Viðhorf íþróttakennara í grunnskólum til gildandi námskrár í íþróttum - líkams og heilsurækt frá 1999

Transcription

1 Viðhorf íþróttakennara í grunnskólum til gildandi námskrár í íþróttum - líkams og heilsurækt frá 1999 Viðhorfskönnun unnin vegna undirbúnings að endurskoðun á námskrám í íþróttum líkams og heilsurækt Höfundar: Kári Jónsson Elísabet Ólafsdóttir Janus Guðlaugsson Þórarinn Ingólfsson Ingveldur Bragadóttir

2 Formáli Um þessar mundir er verið að endurskoða námskrár í skólaíþróttum á grunn- og framhaldsskólastigi. Nefnd á vegum menntamálaráðuneytis var skipuð í júní 2006 til að sinna því starfi. Nefndina skipa Kári Jónsson, lektor við KHÍ, formaður, Elísabet Ólafsdóttir, íþróttafræðingur og íþróttakennari við Hvaleyrarskóla, Janus Guðlaugsson, íþróttafræðingur og íþróttakennari við Iðnskóla Hafnarfjarðar og stundakennari við Kennaraháskóla Íslands, Ingveldur Bragadóttir, íþróttakennari við Verslunarskóla Íslands og Þórarinn Ingólfsson, íþróttakennari og aðstoðarskólameistari við Fsu. Meginþungi nefndarstarfsins var á endurskoðun námskrár fyrir framhaldsskóla vegna fyrirhugaðrar styttingar námsins. Nefndin taldi þó mikilvægt að gera viðhorfskönnun meðal starfandi íþróttakennara á grunnskólastigi á gildandi námskrá fyrir íþróttir - líkams- og heilsurækt frá íþróttakennarar fengu könnunina senda í tölvupósti á tímabilinu 30. júní til 25. júlí Tekið var við svörum rafrænt á internetinu. 82 svöruðu könnuninni sem er um 56% svarhlutfall. Könnunin skiptist í 8 kafla og birtast svör við spurningum þeirra yfirleitt sem svarhlutfall en í einstaka liðum sem fjöldi svarenda. Íþróttakennurum og skólastjórnendum eru þökkuð þátttakan á miðjum sumarleyfistíma skólanna. Inngangur Hreyfing barna: Hreyfing barna: Undanfarin ár hafa augu manna beinst í síauknum mæli að hreyfingarleysi barna og offitu (Johannsson Erlingur, Arngrimsson Sigurbjörn A, Thorsdottir Inga, Sveinsson Torarinn. Int J Obes (2006) ). Mikilvægi hreyfingar í þeirri baráttu er öllum ljós og því mikilvægt að námsgreinin íþróttir - líkams- og heilsurækt eflist í komandi framtíð. Aukin hreyfing barna ásamt þekkingu á mikilvægi hollustu í mataræði og heilbrigðum lífsháttum getur því verið afgerandi þáttur á komandi árum til að sporna gegn óheillavænlegri þróun (Inga Thorsdottir, Ingibjorg Gunnarsdottir, Gestur I Palsson, Erlingur Johannsson. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2006). Fagvitund kennara og aðstæður í skólum eru því afar mikilvægur þáttur þar sem þessir aðilar eru daglega í beinum tengslum við börnin. 2

