doc dr Vesna Ratković

Transcription

1 doc dr Vesna Ratković Compliance Analysis of the Serbian CC with the EU acquis, including recommendation for the amendments to the legislative framework and a planning framework Summary The Analysis of the alignment of the Criminal Code of the Republic of Serbia (CCRS) with the Council of Europe Convention on preventing and combating violence against women and domestic violence (the Analysis) aims at contributing to consistent, quality and efficient enforcement of the CE Convention on preventing and combating violence against women and domestic violence (the Convention), in art that refers to the CCRS. This Convention has been ratified by the National Assembly of the Republic of Serbia on October 31, Moreover, Planning Framework and Guidelines on approaches, measures and specific activities that may contribute to the effective and legally complaint implementation on the Convention with a view of enhancing public awareness, was done as an integral part of the Analysis, ensuring adequate preventive measures and effective law enforcement. Due to the need of timely execution of the undertaken obligations, future reporting on this Convention, but also the need for essential changes of the legal framework, practice, and change and advancement in public awareness with regards to human rights protection and prevention and combatting violence against women and domestic violence 2, the EU has provided expert assistance thought the Serbian European Integrations Office and the Policy and Legal Advice Center (PLAC) Serbia, also done through the creation of this analysis, with annexes. 1 The Analysis has identified: partial harmonization of the legal framework, including CCRS, with the Convention; a need to strengthen and better coordinate the numerous institutions in charge; that the strategic framework is in the beginning of implementation numerous activities; that there are initiatives for complete harmonization of the criminal law with the Convection, given by the Ombudsman, civil local and national level civil society, international organizations etc. As far as the institutional framework is concerned, the conclusion is that there are numerous mechanisms in place to protect from violence against women and domestic violence, which are not efficient in law enforcement, strategic framework enforcement, and accompanying action plans. The most frequently cite reasons for inefficient institutional work are: non-existence of systematic solutions in the area of family protection, 1 Law on ratification of the Council of Europe Convention on preventing and combatting violence against women and domestic violence Official Gazzette of the RS, Međunarodni ugovori, no. 12/ EC Recomendations, Progress Report, Chapter 23, activities AP. 1

2 incompleteness of many regulations, lack of clearly defined procedures, insufficient cooperation among institutions and non-existence of information exchange obligation, as well as lack of training for experts, failure of the competent authorities to act, not reporting the cases of violence due to social pressure and lack of institutional trust, as well as lenient penalty policy. Numerous non-governmental organizations in Serbia, promoting the protection of rights of women and protection against domestic violence have had a very important role through transparent and dedicated work with All the aforementioned gives a conclusion that there is a need to allow access to justice for violence victims through: harmonization of contents and definition of incriminations and damaged parties in a gender-neutral way in accordance with the Convention; the obligation of urgent measures imposition to protect the victims, especially children and juveniles; efficient investigation; witness protection; punishing the perpetrators proportionately to the severity of the violent crime; securing compensation for the victim, etc. The Analysis itself has been done on the basis of: provisions of the RS Constitution, CCRS, other relevant legislation, bylaws, available strategies, reports, analyses and initiatives for CCRSX amendment. The Analysis follows the systematic and the sequence of the CCRS and contains a proposal for amendments in the General and Special parts, with parallel indications of obligations that stem from the Convention s provisions. The proposals that are given in the domain of CCRS amendments with the aim of harmonization with the Convention provisions, took especially into account the contents of the Chapter I. Objectives, definitions, equality principle and non-discrimination general obligations, as well as Chapter V. of the material criminal law, starting from the obligation to harmonize the CCRS with the Convention. IN this sense, definition of several new criminal acts has been proposed, as well as safety measures, amendments to the existing criminal acts definitions, as well as a review of the penalty framework of some of the acts. 2 In the General part of the CCRS, among others, there are the following suggestions: to harmonize the art , Validity of the criminal law, with the Convention, especially having in mind that the RS has been resereved with regards to art. 44 sec. 3 and 4. Of the Conventon; within the art. 57. sec. 2, CCRS, limits of penalty reductions, it was proposed to exclude the possibility of reducing the penalties for all acts comitted against the sexula fredom; new safety measures havebeen proposed security survaillance after the completion of a prison sentence, prohibition of approaching and contacting with the damaged person, removal form the family household; amending the definition of household member etc. 2

3 In the Special part of the CCRS, among other this, the following was suggested: definition of a new article 121. a), mutilation of femal sexual organs; threats; in the art. 134 persecution; sexual harassment; in the art. 138 b); addition ot the repe incrimination etc. The Analysis and annexes especially stress that the general principles and criminal offenses contained in the art of the Convention should be viewed as a minimal consensus that does not exclude their supplementation or introduction of higher standards into national criminal legislation. This should be taken into account when deciding whether to define new criminal offenses envisaged with this Convention and to what degree they could fall under general provisions or the already existing criminal acts. Therefore, acts of violence against women and domestic violence should not be excluded from criminal sanctions, i.e. be considered less serious that the same acts against other persons. Hereinafter follows the full text of the Analysis in Serbian language. UVOD ANALIZA O USKLAĐENOSTI KRIVIČNOG ZAKONKA REPUBLIKE SRBIJE SA KONVENCIJOM SAVJETA EVROPE O PREVENCIJI I BORBI PROTIV NASILJA NAD ŽENAMA I NASILJEM U PORODICI 3 Analiza o usklađenosti Krivičnog zakonika Republike Srbije sa Konvencijom Saveta Evrope o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici (u daljem tekstu: Analiza) ima za cilj da doprinese doslednom, kvalitetnom i delotvornom sprovođenju Konvencije Saveta Evrope o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici (u daljem tekstu: Konvencija) u Republici Srbiji. Ovu Konvenciju Savjet Evrope doneo je godine, a stupila je na snagu 1. avgusta godine. Istanbulsku konvenciju Republika Srbija je potpisala l4. aprila 2012, a Narodna skupština Republike Srbije je 31. oktobra godine usvojila Zakon o potvrđivanju Konvencije Saveta Evrope o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici. 3 Konvencija o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici tzv. Istanbulska konvencija predstavlja najsveobuhvatniji međunarodni ugovor u ovoj oblasti čijem donošenju je predhodilo dugogodišnje zauzimanje, posebno nevladinih organizacija koje su aktivne u promociji i 3 Zakon o potvrďivanju Konvencije Saveta Evrope o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ţenama i nasilja u porodici Sluţbeni glasnik RS, MeĎunarodni ugovori, Broj, 12-13/

