING CHECKLIST Stay safe and compliant! Correct loading and securing of goods on road freight vehicles is essential to ensuring safe road transport. It is therefore important that the securing of cargo on a vehicle is carried out according to adequate standards, and without violating national requirements. In order to improve road safety, the IRU has developed this checklist of harmonised tips for safe loading and cargo securing. BEFORE LOADING CARGO ON A VEHICLE Determine the right vehicle for the transport; Determine the best method(s) to secure the defined cargo (blocking, direct lashing, top-over lashing, or combinations of method(s); 75º - 90º MAX. 45º Make sure that the load platform and the vehicle s bodywork are clean; Determine the number and type of lashings and/or chains to best secure the cargo; Determine the optimal loading equipment and method(s); Determine the number of anti-slip mats and other securing materials (pallets, edge protectors, etc) to best secure the cargo. WHILE LOADING AND SECURING THE CARGO Load cargo with respect to the allowed vehicle weight; Load cargo with respect to the allowed vehicle axle-load distribution; 18 t 18 t Combine and order cargo optimally (lighter goods at the top, heavier on the bottom); 0,5 Fg 0,8 Fg 1 Fg 0,5 Fg 0,5 Fg Check that the securing arrangements distribute the forces exerted by the cargo as evenly as possible and that lashings are affixed with proper angles; 2 nd 3rd 1 st Load cargo in accordance with the planned unloading sequence; Check the quality and state of the securing materials; Make sure that there is no unnecessary space between cargoes; Check that securing arrangements do not damage the cargo and that the cargo doesn t damage the securing arrangements. DURING THE JOURNEY When appropriate, check the cargo securing at periodic intervals during the journey; Each time cargo is unloaded, redistributed, or loaded, adapt and recheck the cargo securing; REST AREA If an emergency braking action or another abnormal condition occurs during the journey, check the cargo at the nearest safe place; Drive smoothly and anticipate traffic situations to avoid any brisk change of direction or heavy braking: the forces exerted by the cargo won t increase! Find out more about the IRU Academy s interactive Safe Loading and Cargo Securing Training Programme! IRU I (e)

17 The Taxi Driver s Checklist Professionally driven taxis are an essential link in the mobility chain. However, any accident or incident involving a taxi, regardless of who is to blame, can have a negative impact on the image of your profession. Your constant alertness helps to ensure your safety and that of your passenger(s), and other road users. As a taxi driver, you must drive in a highly responsible manner at all times and show your professionalism by anticipating and forgiving foolish or unsafe behaviour by other road users, no matter how annoying. Your behaviour can help avoid accidents, improve the image of your profession and help your industry oppose unnecessarily restrictive regulations. ARE YOU PREPARED? Your life and the lives of other road users depend on your alertness and reactions in an emergency! Professional driving is very demanding, so you need to stay fit, physically and mentally. Eating and drinking healthily and taking regular exercise will help you to feel better, drive better and live longer! Respect the legal requirements related to working time. Failure to respect working time rules is a punishable offence that could endanger your job. Use your rest hours to rest! Adjust your seat so you are sitting as comfortably as possible, with all controls within easy reach. Ensure your head is positioned to benefit from the head restraint in case of an accident. Make sure you sit well back in the seat to avoid straining your back. Don t drink alcohol before and during driving or take any kind of drugs or medication which may impair your driving skills. Avoid heavy meals before and during driving, as these may make you feel drowsy. Even if the law does not oblige you to do so, please wear your seatbelt as a good example to your passengers and encourage them to do the same. If the law obliges passengers to wear a seatbelt, inform them of this. Don t continue driving if you feel drowsy STOP! Get out of your vehicle, stretch your legs, get some fresh air and the necessary rest....and IS EVERYTHING ELSE READY? Is everything in good working order? Have you checked the brakes, tyres (pressure and tread depth), coolant and oil before starting your shift? What about the mirrors, windows (can you see clearly?), windscreen wipers, lights, indicators? How about special equipment like the taximeter, radio and navigation system? Is there any visible damage and is the vehicle clean, inside and out? Do you have all the right documents? Do you have your technical inspection certificate? Is your taxi registration number visible to passengers? Do you have the necessary insurance documents on board? Have you activated your taximeter? Have you selected the right tariff rate for the journey? Have you included the right supplementary charges? Do you have an invoice ready to fill out, if requested? Are your passengers safely and comfortably seated, with seat belts fastened? If necessary, help your passengers with their luggage and/or assist them to get into and out of the vehicle. Identify the best route. Passengers expect you to have a good knowledge of the area you work in, so take a professional pride in making sure that you do. If a longer route might be quicker, inform your passenger(s). If your vehicle is fitted with a navigation system, ensure that its data is kept up to date. Share the road safely a road transport sector initiative T AKE EXTRA CARE ON THE ROAD Remember blind angles may prevent you from seeing other road users, (motorcyclists, cyclists, pedestrians and especially children are more difficult to see anyway). Pay particular attention when turning, reversing and when in a restricted pedestrian area where taxis are allowed. At night, dip your headlights in good time when traffic approaches from the opposite direction. Are your headlights correctly adjusted? Make sure your lights and reflectors are clean so that your vehicle is visible. Don t overtake unless you are sure that you have enough room and will not force other vehicles to slow down. Adapt your driving to weather conditions. When roads are slippery with rain, mud, ice or snow (remember your chains!), reduce your speed the same goes for driving in fog, rain or in twilight, and in tunnels. Do keep a safe distance from the vehicle in front of you in any case, at least the legal minimum distance. Do not forget that, the faster you drive, the greater the separation you need and that safe distances increase with rain, snow and ice. Use only designated taxi stands. Take care not to obstruct traffic or the vision of other road users when picking up or setting down passengers. Do not leave your engine running unnecessarily. Keep an eye on your instrument panel. If a warning light comes on, don t wait before taking action to address the problem. At night, take extra care to ensure your safety and security, as well as those of your passenger(s) and vehicle. Look carefully at potential passengers before letting them into your vehicle. Try to anticipate problems. Avoid sudden braking and acceleration which may be dangerous to other road users, cause discomfort to passengers, waste fuel and generate extra pollution. Respect speed limits and other traffic regulations at all times. Don t adopt the bad habits of other road users. Driving safely protects your life, the lives of others and your job! It is illegal to use a handheld mobile phone while driving. If you need to talk on the move, get a proper handsfree system installed. In the event of a breakdown, accident or other major incident, inform your base and/or the local emergency services immediately. Programme emergency numbers into your mobile phone. After your shift, report to your company any problems with your vehicle, so that the necessary repairs can be scheduled. Indicate any major traffic problems you encountered, so other taxi drivers can be warned to avoid them. Show you are a professional and you will be respected! The IRU and its Member Associations represent your business. It is their task to obtain the best possible regulatory framework for the road transport industry. As a professional driver, you are performing a role that is essential for the economy and society. Be proud of your job, be proud of your driving! National Logo 1 National Logo Member(s) of

18 VOLVO FMX KAMION GODINE U BIH Kamioni Volvo FMX zasnivaju se na provjerenoj platformi serije FM, a namijenjeni su uglavnom za građevinske radove, gdje su snaga i robusnost na prvom mjestu. Volvo Trucks proizvodi građevinske kamione još od davne godine, pa na tom polju ima veliko iskustvo. Kako bi udovoljio potrebama korisnika, uspješnu paletu serije FM, Volvo je razdvojio na dva specijalizirana dijela; građevinarstvo i distribuciju. Kamioni serije FMX namijenjeni su građevinarstvu, a to je odraz nove, agresivne proizvodne strategije i najzahtjevnijeg proizvodnog plana u historiji kompanije. Sa modelom FMX Volvo vidi potencijal za još veći tržišni udio na svim tržištima. U cilju prilagođavanja teškim radnim uslovima, razvijen je novi dizajn sa jasnim smjernicama. Rešetka hladnjaka je moderna i agresivna, a branik je ojačan sa bull-barom, te uglovima od 3 mm debelog čelika. Specijalno su razvijeni retrovizori, nova radna svjetla sa rešetkastom zaštitom, a tu su i nove stepenice za ulazak i izlazak iz kabine. Osim toga Volvo FMX je prilagođen najtežim uslovima rada u kamenolomu, na teško prohodnim i veoma prljavim terenima. Drugim riječima, Volvo FMX je produktivan partner koji je temelj za dugogodišnju i profitabilnu primjenu u građevini i drugim sličnim poslovima gdje se traži robusnost i otpornost na različite uticaje. Pogonsku grupu sačinjavaju ekonomični 11 l motori sa snagom od 330 do 450 KS, te nešto jači, 13 l motori sa 380 do 500 KS. Kako bi se što efikasnije iskoristio potencijal motora, u ponudi su manuelni, Powertonic i i-shift mjenjači, što će vozačima znatno olakšati svakodnevne radne zadatke. U ponudi je veliki izbor šasija sa različitim visinama i konfiguracijama, zračnim ili klasičnim vješanjem, te velikim izborom međuosovinskih rastojanja. To su bili osnovni razlozi zbog kojih je Volvo FMX nominiran za izbor kamiona godine u Bosni i Hercegovini. Konkurencija je bila veoma jaka, jer su se u nominacijama našli Renault Premium Route i Scania R730. O izboru kamiona godine odlučivao je žiri u sastavu: Slobodan Kadijević (Mercedes-Benz), Dejan Koleška (Scania), Ivan Šamec (Renault), Edin Terzć (Volvo), Edin Uzeirbegović (MAN) i Branislav Vajagić (Setra). AUTO Media Group već dvanaesti put organizira Izbor automobila godine, gdje se već tradicionalno bira i Kamion godine. Na manifestaciji koja je održana u UNITIC Bussines Centru, objavljeni su rezultati glasanja žirija, pa je Volvo FMX ponio laskavu titulu Kamion godine u Bosni i Hercegovini. Priznanje je preuzeo gospodin Edin Terzić, predstavnik Volvo Trucks. 18 LOGISTIKA 2011 Mart

19

20 Audatex je idealan partner po tome što je jedini globalni ponuđač rješenja za upravljanjem potraživanja Svijet Audatex-a Austria, Belarus, Belgium, Bosnia, Brazil, Bulgaria, Canada, Chile, China, Colombia, Costa Rica, Croatia, Czech Republic, Denmark, Dominican Republic, Ecuador, El Salvador, Estonia, France, Germany, Greece, Guatemala, Honduras, Hungary, India, Israel, Japan, Latvia, Lebanon, Lithuania, Mexico, Netherlands, Nicaragua, Panama, Portugal, Romania, Russia, Serbia, Slovakia, South Africa, Spain, Switzerland, Turkey, Ukraine, United Kingdom, United States, Venezuela Izbor Audatex Klijenata U svim tržištima na kojima je Audatex prisutan već nekoliko godina sva osiguravajuća društva koriste Audatex Audatex ima globalne sporazume s vodećim međunarodnim osiguravateljima (npr. Allianz) Zemlja Austria Belgium BiH Brazil Czech Republic Croatia Denmark France Germany Greece Hungary Israel Netherlands Poland Spain Switzerland Great Britain Primjeri korisnika Allianz, Wiener Städtische; UNIQA; Generali, Grazer W., AIG; AXA; S.M.A.P. ZFRS, ZFFBIH, Triglav KK, Hercegovina osiguranje, Zovko Osiguranje, Jahorina osiguranje, Drina osiguranje, Nešković Osiguranje, ASA osiguranje, Croatia osiguranje, Automax, VGT osiguranje, Lido osiguranje, Krajina osiguranje, Serviskomerc P-4 doo,dunav osiguranje, Sarajevo osiguranje Zenica Bradesco; Porto Seguros; Sul América Ceska Pojistovna; Kooperativa; Pojistovna IPB Croatia Osiguranje TRYG; Topdanmark; Codan A.G.F; AXA; Abeille Assurances; GAN Allianz; HUK-Coburg; VHV, Axa, Zürich, HDI, Signal, Victoria, DBV, Winterthur, Gothaer, Ethniki; Interamerikan Hungaria; Allianz, Migdal; Phoenix Achmea; AECHON; Nationale Nederlande PZU, Varta, Hestia, Link4, MAPFRE; Catalana; Pelajo Winterthur; Zurich; Basler; Mobiliar Cornhill; Royal Sun Alliance, Norwich Union Audatex-CEE Region( Centralna i Istočna Evropa) Audatex u CEE se sastoji od: 9 lokalnih organizacija države AT, PL, CZ, SK, HU, RO, RU, TR i UA 11 zemalja su podržane od uspostavljenih organizacija u državama: 3 Baltičke zemlje (Lithuania, Latvia, Estonia) iz Poljske 5 zemalja jugoistočne Europe (Slovenija, Srbija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina, Bugarska) iz Austrije Bjelorusija i Moldavija iz Ukrajine Kazakhstan iz Rusije Daljnje zemlje u fazi evaluacije npr Gruzija, Jermenija i centralno azijske zemlje Audatex Kalkulacija Alat - najbolji na svijetu Brzi obračun štete na temelju detaljnih podataka: Najveća baza vozila, uključujući automobile, kamione i motocikle i podršku za druge funkcije kao što su vozila autobuse. Zastavas može biti dodan na zahtjev kupca. Baza podataka na lokalnom jeziku s lokalnim cijenama rezervnih dijelova. Definicija automobila korišćenjem VIN usluge Grafički prikaz oštećenja Potpuna podrška za tablet PCs napolju Identifikacija vozila i kalkulacija Audatex kompanije na svim tržištima obezbjeđuju: Aplikacija i baza podataka na lokalnom jeziku Specifični vozni park zemlje (uvezeni modeli I lokalno proizvedeni modeli, npr, Zastava iz Srbije) Specifične cijene rezervnih dijelova po zemljama, ako je potrebno Proizvođačko radno vrijeme i metode Obračun farbarskog rada i materijala (proizvođač, AZT ili drugi lokalni zahtjevi) Lokalne regulative za obračun troškova popravke (npr. lokalne lakirerske metode) su uključene Audatex ima za cilj da se postave poštena potraživanja u industriji standardnih alata. Berthold Spitzbart Director Business Development Mobile: +43 (0) berthold.spitzbart@audatex.at Audatex Central Europe Engerthstr. 169, A Vienna Tel. +43-(1) Fax: +43-(1) Nebojša Zdravković Razvoj projekta i podrška Mobile: nebojsaz@inecco.net Audatex Bosna I Hercegovina Audatex, a Solera company - Global knowledge. Local foc

21 DAN POSLIJE ŠTO SE DOGAĐA ULASKOM REPUBLIKE HRVATSKE U EU Marijan Banelli Interesantna su gospodarska i politička zbivanja na prostorima jugoistočne Europe, a posebno tzv. Zapadnog Balkana ili ako hoćete još uže bivše Juge. Posebno ovdje obraćam pažnju na zbivanja u prijevozu koji je krvotok svakog gospodarskog razvoja. Dojučerašnji neprijatelji ( u svim kombinacijama) Slovenci, Hrvati i Srbi shvatili su da su zahvaljujući ratu izgubili veliko prijevozničko tržište u prijevozu roba i putnika željeznicom i da su im Mađari jamili 90% prijevoza u i iz EU u Grčku i Tursku. Željezničkom trasom kroz ove tri zemlje, koja je usput rečeno puno kraća, godišnje prođe 700 kompozicija vlaka, a preko Mađarske 7000 kompozicija. Sada su se bivša braća dosjetila jada i osnovaše zajednički željeznički konzorcij koji će voziti kroz ove tri zemlje. Do sada je svaka strana vodila svoju politiku i naravno gubila stotine milijuna eura godišnje. Što se tiče cestovnog prijevoza tu je situacija još jadnija, jer činjenično da su autoceste sada kroz Sloveniju, Hrvatsku i Srbiju skoro od granice Italije i Austrije do granice sa Bugarskom. Bilo bi idealno kada bi korisnici tih cesta iste mogli koristiti vinjetom, zajedničkim ENC aparatima ili sustavom GPS naplate putem kreditnih i tenkirnih kartica. Posebno bi to bilo korisno za prijevozničke tvrtke. Sada kada je uvelike jasno da Hrvatska ulazi u EU 2012.g, promijeniti će se mnoge stvari za prijevoznike iz njoj susjednih zemalja. Granice prema Srbiji, BiH i Crnoj Gori postati tzv. Schengenske. Isprava u prelaznom razdoblju od dvije godine vjerojatno će biti u funkciji i granični prijelazi za ne-eu korisnike u Sloveniji i Mađarskoj. Nakon tog razdoblja Hrvatska će preuzeti sve funkcije EU koje sada imaju zemlje EU. To naravno podrazumijeva utvrđivanje manjeg broja graničnih prijelaza na kojima će se odvijati sve granične formalnosti za EU sa svim graničnim službama. Mnogi od sadašnjih međunarodnih prijelaza Republike Hrvatske prema Srbiji, BiH i Crnoj Gori postati će međudržavni bez dosadašnjih graničnih službi. Ne bih želio prejudicirati koji će to prijelazi biti, jer o tome će odlučivati Brussel, ali sigurno je da će broj međunarodnih prijelaza prema BiH biti drastično smanjen. O tome će Hrvatska ubrzo morati donijeti odgovarajuće pravne akte i obavijestiti svoje susjede. U takvoj situaciju, s obzirom na sadašnju protočnost graničnih prijelaza, infrastrukturalne i tehničke karakteristike prijelaza i efikasnosti rada graničnih službi u svim ovom zemljama, bojim se da će čekanja na graničnim prijelazima biti još veća noćna mora prijevoznika. Da bi se to ublažilo Hrvatska bi sa susjednim zemljama trebala poraditi na zajedničkim cestovnim i željezničkim graničnim prijelazima koji bi posebno prema BiH trebalo rješavati izgradnjom novih mostova preko Save koji bi osiguravali bolju protočnost i njihovo spajanje na glavne putne pravce. Za to bi se trebalo zajednički založiti kod EU da osigura sredstva za izgradnju takvih primarnih gospodarskih i prometnostrateških objekata. U ovoj atmosferi krize na taj bi se način, osim rješavanja pitanja prijevoza rješavalo i pitanje rasta gospodarskog razvitka zapošljavanjem ljudi na izgradnji takvih objekata. Isto treba učiniti i sa uređenjem rijeke Save, izgradnjom nasipa i produbljenjem njezinog korita uz čitavu granicu između RH i BiH do Zagreba. Na taj bi se način svojevrsnim New Dealom regulirao tok rijeke, zaštitila sva područja od poplava i napravio najjeftiniji plovni put za velike količine roba te bi sve luke na Savi dobile na gospodarskom značaju. Sve te poduhvate obje zemlje moraju u interesu svojih građana raditi zajedno i tako se postaviti prema međunarodnoj zajednici. RH je donesla Srednjoročni plan razvitka vodnih putova i luka unutarnjih voda Koji je usklađen sa smjernica EU, u kojem je previđena i aktivnost oko uređenja plovnog puta Savom. Poglavlje pregovora 14. Prometna politika sa EU otvoreno je u travnju Radi se o jednom od tri najopsežnija poglavlja (nakon okoliša i poljoprivrede) i biti će zatvoreno ove jeseni. U području cestovnog prometa EU je zatražila prijelazno razdoblje za liberalizaciju cestovne kabotaže u segmentu teretnog prijevoza s Hrvatskom (2+2 godine, na bazi Mart 2011 LOGISTIKA 21