3 Námskráin: Gildandi námskrá í íþróttum - líkams- og heilsurækt er frá Gerð var grunndvallarbreyting á hugmyndafræði að baki íþróttakennslu í grunnskólum landsins. Hugmyndafræðin byggir á eflingu þroskaþátta barna og unglinga fremur en að kenna tiltekna færni í íþróttum. Þroskaþættir sem unnið er út frá er skipt í fjögur megin svið; skyn- og hreyfiþroska, líkams- og fagurþroska, félags- tilfinninga og siðgæðisþroska og vitsmunaþroska. Þroskaþáttum eru síðan gefin nemendamiðuð markmið fyrir kennara að vinna með (námskrá í íþróttum - líkams- og heilsurækt, mrn.1999). Aðstaða og tæki: Íþrótta- og sundkennsla í skólum landsins gerir kröfu um lágmarksaðstöðu og sérstök áhöld og tæki eins og margar aðrar greinar sem eru kenndar innan grunnskólans. Þegar talað er um aðstöðu er átt við íþróttasal, sundlaug, útisvæði til íþrótta og leikja og skólalóð við skólana. Áhöld og tæki til íþrótta- og sundkennslu spanna vítt svið. Hér er átt við smærri og stærri áhöld til verklegrar kennslu, en að sama skapi er einnig átt við tæki til miðlunar námsefnis, s.s. míkrófón, hljómflutningstæki, nettengda tölvu, skjávarpa o.m.fl. Í námskránni er beinlínis hvatt til notkunar margmiðlunar við kennsluna. Skólalóðin ein og sér getur verið hvetjandi til hreyfingar ef hún er vel hönnuð og búin góðum og öruggum tækjum. Aðgangur nemenda að áhöldum s.s. boltum, sippuböndum og húllahringjum í frímínútum er einnig hvetjandi til hreyfingar. Fagmenntun íþróttakennara: Íþróttakennsla hefur að langmestu leiti verið í höndum fagkennara í íþróttum frá því að hún kom inn í námskrá hér á landi. Nám fyrir íþróttakennara var í höndum Íþróttakennaraskóla Íslands fram til 1998, þá sameinaðist hann þremur öðrum skólum í Kennaraháskóla Íslands. Námið hefur farið fram á Laugarvatni og er nú 90e nám sem endar með B.S.- eða B.Ed gráðu. Fram til 1998 var námið 60e á stigi milli framhaldsskóla eða sérskóla og háskóla. Fyrstu B.S. Íþróttafræðingar útskrifuðust frá KHÍ vorið 2001 ( Íþróttakennsla á Íslandi er lítt rannsökuð og lítið hefur heyrst frá kennurunum sjálfum um þeirra fag og hagi þeirra í kennslu. Það er þó víst að við endurskoðun námskrár eru þeir fyrsti hópurinn sem vert er að spyrja um hvernig til hefur tekist og hvort breytinga sé þörf. Spurningalisti: Við gerð spurningalista til íþróttakennara sem nú starfa í grunnskólum landsins lék forvitni á að vita hver afstaða íþróttakennaranna væri til þeirrar hugmyndafræði sem boðuð var í námskránni 1999 og hvernig þeim gengi að framkvæma kennslu í tengslum við hana. Einnig hversu sáttir íþróttakennarar væru við markmið og námsmat eins og það er sett fram í gildandi námskrá. Þá var spurt um hvort þeir teldu sig hafa tilhlíðilegar aðstæður til að kenna í. Spurt var um afstöðu þeirra til nemendafjölda í kennslunni eftir aldri nemenda og hvort kennt er sund eða íþróttir. Stuðnings- og námsefnisgerð: Á seinni árum hefur færst í vöxt að nota stuðningsefni við kennsluna s.s. myndbönd, textabækur, verkefnabækur ofl. Nokkuð af efni hefur verið gefið út af Námsgagnastofnun varðandi kennslu í íþróttum. Hefur það einkum verið ætlað íþróttakennurum sjálfum fremur en nemendum. Í viðhörfskönnuninni eru íþróttakennararnir einnig spurðir út í þennan þátt. Efniviður og framkvæmd könnunar: Starfandi íþróttakennarar í grunnskólum á Íslandi vorið 2006 voru um 140 talsins skv. svörum frá skólastjórum í júní Fengu þeir sendan tölvupóst með slóð á spurningalista. 82 eða 56% svöruðu, 54% svarenda voru karlar en 46% konur. Spurningalistinn var sendur út í sumarleyfi kennara sem líklega dregur nokkuð úr svörun. Könnunin var send út úr gagnvirku tölvukerfi KHÍ með tölvupósti til íþróttakennara grunnskóla á tímabilinu 30. júní til 25. júlí Sent var á öll netföng sem skólastjórar vísuðu á Aðeins var hægt að svara listanum einu sinni frá hverju póstfangi. 3

4 Niðurstöður I. Hluti: Um bakrunn íþróttakennaranna Svarhlutfall var 56% Karlar 54%, konur 46% Svörun eftir fræðslusvæðum Reykjanes Höfuðborgarsvæðið Vesturland Vestfirðir Norðurland vestra Norðurland eystra Austurland Suðurland Fræðslusvæði Mynd 1: Svörun eftir fræðslusvæðum. 50% svarenda starfar á höfuðborgarsvæðinu. Reykjanes, póstnúmer Höfuðb.svæðið, póstnúmer Vesturland, póstnúmer Vestfirðir, póstnúmer Norðurland vestra, póstnúmer Norðurland eystra, póstnúmer Austurland, póstnúmer Suðurland, póstnúmer Hvað kennir þú? Íþróttir Sund Sund og íþróttir Alm.ke+íþróttir Alm.ke+sund Alm.ke,sund+íþr 0 Mynd 2: Hvaða kennslu hafa þeir með höndum? Flestir eða 51%, kenna bæði sund og íþróttir og 26,6% kenna auk þess bóklegt. 4

5 Hve mörg ár hefur þú kennt íþróttir- líkams- og heilsurækt ár 10% 21 ár eða lengur 9% 1-3 ár 20% ár 28% 4-6 ár 23% 7-9 ár Mynd 3: Starfsreynsla. 43% starfandi íþróttakennara hafa 1-6 ára starfsaldur, aðeins 19% er með yfir 15 ára starfsaldur. 10% Starfshlutfall Minna en 50% 50% % 100% Yfir 100% Stundakennsla Mynd 4. Starfshlutfall. Langflestir eru í fullu starfi (24=29,2%) eða meira (43=52,44%) 5

6 II. hluti: Námskráin Í námskrá um - Íþróttir - líkams - og heilsurækt frá 1999 fyrir grunnskóla, er gengið út frá eflingu þroskaþátta til þess að ná markmiðunum. Þroskaþáttunum er skipt upp í fjögur svið; skyn- og hreyfiþroska, líkams - og fagurþroska, félags-, tilfinninga- og siðgæðisþroska vitsmunaþroska. Þroskaþáttunum er síðan sett nemendamiðuð markmið fyrir kennara að vinna með. Hvað finnst þér um námskrána frá 99 í heild? Mjög slæm (Er mjög ósátt/-ur) 1% Slæm (Er ósátt/-ur) 6% Í mjög góðu lagi (Er mjög sátt/-ur) 3% Í lagi (Er sátt/-ur við námskrána) 41% Viðunandi (Er hvorki sátt/-ur né ósátt/-ur) 49% Mynd 5: Námskráin í heild. 44% eru sáttir eða mjög sáttir, 49% segir námskrána viðunandi. Var nægjanleg fræðsla og kynning á hugmyndafræðinni? Hæfileg 38% Nei, of lítil 42% Other 47% Mynd 6: Fræðsla á hugmyndafræðinni. 47% segja of lítið hafi verið gert til að kynna námskrána í byrjun og fræða um hugmyndafræðina. Já, góð 14% Já, mjög góð 1% Nei, allt of lítil 5% 6