4 zaštiti ženskih prava. Odredbe Konvencije polaze od Konvencije o eliminaciji svih oblika diskriminacije žena (Komitet CEDAW), Preporuke Saveta Evrope broj, 5 (2002) o zaštiti žena od nasilja i brojnih drugih međunarodnih akata. Usvajajudi Konvenciju o prevenciji i borbi protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici, Savet Evrope po prvi put utvrđuje Konvenciju sa pravno obavezujudim standardima sprečavanja nasilja nad ženama i nasilja u porodici, sa principima zaštite žrtava i kažnjavanja izvršilaca 4. Ova Konvencija predstavlja pravac kretanja savremenog međunarodnog zakonodavstva u toj oblasti i treba da služi kao standard u ostvarivanju prava i zaštite žrtava. Istanbulska konvencija prepoznaje nasilje nad ženama kao jedan od najtežih oblika kršenja ljudskih prava i diskriminacije prema ženama koji su posledica istorijski nejednakih odnosa između muškaraca i žena. Prema Konvenciji, između ostalog, u domenu zaštite žrtava nasilja, država treba da osigura da potrebe i bezbednost žrtve budu na prvom mestu svih mera i da učinioci nasilja nad ženama budu krivično gonjeni i adekvatno kažnjeni. Ovo podrazumeva da su države obavezne da preduzmu neophodne zakonodavne ili druge mere i da obezbede žrtvama odgovarajude pravne lekove protiv učinioca, ali i protiv državnih organa koji nisu reagovali na nasilje u skladu sa svojim ovlašdenjima. Naime, Istanbulska konvencija zahteva od država potpisnica da se rukovode standardom potpune posvedenosti (due diligence) u prevenciji, zaštiti, procesuiranju i sankcionisanju akata nasilja. Važno je istadi da je Republika Srbija ratifikujudi ovu Konvenciju, izrazila rezerve na dva člana Konvencije, koje su još uvek na snazi. i to: član 3. Zakona o potvrđivanju Konvencije: Republika Srbija zadržava pravo da ne primenjuje odredbe člana 30, stava 2 i člana 44, stava 1, tačke e), st. 3 i 4 Konvencije dok ne izvrši usaglašavanje unutrašnjeg krivičnog zakonodavstva sa navedenim odredbama Konvencije. Inače, član 30, stav. 2 Konvencije odnosi se na potrebu odgovarajude državne naknade za osobe koje su dobile ozbiljne telesne povrede ili kojima je ozbiljno narušeno zdravlje nasiljem koje su pretrpele, dok se član 44. Konvencije odnosi na uslove za teritorijalnu nadležnost, i ima isti sadržaj npr. kao i član 25. Konvencije o zaštiti dece od seksualnog iskorišdavanja i seksualnog zlostavljanja, koja je prihvadena godine, bez izražavanja rezervi. 4 Pored navedenog, država je dužna da preduzme neophodne mere za promovisanje promena u društvenim i kulturnim obrascima ponašanja žena i muškaraca kako bi se iskorenile predrasude, običaji, tradicije i druge prakse koje se zasnivaju na inferiornosti žena i streotipnim ulogama žena i muškaraca. Obaveza svake države potpisnice je i da obezbedi obuku i sprecijalizaciju stručnjaka koji pružaju usluge žrtvama nasilja nad ženama i nasilja u porodici. Podizanje javne svesti o različitim oblicima nasilja nad ženama i njihovim posledicama je takođe obaveza države. Konvencija traži da, Strane prepoznaju, podstiču i podržavaju i uspostavljaju delotvornu saradnju sa udruženjima građana i civilnim 4 Pre Saveta Evrope to su učinile regionalne organizacije u Americi (Organizacija američkih drţava- OAS- drţave Severne i Juţne Amerike) i Africi-Afrička unija. 4

5 društvom, kao i sa medijima i privatnim sektorom kako bi problem nasilja nad ženama i nasilja u porodici bio predstavljen široj javnosti čije se učešde i doprinos takođe očekuju. Polazedi od sada postojedeg zakonodavnog okvira, Konvencija obavezuje potpisnice na holistički odgovor na nasilje nad ženama (član 7), koji podrazumeva, pored ostaloga, dopunu i usklađivanje zakonodavnog okvira u mnogim oblastima, kako bi primjena tih propisa bila efikasna i dosledna. Što se tiče usklađivanja KZ RS sa odredbama Konvencije, postoji potreba za analizom neophodnih izmena i dopuna u Opštem Delu, i relevantnim krivičnim delima, kao i predlaganje propisivanja novih krivičnih dela npr. proganjanje i seksualno uznemiravanje. Konvencija obavezuje države da inkriminišu sledede oblike nasilja: psihičko nasilje (član 33.), proganjanje (čl. 34.), fizičko nasilje (čl.35.), seksualno nasilje, uključujudi i silovanje (čl. 36.), prinudni brak (čl. 37.), genitalno sakadenje žena (čl. 38.), prinudni abortus i prinudnu sterilizaciju (čl. 39.), seksualno uznemiravanje (čl ), kao i: pomaganje i podstrekivanje i pokušaj izvršenja krivičnih dela utvrđenih na osnovu pomenutih članova (33-39). Takođe je neophodno i sprovesti istraživanja u cilju formiranja jedinstvene baze podataka kao bi se došlo da adekvatnih mera za prevenciju i zaštitu žrtava porodičnog nasilja. Zbog potrebe blagovremenog izvršavanja preuzetih obaveza, bududeg izveštavanja po ovoj Konvenciji, ali i potrebe suštinske izmene pravne regulative, prakse, promena i unapređenja društvene svesti u pogledu zaštite ljudskih prava i prevencije i suzbijanja nasilja nad ženama i nasilja u porodici 5, Evropska Unija je preko Kancelarije za evropske integracije u Republici Srbiji i Projekta Policy and Legal Advice Center (PLAC) Srbija, omogudila stručnu pomod, između ostaloga i kroz izradu ove Analize, sa prilozima. 5 Naime, pored analiziranja usklađenosti Krivičnog zakonika Republike Srbija (u daljem tekstu: KZ RS) sa Konvencijom, ova Analiza sadrži i Planirani okvir i Prikaz mogudnosti, mjera i specifičnih aktivnosti koje treba da doprinesu efikasnijoj zakonodavnoj usklađenosti sa Konvencijom, uključujudi i unapređenje javne svesti, obezbeđenje adekvatnih preventivnih mera i efikasniju primenu zakona. Ova Analiza de takođe biti korišdena prilikom izrade podzakonskog akta koji je planirala da izradi Radna grupa Ministrastva za poslove pravosuđa- Protokol o nadležnostima i koordinaciji između državnih organa, javnih tužilaca, policije, osnovnih i prekršajnih sudova, socijalnih ustanova, lokalnih škola i 5 Preporuke EK, Izveštaj o napretku, Poglavlje 23, aktivnosti AP. 5