22 reciprociteta) Uredba (EEZ) 3118/93 koja uređuje uvjete pod kojima nerezidentni prijevoznici smiju obavljati usluge nacionalnog cestovnog prijevoza (kabotaže) u državi članici. Proces uvođenja digitalnih tahografa uspješno je proveden. U prijevozu putnika umjesto licencije za međunarodni prijevoz putnika, prijevoznici će dobivati licenciju Zajednice. Uvjeti za 22 LOGISTIKA 2011 Mart dobivanje te licencije su jednaki kao što su sada uvjeti za dobivanje licencije za međunarodni prijevoz. Što se tiče pristupa tržištu, za redovni linijski prijevoz i dalje su potrebne dozvole, za posebni linijski prijevoz nisu potrebne dozvole, ali je potrebno imati ugovor između organizatora prijevoza i prijevoznika, Povremeni prijevoz putnika obavlja se bez dozvole uz odgovarajući Mrkonjić Grad tel: /1/2, fax: Master Transport je preduzeće koje u svom vlasništvu ima 8 tegljača i 8 poluprikolica. Osnovna djelatnost je međunarodni transport robe drumom. Najčešće vršimo transport jedinačnih, zbirnih, mega i ADR pošiljki iz Italije, Austrije i Slovenije. Na tržištu nastojimo biti prepoznatljivi po kvalitetu usluge, što podrazumijeva brz, tačan i pouzdan transport natovarene pošiljke. mastertransport@banjaluka.com tel: , fax: mob: kontrolni dokument-putni list. Kabotaža je dopuštena za sljedeće usluge: - posebnog linijskog prijevoza putnika, pod uvjetom da se te usluge pružaju na temelju ugovora sklopljenog između organizatora i prijevoznika; - povremenog prijevoza putnika; - redovnog linijskog prijevoza putnika, koje obavlja strani prijevoznik u državi članici koja je domaćin, u okviru međunarodnog linijskog prijevoza, osim prijevoza za potrebe urbanog središta ili aglomeracije ili potreba prijevoza između tog središta ili te aglomeracije i okolnih područja. Kabotaža se ne smije obavljati ako nije dio međunarodne usluge prijevoza. Za prijevoz tereta ulaskom u EU hrvatski cestovni prijevoznici voziti će pod slijedećim uvjetima: Potrebno je imati licenciju Zajednice za obavljanje prijevoza tereta. Uvjeti za dobivanje licencije su jednaki uvjetima koji su propisani za dobivanje licencije za međunarodni prijevoz tereta. Licencija se izdaje s rokom važenja do 5 godina, a nakon stupanja na snagu nove Uredbe 1072/09 licencija će se izdavati s rokom važenja do 10 godina. U slučaju kada prijevoznik zapošljava vozača koji nema državljanstvo jedne od država članica mora imati potvrdu za tog vozača koju mu izdaje nadležno tijelo države članice u kojoj ima poslovni nastan Dozvola neće biti potrebna za prijevoz između država članica Što se tiče prijevoza između države članice i treće države (države nečlanice) do sklapanja posebnog ugovora između EU i treće države takav prijevoz će se obavljati prema bilateralnim ugovorima koje ima pojedina država članica s tom trećom državom. Iako je EU zatražila prijelazno razdoblje za obavljanje kabotaže (2+2 godine) pravila za obavljanje kabotaže u prijevozu tereta su sljedeća: Posjedovanje licencije Zajednice i potvrde za vozače ako su iz trećih država Nakon što dovezu teret, u okviru međunarodnog cestovnog prijevoza, u jednu državu članicu prijevoznici imaju pravo u toj državi obaviti do tri kabotažna prijevoza istim vozilom. Iskrcaj tereta kod treće kabotažne vožnje mora se obaviti unutar 7 dana od dana kada je iskrcao teret pri dolaznoj međunarodnoj vožnji. Nove (strože) granične vrijednosti o emisijama ispušnih plinova - trenutno je u RH na snazi emisijski standard EURO 4 (od bit će na snazi EURO 5). U Europskoj uniji za nova vozila prodana u državama članicama je od listopada na snazi standard EURO 4, od rujna će biti na snazi emisijski standard EURO 5, a u prijedlogu je i EURO 6 koji bi se trebao primjenjivati od 2014.g. Ovakva prilagodba EU standardima svakako će za posljedicu imati manje zagađenje od ispušnih plinova. Može naravno i predstavljati određeni izazov za vlasnike vozila u smislu troškova nabavke novih vozila, međutim nabavka vozila viših emisijskih standarda će omogućiti prijevoznicima koji se na to odluče i ostvarivanje određenih pogodnosti u smislu primjerice plaćanja cestarine u EU. Sukladno EU propisima RH je uspješno uvela digitalne tahografe (sva nova vozila koja se prvi puta registriraju u RH već od moraju imati ugrađen digitalni tahograf), omogućujući tako lakše nadziranje radnog vremena vozača, pravednije tržišno natjecanje obzirom da se eliminira nelojalna konkurencija prijevoznicima čiji vozači rade Zakonom dopuštenih devet sati, i najvažnije omogućujući tako povećanje sigurnosti na cestama. U smislu stručne osposobljenosti vozača, pristupanjem EU postojat će obveza stjecanja početnih kvalifikacija te obveza periodičke izobrazbe svakih 5 godina. Stjecanje početnih kvalifikacija, u usporedbi s dosadašnjim srednjoškolskim obrazovanjem za zanimanje vozač, provodit će se u obliku tečaja u trajanju od najmanje 140 nastavnih sati ili provjerom znanja. Periodička izobrazba svakih pet godina provodit će se pohađanjem obveznog tečaja u trajanju od najmanje 35 nastavnih sati. Stoga, premda će srednjoškolsko obrazovanje za zanimanje vozač i dalje biti važeće, za pretpostaviti je da će izgubiti na značaju obzirom na promjene koje će nastupiti u smislu stjecanja stručne osposobljenosti vozača koje će možda biti vremenski manje zahtjevno, a istovremeno će osiguravati kontinuiranu izobrazbu i dopunu znanja. Dakle da rezimirajmo, ovo su je buduća slika stanja u regiji, pa tko se prilagodi na vrijeme preživjet će, a tko ne bude imao volje, snage i moči nažalost će otići u zaborav.

23 INCOTERMS 2010 U PRIMJENI ŠTA ĆE SE PROMIJENITI? ZAŠTO? KAKO? doc dr Sanel Jakupović, dipl.inž mr Velibor Peulić, dip.inž.sb Novi INCOTERMS 2010 je u primjeni od godine, zato u tekstu želimo predstaviti odgovore na uobičajena pitanja koja prate svako prelazno razdoblje, naime realna pitanja funkcionisanja već usaglašenih i potpisanih Ugovora, kao i postupci u preuzetim obavezama isl. Incoterms se javio kao potreba jednostavnijeg poslovanja u međunarodnoj trgovini, još od godine, od strane Međunarodne privredne komore (ICC), na temeljima međunarodno jedinstvenih definicija, termina i definiciju utvrđenih standardom međunarodnih ugovora. Prije uspostavaljanja definicija i standarda u međunarodnoj trgovinskoj razmjeni, javljale su se različita tumačenja, problem koji je identifikovan tokom trgovanja, nalagao je da u praksi uspostavi i ažurira s vremena na vrijeme standard i definicije (pariteti) s ciljem olakšavanja međunarodne trgovine i izbjegavanja nesporazuma i poteškoća u ispunjavanju zahtjeva i dogovorenih elemenata iz ugovora. Svakih deset godina se radi revizija pariteta, normi s ciljem poboljšanja uslova rada međunarodnoj trgovini. U prošlosti, Incoterms upotrebljavan je na pogrešan način, pa se u toku ugovora pregovaranja kupac i prodavac odlučivali na paritet Incoterms-klauzule koje se nisu uklapala sa sporazumima. Dakle, revizija se vodila praksom, da se Incoterms 2010 učini jednostavniji, razumljivim i preciznijim za mnogo više korisnika. Od poslednje revizije Incoterms 2000, došlo je do znatnog napretka u razvoju međunarodne transportne industrije i međunarodnoj razmjeni materijalnih dobara. Osavremenjavanjem transportnih vidova, posebno kombinovanog, te modernizacijom tehnologija transporta u međunarodnim okvirima, od logističkih provajdera, kombinovanog, multinmodalnog do primjene e-logistike, što je svakako zahtjevalo prilagođavanje modernizaciju - INCOTERMS 2010 kao rezultat prakse. Naime, prethodna dekada primjeneincoterms 2000, kao rezultat, do sada je ispostavila povećani zahtjev vlasnika za zaštitu robe od svih vidova manipulacije, falsifikovanje ili pristupa od strane neovlašćenih lica. U isto vrijeme, izmjene koje su pratile ADR, zahtjevalo je da lica i objekti treba da budu zaštićeni od opasnih materija. Također je bitno istaći, da je došlo do porasta tzv slobodnih prostora, udruživanja više država, kao što je povećanje tržišta ukrupnjavanjem EU na EU27 za trgovinski promet ili carinske unije EU, sa druge strane primjena INCOTERMS je povećana u trgovinskom ugovaranju, posebno je istaknut broj korisnika nakon prihvatanja Incoterms u SAD. Zato je bilo potrebno da se revizija Incotermsa uradi u skaldu sa novim realnim zahtjevima. Realni zahtjevi su da roba ne napušta carinsku uniu (EU), pa se reguliše u formi ne samo međunarodnog transporta već smjernicima da se proširi I na oblast unutarnjeg transporta, bez prolaska klasične tradicionalne carinske linije. Nova usaglašena promjena INCOTERMS je vezana za I nosi naziv INCOTERMS VTK je pripremila prevod i štampanje novih INCOTERMS 2010 za bh privredu. Nova INCOTERMS 2010 pravila stupaju na snagu sa godine. Kada stupa na snagu INCOTERMS 2010? Novi INCOTERMS-2010, sa novim pravilima stupan na snagu od 01. Januara Šta je sa ugovorima koji su već potpisani? Za postojeće, ranije potpisane ugovore, usklađeni sa Incoterms Za njih če važiti I dalje INCOTERMS 2000, bez obzira što će izvršenje ugovora biti u godini. Za ugovore sklopljene između 27. septembra Januar 2011, stranke treba izričito da naznače na koji se INCOTERMSpozivija. ( navesti INCOTERMS 2000 ili 2011) Poslije 01. Januara godine, pretpostvaka je da se poimanjem INCOTERMS podrazumijeva primjena INCOTERMS Da li je stvarno bila potreba da se zamaramo sa novim INCOTERMS 2010? Analizirajući realne zahtjeve operatera, provajdera, trgovaca I sl, uočeno je da je potrebno definisati, pojednostaviti određene pozicije pri zaključenju Ugovora. No, naravno u trgovanju nekakvim specifičnim robama ili u zavisnosti od uobičajenih formi Ugovora, vjerovatno nije bilo potrebe za izmjenama. Sagledavajući cjelinu uvidjećemo da je realna potreba za izmjenama I dopunama i te kako bila potrebna. Temeljem preporuka ICC, potrebno je revidirati standardne obrasce Ugovora, razmotriti promjene u odnosu na INCOTERMS 2010, predvidjeti potrebne promjene ili posljedice zamjene paritetea npr (DES sa novim DAP). Špediterima svakako savetujemo da sa klijentima, revidiraju poslovne namjere u zaključivanju Ugovora sa starim ili novim partnerima. Detaljno se upoznati sa preporukama koje idu u prilogu pojednostavljenih procedura ali I smanjenja troškova na račun klijenta i sl. Koje su glavne promjene u INCOTERMS 2010? Suštinska izmjena je da se broj sa 13 pariteta svodi na 11 pariteta. INCOTERMS 2010 se ne dijeli na ustaljene četiri kategorije (E, F, C I D), već na dvije osnovne vrste grupe o prevozu. Pariteti za bilo koji način ili načine prevoza ( EXW, FCA, CPT, CIP, DAP, DAT i DDP) Pariteti koji važe samo za pomorski i riječni transport (FAS, FOB, CFR and CIF) Brišu se pariteti DAF, DES, DEQ i DDU, a kao novi pariteti se uvode Mart 2011 LOGISTIKA 23

24 DAP isporučeno na mjesto i DAT dostavljeno/isporučeno na terminal. U novom INCOTERMS 2010 uvodi se novena, izričito se navodi podjela o untrašnjoj ili međunarodnoj trgovini. U stvari, ovo se postiže posredstvom izjave, kojom se definiše da li će ugovor biti vezan za uvoz/ izvoz ne formalnosti. Npr. Kod trgovine unutar granica EU, gdje faktički nemammo klasične granice isl.ili u SAD gdje je došlo do povećanog korišćenja INCOTERMS. Po prvi put, Incoterms-a 2010 razmotra novi mediji u komunikaciji i obrade zahtjeva, ugovaranju i sporazumjevanju, a riječ je o e- trgovini, e-komunikaciji ili ecommerce. Elektronska evidencija obavezuje kupca i prodavca da obezbjede ugovore - dokumentaciju, u elektronskom zapisu, te da se ovaj vid obezbjeđenja podrazumijeva uobičajenom praksom. Uvodi se pojam elektronskih procedura kao budućnost INCOTERMS 2010, standardni način komunikacija. U paritetima koji zahtjevaju definisanje klauzule osiguranja, kao obaveza se definiše da stranke ugovarači razjasni detalje u vezi sa obavezama osiguranja. Ne manje važno pitanje se odnosi na bezbjednost. Većina ljudi u lancu međunarodne trgovine očekuje razmatranje bezbjedonosnih mjera provjere. Novim INCOTERMS 2010 zahtjeva se postupak proceduralne bezbjedonosne provjere, a što ranije nije bio slučaj. INCOTERMS 2010 je pokušao da razjasni situaciju ko je odgovoran za troškove terminala. Do sad, bila je mogućnost dupliranja troškova, što svakako nije bilo dobro ni sa stanovišta kupca, a niti prodavca, a najmanje sa stanovišta interesa špeditera isl. Također INCOTERMS 2010 tretira pitanje uzastopnih preprodaja u toku tranzita isl. Novi INCOTERMS 2010 je dobro primljen u praksi. Međutim, potrebna je edukacija dodatnog profila kadrova, te nadgradnja stečenog znanja s ciljem lakše primjene u praksi. Revizija Incoterms nije revolucija međunarodne trgovine ili prevoz robe već je to sublimiranje korisnih i neophodnih iskustava, tehničkog razvoja, modernizacije i primjena pozitivne prakse za sve korisnike. Cilj je da se INCOTERMS 2010 koristi kao adekvatno oruđe u pojednostavljenju međunarodne trgovine u budućnosti. Vijeće za logistiku Bosne i Hercegovine STRATEGIJA UPRAVLJANJA LOGISTIKOM U funkciji smanjenje logističkih troškova u Bosni i Hercegovini mit ili stvarnost Uloga, značaj i razvoj logističkih sistema države, kao i strateško upravljanje logistikom su dokazani elementi iole ozbiljnih privrednih logističkih sistema zemalja okruženja, a posebno EU. Dok EU razmatra analize, postavlja ciljeve i razmješta resurse kako bi zadovoljili i ispunili očekivanja smanjenja logističkih troškova tržišta EU, naši su napori se ogledaju u predstavlanju filozofije kod nas je nekad, mi smo nekada jednom rječju ustaljeno opravdanje i jadikovanje nekad bilo. Godina na izmaku, vrijeme da podvučemo crtu i krenemo naprijed, zato je pravo vrijeme da definišemo problem rascjepkanosti logističkih i nepovezanih sistema sa povećanjem logističkih troškova kao realnog parametra privređivanja u Bosni i Hercegovini. Dokazano je, planski razvoj i upravljanje logističkim sistemima utiče na rast, razvoj, zaposlenost i jačanje konkurentne pozicije privrede. Kako ovo ne bi ostalo na pukoj teoretskoj raspravi, želja nam je da potaknemo razmišljanje i tražimo odgovore na pitanja gdje se trenutno nalazimo u uspostavljanju t rans-evropske mreže logističkih sistema ali i sa državama č lanicama Evropske unije. Vidljivo je da je njihovo povezivanje sa državama Centralne, Istočne i Jugoistočne Evrope, a preko njih i sa azijskim kontinentom i Rusijom, sve više dobija na značaju. Region je bogatiji za CARGO 10, no moramo priznati da mi nismo osnivači, tako da je naš udio takav, kakav je, sa nakdnadnom pameću ili zakašnjelom akcijom nema očekivani rezultat. Aktuelni tranzicioni proces, koji se odvija paralelno sa oporavkom logističkih sistema, fizičkih i institucionalnih kapaciteta, još uvijek n a s nije doveo do statusa pridružene članice Evropske unije. Naravno, reforme su neophodne, slažemo se svi. Smanjenje logističkih troškova trebamo juče, a ne danas! Vijeća za logistiku, će koordinacijom i aktivnim pristupom kroz platformu i aktivnosti uticati na smanjenje troškova na mjestu nastanka sa jedne strane, dok sistemskim potezima afirmisati upravljanje logističkim sistemima na bazi raspoloživih resursa te doprinijeti ukupnoj konkuretnosti bh privrede. Jer, kako drugačije objasniti ishitrene namete koje uvode čak pojedine lokalne zajednice. Lijep primjer je mjesta nastanka troškova su takse za korištenje teretnih drumskih terminala, koje se direktno moraju ugraditi u cijenu koštanja proizvoda. Nepostojanje Strategije razvoja logističkih centara za posljedicu imaju troškove skladištenja, distribucije, pregleda i sl. Sa druge strane, čekanje je izvorni trošak izvoznog procesa, vrijeme kašnjenja, gubitak kupca su nenadoknadivi. Vrijeme putovanja robe pri izvozu je neprihvatljivo dugo I iszuzetno skupo. Da li smo poželjna destinacija za ulaganje? Na osnovu Određivanje troškova zasnovano na aktivnostima (ABC - Activity-based costing), nismo. Smanjenje troškova pomoći će investitoru pri donošenju odluka, napredni privredni sistemi su zasnovani na koncepciji po kojoj su poslovne aktivnosti sačinjene od grupa procesa koji stvaraju ili konzumiraju prihvatljive i očekivane troškove. Analizom zahtijeva ispitivanje svih procesa koji čine operativu skladištenja,( posmatrani su izvozni/ uvozni tokovi), svaki od ovih procesa se sastoji od specifičnih zadataka, identifikovali smo troškovne glavne uzroke potrošnje resursa u svakom procesu. (U narednim brojevima INFOKOMA revije privrednika BiH, pojedinačno po sektorima donosimo analizu troškova kao direktnih uzročnika poslovanja ali I sugestije za otklanjanje). Vijeće za LOGISTIKU će definisati namjene i obima logističkih sistema, pojednostavljenje informativnog sistema što je više moguće uz istovremeno zado voljenje svih postavljenih ciljeva, određivanje vremenskog plana izvještavanja i osobe koja će primati svaki određeni izvještaj, poređenje najboljih primjera iz EU i okruženja sa logističkim sistemima u Bosni i Hercegovini, ispitivanje dostupnosti traženih resursa, kao što su rad i identifikacija pokretača troškova ili varijabli koje određuju logističke aktivnosti i ponašanja, rnjerenje pokretača troškova do te mjere da se shvati uzročno-posljedična veza, identifikacija nivoa posebnih logističkih usluga sistema i njihove važnosti, postizanje optimalne ravnoteže između nivoa logističke usluge i troškova, procjenjivanje kriterija kako bi se ograničili troškovi bez narušavanja potreba za informacijama. Određivanje troškova zasnovano na aktivnostima. Vijeće će uključivati ljude iz tehnologija transporta, izvršnih organa vlasti, procesnog inžinjeringa, menadžmenta proizvodnje, logistike i mno gih drugih područja kao što su finansijsko računovodstvo i informacioni menadžment. Cilj je dovoljno dobro proučiti operativu, uzročno-posljedične odnose. Dobro razumijevanje odnosa uzroka i poslje dica takođe omogućit će da se odrede aktivnosti koje mogu uticati na svakog pokretača troška. Ispravno razumijevanje ovih odnosa omogućava shvatanje interaktivne prirode aktivnosti i kako one mogu direktno ili indirektno uticati na više pokretača troškova, a rezultatnu koju očekujemo je harmonizacija logističkih sistema u funkciji optimizaciji troškova. Susjedne nam države uveliko rade na ovom polju, poznato je da Republika Hrvatska je u završnim fazama priprema za ulazak u EU, a samim tim zakonske projekte su u velikoj mjeri ili u potpunosti prilagodili standardima EU, od Intermodalnog transporta, logističkih centara do operatera i transformacije HŽ isl. Nova luka na kopnu je Cargo centar Zagreb koji će predstavljati prvu evropsku logističku kapiju ka Zapadu sa poveznicom luke Rijeka, Cargo centra Gratz. Ništa manje bitna karika smanjenja troškova je definisanje strategije i uvođenja javno-privatnog partnerstva sa zakonskom podlogom. U toku su redefinisanje indermodalnog transporta i zauzimanja pozicija u novoj proširenoj EU. Republika Srbija je također ostvarila napredak u zakonskim rješenjima iz domena logistike, a čvrstim vezama sa hrvatskim operaterima čini logistički sistem koji je vrijeme putovanja kontejnera iz Luke Rijeka učinio konkuretnijim nego putovanje iz luke Bar. Aerodrom Beograd i državni avio-operater JAT u završnoj fazi su razgovora sa kompanijom Turkish Airlines. Interes je osnova povezivanja logističkih servisa, a podloga čine i generalni urbanistički planovi, kojima je definisana dobra praksa slobodnih zona, logističkih centara na obodu Beograda ali i autoindustrijskog kompleksa u Kragujevcu povezanog sa logističkim servisom italijanskog branda FIAT ili niza poduzetničkih primjera iz drugih gradskih logističkih sistema. Crna Gora je također učinila transformacije na polju kontejnerskog terminala Bar i povezivanja sa susjedima. Jednom riječju sve zemlje na prostoru JI Evrope usklađuju strategije, grade karike logističkih lanaca sa tendecijom mikro-makro povezanosti. Koristeći se primjerima iz prakse i pozivajući se na principe primjenjene poslovne logistike, vjerujemo da će Vijeće za logistiku Bosne i Hercegovine biti pokretač novog poglavlja uspostavljanja i uspravljanja logističkim ssistemima u funkciji optimizacije logističkih troškova za potrebe bh-privrede. Nismo mi nikakvo geostrateško logističko područje od vitalnog značaja za ekonomiju EU, dobili smo ulaznicu posredstvom Vc, kraka koridora, imamo pravo na kontrolu neba, priključak na plovni krak dunavske plovidbe kanalom Sava-Dunav, priključak smo... ostalo je do nas! 24 LOGISTIKA 2011 Mart