7 Hve sátt/ur ertu við hugmyndafræðina? Hef ekki skoðun á því 22% Frekar ósátt/-ur 25% Other 26% Sátt/-ur 48% Mjög ósátt/-ur 1% Mjög sátt/-ur 4% Mynd 7: Sátt/ur við hugmyndafræðina? 52% virðast sáttir við hugmyndafræði námskrárinnar frá 1999, en 25% er ósáttur. 22% hefur ekki skoðun á hugmyndafræðinni! Er þörf á sömu hugmyndafr. grunn- og framhaldsskóla? Nei, ég tel það algeran óþarfa mjög nauðsynlegt 3% 13% Nei, ég tel það óþarfa 23% nauðsynlegt 34% Já, en þó ekki lykilatriði 27% Mynd 8: Er þörf á sömu hugmyndafræði í grunn- og framhaldsskóla? Ekki er lykilatriði að hafa sömu hugmyndafræði í grunn og framhaldsskóla eða óþarfi, að mati 53% íþr.ke. 47% telja það nauðsynlegt eða mjög nauðsynlegt. 7

8 III. hluti: Markmið í íþróttum - líkams- og heilsurækt Í námskránni er stefnt að mismunandi markmiðum. Í fyrsta lagi ber að nefna lokamarkmið sem nemanda ber að hafa tileinkað sér við lok grunnskóla. Í öðru lagi áfangamarkmið við lok og 10. bekkjar. Í þriðja lagi þrepamarkmið sem eru nákvæmust og sett fyrir hvern bekk. Til að fá sem besta endurgjöf varðandi þennan hluta spurningalistans var þátttakendum bent á að fara yfir loka-, áfanga- og þrepamarkmiðin í námskránni ásamt þeirri kennslureynslu sem þeir búa að. Viðhorf til markmiðssetninga í íþróttakennslu (annað en sund): 94% telja lokamarkmiðin viðunandi(44%) eða eru ánægðir eða mjög ánægðir (50%) 95% líkar áf.markmið 4. bekkjar 91% líkar áf.markmið 7. bekkjar 86% líkar áf.markm. 10. bekkjar Viðhorf til markmiða í sundkennslu: Lokamarkmiðin: 14% mjög góð, 60% í lagi, 19% viðunandi = 93% 7% slæm, 0% mjög slæm Áf.markm. 4. b: 11% mjög góð, 63% í lagi, 18% viðunandi = 92% 8% slæm, 0% mjög slæm Áf.markm. 7. b: 11% mjög góð, 66% í lagi, 17% viðunandi = 94% 6% slæm, 0% mjög slæm Áf.markm. 10. b: 16% mjög góð, 56% í lagi, 22% viðunandi = 94% 6% slæm, 0% mjög slæm IV. hluti: Námsmat í íþróttum - líkams- og heilsurækt Á bls. 11 og 12 í gildandi námskrá (1999) er fjallað almennt um námsmat, auk þess sem dæmi eru tekin um útfærslu námsmats í skólaíþróttum og skólasundi við áfangamarkmið 4., 7. og 10. bekkjar. Skólasund hefur sérstöðu vegna sérákvæða um það í íþróttalögum nr. 64/1998, 11 gr. og reglugerðum Rg. 395/1986. Námsmat í námskránni 1999 (annað en sund): Skoðun á almennri umfjöllun: 4% mjög góð, 38% í lagi = 42% viðunandi = 47% 10% slæm, 1% mjög slæm = 11% Skoðun á dæmum sem sett eru fram: 1% mjög góð, 36% í lagi = 37% viðunandi = 46% 16% slæm, 1% mjög slæm = 17% Hve nákvæm útfærsla ætti að vera í námskrá?: 31% mjög, 19% frekar nákvæm = 50 frekar almenn = 37% 12% lítið, 1% ekkert =13% Hvaða skoðun hefur þú á útfærslu námsmats í sundi?: 12% mjög góð 50% í lagi 36 % viðunandi 1% slæm, 1% mjög slæm 8