6 zdravstvenih ustanova u cilju sprečavanja i efikasnog suprostavljanja svim vidovima porodičnog nasilja i krivičnih dela protiv svih oblika nasilja nad ženama, uključujudi seksualno nasilje. 6 Izrazi upotrebljeni u ovom tekstu za fizička lica u muškom rodu treba razumeti tako da pokrivaju iste izraze u ženskom rodu. I. USKLAĐENOST KZ REPUBLIKE SRBIJE SA KONVENCIJOM SE O PREVENCIJI I BORBI PROTIV NASILJA NAD ŽENAMA I NASILJEM U PORODICI, SA PREDLOGOM MERA 1. Opšte napomene Nasilje nad ženama i nasilje u porodici čine deo savremenih globalnih problema. Uobičajeno je da najznačajnije međunarodne ili regionalne organizacije na ovakve vrste problema žele da koordinirano i dugoročno utiču kroz pravno obavezujude međunarodne dokumente kojima definišu/određuju preventivna i druga sredstva i mere za spriječavanje i suzbijanje ovih pojava, bez obzira na razvijenost i geografsko područje država. Konvencija Saveta Evrope protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici je najsveobuhvatniji međunarodni ugovor u ovoj oblasti, sa ciljem uspostavljanja nulte tolerancije za različite oblike nasilja kojem su izložene žene i ostale žrtve nasilja u porodici. Sadržaj Konvencije je usmeren ka promeni načina razmišljanja i mentaliteta pojedinaca, pozivajudi celo društvo na promenu stavova i netolerantan odnos prema učiniocima ove vrste krivičnih djela. 6 Posebnu vrednost Konvencije predstavlja i uspostavljanje nadzornog ekspertskog tela Saveta Evrope (GREVIO) 7, koje treba da kroz mehanizam evaluacije i izveštavanja doprinese delotvornom, kontinuiranom i dugoročnom pradenju sprovođenja Konvencije, pri čemu veoma važnu ulogu imaju parlamenti država članica i predstavnici nevladinog sektora. Naime, GREVIO de na osnovu sadržaja Konvencije i Upitnika koji sam bude kreirao analizirati izveštaje koje države pripremaju u cilju odgovora na stepen sprovođenja odredaba Konvencije. 6, page 2. 7 Član 66. Ekspertska grupa za borbu protiv nasilja nad ţenama i nasilja u porodici, GREVIO, prati primenu ove Konvencije od strane drţava ugovornica. Predstavnica Republike Srbije je jedna od 10 predstavnica drţava koje su ratifikovale Konvenciju, tj. članica GREVIO-a. 6

7 Međutim, ako su informacije nedovoljne ili neko pitanje zahteva neodložnu pažnju, članovi radne grupe Saveta Evrope modi de da posete državu i da neposredno traže odgovore. GREVIO de usvajati izveštaje, koji bi trebalo da pomognu državama da na bolji i potpuniji način primene sve odredbe iz Konvencije. Konačno, izveštaji de biti dostavljani Komitetu država članica Saveta Evrope koji usvaja izveštaj i čini ga dostupnim javnosti. 2. Početno stanje U Ustavu Republike Srbije 8, postoji više odredaba kojima se garantuje: ravnopravnost žena i muškaraca i razvija politiku jednakih mogudnosti (član 15), zabranjuje neposrednu i posrednu diskriminaciju po bilo kom osnovu, a naročito na osnovu pola (član 21. stav 3), garantuje pravo na jednaku zakonsku zaštitu (član 21. stav 2), pravnu pomod (član 67), pravo na rehabilitaciju i naknadu materijalne ili nematerijalne štete prouzrokovane nezakonitim ili nepravilnim radom državnih ili drugih organa (član 35), pravnu zaštitu ljudskih i manjinskih prava zajamčenih Ustavom, uključujudi i obradanje međunarodnim institucijama radi zaštite sloboda i prava zajemčenih Ustavom (član 22), garantuje nepovredivost fizičkog i psihičkog integriteta (član 25. stav 1), zabranjuje ropstvo i položaj sličan ropstvu, kao i svaki oblik trgovine ljudima (član 26. st. 1. i 2), jamči zaštitu dece od psihičkog, fizičkog, ekonomskog i svakog drugog iskorišdavanja ili zloupotrebljavanja (član 64. stav 3), jamči posebnu zaštitu porodice, majki, samohranih roditelja i dece (član 66), nalaže obezbeđivanje ravnopravnosti i zastupljenosti polova u Narodnoj skupštini, u skladu sa zakonom (član 100. stav 2), itd. U vreme pre ratifikacije ove Konvencije od strane Republke Srbije (novembar 2013) i njenog stupanja na snagu (avgusta 2014) uočena je potreba za usklađivanjem zakonskih i podzakonskih rješenja u brojnim oblastima, uključujudi i krivično zakonodavstvo sa odredbama koje Konvencija sadrži. Inicijative za potpuno usklađivane krivičnog zakonodavstva sa Konvencijom došle su od brojnih subjekat u Srbiji. Naime, inicijative su došle od strane Zaštitnika građana 9, civilnog sektora sa nacoinalnog i lokalnog nivoa, međunarodnih organizacija 10, ali do njihove realizacije još uvek nije došlo. 7 U međuvremenu usvojeno je više zakona koji su se odnosili na poboljšanje položaja žena, dece i uopšte žrtava nasilja u porodici, u različitim oblastima npr. Zakon o zabrani diskriminacije ( Sl. glasnik RS, broj, 22/2009), Zakon o ravnopravnosti polova ( Sl. glasnik RS, broj, 104/2009), Zakon o socijalnoj zaštiti ( Sl. glasnik RS, br 24/2011), koji npr. propisuje uslugu neodložne intervencije koja se obezbeđuje tokom 24 časa, uz obaveznu saradnju sa drugim nadležnim organima i službama, Porodični zakon ( Sl. glasnik RS, br. 18/05 i 72/2011), Zakon o posebnim merama za sprečavanje vršenja krivičnih dela protiv polne slobode prema maloletnim učiniocima ( Sl. glasnik RS, broj, 32/2013) i dr. Pored navedenoga važno je 8 Ustav Republike Srbije, "Sl. glasnik RS", broj, 98/ Zaštitnik graďana, Inicijativa za izmenu Krivičnog zakonika RS, broj 20442, 13. oktobar, g. 10 G. Gasmi, Konvencija Saveta Evrope o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ţenama i nasilja u porodici, Komentar, predstavnica Vlade RS u Аd Hoc CAHV IO komitetu SE; B. Branković, Vesti iz budućnosti, Istanbulska konvencija i odgovornost drţave za borbu protiv nasilja nad ţenama, Funkcionisanje opštih servisa - operacionalizacija duţne priljeţnosti,