25 Mart 2011 LOGISTIKA 25

26 SPORAZUM O TRANSPORTNOJ ZAJEDNICI IZMEĐU EC I JUGOISTOČNE EVROPE U drugoj polovini godine Evropska komisija (EC) inicirala je rad na Sporazumu o transportnoj zajednici između EC i Jugoistočne Evrope (JIE). S tim u vezi u novembru godine održan je prvi sastanak u Briselu na kojem su otvoreni pregovori i predstavljen cilj budućeg Sporazuma o transportnoj zajednici. Kada govorimo o JIE misli se na Hrvatsku, BiH, Crnu Goru, Albaniju, Makedoniju, Srbiju i Kosovo (UNSCR 1244/99). U maju godine održan je poslednji sastanak na kojem su usaglašena sva tehnička pitanja Sporazuma i predstoji politička faza usaglašavanja. mr Demir Hadžić Šta je cilj Sporazuma o transportnoj zajednici? Cilj Sporazuma je da se uspostavi jedinstveno transportno tržište i to u prvoj fazi na regionalnom nivou (JIE), a u drugoj fazi da se uspostavi jedinstveno transportno tržište između zemalja EU i članica JIE. Sporazum omogućava jedinstveno transportno tržište čak i pre nego što zemlja postane punopravni član EU. Međutim da bi zemlja mogla da pređe u prvu fazu, odnosno drugu, potrebno je da u svoje propise uvrsti i primenjuje evropske propise čija je lista određena u Sporazumu. Šta obuhvata Sporazum o transportnoj zajednici? Sporazum obuhvata sve vrste trans porta osim vazdušnog. Dakle, drumski, železnički, pomorski, transport unutrašnjim plovnim putevima i intermodalni transport. Vazdušni transport nije obuhvaćen, obzirom da je regulisan drugim sporazumom, tzv. Sporazumom o otvorenom nebu. Pored transporta, Sporazum obuhvata i definisanje osnovne transportne mreže na nivou JIE koja će u budućnosti predstavljati deo trans-evropske transportne mreže (TEN-T), a koja obuhvata puteve, pruge, pomorske i rečne luke i aerodrome. Sporazumom su obuhvaćene i pojedini sektori čiji rad predstavlja preduslov za efikasan transport, kao na primer deo oko pograničnih procedura, zaštita životne sredine, javne nabavke u oblasti transporta i td. Koja su to osnovna obeležja Sporazuma u svim vrstama transporta? U oblasti svih vrsta transporta, u članicama JIE, propisi nisu u punoj meri usaglašeni sa propisima EU, pa nije bilo realno očekivati da će ovaj proces usaglašavanja i primene propisa ići brzo i jednostavno. Ovo pre svega iz razloga što se radi i o značajnim političkim odlukama, koje moraju biti mudro vođene i realizovane, naračito u železničkom i drumskom transportu. Pre svega u železničkom transportu treba izvršiti razdvajanje prevoza od infrastrukture, usaglasiti međusobno priznavanje licenci, otvoriti tržište za strane operatere i td. Ovo nije lak posao, niti na prvi pogled deluje politički popularano, ali je krajnji rezultat za korisnika usluge i društvo u celini svakako bolji, kvalitetniji i efikasniji transport, a da ne govorimo o eksternim troškovima za društvo koji nastaju kao posledica neefikasne železnice. Jasno je da železnica danas u regionu JIE (izuzev na pojedinim pravcima u Hrvatskoj) nije na stepenu razvoja i organizacije da bi bila konkurentna sa vodećim zemljama EU. U drumskom transportu situacija je donekle drugačija, iz razloga što u JIE postoje solidani drumski transportni kapaciteti (npr. Srbija ima oko 40% voznog parka vozila EURO4 i EURO5 kategorije). Imajući u vidu da članice JIE mogu biti konkurentne na tržištu EU, u prvom trenutku nije bilo lako Evropskoj komisiji da dobije mandat od zemalja EU da pregovara u njihovo ime. U ovom slučaju zaštita tržišta zemalja EU imala je jak uticaj na vođenje tehničkih pregovora. Međutim i pored toga primena propisa i otvaranje tržišta u budućnosti će rezultirati efikasnijim i bezbednijim drumskim transportom. U delu koji se odnosi na pomorski transport, zemlje koje nemaju izlaz na more kao npr. Srbija i Makedonija imaju mogućnost da uz implementaciju propisa u ovoj oblasti ravnopravno i pod istim uslovima učestvuju u pomorskom transportu. Kada su u pitanju unutrašnji plovni putevi značaj je u harmonizaciji procedura i propisa i stvaranjem bezbedne plovidbe i kvaliteta usluge pre svega na rekama Dunav i Sava. U ovom delu najveći benefit mogu ostvariti Srbija, Hrvatska i BiH. Kada je u pitanju infrastruktura, značaj je dat na osnovnoj mreži, pre svega na izgradnji bezbednih puteva, modernizaciji železničke infrastrukture, kao i pomorskih i rečnih luka i aerodroma. Ovde moramo da naglasimo značaj regionalnog infrastrukturnog povezivanja. Tako npr. da budu usaglašeni uslovi saobraćaja i bezbednost na osnovnoj mreži puteva, međusobna povezanost, kao i dostupnost. Danas još uvek postoje ograničenja u infrastrukturnom smislu između članica JIE, a što svakako utiče i na bržu i kvalitetniju razmenu dobara ali i na brži ekonomski razvoj. Kakva je dalja dinamika na realizaciji Transportnog sporazuma? Preostala su da se reše dva pitanja na političkom nivou. Ostalo je da se utvrdi sedište buduće transportne zajednice, dakle mesto odakle će biti koordinirane aktivnosti na uspostavljanju jedinstvenog transportnog tržišta. U ovom delu je velika zainteresovanost članica JIE da ugoste buduće sedište ali je to ujedno i velika odgovornost naročito kada korisnici transportnih usluga žele efikasan i bezbedan transport. Ovo pitanje kao i drugo pitanje u vezi potpisnika Sporazuma biće rešavano u koordinaciji sa EC. Možemo očekivati da bi ova pitanja mogla biti rešena u drugoj polovini ove godine. Usledila bi faza potvrđivanja Sporazuma u parlamentima članica JIE i od strane Evropskog parlamenta, što oćekujemo da bude završeno tokom godine, pa bi Sporazum stupio na snagu od početka godine. Naravno, uvek je nezahvalno prognozirati određene korake ali je ovo ujedno i realan sled događaja. Na kraju vaše mišljenje da li zemlje JIE dobijaju ovim sporazumom? Možda ću se i ponoviti ali ukupno posmatrano, ovim sporazumom svi dobijaju. Stvaranjem jedinstvenog transportnog tržišta stvoriće se preduslovi za bržu i kvalitetniju robnu razmenu, jačanje trgovine, usluga, turizma, moderniji i bezbedniji saobraćaj i td. Korisnici će uživati u kvalitenijem, bezbednijem, bržem transportu i na kraju jeftinijom uslugom, a zemlje će biti u prilici da optimiziraju svoje transportne kapacitete. Transporteti umesto nacionalno moći da se razvijaju regionalno ali i šire evropski. 26 LOGISTIKA 2011 Mart

27 MAŠINSKI FAKULTET I CENTAR ZA EDUKACIJU U DRUMSKOM SAOBRAĆAJU Studije mašinstva u Crnoj Gori počele su školske 1970/71.godine. U okviru Tehničkog fakulteta je godine formiran Mašinski odsjek. Mašinski odsjek Tehničkog fakulteta prerasta 1978.godine u Mašinski fakultet, u okviru Univerziteta Veljko Vlahović. Od 1992.godine Mašinski fakultet je samostalna univerzitetska jedinica Univerziteta Crne Gore. Lociran je u Podgorici. Mašinski fakultet pored nastave bavi se naučnoistraživačkim i stručnim radom. Naučnoistraživački i stručni rad se ostvaruje realizacijom naučnoistraživačkih i stručnih projekata i poslova. Naučnoistraživački i stručni projekti i poslovi se realizuju preko centara, laboratorija, radnih timova i pojedinačno. Naučnoistraživački projekti se još uvijek u najvećoj mjeri finansiraju od strane Ministarstva prosvjete i nauke (oko ,00 u 2009.godini), a manje na bazi sredstava dobijenih od Evropske unije (oko ,00 u 2009.godini). Na Mašinskom fakultetu postoje kao organizacioni jedinice centri i laboratorije preko kojih se realizuje naučnoistraživački i stručni rad: Centar za motore i vozila; Centar za kvalitet; Centar za mehaničku konstrukciju; Centar za saobraćajno mašinska vještačenja; Centar za metalne konstrukcije; Centar za edukaciju u drumskom saobraćaju; 3D Centar; Didaktički centar Centar za obuku za automatizaciju i mehatroniku; Evropski informaciono inovativni centar; Kooperativni centar za obuku; Laboratorije za ispitivanje metala; Laboratorija za proučavanje turbulentnih strujanja; Laboratorija za atestiranje uredjaja na liniji tehničkih pregleda. Preko Univerziteta Crne Gore, kao pravnog lica, Mašinski fakultet dobija sredstva za plate svojih zaposlenih (u iznosu od oko ,00 za godinu). Po osnovu stručne djelatnosti Mašinski fakultet je ostvario u godini prihod od oko ,00. Dakle, ukupni budžet Mašinskog fakulteta u 2009.godini iznosio je oko ,00. U četiri decenije postojanja Mašinski fakultet je imao saradnju sa veoma poznatim univerzitetskim institucijama u svijetu. Pomenućemo: Lomonosov, Stanford, Birmingem, Zgrada tehničkih fakulteta Univerziteta Crne Gore u sklopu koje je Mašinski fakultet. Merilend, Ahen, Karlsrue, Viskonsin, Lublin, Košice, Institut elektrolučnog zavarivanja E.O.Paton-Kijev. Na Mašinskom fakultetu skoro da nema profesora koji nije radio disertaciju, bio gostujući profesor ili obavljao specijalizacije na veoma dobrim univerzitetskim institucijama u svijetu te je opšte prihvaćeno afirmativno mišljenje o našim kadrovskim potencijalima. Dva profesora Mašinskog fakulteta su profesori u Sjedinjenim Američkim Državama. Zbog potrebe stalnog stručnog usavršavanja i praćenja svjetskog trenda u dijelu edukacije u drumskom saobraćaju, Mašinski fakultet je formirao Centar za edukaciju u drumskom saobraćaju (CEDS). Za formiranje i uspješan rad Centra CEDS, veliku zaslugu ima IRU Akademija. Pored kadra koji posjeduje, Centar CEDS raspolaže svom logistikom za izvodjenje nastave (učionice, amfiteatre i oprema). U svim programima i projketima Za rukovođenje i kvalitetan rad Centra CEDS odgovorni su Mr. Milanko Damjanović, dipl. ing. maš. i Mr Sreten Simović dipl. ing. maš. obrazovanja centra CEDS, implementirani su EU Standardi, utemeljeni na vrhunskom kvalitetu, modernim dinamičkim i interaktivnim metodama edukacije i treninga. Centar CEDS je prolazi kroz faze akreditacije kod Međunarodnog udruženja drumskog transporta (IRU - International road transport union) sa sjedištem u Ženevi, i zvanično od godine je u mreži Akreditovanih trening centara IRU Akademije u okviru Evropske unije. Mart 2011 LOGISTIKA 27

28 ATA KARNET PASOŠ ZA ROBU ATA karnet je jednostavan međunarodni carinski dokument koji se koristi za pojednostavljenje privremenog uvoza u stranu zemlju s rokom važenja od godine dana. Ovim carinskim dokumentom omogućen je privremeni uvoz određenih kategorija robe u carinsko područje svake zemlje koja je prihvatila Konvenciju o privremenom uvozu i to bez popunjavanja nacionalnih carinskih isprava, plaćanja carine ili polaganja depozita, što inače slijedi u redovnom postupku za privremeni izvoz, odnosno uvoz. Glavne kategorije privremenog uvoza Prema Istambulskoj konvenciji koja je, za Bosnu i Hercegovinu, stupila na snagu , stavlja se van snage, do tada važeća Konvencija ATA. U skladu s Odlukom o pristupanju Istambulskoj konvenciji, karnet ATA pokriva tri glavne kategorije: privre- meni uvoz uzoraka, privremeni uvoz stručne opreme, privremeni uvoz robe namjenjene izložbama, sajmovima, kongresima i sličnim manifestacijama. To podrazumijeva gotovo sve: kompjutere, alat za popravke, muzičke instrumente, sportsku opremu, mašine u industriji, nakit, odjeću, medicinske instrumente, automobile za trke, konje, fotografsku opremu, oprema za štand, knjige, ozvučenje koncerata, pozorišne scenografije, narodne nošnje i drugo. Na osnovu ATA karneta ne smiju se uvoziti prehrambeni proizvodi, kvarljiva roba, te roba namijenjena preradi, obradi ili za popravk. Uslovi za korištenje ATA karneta Roba pomoću ATA karneta prelazi granicu brzo i jednostavno (bez angažovanja špeditera), ali pri tome se moraju poštivati određena pravila: da će roba biti ponovno izvezena/uvezena u istom obliku, odnosno u stanju u kojem je bila privremeno uvezena/izvezena, da će roba ostati u vlasništvu lica sa sjedištem van države privremenog uvoz, da će robu upotrebljavati isključivo lice koje posjećuje područje privremenog uvoza (nije namjenjena za iznajmljivanje) Korištenje ATA karneta predviđa se i za tranzit kroz zemlju, pod uslovima iz ATA konvencije. Koje su prednosti ATA karneta? Izvozniku ukidaju troškove carine i PDV-a ili polaganja depozita. Za carinu ATA karnet znači manje administracije i sigurnost da će naplatiti uvozne pristojbe ako ne dođe do ponovnog izvoz. Karneti pojednostavljuju prelazak granice, odnosno omogućavaju izvoznicima i uvoznicima upotrebu samo jednog dokumenta za rješavanje svih carinskih formalnosti S ATA karnetom trgovci, izlagači i ostali poslovni ljudi mogu: odrediti unaprijed carinske troškove prema već utvrđenoj cijeni, posjetiti više zemalja, upotrijebiti isti ATA karnet više puta u toku godine dana važenja karneta, vratiti se u zemlju s robom bez problema i odlaganja. Ko još profitira? Međunarodne izložbe i sajmovi koje na taj način olakšavaju proceduru za strane izlagače. Turizam i transporti zbog putovanja poslovnih ljudi. Sportske manifestacije kao što su Olimpijske igre i sl. Priredbe i koncerti. Svaka zemlja koja želi iskoristiti prednosti globalne ekonomije. Ko izdaje ATA karnete? Karnete izdaju isključivo gospodarske komore, učlanjene u međunarodni ATA garantni lanac pri Međunarodnom ukancelarijom trgovačkih komora, sa sjedištem u Parizu (ICC), koji upravlja tim lancem. ICC internet stranica ( je portal u svijet ATA karneta. Klikom na ATA karnet ikonu dobit ćete podatke o organizaciji koja izdaje ATA karnet u svakoj zemlji članici ATA lanca. adresa, poštanska adresa, telefon i fax-svi se ti podaci mogu naći na ICC internet stranici, plus linkovi na internet stranice za pojedinačnu zemlju. Nacionalna komora svake zemlje pruža informaciju gdje se i na koji način mogu pribaviti ATA karneti. U Bosni i Hercegovini ATA karnete izdaje i ovjerava SPOLJNO/VANJSKO TRGOVINSKA KOMORA BOSNE I HERCEGOVINE. Trošak ATA karneta Troškovi karneta različiti su za svaku zemlju. Utvrđuju se prema vrijednosti robe, broju zemalja koje se namjerava posjetiti, plus troškovi osiguranja i drugih usluga. Troškovi će uvijek predstavljati zanemariv dio u odnosu na vrijednost robe koja je navedena u karnetu. Kako funkcioniše sistem ATA karneta Sistem ATA karneta je savršen prikaz kako uska saradnja carinskih vlasti i preduzetnika može olakšati međunarodnu trgovinu. Svaka zemlja ATA lanca ima jedno garantno tijelo, ovlašteno od strane nacionalne carinske vlasti i ICC-a da može izdavati Karnete. ATA karnet funkcioniše prema međunarodnoj carinskoj konvenciji koja je u skladu sa Svjetskom carinskom organizacijom (WCO). Svjetsko ATA vijeće upravlja sistemom u skladu sa WCO. Vijeće permanentno organizuje promotivne seminare o ATA karnetu u Africi, Aziji i Pacifiku, Latinskoj Americi, istočnoj Europi i Bliskom Istoku. U zadnjih 40 godina sistem Karneta se proširio sa nekoliko Evropskih zemalja na veći dio industrijalizovanog svijeta te ima tendenciju stalnog rasta. U Godini izdano je oko Karneta s vrijednošću robe od oko 12 milijardi dolara. Zemlje koje prihvataju ATA karnet Sistem ATA karneta se u proteklih 35 godina proširio sa nekoliko zapadno-evropskih zemalja na gotovo sve industrijski razvijene zemlje svijeta. Godišnje se u svijetu izda oko karneta. ATA karnet se može koristiti u sljedećim zemljama:, Alžir, Andora, Australija, Austrija, Belgija, Bjelorusija, Bosna i Hercegovina, Bugarska, Kipar, Crna Gora, Češka, Čile, Danska, Estonija, Finska, Francuska, Gibraltar, Grčka, Hong Kong, Hrvatska, Indija, Iran, Irska, Island, Italija, Izrael, Japan, Južna Afrika, Kanada, Kina, Koreja, Latvija, Liban, Litvanija, Luxemburg, Macao, Mađarska, Makedonija, Malezija, Malta, Maroko, Mauricijus, Moldovija, Mongolija, Holandija, Norveška, Novi Zeland, Njemačka, Obala Slonovače, Pakistan, Poljska, Portugal, Rumunija, Rusija, SAD, Senegal, Singapur, Slovačka, Slovenija, Srbija, Španija, Šri Lanka, Švedska, Švajcarska, Tajland, Tunis, Turska, Ukrajina, Velika Britanija 28 LOGISTIKA 2011 Mart