9 V. hluti: Aðstaða og tæki Íþrótta- og sundkennsla í skólum landsins gerir kröfu um lágmarksaðstöðu og sérstök áhöld og tæki eins og margar aðrar greinar sem eru kenndar innan grunnskólans. Þegar talað er um aðstöðu er átt við íþróttasal, sundlaug, útisvæði til íþróttaiðkunnar og leikja og skólalóðina við skólann. Áhöld og tæki til íþrótta- og sundkennslu spanna vítt svið. Er hér átt við smærri og stærri áhöld til verklegrar kennslu, en að sama skapi er hér líka átt við tæki til miðlunar námsefnis, s.s. míkrófón, hljómflutningstæki, nettengda tölvu, skjávarpa o.m.fl. Aðstæður og tæki (í annað en sundkennslu): Hvernig eru aðstæður þínar til kennslu í íþróttum? 25% Mjög góðar 31% Góðar 31% Viðunandi 9% Slæmar 4% Mjög slæmar Hvernig er aðgangur þinn að tækjum og áhöldum til kennslu? 18% Mjög góður 35% Góður 30% Viðunandi 13% Slæmur 4% Mjög slæmur Aðstæður og tæki til sundkennslu: Hvernig eru aðstæður þínar til sundkennslu? 23% Mjög góðar 32% Góðar 30% Viðunandi 12% Slæmar 3% Mjög slæmar Hvernig er aðgangur þinn að tækjum og áhöldum til sundkennslu? 14% Mjög góður 35% Góður 35% Viðunandi 15% Slæmur 1% Mjög slæmur 9

10 VI. hluti: Nemendafjöldi á íþróttakennara Í námskránni - Íþróttir - líkams - og heilsurækt er ekki fjallað um nemendafjölda á kennara í skólaíþróttum. Dæmi eru um að einn íþróttakennari kenni yfir 30 nemendum í einu. Í skólasundi hins vegar er komið inn á að nemendur séu að jafnaði 15 í hverri kennslustund á hvern kennara og færri en 15 ef nemendur eru ósyndir. Þó þessar tölur séu nefndar verður alltaf að taka tillit til aðstæðna á hverjum stað og skipuleggja kennsluna út frá þeim. Hvern telja íþróttakennarar vera raunhæfan hámarksfjölda nemenda pr. kennara í íþróttum og skólasundi? Íþróttakennsla: bekk: nem/ke = 42% nem/ke = 57% nem/ke = 1% bekk: nem/ke = 14% nem/ke = 67% nem/ke = 19% Skólasund: bekk: 7-10 nem/ke = 71% nem/ke = 27% nem/ke = 2% bekk: 7-10 nem/ke = 73% nem/ke = 26% nem/ke = 1% VII. hluti: Námsefni og stuðningsefni Hjá Námsgagnastofnun er til námsefni fyrir fagið Íþróttir - líkams - og heilsurækt: Skólaíþróttir bekkur (1991), skólaíþróttir bekkur (1994), skólaíþróttir bekkur - kennslugagnamappa (1994), skólasund - kennarahandbók (1994), skólasund bekkur kennslugagnamappa (1994), frjálsíþróttir - æfingar og leikir (2000), gólf og áhaldaæfingar (2000), æfingar og leikir með litlum áhöldum (2000), boltaleikir (2000), leikir (2000), leikjabókin (1995). Annað íslenskt efni getur einnig verið að finna hjá öðrum útgáfuaðilum eða einstaklingum. Nýta íþróttakennarar sér útgefið efni? Hefur þú nýtt þér þessar bækur? Já, mjög mikið = 24% Já en ekki mikið =54% Lítið 14%, ekkert 8% = 22% Hefur þú nýtt þér annað efni? Já, mjög mikið = 12% Já, mikið = 41% Aðeins = 43% Lítið = 4% Er þörf á frekari útgáfu? Stuðningsefnis fyrir íþróttakennara? Já, mjög nauðsynlegt = 42% Já, nauðsynlegt = 54% Þau gögn sem til eru fullnægjandi = 4% Er þörf á útgáfu fyrir nemendur? Já, lesefni vantar = 6% Já, vinnuheftir vantar = 18% Já, bæði lesefni og vinnuhefti = 63% Nei, engin þörf á því = 13% 10

11 VIII. hluti. Um vinnubrög við endurskoðun námskrár Vinnuhópur, skipaður af menntamálaráðuneytinu til að endurskoða námskrár í Íþróttum - líkams - og heilsurækt fyrir grunn- og framhaldsskóla, komst að þeirri niðurstöðu að gera viðhorfskönnun meðal starfandi íþróttakennnara í grunnskólum til að komast að því hvort það þurfi að fara í námskrárvinnu fyrir grunnskólann eða ekki. En hvað finnst íþróttakennurum sjálfum? Nei 5% Er þörf á að gera viðhorfskönnun sem þessa við endurskoðun námskrár? Já, segja 95% Já 95% Ert þú tilbúin(n) að taka þátt í málþingi um endurskoðun námskrár? Eru íþróttakennarar almennt tilbúnir að taka þátt í málþingi um endurskoðun námkrár í íþróttum líkams - og heilsurækt fyrir grunnskólann? 73% eru tilbúnir til þátttöku en 27% eru það ekki. Nei 27% Já 73% 11