8 istadi da je donet i Opšti protokol o postupanju i saradnji ustanova, organa i organizacija u situacijama nasilja nad ženama u porodici i u partnerskim odnosima (Opšti protokol) donet zaključkom Vlade Republike Srbije od 24. novembra g, kao i posebni protokoli o postupanju predstavnica/predstavnika nadležnih institucija (centara za socijalni rad, policijskih službenika, zdravstvenih ustanova, pravosudnih organa). Pored delimičnog usklađivanja zakonodavnog okvira, jačanja i bolje koordinacije brojnih nadležnih institucija, strateški okvir je takođe započeo sprovođenje aktivnosti kroz usvajanje: Strategije za zaštitu od nasilja u porodici i drugih oblika rodno zasnovanog nasilja u Autonomnoj pokrajini Vojvodini za period od godine ( Sl. list AP Vojvodine, br. 20/2008), koja je bila je usmerena na prevenciju i zaštitu od nasilja u partnerskim odnosima; Nacionalne strategije za poboljšanje položaja žena i unapređivanje rodne ravnopravnosti ( Sl. glasnik RS, broj, 15/2009); Nacionalne strategije za sprečavanje i suzbijanje nasilja nad ženama u porodici i u partnerskim odnosima ( Sl. glasnik RS, broj, 27/2011); donošenje Akcionog plana za sprovođenje Nacionalne strategije za poboljšanje položaja žena i unapređivanje rodne ravnopravnosti za period od 2010 do godine ( Sl. glasnik RS, broj, 67/2010); Što se tiče institucionalnog okvira uspostavljeni su brojni mehanizmi zaštite od nasilja nad ženama i nasilja u porodici, od koji navodimo neke: Odbor za ravnopravnost polova Narodne skupštine Republike Srbije; Savet za ravnopravnost polova Vlade RS; Zaštitnik prava građana (zamenik/ca za ravnopravnost polova); Uprava (Sektor) za rodnu ravnopravnost u okviru Ministarstva rada i socijalne politike; Institucionalni mehanizmi AP Vojvodine; Lokalne komisije za rodnu ravnopravnost. Ipak, svi ti mehanizmi nisu na jednak način bili razvijeni i efikasni u sprovođenju zakona, strateškog okvira i pratedih akcionih planova. Najčešde navođeni razlozi za neefikasno sprovođenje ciljeva iz startegija i akcionih planova odnose se na: nedorečenost brojnih propisa i nepostojanje sistemskih rešenja u oblasti porodične zaštite, nedostatak utvrđenih procedura u postupanju, nedovoljno razvijena saradnja među institucijama i nepostojanje obaveze razmene informacija, nedovoljna obučenost i specijalizacija stručnjaka koji treba da pruže zaštitu, ispoljavanje stereotipnih stavova da je riječ o privatnim, a ne javnim problemima, umanjivanje problema i posledica nasilja nad ženama i nasilja u porodici, te nespremnost da se pruže podrška i informacije o mogudnostima zaštite žrtvama Takođe nije bilo uspostavljeno sistematsko prikupljanje i analiza podataka o nasilju nad ženama i nasilju u porodici, što je onemogudavalo sagledavanje rasprostranjenosti i specifičnosti problema, kao i kreiranje i jačanje adekvatnog institucionalnog odgovora na nasilje. Tolerancija prema nasilju nad ženama i nasilju u porodici, nepostupanje ili blaga kaznena politika 12, kao i neprijavljavanje slučajeva nasilja usled pritiska sredine i nepoverenja u institucije su predstavljali smetnju efikasnijoj primjeni zakona i strategija. Jedan od najvedih problema predstavljali su i nedovoljni i neadekvatni kapaciteti 11 Program za zaštitu ţena od nasilja u porodici i partnerskim odnosima i drugih oblika rodno zasnovanog nasilja u AP Vojvodini, za period 2015 do godine, februar godine. 12 Podaci o kaţnjavanju iz.izveštaja o radu sudova, Zaštitnik graďana, Republičkog zavoda za statistiku, NVO sektor. 8

9 stručnjaka u državnoj upravi koji se u svom svakodnevnom poslu bave problemima nasilja nad ženama i nasilja u porodici. Brojne nevladine organizacije u Srbiji koje su angažovane po pitanju promocije i zaštite prava žena i zaštite od nasilja u porodici imale su veoma važnu ulogu kroz angažovan, transparentan i predan rad sa žrtvama nasilja. Svoj aktivizam su pokazale takođe i na promociji ciljeva Konvencije, istovremeno se zalažudi za njenu ratifikaciju od strane Republike Srbije, ali i kroz zakonodavne inicijative za usklađivanje celokupnog zakonodavnog okvira sa Konvencijom i zastupljenost Srbije u GREVIO-u Saveta Evrope. Inače, pored zakonodavnog i institucionalnog okvira, strategije na nacionalnom i regionalnom nivou koje su ved započele sprovođenje i prije ratifikacije Konvencije, predstavljaju značajan korak i pokazuju da pored spremnosti za ratifikaciju postoji i jasno izražena politička volja da Republika Srbija kao država obveznica želi da se na sveobuhvatan, organizovan i kontinuiran način bori protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici, pa i u oblasti krivičnopravne zaštite. 3. Оdgovor na uočene probleme- Sadašnja situacija Prepoznajudi potrebu da se intenzivnije razviju zakonodavni i institucionalni mehanizmi, kao i sistemske mere zaštite od nasilja nad ženama i nasilja u porodici, posebno poslije ratifikacije Konvencije, preduzeto je niz aktivnosti na nacionalnom i međunarodnom nivou, koje su uticale na unapređivanje opšteg okvira za zaštitu od nasilja nad ženama nasilja u porodici. Naime, potrebno je omoguditi pristup pravdi za žrtve nasilja nad ženama i nasilja u porodici kroz: usklađenost sadržaja i defisanje na rodnoneutralni način oštedenih i inkriminacija sa Konvencijom; obavezu izricanja hitnih mera zaštite žrtvi, a posebno dece i maloletnika; efikasne istrage; zaštitu svedoka; kažnjavanje učinilaca srazmerno težini učinjenog dela nasilja; osiguranje naknade štete žrtvi, itd. 9 Jedan od značajnih dokumenata koji direktno utiču na dalje preduzimanje aktivnosti u Republici Srbiji predstavljaju Zaključna zapažanja Komiteta Ujedinjenih nacija o Drugom i tredem izveštaju Republike Srbije o sprovođenju Konvencije o eliminaciji svih oblika diskriminacije žena 13. Naime, u delu Nasilje nad ženama, Komitet je i dalje zabrinut zbog: (a) Sve vedeg broja žena koje su ubili muževi, bivši muževi ili partneri i žena žrtava drugih oblika nasilja, uključujudi psihološko, fizičko, ekonomsko i seksualno nasilje; (b) Značajne razlike između broja policijskih intervencija, broja podnetih krivičnih prijava i broja lica osuđenih za nasilje u porodici; (v) Značajnih prepreka sa kojima se žene suočavaju, posebno Romkinje i žene sa invaliditetom, kada traže zaštitu od nasilja; (g) Nedostatka naloga za hitnu zaštitu; (d) Nedostatka razvrstanih podataka o svim oblicima nasilja nad ženama. Podsedajudi na Opštu preporuku br. 19 (1992) o nasilju nad ženama, Komitet zahteva od Potpisnice da: (a) Izvrši analizu i izmeni Krivični zakonik, Porodični zakon i druge odgovarajude zakone sa ciljem da se efektivno spreče svi oblici nasilja nad ženama i zaštite žrtve; (b) Ohrabri žene da prijave pojavu porodičnog i seksualnog nasilja tako što jul 201. g., dostupno na web site 9