29 АВТОМОТО СОЈУЗ НА МАКЕДОНИЈА Данијела Доневска Влатко Ѓуроски Автомото сојузот на Македонија е формиран во 1945 година како здружение на граѓани, обединувајќи ги автомобилистите, мотоциклистите и другите граѓани во автомото друштва и автомото клубови, со цел нивно згрижување, помагање во остварувањето и во заштитата на нивните интереси, права и потреби од областа на автомобилизмот, мотоциклизмот и туризмот. Денес, по неколкудецениски развој, АМСМ претставува бренд што е препознатлив во РМ и низ цела Европа. АМСМ денес е модерна компанија со над 300 вработени и во негов состав функционираат повеќе компании, кои опфаќаат голем дел од дејностите што најмногу се однесуваат на транспортната индустрија. АМСМ денес е полноправен член на голем број меѓународни организации и асоцијации, меѓу кои: FIA, ARC Transistance, IRU Academу, Global Mobility Alliance, EURORAP, FIA ECMA и други. АМСМ посветува особен интерес и внимание на изградбата на посебен однос со своите членови. Во насока на тие активности особено му е посветено внимание на развојот на Службата членство, која од поново време фаќа чекор со развиените клубови од светот преку континуирано технолошко надградување и проширување на своите активности и услуги. Денес АМСМ има над членови. АМСМ е единствена компанија во Република Македонија што дава услуги за помош на пат на цела територија на земјата - 24 часа, 365 дена во годината, за граѓаните на Македонија, како и за моторизираните туристи од странство. Располага со околу 60 возила за помош на пат и шлеп-возила за пренос на оштетени возила. Во рамките на Службата помош и информации работи и Информативниот центар каде што граѓаните можат секојдневно да се информираат за актуелните состојби на патиштата во земјава и во Европа и да добијат други туринг-информации за патување во странство, како што се потребни документи, цени на горива, патни растојанија, цени на патарини, хотелски сместувања и сл. Денес АМСМ е лидер и водечка компанија во дејноста на техничките прегледи со над 18 центри за технички преглед во РМ, со повеќе од извршени технички прегледи на годишно ниво. Во рамките на АМСМ, како посебна компанија, функционира и АМСМ ЦЕНТАРОТ ЗА ВОЗИЛА, кој во последниве две години прерасна во синоним за компанија каде што транспортните компании и сите други моторизирани граѓани можат да добијат голем број услуги. АМСМ ЦЕНТАР ЗА ВОЗИЛА е овластена техничка служба од А категорија каде што се нудат услуги за единечно одобрување на возила, проверка на преправани и/ или поправени возила. Исто така, АМСМ ЦЕНТАРОТ ЗА ВОЗИЛА е овластен за вршење проверки за подготвеност на возилата за меѓународен транспорт на стоки ЦЕМТ. Една од најновите услуги што ги нуди Центарот за возила е и испитување на возилата за превоз на опасни материи АДР и издавање сертификати. Во рамките на Центарот за возила постои и функционира посебен Сектор за едукација, на кој Mart 2011 LOGISTIKA 29

30 сме особено горди, бидејќи тој е дел од ИРУ Академијата и претставува единствен овластен тренинг институт за територијата на Р Македонија, а спроведува обуки по неколку програми и тоа: 1. Програма за времињата на возење и задолжителните одмори на возачите и употреба на аналогни и дигитални тахографи 2. CPC за возачите во меѓународниот транспорт 3. Обука за возачи и советници во компании што вршат превоз на опасни материи АДР. Воедно, Центарот за возила ги поседува и сите национални овластувања од Министерството за транспорт и врски за горенаведените програми. Во делот на развојот на едукацијата, Центарот за возила има секојдневна соработка и координација со овластените АТИ на ИРУ Академијата на територијата на Југоисточна Европа, а посебно со ECOS АТИ за Босна и Херцеговина, кој е лидер за промовирање на ИРУ на оваа територија. Центарот за возила и натаму ќе го продолжи својот развој и во други дејности, со единствена цел - давање палета на услуги на сите учесници на транспортот во Македонија и зголемување на конкурентноста на нашите транспортни компании во меѓународниот транспорт на стока и на патници. АМСМ, преку својот испитен центар, кој е носител на овластување за спроведување возачки испити, и својата автошкола во голема мера придонесува за зголемување на безбедноста во сообраќајот, со постојана едукација на возачите-почетници. Исто така, преку својот Центар за едукација во состав на автошколата на АМСМ организира голем број кампањи во основните и во средните училишта низ РМ. Во делот на услугите што им се даваат на сите граѓани и компании битно место зазема и МОБИЛИТИ БРОКЕР, брокерско друштво што врши работи во однос на осигурувањето, како во делот на сообраќајот, така и во сите други делови на осигурувањето со мрежа од 10 подружници на територија на РМ. Битен сегмент во структурата на АМСМ заземаат и туристичката агенција, бензинската пумпа, менувачниците. АМСМ преку своите компании планира и во иднина да не застане со својот развој, и тоа преку нудење нови услуги, како и преку постојано усовршување на постојните услуги. Воедно ќе продолжиме и натаму да вложуваме во едукацијата и во усовршувањето на своите вработени. Firma LAGER je osnovana davne godine u Posušju (Bosna i Hercegovina) gdje se nalazi i sjedište LAGER grupe. Od tada, pa do danas, izrasli smo u vodeću i najveću firmu koja se bavi prodajom građevinskih strojeva u regiji jugoistočne Europe. LAGER trenutno ima preko 200 zaposlenih radnika svih struka potrebnih za savršenu uslugu krajnjem kupcu, kojoj težimo od samog dana prodaje stroja, pa do dana njegove krajnje iskoristivosti. LAGER zastupa vodeće svjetske brendove CATEPILLAR viličare, HYUNDAI građevinske strojeve i viličare, gotovo cjelokupni program TEREX grupe koji je ujedno i najveći i najraznovrsniji proizvođač građevinske opreme u svijetu, ATLAS i DRESSTA građevinske strojeve, te TESAB drobilice. Na površini većoj od m 2 otvorenog, te m 2 zatvorenog prostora, LAGER vam nudi više od 1000 modela, novih i rabljenih građevinskih strojeva, te popratne mehanizacije i opreme, koji su spremni za isporuku. Između ostalog LAGER nudi i 24-satni servis sa više od 60 zaposlenih mehaničara, bravara, električara, hidrauličara i ostalog osposobljenog osoblja koje je sposobno riješiti sve moguće probleme. Također Vam nudimo i mogućnost carinskog skladištenja u Republici Hrvatskoj, te prevoz teškog, vangabaritnog i specijalnog tereta. 30 LOGISTIKA 2011 Mart

31 Mart 2011 LOGISTIKA 31

32 32 LOGISTIKA 2011 Mart

33 КОНФЛИКТИ У ОРГАНИЗАЦИЈИ И ПОБОЉШАЊЕ РАДА МЕНАЏМЕНТ ТИМА Крајем прошлог века значај рада у тимовима је евидентиран као незаобилазан фактор успешне светске пословне праксе. Иако су ставови (у зависности од пословног окружења, међуљудских односа, културе организације и радних резултата) били различити, истраживачи организације и њене културе, организационог понашања, као и социолози и психолози су били јединствено при ставу да је рад у тимовима суштинска основа пословног приступа последњих двадесет година XX века и да не показују никакве тенденције ка промени ни у XXI веку. Менаџмент тимови као лидери и потенцијал организације (будућности) чине суштину конкурентске предности људских ресурса. Изградња и коришћење социјалног капитала превасходно менаџера, али и осталих запослених, је много важнија вештина него пре. Међутим, у реалним условима рада и остваривања циљева у функционисању организације и конфликти су постали неизбежни. У овом раду чини се теоријски оглед, како организацију учинити ефикасном у условима конфликтних ситуација, превасходно кроз унапређење рада менаџмент тима. доц. др Будиша Костић, дипл. инж. доц. др Ненад Димитријевић, дипл. инж. У ситуацији непредвидљивих промена и потребе коришћења несвакидашњег менаџмента, конфликт у начину тумачења догађаја и дизајнирања акције постаје уобичајен и неизбежан. Конфликт је витални део развоја менталних модела нужних за суочавање са новим ситуацијама. Унапред утврђена правила и структуре ауторитета постају бескорисне у ситуацијама решавања конфликата јер та правила и струкуре у тој ситуацији, управо долазе у питање. Ако се систем развија дуж инхерентно непредвидивог специфичног пута и ако спонтано кроз процес самоорганизовања производи иновативне облике, онда се људи у таквом систему не могу контролисати. То значи да креативност произилази из нестабилности. Дакле, нестабилност и непредвидивост су нужни предуслови иновативности и креативности Конфликти су дакле, неизбежни, и природни, очекивани и стално присутни, како у свакодневном животу, тако и у пословним организацијама. Уобичајено је да се конфликт и конфликтне ситуације у организационом миљеу доживљавају као процес у коме једна страна сматра да је она друга страна предузела или предузима некакве акције које могу да имају негативне последице по њене интересе. Тако би кључни елементи конфликта били следећи: супротни интереси између појединаца и група; увиђање такве опречности; веровање код обе стране да ће је друга стране осујетити (или већ јесте) у реализацији неких интереса; акције које стварно доводе до поменутог осујећења (спречавање остварења). Конфликт треба схватити као природну појаву у тимском раду менаџера унутар организације. Он може бити извор и фактор ефективности, али и неефикасности тимова, а све зависи првенствено од лидера тима и начина на који ће конфликте каналисати. Уколико менаџмент пословне организације прихвати парадоксалну ситуацију о истовременом постојању елемената усклађености и поделе, долази до стварања креативне напетости која захтева комплетно преиспитивање постојећег начина рада и води организацију на пут сталног учења како би се успоставио дијалог између супротстављених позиција. Ако се напетост усмери у позитивном правцу, могуће је доћи до нових перспектива и тада се мења констелација усклађености и подела. Долази до синтезе у сложеније облике унутрашњих односа. Суштинске одреднице конфликата Организације у значајној мери зависе од рада тимова, било да су у питању менаџмент или неки други тимови. Конфликти могу унапредити тимски рад како би се достигли организациони циљеви, али је проблем у томе што је конфликте тешко контролисати и што су они управо уобичајена појава у великом броју савремених организација. Нека истраживања показују ( Thomas i Schmidt, ) да менаџери чак 20% свог радног времена троше бавећи се решавањем конфликтних ситуација Š7., страна 71.Ć. Наша истраживања указују на чињеницу да се потенцијално ескалирајући конфликти унутар менаџмент тимова посматраних организација у највећем броју случајева превазилазе конструктивним дијалозима, а да се проблеми у организацијама решавају додатним залагањем чланова менаџмент тима. Сами менаџери доста времена проводе решавајући сукобе са запосленима (производни сектор) и функционишу уз велике проблеме, што је могућа последица присутне дистанцираности менаџмент тима од запослених. Уважавајући чињеницу да су унутар сваког тима конфликти неминовни, ниједан тим не треба да покуша да конфликт избегне, јер сама конфликтна ситуација указује на различитост у мишљењима која доприносе квалитету тимског рада. Када се конфликтна становишта искажу, потребно је решавати проблем уместо да се понаша деструктивно према аргументацији. Треба охрабрити чланове менаџмент тима да искажу различита становишта, а затим каналисати постојеће разлике, како би се добио користан резултат. Модел fight-or-flight, подразумева или да се у конфликт уђе и «брани» сопствено становиште, или да се из конфликтне ситуације «побегне». Ова друга ситуација ствара могућност да се чланови тима окрену себи и својим самосталним радним потезима и акцијама, уместо да раде као тим. Ова два облика су уобичајени одговори, реакције на агресивност. У превазилажењу конфликата, менаџмент тим треба да негује вештине, способности и навику својих чланова да храбро изражавају различите ставове, поштују другачија мишљења и рационално анализира проблем, а све у циљу постизања добробити за организацију у целини. Новија запажања указују на чињеницу да постоји неколико основних постулата којих се приликом разрешавања конфликтне Mart 2011 LOGISTIKA 33

34 ситуације треба придржавати: не треба бранити сваки аргумент, треба изабрати оне конфликтне ситуације које треба решавати; за разрешавање конфликта (као и за његово настајање) потребне су две стране; емоције које се уносе у расправу, емоције су и друге стране, па тако, оно што у однос разрешавања конфликта унесе, то се и добија заузврат; време лечи све, па и конфликтне ситуације; треба се придржавати Ковијевог (Covey) постулата који каже да прво треба да покушамо да разумемо, а онда да тражимо да нас разумеју. На следећој слици Томас (Thomas) указује на природу организационог конфликта као сложеног процеса који се састоји од свести, емоција, намера, реакција и стварног понашања актера конфликта. Приказ потврђује помињану тезу да организациони конфликт није краткотрајан, већ трајан процес који проистиче из размишљања, ставова и емоција актера и везује се за читав низ услова, догађаја и веза са структуром, нормама и функцијама организације. Конфликт унутар организације је у средишту пажње у овом раду. Када се говори о узроцима конфликата у организацији они, могу бити везани за факторе који се односе на организациону структуру, као и оне који су везани за односе међу људима унутар организације. Организациони узроци конфликта Према Grinbergu i Baron-u најчешћи узроци конфликата су они око ретких ресурса, јер су они често недовољни, ограничени и свака страна тежи да учествује у располагању расположивим ресурсима Š5.,страна 127.Ć. Следи двосмисленост у погледу одговорности и двосмисленост у погледу надлежности, као узрок организационог конфликта проблеми овлашћивања у савременим организацијама још увек нису разрешени, те се зато често јавља дилема ко је за шта одговоран и шта је чије «поље надлежности«. Конфликт посебно може да ескалира у ситуацијама недовољно добро реализованих 34 LOGISTIKA 2011 Mart СВЕСТ О ПОСТАЈАЊУ КОНФЛИКТА Слика број 1. Конфликт - један могући приступ радних задатака, тачније онда када нико не жели да преузме одговорност јер «није надлежан«. Као могући узроци, аутори наводе још и: међусобна зависност недовољна и неправовремена информација, инструкција или налог може да доведе до кашњења у радном процесу; систем награђивања конфронтација као могући извор конфликата; диференцијал моћи указује на степен правичности и једнакости међу запосленима у организацији. Неки други аутори наводе друге разлоге за постојање потенцијалних дисфункционалних конфликата: индивидуални извори конфликата незадовољство радним местом, неприхватање доминанатног система вредности, различитост потреба, стереотипи и предрасуде и сл.; ситуациони фактори као извор конфликата услед учесталости директних контаката, посебно у ситуацијама какве се јављају у процесу одлучивања; структура организације услед специјализације и поделе рада која захтева прецизну координацију, супротстављени циљеви. Студије су показале да су међуљудски односи скоро увек дисфункционални, јер се због неслагања и међусобних размирица повећавају сукоби личности, смањује узајамно разумевање и на тај начин омета обављање организационих задатака. Да би конфликт на радном месту био конструктиван, неопходно је да се одржава на минималном нивоу. РЕЗУЛТАТ РАЗМИШЉАЊА И ЕМОЦИЈЕ АКТЕРА РЕАКЦИЈА ПРОТИВНИКА (СУПАРНИКА) Низак до умерен ниво конфликта показује позитиван утицај на радни учинак групе, јер се стимулишу дискусије о идејама које помажу тимовима да боље обављају свој посао. Међуљудски извори организационог конфликта Односи међу појединцима или односи неких појединаца и организационе структуре могу такође иницирати конфликте у организацији који се могу манифестовати у следећим облицима: јавна увреда; погрешно приписивање грешака; грешке у комуникацији и непримерена критика; неповерење и личне карактеристике. И ако парадоксално, ипак охрабрујуће звучи чињеница да се понашање може лакшепроменити него организациона структура и да разумевање ових узрока конфликата може да донесе њиховом бољем разрешавању. У складу са нашим очекивањима и претходним знањима, уобичајено је да прва асоцијација на конфликт и његов ток прилично негативна, али конфликт има и своја позитивна исходишта уколико не ескалира и позитивно се каналише. Да би се конфликти решавали неопходно је схватити њихову суштину, сматра Адижес. Адижесов приступ овом проблему може се представити на следећи начин: Адижес допуњава модел конструктивних конфликата и на другој страни додаје симбиотички карактер конфликата, љубав, узајамно поверење и пријатељство. НАМЕРА ДА СЕ ПОНАШАЈУ НА ОДРЕЂЕНЕ НА ЧИНЕ СТВАРНО ПОНАШАЊЕ ЈЕДНЕ СТРАНЕ Наведени елементи се могу тумачити као став аутора овог рада према тимском раду. Наиме, уколико се конструктивни конфликт схвати као могућност да се пословна организација развија и иде напред, за то је неопходна сарадња, а ако се нешто ради заједно да би се постигао заједнички циљ, уз уважавање и осталих елемената које је аутор навео, исходиште може бити рад у тимовима. Негативни ефекти конфликта могу се очитовати у произвођењу негативних емоција и стреса, онемогућавању неопходне и правилне комуникације међу запосленима, као и беспотребном трошењу енергије на расправе уместо на реализацију радних задатака. Такође, конфликти могу да промене стил лидерства из демократског у ауторитарни што утиче на радну атмосферу и ефекте рада и да доведу до примене негативних стереотипа и смањења могућности да се на прави начин сагледају ставови друге стране и успешно разреше размимоилажења. Позитивни ефекти конфликта се јављају кроз евидентирање и спознавање проблема који су до тада били занемаривани, боље познавање противника и сагледавање његових снага и слабости, креирање нових идеја и приступа што је добра основа за сваку организацију која тежи да буде иновативна, допринос доношењу квалитетнијих и компетентнијих одлука и повећан степен лојалности и мотивације запослених свом тиму или радној јединици. Дакле, конфликт може бити користан у ситуацијама када је управљање и каналисање конфликата добро промишљена и