12 Ályktanir Helmingur svarenda viðhorfskönnunarinnar eru á höfuðborgarsvæðinu þar sem stærstu skólarnir eru. Athyglisvert er að sjá að 54% svarenda eru karlar sem bendir til að kynjaskipting sé nokkuð jöfn meðal íþróttakennara í starfi. Við sjáum einnig að starfsaldur er frekar lár, flestir eru með menntun eftir Þannig hafa 40% starfandi íþróttakennara í grunnskólum tekið sína menntun eftir að hún komst alfarið á háskólastig. Langflestir eru í fullu starfi (29,2%) eða meira (52,44%) sem gæti skýrst af fjölda karla í stéttinni. Þegar spurt er um námskrána í heild eru 44% sáttir eða mjög sáttir og 49% telja hana viðunandi, alls 93%. Það er því nokkuð umhugsunarefni að óánægja með hugmyndafræðina sem að námskránni liggur skuli mælast 25% og að 22% skuli ekki hafa skoðun. En 47% telja þó að mun betur hefði þurft að standa að kynningu hennar í byrjun. Velta má þeirri spurningu fyrir sér hvort íþróttakennarar hafi ekki verið faglega í standi til að taka við nýjum áherslum á þessum tíma? Alla vega kalla þeir eftir betri kynningu á hugmyndafræðinni þegar slíkar breytingar eru gerðar. Viðhorf til markmiða námskrár eru mjög jákvæð, bæði í skólasundkennslu og skólaíþróttum. Þó má greina minni ánægju eftir því sem aldur nemenda fer hækkandi. Minnst ánægja er með markmið bekkjar. Í umfjöllun um námsmat námskrárinnar kemur fram að kennarar eru ánægðir með útfærsluna í sundi, þar sem hún er stöðluð, en þeim líkar einnig vel við að hafa umfjöllunina almenna og leyfa skólunum að þróa sínar eigin aðferðir í íþróttakennslunni. Aðstæður og aðgangur að tækjum til íþróttakennslu virðist vera í góðu lagi. U.þ.b. 85% íþróttakennara er sáttur við sína aðstöðu hvort sem er í skólaíþróttum eða skólasundi. Greinilegt er að íþróttakennarar telja mikilvægt að halda nemendafjölda í skefjum þannig að hann fari ekki yfir 20 í skólaíþróttum. Flestir, 71-73%, telja hæfilegt að hafa 7-10 nemendur á hvern kennara í skólasundi, einkum í byrjendakennslu. 78% íþróttakennara nýtir sér útgefið stuðningsefni frá Námsgagnastofnun við kennslu og um 50% nýtir sér einnig annað efni sem hægt er að ná í, 96% þeirra vill sjá meiri útgáfu stuðningsefnis vegna íþróttakennslu. Þegar spurt er um nemendahefti eða námsefni í íþróttum eru flestir, 63% á því að bæði vanti lesefni og vinnuhefti fyrir nemendur. Þetta er athyglisvert í ljósi þess að langan tíma hefur tekið að ná sátt um bóklegt nám í íþróttum framhaldsskóla. En greinilegt er að íþróttakennarar í grunnskólum vilja auka fjölbreytni í kennsluaðferðum. Ennfremur má leiða líkur að því að íþróttakennarar í grunnskólum telji sig þurfa aukið námsefni til að geta mætt auknum kröfum um fræðslu vegna aukins hreyfingarleysis og offitu barna á grunnskólaaldri. Langflestir telja rétt að gera slíka viðhorfskönnun í upphafi vinnu við endurskoðun námskrár en færri eru þó tilbúnir til að koma að því með beinum hætti s.s. með þátttöku í málþingi. Líklega eru þeir svo störfum hlaðnir að þeir vilja ekki eyða tíma í slíkt, eða að þeir treysta öðrum fagaðilum í stéttinni betur til að vinna slíka vinnu. Samantekt á ályktunum: Mikil ánægja með gildandi námskrá í íþróttum líkams - og heilsurækt 25% eru óánægðir og 22% hafa ekki skoðun á hugmyndafræðinni. Bæta þarf kynningarstarf við útgáfu nýrrar námskrár. Mikil ánægja með markmiðssetningar allra aldurshópa, en minnst hjá bekk. Nemendafjöldi pr. kennara verði 7-10 í sundi og í íþróttum. Þörf er á aukinni útgáfu kennsluefnis í íþróttum - líkams og heilsurækt fyrir nemendur grunnskólans. 12

13 Lokaorð Af þessari könnun er ljóst að starfandi íþróttakennarar, flestir í rúmlega fullu starfi við sitt fag, eru sáttir við núgildandi námskrá. Vinna sem lögð var í námskrárgerðina hefur því skilað sér vel þó kynning og fræðsla hefði mátt vera betri þegar hún var tekin í gildi. Frá því að gildandi námskrá kom út hefur íþróttakennaranám færst á háskólastig og lengst um eitt ár til samræmis við annað kennaranám. Það ætti að koma fram í meiri faglegri dýpt og þekkingu á því sem að baki hugmyndafræði íþróttakennslunnar liggur. Íþróttakennarar segja ennfremur að þeir séu ánægðir með aðstöðu og tækjakost til kennslunnar. Hugmyndir þeirra um nemendafjölda á hvern kennara í kennslu eru skýrar, en þar mega t.d. nemendur ekki vera fleiri en 10 í byrjendakennslu í skólasundi. Fimmtán til tuttugu er hámarksfjöldi þegar ofar dregur í aldri. Mikilvægt er að íþróttakennarar og skólar hafi frumkvæði að því að útfæra leiðir að markmiðum sem sett eru fram í námskránni og stuðli að því með öllum ráðum að börn og unglingar á grunnskólaaldri hreyfi sig sem mest og íþróttatímar miði að eflingu heildarþroska nemenda þeim til andlegrar, líkamlegrar og félagslegrar uppbyggingar. Túlka má niðurstöður þessarar könnunar á þann veg að ekki sé þörf á nýrri námskrá í íþróttum líkams- og heilsurækt fyrir grunnskólastigið að þessu sinni. Hafa ber þó í huga að námskráin snertir fleiri aðila en íþróttakennara skólanna s.s. skólastjóra, aðra kennara, nemendur og foreldra sem einnig er vert að fá álit hjá áður en endanleg afstaða er tekin til endurskoðunar námskrárinnar. 13