10 de podizati svest o krivičnoj prirodi ovih dela; (v) Obezbedi efektivno vršenje istrage slučajeva nasilja nad ženama i goni i kažnjava počinioce takvih zločina sankcijama srazmernim težini zločina; (g) Obezbedi da sve žene žrtve nasilja imaju odgovarajudu pomod i nesmetani pristup efektivnoj zaštiti od nasilja, uključujudi obezbeđenjem dovoljnog broja skloništa za koje su sredstva obezbeđena u državnom budžetu. Na osnovu Opšteg protokola, a u cilju unaprijeđenja koordinacije i saradnje, ministarstvo u čijoj nadležnosti su poslovi pravosuđa usvojilo je Posebni protokol za pravosuđe u slučajevima nasilja nad ženama u porodici i partnerskim odnosima, sa brojnim opštim i specifičnim ciljevima. Tako je uz nacionalni normativni okvir dat i pregled odredbi propisa koje treba unapređivati, uključujudi i Krivični zakonik 14. Inicijative, sa odgovarajudim obrazloženjima za izmjenu KZ RS i njegovo usaglašavanje sa Konvencijom date su i od strane institucija, nevladinih i međunarodnih organizacija koje sa različitih aspekata tretiraju probleme vezano za spriječavanje i suzbijanje nasilja nad ženama i nasilja u porodici. 15 Polazedi od svega navedenoga i potrebe da se pristupi Izmenama i dopunama KZ RS u cilju usklađivanja sa obavezama iz Konvencije, radna grupa Ministarstva za poslove pravosuđa sačinjena od predstavnika toga Ministarstva i pravosudnih organa, predstavnika akademske zajednice, uz učešce stručnog lica koje je obezbijeđeno preko PLAC-a sačinila je tekst Izmena i dopuna KZ RS. 16 Ova Analiza o usklađenosti KZ RS sa Konvencijom, poslužide Radnoj grupi kao početna osnova za izradu teksta Nacrta Izmena i dopuna KZ RS, a takođe de biti korišdena i na dva planirana okrugla stola tokom postupka izrade i donošenja Izmena i dopuna KZ RS 17. Inače, ova Analiza je urađena na osnovu: odredbi Ustava Republike Srbije, KZ RS, ostalog relevantnog zakonodavstva, podzakonskih akata, dostupnih strategija, izvještaja, analiza i inicijativa za izmenu i dopunu KZ RS koje su uputile različite institucije, nevladine i međunarodne organizacije Posebno ističemo da, Opšte principe i krivična dela sadržana u čl Konvencije, treba posmatrati kao minimalni konsenzus, koji ne isključuje njihovu dopunu ili uvođenje viših standarda u nacionalno 14 Ministarstvo pravde i drţavne uprave, 14. januara godine, str Zaštitnik graďana, Inicijativa za izmenu Krivičnog zakonika, g; Autonomni ţenski centar, grupa autorki, Analiza usklaďenosti zakonodavnog i strateškog okvira RS sa Konvencijom SE o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ţenama i nasiljem u porodici, Osnovna studija, Beograd, g;.koordinaciono telo za rodnu ravnopravnost, Kabinet Potpredsednice Vlade Z. Mihailović, Uprava za rodnu ravnopravnost 16 Prvi dogovorni sastanak generalnog sekretara u Ministarstvu pravde i drţavne uprave, R. Ilića i predstavnika PLAC-a odrţan je dana16. oktobra g. 17 Navedeni okrugli stolovi planirani su u okviru PLAC Projekta, za predstavnike sudija i javnih tuţilaca, tokom decembra g. 18 EK je dala pozitivno mišljenje o Nacrtu akcionog plana kojim su definisane mere i rokovi za reforme koje Srbija namerava da preduzme u oblasti pravosuďa, osnovnih prava i borbe protiv korupcije u cilju harmonizacije i standardizacije sa EU (septembar 2015). 10

11 krivično zakonodavstvo. Ovo treba imati u vidu, prilikom odlučivanja, pored ostaloga, da li da se propišu nova krivična dela predviđena ovom Konvencijom i u kojoj meri se mogu podvesti pod opšte odredbe ili ved postojeda krivična dela. Navedeno, jer se u članu 29. Konvencije posebno ističe da se: Strane obavezuju da preduzmu zakonodavne i druge mere i obezbede žrtvama odgovarajude pravne lekove protiv počinilaca. Dakle, akti nasilja nad ženama i porodičnog nasilja ne bi trebalo da budu izuzeti od krivičnih sankcija, odnosno da budu smatrani manjom prijetnjom i manje ozbiljni nego isti akti učinjeni protiv drugih lica 19. Takođe, potrebno je obezbediti da inkriminacije kao što su npr. seksualno uznemiravanje, proganjanje, sakadenje ženskih polnih organa i dr. budu propisane kao posebna krivična dela za koja se goni po službenoj dužnosti. Vezano za dve izjavljene reserve na odredbe ove Konvencije, trebalo bi po donošenju Izmena i dopuna KZ RS, inicirati donošenje posebnog zakona koji bi regulisao usklađivanje sa članom 30, stav. 2 Konvencije, a koji se odnosi se na potrebu odgovarajude državne naknade za osobe koje su ozbiljno telesno povređene ili kojima je ozbiljno narušeno zdravlje nasiljem koje su pretrpele (ovakav zakon Crna Gora je donela g). Inače, Vlada Republike Srbije je potpisala Evropsku konvenciju o naknadi štete žrtvama krivičnih dela sa elementima nasilja u oktobru godine, ali ista još nije ratifikovana. Posle Izmena i dopuna KZ RS, povudi izjavljenu rezervu vezano i za član 44, stav 1, tačka e), st. 3 i 4. Konvencije. U vezi primene člana 29. b) Konvencije koja se odnosi na obavezu preduzimanja zakonodavnih i drugih mera i obezbeđenja žrtvama adekvatne pravne lekove protiv državnih organa koji nisu ispunili svoju dužnosti preduzeli preventivne i zaštitne mere u okviru svojih ovlašdenja, analizirati sudsku praksu vezano za činjenicu da li je žrtva prethodno prijavljivala nasilnika, i zavisno od rezultata, eventualno predložiti izmene i dopune i slededih krivičnih dela: Ne prijavljivanje pripremanja izvršenja krivičnog dela, Neprijavljivanje krivičnog dela i učinioca ukoliko ga čini službeno ili odgovorno lice koje svesno propusti da prijavi krivično delo za koje je saznalo u vršenju svoje dužnosti, ako se za to delo po zakonu može izredi pet godina zatvora ili teža kazna, Nesavestan rad u službi, i dr. 11 Treba napomenuti da se Evropski sud za ljudska prava u obrazloženju svojih presuda, poziva i na članove Istanbulske konvencije. 20 S obzirom na sve navedeno, Analiza sledi sistematiku i redosled KZ RS, uz uporedne naznake obaveza koje proizilaze iz odredaba Konvencije: U Opštem delu, Glava Druga KZ RS, analizirati sadržaj čl. 6-10, Važenje krivičnog zakonodavstva Republike Srbije, kako bi se izvršilo usklađivanje sa dopunjenim, odnosno novim predloženim članovima KZ RS sa celokupnim članom 44, Nadležnost Konvencije. 19 Prof. i.r. Dr Carol Hageman-White, Univercity of Osnabruck, Germany, Analitical Study of the Results of the fourth Round of Monitoring the Implementation of Recommandation Rec(2002)5 of the Protection of Woman agains Violence in CoE member states, page Y.v Slovenia , čl. 49, 54, 56, Konvencije; M. and M. v. Croatia , čl. 3, 31, 45, 46, Konvencije. 11