35 ДЕСТРУКТИВНИ осмишљена активност која доводи до тога да се из конфликтног процес извуку бенефити и да допринесу побољшању рада менаџмент тимова, а тиме и читаве организације. Технике за ефективно решавање конфликтних ситуација Конфликт је боље «искористити», него га «решавати». Решавање подразумева некакву борбу; треба га учинити функционалним, без покушаја да се елиминише. Узајамно поштовање је потребно да би конфликт био конструктиван, тако да се може учити из међусобних разлика и стварати боље одлуке. Конфликти са негативним последицама се кроз јасну тимску структуру могу минимизирати и лакше решити, а две кључне димензије конфликата су: дистрибуција брига за сопствене резултате и интеграција брига за резултате других. Ове две димензије су независне и у различитим степену су присутне у пракси, те се тако, могу дефинисати кроз пет различитих стилова решавања конфликата: избегавање; предусретљивост; присиљавање; компромис и сарадња. За решавање конкретног сукоба потребно је имати на уму је неопходно обострано уважавање и тражење решења договором, агресивно заступање сопствених интереса и обострано попуштање и решавање сукоба компромисом. КОНФЛИКТИ Слика број 2. Конфликт - један могући приступ КОНСРТУКТИВНИ СИНЕРГЕТСКИ УЧЕЊЕ УЗАЈАМНО ПОШТОВАЊЕ КОЛЕГИЈАЛНИ ОДНОСИ Препознавање стимулативне улоге конфликата уместо њихове елиминације, подразумева неколико метода анализе и решавања конфликата у организацијама. У литератури је познато више метода. Стимулисање функционалних конфликата уколико се функционални конфликти на прави начин стимулишу, тада је могуће да се пробуди креативност и да настану тзв. програмирани конфликти. Критички осврт подразумева примену технике: Ђаволов заступник особа којој је додељена улога критичара, служи за превенцију настајања групног мишљења; Дијалектички метод који у основи има дебату; Конструктивна комуникација; Укључивање нових чланова у тим; Реструктуирање организације. Алтернативни стилови управљања дисфункционалним конфликтима на основу димензије кооперативности и себичности, идентификовано је пет оријентација понашања у конфликту који по суштини одговарају стиловима разрешавања: Такмичење (себично и некооперативно понашање) постизање циљева без обзира на то како ће се то одразити на другу страну; Сарадња (себично, кооперативно понашање) све стране у конфликту желе да сви буду задовољни, па стога сарађују и разматрају многе алтернативе. Заобилажење (несебично и некооперативно понашање) обележавање подручја које је изван домашаја других, а ако то није могуће, онда се могу задржати разлике; Прилагођавање (несебично кооперативно) једна страна је спремна да се одрекне својих интереса, да поднесе жртву зарад интереса друге стране; Компромис (средње решење) обе стране у конфликту морају од нечега одустати и стога је присутан компормис; Решавање конфликата преговарањем једна од најуобичајенијих метода, при чему се у процесу преговарања врше погодбе, чине уступци, нагодбе и размењују понуде и контрапонуде. У процесу преговарања је важно одабрати време, место, технике и стратегије преговарања. Решавање конфликата интервенцијом треће стране посредовање и арбитража, консултације, посредовање. Један од могућих начина за превазилажење конфликата је и ефективно коришћење повратне реакције (feedback) у контакту са запосленима. У том смислу има неколико правила за употребу ове технике. Акценат треба да буде на специфичном понашању, тачније, потребно је указати на оно што је ефективно и на оно што треба унапредити; повратна реакција не треба да буде лична већ, описног карактера пре него осуђујућа јер се не напада особа, него начин рада. Инсистира се такође на повратној реакцији или feedback-u, који треба давати у право време и на правом месту, увек након одрађеног радног задатка, како би се на прави начин указало на негативности и правилно мотивисали запослени. Позитиван feedback изречен јавно може бити мотивишући не само за особу којој је упућен, него и осталим запосленима који могу научити из позитивног примера, док негативан feedback треба да буде усмерен на понашање које запослени могу контролисати при чему их не треба критиковати за нешто што није везано за њихов домен одговорности. Осим преговарања, као најчешће коришћене технике, могућ је и приступ увођење надређених циљева, који су заједнички обема странама. Треба поменути и ескалативне интервенције које подразумевају појачавање постојећег конфликта како би се исти разрешио. Тиме се интензивира трагање за новим решењима и ситуација постаје далеко јаснија. Која од техника ће бити у употреби зависи превасходно од способности менаџера да буде мање или више кооперативан или мање или више одређен. Према Van de Vlirt постоји неколико могућих модела за интензивирање постојећег конфликта: предузимање мера које се надовезују на постојећи конфликт блокирање комуникационих канала или истицање некомпатибилности циљева; указивање на додатна поља сукоба; проширивање опсега конфликта убацивањем додатних актера; подстицање акције којима ће конфликт ескалирати и подстицање обеју страна да искажу незадовољство акцијама друге стране. Да би се сукоби унутар организације на оптималан начин решили, важно је за све оне који у њему учествују да се узме у обзир да је сваки појединац без обзира на место у организационој хијерархији изложен могућој конфликтној ситуацији, а да ће начин на који се конфликт доживљава, утицати на одлуку о стилу његовог разрешавања. Такође, ваља нагласити да сукоб не чине само различитости, већ и могућност разрешавања међусобних односа и прилика за заједнички развој. Неопходно је докучити и разумети који је од елемената узрок конфликтне ситуације јер извор конфликта могу бити не само спољашњи, него и унутрашњи сукоби. Конфликт унутар тима је пожељан онда када је синергетски, када је целина развијена кроз неслагања боља од акумулираних разлика. Када унутар тима постоји међусобно поштовање, могуће је доћи до нових сазнања које чине суштину конфликта синергетским. Анализирајући претпоставке за јављање конфликата у организацији Адижес се усмерио на конфликте који настају као сукоби у самим личностима и улогама у организацији које су они себи одредили. (наставиће се) Mart 2011 LOGISTIKA 35

36 AGIT d.o.o. - agencija za integralni transport - je hrvatska kompanija koja se bavi organizacijom željezničkog i cestovnog prijevoza, carinskim posredovanjem te pružanjem špediterskih usluga na domaćem i međunarodnom tržištu. Dostupnost više nije jedini uvjet uspješnog transporta. Današnji klijent zahtijeva brzinu, sigurnost i pouzdanost. U današnjim standardima poslovanja to će ostvariti samo kompanija s jasnom vizijom, djelotvornom organizacijom, definiranim ciljevima i iskustvom, no prije svega znanjem kompetentnog tima ljudi. AGIT - Agencija za integralni transport d.o.o. Heinzelova Zagreb, Hrvatska tel: fax: agit@agit.hr PALABRAS d.o.o. Internationale Transporte Tel: Krizaljka b.b Zivinice - BIH Trumic Asmir Trumic Pamela Edis Krbuljic Mob Asmir Pamela Mob Edis Fax: asmir.t@bih.net.ba, palabras@bih.net.ba 36 LOGISTIKA 2011 Mart

37 Mart 2011 LOGISTIKA 37

38 HISAR Grupacija karoserii na midibusi i avtobusi (promena na ošteteni ili korodirani delovi na avtobusi so vnatrešna i nadvorešna zaštita i lakiranje so visoko kvalitetni boi). Generalni remonti i popravki na motori, menuvači, diferencijali i retarderi Tekovno održuvanje i servisiranje na avtobusi i kamioni so promena neispravni ili ošteteni delovi od vozniot stroj Lasesko centriranje na prednica na avtobusi i kamioni Ugradba na klima uredi i frižideri so nivno tekovno održuvanje i servisiranje Prealna na vozila Vo grupacijata HISAR koja e sopstvenost na edno lice i negovite dva sina, pokraj HISAR KOMPANI spagjaat i slednite kompanii: 1. HISAR TURIZAM - Skopje 2. HISAR Ljubljana Slovenija 3. OHRID EKSPRES Ohrid 4. HISAR KOMPANI HISAR TURIZAM - Skopje i HISAR Ljubljana Slovenija se kompaniii so nad 40 godisna tradicija koja se zanimavaat so megjunaroden transport na patnici na relacii: Skopje Zagreb Skopje (Hrvatska) Skopje Ljubljana Skopje (Slovenija) Skopje Pula Skopje (Sjovenija) Skopje Ankona Skopje (Inalija) Skopje Venecija Skopje (Inalija) Skopje Istanbul Skopje (Turcija) Raspolaga so povece od 20 visoko turisticki avtobusi, kancelariski I stanben prostor vo R. Slovenija I Italija, a vo Skopje raspolaga so sovremen servis za sevisiranje na avtobusi, parking proctor, servis za perenje I podmackuvanje na avtobusite so vkupna povrsina od m 2 I objekti so vkupna povrsina pokrioen proctor od m 2. Pokraj ova HISAR TURIZAM ima svoi kancelarii I biletari za prodazba na bileti niz celata republika (Struga, Ohrid, Gostivar, Tetovo, Strumica, Stip) HISAR KOMPANI doo SKOPJE HISRAR KOMPANI doo SKOPJE e Društvo za proizvodstvo na midibusi i avtobusi, remont i servisiranje na avtobusi i kamioni. Formirano e god. so lokacija na površina od m 2, vo neposredna blizina na gradot Skopje, vo industriskata zona Vizbegovo. Osnovna dejnost na Društvoto e: Proizvodstvo na midibusi do 23 sedišta, so prenamena na kombi vozila od tovarni vo patnički so soodvetni A- -testi od nadležnite institucii. Generalni remonti i popravki Vo sostav na Društvoto HISAR KOMPANI raboti: stanicata za tehnički pregled i registracija na motorni vozila od site kategorii i Prodavnica za rezervni delovi za midibusi, avtobusi i kamioni Društvoto HISAR KOMPANI raspolaga so soodveten iskusen kadar sa servisiranje i proizvodstvo na avtobusi koj poteknuva od poranešnata fabrika za proizvodstvo na avtobusi FAS 11 OKTOMVRI AD Skopje i iskusni visoko kvalifikuvani bravari od R. Turcija. Vkupniot broj na vsaboteni iynesuva 60 zaedno so vrabotenite od stanicata za tehnički pregled koi se iskusen kadar so predhodno iskustvo vo Aoto Moto Sojuz na Makedonija 38 LOGISTIKA 2011 Mart

39 (AMSM). Proizvodstvo na midibusi do 23 sedišta i Generalni remonti i popravki karoserii na midibusi i avtobusi so obavuva vo: Hala za irabotka na kostur i limarija 350 m 2 opremena so dva kanala, aparati za zavaruvanje, apkant presa, stabilna mašina za sečenje na profili, račen alat za sečenje i brusenje na profili i limovi Hala-komopra za vnatrešna i nadvorešna zaštita i lakiranje 250 m 2 opremena so sodveten alat za zaštita na limarijata i nadvorešno lakiranje Hala za završna montaža 500 m 2 opremena so soodveten račen alat za montaža na prozori, stolici, vnatrešen i nadvorežen enterier i elektrika, mašina za kroenje na lajsni i profili, račna apkant presa, mašina za polnenje i servisiranje klima uredite so freon, mašina za polnenje na akumulatori, mašina za ispituvnje na alternatori i anlaseri. Tekovno održuvanje, servisiranje na avtobusi i kamioni so promena neispravni ili ošteteni delovi od vozniot stroj, lasersko centriranje na prednica, generalni remonti i popravki na motori, menuvači, diferencijali i retarderi se obavuva vo: Hala so površina od 1000 m 2 opremena so3 kanali povrzani pomegju sebe i opremeni so kanalni digalki, pumpi za podmačkuvanje i polnene so tečnisti, platforma opremena so kompjuter za lasersko centriranje na prednica Prostorija za remont na motori 50 m 2 opremena so rabotni masi i sodveten alat za remontiranje na motori od tipovite MAN i MERCEDES Prostorija za remont na menuvači i retarederi 50 m 2 opremena so rabotni masi i sodveten alat za remontiranje Prostorija za remont na BOSH pumpi 50 m 2 opremena so rabotni masi i sodveten alat za remontiranje i popravka Mašinska rabotilnica za obrabotka na drearski raboti 60 m 2 opremena so dva struga, stabilna dupcalka rabotna masa i soodveten alat za mašinska obrabotka. Magacin za delovi i repromaterijali 500 m 2 Vo sostav na halata za tekovno održuvanje, servisiranje na avtobusi i kamioni se prostoriite: Kancelariski prostor za rakovodstvoto, finansii i smetkovodstvo, blagajna, konstruktivno biro i tehnička podrška so površina od 320 m 2 opremen so soodvetni pomagala (rabotni masi, kompjuteri mrežno povrzani, štampači, telefoni so tel. centrala i instaliran optički kabel). Menza za topol obrok na vrabotenite so površina od 60 m 2 Dve garderobi so tuš kabini na površina od 100 m 2 Četiri sanitarni čvora so vkupna površina od 100 m 2 so soodvetna oprema `Vo izdvoen objekt na vlezot od desnata strana e smestena stanicata za Tehnički pregled i registracija na motorni vozila na površina od 250 m 2 opremena so najsovremeni uredi za proverka ispravnosta na vozilata i Prodavnica za prodažba na rezervni delovi na površina od 1000 m 2. Mart 2011 LOGISTIKA 39

40

41

42 42 LOGISTIKA 2011 Mart

43 Mart 2011 LOGISTIKA 43

44 DHL Freight Macedonia Address MK-1041 Skopje Phone Fax mk.freight@dhl.com Eindhoven Zabrdzei Paris Ostrava Worms Vienna Lyon Buchs Beograd Bucharest Milano Verona Sofia Barcelona Skopje Istanbul Athens

45 Kompanija je osnovana godine, u najtežim uslovima za otpočinjanje biznisa, ali i poslovanje uopšte, karakterističnim za devedesete godine prošlog vijeka. Razvijene zemlje su nam, tokom devedesetih, među poslednjima zatvorile vrata, a među prvima ih otvarale, čim bi stigla najava da bi to trebalo da bude slučaj. Iz razloga da budemo lideri u transportu specijalnih tereta, 1994 godine otvorili smo ćerka firmu, u Poljskoj, pod imenom Eurošped Warszawa. Zadovoljstvo i pouzdanost kod referentnih klijenata za posljedicu su imali preporuku novim partnerima, tako da jednom kad postanete klijent EUROŠPEDA, ostajete zauvijek sa njima. Eurošped ima disperzionu poslovnu mrežu širom trasnportnog tržišta Evrope i Rusije, Azije i Bliskog istoka. Uprkos strepnji da bi se sudbina Eurošpeda mogla ispisivati, sporim I teškim oporavkom, kao što je slika i sudbina mnogih kompanija iz Srbije koje su se dugo oporavljale od udara sankcija, kompanija je nizala iskustva, reference i uspjehe. Razloge uspješnom, pouzdanom i nadasve bezbjednom kotrljanju točkova putevima uspjeha, treba sagledati u činjenici da je fleksibilnost i dugogodišnje iskustvo učinili kompaniju jakom pouzdanom, konkurentom i sa dobrom reputacijom, evropske ozbiljne kompanije za transport na međunarodnom tržištu. Kompania podstiče na sklapanje novih poslovnih odnosa - spremnost na unapređenje načina rada i modernizacije sredstava za rad. Vizija kompanije je zadovoljan klijent i uvijek ispred drugih. Ljudski resursi kompanije pretočeni u intelektualni kapital su najveća rezerva I snaga koja se mjeri kroz 150 zaposlenih, a kvalitet je rezultat njihovog rada. Usluge Kompanija raspolaže sa preko 60 voznih jedinica, koje mogu da prevoze terete preko 50 tona. Usluga koju mjere partneri je sadržana u ocjeni, pouzdani, profesionalni i bezbjedni, zato ih inostrani partneri rado unajmljuju. Kažu za njih ne postoji prepreka, znanjem i aktivnim odnosom prema izazovu, zaposleni otklanjaju sve prepreke na putu, uz ovo oni misle i o stvarima koje ne spadaju u njihovu delatnost. Eurošped posao obavlja sopstvenim kapacitetom, jer to najbolje znaju. Zahtjevni specijalni transporti, ne posjeduju nikakvu kopiju rješenja, recepturu, pa je svaki zadatak novi parameter, nova priča, a uspješno realizovan transport je rješenje I uspjeh kome se radujemo. Osjećaj kopmanije je biti izrazito siguran i pouzdan partner od kojeg mlađe firme, ali i one koje postoje duže od njih, mogu da uče kako da razvijaju biznis isključivo znanjem, upornošću i spremnošću na prihvatanje novih standarda. Klijenti Broj zadovoljnih klijenata neprestano raste, a u ovom trenutku, procenjujemo da ih imaju više desetina stalnih partnera koji se po značaju izdvajaju iz prosjeka, kako na domaćem, tako i na stranom tržištu. Izdvajamo nekoliko klijenata radi ilustracije navedenog: Cementara Kosjerić, Cementara Beočin, Cementara Popovac, Goša FOM, Jugoslovensko dramsko pozorište, Wirtgen Srbija, Coca Cola Helenik, Putevi AD Užice, Express Interfacht, Ogranak Porr, Vahali Service, Mart 2011 LOGISTIKA 45