14 Fylgiskjal 1 Viðhorfskönnun íþróttakennara til námskrár í Íþróttum - líkams- og heilsurækt fyrir grunnskóla frá 1999 Spurningalisti Um þessar mundir er verið að endurskoða námskrár í skólaíþróttum í grunn- og framhaldsskóla. Ný nefnd á vegum menntamálaráðuneytisins hefur verið skipuð til að sinna því starfi. Nefndina skipa Kári Jónsson sem er formaður hennar, Elísabet Ólafsdóttir, Janus Guðlaugsson, Ingveldur Bragadóttir og Þórarinn Ingólfsson. Meginþungi nefndarstarfsins er á endurskoðun námskrár fyrir framhaldsskólann vegna fyrirhugaðrar styttingar hans. Nefndin taldi þó mikilvægt að kanna stöðuna í grunnskólanum og ákvað því að gera viðhorfskönnun meðal starfandi íþróttakennara á því skólastigi til gildandi námskrár - Íþróttir - líkams - og heilsurækt frá Íþróttakennarar fá könnunina senda í tölvupósti 30. júní Eru þeir hvattir til að svara könnuninni sem fyrst og senda til baka fyrir 7. júlí Þessi könnun er send starfandi íþróttakennurum eftir ábendingum frá skólastjórnendum. Aðeins er hægt að svara einu sinn frá hverju tölvupóstfangi. Ef íþróttakennarar vilja gera frekari athugasemdir við námskrána eða þessa könnun þá eru þeir beðnir um að senda þær á netfangið kari@khi.is fyrir 31. júlí Kennarinn/svarandinn Hér er leitast við að skoða reynslu og bakgrunn þess sem svarar. * 1.1 Kyn Karl Kona * 1.2 Hvað kennir þú? Skólaíþróttir Skólasund Skólasund og skólaíþróttir Almenn kennsla og skólaíþróttir Almenn kennsla og skólasund Almenn kennsla, skólasund og skólaíþróttir * 1.3 Hve mörg ár hefur þú kennt íþróttir - líkams - og heilsurækt við grunnskóla? 1-3 ár 4-6 ár 7-9 ár ár ár 21 ár eða lengur * 1.4 Hvert er starfshlutfall þitt? Minna en 50% 50% % 100% Yfir 100% Stundakennsla * 1.5 Merktu við fræðslusvæðið sem þú starfar við núna Reykjanes, póstnúmer Höfuð.svæðið, póstnúmer Vesturland, póstnúmer Vestfirðir, póstnúmer