12 Važno je istadi da je Republika Srbija izrazila rezervu na član 44, stav 1, tačka e), st. 3 i 4. Konvencije, koja je još uvek na snazi, sa obrazloženjem, dok ne izvrši usaglašavanje unutrašnjeg krivičnog zakonodavstva sa navedenim odredbama Konvencije. Kroz izmene i dopune KZ RS koje se ovom prilikom predlažu, prilika je da se unesu kao dopunjena ili nova krivična dela iz Konvencije (čl ), kao i da se nadležnosti usklade sa uslovima iz člana 44, stav 1, tačka e), st. 3 i 4. Konvencije čime bi se u celini uskladile odredbe KZ RS sa članom 44. Konvencije i stekli uslovi za povlačenje rezervi sa ovog člana Konvencije 21. U Opštem delu, Glava Druga KZ RS, analizirati sadržaj člana 45, stav 7) Kazna zatvora, Osuđenom za krivično delo protiv braka i porodice koji živi sa oštedenim u istom porodičnom domačinstvu, ne može se odrediti izvršenje kazne zatvora na način propisan u stavu 5. ovoga člana. Videti na kraju, da li de ovo kd, imati promena, vezano za ostale izmene i dopune, ako ne brisati ovu napomenu. U Opštem delu, Glava Druga KZ RS, analizirati sadržaj člana 46, stav 2) Uslovni otpust, Ukolko ispunjava uslove iz stava 1. ovog člana, sud može uslovno otpustiti osuđenog: koji je osuđen za krivična dela protiv polne slobode (čl b), krivično delo nasilje u porodici (član 194. st. 2-4) Videti na kraju, da li dodati još neka izmenjena, dopunjena ili nova krivična dela, ili eventualno brisati i postojedu mogudnost uslovnog otpuštanja za navedena krivična dela. U Opšem delu KZ RS, analizirati sadržaj odredbe 54 a), Posebna okolnost za odmeravanje kazne za krivično delo učinjeno iz mržnje: Ako je krivično delo učinjeno iz mržnje zbog pripadnosti rasi i veroispovesti, nacionalne ili etičke pripadnosti, pola, seksualne orjentacije ili rodnog identiteta drugog lica, tu okolnost sud de ceniti kao otežavajuču okolnost, osim ako ona nije propisana kao obilježje krivičnog dela. Navedeno, u smislu dopune ovog člana u kontekstu novih, izmenjenih ili dopunjenih krivičnih dela u KZ RS vezano za sprovođenje Konvencije (33-39), a s obzirom na polnu pripadnost žrtve. 12 U članu 57, stav 2, Granice ublažavanja kazne, iza broja 180, predlaže se dodavanje brojeva: 181, 182, 183, 184, 185, 185 a), 185 b) kako bi se isključila mogudnost ublažavanja kazne za izvršioce svih krivičnih dela protiv polne slobode. Naime, sadašnjim rešenjem privilegovani su izvršioci nekih krivičnih dela protiv polne slobode u odnosu na izvršioce drugih krivičnih dela iz iste grupe, čime je napravljena značajna razlika u sankcionisanju kod različitih krivičnih dela protiv polne slobode za koje su propisane iste ili slične kazne. Navedeno, imajudi u vidu sadržaj člana 46., Otežavajude okolnosti Konvencije. Takođe, uneti i brojeve predloženih novih ili dopunjenih krivičnih dela sa elementima nasilja koje sadrži Konvencija u čl Na ovu razliku u sankcionisanju je posebno ukazano i u Inicijativi za izmenu KZ RS Zaštitnika građana, Posebno, sadašnje rešenje privileguje i izvršioce kvalifikovanih oblika određenih krivičnih dela, kao što su krivična dela obljuba zloupotrebom položaja i nedozvoljene polne radnje 21 Videti član 25. Konvencije o zaštiti dece od seksualnog iskorišćavanja i seksualnog zlostavljanja, koja je od strane Republike Srbije prihvaćena godine, a koja se takoďe odnosi na teritorijalnu nadleţnost. 12

13 izvršena prema maloletniku i detetu, ili podvođenje i omogudavanje vršenja polnog odnosa koje se u oba oblika odnosi na maloletna lica. 22 U članu 79. stav 1), posle tačke 11) propisati nove mere bezbednosti, u tač. 12), 13) i 14): 12) udaljenje iz porodičnog domadinstva; 13) zabrana pristupa Internetu; 14) obavezan psihosocijalni tretman 23. Sadržaj predloženih mera bezbednosti de biti dat u novopredloženim čl. 89. v), 89. g) i 89. d). U članu 89. a) zabrana približavanja i komunikcje sa oštedenim, učiniti nekoliko dopuna, kako bi se odredbe ovog člana uskladile sa članom 18, stav 3) Konvencije imajudi u vidu bezbednost žrtve, izbegavanje sekundarne viktimizacije, specifične potrebe ugroženh lica, uključujudi i decu žrtve, a posebno imajudi u vidi sadržaj člana 52 Konvencije, Hitne mere zaštite, U situacijama neposredne opasnosti, strane se obavezuju da preduzmu neophodne zakonodavne ili druge mere i obezbede da nadležni organi imaju ovlašdenja da izdaju nalog počiniocu nasilja u porodici da napusti mesto stanovanja žrtve ili ugroženog lica u dovoljnom vremenskom periodu i da zabrane počiniocu da povredi boravište, odnosno stupi u kontakt sa žrtvom ili ugroženim licem. Zbog napred navedenoga, predlaže se da u članu 89. a) u stavu 1, iza reči: komunikaciju sa oštedenim, dodati reči: kada postoji opasnost da bi učinilac prema oštedenom mogao ponovo učiniti krivično delo. U članu 89. a) dodaje se novi stav 2. koji glasi: Meru zabrane približavanja i komunikacije sa oštedenim sud de uvek izredi učiniocu krivičnog dela protiv polne slobode. Posle novog stava 5. dodaju se st. 6. i 7. koji glase: (6) Sud de o izrečenoj meri zabrane približavanja i komunikacije sa oštedenim obavestiti Zavod za izvršenje krivičnih sankcija i nadležnu policijsku upravu. Pradenje ove mere može se vršiti i putem elektronskog nadzora. (7) Ako izrekne uslovnu osudu, sud de je opozvati, ako učinilac prekrši zabranu približavanja i komunikacije sa oštedenim. 13 Takođe, i AŽP se zalaže za dopunu člana 89 a), na predloženi način, ističudi da se u praksi ova mera skoro ne primjenjuje, te da bi predložene dopune učinile da ova mera bude određivana i sprovođena uvek kad je neophodna. 22 Zaštitnik graďana, posebno navodi obaveze iz Konvencije o pravima deteta koja obavezuje drţave potpisnice na preduzimanje zakonodavnih... mera radi zaštite deteta od svih oblika fizičkog ili mentalnog nasilja, povreda ili zloupotrebe, zanemarivanja ili nemarnog odnosa, maltretiranja ili eksploatacije, uključujući i seksualnu zloupotrebu. Zaštitne mere obuhvataju i...ostale oblike sprečavanja, utvrďivanja, prijavljivanja, prosleďivanja, istrage, postupanja i praćenja slučajeva... zlostavljanja deteta ; Konvencija Saveta Evrope o zaštiti dece od seksualnog iskorišćavanja i seksualnog zlostavljanja, Obe konvencije sastavni su deo pravnog sistema Republike Srbije i drţavu obavezuju na usaglašavanje nacionalnih propisa sa njima, obe navedene konvencije definišu dete kao osobu koja nije navršila 18 godina. 23 Zaštitnik graďana, Inicijativa za izmenu Krivičnog zakonika, broj 20442, 13. oktobar, g, Amandman V, sa Obrazloţenjem, str. 4-5; Autonomni ţenski centar, grupa autorki, Analiza usklaďenosti zakonodavnog i strateškog okvira RS sa Konvencijom SE o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ţenama i nasiljem u porodici, Osnovna studija, Beograd, g. strana