46 Trebate procenu vrednosti pokretne radne mašine, krana, viljuškara, poljoprivredne mašine... Na pravom ste mestu!! LECTURA je specijalizovani izdavač iz Nemačke, Nürnberg, u području pokretnih radnih mašina Pruža podatke i tržišne informacije proizvođača 25 godina iskustva, 256 različitih kategorija mašina, 1000 marki proizvođača, raznih tipova mašina Spektar pokretnih radnih mašina: Građevinske mašine, Viljuškari, Zračne radne platforme, Kranovi, Nadogradnje za kamione (Kran, nosač kontejnera...), Građevinska oprema, Komunalna oprema (ralice, pumpe za beton, mašine za čišćenje kanala, čistači ulica, razni čistači snega...), Poljoprivredne mašine, Mašine za reciklažu (prese otpada, magneti za dizanje tereta, hidraulični preklopni kontejneri, kante...) Proizvod je dostupan kao: 1. Online verzija, 2. CD, 3. Knjige LECTURA - Sadržaj knjige Preko vrsta raznih mašina, Veleprodajna i maloprodajna cena za prethodnih 15 godina rabljenih mašina, Novonabavna cena, Tehnički podaci, Slike raznih vrsta mašina, Kontakt adrese proizvođača, Prevedeno na 8 jezika EN, DE, FRA, SEP, ITA, RUS, CHI, CZE (online verzija u budućnosti biti će lokalizirana) LECTURA - Knjiga Lista novonabavnih cena mašina, Cena dilera (kupovna/prodajna) za rabljene mašine unazad 10 godina, Standardna/Opcionalna oprema, Kontakt adrese LECTURA - online verzija Kompletna baza svih obrađenih mašina. Dostupno 24 / 7 - širom sveta, Naša web stranica vam omogućava procenu mašina redovno ažuriranih podataka, ažuriranje se radi kontinuirano i redovno sa svakom izmenom od strane proizvođača, Pretraga se vrši po proizvođaču, radnom području, tipu, direktnom pretragom specifične mašine, upotrebom pretrage po abecedi proizvođača unutar baze Lecture... LECTURA - online verzija Dostupni apsolutno sve mašine, Poljoprivredne mašine dostupne samo online, Kompletna lista novonabavnih cena, Cena dilera (kupovna/prodajna) za rabljene mašine unazad 16 godina, Korekcija vrednosti prema stvarnim radnim satima, Korekcija vrednosti prema stanju mašine i opreme, Serijski brojevi, Ispis procene, Kontakt adrese, Dostupno na 8 jezika, Sprema se Lokalizacija LECTURA - CD interaktivna verzija Integriran software za procenu, Kompletna lista novonabavnih cena, Cena dilera, kupovna/prodajna) za rabljene mašine unazad 15 godina, Korekcija vrednosti prema stvarnim radnim satima, Korekcija vrednosti prema stanju mašine i opreme, Serijski brojevi, Ispis procene, Kontakt adrese, Dostupno na 8 jezika, Celi PDF (procena) koji se u ovom slučaju sastoji od, dve stranice. Na prvoj stranici se vide podaci o mašini, o onome ko je radio procenu, slika mašine (ako postoji u bazi) te ostali podaci koje je korisnik ubacio u program za procenu. Isto tako imamo podatak o novonabavnoj ceni vozila. Na kraju imamo cenu koju smo dobili procenom. Dobijemo Purchase (cijena koja po kojoj diler može otkupiti mašinu) te Sales (max cena koja se može tražiti za mašinu). Neki od proizvođača: CASE, Caterpillar, JLG, Linde, Hyundai, Jungheinrich, Komatsu, JCB, Potain, Rigo, Fuchs itd... Zastupnik za Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu Prodaja i podrška Mobile Ekspert d.o.o., Zavrtnica 17, Zagreb Direktor Branimir Kučko, branimir.kucko@mobile-ekspert.net, Ivan Jagunić, ivan.jagunic@mobile-ekspert.net, Kontakt u BiH: Prodaja i podrška: Mr. Sci. Nebojša Zdravković, nebojsaz@inecco.net, LOGISTIKA 2011 Mart

47 O nama obrt za ugostiteljstvo,trgovinu i proizvodnju osnovana je u Kamanju u sjeverozapadnoj Hrvatskoj, 25 km od grada Karlovca i 5 km od grada Metlike (Slovenija). Obrt se bazira na prijevozu robe i opreme za poznati lanac kozmetičkih proizvoda dm-drogeriemarkt u Hrvatskoj, BiH i Srbiji, te odlazak po robu u Njemačku, Austriju, Švicarsku i Češku i istovar robe u dm-centru u Zagrebu. REFERENCE: U proteklih 10 godina DINELA je uredila preko 100 trgovina dm-drogerie markta veličine m2 KOMERCIJALA; DANICA JANŽETIĆ; Tel: ; Fax: ; dinela@ka.t-com.hr DINELA TRANSPORTI; VODITELJ TRANSPORTA; TOMISLAV BUNČIĆ; ; tomislav@dinela.h Transport - Muhić Trans d.o.o vrši transport svih vrsta roba po cijeloj Evropi. Vrhunskim VOLVO kamionima koji zadovoljavaju sve uslove za nesmetan transport, ekološke norme i siguran prevoz robe svakodnevno se krećemo cestama zapadne Evrope. Muhić Trans d.o.o je posebno specijaliziran u transportu namještaja, građevinskih materijala i opreme. Špedicija - Muhić Trans d.o.o će uskoro u dijapazonu svojih usluga posjedovati moderan carinsko - špediterski terminal kako bi upotpunili set usluga koje nudimo. Carinski terminal sa modernim špediterskim prostorijama, benzinskim pumpama gradimo u užem centru glavnog grada Bosne i Hercegovine. Export-import - Muhić Trans d.o.o se bavi uvozom i izvozom širokog spektra roba i usluga. Primarno tržište kada je u pitanju izvoz su Njemačka, Austrija i Hrvatska. Posredništvom izvozimo veliki broj proizvoda BH proizvođača u zemlje zapadne Evrope. Pored izvoza veliku pažnju pridajemo i uvozu roba visokog kvaliteta iz fabrika širom zapadne Evrope.

48 POLIĆTRANS d.o.o.posušje i POLIĆTRANS d.o.o. Sarajevo su privatne tvrtke osnovane i godine. Naše glavne djelatnosti su: međunarodni kamionski prijevoz međunarodno otpremništvo POLIĆ SERVIS d.o.o. privatna je tvrtka osnovana godine, sa sjedištem u Posušju. POLIĆTRANS d.o.o. - Posušje Posušje; BiH; Meljakuša bb; Tel.: , , ; Fax: ; info@polictrans.com PETRIĆ Vršani Bijeljina 055/ ,

49 PRIMENA SAVREMENIH INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA AUTO TRANSPORT OPASNIH MATERIJA Prof. dr Pavle Gladović mr Vladimir Popović Primena savremenih informacionih tehnologija u svim vidovima transporta, danas, predstavlja neizbežnu realnost. Transport predstavlja kičmu industrije, i samim tim integralni deo današnjice. Ekološki problemi planete su sve veći, a uništavanje toksičnog otpada predstavlja neizbežnu realnost. Transport opasnih materija nije moguće izbeći pa samim tim ni postojanje rizika. Implementacijom savremenih informacionih tehnologija u procese transporta ubrzava se vreme rešavanja postavljenih zadataka i reagovanja na nastali problem. Većina proizvođača teretnih vozila razvija savremene softvere koji omogućuju praćenje vozila i procesa na vozilu. Međutim, ovi sistemi još uvek nisu u potpunosti usavršeni za određene transportne zadatke, a u većini slučajeva, mnogi prevoznici nisu u mogućnosti nabaviti ovakav softver zbog visoke cene koštanja. Kada je reč o transportu opasnih materija, primena savremenih informacionih tehnologija je neizbežna. Proces transporta opasnih materija je složen proces, koji, ukoliko ga rasčlanimo na osnovne komponente, se sastoji od: 1. Analize vrste (tipa) opasne materije i njene količine (odabir transportne ambalaže) koja se transportuje, 2. Izbor optimalnog prevoznog sredstva, 3. Planiranje i definisanje rute (itinerera) kojim će se opasna materija kretati, 4. Praćenje opasne materije u transportu (trenutni položaj vozila, kao i stanje tereta, temperatura, pritisak i sl.) 5. Reagovanje u slučaju nastanka akcidentnog događaja: Lociranje mesta udesa, vreme udesa, meteorološki uslovi, Dostavljanje podataka logističkom (upravljačko-kontrolnom centru) o karakteristikama udesa, dubini i površini zona prostiranja primarnog i sekundarnog kontaminacionog oblaka, obaveštavanje kriznih ekipa (policija, vatrogasne ekipe, zdravstvene službe, komunalne službe, specijalizovane vojne jedinice i dr.) Unošenje i obrada podataka u centralni računar, dobijanje izlaznih podataka i simulacija kretanja opasnosti, Formiranje koncepcije reagovanja na osnovu obrađenih podataka i simulacije, Dostavljanje podataka o načinu reagovanja akterima udesa i kriznoj ekipi (policija, vatrogasne ekipe, zdravstvene službe, komunalne službe, specijalizovane vojne jedinice i dr.) Reagovanje aktera udesa i krizne ekipe, izveštaj o sanaciji štete, prikupljanje i smeštanje u bazu podataka. Zahvaljujući računarima i internetu, kreiranje baze podataka o vrstama opasnih materija kao i o vrstama prevoznih sredstava je olakšano. Komunikacija između naručioca transporta i prevoznika je trenutna, tako da je proces analize opasne materije koja se prevozi i izbor optimalnog prevoznog sredstva u mnogočemu olakšan (Slika 1.). Međutim mnogo kompleksniji problem, jeste planiranje najbezbednije rute. Ovo ne znači da prevoznik treba izabrati najkraću rutu već najbezbedniju, pri čemu treba pokušati izbeći veća naseljena mesta. Razvoj Geografskog informacionog sistema (GIS) i njegova komercijalizacija, kao i laka dostupnost, rešavaju i ovaj problem. GIS pruža mogućnost korišćenja velikog broja softverskog alata u cilju pregleda i analize prostornih mreža (kao što su mreže puteva i ulica, železničkih pruga, plovnih puteva, digitalne mape terena i dr.). Agencija za auto-puteve u Francuskoj koristi GIS od 1989 za mnoge namene: uzroci saobracajnih nezgoda se vizuelizuju te se bezbednost poboljšava tamo gde je najpotrebnije. Praćenje kretanja opasne materije na digitalnoj mapi omogućeno je pridruživanjem GPS-a već pomenutim tehnologijama. Konstantna komunikacija između ekipe u vozilu i logistike transporta (upravljačko-kontrolnog centra), ostvarena je putem GSM-a, kako audio tako i vizuelnom vezom, zahvaljujući GPRS standardu. Danas, je ovaj sistem rasprostanjen na svim kontinentima i sa svojim različitim aplikacijama predstavlja osnovu komunikacionih tehnologija. GSM sistem se sastoji iz tri ključna podsistema- podsistema mobilnih stanica, podsistema baznih stanica i mrežnog podsistema. U transportu, ovaj sistem zauzima veoma bitno mesto jer omogućuje: 1. Komunikaciju na relaciji vozač dispečer ostali akteri TP, 2. Hitan poziv u slučaju nezgode ili pojave otkaza, 3. Razmenu tekstualnih poruka i drugih digitalnih podataka, 4. Beleženje toka komunikacije, 5. Integraciju sa ostalim postojećim sistemima. Sistem G3 predstavlja moćnu simbiozu hardvera i softvera koja pojavu rizika u transportu opasnih materija svodi na minimum. Takođe, ubrzava donošenje adekvatnih odluka u slučaju nastanka akcidenta, kao i prikupljanje potrebnih podataka za dalju analizu. Za procenu i prognozu hemijske situacije pri udesima izazvanim opasnim materijama koriste se sledeći polazni podaci: 1. podaci o udesu ( mesto i vreme udesa, karakter udesa), 2. vrsta ili tip opasne materije, 3. meteorološki uslovi. Informacija o karakteru udesa može se dobiti prema rezultatima prethodne ocene potencijalno opasnih objekata, sumiranjem podataka za sve oblike izviđanja, vojnih izveštaja i informacija od resornih ministarstava i različitih civilnih struktura. Vrsta opasne materije određuje se korišćenjem odgovarajućih tehničkih sredstava za izviđanje hemijske kontaminacije. Ukoliko se ne poseduju takva sredstva i podaci, pretpostavka o vrsti opasne materije može biti izrađena pomoću analize podataka o objektu i prepoznavanjem simptoma otrovanog (ili kontaminiranog) ljudstva. Meteorološki uslovi u znatnoj meri određuju kontaminacioni potencijal konkretne opasne materije. Za prognozu posledica udesa neophodno je poznavanje brzine i pravca stanja prizemnog sloja vazduha (inverzija, izosermija, konvekcija), temperature vazduha i površine tla. Za procenu i prognozu hemijske situacije pri hemijskom udesu, uz Mart 2011 LOGISTIKA 49

50 nastajanje primarnog ili sekundarnog oblaka, potrebno je odrediti/ izračunati: 1. dubinu prostiranja primarnog i sekundarnog oblaka, 2. površinu zona prostiranja, 3. prikaz podataka na karti, 4. vreme dolaska oblaka na zadatu granicu, 5. vreme trajanja hemijske kontaminacije, 6. procenu gubitaka ljudstva u žarištu udesa, 7. procenu gubitaka ljudstva u zoni prostiranja oblaka i 8. procenu kontaminacije otvorenih izvora vode. Neke opasne materije mogu uporedo da formiraju primarni i sekundarni oblak. Takav slučaj javlja se pri razlivanju opasnih materija čija je temperatura ključanja niža od temperature okoline (amonijak, hlor, vinilhlorid i sl.). Na račun povišenog pritiska, koji postoji u rezervoaru, i interakcije razlivene mase opasne materije sa podlogom i okolnim vazduhom formira se primarni oblak. Usled postepenog isparavanja razlivene opasne materije nastaje sekundarni oblak. Kompleksan matematički model, koji opisuje promene koncentracija para opasne materije u prostoru i vremenu za takav slučaj, zasniva se na fizičkom modelu realnih dešavanja tokom udesa i disperzije para opasne materije, što je praćeno sledecim pretpostavkama: Rezultati procene hemijske situacije, nastale pri udesima izazvanim opasnom materijom na bazi kompleksnih modela, obuhvataju niz realnih fenomena koji prate složen proces nastanka i dinamike udesa, tako da se, pri jednostavnijim konfiguracijama terena, dobro slažu sa eksperimentalnim podacima, ali traže posebno obučene korisnike i visoke resurse računarske 50 LOGISTIKA 2011 Mart tehnike. Međutim, sama priroda hemijskih udesa je takva da oni nastaju iznenada i često, na nepredvidivim mestima (pri transportovanju opasnih materija), tako da su brzina delovanja i nacin angazovanja radnih ekipa najvazniji cinioci u saniranju posledica udesa. Zato su jednostavni matematicki modeli posebno pogodni u takvim situacijama, jer u kratkom roku daju pribliznu procenu hemijske situacije, na osnovu cega se mogu preduzeti odredjene mere radi zastite stanovnistva, materijalnih sredstava i zivotne sredine. Prikazivanje podataka o udesu na digitalizovanoj karti Pri dobijanju informacija o udesu na industrijskom kompleksu ili na transportnom sredstvu sa opasnom materijom, u centralni računar se unose: 1. identifikacioni podaci (vreme i datum nastanka udesa, vrsta i masa opasne materije, pravac i brzina vetra), 2. žariste udesa, 3. dubine i površine zona prostiranja primarnog i sekundarnog kontaminacionog oblaka. Površine žarišta udesa i zona prostiranja primarnog i sekundarnog kontaminacionog oblaka označavaju se punim linijama crvene odnosno plave boje. Dubine prostiranja primarnog i sekundarnog oblaka dimenzionišu se tankom linijom sa strelicama, iznad kojih se nanose brojčane vrednosti. Nakon procene i prognoze učinaka dejstva kontaminacije, formira se zaključak i obaveštavaju subjekti odgovora na udes koji su povezani i umreženi u sistem: Svaki od subjekata ima osposobljene i opremljene snage koje u većoj ili manjoj meri učestvuju u reakciji, pri čemu zadaci istih moraju biti precizno definisani: policija: obezbeđenje razrađenih puteva komunikacije (putevi vozila Slika 1. Algoritam procesa transporta opasnih materija sa primenom savremenih informacionih tehnologija HMP i vatrogasne jedinice u dolasku i odlasku, putevi ostalih službenih vozila, pravac i putevi organizovanog transporta eventualne evakuacije građana), sprečavanje kriminala (fizičko obezbeđenje javnih, službenih i stambenih objekata u slučaju evakuacije), sprečavanje pristupa mestu akcidenta neslužbenim licima, očuvanje javnog reda i sl., vatrogasne jedinice: pored lokalnih vatrogasaca, koje se još (odakle) jedinice angažuju u izvlačenju zatrovanih i povređenih (izolacioni aparati) i kojim se sredstvima gasi požar, zdravstvene službe: pored lokalne HMP koje se još (i odakle) angažuju u zbrinjavanju, ko i gde vrši trijažu, koje stacionarne ustanove su nadležne za lešenje (u tom delu elaborata mora da stoji mesto, način i ko sprovodi dekontaminaciju, odeljenje gde se leče, kriterijumi za hitan otpust ili premeštaj drugih bolesnika radi oslobađanja potrebnih kapaciteta, mogućnost za angažovanje dodatnih medicinskih stručnjaka i sredstava, uloga svakog pojedinca), koje institucije preventivne medicine vrše detekciju, identifikaciju i kontrolna merenja hemijskih agenasa u vazduhu i vodi, komunalne službe: obezbeđenje snabdevanja pijaćom vodom i životnim namirnicama, obezbeđenje rada javnih službi, angažovanje odgovarajućih službi u raščišćavanju mesta akcidenta, neophodnih vozila za slušaj evakuacije građana i sl., hidrometeorološke ustanove: procena zahvaćenosti teritorije otrovnim oblakom, pravac i brzina njegovog širenja i davanje drugih podataka od značaja, specijalizovane jedinice i ustanove VS: raščišćavanje i dekontaminacija terena, učešće vojne MMP i stacionarnih zdravstvenih ustanova u lečenju, mogućnost potrebe za vazdušnim transportom tesko unesrećenih, saobraćajna preduzeća: evakuacija i prevoženje građana do mesta naznačenja, prevoz potrebne opreme za raščišćavanje i sanaciju i sl.