15 Norðurland vestra, póstnúmer Norðurland eystra, póstnúmer Austurland, póstnúmer Suðurland, póstnúmer Aðalnámskrá - Íþróttir - líkams - og heilsurækt Í námskrá um - Íþróttir - líkams - og heilsurækt frá 1999 fyrir grunnskóla, er gengið út frá eflingu þroskaþátta til þess að ná markmiðunum. Þroskaþáttunum er skipt upp í fjögur svið; skyn- og hreyfiþroska, líkams - og fagurþroska, félags -, tilfinninga- og siðgæðisþroska og að síðustu vitsmunaþroska. Þroskaþáttunum er síðan sett nemendamiðuð markmið fyrir kennara að vinna með. Þetta er sú hugmyndafræði sem gengur í gegnum námskrána. * 2.1 Hvað finnst þér um gildandi námskrá í íþróttum frá 1999 í heild? Í mjög góðu lagi (Er mjög sátt/-ur við námskrána) Í lagi (Er sátt/-ur við námskrána) Viðunandi (Er hvorki sátt/- ur né ósátt/-ur) Slæm (Er ósátt/-ur við námskrána) Mjög slæm (Er mjög ósátt/-ur við námskrána) * 2.2 Var fræðsla og kynning nægjanleg til að koma hugmyndafræðinni til skila? Já, mjög góð Já, góð Hæfileg Nei, of lítil Nei, allt of lítil * 2.3 Hve sátt(ur) ertu við þá hugmyndafræði sem námskráin frá 1999 byggir á? Mjög sátt/-ur Sátt/-ur Hef ekki skoðun á því Frekar ósátt/-ur Mjög ósátt/-ur * 2.4 Er æskilegt að grunn- og framhaldsskólinn starfi eftir sömu hugmyndafræði í íþróttum - líkams - og heilsurækt? Já, ég tel það mjög nauðsynlegt Já, ég tel það nauðsynlegt Já, en þó ekki lykilatriði Nei, ég tel það óþarfa Nei, ég tel það algeran óþarfa 3. Markmið í íþróttum - líkams - og heilsurækt Í námskránni er stefnt að mismunandi markmiðum. Í fyrsta lagi ber að nefna lokamarkmið sem nemanda ber að hafa tileinkað sér við lok grunnskóla. Í öðru lagi áfangamarkmið við lok og 10. bekkjar. Í þriðja lagi þrepamarkmið sem eru nákvæmust og sett fyrir hvern bekk. Til að fá sem besta endurgjöf varðandi þennan hluta spurningalistans er mikilvægt að fara yfir loka-, áfanga- og þrepamarkmiðin í námskránni ásamt þeirri kennslureynslu sem að baki býr. 3.1 Lokamarkmiðin í íþróttum - líkams - og heilsurækt eru... Þeir sem aðeins kenna skólasund mega sleppa spurningunni! í mjög góðu lagi í lagi viðunandi slæm mjög slæm 3.2 Áfangamarkmiðin við lok 4. bekkjar eru... Þeir sem aðeins kenna skólasund mega sleppa spurningunni! í mjög góðu lagi í lagi viðunandi slæm mjög slæm 3.3 Áfangamarkmiðin við lok 7. bekkjar eru... Þeir sem aðeins kenna skólasund mega sleppa spurningunni! í mjög góðu lagi í lagi viðunandi slæm mjög slæm 3.4 Áfangamarkmiðin við lok 10. bekkjar eru... Þeir sem aðeins kenna skólasund mega sleppa spurningunni! í mjög góðu lagi í lagi viðunandi slæm mjög slæm 3.5 Lokamarkmiðin í SUNDI eru... Þeir sem EKKI kenna skólasund mega sleppa spurningunni! í mjög góðu lagi í lagi viðunandi slæm mjög slæm 3.6 Áfangamarkmiðin í SUNDI við lok 4. bekkjar eru... Þeir sem EKKI kenna skólasund mega sleppa spurningunni! í mjög góðu lagi í lagi viðunandi slæm mjög slæm 3.7 Áfangamarkmiðin í SUNDI við lok 7. bekkjar eru... Þeir sem EKKI kenna skólasund mega sleppa spurningunni! í mjög góðu lagi í lagi viðunandi slæm mjög slæm 3.8 Áfangamarkmiðin í SUNDI við lok 10. bekkjar eru... Þeir sem EKKI kenna skólasund mega sleppa spurningunni! í mjög góðu lagi í lagi viðunandi slæm mjög slæm 4. Námsmat í íþróttum - líkams - og heilsurækt Á bls. 11 og 12 í gildandi námskrá (1999) er fjallað almennt um námsmat, auk þess sem dæmi eru tekin um útfærslu námsmats í skólaíþróttum og skólasundi við áfangamarkmið 4., 7. og 10. bekkjar. Skólasund hefur sérstöðu vegna sérákvæða um það í íþróttalögum nr. 64/1998, 11 gr. og reglugerðum Rg. 395/1986. * 4.1 Hvaða skoðun hefur þú á almennri umfjöllun um námsmat í námskránni? Í mjög góðu lagi Í lagi Viðunandi Slæm Mjög slæm 4.2 Hvaða skoðun hefur þú á dæmum um útfærslu námsmats í námskránni (bls. 22, 34, 44)? Þeir sem aðeins kenna skólasund mega sleppa spurningunni. Í mjög góðu lagi Í lagi Viðunandi Slæm Mjög slæm * 4.3 Hve nákvæmlega telur þú að útfæra eigi námsmat í námskrá? 15