14 Navedenim izmenama razlozi izricanja ove mere bezbednosti dodatno se pojašnjavju, a uvodi se i njeno obavezno izricanje kod krivičnih dela protiv polne slobode, naročito kada su ona izvršena prema maloletnim i nemodnim licima, čime bi se omogudilo otklanjanje dalje opasnosti po život, zdravlje, fizički i psihički integritet žrtve, sprečilo ponavljanje krivičnog dela i sekundarna viktimizacija žrtve koja nakon prijavljivanja dela najčešde postaje predmet nasilja, zastrašivanja i pritisaka u cilju odustanka od krivičnog gonjenja 24. Navedeno, imajudi u vidu i sadržaj čl. 18, stav 3, 45. stav 3, Sankcije i mere, kao i član 53. koji se odnosi na zabranu prilaska, odnosno zaštite, Konvencije. Tako i u Krivičnom zakoniku Crne Gore, u članu 77. a), Zabrana približavanja, u stavu 1) Učiniocu krivičnih djela protiv polne slobode, krivičnog djela nasilje u porodici ili u porodičnoj zajednici i krivičnog djela rodoskrnavljenja ili nekog drugog krivičnog djela kojim se ugrožava život ili tijelo nekog lica ili Posle člana 89. b), predlaže se propisivanje novog člana 89. v), Udaljenje iz porodičnog domadinstva, koji je definisao Zaštitnik građana: (1) Meru bezbednosti udaljenja iz zajedničkog domadinstva sud može izredi učiniocu krivičnih dela protiv života i tela i krivičnih dela iz čl i 194, kada postoji opasnost da bi učinilac prema oštedenom mogao ponovo učiniti krivično delo ili ako se opravdano može smatrati da bi ostanak učinioca u zajedničkom domadinstvu mogao biti opasan po oštedenog. (2) Meru iz stava 1. ovog člana sud de uvek izredi učiniocu krivičnog dela protiv polne slobode i učiniocu krivičnog dela iz čl KZ. (3) Mera iz stava 1. ovog člana može trajati najduže tri godine. (4) Vreme provedeno u pritvoru, kao i svako drugo lišenje slobode u vezi sa krivičnim delom ne uračunava se u vreme trajanja mere iz stava 1. ovog člana. (5) Mera iz stava 1. ovog člana može se ukinuti pre isteka vremena za koje je određena, ako prestanu razlozi zbog kojih je određena. (6) Sud de o izrečenoj meri zabrane približavanja i komunikacije sa oštedenim obavestiti Zavod za izvršenje krivičnih sankcija i nadležnu policijsku upravu. Pradenje ove mere može se vršiti i putem elektronskog nadzora. (7) Ako izrekne uslovnu osudu, sud de je opozvati, ako učinilac prekrši meru bezbednosti udaljenja iz porodičnog domadinstva. 14 Takođe, za uvođenje ove mere u KZ RS na predloženi način zalaže se i AŽC. Mera bezbednosti udaljenja iz porodičnog domadinstva, predlaže se radi usklađivanja KZ RS sa članom 18, stav 3, 52 i 53. Konvencije, ali i sa relevantnim odredbama Porodičnog zakona (iseljenje iz porodičnog stana ili kude) i mogudnosti vođenja krivičnog postupka. Navedeno bi naročito bilo značajno kod izvršenja krivičnih dela protiv polne slobode, nasilja u porodici ili zlostavljanja i zanemarivanja maloletnog lica, kada su izvršena prema ženama, nemodnim licima, jer se žrtvi pruža period bezbednosti, kao i mogudnosti za rehabilitaciju i reintegraciju. 24 Isto, strana 3; Konvencija Saveta Evrope o zaštiti dece od seksualnog iskorišćavanja i seksualnog zlostavljanja, posebno insistira na pruţanju podrške ţrtvi, a drţave obavezuje da obezbede sigurnost ţrtava, kao i sigurnost njihovih porodica... kako bi bili zaštićeni od zastrašivanja, odmazde i ponovne viktimizacije (član 31); Konvencija o sprečavanju nasilja nad ţenama i nasiljem u porodici, Explanatory Report, obrazloţenje uz član 18. Konvencije str KZ Crne Gore, Sluţbeni list RCG, br. 70/03 i 47/06 i Sluţbeni list CG, br. 40/08, 25/10, 32/11, 40/13- avgust 2013, 14/15 i 42/15, član 77 a). 14