51 ISPITIVANJE SAOBRAĆAJNE SIGNALIZACIJE FOTOMETRIJSKA MERENJA U BEZBEDNOSTI SAOBRAĆAJA Uočljivost Generalno je prepoznato da je vid najvažniji način čulnog opažanja koji se koristi za prikupljanje informacija u toku vožnje, obuhvatajući do 90% ukupnih prikupljenih informacija (CIE THE CONSPICUITY OF TRAFFIC SIGNS IN COMPLEX BACKGROUND) Od velikog je značaja da oni objekti i pobude koje moraju biti uočene u cilju izvođenja uspešne i sigurne vožnje, budu ti koji će biti prvi uočeni i locirani od strane vozača Elementi puta koji su predmet vizuelne percepcije vozača: Saobraćajni znaci Oznake na kolovozu Osvetljenje saobraćajnica Standardi koji se primenjuju za sobraćajnu signalizaciju horizontalnu i vertikalnu EN Fixed, vertical road traffic signs - Part 1: Fixed signs EN Road vertical signs-variable message traffic signs E810 Standard Test Method for Coefficient of Retroreflection of Retroreflective Sheeting Utilizing the Coplanar Geometry D4956 Standard Specification for Retroreflective Sheeting for Traffic Control E1709 Standard Test Method for Measurement of Retroreflective Signs Using a Portable Retroreflectometer E811 Standard Practice for Measuring Colorimetric Characteristics of Retroreflectors Under Nighttime Conditions EN 1436 Road marking materials - Road marking performance for road users D4061 Standard Test Method for Retroreflectance of Horizontal Coatings JUS/SCS standardi SRPS EN 1436 SRPS EN SRPS EN Preporuke CIE Publication CIE : Retroreflection: Definition and measurement Publication CIE144:2001:Road surface and road marking reflection characteristics Publication CIE137: The conspicuity of traffic signs in complex background Publication CIE38:1977 Radiometric And Photometric Characteristics of Materials And Their measurement CIE Publication No Colorimetry, 2d ed. CIE Standard S 001/ISO IS 10526, Colorimetric Illuminants CIE Standard S 002/ISO IS 10527, Colorimetric Observers Publication CIE : Methods of characterizing illuminance meters and luminance meters: Performance, characteristics and specifications Laboratorija za Fotometriju Laboratorija za ispitivanje saobraćajne signalizacije AMSS - Centra za motorna vozila d.o.o. je prva laboratorija na širem prostoru Balkana koja je akreditovana u skladu sa SRPS ISO/IEC kao ispitna laboratorija i u okviru koje su stvoreni uslovi za ispitivanje i ocenu usaglašenosti sa standardima za sve vrste signalne opreme koja se koristi u saobraćaju. Скраћени обим акредитације / Short description of the scopeоптика, фотометријска и радиометријска испитивања: саобраћајни знакови, самосветлећи саобраћајни знакови, сигналне светиљке, фарови, светлосна опрема, ретрорефлектујући сигнални уређаји и опрема, ретрорефлектујући материјал за хоризонталне ознаке на коловозу, ретрорефлектујуће фолије, сигнална опрема са ретрорефлектујућим својствима, саобраћајнице / optics, photometric and radiometric testing: Fixed vertical traffic signs, transilluminated Dr Vladan Škerović dipl.ing Milan Božić dipl.ing traffic signs, externally illuminated traffic signs and variable message traffic signs, signal devices, headlights, lighting equipment, retroreflecting signaling devices and equipment, retroreflecting material for horizontal pavement markings, retroreflecting materials, road lightingмеханичка испитивања: цели склопови саобраћајних знакова, саобраћајни знакови / mechanical testing: traffic signs including plates and posts Laboratorija je realizovala univerzalni sistem za merenje retrorefleksije i drugih fotometrijskih i kolorimetrijskih karakteristika saobraćajnih znakova i materijala za horizontalnu signalizaciju u osnovnim geometrijama merenja u skladu sa SRPS EN 1436, SRPS EN , SRPS EN Realizovani su: CIE goniometrijski sistem Metoda direktnog merenja luminancije Standardne metode merenja hromatskih koordinata u geometriji 45o/0 u noćnim (izvor A) i dnevnim (izvor D65) uslovima Mehanička ispitivanja na defleksiju usled dejstva vetra u skladu sa SRPS EN Pored ovih, Laboratorija je u mogućnosti da izvrši ispitivanja Mart 2011 LOGISTIKA 51

52 retroreflektujuće opreme na vozilima (sigurnosnih trouglova, tabli za spora vozila) u skladu sa odgovarajućim ECE propisima. Laboratorija za fotometriju AMSS-Centra za motorna vozila, akreditovala je metodu merenja fotometrijskih parametara (luminancije i osvetljenosti) instalacija javnog funkcionalnog osvetljenja na saobraćajnicama, uključujući kritična mesta kao što su tuneli i raskrsnice. Metoda merenja je u skladu sa Publication CIE30-2(TC-4.6)1982: Calculation and measurement of Luminance and illuminance in road lighting. Ovim merenjima se po prvi put kod nas može proveriti da li izvedeno stanje odgovara zahtevima projekta, kao i da li instalacija u eksploataciji radi u skladu sa zahtevima. Među najvažnijim novinama koje su plod razvoja u okviru AMSS-CMV je realizacija vozila i metodologije snimanja puteva po irap tehnologiji. Specijalno vozilo za snimanje i ocenu puteva po irap tehnologiji (International Road Assesment Program) AMSS Centra za motorna vozila, dobilo je Međunarodnu akreditaciju od strane irap-a, kao jedno od ukupno tri takva vozila u Evropi. Razvoj U toku je rad na unapređenju samog vozila i cele tehnologije irap uvođenjem specijalne kamere i celog sistema za snimanje parametara saobraćajne signalizacije, kao i fotometrijskih parametara osvetljenja saobraćajnica iz vozila u pokretu. Laboratorija za Fotometriju Merenje svetlosne jačine i luminancije signalnih svetala i samosvetlećih saobraćajnih znakova(sa unutrašnjim osvetljenjem) Ispitivanja I sertifikacija znakova sa promenljivim porukama prema SRPS EN Merenje na terenu Merenje osvetljenosti i luminancije na sobraćajnicama prema Publication CIE30-2(TC-4.6)1982: Calculation and measurement of Luminance and illuminance in road lighting Merenje sistema svetlosnog obeležavanja na aerodromima prema ICAO (INTERNATIONAL CIVIL AVIATION ORGANIZATION) ANNEX 14 INTERNATIONAL STANDARDS AND RECOMMEN- DED PRACTICES AERODROMES ANNEX 14 TO THE CONVEN- TION ON INTERNATIONAL CIVIL AVIATION VOLUME I AERODROME DE- SIGN AND OPERATIONS, THIRD EDITION - JULY 1999 Merenje fotometrijskih karakteristika svetlosne signalizacije koja se koristi u saobraćaju ISO 16508/CIE S006.1/E : joint ISO/ CIE standard: Road traffic lights - Photometric properties of 200 mm roundel signals (1999) Akreditacija prema ISO 17025:2006 General requirements for the competence of testing and calibration laboratories Metrološka sledivost - međunarodno priznata U saradnji sa nadležnim ustanovama (organima uprave i preduzećima), cilj AMSS Centra za motorna vozila je da se kroz ove aktivnosti trajno utiče na povećanje opšte bezbednosti svih učesnika u saobraćaju, primenom svih standarda kvaliteta. U pogledu samih saobraćajnih znakova, ideja je formiranje sveobuhvatne baze podataka sobraćajnih znakova na putevima Srbije, koja bi relevantnošću podataka omogućila onima koji se bave održavanjem puteva, ažuran i kvalitetan uvid u realno stanje saobraćajne signalizacije i stanja na putu uopšte. Sertifikacija samih znakova treba da omogući domaćim proizvođačima i uopšte putnoj privredi da postane regionalni lider u ovoj oblasti i omogući joj konkurentnost na svim tržištima. 52 LOGISTIKA 2011 Mart

53 GMP LOGISTICS International freight forwarding and logistics Međunarodna špedicija GMP Logistics doo pruža špediterske usluge svih vrsta, organizacija transporta u cijelom svijetu (drumski, brodski, željeznički, avio), kao i konsultantske usluge iz svih oblasti poslovanja. Za sva pitanja stojimo Vam na raspolaganju. Branka Popovića Banja Luka Bosna i Hercegovina tel: fax: gmplogistics@blic.net gmp.logistics@blic.net gmplogistics@inecco.net Mart 2011 LOGISTIKA 53

54 Projekat LOKATOR Projekt Lokator dizajniran je da pruži funkcionalnost praćenja jednog ili više vozila pomoću sistema globalnog pozicioniranja (GPS), mreže mobilnih komunikacija (GPRS sustav) i interneta. Sustav omogućuje korisniku praćenje pozicija i kretanja vozila preko jednostavnog web sučelja. Pozicije se određuju pomoću uređaja instaliranog u vozilo koji prikuplja podatke o poziciji i brzini uređaja. Prikupljeni podaci zatim se šalju preko mobilne mreže do centralne baze gdje se pohranjuju i odakle ih može pročitati korisnik preko posebnog web sučelja. Osnovne značajke sustava: Satelitsko pozicioniranje i praćenje Pregled kretanja vozila Omogućava pregled kretanja jednog ili više vozila na mapi u odabranom periodu, uz mogućnost stiliziranja prikaza od strane korisnika. Prikaz trenutnih lokacija vozila Jednostavan izbornik preko kojeg se mogu prikazati trenutne lokacije odabranih vozila. Prikaz puta korak po korak Prikazivanje pređenog puta vozila korak po korak prema snimljenim lokacijama u odabranom periodu. Grafički prikaz brzine kretanja Grafičko predočenje brzine kretanja odabranog vozila u odabranom periodu, kao i vrijednost pređenog puta. Statistika Jednostavan pregled statistike po snimljenim točkama uz prikaz vrijednosti pređenog puta i mogućnosti izvoza u.xls datoteku. Administracija vozila Administracijska ploča preko koje se može upravljati postavkama vozila. Zadane rute Mogućnost postavljanja zadanih lokacija koje je vozilo (ili više vozila) trebalo posjetiti u određenom periodu i provjera da li su te lokacije posjećene. Višestruki računi Svaki korisnik sustava može napraviti podračune za pristup sustavu i administraciji sustava (ovisno o postavkama). Mogućnost grupiranja vozila Postavljanje grupa vozila - npr. dostavna vozila, osobna vozila itd. Način rada Preko GPS signala uređaj bilježi trenutnu poziciju vozila i ostale potrebne podatke. Zatim se te pozicije putem mreže mobilnih komunikacija (konkretno GPRS tehnologijom) šalju na naš server (ukoliko nije dostupan GPRS signal onda se spremljeni podaci čuvaju na uređaju dok se ponovno ne uspostavi signal). Ti podaci dostupni su korisniku koji iz svog web preglednika vrši pregled naših stranica. Shematski prikaz Potrebne tehnologije Za pristup aplikaciji potrebno je imati instaliran Adobe Flash Player (minimalna verzija 9). Ukoliko nemate instaliran možete ga preuzeti sa Flash Player - odaberite vaš operacijski sustav i zatim koji tip internet preglednika koristite. Pincom d.o.o. Kardinala Stepinca bb Mostar Telefon ( ) Fax ( ) Informacije info@pincom.net 54 LOGISTIKA 2011 Mart

55 PRAKTIČNE KORISTI PRIMENE TELEMATSKIH SISTEMA PRI IZVRŠENJU PREVOZA TERETA U DRUMSKOM TRANSPORTU docent dr Budiša Kostić, dipl. inž. saobraćaja Abstrakt. Svaki transportni proces realizuje se sa određenim stepenom rizika koji se u svim fazama njegove realizacije nastoji svesti na najniži mogući nivo. Prilikom obavljanja transporta često dolazi do nepredviđenih situacija koje imaju za posledicu pojavu odstupanja od plana izvršenja prevoza tereta. Prevoz tereta se vrlo često obavlja kroz gradske sredine čime se utiče na povećanje zagušenosti u saobraćaju, povećanje broja nezgoda i oštećenje putne mreže. Odstupanja koja nastaju kao posledica svega toga dovode do poremećaja u vremenima isporuka robe i stvaraju probleme vezane za vreme rada vozača što često ima za posledicu angažovanje dodatnih vozila i vozača za obavljanje istog transportnog rada čime se povećavaju troškovi transporta. Sve to rezultira nezadovoljstvom klijenata, većim operativnim troškovima, stresnim situacijama za vozače i opadanjem proizvodnosti, odnosno povećanjem rizika. U svemu ovome svoju ulogu pronalazi telematika (TELEkomunikacije + informatika). Primena telematskih sistema neće dovesti do rešavanja svih problema koji se pojavljuju tokom obavljanja transporta ali će ukazati na one probleme kojima se mora posvetiti posebna pažnja u cilju njihovog otklanjanja, odnosno smanjenja rizika u procesu izvršenja prevoza u transportnom procesu. Ovaj rad ima za cilj da na osnovu sakupljene, obrađene i sistematizovane literature prikaže telematske sisteme, kao jedan od načina za kvalitetnije upravljanje prevoznim procesima, i da proširi znanja u oblasti primene ovih sistema za dobijanje neophodnih alata za povećanje bezbednosti, produktivnosti i efikasnije upravljanje rizikom u izvršavanju prevoza robe u transportnom lancu. Uloga telematskih sistema u transportnom lancu Osnovna uloga telematike u transportnim sistemima je obezbeđivanje određenih podataka vezanih za transportni proces ili za rad vozila i vozača, memorisanje, obrada i prenos tih podataka do korisnika. Time se stvara mogućnost dobijanja informacija na osnovu kojih se donose odgovarajuće upravljačke odluke značajne za poboljšanje kvaliteta funkcionisanja transportnog sistema i upravljanja tim procesom uz smanjenje rizika nastajanja neželjenih posledica u izvršavanju planiranog transportnog zadatka. Telematski sistemi predstavljaju sastavni deo informacionih sistema u transportnim preduzećima. Kao takvi omogućavaju dobijanje određenih podataka potrebnih za izračunavanje izmeritelja rada u prostoru i vremenu na osnovu kojih se ocenjuju rezultati rada grupe vozila ili ukupnog voznog parka u cilju donošenja odgovarajućih odluka koje će dovesti do povećanja kvaliteta transportnih usluga i smanjenja rizika u procesu izvršenja transporta. Za dobijanje tih podataka mogu se koristiti različiti izvori. Pre svega misli se na uređaje koji predstavljaju sastavni deo standardne opreme vozila kao što su tahografi i čitači broja obrtaja. Pored ovih uređaja, na vozilu mogu biti ugrađeni i merač potrošnje goriva, CAN-BUS mreža za dobijanje različitih podataka vezanih za rad vozila ili razni drugi elektronski davači ulaznih signala sa kabine ili šasije vozila (npr. senzori). Povezivanjem ovih uređaja sa on-board kompjuterom postavljenim u vozilu omogućava se precizno sakupljanje i prikazivanje svih podataka koji su sa njih raspoloživi. Prebacivanjem ovako dobijenih podataka u službu za njihovu obradu, najčešće preko GSM mreže, i korišćenjem odgovarajućih upravljačkih softvera formira se čitav jedan niz izveštaja značajnih za donošenje odgovarajućih odluka vezanih za upravljanje voznim parkom i preduzimanje planskih aktivnosti za smanjenje rizika u transportnom procesu. Na taj način se ostvaruje kompletan uvid u rad pojednih vozila i voznog parka u celini i utvrđuju se pojedini delovi prevoznog procesa koje je potrebno posebno razmatrati u cilju otklanjanja određenih nedostataka ili se identifikuju vozači kojima je potrebna dodatna obuka kako bi se smanjili određeni troškovi pre svega oni vezani za potrošnju goriva a, prevashodno za eliminisanje svih pojavnih oblika koji predstavljaju indikatore povećanja rizika potpunog izvršenja transportnog zadatka. Tahografi (Papić, Božić i Jovanović, 2000), kao jedan od mogućih izvora podataka, imaju mogućnost prikazivanja sledećih veličina: trenutna brzina kretanja vozila; trenutan broj obrtaja motora; brojčanik odometra; vrsta radnog vremena vozača i suvozača. Sa analognog zapisa tahografa, po prekidu ili završetku vožnje, mogu se dobiti sledeći podaci: promene brzine tokom vožnje; promene broja obrtaja motora tokom vožnje; vreme kada su registrovane vrednosti posmatrane veličine; broj pređenih kilometara; vremena vožnje i vremena drugih aktivnosti. Uz pomoć ovih podataka i podataka o količini prevezenog tereta koji se dobijaju preko senzora ili iz dokumenata vezanih za transport, može se izračunati ostvareni transportni rad koji predstavlja izlaz iz transportnog procesa na osnovu koga se utvrđuje efikasnost sistema, a samim tim i njegov kvalitet. Na osnovu ovih podataka kao i ostalih podataka dobijenih sa CAN-BUS mreže (potrošnja goriva, nagla ubrzavanja i kočenja, rad motora u praznom hodu, promena stepena prenosa i sl.) mogu se izvući odgovarajući zaključci vezani za stil vožnje vozača, vremena rada, brzine vozila i prekoračenja dozvoljene Mart 2011 LOGISTIKA 55