16 Mjög nákvæmlega Ekki nákvæmlega Frekar almennt Lítið og láta skólana um útfærsluna Ekkert, en láta skólana alfarið um útfærsluna 4.4 Hvaða skoðun hefur þú á dæmum um útfærslu námsmats í sundi bls.62, 74 og 84? Þeir sem EKKI kenna sund mega sleppa spurningunni! Í mjög góðu lagi Í lagi Viðunandi Slæm útfærsla Mjög slæm 5. Aðstaða Íþrótta- og sundkennsla í skólum landsins gerir kröfu um lágmarksaðstöðu og sérstök áhöld og tæki eins og margar aðrar greinar sem eru kenndar innan grunnskólans. Þegar talað er um aðstöðu er átt við íþróttasal, sundlaug, útisvæði til íþróttaiðkunnar og leikja og skólalóðina við skólann. Áhöld og tæki til íþrótta- og sundkennslu spanna vítt svið. Er hér átt við smærri og stærri áhöld til verklegrar kennslu, en að sama skapi er hér líka átt við tæki til miðlunar námsefnis, s.s. míkrófón, hljómflutningstæki, nettengda tölvu, skjávarpa o.m.fl. * 5.1 Hvaða kröfur gerir námskráin til aðstöðu almennt (ekki tækja)? Mjög raunhæfar kröfur Raunhæfar kröfur Viðunandi kröfur Litlar kröfur Mjög litlar kröfur * 5.2 Hvaða kröfur gerir námskráin til tækja almennt (ekki mannvirkja)? Mjög raunhæfar kröfur Raunhæfar kröfur Viðunandi kröfur Litlar kröfur Mjög litlar kröfur * 5.3 Hvernig eru aðstæður þínar til kennslu í íþróttum - líkams - og heilsurækt (annað en sund)? Mjög góðar Góðar Viðunandi Slæmar Mjög slæmar * 5.4 Hvernig er aðgangur þinn að tækjum og áhöldum til íþróttakennslu? Mjög góður Góður Viðunandi Slæmur Mjög slæmur 5.5 Hvernig eru kennsluaðstæður þínar í sundi? Mjög góðar Góðar Viðunandi Slæmar Mjög slæmar 5.6 Hvernig er aðgangur þinn að tækjum og áhöldum til sundkennslu? Mjög góður Góður Viðunandi Slæmur Mjög slæmur 6. Nemendafjöldi á íþróttakennara Í námskránni - Íþróttir - líkams - og heilsurækt er ekki fjallað um nemendafjölda á kennara í skólaíþróttum. Dæmi eru um að einn íþróttakennari kenni yfir 30 nemendum í einu. Í skólasundi hins vegar er komið inn á að nemendur séu að jafnaði 15 í hverri kennslustund á hvern kennara og færri en 15 ef nemendur eru ósyndir. Þó þessar tölur séu nefndar verður alltaf að taka tillit til aðstæðna á hverjum stað og skipuleggja kennsluna út frá þeim. * 6.1 Hvern telur þú raunhæfan hámarksfjölda nemenda á íþróttakennara í bekk? nemendur nemendur nemendur nemendur Yfir 30 nemendur * 6.2 Hvern telur þú raunhæfan hámarksfjölda nemenda á íþróttakennara í bekk? nemendur nemendur nemendur nemendur Yfir 30 nemendur * 6.3 Hver er raunhæfur nemendafjöldi á íþróttakennara í skólasundi í bekk að þínu mati? 7-10 nemendur nemendur nemendur nemendur Yfir 25 nemendur * 6.4 Hver er raunhæfur nemendafjöldi á íþróttakennara í skólasundi í bekk að þínu mati? nemendur nemendur nemendur nemendur Yfir 30 nemendur 7. Námsefni og stuðningsefni Hjá Námsgagnastofnun er til námsefni fyrir fagið Íþróttir - líkams - og heilsurækt: Skólaíþróttir bekkur (1991), skólaíþróttir bekkur (1994), skólaíþróttir bekkur - kennslugagnamappa (1994), skólasund - kennarahandbók (1994), skólasund bekkur kennslugagnamappa (1994), frjálsíþróttir - æfingar og leikir (2000), gólf og áhaldaæfingar (2000), æfingar og leikir með litlum áhöldum (2000), boltaleikir (2000), leikir (2000), leikjabókin (1995). Annað íslenskt efni getur einnig verið að finna hjá öðrum útgáfuaðilum eða einstaklingum. * 7.1 Hefur þú nýtt þér þessar bækur til kennslu og undirbúnings í starfi? Já, mjög mikið Já, en ekki mikið Lítið nýtt mér þær Nei, hef ekki nýtt þær Vissi ekki af þeim * 7.2 Hefur þú nýtt þér annað efni til kennslu og undirbúnings í starfi? Já, mjög mikið Já, mikið Aðeins Lítið Nei * 7.3 Er þörf á frekari útgáfu stuðningsefnis fyrir íþróttakennara í grunnskólum? Já, ég tel það mjög nauðsynlegt Já, ég tel það nauðsynlegt Ég tel þau gögn sem til eru fullnægjandi Nei, engin þörf Nei, nota ekki íslenskt stuðningsefni * 7.4 Er þörf á útgáfu námsefnis fyrir nemendur? Já, lesefni vantar Já, vinnuhefti vantar Já, bæði lesefni og vinnuhefti vantar Nei engin þörf á því 8. Um vinnubrög við endurskoðun námskrár Vinnuhópur skipaður af menntamálaráðuneytinu til að endurskoða námskrár í Íþróttum - líkams - og heilsurækt fyrir grunn- og framhaldsskóla komst að þeirri niðurstöðu að gera viðhorfskönnun meðal starfandi íþróttakennnara í grunnskóla til að komast að því hvort það þurfi að fara í námskrárvinnu fyrir grunnskólann eða ekki. * 8.1 Er þörf á að gera viðhorfskönnun sem þessa við endurskoðun námskrár? Já Nei * 8.2 Ert þú tilbúin(n) að taka þátt í málþingi um endurskoðun námskrár? Verði farið í að endurskoða námskrána í íþróttum - líkams - og heilsurækt í grunnskóla er mikilvægt að vita hug íþróttakennara til þeirrar vinnu. 16

17 Heimildaskrá 1. Anthropometric predictors of serum fasting insulin in 9- and 15-year-old children and adolescents. Inga Thorsdottir, Ingibjorg Gunnarsdottir, Gestur I Palsson, Erlingur Johannsson. Nutr Metab Cardiovasc Dis May;16(4): Íþróttalög nr. 64/1998, 11 gr. og reglugerð Rg. 395/ KHÍ Námskrá í íþróttum líkams og heilsurækt, menntamálaráðuneytið Tracking of overweight from early childhood to adolescence in cohorts born 1988 and 1994: Overweight in a high birth weight population. Johannsson Erlingur, Arngrimsson Sigurbjörn A, Thorsdottir Inga, Sveinsson Torarinn. Int J Obes (2006) 30, Ljósmyndir Ljósmyndir: Jón Reykdal Ljósmyndafyrirsætur: Þóra Erlingsdóttir, Ingunn Alda og Kristjana Ýr Sævarsdætur ásamt Sigríði S. Kjartansdóttur, móður þeirra síðarnefndu, að leik í íþrótthúsinu að Laugarvatni vorið Fylgiskjöl 1. Spurningalisti viðhorfskönnunar íþróttakennara til námskrár í íþróttum líkams og heilsurækt frá

18 18