15 U zemljama regiona ved je propisana ovakva mera, npr. Krivični zakonik Crne Gore u članu 77. b): Udaljenje iz stana ili drugog prostora za stanovanje 1) Učiniocu krivičnog djela nasilja u porodici ili u porodičnoj zajednici sud de izredi udaljenje iz stana ili drugog prostora za stanovanje ako postoji opasnost da bi učinilac mogao ponovo izvršiti krivično djelo. 2) Sud određuje trajanje mjere iz stava 1. ovoga člana, koje ne može biti krade od tri mjeseca niti duže od tri godine, računajudi od dana pravosnažnosti odluke, s tim da se vrijeme provedeno u zatvoru ne uračunava u vrijeme trajanja ove mjere. 3) Lice kome je izrečena mjera iz stava 1. ovoga člana dužno je, u prisustvu policijskog službenika odmah po pravosnažnosti presude, da napusti stan ili neki drugi stambeni prostor koji čini zajedničko domadinstvo. 4) Po proteku šest mjeseci od početka izvršenja mjere iz stava 1. ovoga člana, sud može, na prijedlog osuđenog lica, obustaviti njeno izvršenje ako utvrdi da više ne postoji opasnost iz stava 1. ovoga člana. 5) Sud de o pravosnažno izrečenoj mjeri iz stava 1) ovog člana obavijestiti posebnu organizacionu jedinicu ministarstva za poslove pravosuđa koja vrši nadzor nad sprovođenjem uslovnog otpusta i organ uprave nadležan za poslove policije. 26 Zabrana pristupa Internetu, Član 89. g), (1) Meru bezbednosti zabrane pristupa Internetu sud može izredi učiniocu koji je krivično delo učinio putem Interneta ako postoji opasnost da de zloupotrebom Interneta ponovo učiniti krivično delo. (2) Mera iz stava 1. ovog člana može trajati najduže tri godine. (3) Vreme provedeno u pritvoru, kao i svako drugo lišenje slobode u vezi sa krivičnim delom ne uračunava se u vreme trajanja mere iz stava 1. ovog člana. (4) Sud de o izrečenoj meri zabrane pristupa Internetu obavestiti Zavod za izvršenje krivičnih sankcija i nadležnu policijsku upravu. Pradenje ove mere može se vršiti i putem elektronskog nadzora od strane regulatornog tela za elektronske komunikacije. (5) Ako izrekne uslovnu osudu, sud de je opozvati, ako učinilac prekrši meru zabrane pristupa Internetu. Predložena mera bezbednosti zabrane korišdenja Interneta dodatno je sredstvo u borbi sa sve raširenijom pojavom dečje pornografije i dečje prostitucije upotrebom Svetske informacione mreže. Mere bezbednosti udaljenje iz porodičnog domadinstva i zabrana pristupa Internetu, kao nove mere bezbednosti, predložene su i u postupku izmena i dopuna krivičnog zakonodavstva u zemljama regiona 27. Takođe, i AŽP je inicirao uvođenje ove mere bezbednosti, na isti način definišudi njen sadržaj kao i Zaštitnik građana Iako se ovaj predlog nove mere bezbednosti ne može podvesti direktno pod određeni član Konvencije, smatramo da ga treba predložiti kao deo ukupnih izmjena i dopuna KZ RS, imajudi u vidu ukupni sadržaj Konvencije koja prepoznaje da su žene i devojčice izložene vedem riziku od rodno zasnovanog nasilja od muškaraca, te da su deca žrtve nasilja u porodici i svedoci nasilja, kao i druge brojne konvencije koje štite 26 Isto, član 77b). 27 Zaštitnik graďana, Inicijativa za izmenu Krivičnog zakonika, broj 20442, 13. oktobar, g., Amandman V, sa Obrazloţenjem, strana Autonomni ţenski centar, grupa autorki, Analiza usklaďenosti zakonodavnog i strateškog okvira RS sa Konvencijom SE o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ţenama i nasiljem u porodici, Osnovna studija, Beograd, g. strana

16 prava deteta (Konvencija Saveta Evrope o zaštiti dece od seksualnog iskorišdavanja i seksualnog zlostavljanja, itd). U zemljama regiona je propisana ova mera bezbednosti. Obavezan psihosocijalni tretman Član 89. d), (1) Učiniocu koji je učinio dela sa obeležjem nasilja u porodici, sud de izredi meru bezbednosti obaveznog psihosocijalnog tretmana ako postoji opasnost da de se ponoviti takvo ili slično delo. (2) Kad je mera izrečena uz novčanu kaznu, uslovnu osudu, rad u javnom interesu, izvršava se na slobodi i ne može trajati više od tri godine. Propisivanje navedene mere bezbednosti se predlaže radi usklađivanja KZ RS sa odredbom člana 16. Konvencije, Programi preventivne intervencije i programi za rad sa počiniocima nasilja. Takođe, Nacionalna strategija za sprečavanje i suzbijanje nasilja nad ženama u porodici i u partnerskim odnosima, u delu, Sprečavanje ponavljanja nasilja, ističe da, ako ne postoji sistemsko delovanje protiv nasilja nad ženama u porodici i u partnerskim odnosima, veliki broj slučajeva nasilja se ponavlja. Da bi se sistemski pristupilo borbi protiv nasilja, mora se sve vreme raditi na sprečavanju nasilja a ne samo kada se pojavi. 29 Zaštitnik građana je inicirao i definisao navedenu meru bezbednosti, kao novi član u KZ RS 30. U Hrvatskoj je ova mera propisana Zakonom o zaštiti nasilja u obitelji, a detaljnije uređena Pravilnikom o načinu i mjestu provođenja psihosocijalnog tretmana. U članu 104. dodati novi stav 2. koji glasi: (2) Za krivična dela protiv polne slobode koja su učinjena na štetu maloletnog lica zastarelost krivičnog gonjenja počinje tedi od punoletstva žrtve. Propisivnjem navedenog stava, uskladila bi se odgovarajuda ordedba KZ RS sa članom 18. stav 3, alinea 6, a posebno sa članom 58. Konvencije, Zastarelost. Navedeno, jer žrtva sa navršenih 18 godina života ima više mogudnosti da štiti svoje interese, a i zbog izbegavanja mogudeg nastupanja zastarelosti krivičnog gonjenja. U Nacionalnoj strategiji za sprečavanje i suzbijanje nasilja nad ženama u porodici i u partnerskim odnosima, za seksualne delikte počinjenje prema maloletnicima, takođe se skrede pažnja na potrebu: preispitivanja pravila o zastarelosti krivičnog gonjenja 31. Predlog i obrazloženje ove izmjene inicirano je od strane Zaštitnika građana i AŽC u ved citiranim dokumentima U značenju izraza, član 112, tačka (28) KZ RS, analiziran je sadržaj ove odredbe: Članovima porodice smatraju se: supružnici, njihova deca, preci supružnika u pravoj liniji krvnog srodstva, vanbračni partneri i njihova deca, usvojilac i usvojenik, hranilac i hranjenik. Članovima porodice se smatraju i brada i sestre, njihovi supružnici i deca, bivši supružnici i njihova deca, ali i roditelji bivših supružnika, ako žive u 29 Nacionalna strategija za sprečavanje i suzbijanje nasilja nad ţenama u porodici i u partnerskim odnosima, Sl. glasnik RS, broj 27/ Zaštitnik graďana, Inicijativa za izmenu Krivičnog zakonika, broj 20442, 13. oktobar, g., Amandman V, sa obrazloţenjem, strana Nacionalna strategija za sprečavanje i suzbijanje nasilja nad ţenama u porodici i u partnerskim odnosima, Sl. glasnik RS, broj 27/2011, strana Zaštitnik graďana, Inicijativa za izmenu Krivičnog zakonika, broj 20442, 13. oktobar, g., Amandman VI, sa obrazloţenjem, strana 6; Autonomni ţenski centar, grupa autorki, Analiza usklaďenosti zakonodavnog i strateškog okvira RS sa Konvencijom SE o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ţenama i nasiljem u porodici, Osnovna studija, Beograd, g, strana