56 brzine, nepoštovanja propisa u vezi sa dozvoljenim vremenima rada posade vozila a takođe se može vršiti i kontrola vozača sa aspekta potrošnje goriva (vozači su često spremni na razne oblike malverzacije u vezi sa količinom potrošenog goriva). Većina ovih podataka može biti dostupna u realnom vremenu preko sistema koji koriste GSM mrežu za prenos podataka. Međutim, što je veća količina podataka koja se prenosi preko ovog sistema veći su i troškovi komuniciranja pa je za prenos podataka u realnom vremenu potrebno izabrati one podatke koji su zaista trenutno potrebni, prevashodno za identifikovanje rizika radi preduzimanja mera njegove prevencije, dok se ostali podaci mogu preuzeti sa vozila po povratku u bazu. Na taj način se znatno smanjuju troškovi prenosa podataka. Značajan broj podataka može se dobiti ugrađivanjem senzora na vozilo koji se postavljaju na zahtev korisnika kao dodatna oprema na vozilu. Podaci se sa ovih senzora prenose na on-board kompjuter gde se memorišu za potrebe dalje analize. Senzori se mogu postaviti na tovarni prostor vozila u cilju određivanja težine ili zapremine tereta koji se prevozi, mada se zbog velikih troškova korišćenja senzora kao izvori ovih podataka češće koriste dokumenta vezana za transport. Postavljanje senzora na vratima priključnog vozila može se koristiti za utvrđivanje neovlašćenog otvaranja tovarnog prostora koje može biti signalizirano preko on-board kompjutera i sistema za praćenje vozila. Pomoću senzora mogu se dobiti informacije o svakom otvaranju vrata koje su praćene informacijama o vremenu i lokaciji na kojoj je do toga došlo koje se dobijaju preko GPS sistema. Za zaštitu vozila i vozača mogu se koristiti i druge vrste zaštitnih uređaja (alarm) pomoću kojih se signalizira problem (ovo se obično koristi kod prevoza robe visoke vrednosti). Uz pomoć kartice za identifikaciju vozača može se sprečiti pokretanje vozila čime se onemogućava njegova krađa. Postavljanje senzora je posebno značajno za određivanje temperature na kojoj se prevozi roba i za signalizaciju u slučaju pada temperature ispod dozvoljene vrednosti kako bi se blagovremenim reagovanjem sprečilo oštećenje robe. Time se takođe štite i interesi preduzeća u slučaju da klijent 56 LOGISTIKA 2011 Mart ima primedbe na kvalitet isporučene robe (davanjem dokaza da je roba transportovana na ispravan način). Telematski sistemi mogu se takođe koristiti i za dobijanje podataka o vremenu dolaska ili odlaska sa mesta utovara ili istovara i za utvrđivanje uzroka pojave odstupanja od plana rada pri čemu je potrebno izvršiti integraciju sa softverom za dispečiranje i rutiranje. Klijenti dobijaju informacije o vremenu dolaska vozila i na taj način se povećava kvalitet usluge čime se utiče na kvalitet celokupnog transportnog sistema. Utvrđivanjem lokacije vozila uz pomoć ovih sistema stvara se mogućnost sakupljanja robe u povratku u slučaju pojave naknadnog posla za vreme obavljanja transportnog zadatka. Vozači dobijaju informaciju u vidu tekstualnih poruka od strane rukovodioca koja se odnosi na lokaciju gde treba da svrate u povratku radi preuzimanja robe koja nije bila planirana prilikom polaska vozača na obavljanje transportnog zadatka čime se ostvaruje bolje iskorišćenje vozila. Informacije ovog tipa mogu se dobiti i preko sistema za informisanje o realizaciji tranportnog procesa gde postoji mogućnost sukcesivnog slanja informacija vozačima vezanih za obavljanje transportnog zadatka. Primer sistema koji se koristi u vozilima Mercedes Benz-a je Fleet Board sistem (Daimler Chrysler, 2002) koji u suštini predstavlja telematski internet servis razvijen u svrhu kvalitenijeg upravljanja voznim parkom. Ovaj sistem pruža različite vrste usluga svojim korisnicima. U zavisnosti od odluke klijenata o uslugama koje će koristiti određuju se potrebni hardverski uređaji koje je potrebno postaviti na vozila. Osnovne komponente Fleet Board sistema (slika 1.) su: 1. Telefonski aparat; komunikacioni modul; 2. Prekidači za promenu funkcije Fleet Board sistema (slika 2.); 3. GPS antena; 4. Fleet Board GSM antena; 5. GSM primopredajni uređaj; 7. Fleet Board kontrolna jedinica; 8. Kompjuter povezan sa teminalom za vozača; 9. Teminal za vozača: ekran/ tastatura. Za napajanje ovog sistema koristi se standardni izvor napajanja na vozilu od 12 V. Da bi kompjuter mogao da upravlja sistemom i da ga kontroliše potrebno je sistem opremiti senzorskim elementima. Uz pomoć ovih elemenata koji su aktivni u sistemu može se utvrditi trenutno S125 prekidač za slučaj opasnosti S126 prekidač za kontakt sa bazom S127 prekidač za slanje SMS poruke S128 prekidač za aktiviranje 24-časovnog praćenja Slika 2. Prekidači za promenu funkcije Fleet Board sistema stanje motora ili vozila u celini. Svi podaci koji se odnose na trenutno stanje vozila prikupljaju se na CAN-BUS mrežu i dalje preko komunikacionog modula šalju na Fleet Board kompjuter (slika 3). Fleet Board kompjuter je sa jedne strane povezan sa GPS antenom koja se postavlja na retrovizor suvozačevog mesta i koja se koristi za određivanje trenutne lokacije vozila (slika 4.). Podaci koji se smeštaju na ovaj kompjuter mogu biti raspoloživi vlasniku vozila. Prijem i slanje podataka se vrši putem GSM mreže (slika 4.). Za ovu svrhu potrebno je postaviti GSM antenu na krovu kabine vozila koja je povezana preko GSM primopredajnog uređaja sa Fleet Board kompjuterom. Antena treba da se postavi na što većoj visini jer je u tom slučaju potrebno manje energije za prijem signala željenog kvaliteta. Podaci koji se prenose memorišu se u Fleet Board serveru. Za prenos podataka može se koristiti i GPRS koji predstavlja poseban sistem u okviru GSM mreže. Umesto protoka podataka preko stalne veze, ovaj paket koristi mrežu jedino onda kada se pojave podaci koje treba preneti. Podaci se prenose do mreže pomoću IP tehnologije koja omogućava prenos podataka bez direktnog povezivanja na prijemnik. Podaci se tako sakupljaju u pravilnom redosledu za prenos do prijemnika. Zahvaljujući ovoj tehnologiji omogućeno je istovremeno korišćenje kanala za prenos podataka od strane više korisnika čime se bolje iskorišćava kapacitet GSM mreže. Takođe ovakav način prenosa podataka je jeftiniji obzirom na količinu informacija koje se prenose. Sve informacije koje se prenose dostupne su i vozačima preko ekrana u vozilu. U slučaju pojave određene neispravnosti na vozilu, vozač dobija informaciju preko ovog ekrana. Postupak u slučaju pojave otkaza na vozilu je sledeći (Daimler Chrysler, 2004). Vozač aktivira prekidač za slučaj opasnosti i na taj način signalizira pojavu otkaza na vozilu bazi (slika 5). Zatim ova baza šalje povratni signal do vozila koji sadrži podatke o telefonskom broju operativnog centra u državi u kojoj se vozilo trenutno nalazi. Istovremeno baza šalje faks sa podacima o vozilu do istog tog operativnog centra. Koristi od primene telematskih sistema Na osnovu podataka dobijenih sa senzora ili nekih drugih uređaja na vozilu, mogu se, kroz njihovu obradu i analizu, ostvariti značajne koristi u procesu upravljanja. Pre svega misli se na smanjenje ukupnih troškova kroz uštedu u gorivu, smanjenje troškova održavanja i osiguranja.

57 Slika 3. Šema rada Fleet Board sistema Slika 4. Prenos podataka sa vozila preko GSM mreže Istraživanja (DfT, 2003a) pokazuju da je uticaj koji mogu vozači imati na potrošnju goriva značajan. Prosečan vozač vozila ukupne mase 38t koji godišnje pređe milja može lako uštedeti 1500 na godišnjem nivou na račun goriva uz pravu motivaciju i malo truda. Kada se ova ušteda pomnoži sa brojem vozila i kada se taj rezultat uzme u obzir prilikom obračuna krajnjeg prihoda, vidi se značaj te uštede. Korisnici koji efikasno koriste ovaj on-board sistem za prikupljanje podataka obično ostvaruju uštedu goriva od 5% za teška teretna vozila i do 15% za laka teretna vozila koja nemaju ugrađene ograničavače brzine. Od dobavljača je potrebno zahtevati savete u vezi sa programom obuke vozača i sa motivacionim programom. Efikasan pristup predstavlja uključivanje obuke vozača u sistem. Analiza dostupnih informacija će pomoći da se identifikuju specifične potrebe obuke i rezultati te obuke se mogu kvantifikovati odmah. Sistem za praćenje rada vozača i vozila omogućava merenje potrošnje goriva i faktora koji se odnose na stil vožnje vozača kao što su brzina, ubrzanje, rad motora u praznom hodu i nagla kočenja pri čemu svaki od njih utiče na potrošnju goriva, troškove održavanja i bezbednost. Na taj način sistem može pomoći u ostvarivanju nekih od sledećih koristi: smanjenje potrošnje goriva kroz beleženje količine potrošenog goriva u cilju utvrđivanja gubitaka i otklanjanja uzroka njihove pojave; smanjenje potrošnje goriva boljim upravljanjem vozilom (ove uštede se ne trebaju mešati sa AVL uštedom goriva koje se ostvaruju smanjenjem broja nepotrebno pređenih kilometara a ne boljom obukom vozača); smanjenje broja nezgoda koje dovode do smanjenja troškova osiguranja; smanjenje troškova održavanja kroz kvalitetnije upravljanje vozilom od strane vozača; identifikovanje vozača pojedinaca kojima je potrebna dodatna obuka. Korišćenje sistema za praćenje vozila, bilo u realnom vremenu ili retrospektivno, omogućava mnogo dinamičnije, on-line upravljanje vozilima i vozačima. Na taj način se može kvalitetnije upravljati prevoznim procesima u cilju smanjenja troškova i povećanja kvaliteta usluge za klijente. Uobičajene i najznačajnije koristi od primene ovog sistema su sledeće: smanjenje troškova goriva i drugih troškova vozila eliminisanjem nepotrebno pređenih kilometara ili pređenih kilometara koji se ostvaruju van prevoznog procesa; smanjenje troškova prekovremenog i noćnog rada boljim posmatranjem aktivnosti vozila i vozača; podaci o vremenu rada vozača se mnogo preciznije kompletiraju; obaveštavanje klijenata o vremenu isporuke - smanjuje se vreme čekanja; poboljšanje kvaliteta usluge klijentima na taj način što prikazuje stvarno vreme dolaska i odlaska i utvrđuje probleme na prevoznom putu; obezbeđivanje podataka za određivanje nivoa kvaliteta usluge; obezbeđivanje podataka za poređenje trenutnog plana rada sa predviđenim - potrebna je integracija sa softverom za dispečiranje i rutiranje; povećanje sigurnosti tereta i vozača preko alarmnih uređaja; smanjenje vremena stajanja i povećanje broja isporuka; smanjenje troškova telefonskih razgovora za potrebe lociranja vozača. Telematski sistemi za praćenje priključnih vozila omogućavaju efikasnije upravljanje priključnim vozilima kao individualnim sredstvima, kvantifikaciju njihove iskorišćenosti, omogućavaju trenutno određivanje njihovog položaja i posmatranje njihovog rada u prethodnom periodu. Oni omogućavaju bolje integrisanje priključnih vozila u prevozne operacije pri čemu se ostvaruju sledeće koristi: smanjenje veličine voznog parka priključnih vozila na optimalnu vrednost; povećanje iskorišćenosti preostalog voznog parka priključnih vozila; praćenje kretanja visokotarifne robe; praćenje ukradene robe i priključnih возила daljinsko utvrđivanje temperature tereta bez obzira gde se priključno vozilo nalazi; praćenje poslate robe čak i kada je ona isporučena od strane prevoznika. Korišćenjem tekstualnih poruka umesto verbalnog komuniciranja povećava se bezbednost kretanja vozila na putevima jer upotreba mobilnih telefona nije bezbedna tokom vožnje za razliku od tekstualnih poruka koje se vozaču saopštavaju preko ekrana u vozilu i koje vozači mogu ispisivati za vreme dok se vozilo nalazi u stanju mirovanja. Koristi od primene ove vrste sistema su: smanjenje visokih troškova verbalnog komuniciranja (koji su obično praćeni smetnjama na vezama), naročito međunarodnih razgovora; smanjenje grešaka verbalnog komuniciranja; povećanje bezbednosti na putevima. Primenom sistema vezanih za dokumentaciju o prevozu potrebna dokumentacija i dokaz o obavljanoj isporuci se obezbeđuju u elektronskoj formi. Koristi od primene ove vrste sistema su: smanjenje papirologije i administrativnih troškova; smanjenje grešaka vezanih za isporuke i obračune; Mart 2011 LOGISTIKA 57

58 gde je potrebno ostvariti određena poboljšanja Slika 5. Postupak pružanja pomoći u slučaju pojave otkaza tokom obavljanja transportnog zadatka obezbeđivanje informacija o stanju porudžbine i praćenje poslate robe; smanjenje propusta u vezi sa isporukom robe; poboljšanje kvaliteta usluge; mogućnost dobijanja trenutnog obračuna. Telematski sistemi za informisanje o uslovima saobraćaja mogu u velikoj meri doprineti efikasnijem obavljanju prevoza. Osnovne koristi od njegove primene su: pružanje mogućnosti da vozači utvrde i kvantifikuju zagušenje u saobraćaju koje je pred njima kako bi pronašli alternativnu putanju kretanja; smanjenje kašnjenja, naročito u slučaju komuniciranja sa navigacionim sistemom u vozilu; smanjenje vremena putovanja. Sistemi navigacije, bilo oni zasnovani na serveru u bazi ili on-board sistemi, imaju ograničenu primenu u komercijalnim prevoznim procesima u poređenju sa ostalim sistemima. Međutim za pojedine tipove distribucionih procesa, koji zahtevaju veću pouzdanost, kao što je kućna dostava, koristi od korišćenja ovog sistema će brzo opravdati uložena sredstva u nabavku istih. Osnovne koristi od korišćenja ovog sistema su sledeće: upućivanjem vozača na osnovu adresa odredišta eliminišu se gubici vremena potrebnog za očitavanje mape i traženje ulica; smanjenje vremena putovanja čime je moguće ostvariti više isporuka; smanjenje potrebe za prekovremenim radom; smanjenje pritiska na vozače. Sve navedene koristi od primene ovih sistema mogu se ostvariti samo u slučaju da se dobijeni podaci i izveštaji od pojedinih upravljačkih softvera pravilno iskoriste u cilju utvrđivanja onih delova prevoznog procesa Tel Fax PRNJAVOR blatesic@blic.net Zaključak Suština rada upućuje na zaključak da primena telematskih sistema ima prevashodni doprinos bezbednosti transporta u najopštijem smislu. U transportnom procesu najviši nivo rizika identifikuje se u fazi prevoženja tereta jer usled uticaja različitih okolnosti, uslova i uzroka, povećanom riziku izloženi su vozač, vozilo i teret. Primena telematskih sistema u praćenju dinamike kretanja transportnog vozila od ishodišta do odredišta i obratno, pruža mogućnost onima koji upravljau transportnim procesom da na osnovu neprekidnog uvida u izvršenje planiranog transportnog zadatka njih vrše uticaj na vozača kao najbitnijeg faktora u procesu prevoženja tereta. Telematski sistemi u donošenju odluka planera transportnog procesa, daju relevantne podatke na osnovu kojih se mogu vršiti objektivne procene i donositi pravovremene odluke čiji je cilj prevashodno bezbedno izvršenje transportnog procesa, a time rizci, kako objektivni, tako i subjektini budu svedeni na najmanju moguću meru, odnosno da se ostvari potpuna kontrola rizka kojem su izloženi vozač, vozilo i teret. MLADEGS PAK 58 LOGISTIKA 2011 Mart

59 Mart 2011 LOGISTIKA 59

60 TIGAR CESNI TOVORNI PROMET D.O.O NOVE FUŽINE 43 SI 1000 LJUBLJANA TEL.: FAX: tigardoo1@gmail.com AUTOPREVOZ Teretni promet d.o.o. Mostar ALUMINIJ MOSTAR Autoprevoz Mostar osnovan je rane 1947.g. Tvrtkine glavne aktivnosti su: cestovni prijevoz robe, popravak vozila, špedicija, servis vozila Renault Trucks čiji vozni park tvrtka posjeduje g. tvrtka je privatizirana i broji 50tak zaposlenih. AUTOPREVOZ-Teretni promet d.o.o. 25.studeni bb Mostar Tel: +387 (0) Fax: +387 (0) atp.mostar@tel.net.ba

61 Luka d.d. Split Vaš partner preko 65 godina za prekrcaj svih vrsta tereta za Hrvatsku, Bosnu i Hercegovinu, Srbiju i Srednju Europu. Za sve vrste informacija molimo kontaktirajte: tel: +385(0) ;+385(0) fax:+385(0) mail: komercijala.info@lukasplit.hr Jože Cuderman s.p. Firma Jože Cuderman s.p. radi isključno na področju tahografa. Iamo dvije radionice za tahografe koje imaju certifikat ministarstva za promet republike Slovenije. Naša glavne djelatnosti: - Baždarenje tahografa - Baždarenje ograničevača brzine - Servis analognih i digitalnih tahografa - Ugradnju svih tahohrafa - Zastupstvo švajcarske firme TachoPlus za program obrade digitalnih podatka vozača i vozila te analognih lističa - Zastupstvo njemačke firme Systemhaus za aparate sa kojima se snimaju digitalni zapisi kartice vozača i vozila. - Izrađujemo simulatere za obučavanje svih koji se u svom poslu bave tahografima - Organiziramo seminare za vođe voznih parka i vozača - Imamo i certifikat za sudskog vještaća i ocenjevača sa područja tahografa Naš moto nam je u prvom redu kvaliteta za primernu cijenu. Stranke moraju imate uvijek potpun servis, tako kot popravka kao i sa svim savjetima oko rada tahografa i vrijeme vožnje. Adresa: JOŽE CUDERMAN s.p. BAŠELJ 5, 4205 PREDDVOR digitahograf@gmail.com RADIONICA Ljubljanska cesta 22, 4000 Kranj Kontakt tel: (0) GSM: (0) info@taho.si Na lageru imamu sve rezervne djelove za sve tipove tahografa koji su u upotrebi kao i tahografe, davače inpulza, konektore, lističe Više o nama možete nači na našoj web stranici

62 EUROPSKA UNIJA -Naša vozila se nalaze svakodnevno na relacijima između BiH i drugih zemalja Ex-Yu (Hrvatska,Slovenija, Crna Gora, Kosovo, itd) prema EU i obratno, te Vam možemo na tim relacijama kvalitetno i sa vrlo brzim rokovima ponuditi: Transport kompletnih pošiljaka šleperima (13,6 m, m3, tona) Prihvat i transport djelimičnih pošiljaka. Transport opasnih i lako zapaljivih roba ADR Klase: 2,3;4,5;6;8 i 9. Termotransporti hladnjačom (od -20 C do +20 C). Međunarodno otpremništvo (špedicija). Manipulacija i skladištenje pod carinskim nadzorom. Razvoz i dostva robe na kućna vrata unutar BiH. Razvoz i dostava unutar EU. ISTOČNOEUROPSKE ZEMLJE-Poljska, Češka, Slovačka, Mađarska i ostale: Transport kompletnih pošiljaka šleperima (13,6 m, m3, tona) Transport djelimičnih pošiljaka u suradnji sa parterima iz EU, ili direktno sa manjim kamionom i kombijem. TRANSPORT UNUTAR BIH: Transport kompletnih pošiljaka šleperima (13,6 m, m3, tona) Transport manjih pošiljaka od 100 do kg kombijem ili malim kamionom Transport rasutih tereta:šljunka, pijeska, uglja kiper-vozilima. Transport betona Kvalitet i brzina naših usluga zadovoljavaju i kriterije dokazanih imena iz međunarodnog transporta, odnosno naših partnera koji koriste naše usluge. LAGERMAX Salzburg; QUEHENBERGER Salzburg; DRAUTRANS Fürnitz; ABX-Logistics Arnoldstein; TRANSDANUBIA Graz; SCHENKER Graz; FRISCH Spedition München; ALPENSPED Manheim; LOXX Titzatrans Gelsenkirhen; COPERNIK Paris; COPERNIK Lyon; DIJKMAN Transport s Heerenberg VEDROVA Herntals; TRANSKOP doo Tuzla je preduzeće u privatnom vlasništvu, osnovano u novembru godine. Osnovna djelatnost Transkopa je prevoz robe u domaćem i međunarodnom saobraćaju. Raspolažemo sa dvadeset voznih jedinica, odnosno devet voznih kompleta (13,6m), jednom AVIA i jednim kombijem, potpuno opremljenih za transport robe u i iz zemalja Evropske Unije. Preduzeće je posebno specijalizirano za transport običnih pošiljki svih veličina iz Austrije, Njemačke, Holandije i Belgije prema Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Sloveniji, i u obratnim pravcima. Uspostavljena je veoma dobra saradnja sa stranim partnerima iz Evropske Unije koji raspolažu velikim zbirnim robnim magazinima. Pored transporta i ostalih srodnih djelatnosti bavimo se i trgovinom, te Vam možemo pomoći u izboru i nabavci Vama potrebnih roba. Transkop je razvio softwer (u MS-Access) za upravljanje i analizu poslovanja voznog parka transportnih kuća. Isti koristi više vodećih transportnih kuća u BiH. 62 LOGISTIKA 2011 Mart

63 Mart 2011 LOGISTIKA 63

64 64 LOGISTIKA 2011 Mart